You are on page 1of 24
Chuong Il. MAT CAU, MAT TRU, MAT NON §1. MAT CAU A. Tom tat Ii thuyét 1. 38 ‘Tap hop céc diém trong khong gian cach diém O o6 dinh mot khoang R khong di goi 1a mat cdu tam O bén kinh R. Ta thudng kf hiéu mat-cdu dé 1a S(O ; R). Cho mat cdu S(O ; R) va mat phing (a). Goi d 1a khoang cach ti O t6i mat phang (a) va H 1a hinh chiéu vudng géc cia O trén (a). Khi do: + Néu d R thi (a) va S(O ; R) khong c6 diém chung. Cho mat cdu S(O ; R) va dung thing A. Goi d 1a khoang céch tir O 161 A va H 1a hinh chiéu vung goc cita O tren A. Khi do : + Néu d < R thi dudng thing A cat S(O ; R) tai hai diém A, B, AB = 2VR? ~ d? vaH latrung diém cia AB. + Néu d=R thi A va S(O ; R) c6 diém chung duy nhat 1a H. Khi d6, ta n6i A tigp xtic véi S(O ; R) tai H. +Néud > R thi A va S(O ; R) khong cé diém chung. Mat cdu di qua tat c& céc dinh cia hinh da dién o%goi 1a mat cu ngoai tiép OF va MH goi la noi tiép mat cau. Diéu kién cn va dii dé mot hinh chép c6 mat cdu ngoai tiép 1a déy cha n6 c6 dutng tron ngoai tiép. Khi d6, tam mat cdu ngoai tiép ciia hinh chép 18 giao diém gitta truc cha dutmg tron ngoai tiép d4y va mat phdng trung truc cia mot canh bén. 6. Diéu kien cén va di dé mot ling tra cé mat céu ngoai tiép 1a lang tru d6 phai Ja lang tru ding va day ca né cé dudng tron ngoai tiép. Khi 46, tam mat cau ngoai tiép cia lang tru 1a trung diém cia doan néi tam hai dudng tron ngoai tiép ca hai day. 7. Mot mat cdu cé tam nam ben trong hinh da dién o% va ti€p xtic véi tat cd cdc mat ca da dién d6 goi 1A mat cdu noi tiép da dién o% va Ogoi la ngoai tiép mat céu d6. 8. Ti dign, hinh chép déu, hinh lap phuong c6 mat cdu noi tiép. 9. Mat cu S(O ; R) c6 thé tich a V = Saat va cé dién tich 1a S = 4nR?. B. Cac vi du Vi du 1. Cho hinh chép S.ABCD cé day 1a hinh chit nhat, SA vudng géc voi day. Ha AB' 1 SB,AC' 1 SC, AD' | SD (B' € SB, C’ € SC, D' € SD). Ching minh rang : a) Cac diém A, B, C, D, B’, C’, D' thudc cing mot mat cau ; b) Bon diém A’, B', C’, D' déng phing c) Hinh chép S.ABCD néi tiép mot mat cdu. Loi gidi (h.25) a) Goi O 1a giao diém cia AC va BD, khi dé : OA = OB = OC = OD. qd) ViAAC'C vudng tai C’ nén C'O = OA = OC. (2) Do ABCD Ia hinh chit nhat nén CD 1 AD. Mat khac SA | (ABCD) = CD 1 SA. Tird6 CD 1 (SAD) > CD 1 AD’. Theo gia thiét AD' | SD = AD' 1 (SCD) Hinh 25 => AD' 1 D'C => D'0 =0A=0C. @) Tuong ty tacé: BO =0A=OC. (4) Ti (1), (2), (3), (4) suy ra A, B,C, D, B',C’, D' cing thugc mot mat cau. 39 b) Theo chtmg minh 6 cau a), tacé: AD' L (SCD) => AD' 1 SC. Tuong tutacé AB’ 1 SC. Do AB’, AC’, AD’ cing vung géc véi SC nen A, B',C’, D' déng phing. c) Goi / 1a trung diém ciia SC, khi dé IO 1 (ABCD) = IA = 1B = IC =ID. (5) Mat khdc ASAC vuong tai A nén A = IS = IC. © Tu (5) va (6) ta c6 JA = IB = IC = ID = IS hay hinh chop S.ABCD noi tiép mot mat cau. Vi du 2. Cho tam giéc ABC vudng tai C. Dudng thing A vudng géc véi mat phing (ABC) tai A. Diém S thay di trén dung thing A (S khdc A). Ha AD 1 SC va AE 1 SB, Chimg minh rang : a) Cac diém A, B, C, D, E thudc cing mot mat cau. b) Bon diém B, C, D, E cing thudc mot dudng tron. Loi gidi (h.26) a) Goi O 1a trung diém cita AB, khi d6 s OA = 0B =0C. a) E AAEB vudng tai E nén OE =OA=OB . (2) Theo gid thiét : BC 1 AC, BC L AS (do AS 1 (ABC)) B nén BC 1 (SAC) \\ => BC 1 AD Ale => AD 1 (SBC) Hinh 26 = AD 1 DB = OA = OB = OD. ) Tir (1), (2), (3), tacé OA = OB = OC = OD = OE. Do dé che diém A, B,C, D, E cing thudc mat cu tam O, ban kinh R = OA = 2. b) Theo cau a), A, B, C, D, E cing thudc mat céu tam O. Lai c6 B, C, D, E cing thudc mét mat phang. Do dé B,C, D,E cing thudc mot dudng tron (dudng tron giao tuyén cha mat phang (SBC) v6i mat céu tam O, bin kfnh R = %). 40 Vi du 3. Cho hinh chép tam gic déu S.ABC cé day 1A tam gidc déu canh a, mat bén tao véi day géc . Tinh ban kinh mat cu ngoai tiép hinh chép. Léi gidi (h.27) Goi / 1a tam cia tam gide déu ABC ; H 1a trung diém cia BC. Khi 46 : SHA = 9. s Tacé: 1H = LAH = a 3 6 St = titan = 23180, 6 IH_—_ a3 cosp 6cosy” SC = \SH? + HC? = 12cos* AY a [1+ 3cos?’p _ a tanto Bcos*@ -2V Goi O 14 tam mat céu ngoai tiép hinh ch6p S.ABC, K la trung diém cia SC. Khi dé, O € Siva OK LSC, suy ra ASKO déng dang véi ASIC SK _ 50 Si sG 2 a@(4+tan?9) a(4+tan?g) V3u(4 + tan? 350 -5KSC _ SCP _ - Z SI 2ST 7 21 12.2. N3 ang 4y3tang 12tang 6 Vay R=SO pesleaea Ta ban kinh i i tiép hinh ch = SO = | ban kinh mat cdu ngoai tiép hi 6 ay Tang at cdu ngoai tiép hinh chp S.ABC. Vi du 4. Cho tt di¢n ABCD c6 bén kinh mat céu noi tip r. Goi 5,14 téng dign tich céc mat cita tit dién, hy, hg, hc, ip Han luot 1a do dai dudng cao xuat phat tir A, B, C, D cia tit dign. Ching minh rang : 4) 1 ®) Vasco = 57Sp 5 tl b) — = — +-—— + — + . rh, hg he hip Loi gidi (h.28) Goi / 1a tam mat cdu ndi tiép tt dién ABCD va I, Ip,/¢s lp lan lugt la khoang cAch tit 7 dén cdc mat phing (BCD), (CDA), (DAB), (ABC). Ta cé : h=lp=lealper. A Vasco = Visco + Vicva + Vinas + Viasc 1 = alls Sscv + !s-Scoa + !eSpas + 'y-Saac] B 1 Cc a 3" (Saco + Scoa + Span + Src) Hinh 28 =tys 3 ip 3V, 1 b) Tacé: ee = Ssep (« Vasco = Sn Seco) iA Tuong tu: V, 3V, 3 Asc = Sepa, SABC. = $5 45, Hane = Syac- B 7 Siy 9 Mapeo{ ee hake ‘A 'B — Se Sed Wasco Spr Vi du 5. Cho hinh chép déu S.ABCD cé day canh bang a. Goi M va N lan lugt a trung diém ciia SB va SD. Biét AM . CN. Tinh ban kinh mat cu ngoai tiép hinh chép S.ABCD. 42 Léi gidi (h.29) Do AM LCN nen AM.CN = 0 - AS + AB CS +CD _ . 2 2 = AS.CS + AB.CS + AS.CD + AB.CD = 0. qd) Dit x = SA = SB = SC = SD, tacé: ae x2.cosASC ~ ax.cosSCD — ax.cosSAB - a” = 0 © x .cosASC - 2ax.cosa -.a” =0 (2) (voi a = SAB = SCD}. Xét AASB c6 : SB? = AS? + AB? - 2AS.AB.cosSAB => x? =x? +a? - 2ax.cosSAB = a? = Zaxcosa. (63) Xét ASC c6 : AC? = AS? + SC? ~ 2AS.SC.cosASC = 2a? = 2x? - 2x? cosASC > x .cosASC = x? . B Tu (2), (3), (4) suy rax = av3. Hinh 29 Goi O 1a giao diém cia AC va BD, 11a tam mat céu ngoai tiép hinh chop SABCD thi I 1 giao diém cia SO véi mat phing trung tryc cla SD, nghia 1a 1 SO va IN LSD. Tacé ASIN déng dang v6i ASDO => SL = SN. SD SO 1 !sp.sp =f = SNSP _2 os 3a” 32a 3a? aso?-on? |. 5” 2 => S= 43 C. Bai tap 1. Cho hinh chép S.ABCD cé day 1a hinh nita luc gidc déu, AB = 2a, BC = CD = DA =a, SA vuong géc véi day, SA =h. Mat phing qua A vudng géc véi SB, cAt SB, SC, SD ln luot tai B’, C’, D'. a) Ching minh rang ut gidc A, B',C’, D' ni tiép mot dudng tron. b) Ching minh rang cdc diém A, B, C, D, B', C’, D' thudc cing mot mat cau. c) Tinh thé tich kh6i chép S.AB'C’D'. d) Tinh dign tich tt giéc ABCD. 2, Cho tt dién ABCD c6 AB = CD = c, AD = BC =a, AC = BD = b. Tinh ban kinh mat cdu ngoai tiép te dién. 3. Cho tit dién OABC vudng tai O, OA = a, OB = b, OC = c. Tinh ban kinh mat cau ngoai tiép tit dién. 4. Cho tu dién OABC vudng tai O. Goi R, 7, h 1én lugt 1 bén kinh mat cdu ngoai tip, nOi tiép, chiéu cao ké tix O cita tt dién. Ching minh rang : a cies; r 3+ 3v3 — 5. Cho hinh chép S.ABCD cé day 1a hinh chi nhat, AB = a, SA vudng géc véi day, SC tao véi d4y géc 45° va tao véi mat phing (SAB) géc 30°. Tinh ban kinh mat cdu ngoai tiép hinh chép. 6. Cho tam gidc déu ABC. Dudng thang A vudng géc voi mat phing (ABC) tai A. Diém M thay déi tren A. Ké BEL AC, BF L MC (E € AC, F € MC). Duong thang EF cat dudng thang A tai N. Ching minh ring : a) AM.AN khong déi ; b) Mat cau ngoai tiép tt dién MNBC cé tam thudc mot dudng thang cé dinh. 7. Cho hinh chép tam giéc déu SABC c6 canh day bing a, canh ben bing b (b>a). Tinh ban kinh mat cdu tiép xtic v6i mp(ABC) tai A va tigp xtic v6i SB. 8. Cho tr dién ABCD. Qua ba dinh tiy ¥ cha tt dién, ta dung mot mat cdu cat ba canh xuat phat tir dinh con lai tai M, N, P. Chtmg minh ring hinh dang tam gidc MNP khong phu thudc vao mat c4u ciing nhu ba dinh da chon. R b) 9. Cho mot hinh céu va mot diém trong n6. C6 ba mat phang vudng goc voi nhau, di qua diém nay mot céch tiy ¥ va ct mat cdu theo ba hinh tron. Ching minh ring téng dién tich ba hinh tron nay 1A mot hing s6. D. Loi giai 1. (h.30) a) Hién nhien B' 1a hinh chiéu vuong géc cua A trén SB. Do ABCD 1a ntia luc gidc déu voi AB = 2a, BC = CD = DA =a nén néu goi O la trung diém cia AB thi : OA = OB = OC = OD =a. Suy ra AACB vuong tai C va AADB vudng tai D Vi BC 1 AC, BC 1 SA nén BC 1 AC’. Mat khdc, AC’ 1 SB. Do dé AC' 1 SC va AC' 1 BC’. Tuong tu, tacé AD' | SD va AD' 1 D'B'. Suy ra A, B',C’, D' cing thudc dutng tron dudng kinh AB’ hay tit gidc A’, B’, C,, D' noi tiép. b) Ta ching minh A, B, C, D, B', C’, D' thuéc mat cdu tam O, ban kinh R= OA =a. That vay, theo cau a) tac : Hinh 30 OA =0B=0C =0D =a. ay AAB'B vudng tai B' nén B'O = fap =a Q) AC’ 1 (SCB) = AC' L C'B => C'O = AB _ @) AD’ | (SDB) => AD' 1. D'B => D'O = 5aB _ (4) Tir (1), (2), (3), (4) suy ra diéu phai chig minh. c) Goi Vj, Va,V lan lugt 18 thé tich cdc hinh chép S.ABC, S.ACD, S.ABCD. Tacd Y= 2) > V =3%5 = 3M. 45 46 ~ Goi Vj,V3,V" Ian luot 1a thé tich céc hinh ch6p S.AB'C’, SACD’, S.AB'CD'. Tac: ‘SB’ _ SB.SB _ SA” we SB SB? SBOP 4 4a? SC _sesc SP ow SC sc? sc? +30?" ‘SD! _ SD\SD _ S& w SD sD SDD Oh +a Do dé ML 2M. _ 2 SA SB SC _ ait V3. «3 SA'SB'SC 307 + 4a)? +302) YM _1SASC SD _ i V3, 3SASCSD 30H? +30?) + a2) . Af ,2 2 2, 2 vy +My Li? + 4a? + 20? + @)] v 3¢K + 4a”)(h? + 3a°)(h + a”) 1? + 2a?) + 4a’) + 3a?)h + a?) 1 1, a3 _ Phy Mat khéc V = rab tbe teat Va? + Be + é) = hNab? + Be? + Fa? = ab + be +ca+ Ved? + Be? + a? r abe + bet +e ___ab+be +a _ab+betca _ <1+3. "Te +PF ee (ab + be ins bese Dau "=" xay ra khi va chi khia = b=c <> OA=OB=OC. 48 b) Tacé: y= nen abe. La» thercat Ver +e + 2?) 6 6 abe => ps ee ab + be +cat Vorb? +b? + 2a? Va? +h +07 Laicé: R= “2 (Ket qua bai tap 3, §1, chuomg 11) Rp Vee Alas thet cat verb? + be? + 2a) Suyra — = abe V3¥a2H2c? [> ae? + V3latote4 } 2 abe V3Yabe (sare? + vale?) 2abe 2 > 3433 2 Dau "=" xy ra khi va chi Khia =b =. 5. (h.34) Theo bai tap 20 chuong I, tacé ABCD Ia hinh $ vuong canh a va SA = ay2. Goi O 1a giao diém cia AC va BD, / 1a trung diém cia SC, khi 46 1 10 /{ SA va IO = —SA = ISA va : 7 Vi 10 // SA nén IO 1 (ABCD), do 46 Hinh 34 IA = IB = IC = ID. 4A- BTNCAMSCBHH12 49. Lai c6 IC = IS. Vay 1a tam mat cu ngoai tiép hinh chép S.ABCD. Ban kinh mat cfu d6 1a Sc _ VAS? + Ac? 6. (h.35) 50 R=IS=IC= = = s 2 2 a) Dé thay ANAE déng dang v6i ACAM NA _ AE suy ra = —— CA AM 2 => AM.AN = AE.AC = $a =F =eonst. b) Gia sit (S) 1a mat céu ngoai tiép nt dien BCMN va (@) 1a giao tuyén cia (S) véi mat phang (BMN). Khi dé (@) 1a dudng tron ngoai tiép ABMN. 7 Hinh 35 Goi B' 1a giao diém cia AB v6i (@), B' # B. Khi do : a AB.AB' = AM.AN = a => B'la diém c6 dinh => (S) di qua ba diém c6 dinh I B, B’ va C’ =>Tam J cia mat cdu (S) chay tren dudng thing d c6 dinh, d 1a truc cia ABB'C' c6 dinh. (h.36) Goi D 1 tam mat cfu tigp xtic v6i mp(ABC) tai A va tiép xtic v6i SB tai E. Khi d6 : DE 1 SB, Ded (d 1a dutng thing vuong gé6c voi mp(ABC) tai A) va DA = DE. Goi G 1 trong tam cia tam giéc déu ABC thi SG 1 (ABC), do dé d // SG. ‘Xét hai tam gidc ADB va EDB, ta c6 : DE =DA, DB chung, DAB = DEB = 90° 4B- BTNCAMSCDHH12 => AADB = AEDB =BE=AB=a = SE=b-—a. Tacé DAS = ASG nén cosDAS = cosASG = 13. b Tacé DS? = AD + AS? — 2AD.AS.cosDAS = DE? + ES. Dat x = DA = DE, ta duge : d 5 ie D J 24 (ba) = 22 46? 20h. 7 eo ~2ab = 2x5 A Kd c B Hinh 36 (h.37) Gia sir mat c4u (S) qua ba dinh A, B, C cat ba canh D cia tt dien xuat phat tir D dn luot tai cdc diém M, N, P, mat cdu (S') di qua ba dinh A, C, D va cat ba M Ss a dinh xuat phét tir B cha wt dién lin luot tai M’, N', P', Ta phai chimg minh hai tam giéc MNP va M'N'P' déng dang. i c Do hit gid MNBA ndi tiép duong tron (dudng tron > giao tuyén cia mat cu v6i mp(4BD)) nen MB ADMN c» ADBA, suy ra ee MN_ DN BA DA" Tuong tu, ADNP « ADCB nén es BC DC Sl 52 suy ra MN. DCBA NP DABC M'N' _ DC.BA N'P DABC’ Tuong tu ta cing cé MN _ M'N' Hoan toan tuong tu, tacé —— = ——., (2) MP M'P’ Tw (1) va (2) suy ra MN _ NP _ MP MN NP MP Vay tam giéc MNP déng dang voi AM'N'P' (c.c.c). Gia sit 714 mot diém cho truéc trong mat cau (S) ; (a%), (a2), (a3) 14 ba mat phing tay ¥ qua / cét (S) theo ba hinh tron (H,), (Hz), (H3) c6 tam tuong img 18 O,,0,,0, vacé bén kinh tuong ting la R,, Rp, R3. Dé thay : R? = R? — OO? (R, O 14 ban kinh va tam cia mat cu (5) = -00} R = RF’ - 005. Goi S 1a t6ng dién tich clia ba hinh tron (4), (Hz), (H3). Khi d6 : S=n(R? +R +R) 7 a[ae - (067 +00 + 003)| = (3K? - 107) = const. §2. MAT TRU, MAT NON A. Tom tat li thuyét 1 nr awes Trong khong gian cho hinh <% va dudmg thing A. V6i méi diém M thudc 3% xét mat phing (a) di qua M, vudng géc v6i dutng thing A va cat A tai O. Trong mat phang (a), xét dudng trdn (Gy) c6 tam O, bén kinh OM. Hinh gém céc dutmg tron (,) x4c dinh nhu trén vi M thude <#dugc goi 1a hinh tron xoay sinh béi Skhi quay quanh dudng thing A. Dudng thing A duoc goi 1a truc cia hinh tron xoay d6. Khi 314 mOt dudng thi hinh tron xoay tyong tmg con goi 1 mat tron xoay. Mat tron xoay sinh béi dudng thang / khi quay quanh mot dutng thang A song song v6i / goi 1a mat tru tron xoay (hay van tit goi 1a mat try). Khi d6, dudng thang A duge goi la truc cla mat tru, / duge 14 dudng sinh cia mat tru. Hai mat phang (P) va (P') phan biét, vudng géc véi truc cia mat tru cat mat tru theo hai giao tuyén 14 c4c dudng tron bang nhau (@), (@"). Phan mat tru nim gitta hai mat phing (P) va (P') cing véi hai hinh tron (@) va (@") dugc goi 1a hinh try. Cac dudng tron (@) va (@') dugc goi 1a c4c day ciia hinh try, ban kinh R cia ching goi 14 ban kinh cia hinh tru. Khoang céch gitfa hai d4y goi 1a chiéu cao cia hinh try. Hinh try cing v6i phén bén trong cita n6 duge goi 1a kh6i tru. Din tich xung quanh cia hinh try bing chu vi day nhan v6i chiéu cao. ‘Thé tich cia kh6i tru bing dién tich d4y nhan chiéu cao. Cho hai dudng thing A va / cit nhau tai m6t diém O va tao véi nhau mot géc @ v6i 0° <@ < 90°. Mat tron xoay sinh béi / khi quay quanh A goi Ia mat nén trén xoay. Cac dudng thang A, / lan lugt goi 1a truc, dudng sinh cha mat n6n. Diém O goi 1a dinh cia mat nén va 2g goi la géc 6 dinh cha mat nén. Mat phang (P) khong di qua dinh, vudng géc véi truc cla mat nén cat mat non theo giao tuyén 1a dutmg tron (@). Phan mat n6n gidi han béi hai mat phang (P) va (P’), & 46 (P’) 1a mat phng di qua dinh va vudng géc véi truc cla mat nén, cing v6i hinh tron (@) dugc goi 14 hinh nén. Khi d6 hinh n6n (@) goi la 53 d4y cia hinh n6n. Doan thing n6i dinh va mot diém cia duég tron day goi I dudmg sinh ciia hinh nén, Khodng céch tix dinh dén mat d4y dugc goi 1a chiéu cao cia hinh nén. 9. Dien tich xung quanh cia hinh nén bang mot nita tich s6 cia dO dai dudng tron day va d6 dai dudng sinh. : 10. Thé tich kh6i nén bing mot phdn ba tich sO dién tich hinh tron day va chiéu cao. B. Cac vi du ‘Vi du 1. Cho mot hinh try c6 hai déy 14 hai dudng tron tm O va 0’, bn kinh R, chiéu cao hinh try 1a RV2. Trén hai dudng tron (0) va (0’), fy hai diém di dong A, B sao cho géc gitta hai dudng thing OA, O'B bing a khong déi. a) Tinh thé tich va dién tich xung quanh cia hinh tru. b) Tinh AB theo R va a. ©) Gia sit IK 18 doan vuong géc chung cia AB va OO! (I € AB). Chtmg minh rang khi A, B di dong, / 1uon thudc mot dudng tron c6 dinh. Léi gidi a) Tacé: V = nR7h = nR°.RV2 = nRY2. Soq = 2nRh = 2/2nR?. b) Goi B' 1a hinh chiéu vuong géc cia B tren mat phing chia dudng tron (0). Khi d6 B' € (Q) va O'B // OB, tit dé, theo gid thiét AOB = a, OA=OB'=R. * Goi H 1a trung diém AB’ => OH 1 AB’ Hinh 38 => AB’ = 24H = 2RsinAOH = sing. Vi AAB'B vuong tai B' nen AB = VAB?+ BB? = 4n?sin? S +2R = R, asin? +2. c) Goi J, K theo thit ty 1 trung diém cia AB va OO'. Khi d6 HI // BB' va HI= 328 nén HOKI 1a hinh binh hanh, 54 Mat Khéc OO’ L OH nen HOKI lahinh chit nhat, suy ra IK 1 OO' va IK // OH, do dé /K 1 AB. Vay IK 1a dutng vudng géc chung ciia OO' va AB. Theo tren IK OO'tai K nén / luon nim trén mat phang (P) vung géc voi OO ' tai trung diém K cha OO'. Mat khéc : IK = OH = Roos nén J nam trén dudng tron c6 dinh cé tam K, ban kinh Roos trong mat phing (P). Vi du 2. Cho mot hinh try tron xoay va hinh vuong ABCD canh a cé hai dinh lien tiép A, B nam trén dudng tron déy thi nhdt cia hinh try, hai dinh cén lai nim trén dudng tron déy thit hai cla hinh try. Mat phing (ABCD) tao véi day hinh tru goc 45°. Tinh dién tich xung quanh va thé tich cia hinh tru. Léi gidi Goi M, N theo thit tu 1 trung diém cha AB va CD. Khi d6 OM 1 AB va O'N 1 CD. Gia si / 1a giao diém cia MN vaoo'. Dat R = OA vah = 00". Khi d6: AIOM vudng can tai O nén : OM =O! = Lau eee een Hinh 39 2°22 2 . => V=nRha nO = 2 8° 2 16 2 Sig = 2nth = 2n-2¥3 V2. Vine 2v2° 2 2 55 Vi du 3. Cho hinh nén tron xoay dinh S, d4y 14 mot hinh tron tam O ban kinh R, chiéu cao cia hinh nén bing 2R. Goi / 14 mot diém nam trén mat phing day sao cho JO = 2R. Gia sir A 14 diém trén dudng tron (O) sao cho OA 1 Ol. a) Tinh thé tich xung quanh cia hinh non. | b) M 1 mot diém di dong tren SA, /M cat mat n6n tai diém thit hai NV. Chimg minh ring N di dong tren mot dutng thing c6 dinh. c) Ching minh ring hinh chiéu K cia O trén JM di dong tren mot dutmg tron. 6 dinh di qua truc tam H cia ASAI. Loi gidi a) V = aR n= Anke 2R = 3 3 Syq = TRI, 6.46 : 1=SA = YOA? +50? = VR? + 4R? = RVS = Syq = RRS = R25. b) Goi c# 14 mat xung quanh cia hinh n6én da cho va (a) 1a mat phang di qua cdc diém S, A, / tacé: Ne€oW,Ne (a) (doN € IM) >NeE (a) No Vay N di dong tren doan SB 1a giao tuyén thit hai cita mat phang (@) va o¥ (B Ia giao diém thi hai cia JA va dudng tron day). c) Dé thay truc tam H cia ASAI chinh 1a hinh chiéu vudng géc cia O tren (SAI). Do OH 1 (SAI) nén OH 1 IM. Mat khée OK 1 IM. Vay IM L (OHK) => HK LIM = HKI = 90°. Nhu vay, K di dong tren dudng tron (@) dudng kinh /H trong mat phing (a). Hién nhien (@) di qua H va (@) Ia dudng tron c6 dinh. 56 Vi du 4. Cho hinh nén dinh S, day 1a dudng tron (@) tam O ban kinh R, chiéu cao cia hinh nén 1a h = % Gia sir ABCD IA tit gidc ngoai tiép dudng tron (%). a) Tinh ban kinh mat cdu ndi tiép hinh chép S.ABCD. b) Tinh dign tich toan phén cia hinh chép S.ABCD biét thé tich kh6i chop bing 4 Idn thé tich kh6i nén. Léi gidi a) Mat cfu noi tip hinh chép S.ABCD c6 tam J thude SO. Ké OK 1 AB, IH L SK. Khi d6 ta thay : K € (@) vado SO 1 (ABCD) nen tac6: AB 1 (SOK) = 1H 1 AB => IH 1 (SAB) = 1H =10=r (r la bén kinh mat cdu ni tiép hinh chép SABCD). c ‘Tam gide SHI déng dang v6i ASOK nen 2 = HL SK OK => HISK = SLOK : D => r.VS0* + OK? = (SO - O1).0K Hinh 4 b) Goi V va V; theo thif tu 1a thé tich cha kh6i chép va kh6i nén. Khi dé : V= iS, (Sjp 4 dien tich toan phén cia hinh chép S.ABCD) ; Vj = tna = 3 4 57 Theo gid thiét V = 4V, nen 55p = mR, suy ra S, tp Fe = SAR _ SER ong, Ri 3 C. Bai tap 1, Cho hinh n6n tron xoay c6 ban kinh déy R va chiéu cao h. Trong tat ca cdc mat phing di qua dinh cia hinh nén, hay x4c dinh mat phang cét hinh nén theo thiét dién c6 dién tich 16n nhat va tinh dién tich 16n nhat d6. 2. “Trong sO cc kh6i tru cé dién tich to&n phén bing S, kh6i try ndo c6 thé tich 16n nat? 3. Cho hinh tru tron xoay cé hai day 14 hai hinh tron (O ; R) va (O' ; R). Biét rang t6n tai day cung AB cia dudng tron (0) sao cho tam giéc O'AB déu va (O'AB) hop véi mat phing chifa dudng tron (0) mot géc 60°. Tinh dién tich xung quanh va thé tich hinh tru. 4. Ching minh ring : a) Dién tich xung quanh cia mot hinh tru ding dién tich cha mat cdu néi tiép hinh tru dé ; b) Dien tich toan phén cia mt hinh né6n cé6 thiét dién qua truc 14 mot tam giéc déu bang dién tich mat cdu c6 dudng kinh bang chiéu cao cia hinh nén. 5, Cho hinh nén cé dutng cao h va ban kinh d4y R. Tinh thé tich V cia hinh tru noi tiép trong hinh nén, biét rang hinh try nay cé thiét dién qua truc 14 mot hinh vudng. D. Lai giai 1, (42), Gid sir AB 14 mot dudng kinh cia dudng tron déy cia hinh nén, O 1a tam déy. Mat phing qua dinh cia hinh nén cét hinh nén theo thiét dién 1a tam gidc can SAM 6: SA = SM = Vi? + R? (khong déi). Tacd: Saasy = 354.5 sin Sid 58 Do d6, Sas4y 16n nhat khi va chi khi sino: 16n nhat. Vay : Néu ASB < 90° tic h > R thi sina lon nhét A B khi sina = sin ASB, lic 46 max Spsay = hR. Hinh 42 Néu ASB > 90° tic A < R thi sina:l6n nhat bing 1, lic dé ta c6 =p max Sasa = sl +R). . Ki higu R 1a bin kinh déy, A18 do dai dudng cao cia kh6i tu. Ta c6 S = 2nR? + 2nRh. Tacén tim R va h dé V = nR7h c6 gid tri Ion nhét. 2 Theo trén ta cé : X-R+t er oi a gt¥ 2n aR 2nR " 2nR 4x? Datu "=" xy ra khi va chi khi R? = = Ah Rh pay y= oR, Khid6, 2mR 2mR 2 S = 6nk? nen R= |. on ‘Vay kh6i try c6 thé tich 16n nhat 1a khéi tru cé R = x va h = 2. S. om a . (n.43). Ta c6 OO'1(OAB). Goi H 1a trung diém cia AB thi OH 1 AB, O'H 1 AB, suy ra OHO' = 60°. Gia sit OH = x. Khid6 0 1a dign tich xung quanh cia hinh try. Ta c6 : S, = 4nk?, Sy = 2nRh = 2nR2RK = 4nR* Vay S =. Hinh 44 b) (h.45). Goi R, r theo thi ty 1a bén kinh déy cia hinh nén va bén kinh mat cdu ; h va / 14n lot 1a chiéu cao va dudng sinh cia hinh nén. Ta c6 : 1 = 2R (do thiét dién qua truc 14 tam giéc déu), 3 h = 2R. ara BB. Goi S, , S; tuong img 1a dién tich mat cu _ va din tich ton phén cita hinh n6n, khi dé : S, = 4nr? = 3nR? ; Sy = mRI + mR? = 1. R2R + mR? = 3nR*. Vay S, = S. 5. (b.46), Gia sit hinh nén cé dinh S, dudng cao SO =h va bin kinh d4y R =OA. Goi r = OB 1a ban kinh day cia hinh try noi tigp, ta c6: BC = OO' = 2r (h.46). Xét tam gidc SOA tacé: CO! _ $0" _r hom AO SO Rh => r(h+2R) = Rh 5, -_Rh h+2R 3 => V = 9727 n= pau (a +2R) 61

You might also like