Tài liệu tham khảo ôn tập TN.

THPT

PHƯƠNG PHÁP TỌA ĐỘ

Chuyên đề 4 : TRONG MẶT PHẲNG

Vấn đề 1: CÁC KHÁI NIỆM CƠ BẢN

A. CÁC KIẾN THỨC CƠ BẢN

I. Toạ độ vectơ: Trong mặt phẳng với hệ toạ độ Oxy:
1) a = (a1; a2) <=> a = a1 i +a2 j
2) Cho a = (a1; a2) , b = (b1; b2). Ta có:
a ± b = (a1 ± b1; a2 ± b2)

3) Cho a = (a1; a2), b = (b1; b2). Ta có:

a . b = a1b1 + a2b2

a = a12 + a22
a.b
Cos( a , b ) = a .b

II. Toạ độ điểm: Trong mặt phẳng với hệ toạ độ Oxy

1) M(xM;yM) <=> OM = (xM;yM)
2) Cho A(xA;yA), B(xB;yB). Ta có:
AB = (xB-xA; yB-yA)
và AB = ( xB − x A ) 2 + ( yB − y A ) 2
 x A − kxB
 xM = 1 − k
3) Nếu điểm M chia đoạn thẳng AB theo tỉ số k (k ≠ 1 ) thì  y − kyB
 yM = A
 1− k
 x A + xB
 x M =
Đặc biệt khi M là trung điểm của đoạn thẳng AB thì  2
y A + yB
 yM =
 2
 x A + x B + xC
 x G =
Nếu G là trọng tâm ∆ABC thì  3
y A + y B + yC
 yG =
 3

III. Liên hệ giữa toạ độ hai vectơ vuông góc, cùng phương:

38
Tài liệu tham khảo ôn tập TN.THPT

Cho a = (a1; a2), b = (b1; b2). Ta có:

1) a ⊥ b <=> a . b = 0 <=> a1b1 + a2b2 = 0
2) a cùng phương với b <=> a1b2 - a2b1 = 0
B. BÀI TẬP:
Bài 1: Trong mặt phẳng với hệ toạ độ Oxy cho 3 điểm:
A(-2;1), B(-1;-2), C(3;-1)
a) Chứng minh rằng 3 điểm A, B, C không thẳng hàng.
b) Tìm toạ độ trực tâm H và trọng tâm G của ∆ABC
c) Tìm toạ độ điểm D sao cho ABCD là hình bình hành.
Chứng tỏ rằng 3 điểm B, G, D thẳng hàng
Bài 2: Trong mặt phẳng với hệ toạ độ Oxy cho ∆ABC với
A(2;6), B(-3;-4), C(5;0)
a) Tính chu vi và diện tích ∆ABC
b) Tìm toạ độ giao điểm của đường thẳng AB với trục hoành và của
đường thẳng AC với trục tung.
c) Tìm toạ độ tâm đường tròn ngoại tiếp và tâm đường tròn nội tiếp ∆
ABC .
Bài 3: Trong mặt phẳng với hệ tọa độ Oxy cho tam giác ABC có các đỉnh
A(-1;0), B(4;0), C(0;m) với m ≠ 0. Tìm tọa độ trọng tâm G của tam giác ABC theo
m. Xác định m để tam giác GAB vuông tại G. (TS 2004-K.D)

Vấn đề 2: ĐƯỜNG THẲNG

39
Tài liệu tham khảo ôn tập TN.THPT

A. CÁC KIẾN THỨC CƠ BẢN

I. PHƯƠNG TRÌNH ĐƯỜNG THẲNG
1. Phương trình tổng quát của đường thẳng
a) Phương trình tổng quát của đường thẳng có dạng
Ax + By + C = 0 (A2+B2 ≠ 0)
Vectơ pháp tuyến n =(A;B),vectơ chỉ phương a =(-B;A)
b) Phương trình đường thẳng đi qua điểm M0(x0;y0) và có vectơ pháp
tuyến n =(A;B) là: A(x-x0) + B(y-y0)=0
2. Phương trình tham số của đường thẳng:
Đường thẳng đi qua điểm M0(x0;y0) và có vectơ chỉ phương
a = (a1;a2) có phương trình tham số là:

 x = x0 + a1t
 (t ∈ R )
 y = y 0 + a2t
3. Phương trình chính tắc của đường thẳng có dạng:
x − x0 y − y0
a1
= a2
Chú ý:
a) Đường thẳng song song với ∆: Ax+ By+ C = 0 có phương trình
dạng Ax + By + C’ = 0 (C’ ≠ C)
b) Đường thẳng vuông góc với ∆: Ax+ By+ C = 0 có phương trình
dạng –Bx + Ay + C’ = 0

II.VỊ TRÍ TƯƠNG ĐỐI CỦA 2 ĐƯỜNG THẲNG:

Cho 2 đường thẳng:
(∆ 1): A1x + B1y + C1 = 0 (1)
(∆ 2): A2x + B2y + C2 = 0 (2)
Toạ độ giao điểm của (∆ 1) và (∆ 2), nếu có là nghiệm của hệ (1) và (2)
Ta có kết quả sau:
A1 B1
- Nếu A ≠ B thì (∆ 1) cắt (∆ 2)
2 2

A1 B1 C1
- Nếu A = B ≠ C thì (∆ 1) // (∆ 2)
2 2 2

A1 B1 C1
- Nếu A = B = C thì (∆ 1) ≡ (∆ 2)
2 2 2

Ghi chú: (∆ 1) ⊥ (∆ 2) <=> A1A2 + B1B2 = 0

* Chùm đường thẳng:

40
Tài liệu tham khảo ôn tập TN.THPT

Cho 2 đường thẳng (∆ 1) và (∆ 2) cắt nhau

Phương trình của chùm đường thẳng đi qua giao điểm của (∆ 1) và (∆ 2) có
dạng: λ (A1x + B1y + C1) + µ (A2x + B2y + C2)=0 ( λ 2+µ 2 ≠ 0)
III. GÓC GIỮA HAI ĐƯỜNG THẲNG- KHOẢNG CÁCH TỪ 1 ĐIỂM ĐẾN
MỘT ĐƯỜNG THẲNG:
1. Góc giữa hai đường thẳng:
Cho 2 đường thẳng (∆ 1) và (∆ 2) cắt nhau, lần lượt có các vectơ pháp tuyến
là n1 và n 2
Gọi ϕ là góc hợp bởi (∆ 1) và (∆ 2), ta có:
n1.n 2
Cosϕ = n1 . n2

Ghi chú: ϕ ≤ 900

2. Khoảng cách từ một điểm đến một đường thẳng:
a) Định lý: Khoảng cách từ 1 điểm M0(x0;y0) đến đường thẳng
(∆ ): Ax + By + C = 0 được cho bởi:
Ax 0 + By 0 + C
d(M0,∆ ) =
A2 + B 2
b) Phương trình đường phân giác:
Cho hai đường thẳng cắt nhau
(∆ 1): A1x + B1y + C1 = 0
(∆ 2): A2x + B2y + C2 = 0
Phương trình hai đường phân giác của các góc hợp bởi (∆ 1) và (∆ 2) là:
A1 x + B1 y + C1 A2 x + B2 y + C 2
A +B
2 2 =± A22 + B22
1 1

B. BÀI TẬP:
Trong mặt phẳng với hệ toạ độ Oxy:
Bài 4: Cho 3 điểm A(-1;3), B(-2;0), C(3;1)
a) Viết phương trình tham số, phương trình chính tắc và phương trình tổng
quát của đường thẳng BC
b) Viết phương trình tổng quát của đường thẳng (∆ 1) qua A và song song với
BC
c) Viết phương trình tổng quát của đường thẳng (∆ 2) qua A và vuông góc
với BC
Bài 5: Cho 2 đường thẳng:
(∆ 1): 2x – 3y + 15= 0
(∆ 2): x – 12y + 3 = 0

41
Tài liệu tham khảo ôn tập TN.THPT

a) Chứng tỏ rằng (∆ 1) và (∆ 2) cắt nhau

b) Viết phương trình đường thẳng (d1) đi qua giao điểm của (∆ 1),(∆ 2) và đi
qua điểm A(2;0)
c) Viết phương trình đường thẳng (d2) đi qua giao điểm của (∆ 1),(∆ 2) và
vuông góc với đường thẳng (∆ 3): x – y + 1 = 0
Bài 6: Cho 2 đường thẳng:
(∆ 1): x + 2y + 16 = 0
(∆ 2): x – 3y + 9 = 0
a) Tính góc tạo bởi (∆ 1) và (∆ 2)
b) Tính khoảng cách từ điểm M(5;3) tới (∆ 1) và (∆ 2)
c) Viết phương trình các đường phân giác của các góc hợp bởi (∆ 1)và (∆ 2)
Bài 7: Cho 3 đường thẳng (d1), (d2), (d3) có phương trình lần lượt là y = 0,
3x + 4y –24 = 0, 3x –y + 6 =0. Ba đường thẳng này cắt nhau tạo thành tam giác
ABC.
a) Tính toạ độ các đỉnh A, B, C
b) Viết phương trình các đường thẳng chứa các đường cao AA’, BB’, CC’ và
tính toạ độ trực tâm H của ∆ ABC.
c) So sánh góc giữa (d1)và (d2) với góc giữa (d2) và (d3)
Bài 8: Trong mặt phẳng với hệ tọa độ Oxy cho hai điểm A(1;1), B(4;-3). Tìm điểm
C thuộc đường thẳng x -2y -1 = 0 sao cho khoảng cách từ C đến đường thẳng AB
bằng 6. (TS 2004-K.B)

Vấn đề 3: ĐƯỜNG TRÒN

A. CÁC KIẾN THỨC CƠ BẢN

I. Phương trình đường tròn

42
Tài liệu tham khảo ôn tập TN.THPT

1. Định lý 1: Phương trình đường tròn (C) có tâm I(a;b) bán kính R trong hệ
toạ độ Oxy là: (x-a)2 + (y-b)2 = R2
2. Định lý 2: Phương trình x2 + y2 + 2Ax + 2By + C = 0 với A2+B2-C>0 là
phương trình đường tròn tâm I(-A;-B), bán kính R = A 2 + B 2 −C
II. Vị Trí tương đối giữa đường thẳng và đường tròn
Cho đường thẳng (∆ ) và đường tròn (C) có tâm I và bán kính R
Gọi d là khoảng cách từ I đến đường thẳng (∆ )
• Nếu d > R thì (∆ ) và (C) không có điểm chung
• Nếu d = R thì (∆ ) và (C) có một điểm chung duy nhất. Khi đó (∆ )
gọi là tiếp tuyến của đường tròn (C) và điểm chung gọi là tiếp điểm.
• Nếu d < R thì (∆ ) và (C) có hai điểm chung
III. Phương tích, trục đẳng phương:
1. Phương tích:
Cho đường tròn (C): F (x;y) = x2 + y2 + 2Ax + 2By + C = 0 và điểm
M0(x0;y0). Ta có: PM0/(C) = F(x0;y0) = x02 + y02 + 2Axo + 2Byo + C
2. Trục đẳng phương: Cho hai đường tròn không đồng tâm (C1) và (C2) có
phương trình:
(C1): x2 + y2 +2A1x +2B1y +C1 = 0
(C2): x2 + y2 +2A2x +2B2y +C2 = 0
Phương trình trục đẳng phương của hai đường tròn (C1) và (C2) là:
2 (A1 –A2)x + 2(B1- B2)y + C1 –C2 = 0
IV. Phương trình tiếp tuyến:
Cho đường tròn (C): x2 + y2 + 2Ax+ 2By + C = 0
Phương trình tiếp tuyến của (C) tại điểm M0(x0;y0) ∈ (C) là:
xox + yoy + A(xo +x)+ B(yo +y) + C = 0

B. BÀI TẬP: Trong mặt phẳng với hệ toạ độ Oxy:

Bài 9: Cho đường tròn (C) có phương trình x2 +y2 – 4x –2y – 4 = 0
a) Tìm toạ độ tâm I và bán kính R của đường tròn (C)
b) Với giá trị nào của b thì đường thẳng (∆ ): y = x + b có điểm chung
với(C).
c) Viết phương trình tiếp tuyến của (C) song song với đường thẳng
3x – 4y +1 =0
Bài 10: Cho 3 điểm A(-1;0), B(5;0), C(2;1)
a) Tìm phương trình đường tròn (C) đi qua 3 điểm A, B, C.
b) Tìm phương trình tiếp tuyến của (C) tại điểm A

43
Tài liệu tham khảo ôn tập TN.THPT

c) Tìm phương trình tiếp tuyến của (C) đi qua điểm D(3;-11)
Bài 11:
a) Tìm phương trình đường tròn (C1) có tâm I1(1;2) và tiếp xúc với trục Ox
b) Tìm phương trình đường tròn (C2) có đường kính MN với M(2; 5 +1) và
N(6;- 5 +1)
c) Tìm phương trình các đường tiếp tuyến chung của hai đường tròn (C1) và
(C2)
d) Tìm phương trình trục đẳng phương của (C1) và (C2)
Bài 12: Cho hai đường tròn:
(C1): x2 +y2 - 4x +2y –4 =0; (C2): x2 +y2 - 10x - 6y + 30 =0
a) Xác định tâm và bán kính của (C1) và (C2). Lập phương trình đường thẳng
(d) đi qua tâm của (C1) và (C2).
b) Chứng minh (C1) và (C2) tiếp xúc ngoài với nhau. Xác định toạ độ tiếp
điểm H. Suy ra phương trình tiếp tuyến chung của (C1) và (C2) tại H.
(Thi HKI 2004-2005)
Bài 13: Trong mặt phẳng với hệ tọa độ Oxy, cho tam giác ABC có A(0;2),
B(-2;-2) và C(4;-2). Gọi H là chân đường cao kẻ từ B; M và N lần lượt là trung
điểm của các cạnh AB và BC. Viết phương trình đường tròn đi qua các điểm H, M,
N. (TS 2007-K.A).

44
 Tài liệu tham khảo ôn tập TN.THPT

Vấn đề 4: ELIP VÀ HYPEBOL

A. CÁC KIẾN THỨC CƠ BẢN:

ELIP HYPEBOL
1) Định nghĩa: 1) Định nghĩa:
(E) = {M MF 1 + MF 2 = 2a} (H) = {M MF 1 −MF 2 = 2a}
F1F2 = 2c, a > c F1F2 = 2c, c > a
2) Phương trình chính tắc: 2) Phương trình chính tắc:
x2 y2 x2 y2
+ = 1 với b2 = a2 – c2 − = 1 với b2 = c2 – a2
a2 b2 a2 b2
3) Hình dạng và các yếu tố: 3) Hình dạng và các yếu tố
2 2
x y x2 y2
Cho elip (E): 2
+ 2 =1 Cho Hypebol (H): − =1
a b a 2 b2
a) Hình dạng: a) Hình dạng:

b) Các yếu tố: b) Các yếu tố

A1A2 = 2a: trục lớn A1A2 = 2a: trục thực
B1B2 = 2b : trục nhỏ B1B2 = 2b : trục ảo
Các đỉnh: A1(-a;0),A2(a;0),B1(0;-b),B2(0;b) Các đỉnh:A1(-a;0), A2(a;0)
Các tiêu điểm: F1(-C;0), F2(C;0) Các tiêu điểm: F1(-C;0), F2(C;0)
Tiêu cự: F1F2 = 2c Tiêu cự: F1F2 = 2c
Bán kính qua tiêu của điểm M ∈(E ) : Bán kính qua tiêu của điểm M ∈(H )
 c  c
 MF1 = a + a x M  MF1 = a xM + a
 + xM > 0 :  c
c
MF2 = a − x M MF2 = xM − a
 a  a
 c
 MF1 = − a x M − a
+ xM < 0 :  c
 MF2 = − x M + a
 a

45
 Tài liệu tham khảo ôn tập TN.THPT

c
• Tâm sai: e = a > 1

c • Phương trình đường chuẩn:

• Tâm sai: e = a <1
a a2 a a2
(∆ 1): x = - =− ; (∆ 2): x = =
• Phương trình đường chuẩn: e c e c
a a2 a a2 • Phương trình tiệm cận:
(∆ 1): x = - =− ; (∆ 2): x = =
e c e c b b
(d1): y = - x ; (d2): y = x
a a
4) Phương trình tiếp tuyến:
x2 y2
4) Phương trình tiếp tuyến: Cho Hypebol (H): − =1
a 2 b2
x2 y2 a) Phương trình tiếp tuyến của (H) tại
Cho elip (E): 2 + 2 = 1
a b
x0 x y 0 y
a) Phương trình tiếp tuyến của (E) tại Mo(xo;yo) ∈ (H) có dạng: − 2 =1
a2 b
x0 x y 0 y
Mo(xo;yo) ∈ (E) có dạng: + 2 =1 b) Đường thẳng (∆ ): Ax + By + C = 0 là tiếp
a2 b
tuyến của (H) <=> A2 a2 - B2 b2 = C2
b) Đường thẳng (∆ ): Ax + By + C = 0 là tiếp
tuyến của (E) <=> A2 a2 + B2 b2 = C2

B. BÀI TẬP:
Trong mặt phẳng với hệ toạ độ Oxy:
Bài 14: Cho elip (E): 16x2 + 25y2 = 100
a) Tìm toạ độ các đỉnh, toạ độ các tiêu điểm, tính tâm sai và tìm phương trình
các đường chuẩn của (E).
b) Tìm tung độ các điểm thuộc (E) có hoành độ x = 2 và tính khoảng cách từ
điểm đó tới 2 tiêu điểm.
c) Tìm các giá trị của K để đường thẳng (d): y = x + k có điểm chung với(E).
Bài 15:
a) Viết phương trình chính tắc của elip (E) nhận một tiêu điểm là F 2 (5;0) và
có độ dài trục nhỏ 2b = 4 6
Tìm toạ độ các đỉnh, tiêu điểm thứ hai F1 và tính tâm sai của (E)
b) Tìm toạ độ điểm M ∈ (E) sao cho MF2 = 2MF1
 8 15 
c) Viết phương trình tiếp tuyến của (E) tại điểm N 3; 
 7 
 

Bài 16:
a) Viết phương trình chính tắc của elip (E) có độ dài trục lớn bằng 10,
25
phương trình một đường chuẩn là x=
4

46
Tài liệu tham khảo ôn tập TN.THPT

b) Một đường thẳng đi qua một tiêu điểm của (E), vuông góc với trục Ox, cắt
(E) tại M và N. Tính độ dài đoạn thẳng MN.
c) Viết phương trình tiếp tuyến của (E) biết tiếp tuyến đó đi qua điểm A(5;2).
Bài 17: Cho hypebol (H): 24x2 - 25y2 = 600
a) Tìm toạ độ các đỉnh, toạ độ các tiêu điểm, tính tâm sai và tìm phương trình
các đường chuẩn của (H)
b) Tìm tung độ của điểm thuộc (H) có hoành độ x = 10 và tính khoảng cách
từ điểm đó tới 2 tiêu điểm.
c) Tìm các giá trị của K để đường thẳng (d): y = Kx - 1 có điểm chung
với(H).
Bài 18:
a) Viết phương trình chính tắc của hypebol (H) có tâm sai e = 5 và (H) đi
qua điểm A ( 10 ; 6)
b) Tìm phương trình các đường tiệm cận của (H). Vẽ (H)
c) Chứng tỏ rằng tích các khoảng cách từ một điểm M tuỳ ý thuộc (H) đến 2
đường tiệm cận của (H) là một số không đổi.
Bài 19:
a) Viết phương trình chính tắc của hypebol (H) có một tiêu điểm F2( 5 ;0) và
phương trình một đường tiệm cận là y = 2x.
b) Tìm phương trình tiếp tuyến (t) của (H) tại điểm M ( 2, -2 3 )
c) Tiếp tuyến (t) của (H) cắt 2 đường tiệm cận của (H) tại P và Q. Chứng tỏ
rằng M là trung điểm của đoạn thẳng PQ.
Bài 20: Trong mặt phẳng với hệ tọa độ Oxy cho elip
x2 y2
(E): + =1
25 16
có hai tiêu điểm F 1 , F 2 .
1. Cho điểm M(3;m) thuộc (E), hãy viết phương trình tiếp tuyến của
(E) tại M khi m > 0.
2. Cho A và B là hai điểm thuộc (E) sao cho AF 1 + BF 2 = 8. Hãy tính
AF 2 + BF 1 . (TN THPT 2004)
Bài 21: Trong mặt phẳng với hệ tọa độ Oxy cho hypebol (H) có phương trình
x2 y 2
− =1
4 5
1. Tìm tọa độ các tiêu điểm, tọa độ các đỉnh và viết phương trình các đường
tiệm cận của (H).
2. Viết phương trình các tiếp tuyến của (H) biết các tiếp tuyến đó đi qua
điểm M(2;1). (TN THPT 2006)
47
Tài liệu tham khảo ôn tập TN.THPT

Vấn đề 5: PARABOL

A. CÁC KIẾN THỨC CƠ BẢN:

I. Định nghĩa:
Trong mặt phẳng cho đường thẳng (∆ ) cố định và điểm F cố định không
thuộc ∆ . Tập hợp các điểm M của mặt phẳng sao cho M cách đều (∆ ) và F được
gọi là một parabol
• F gọi là tiêu điểm
• (∆ ) gọi là đường chuẩn của parabol
• Khoảng cách p từ tiêu điểm đến đường chuẩn gọi là tham số tiêu của parabol
• Với M ∈(P); MF gọi là bán kính qua tiêu của điểm M.
II. Phương trình chính tắc:
Trong mặt phẳng với hệ tọa độ Oxy, cho parabol (P) như trong định nghĩa,
p p
trong đó chọn F( 2
; 0) và (∆ ): x = - 2
Phương trình chính tắc của parabol (P) là: y2 = 2px
III. Hình dạng và các yếu tố: Cho Parabol (P): y2 = 2px
1) Hình dạng:

2) Các yếu tố:

• O(0;0) là đỉnh của parabol
• Ox là trục đối xứng của parabol
p
• Bán kính qua tiêu của điểm M ∈ (P): MF = 2 + xM
IV: Phương trình tiếp tuyến:
Cho parabol (P): y2 = 2px
a) Phương trình tiếp tuyến của (P) tại điểm M0(x0;y0) ∈ (P) là
y0y = p(x0+x)
b) Đường thẳng (∆ ): Ax + By + C = 0 là tiếp tuyến của (P) <=> pB2 = 2AC
B. BÀI TẬP:

48
Tài liệu tham khảo ôn tập TN.THPT

Trong mặt phẳng với hệ tọa độ Oxy:

Bài 22: Cho parabol (P) có phương trình chính tắc là y2 = 12x
a) Tìm tọa độ tiêu điểm và phương trình đường chuẩn của (P)
b) Một điểm nằm trên (P) có hoành độ x = 2. Hãy tính khoảng cách từ điểm
đó đến tiêu điểm.
c) Qua điểm I (2;0) vẽ một đường thẳng thay đổi cắt (P) tại 2 điểm A và B.
Chứng minh rằng tích các khoảng cách từ A và B tới trục Ox là một hằng số.
Bài 23:
a) Tìm phương trình chính tắc của parabol (P) có trục đối xứng là Ox và tiêu
điểm là F (4;0). Viết phương trình đường chuẩn (∆ ) của (P)
b) Viết phương trình tiếp tuyến (t) của (P) tại điểm A (1;4), (t) cắt trục Ox tại
B. Chứng tỏ ∆ ABF cân.
c) Tìm quỹ tích các điểm M mà từ đó vẽ được hai tiếp tuyến với (P) và hai
tiếp tuyến này vuông góc với nhau.
Bài 24: Cho parabol (P): y2 = 8x
a) Tìm tọa độ tiêu điểm và viết phương trình đường chuẩn của (P)
b) Viết phương trình tiếp tuyến của (P) tại điểm M thuộc (P) có tung độ bằng
4.
c) Giả sử đường thẳng (d) đi qua tiêu điểm của (P) và cắt (P) tại hai điểm
phân biệt A, B có hoành độ tương ứng là x1, x2 Chứng minh: AB = x1 + x2 + 4
(TN THPT 2005)

49