Nội dung sự cố nguy cơ tiếp xúc với CTNH

QUҦN LÝ CHҨT THҦI RҲN VÀ CHҨT THҦI NGUY HҤI
PHҪN MӢ ĐҪU
ViӋt Nam đang trên con đưӡng công nghiӋp hóa và hiӋn đҥi hóa đҩt nưӟc, đang
đӭng trưӟc nhӳng thách thӭc to lӟn vӅ sӵ tăng trưӣng kinh tӃ và đҩu tranh bҧo vӋ môi
trưӡng.
Hơn mӝt thұp kӍ qua, ViӋt Nam đã đҥt đưӧc nhӳng thành tӵu to lӟn vӅ phát triӇn
kinh tӃ. Nhӳng thành tӵu đҥt đưӧc trong mӑi lĩnh vӵc kinh tӃ quӕc dân đӅu có sӵ đóng
góp to lӟn cӫa cӫa ngành hóa chҩt. Các ngành công nghiӋp nһng như: chӃ tҥo máy, khai
khoáng, điӋn than; các ngành công nghiӋp nhҽ như dӋt, may, in, nhuӝm, giҩy, chӃ biӃn
lương thӵc thӵc phҭm, mӻ phҭm, các cơ sӣ công nghiӋp, tiӇu thӫ công, và nhҩt là trong
sҧn xuҩt nông nghiӋp, tҩt cҧ đӅu sӱ dөng hóa chҩt các loҥi, như mӝt vұt tư sҧn xuҩt không
thӇ thiӃu đưӧc trong cơ cҩu sҧn xuҩt kinh doanh cӫa mӑi ngành. Chính trong quá trình
này đã làm sҧn sinh ra các chҩt thҧi nguy hҥi.Và đây chính là vҩn đӅ nan giҧi mà ViӋt
Nam đang phҧi đӕi mһt, là mӝt trong nhӳng vҩn đӅ thӡi sӵ bӭc xúc cӫa xã hӝi, cӫa các
nhà quҧn lý, sҧn xuҩt và ngưӡi tiêu dùng ViӋt Nam
Trung bình mӛi ngày, TPHCM tiӃp nhұn khoҧng 300 tҩn chҩt thҧi nguy hҥi
(CTNH). Tuy nhiên, công suҩt xӱ lý loҥi chҩt thҧi này chӍ đҥt 20%.Vұycâu hӓi đһt ra
khӕi lưӧng chҩt thҧi không xӱ lý hӃt đưӧc đә ӣ đâu? Thӡi gian qua, vүn tӗn tҥi tình trҥng
lén đә chҩt thҧi ra môi trưӡng. NhiӅu trưӡng hӧp đã bӏ lӵc lưӧng Cҧnh sát Môi trưӡng TP
phát hiӋn và xӱ lý. Tuy nhiên, tình trҥng này khó khҳc phөc do TP đang thiӃu nhà đҫu tư
xӱ lý CTNH đӫ lӟn đӇ tiӃp nhұn và xӱ lý loҥi chҩt thҧi này vӟi giá thành hӧp. Vì vұy dүn
đӃn chҩt thҧi không đưӧc xӱ lý đӃn nơi đӃn chӕn hoһc chôn vô tӝi vҥ, đe dӑa nghiêm
trӑng môi trưӡng sӕng
GS-TS Lê Huy Bá, ViӋn trưӣng ViӋn Khoa hӑc Công nghӋ và Quҧn lý môi trưӡng
TPHCM, cho rҵng viӋc chôn lҩp hàng đӕng chҩt thҧi nguy hҥi là cӵc kǤ nguy hҥi cho môi
trưӡng. ³Nhӳng chҩt thҧi nguy hҥi, đһc biӋt là kim loҥi nһng và thӫy ngân trong bóng
đèn, bӏ chôn lҩp sӁ phát tán gây ô nhiӉm nguӗn nưӟc. Ngưӡi dân uӕng phҧi nguӗn nưӟc ô
nhiӉm này sӁ rҩt dӉ mҳc bӋnh ung thư và các bӋnh hiӇm nghèo khác. Vì thӃ phҧi nhanh
GVHD: Th.S ĐҺNG THӎ BÍCH HӖNG Page 1

chóng đào nhӳng đӕng chҩt thҧi nguy hҥi này lên đưa đi xӱ lý hoһc lưu chӭa an toàn´-
GS-TS Lê Huy Bá nhҩn mҥnh. VӅ viӋc đӕt chҩt thҧi lӝ thiên, GS-TS Lê Huy Bá cũng cho
biӃt là hӃt sӭc nguy hiӇm vì khí thҧi cӫa chúng rҩt đӝc hҥi.
Chính vì nhұn thӭc đưӧc vҩn đӅ nan giҧi trên, nhóm chúng tôi đã chӑn đӅ tài µ¶Sӵ
cӕ nguy cơ tiӃp xúc vӟi chҩt thҧi nguy hҥi¶¶ nhҵm bә sung thêm kiӃn thӭc vӅ sӵ nhұn biӃt
các chҩt thҧi nguy hҥi và tác đӝng, hұu quҧ đӇ lҥi cӫa nó đӕi vӟi con ngưӡi và hӋ sinh
thái. Qua đó chúng ta có thӇ dӵ đoán và hҥn chӃ đưӧc đӃn mӭc tӕi đa các sӵ cӕ có nguy
cơ xҧy ra.

NӜI DUNG
CHƯƠNG I TÁC HҤI CӪ CHҨT THҦI NGUY HҤI (CTNH)
1 Tác đӝng đӃn môi trưӡng
Nhӳng vҩn đӅ tác đӝng môi trưӡng cơ bҧn liên quan đӃn viӋc chôn lҩp các chҩt thҧi
nguy hҥi không đúng qui cách, có liên quan đӃn tác đӝn Sӵ phát thҧi các thành phҫn chҩt
thҧi nguy hҥi ra môi trưӡng bên ngoài có thӇ thông qua các quá trình bay hơi, lan truyӅn
theo dòng nưӟc, thҩm. Nưӟc mһt bӏ ô nhiӉm kéo theo sӵ ô nhiӉm cӫa đҩt và không khí.
CTNH đưӧc chôn lҩp ӣ nhӳng bãi rác không hӧp vӋ sinh rò rӍ gây ô nhiӉm đҩt, nưӟc mһt
và nưӟc ngҫm. CTNH có thӇ ҧnh hưӣng trӵc tiӃp qua con ngưӡi thông qua các tuyӃn hô
hҩp, tiêu hóa hay qua da, mҳt.
Mӝt sӕ ngành công nghiӋp chính phát sinh chҩt thҧi nguy hҥi:
Nhóm công nghiӋp sӧi-dӋt-nhuӝm: thuӕc nhuӝm trӵc tiӃp, thuӕc nhuӝm phân tán,
thuӕc nhuӝm sunfua, thuӕc nhuӝm hoàn nguyên, thuӕc nhuӝm hoҥt tính, mӝt sӕ hóa chҩt
sӱ dөng trong các đơn nhuӝm như NaCl, Na2SO4, Sandoclean PC-tҭy dҫu, Cotoclarin
KD, Securon, Invalin, Univadin, các chҩt tҭy trҳng như: Blancophor, Mikephor,
Tinopal,Whitex«chúng có thӇ chuyӇn hóa giӳa các dҥng tӗn tҥi khác nhau trong môi
trưӡng và gây ҧnh hưӣng đӃn sӭc khӓe cӫa con gnưӡi khi tiӃp xúc phҧi.
Ngành công nghiӋp hóa chҩt: là nhóm ngành thҧi ra nhiӅu chҩt đӝc hҥi do sӵ dөng
các hóa chҩt trong qui trình công nghӋ, gây ô nhiӉm môi trưӡng đáng kӇ. Đó là các hóa
chҩt còn dư thӯa trong các quá trình lҳng-lӑc, cһn bã hóa chҩt, chai lӑ vӥ, bùn cһn, bao
bì«
Ngành công nghiӋp điӋn tӱ: thҧi ra môi trưӡng các chҩt đӝc hҥi như các chҩt trong
dung dӏch mҥ, các chҩt bán dүn và nhiӅu hӧp kim khác.

Công nghiӋp sҧn xuҩt giày da: chҩt nguy hҥi thҧi ra môi trưӡng chӫ yӃu là các hóa
chҩt sӱ dөng trong quá trình xӱ lý da như lưu huǤnh, Cr +.
Công nghiӋp sҧn xuҩt sơn: chҩt thҧi rҳn đӝc hҥi chӫ yӃu sҧn sinh ra trong quá trình
sau sҧn xuҩt như các chҩt rҳn ӣ đưӡng cӕng.
Công nghiӋp thӵc phҭm, đӗ hӝp, thuӕc lá: Trong nhóm ngành này có các ngành công
nghiӋp chӫ yӃu sau đây:
q Công nghiӋp sҧn xuҩt bia

q Sҧn xuҩt và chӃ biӃn đӗ hӝp
q Sҧn xuҩt bánh kҽo
q Sҧn xuҩt và chӃ biӃn thuӕc lá
Rác thҧi nguy hҥi trong ngành công nghiӋp này thҧi ra môi trưӡng chӫ yӃu là men,
bã, chҩt hӳu cơ, vҧi sӧi thuӕc lá«khi phân hӫy là môi trưӡng truyӅn bӋnh cho con ngưӡi
nhҩt là trong nhӳng ngày thӡi tiӃt nóng ҭm, thúc đҭy phát sinh các lӑai bӋnh vӅ đưӡng
ruӝt và tăng khҧ năng lây nhiӉm và lan truyӅn chúng.
Công nhiӋp sҧn xuҩt văn hóa phҭm: gӗm các nhà máy in, cơ sӣ sҧn xuҩt văn
phòng phҭm, mӻ phҭm, các hãng và cơ sӣ in tráng phim ҧnh«Chҩt thҧi rҳn đӝc hҥi sinh
ra tӯ nguӗn này chӫ yӃu là các phim nhӵa tráng hӓng, các loҥi giҩy ҧnh cùng vӟi nưӟc
thҧi chӭa mӝt tӍ lӋ tương đӕi lӟn các chҩt đӝc hҥi như hydroquynol, các thuӕc ҧnh và
thuӕc màu khác đưӧc lүn vào trong pha rҳn.
Công nghiӋp luyӋn kim: trong ngành công nghiӋp luyӋn kim, công nghiӋp mҥ có
khҧ năng gây ô nhiӉm môi trưӡng nưӟc bӣi các hóa chҩt và các kim loҥi nһng tương đӕi
lӟn, tӯ đó chúng tác đӝng đӃn các chҩt lơ lӱng trong cӕng rãnh và chҩt thҧi rҳn đӝc hҥi
thưӡng phát sinh trong quá trình vӋ sinh môi trưӡng khu vӵc nhà máy (moi móc cӕng
rãnh).
1 1 Thҧi vào môi trưӡng đҩt

HiӋn nay, vҩn đӅ quҧn lý CTNH đang gһp không ít khó khăn, trưӟc tiên là sӵ vô ý
thӭc cӫa mӝt sӕ cá nhân, doanh nghiӋp. Đә rác thҧi mӝt cách bӯa bãi làm anh hưӣng tӟi
mӻ quan môi trưӡng. Khi CTNH thҧi trӵc tiӃp vào môi trưӡng đҩt, vô tình làm hӫy đi hӋ
sinh thái cӫa khu vӵc thҧi rác.
1 Chôn lҩp tҥi chӛ - Lưu giӳ lâu dài
ViӋc chôn lҩp, lưu giӳ CTNH là mӝt viӋc làm cҫn thiӃt tҥi các nhà máy quҧn lý
CTNH hay đôi khi tҥi nơi phát sinh chҩt thҧi nguy hҥi. Trong quá trình lưu giӳ, các vҩn
đӅ cҫn quan tâm là phân khu lưu giӳ và các điӅu kiӋn thích hӧp liên quan đӃn kho lưu
giӳ. Nhӳng vҩn đӅ tác đӝng môi trưӡng cơ bҧn liên quan đӃn viӋc chôn lҩp các chҩt thҧi
nguy hҥi không đúng qui cách, có liên quan đӃn tác đӝng tiӅm tàng đӕi vӟi nưӟc mһt và
nưӟc ngҫm. Ӣ ViӋt Nam nhӳng nguӗn này thưӡng đưӧc dùng làm nguӗn nưӟc uӕng, sinh
hoҥt gia đình, phөc vө nông nghiӋp và nuôi trӗng thuӹ sҧn. Bҩt cӭ sӵ ô nhiӉm nào đӕi vӟi
các nguӗn này đӅu có thӇ gây tiӅm tàng vӅ sӭc khoҿ đӕi vӟi nhân dân đӏa phương hay gây
ra các tác đӝng môi trưӡng nghiêm trӑng.
Ӣ mӝt sӕ công ty đưӧc tham quan trong quá trình khҧo sát, các chҩt thҧi bӏ chôn
lҩp hoһc dӗn đӕng tҥi chә hoһc ӣ khu đҩt bên cҥnh bӣi vì không có mӝt giҧi pháp nào phù
hӧp vӟi các chҩt thҧi này, hoһc là đưӧc tích luӻ trưӟc khi đưӧc chuyӇn đi. Trong mӝt sӕ
trưӡng hӧp, chҩt thҧi này đưӧc lưu giӳ theo kiӇu như vұy có thӇ tҥo ra rӫi ro đӃn môi
trưӡng và sӭc khoҿ cho khu vӵc xung quanh. ViӋc lưu giӳ chҩt thҧi và vӋ sinh công
nghiӋp kém, và lưӧng rò rӍ lӟn cӫa các nguyên liӋu đӝc, bao gӗm cҧ cһn nhӵa mang tính
axit và dҫu thҧi, ӣ mӝt sӕ đӏa điӇm. Sӵ lưu giӳ lâu dài mӝt sӕ chҩt thҧi không thӇ tái sӱ
dөng lҥi trong dây chuyӅn, ví dө như nhӳng mҿ sơn tӗi khá phә biӃn, nhưng nói chung
nhӳng nơi chӭa chҩt thҧi không đưӧc che, đұy kĩ và thҩy rõ sӵ ăn mòn vұt liӋu bao bì đã
xҧy ra. Khҧ năng rò rӍ vào lӟp đҩt tҫng dưӟi và gây nhiӉm bҭn nưӟc ngҫm có thӇ đưӧc
xem như mӝt nguy cơ lâu dài.
1 NhiӉm bҭn nguӗn nưӟc mһt

Khҧ năng ô nhiӉm nưӟc mһt do viӋc thҧi các chҩt lӓng đӝc hҥi không đưӧc xӱ lý
đҫy đӫ, hoһc là do hұu quҧ cӫa viӋc làm vӋ sinh công nghiӋp kém, hay do viӋc thҧi vào
khí quyӇn nhӳng hoá chҩt đӝc hҥi tӯ quá trình cháy, đӕt các vұt liӋu nguy hҥi. Đӏa hình
cӫa ViӋt Nam đưӧc đһc trưng bӣi đӗi núi che phӫ hҫu hӃt phía Bҳc, Tây, và miӅn Trung
cӫa ViӋt Nam. DiӋn tích còn lҥi là đӗng bҵng tӯ đҩt bӗi và lưu vӵc vӟi mӝt mҥng lưӟi
khá dày đһc các sông ngòi. Nưӟc mһt bao gӗm sông, hӗ chӭa, kênh, hӗ ao đưӧc sӱ dөng
rҩt nhiӅu ӣ ViӋt Nam như là mӝt nguӗn nưӟc ăn uӕng, nông nghiӋp, nuôi trӗng thuӹ sҧn
và công nghiӋp. Chúng cũng đưӧc sӱ dөng như là nguӗn nhұn nưӟc thҧi công nghiӋp và
sinh hoҥt, đһc biӋt là ӣ khu vӵc đô thӏ, nơi chưa có đӫ hӋ thӕng xӱ lý nưӟc thҧi đô thӏ.
Nưӟc thҧi tӯ khu vӵc công nghiӋp ӣ cҧ Hà Nӝi và thành phӕ Hӗ Chí Minh đưӧc
thҧi hҫu như không hӅ đưӧc xӱ lý vào rҩt nhiӅu kênh rҥch sông ngòi là nhӳng hӋ thӕng
thoát nưӟc chung cӫa thành phӕ. Tҩt cҧ nhӳng nguӗn nưӟc này do đó đã bӏ nhiӉm do
nưӟc thҧi công nghiӋp, cũng như chҩt lӓnh thҧi tӯ sinh hoҥt. Ơ Hà Nӝi hiӋn chưa có hӋ

thӕng xӱ lý chҩt thҧi lӓng công nghiӋp và sinh hoҥt, trong khi đó thành phӕ có nhӳng cơ
sӣ công nghiӋp lӟn, nên chҩt thҧi công nghiӋp chính là nguӗn ô nhiӉm đáng kӇ. Cөc môi
trưӡng đã ưӟc tính rҵng nưӟc thҧi công nghiӋp ӣ thành phӕ Hӗ Chí Minh vào khoҧng 20
± 30% tәng lưu lưӧng dòng chҧy trong các sông và đóng góp chӫ yӃu là tӯ công nghiӋp
tinh chӃ, hoá chҩt và chӃ biӃn thӵc phҭm.
1 NhiӉm bҭn nưӟc ngҫm
Ô nhiӉm nưӟc ngҫm hoһc là do viӋc lâu dài không đưӧc kiӇm soát, chôn lҩp tҥi
chӛ, chôn lҩp ӣ nơi chôn rác không có kĩ thuұt cө thӇ, hoһc dùng đӇ lҩp các bãi đҩt trũng.
Nói chung chҩt lưӧng nưӟc ngҫm ӣ ViӋt Nam vүn tӕt trӯ mӝt sӕ nơi bӏ nhiӉm sҳt
và mangan cao, và nhiӉm nưӟc biӇn ҧnh hưӣng ӣ mӝt sӕ vùng ven biӇn. HiӋn nay, chӍ có
khoҧng 15% nưӟc ngҫm khai thác đưӧc cҩp vào hӋ thӕng cҩp nưӟc máy do nưӟc mһt có
sҹn và rҿ. Tuy nhiên, nhu cҫu đang tăng lên ӣ nhӳng nơi thiӃu nguӗn nưӟc mһt như Đӗng
Nai và đӗng bҵng sông Mêkông, và đã có nhӳng dҩu hiӋu nhiӉm bҭn cөc bӝ do chôn chҩt
thҧi hay nưӟc mһt bӏ ô nhiӉm.
Ơ ViӋt Nam trӯ các nhà máy nưӟc ӣ thành phӕ Hӗ Chí Minh và Đà Lҥt, đa sӕ các
hӋ thӕng thoát nưӟc đô thӏ không đӫ và cҩp nưӟc chҩt lưӧng kém. Khoҧng 30% nhu cҫu
nưӟc đô thӏ đưӧc cҩp bӣi nưӟc ngҫm, lӟn nhҩt là thành phӕ Hӗ Chí Minh, Hà Nӝi, và Hҧi
Phòng. NhiӉm bҭn nưӟc ngҫm ӣ khu đô thӏ, đһc biӋt là Hà Nӝi ngày càng nghiêm trӑng,
nơi mà toàn bӝ dân cư phҧi dӵa vào nưӟc ngҫm đӕi vӟi nưӟc ăn uӕng và sinh hoҥt.
1 Ô nhiӉm bҭn không khí
Có nhӳng trưӡng hӧp ô nhiӉm không khí rҩt nghiêm trӑng do quҧn lý chҩt thҧi
nguy hҥi kém. Dung môi, nói chung, đưӧc thҧi bҵng cách cho bay hơi. Mӝt cơ sӣ sҧn
xuҩt tҩm lӧp ximăng amiăng ӣ Đӗng Nai đã thҧi mӝt tҩn bùn ngay trong cơ sӣ trong vòng
mӝt ngày mà không có mӝt biӋn pháp kiӇm soát nào. Hàng ngàn tҩn bùn đã đưӧc đә
trong nhà máy theo kiӇu như vұy sӁ tҥo ra nguy cơ đӕi vӟi sӭc khoҿ cӫa công nhân trong
nhà máy. Nhӳng ví dө như vұy sӁ có thӇ gһp nhiӅu nơi ӣ nưӟc ta.

ĐiӇn hình như Nhà máy luyӋn đӗng Lào Cai (thuӝc Tәng công ty Than và Khoáng
sҧn ViӋt Nam). Nhà máy thành lұp tӯ năm 2008, vӟi ngành nghӅ kinh doanh chính là
luyӋn và chӃ biӃn kim loҥi đӗng, vàng, bҥc, H2SO4«Vӟi dây chuyӅn đưӧc nhұp vӅ tӯ
Trung Quӕc, trong quá trình sàng lӑc đӇ lҩy các kim loҥi có giá trӏ cao này, trung bình
mӝt tháng, công ty thҧi ra hơn 16 tҩn xӍ (bao gӗm axít, asen, kim loҥi nһng khác và mӝt
hàm lưӧng đӗng (tӯ 1 - 2%) - gӑi chung là chҩt thҧi nguy hҥi.
Tác đӝng đӃn sӭc khӓe
Các chҩt nguy hҥi gây tác đӝng đӃn con ngưӡi do có sӵ tiӃp xúc chҩt thҧi vӟi môi
trưӡng và con ngưӡi. Có hai cách tiӃp xúc:
- TiӃp xúc cӕ ý cӫa chҩt nguy hҥi vӟi con ngưӡi qua không khí, nưӟc uӕng, thӭc ăn trong
trưӡng hӧp tӵ tӱ hay đҫu đӝc.
- TiӃp xúc không cӕ ý.

Chҩt nguy hҥi đưӧc phát thҧi vào môi trưӡng và con ngưӡi hoҥt đӝng trong môi
trưӡng đó bӏ tiӃp xúc vӟi chҩt nguy hҥi. Ví dө, con ngưӡi sӱ dөng bao bì nhiӉm
bҭn chҩt nguy hҥi co các mөc đích sinh hoҥt.
Chҩt nguy hҥi xâm nhұp vào bên trong cơ thӇ như qua đưӡng hô hҩp, qua da hay
tiêu hoá. Chҩt đӝc hҥi xâm nhұp vào cơ thӇ qua đưӡng tiêu hoá do tiêu thө thӵc
phҭm bӏ nhiӉm bҭn hay do sӱ dөng nhӳng dөng cө nhà bӃp không sҥch. Tay
nhiӉm bҭn có thӇ giúp hҩp thө chҩt đӝc qua viӋc làm bӃp làm nhiӉm bҭn thӭc ăn,
qua đӝng tác ăn uӕng hay hút thuӕc«
Chҩt thҧi nguy hҥi có tác đӝng đӃn an toàn và sӭc khoҿ con ngưӡi
q Vҩn đӅ an toàn: do tính chҩt dӉ cháy, nә, hoҥt tính hoá hӑc cao, gây ăn mòn, các
chҩt nguy hҥi có ҧnh hưӣng trӵc tiӃp đӃn tính mҥng cӫa con ngưӡi. Đӗng thӡi khi
diӉn ra quá trình cháy nә còn phát sinh thêm nhiӅu chҩt đӝc hҥi thӭ cҩp khác, gây
ngҥt do mҩt oxy có thӇ dүn đӃn tӱ vong. Ngoài ra, chҩt thҧi nguy hҥi còn phá hӫy
vұt liӋu nhanh chóng. Do đó chúng gián tiӃp có ҧnh hưӣng đӃn sӵ an toàn và sӭc
khoҿ cӫa con ngưӡi.
q Vҩn đӅ sӭc khoҿ con ngưӡi: Chҩt nguy hҥi gây tәn thương cho các cơ quan trong
cơ thӇ, kích thích, dӏ ӭng, gây đӝc cҩp tính và mҥn tính có thӇ gây đӝt biӃn gen,
lây nhiӉm, rӕi loҥn chӭc năng tӃ bào« dүn đӃn các tác đӝng nghiêm trӑng cho con
ngưӡi và đӝng vұt như gây ung thư, ҧnh hưӣng đӃn sӵ di truyӅn
1 Các triӋu chӭng lâm sàng và rӕi loҥn chӭc năng
Con ngưӡi khi tiӃp xúc vӟi chҩt nguy hҥi có thӇ biӇu hiӋn nhiӉm đӝc qua các triӋu
chӭng lâm sàng và rӕi loҥn chӭc năng như sau:
q BiӇu hiӋn ӣ đưӡng tiêu hoá: tăng tiӃt nưӟc bӑt, kích thích đưӡng tiêu hoá,
nôn, tiêu chҧy, chҧy máu đưӡng tiêu hoá, vàng da.
q BiӇu hiӋn ӣ đưӡng hô hҩp: tím tái, thӣ nông, ngӯng thӣ, phù phәi..

q BiӇu hiӋn rӕi loҥn tim mҥch: mҥch chұm, mҥch nhanh, trөy mҥch, ngӯng
tim.
q Các rӕi loҥn thҫn kinh, cҧm giác và điӅu nhiӋt: hôn mê, kích thích và vұt
vã, nhӭc đҫu nһng, chóng mһt, điӃc, hoa mҳt, co giãn đӗng tӱ, tăng giҧm
thân nhiӋt.
q Rӕi loҥn bài tiӃt: vô niӋu...
Nhóm Tên nhóm Nguy hҥi đӕi vӟi Nguy hҥi đӕi vӟi
ngưӡi tiӃp xúc môi trưӡng
1 Chҩt thҧi dӉ bҳt lӱa, dӉ Hӓa hoҥn, gây Gây ô nhiӉm
cháy bӓng không khí
Các loҥi này khi
ӣ thӇ rҳn khi
cháy có thӇ sinh
ra các sҧn phҭm
cháy đӝc hҥi
2 Chҩt ăn mòn Ăn mòn, gây Ô nhiӉm không
phӓng, hӫy hoҥi khí và nưӟc gây
cơ thӇ khi tiӃp hư hҥi vұt liӋu
xúc
3 Chҩt thҧi dӉ nә Gҩy tәn thương Phá hӫy công
đӃn sӭc khӓe do trình
sӭc ép, gây bӓng Sinh ra các chҩt
dүn đӃn tӱ vong ô nhiӉm môi
trưӡng đҩt, nưӟc,
không khí.
4 Chҩt thҧi dӉ oxy hóa Gây cháy nә khi Gây ô nhiӉm
xҧy ra phҧn ӭng nưӟc, đҩt

hóa hӑc
Ҧnh hưӣng đӃn
da, sӭc khӓe
5, 6 Chҩt đӝc ҧnh hưӣng mãn Gây ô nhiӉm
tính và cҩp tính nưӟc, đҩt
đӃn sӭc khӓe
7 Chҩt lây nhiӉm Lan truyӅn bӋnh Mӝt vài hұu quҧ
vӅ môi trưӡng
Sơ đӗ các tuyӃn xâm nhұp chҩt thҧi nguy hҥi vào cơ thӇ con ngưӡi
Mӝt sӕ chҩt đӝc
u

Các dung môi hӳu cơ có thӇ tan trong môi trưӡng mӥ cũng như nưӟc.
Các dung môi thân mӥ khi tan trong môi trưӡng sӁ tích tө trong mӥ bao gӗm cҧ hӋ
thҫn kinh.
Hơi cӫa dung môi rҩt dӉ đưӧc hҩp thu qua phәi .
có nhiӅu loҥi dung môi hӳu cơ gây đӝc tính cҩp và mãn tính cho con ngưӡi và
đӝng vұt khi tiӃp xúc.
Mӝt sӕ dung môi hӳu cơ thưӡng gһp là benzen, toluen, xylen, etylbenzen,
xyclohexan.
Các dung môi này có thӇ hҩp thө qua phәi và qua da.
Khi tiӃp xúc ӣ liӅu cao gây đӝc tính cҩp suy giҧm thҫn kinh trung ương, gây chóng
mһt, nhӭc đҫu, ngӝp thӣ dүn đӃn rӕi loҥn tiêu hóa.
Benzen tích lũy trong các mô mӥ và tӫy xương gây bӋnh bҥch cҫu, xáo trӝn AND
di truyӅn.
LiӅu hҩp thө benzen tӯ 10-15 mg có thӇ tӱ vong.
p

Các chҩt halogen hóa chӫ yӃu là nhóm clo hӳu cơ, chúng đӅu là các chát dӉ bay
hơi và rҩt đӝc, đһc biӋt chúng dӉ gây mê, gây ngҥt, ҧnh hưӣng đӃn hӋ thҫn kinh,
gan thұn như
Triclometan,tetraclorocacbon,tricloroetylen«các hӧp chҩt phӭc tҥp còn có

khuynh hưӟng tích tө trong cơ thӇ đӝng thӵc vұt khi hҩp thu chúng như PCBs,
DDT...
p

Các kim loҥi nһng gây hҥi đáng kӇ cho môi trưӡng. Vӟi hàm lưӧng cao chúng gây
rӕi loҥn, ӭc chӃ hoҥt đӝng cӫa sinh vұt.
Tác đӝng nguy hҥi đáng quan tâm cӫa chúng là lên sӭc khӓe con ngưӡi. Sӵ xâm
nhұp cӫa chúng vào cơ thӇ diӉn ra trong thӡi gian dài nên khó có thӇ phát hiӋn và
ngăn ngӯa.
Mӝt sӕ kim loҥi nһng tiêu biӇu là Cr (VI), Hg, As, Cd«
Các chҩt có đӝc tính cao
Chҩt lӓng :thӫy ngân, dung dӏch các chҩt rҳn ӣ trên, hӧp chҩt vòng thơm«
Chҩt rҳn : antimon, cadmi, chì, bery, asen, selen, muӕi cyanua và các hӧp chҩt cӫa
chúng
Chҩt khí : hydrocyanua, photgen, khí halogen, dүn xuҩt cӫa halogen«
chҩt gây đӝt biӃn : carcinogens, asbetos. PCBs«
CHƯƠNG II SӴ LN TRUYӄN, TÍCH LŨY VÀ PHÂN HӪY CӪ CTNH

TRONG MÔI TRƯӠNG
Có thӇ nhұn thҩy rҵng sӵ lan truyӅn, tích lũy và phân hӫy cӫa chҩt trong môi trưӡng
nhanh hay chұm phө thuӝc rҩt lӟn vào bҧn chҩt cӫa chҩt thҧi, cách thӭc xâm nhұp vào
môi trưӡng, bҧn chҩt cӫa môi trưӡng tiӃp nhұn, điӅu kiӋn môi trӯng«Vì vұy đӇ hiӇu rõ
các vҩn đӅ cҫn xem xét đӃn các yӃu tӕ liên quan trên.
1 Các dҥng phát tán
ĐӇ có thӇ nhұn dҥng mӝt cách rõ ràng các con đưӡng dүn đӃn sӵ lan truyӅn cӫa chҩt
thҧi nguy hҥi (CTNH), các dҥng phát tán vào môi trưӡng phҧi đưӧc nhұn dҥng mӝt cách
rõ ràng. Nhìn chung CTNH đi vào môi trưӡng ӣ ba dҥng: rҳn, lӓng, khí tương ӭng vӟi
bap ha rҳn, lӓng, khí.

W Phát tán ӣ dҥng khí: CTNH thҧi vào môi trưӡng pha khí có thӇ bao gӗm: chҩt bay
hơi tӯ ao hӗ, thùng chӭa hoһc khí thҧi tӯ các ӕng khói nhà máy, tӯ lò đӕt, tӯ hoҥt
đӝng giao thông«Tùy theo mӭc đӝ phát tán, phҥm vi ҧnh hưӣng, đӝ cӕ đӏnh hay
di đӝng đӇ phân biӋt đưӧc ngưӡi ta có thӇ phân ra như sau:
Nguӗn điӇm: ӕng khói tӯ lò đӕt, khí bãi chon lҩp«(khӕi lưӧng/thӡi gian)
Đưӡng: bөi tӯ đưӡng phӕ, khói xe (khӕi lưӧng/thӡi gian.chiӅu dài)
Vùng (diӋn tích): chҩt bay hơi tӯ ao hӗ, đҫm chӭa (khӕi lưӧng/thӡi gian.diӋn tích)
ThӇ tích: các trưӡng hӧp cӫa các ngôi nhà (khӕi lưӧng/thӡi gian.thӇ tích)
Nhҩt thӡi (không thưӡng xuyên) do các sӵ cӕ vӅ tràn, rơi vãi cӫa chҩt thҧi (khӕi
lưӧng cӫa tәng thҧi)
Ӣ nhӳng nơi cơ chӃ phát thҧi chӫ yӃu là sӵ hóa hơi, khí ô nhiӉm cơ bҧn bao gӗm
là nhӳng hӧp chҩt hӳu cơ. Khí ô nhiӉm có thӇ sinh ra do quá trình sҧn xuҩt hoһc do quá
trình xӱ lý chҩt thҧi. Sӵ ô nhiӉm cӫa bөi và các thành phҫn khí khác chӫ yӃu là do quá
trình đӕt và do sӵ xói mòn cӫa gió liên quan chӫ yӃu đӃn nhӳng hҥt nhӓ và có nhӳng tính
chҩt ô nhiӉm khác nhau ví dө như chҩt hӳu cơ, kim loҥi, PCB, dioxin. Chҩt bay hơi: chӫ
yӃu tӯ bӗn chӭa, hӋ thӕng ӕng, bӅ mһt ao hӗ. Chҩt hӳu cơ và chҩt vô cơ bay chӫ yӃu có
nguӗn gӕc tӯ các bӗn chӭa, hӋ thӕng ӕng, đưӡng ӕng, bӅ mһt ao hӗ. Chҩt hӳu cơ có thӇ
bay hơi tӯ nưӟc rò rӍ và di chuyên đӃn nưӟc bӅ mһt. Tӕc đӝ bay hơi phө thuӝc vào nhiӋt
dӝ, áp suҩt bay hơi cӫa chҩt, sӵ chênh lӋch giӳa nӗng đӝ trong pha long và pha khí. Các
chҩt bay hơi trong môi trưӡng có thӇ dӏch chuyӇn trӵc tiӃp vào khí quyӇn, đôi khi các
chҩt này cũng trãi qua quá trình biӃn đәi pha mӟi đӃn khí quyӇn theo sơ đӗ tәng quát sau:

Hình sӵ phân bӕ cӫa chҩt hӳu cơ bay hơi trong môi trưӡng đҩt ± nưӟc ± không khí
Sӵ di chuyӇn cӫa chҩt ô nhiӉm tӯ đҩt và nưӟc ngҫm cho phép chúng thoát vào khí
quyӇn không đưӧc kiӇm soát tӯ con đưӡng chuyӇn đәi cơ bҧn (đơn giҧn). VӅ cơ bҧn có
thӇ dөng đӏnh luұt Henry cân bҵng hóa hӑc, yӃu tӕ riêng như loҥi đҩt, đӝ ҭm, tӕc đӝ gió,
diӋn tích hӗ nưӟc đӇ ưӟc tính sӵ thoát ra nguӗn và xӱ lý chúng.
W Phát tán ӣ dҥng rҳn: chӫ yӃu tӯ hai nguӗn: quá trình đӕt và nguӗn tӭc thӡi
(fugitive) tӯ bӕc dӥ vұt liӋu, bӅ mһt: đưӡng. công trưӡng xây dӵng, bӃn đӛ,
chuӗng trҥi (impoundment), bãi chôn lҩp, công trưӡng xӱ lý đҩt, bӇ әn đӏnh chҩt
thҧi. Nguyên nhân chính gây nên phát tán do tác đӝng cӫa gió và hoҥt đӝng cӫa
con ngưӡi. Lưӧng bөi phát tán tӯ quá trình đӕt có thӇ ưӟc tính theo nguyên liӋu
đӕt có thӇ tham khҧo tính toán trong tài liӋu xӱ lý ô nhiӉm không khí. Trong nӝi
dung phҫn này chӍ đӅ cұp đӃn mӝt sӕ phát tán do hoҥt đӝng giao thông và bӕc dӥ.
Lưӧng bөi do hoҥt đӝng giao thông và bӕc dӥ. Lưӧng bөi do hoҥt đӝng giao thông
có thӇ ưӟc tính bҵng công thӭc sau:
0.7 0.5
365 O
5 . 9 O
12 30 3 4 365
Trong đó:
EVT hӋ sӕ phát tán (lb/mi xe di chuyӇn) (lb/mi=0.423kg/km)
SP hàm lưӧng bùn cӫa bӅ mһt đưӡng %
Vv tӕc đӝ xe trung bình (mi/h) (mi/h=1.609km/h)
MV trӑng lưӧng trung bình cӫa xe (tҩn)
WV sӕ bánh xe trung bình
DP sӕ ngày trong năm có lưӧng mưa tӕi thiӇu là 0.254mm

ĐӇ tính toán lưӧng bөi thҩt thoát do hoҥt đӝng bӕc dӥ (bӕc dӥ đҩt) có thӇ dùng
phương trình sau:
1.3

5
0.0032 1.4
x

2
E = hӋ sӕ phát tán (lb bөi đi vào không khí/ tҩn đҩt đưӧc lҩy đi) (lb=0.4535kg)
U = tӕc đӝ gió trung bình (mi/h) (mi/h=1.609km/h)
M = hàm lưӧng ҭm cӫa vұt liӋu (%)
K hӋ sӕ liên quan đӃn kích thưӟc hҥt có thӇ lҩy trong bҧng sau:
Kích thưӟc <30 <15 <10 <5 <2.5

hҥt (mm)
k 0.74 0.48 0.35 0.20 0.11
Bҧng 1: kích thưӟc hҥt và hӋ sӕ k
W Phát tán ӣ dҥng lӓng: quá trình phát tán cӫa chҩt thҧi ӣ dҥng lӓng vào môi trưӡng
rҩt đa dҥng: vӅ hình thӭc và luôn xҧy ra không ngӯng chҷng hҥn như: đҫu ra cӫa
hӋ thӕng xӱ lý, nưӟc tӯ các tháp xӱ lý khí thҧi lò đӕt, nưӟc rò rӍ sau xӱ lý, nưӟc
rӱa máy móc thiӃt bӏ«Do khҧ năng xӱ lý luôn nhӓ hơn 100% nên nhӳng nguӗn
nưӟc này mһc dù đưӧc xӱ lý nhưng vүn thҧi vào môi trưӡng ít đưӧc thӵc hiӋn so
vӟi các kiӇm soát thông thưӡng. Vì hҫu hӃt như viӋc kiӇm soát, giám sát chӍ đưӧc
thӵc hiӋn dӵa trên các chӍ tiêu thông thưӡng và đưӧc thӵc hiӋn đӕi vӟi các công
trình cӕ đӏnh trên mһt đҩt mà chưa quan tâm đӃn công trình ngҫm hay nhӳng
nguӗn không thưӡng xuyên. Ví dө điӇn hình cho trưӡng hӧp này là viӋc dùng
thuӕc bҧo vӋ thӵc vұt, các hӋ thӕng cӕng rãnh ӣ nông thôn, cũng như dùng bӇ tӵ
hoҥi trong nhà cӫa các đô thӏ. ViӋc giám sát nguӗn này ngày nay còn rҩt hiӅu tranh

luұn và chưa đưa ra biӋn pháp hiӋu quҧ nhҩt, ngay cҧ viӋc khoan giӃng đӃn tҫng
kiӃn tҥo đá và đә CTNH vào đó vүn còn nhiӅu tranh cãi, thҧo luұn.
Ngoài ra, còn có nhӳng nguӗn phát thҧi vào nưӟc mһt va nưӟc ngҫm mà không thӇ
kiӇm soát đưӧc. Nhӳng nguӗn này có thӇ là nưӟc mưa chҧy tràn và nưӟc rò rӍ trong bãi
rác cũng như hoҥt đӝng cӫa con ngưӡi (làm đӛ, tràn, gây rơi vãi)
Bҧng 2: các nguӗn phát thҧi, lưӧng thҧi, mӭc đӝ ô nhiӉm và nguyên nhân ± yӃu tӕ tác
đӝng
Nguӗn Lưӧng thҧi Mӭc đӝ ô nhiӉm Các nguyên nhân và

yӃu tӕ ҧnh hưӣng
Vұn chuyӇn (do Mӝt phҭn cӫa thӇ Cao trong trưӡng hӧp Do tai nҥn giao thông,
tràn và chҧy đә) tích chҩt đưӧc vұn chҩt vұn chuyӇn là các sӵ cӕ khi bӕc dӥ
chuyӇn chҩt tinh khiӃt xuӕng hàng
Kho lưu trӳ
+Tràn Mӝt phҫn cӫa thӇ Cao khi chҩt lưu trӳ là Do cҩu trúc cӫa thùng
tích thùng chӭa chҩt tinh khiӃt chӭa sai, các sӵ cӕ
trong bҧo quҧn
+Rò rӍ Tӕc đӝ nhӓ tuy Cao khi chҩt lưu trӳ là ChӃ đӝ kiӇm tra bҧo
nhiên có thӇ xҧy ra chҩt tinh khiӃt trì, niên hҥn sӱ dөng
liên tөc trong thӡi cӫa thùng chӭa
gian dài đһc biӋt khi
thùng chӭa trong
long đҩt
Đҫu ra cӫa hӋ Khác nhau tùy thuӝc Thҩp do yêu cҫu cӫa Thành phҫn, nӗng đӝ
thӕng xӱ lý quy mô cӫa hӋ luұt đҫu vào, thiӃt kӃ và
thӕng, thưӡng là lӟn vұn hành hӋ thӕng

Bãi chon lҩp

+Nưӟc mưa Tùy thuӝc vào mùa Thҩp, thành phҫn ô Tình trҥng, đӍnh bãi
chҧy tràn và lưӧng mưa nhiӉm chӫ yӃu là cһn. chôn lҩp, đӝ dӕc,
Trong trưӡng hӧp bãi lưӧng mưa và thӡi
chon lҩp hình nón thì gian mưa
hҫu như không có
+HiӋn tưӧng Tӕc đӝ thҩp nhưng Tӯ trung bình đӃn cao Đһc tính cӫa đӍnh bãi
thҩm rӍ bӅ mһt có thӇ liên tөc kéo chon lҩp (đӝ dӕc và
dài trong mӝt thӡi tính thҩm), do chon
gian dài lҩp chҩt lӓng , hӋ
thӕng thu gom nưӟc
rò rӍ
+Rò rӍ qua lӟp Tӕc đӝ thҩp khi có Tӯ trung bình đӃn cao Đһc tính cӫa đӍnh bãi
lót đáy lӟp lót đáy, tӯ trung chon lҩp (đӝ dӕc và
binhg đӃn cao khi tính thҩm), do chon
không có lӟp lót đáy, lҩp chҩt lӓng , hӋ
liên tөc trong thӡi thӕng thu gom nưӟc
gian dài rò rӍ, đһc tính cӫa lӟp
lót đáy
Hӗ chӭa
+Quá tҧi hay sӵ Mӝt phҫn cӫa lưӧng Cao khi trӳ các chҩt Cҩu trúc sai, do lũ lөt
rӱa trôi thҧi chӭa trong hӗ nguy hҥi Tính thҩm cӫa lӟp lót,
+Thҩm, rӍ Lưu lưӧng nhӓ khi Cao khi lưu trӳ CTNH chiӅu sâu cӫa CTNH
có lӟp lót, trung bình
đӃn cao khi không
có lӟp lót, liên tөc

theo thӡi gian
Sӵ lan truyӅn cӫa chҩt ô nhiӉm trong đҩt
Trong đҩt sӵ dӏch chuyӇn cӫa chҩt ô nhiӉm phө thuӝc rҩt lӟn vào dòng nưӟc ngҫm
trong đҩt. Không gian chӭa nưӟc và sӵ phân bӕ cӫa nưӟc ngҫm có ҧnh hưӣng rҩt lӟn
đӃn sӵ lan truyӅn cӫa chҩt ô nhiӉm. ĐӇ có thӇ hiêu rõ vӅ dòng nưӟc ngҫm hình thành
trong đҩt có thӇ xem hình dưӟi đây
Chu trình nưӟc cho thҩy khi bҳt đҫu viӋc kӃt tө cӫa nưӟc trên mһt đҩt do mưa,
mưa đá, tuyӃt sӁ hình thành mӝt vòng chҧy tràn trên mһt đҩt. Dòng nưӟc chҧy tràn
trên mһt đҩt này sӁ thҩm xuӕng dưӟi đҩt thành nưӟc ngҫm, phҫn còn lҥi sӁ chҧy vӅ
các vùng trũng (vùng tө thӫy) hình thành các dòng chҧy như suӕi, song và cuӕi cùng
chҧy ra biӇn. Lưӧng nưӟc ngҫm thҩm xuӕng đҩt và lưӧng nưӟc chҧy trên bӅ mһt tiӃp
tөc quay vóng vào khí quyӇn do bay hơi, phҫn còn lҥi trong đҩt sӁ thҩm xuӕng và tùy
theo cҩu trúc đӏa tҫng mà hình thành các tҫng chưa bão hòa nưӟc và tҫng chӭa nưӟc.
Tùy theo cҩu trúc đӏa tҫng nưӟc sӁ có xu hưӟng dӏch chuyӇn đi lên mһt đҩt hay hưӟng
vӅ chӛ trũng. Quá trình dӏch chuyӇn và hưӟng dӏch chuyӇn cӫa nưӟc trong đҩt sӁ phө
thuӝc rҩt lӟn vào thành phҫn đҩt ví dө đӕi vӟi tҫng chӭa cát và sӓi nưӟc sӁ có xu

hưӟng thҩm ngang hơn thҩm dӑc. Lưu lưӧng dòng chҧy cӫa nưӟc ngҫm trong đҩt có
thӇ ưӟc tính bҵng cách xӱ dөng công thӭc Darcy
. .
Trong đó,
Q= lưu lưӧng (cm3/s)
K= hӋ sӕ thҩm (cm/s)
I= gradient thӫy lӵc (cm/cm)
A= diӋn tích mһt cҳt (cm2)
HӋ sӕ thҩm phө thuӝc rҩt nhiӅu vào thành phân đҩt
Bҧng 3: hӋ sӕ thҩm cӫa đҩt
Loҥi K(cm/s)
Sӓi 1-105
Cát hay hӛn hӧp cát sӓi 10-3-1
Cát mӏn và bùn (phù sa) 10-2 - 10-6
Sét pha bùn hay sét 10-5 - 10-9
Trong công thӭc trên, gradient thӫy lӵc chӍ thӏ cho đӝ tә hӧp tәn thҩt thӃ năng khi
dòng chҧy qua lӟp vұt liӋu xӕp (đҩt) đưӧc xác đӏnh như sau:
1 & 2
Trong đó,

1 chiӅu cao cӝt áp tҥi vӏ trí 1(cm)
2 chiӅu cao cӝt áp tҥi vӏ trí 2(cm)
Î khoҧng cách giӳa hai vӏ trí
Do trong đҩt có lӛ xӕp và quá trình dӏch chuyӇn cӫa dòng chҧy trong đҩt là sӵ dӏch
chuyӇn qua các lӛ xӕp vì vұy có thӇ tính lưu lưӧng theo công thӭc biӃn đәi Darcy như
sau
..
V= vұn tӕc thҩm darcy = k.i (cm/s)
A= diӋn tích mһt cҳt ngang dòng (cm2)
Vs= vұn tӕc thҩm tuyӃn tính (cm/s)= v/n
N= đӝ xӕp cӫa đҩt (%)
Av diӋn tích mһt cҳt ngang hӳu ích cӫa dòng (diӋn tích lӛ xӕp m2)
Tuy nhiên đҩt mӛi nơi đӅu có thành phҫn và cҩu trúc khác nhau, điӅu này sӁ dүn
đӃn tӕ đӝ thҩm khác nhau. ĐӇ đánh giá khҧ năng dүn nưӟc cӫa đҩt, ngưӡi ta sӱ dөng
giá trӏ đӝ dүn nưӟc (transmissivity) cӫa đҩt đӇ đánh giá
. ( 2 / )
K= hӋ sӕ thҩm (cm/s)
t= đӝ dày cӫa tҫng nưӟc (cm)
Cơ chӃ lan truyӅn chҩt ô nhiӉm trong đҩt
Chҩt ô nhiӉm trong đҩt tӗn tҥi ӣ rҩt nhiӅu dҥng (hay pha) khác nhau tùy theo bҧn
chҩt lý hóa cӫa chҩt ô nhiӉm. Chҩt ô nhiӉm có thӇ hòa tan trong nưӟc ngҫm, tuy

nhiên xét theo phương diӋn hҽp, quá trình này liên quan trӵc tiӃp đӃn kích thưӟc hҥt
và đӝ xӕp cӫa đҩt. Khi dӏch chuyӇn trong đҩt, chҩt ô nhiӉm (hay nói cách khác là
dòng chӭa ô nhiӉm) không đi xuyên qua các hҥt đҩt mà đi qua các khoҧng trӕng trong
đҩt như hình sau:
Sơ đӗ cơ chӃ phân tán cơ hӑc
Khi chҧy qua khoҧng trӕng cӫa các hҥt đҩt, dòng chҧy sӁ liên tөc đәi hưӟng, phân
dòng dүn đӃn viӋc dòng đưӧc khuҩy trӝn thӫy lӵc. Trưӡng hӧp này đưӧc gӑi là phân
tán cơ hӑc hay phân tán thӫy lӵc. HӋ qӫa cӫa viӋc này sӁ dүn đӃn phҥm vi ҧnh hưӣng
cũng như nӗng đӝ cӫa chҩt ô nhiӉm khác nhau trong đҩt. NӃu nguӗn ô nhiӉm là nguӗn
điӇm, dưӟi tác đӝng cӫa dòng chҧy, sӵ phân tán cơ hӑc, thӇ tích (hay phҥm vi ҧnh
hưӣng) cӫa chҩt ô nhiӉm sӁ lӟn lên do sӵ hòa tan và nưӟc trong đҩt, theo thӡi gian
chҩt ô nhiӉm sӁ bӏ pha loãng. NӃu nguӗn ô nhiӉm là nguӗn liên tөc, dưӟi tác đӝng cӫa
dòng chҧy và cơ chӃ phân tán cơ hӑc, chҩt ô nhiӉm sӁ lan rӝng theo hưӟng dòng chҧy

và cũng đưӧc pha loãng theo thӡi gian như trong nguӗn điӇm. Sơ đӗ lan truyӅn cӫa
chҩt ô nhiӉm trong trưӡng hӧp nguӗn điӇm và nguӗn liên tөc cho trong hình
Sơ đӗ phân tán cӫa chҩt ô nhiӉm trong trưӡng hӧp nguӗn liên tөc
Sơ đӗ phân tán cӫa chҩt ô nhiӉm trong trưӡng nguӗn điӇm
VӅ cơ bҧn, quá trình lan truyӅn cӫa chҩt ô nhiӉm hòa tan đưӧc biӇu diӉn như trên,
tuy nhiên trong thӵc tӃ có rҩt nhiӅu yӃu tӕ ҧnh hưӣng đӃn sӵ lan truyӅn bao gӗm cҧ
các yӃu tӕ vұt lý, hóa hӑc và sinh hӑc cӫa đҩt cũng như bҧn chҩt hóa hӑc vұt lý cӫa
chҩt thҧi. Mӝt sӕ quá trình trong tӵ nhiên ҧnh hưӣng đӃn sӵ lan truyӅn cӫa chҩt ô
nhiӉm đưӧc cho như sau
Bҧng 4: các quá trình tӵ nhiên tác đӝng đӃn sӵ lan truyӅn cӫa chҩt ô nhiӉm

Loҥi quá trình Quá trình tác đӝng

Quá trình vұt lý (cơ hӑc) Phân tán, khuӃch tán, cҩu trúc đӏa tҫng
Quá trình hóa hӑc Phҧn ӭng oxy hóa-khӱ, trao đәi ion, phӭc
hóa, kӃt tӫa/hòa tan, sӵ phân tҫng do khҧ
năng hòa tan cӫa chҩt ô nhiӉm, hҩp phө,
thӫy phân
Quá trình sinh hӑc Quá trình hiӃu khí, quá trình kӷ khí, hҩp
thө cӫa sinh vұt
Sӵ phân bӕ cӫa cҩu trúc đӏa tҫn sӁ ҧnh hưӣng đӃn sӵ phân bӕ cӫa đưӡng lan
truyӅn, rӝng hay hҽp đәi khi làm hình thành dòng chҧy trong các vӃt gãy đӏa tҫng.
Đӕi vӟi chҩt không hòa tan hay ít hòa tan vào nưӟc, trong đҩt nó có thӇ hình thành
vùng lҳng đӑng hay các lӟp váng trong tҫng nưӟc ngҫm như sơ đӗ sau
Sӵ tích lũy và phân hӫy cӫa CTNH trong đҩt

Trong đҩt luôn tӗn tҥi khí ± nưӟc ± vô cơ/ hӳu cơ nên có khҧ năng làm chұm lҥi quá
trình lan truyӅn cӫa chҩt ô nhiӉm hay tăng khҧ năng lan truyӅn cũng như giҧm (hay biӃn
đәi) nӗng đӝ cӫa chҩt ô nhiӉm.
Bҧng 5: các quá trình tӵ nhiên ҧnh hưӣng đӃn quá trình tích lũy ± phân hӫy cӫa chҩt ô
nhiӉm
Quá trình Loҥi chҩt ô nhiӉm Tác đӝng

Hҩp phө Chҩt hӳu cơ/ vô cơ Tích lũy làm chұm quá trình lan truyӅn
KӃt tӫa Chҩt vô cơ Tích lũy làm chұm quá trình lan truyӅn
Trao đәi ion Chҩt vô cơ Tích lũy làm chұm quá trình lan truyӅn
Lӑc Chҩt hӳu cơ/ vô cơ Tích lũy làm chұm quá trình lan truyӅn
Oxy hóa ± khӱ Chҩt hӳu cơ/ vô cơ BiӃn đәi/Tích lũy làm chұm quá trình lan
truyӅn
Hҩp thө sinh hӑc Chҩt hӳu cơ/ vô cơ Tích lũy làm chұm quá trình lan truyӅn
Phân hӫy sinh hӑc Chҩt hӳu cơ BiӃn đәi giҧm đӝc tính hay nӗng đӝ chҩt
ô nhiӉm
Thӫy phân Chҩt hӳu cơ BiӃn đәi giҧm đӝc tính hay nӗng đӝ chҩt
ô nhiӉm
Hóa hơi Chҩt hӳu cơ BiӃn đәi pha (tiӃp tөc tích lũy trong đҩt
hay giҧi phóng ra khí quyӇn)
Hòa tan Chҩt hӳu cơ/ vô cơ Tích lũy năng đӝng (tăng khҧ năng lan
truyӅn)
Đӗng dung môi Chҩt hӳu cơ Tích lũy năng đӝng (tăng khҧ năng lan
truyӅn)
Phân ly (ion hóa) Chҩt hӳu cơ Tích lũy năng đӝng (tăng khҧ năng lan
truyӅn)
Phӭc hóa Chҩt vô cơ Tích lũy làm chұm quá trình lan truyӅn

Sӵ lan truyӅn trong ô nhiӉm không khí
Chҩt ô nhiӉm khí thҧi vào khí quyӇn, chúng sӁ lan truyӅn và phát tán chúng ngoài
không khí phө thuӝc rҩt nhiӅu vào gió, đһc tính cӫa môi trưӡng không khí, đӏa hình
khu vӵc bҧn chҩt ô nhiӉm và nguӗn phát thҧi. Nguӗn phát thҧi vào không khí bao
gӗm hai nguӗn chính tӯ các ӕng khói và tӯ ao hӗ thiӃt bӏ. Trong đó khí thҧi tӯ các ӕng
khói kiӇm soát dӉ dàng hơn.
Nӗng đӝ chҩt ô nhiӉm theo chiӅu cӫa hưӟng gió ӣ chiӅu cao H trên mһt đҩt có thӇ
đươc ưӟc tính theo phân bӕ Gaus như sau
1 2 1 = 2 1 = 2 V
V
( , exp
exp
2 þ V 2 þ =
,=)
2. .þ .þ = 2

= þ V

Q= lưu lưӧng thҧi chҩt ô nhiӉm (mg/s)
C= nӗng đӝ chҩt ô nhiӉm tҥi vӏ trí (x,y,z) đang xét (mg/m3)
U= tӕc đӝ gió trung bình (m/s)
þ ,þ = hӋ sӕ khuӃch tán (m)
H= chiӅu cao nguӗn (m)
Z= tәng chiӅu cao nguӗn và chiӅu cao luӗng khói (m)
Bên cҥnh sӵ phát tán theo gió, chҩt ô nhiӉm còn sa lҳng theo chiӅu phát tán dưӟi
tác dөng cӫa trӑng lӵc, mưa«
Chương III SӴ CӔ, NGUY CƠ TIӂP XÚC VӞI CTNH
1 Chӭng bӋnh Minamata

Chӭng bӋnh Minamata là sӵ rӕi loҥn hӋ thҫn kinh mãn tính gây bӣi chҩt Metyl thӫy
ngân. Căn bӋnh này lҫn đҫu tiên phát sinh ӣ vùng xung quanh vӏnh Minamata, ӣ Tây
Nam Nhұt Bҧn và đưӧc chính phӫ Nhұt Bҧn chính thӭc xem Metyl thӫy ngân gây ra vào
năm 1968.
Công ty Chisso đã sӱ dөng oxit thӫy ngân trong viӋc sҧn xuҩt exetandehid và oxit
thӫy ngân cũng như Metyl đưӧc thҧi ra nguӗn nưӟc thҧi cӫa nhà máy. Metyl thӫy ngân
đưӧc tích lӻlҥi ӣ cá tôm, cua, sò hӃn sau đó chim đӝng vұt và con ngưӡi ӣ quanh vӏnh
Minamata lҥi ăn phҧi chúng.
TriӋu chӭng vӅ sӵ nhiӉm đӝc metyl thӫy ngân là sӵ tiӃt nưӟc bӑt, bӏ choáng và
chӭng co giұt. Nhӳng phө nӳ mang thai nhiӉm thӫy ngân có thӇ có thӇ hӑ không bӏ
nhiӉm đӝc nhưng nhӳng đӭa trҿ con hӑ thì mҳc phҧi chӭng liӋt não và kém phát triӇn trí
tuӋ trҫm trӑng. Nhӳng phө nӳ khác mҩt khҧ năng sinh sҧn, sүy thai« tәng sӕ bӋnh nhân
mҳc bӋnh tính đӃn tháng 3/1990 là 2248 ngưӡi trong sӕ đó 1004 ngưӡi chӃt.
Cho đӃn ngày 30/4/1997, sӕ ngưӡi trong hai tӍnh Kumamoto và Kagoshima chӭng
nhұn là đã mҳc bӋnh Minamata lên tӟi 17 ngàn ngưӡi. Trong đó có 2.265 (trong đó 1.484
ngưӡi đã qua đӡi cho đӃn 31/1/2003) đã đưӧc chính phӫ công nhұn. 10.625 ngưӡi sau khi
đưӧc chӭng nhұn là bӋnh nhân Minamata đã đưӧc Chính phӫ bӗi thưӡng. Như vұy, theo
Chính phӫ Nhұt thì có tәng cӝng 12.890 ngưӡi đã mҳc bӋnh cho đӃn nay. Tuy nhiên có

mӝt sӕ đã chӃt trưӟc khi căn bӋnh này đưӧc chính thӭc khám phá, và nhiӅu ngưӡi chưa
kӏp nӝp đơn xin chӭng nhұn thì đã chӃt. NhiӅu ngưӡi thì không nӝp đơn vì nhiӅu lý do,
chính vì vұy mà không thӇ có đưӧc mӝt sӕ liӋu chính xác vӅ nhӳng bӋnh nhân Minamata.
Nguyên nhân dүn đӃn tӱ vong cӫa các bӋnh nhân mҳc phҧi căn bӋnh Minamata rҩt
khác nhau. Công ty Chisso đã tiӃn hành cҧi tҥo nҥo vét các khu vөc dưӟi lòng vӏnh
Minamata ӣ nhӳng nơi mà hiӋn tưӧng thӫy ngân vưӧc quá mӭc cho phép chi phí lên đӃn
47900 tӹ yên.
Â Vө mây khí đӝc ӣ hopal
Rҥng sáng 3/12/1984 mӝt đám mây khí đӝc phát thҧi ra tӯ nhà máy sҧn xuҩt thuӕc
trӯ sâu tҥi Bhopal, Trung Ҩn Đӝ.
Đêm 2-3 tháng 12 năm 1984, mӝt lưӧng lӟn nưӟc đưӧc đưa vào thùng chӭa 610,
đang chӭa 42 tҩn Methyl isocyanate. Phҧn ӭng tӓa nhiӋt xҧy ra làm nhiӋt đӝ bên trong
thùng chӭa tăng lên vưӧt 200 °C (392 °F), áp suҩt tăng lên vưӧt quá mӭc mà thùng chӭa
đưӧc thiӃt kӃ đӇ có thӇ chӏu đưӧc. Nó gây ra sӵ thoát khҭn cҩp đӇ giҧm áp xuҩt thùng
chӭa MIC, thҧi ra mӝt lưӧng lӟn các khí ga đӝc vào không khí. Tӕc đӝ phҧn ӭng tăng lên
bӣi sӵ xuҩt hiӋn cӫa thép trong nhӳng đưӡng ӕng làm bҵng thép không rӍ đang bӏ ăn mòn.
Mӝt hӛn hӧp các khí ga đӝc tràn ra thành phӕ Bhopal, gây ra sư hoҧng loҥn khi mӑi

ngưӡi thӭc dұy vӟi cҧm giác cháy trong phәi. Dӣi ҧnh hưӣng cӫa khí gas, hàng ngàn
ngưӡi chӃt ngay sau đó và rҩt nhiӅu ngưӡi phҧi chӏu đau đӟn trong sӵ hoҧng loҥn.
Ngoài MIC, khí ga còn có thӇ chӭa Phosgene COCl2, Hidro Xianua HCN, Mônôxít
cacbon CO, clorua hiđrô HCl, các Ôxít nitơ, ethylamine và khí Cacbon điôxít, sinh ra
trong bình chӭa hoһc ngoài không khí.
khí gas là hӛn hӧp chӫ yӃu cӫa nhӳng chҩt nһng hơn không khí, chúng là là mһt đҩt
và lan rӝng ra cӝng đӗng dân cư xung quanh. Nhӳng tác đӝng ban đҫu bao gӗm ho, nôn
mӱa, tҩy mҳt nghiêm trӑng, cҧm giác khó thӣ. Nhӳng ngưӡi bӏ đánh thӭc bӣi các triӋu
chӭng trên tìm cách tránh xa nhà máy. Phҫn lӟn hӑ vӯa chҥy vӯa thӣ, mӝt sӕ sӱ dөng xe.
Trҿ em và nhӳng ngưӡi vóc dáng nhӓ hít phҧi khí ga nӗng đӝ đұm đһc hơn. NhiӅu ngưӡi
bӏ dүm đҥp khi chҥy trӕn.
Tính đӃn sáng hôm đó, hàng ngàn ngưӡi đã chӃt. 170,000 ngưӡi đưӧc điӅu trӏ tҥi
bӋnh viӋn và phòng khám dã chiӃn. 2,000 con trâu, dê và các loҥi đӝng vұt khác đã đưӧc
thu gom và đem chôn. ChӍ trong vài ngày, lá cây úa vàng và rөng. Các nguӗn cung cҩp,
đһc biӋt là thӭc ăn, trӣ nên khan hiӃm bӣi nӛi lo an toàn cӫa nhӳng ngưӡi cung cҩp. Đánh
cá cũng bӏ cҩm, làm cho sӵ thiӃu hөt nguӗn cung trҫm trӑng hơn.
Tәng cӝng có 36 khu vӵc đưӧc nhà chӭc trách đánh dҩu là 'chӏu ҧnh hưӣng khí ga"
vӟi sӕ dân 520,000 ngưӡi. Trong sӕ đó, 200,000 ngưӡi dưӟi 15 tuәi, 3,000 phө nӳ mang
thai. Năm 1991, 3,928 cái chӃt đã đưӧc xác nhұn. Nhӳng tә chӭc đӝc lұp ghi nhұn có
8,000 ngưӡi chӃt trong ngày đҫu tiên. Mӝt sӕ khác ưӟc tính tӯ 10,000 đӃn 30,000.
Khoҧng 100,000 đӃn 200,000 ngưӡi khác đã chӏu nhӳng tәn thương vĩnh viӉn ӣ các mӭc
đӝ khác nhau.

Vө cháy ӣ Sandoz
Xҧy ra vào ngày 1/11/1986 nó đã đưӧc mô tҧ như mӝt ³Chernobasie´ hay mӝt
Bhopal cӫa sông Ranh. Mӝt sӵ hӓng hóc vӅ điӋn bӏ gây bӣi sӵ gһm nhҩm cӫa đӝng vұt
trên hӋ thӕng dây điӋn ӣ kho 9 trong hӋ thӕng kho bãi Muttenz cӫa công ty hóa chҩt
Sandoz cách trung tâm Basle vài dһm đã gây ra sӵ bҳt lӱa và đã biӃn thành mӝt đám cháy
lӟn. Nhà kho này chúa 1.246 tҩn hóa chҩt, chӫ yӃu là thuӕc diӋt côn trùng. Mһc dù ngôi
nhà đã tuân theo nhӳng quy đӏnh vӅ an toàn cӫa chính phӫ Thөy Sӻ. Nhưng trang bӏ cӫa
tòa nhà đã không hӅ có cҧm ӭng nhiӋt, hӋ thӕng nưӟc cӭu hӓa tӵ đӝng hoһc các kênh
ngăn chһn nhҵm ngăn chһn kӏp thӡi khi có sӵ rò rĩ tiӅm tàn cӫa các hóa chҩt đӝc hҥi.
Đӝi cӭu hӓa đã sӱ dөng mӝt khӕi lưӧng lӟn nưӟc đӇ dұp lӱa, nhưng thұt không may
lưӧng nưӟc này đã đә vào sông Ranh lân cұn mang theo 30 tҩn hóa chҩt diӋt cӓ, diӋt côn
trùng và nhiӅu hӧp chҩt chӭa thӫy ngân. Nó đã tҥo nên mӝt vӃt loang dài 30 dһm, vӃt
loang này sau đó tràn xuӕng sông Ranh giӃt chӃt hàng trăm nghìn con cá, lươn và gây
nên sӵ lo ngҥi vӅ vҩn đӅ cҩp nưӟc sinh hoҥt cho thӏ trҩn ven sông. Hai trăm dһm phía
thưӧng nguӗn sông Ranh đã mҩt hoàn toàn hӋ sinh vұt dưӟi nưӟc và không thӇ nào nói
trưӟc đưӧc nhӳng ҧnh hưӣng cӫa nó đӃn hӋ sinh thái. Chính phӫ Tây Đӭc đã đóng cӱa
toàn bӝ các giӃng khoang dӑc theo sông Ranh, và cung cҩp nhӳng chuyӃn phà chyên chӣ
nưӟc cho 25000 ngưӡi tҥi thӏ trҩn ӣ gҫn Born. Sӵ hӫy diӋt các loài cá, chim, côn trùng và
hӋ sinh thái thӵc vұt sӕng là sӵ tӋ hҥi nhҩt giӳa Basle và thành phӕ Karlsruhe cӫa Tây
Đӭc. tuy nhiên hiӇm hӑa nàyđã vươn tӟi các vùng xa hơn như Hà Lan, BiӇn Bҳc, các
quang chӭc Hà Lan cho đóng ba cӱa thoát nưӟc đӇ làm lӋch hưӟng các chҩt đӝc khӓi hӋ
thӕng cҩp nưӟc cӫa Amsterdam và Hague và kiden.
Ngay gҫn cӱa cөm kho 956 là nhà chӭa Natri do sӭc ép vө nә trong kho, nhiӅu thùng
chӭa hóa chҩt rơi xuӕng đã làm thӫng mái che cӫa nó. Natri phát nә khi tiӃp xúc vӟi
nưӟc. nӃu như mӝt thung Natri tiӃp xúc vӟi nưӟc tӯ các vòi cӭu hӓa, phҧn ӭng dây
chuyӅn gây nên có thӇ quét sҥch hoàn toàn nhà máy Sandoz, đӗng thӡi phát ra nhiӅu hóa
chҩt đôc hҥi khác.
Thөy sӻ đã đӗng ý trã nhӳng phí tәn do ô nhiӉm mà ngưӡi ta cho rҵng có nguyên
nhân và ҧnh hưӣng tӯ vө nә Sandoz. Chi phí sau cung vӟi công ty Sandoz trong các
khoҧng bӗi thưӡng là khoҧng gҫn 15 triӋu bҧn Anh.
Chҩt đӝc da cam
Sӵ cӕ:
Trong chiӃn tranh xâm lưӧc ViӋt Nam, đһc biӋt là giai đoҥn tӯ 1965 - 1971, đӃ quӕc
Mӻ đã dùng nhiӅu loҥi chҩt diӋt cӓ, làm trөi lá cây nhҵm phá hoҥi ta vӅ quân sӵ và kinh
tӃ. Ba loҥi chҩt đӝc hoá hӑc chӫ yӃu đã đưӧc quân đӝi Mӻ dùng ӣ ViӋt Nam là: Chҩt đӝc
màu da cam, chҩt trҳng dùng đӇ phá huӹ rӯng, chҩt xanh dùng đӇ phá hoҥi mùa màng.
Chҩt đӝc màu da cam có chӭa dioxin, là mӝt chҩt đӝc cӵc mҥnh, rҩt bӅn vӳng, khó
phân huӹ. Do đó chúng tӗn tҥi rҩt lâu trong môi trưӡng, tích luӻ sau nhiӅu lҫn sӱ dөng,
làm cho đҩt và nưӟc bӏ ô nhiӉm nһng, cây rӯng bӏ huӹ diӋt.
Tәng cӝng đӃ quӕc Mӻ đã rҧi 72 triӋu lít chҩt diӋt cӓ (bao gӗm 44 triӋu lít chҩt đӝc
màu da cam, 20 triӋu lít chҩt trҳng, 8 triӋu lít chҩt xanh) lên 1,7 triӋu ha đҩt trӗng và rӯng

ӣ miӅn Nam ViӋt Nam, ít nhҩt có 12% diӋn tích rӯng, 5% diӋn tích đҩt trӗng trӑt bӏ rҧi
chҩt đӝc màu da cam mӝt hay nhiӅu lҫn.
Hұu quҧ:
Các chҩt diӋt cӓ, làm trөi lá lҫn đҫu tiên trong lӏch sӱ loài ngưӡi, đưӧc dùng vӟi
quy mô lӟn ӣ miӅn Nam ViӋt Nam đã gây ra hұu quҧ nghiêm trӑng cho môi trưӡng sinh
thái và con ngưӡi.
Hàng triӋu ha rӯng ӣ nӝi đӏa và rӯng ngұp mһn ӣ ven bӡ bӏ rҧi chҩt đӝc màu da cam
nhiӅu lҫn. Ngay sau khi bӏ rҧi chҩt diӋt cӓ vӟi nӗng đӝ cao lҫn thӭ nhҩt, đã có 10 - 20%
sӕ cây thuӝc tҫng cao nhҩt (chiӃm 40 - 60% sinh khӕi cӫa rӯng) bӏ chӃt. Hұu quҧ là khí
hұu ӣ tҫng thҩp bӏ thay đәi, vì đӝ ҭm giҧm, cưӡng đӝ chiӃu sáng tăng, nên các cây non dù
có sӕng sót cũng khó phát triӇn. ÐӃn mùa khô, lӱa rӯng do bom đҥn lan đӃn diӋt luôn cҧ
cây con. TiӃp theo mùa mưa đҩt bӏ xói mòn, thoái hoá dҫn, chӍ có mӝt sӕ loài thӵc vұt ưa
sáng như chíp, chè vè, lau, tre, nӭa, là nhӳng loài cây có bӝ rӉ phát triӇn mҥnh, thân
ngҫm khoҿ, chӏu đưӧc khô cҵn có thӇ mӑc đưӧc. NhiӅu vùng rӯng bӏ nhiӉm chҩt đӝc quá
nһng, cho đӃn nay, vүn chưa có cây gì mӑc lҥi.
Cây rӯng bӏ trөi lá và nưӟc bӏ ô nhiӉm cũng ҧnh hưӣng đӃn đӝng vұt. Ðӝng vұt chӃt
vì thiӃu thӭc ăn, vì không có nơi trú ҭn, vì uӕng nưӟc bӏ nhiӉm đӝc. Nhӳng con sӕng sót
phҧi di chuyӇn tӟi nhӳng nơi khác, cho dù điӅu kiӋn sӕng ӣ nhӳng nơi mӟi đó không
hoàn toàn thuұn lӧi cho chúng. Có thӇ nói rҵng hӋ sinh thái rӯng mưa phong phú đã hoàn
hoàn biӃn mҩt, thay vào đó là hӋ sinh thái nghèo kiӋt xơ xác. Nhӳng nơi rӯng mӑc lҥi, bөi
lau, tre, nӭa là nơi ҭn nҩp tӕt cho hӑ hàng nhà chuӝt. Thiên đӏch cӫa chuӝt là cҫy, cáo còn
lҥi rҩt ít, hơn nӳa sӭc sinh sҧn cӫa chúng không thӇ so sánh đưӧc vӟi sӭc sinh sҧn cӫa
chuӝt. KӃt quҧ nhӳng nơi đó chuӝt chiӃm ưu thӃ. Tóm lҥi, chҩt diӋt cӓ làm mҩt cân bҵng
sinh thái môi trưӡng.
HӋ thӕng rӯng ngұp mһn ӣ miӅn Nam, đһc biӋt là rӯng Sát (ӣ phía Ðông Bҳc thành
phӕ Hӗ Chí Minh) và rӯng ӣ huyӋn Năm Căn (Minh Hҧi) bӏ phá huӹ nһng nӅ. Nguӗn

cung cҩp gӛ cho ngưӡi không còn, đӝng vұt không có nơi sinh sӕng, vai trò to lӟn cӫa
rӯng ngұp mһn trong giӳ đҩt, lҩn biӇn bӏ giҧm sút.
Chҩt diӋt cӓ còn tác đӝng rҩt xҩu đӃn con ngưӡi. Nhân dân sӕng trong vùng bӏ rҧi chҩt
diӋt cӓ thiӃu ăn vì mùa màng, cây cӕi bӏ phá huӹ. NhiӅu dân thưӡng, bӝ đӝi sӕng trong
vùng bӏ rҧi chҩt đӝc hoá hӑc đã bӏ mҳc các bӋnh hiӇm nghèo, đһc biӋt là ung thư. NhiӅu
phө nӳ bӏ sҧy thai, đҿ non. Nguy hiӇm hơn cҧ là chҩt đӝc màu da cam đã đӇ lҥi di chӭng
cho đӡi sau, con cái cӫa nhӳng ngưӡi bӏ nhiӉm chҩt đӝc hoá hӑc, mһc dù sinh ra sau
chiӃn tranh, thұm chí ӣ rҩt xa nơi có chiӃn sӵ, cũng mҳc các bӋnh hiӇm nghèo như câm,
mù, điӃc, tâm thҫn... hoһc có hình hài dӏ dҥng. Sӵ tӗn tҥi cӫa hàng loҥt các trҿ em dӏ tұt
trong các vùng bӏ nhiӉm chҩt đӝc và trong các gia đình cӵu chiӃn binh có bӕ hoһc mҽ
tӯng công tác, chiӃn đҩu trong vùng bӏ nhiӉm chҩt đӝc màu da cam, đang trӣ thành nӛi
đau và gánh nһng to lӟn không chӍ riêng cho các em và gia đình, mà còn cho cҧ xã hӝi.
Ngay nay, Nhà nưӟc, nhân dân ViӋt Nam cùng nhiӅu tә chӭc tiӃn bӝ trên thӃ giӟi đã có
nhӳng đӗng cҧm, quan tâm giúp đӥ nhҩt đӏnh đӕi vӟi các em bé bӏ dӏ tұt bҩt hҥnh này.
Tuy nhiên, có thӇ nói là đã quá muӝn.
W Nói tóm lҥi, hұu quҧ cӫa viӋc sӱ dөng chҩt đӝc màu da cam trong chiӃn tranh hoá
hӑc cӫa Mӻ ӣ ViӋt Nam là to lón, lâu dài, phӭc tҥp, chưa đưӧc nghiên cӭu đҫy đӫ
và chưa có cách nào khҳc phөc đưӧc hoàn toàn nhanh chóng.
MӜT SӔ HÌNH ҦNH HҰU QUҦ CӪA CHIӂN TRANH Đӆ LҤI :

"CHҨT ĐӜC MÀU DA CAM":


Î

2

Î


Sӵ cӕ n đӓ
1 Tҥi Hungari
Sӵ cӕ: Vào hӗi 12 giӡ 10 phút ngày thӭ Hai 04/10/2010, ӣ làng Kolontár (tӍnh
Veszprém, cách Budapest chӯng 164km vӅ phía Tây Nam), mӝt trong 10 bӇ chӭa bùn đӓ
khәng lӗ cӫa nhà máy sҧn xuҩt Alumin TP Ajka (trӵc thuӝc Tұp đoàn Nhôm Hungary -
MAL Zrt.) đã đӝt ngӝt bӏ vӥ, khiӃn hơn 1triӋu m3 bùn đӓ tràn ra ngoài. BiӇn bùn này tҥo

nên nhӳng đӧt sóng rҩt mҥnh, có chӛ cao tӟi 2m, cuӕn trôi cҧ nhà cӱa, cҫu cӕng, xe cӝ,
gia súc... Theo các sӕ liӋu cho đӃn sáng 06/10, đã có 4 ngưӡi chӃt (trong đó có hai trҿ
em), 6 ngưӡi đӭng tuәi mҩt tích và chӯng 120 ngưӡi bӏ thương, trong đó có 8 ngưӡi bӏ
thương nһng. Các làng xã,thӏ trҩn lân cұn (Devecser, Somlóvásárhely, Tăskevár,
Apácatorna và Kisberzseny) cũng bӏ ngұp trong bùn đӓ, chӯng 400 ngưӡi phҧi sơ tán tӯ
khoҧng 300 ngôi nhà tӟi các trưӡng hӑc, nhà văn hóa và các cơ sӣ hӛ trӧ gia đình ӣ đӏa
phương. Bùn ngұp đưӡng ray xe lӱa khiӃn giao thông hӓa xa bӏ đình trӋ tҥi mӝt tuyӃn
đưӡng: Hãng Đưӡng sҳt Quӕc gia Hungary phҧi triӋu xe buýt liên tӍnh đӃn thay thӃ. Tình
trҥng này đưӧc đánh giá là sӁ kéo dài nhiӅu tuҫn... hay hơn nӳa«
Đây chӍ là mӝt trong 10 hӗ chӭa bùn đӓ ӣ Hungary trong kӻ nghӋ khai thác nhôm
tӯ năm 1945 trӣ đi
Thành phҫn bùn đӓ: Oxid Sҳt (III) 40 ± 45%, Alumina còn sót lҥi 10 ± 15%, Silica
(SiO2) 10 -15%, Calcium oxid 6 ± 10%, Titan oxid 4 ± 5% và Oxid natri 5 ± 6%. Ngoài
ra, còn có sӵ hiӋn diӋn cӫa mӝt sӕ kim loҥi đӝc hҥi như: Chromium vӟi nӗng đӝ 600
mg/Kg (không có trong nưӟc uӕng), Arsenic (thҥch tín) 110 mg/Kg (110 ngàn lҫn hơn
mӭc arsenic cho phép hiӋn diӋn trong nưӟc uӕng) và Thӫy ngân 1,2 mg/Kg (không có
trong nưӟc uӕng).
Nguy hơn nӳa, là nguӗn phóng xҥ tìm tìm thҩy trong bùn đӓ trên là U238 gҩp 3
lҫn cao hơn mӭc phóng xҥ trung bình cӫa hóa chҩt nҫy hiӋn diӋn trên võ trái đҩt, và chҩt
phóng xҥ đӗng vӏ Thorium232 cao hơn 4 lҫn.


Thҧm hӑa môi trưӡng sau sӵ cӕ tràn hӗ chӭa thҧi bùn đӓ ӣ Hungary đe dӑa cҧ
châu Âu đang là mӕi quan tâm cӫa dư luұn ViӋt Nam, đһc biӋt nhӳng ngưӡi tӯng e ngҥi
vӅ tác đӝng môi trưӡng cӫa các dӵ án bô xít Tây Nguyên

Theo ông Dương Văn Hòa, phó tәng giám đӕc trӵc tiӃp phө trách dӵ án bôxit cӫa
TKV, thì hai nhà máy chӃ biӃn bôxit Tân Rai và Nhân Cơ mӛi năm sӁ thҧi ra khoҧng
1.300.000m3 bùn đӓ.
Nguy cơ tәng lưӧng bùn đӓ cҧ đӡi dӵ án Tân Rai 80-90 triӋu m3. Nhưng tәng dung
tích cӫa hӗ chӭa cӫa dӵ án chӍ có 20,25 triӋu m3, sӕ bùn đӓ còn lҥi không biӃt chӭa ӣ
đâu?chҳc chҳn rҵng sӁ chҧy vòng vòng trên miӅn Cao Nguyên (Tây Nguyên) hoһc theo
sông Đӗng nai và sông Serepok vӅ dưӟi hҥ nguӗn .Là nguӗn hiӇm hӑa tiӅm tàng rҩt lӟn
gây ngu cơ hӫy hoҥi môi trưӡng sӕng và con ngưӡi.
Tҥi Cao ng
Sӵ cӕ ӣ Cao Bҵng đһt câu hӓi vӅ an toàn khai khoáng
Đұp chҳn nưӟc thҧi khai thác quһng sҳt ӣ Cao Bҵng bӏ vӥ hӗi cuӕi tuҫn rӗi khiӃn
bùn đӓ tràn ngұp nhà dân, gây quan ngҥi vӅ môi trưӡng.

Tin trong nưӟc cho hay hôm thӭ Sáu 05/11, đұp chҳn nưӟc thҧi tҥi khu mӓ sҳt cӫa
Xí nghiӋp khai thác quһng sҳt Nà Lũng, Cao Bҵng, bӏ vӥ.
Đây là nơi chӭa nưӟc thҧi sau khi tuyӇn quһng cӫa nhà máy, nҵm tҥi xã DuyӋt
Trung, ngay gҫn thӏ xã Cao Bҵng.
Báo ViӋt Nam viӃt hàng nghìn khӕi bùn đҩt đә xuӕng, trùm lҩp vưӡn ruӝng và nhà
ӣ cӫa ngưӡi dân ӣ xã DuyӋt Trung. Ưӟc tính ban đҫu có khoҧng 50 hӝ dân bӏ ҧnh hưӣng.
Báo Tuәi Trҿ môi tҧ "bùn quánh đһc, đӓ ngҫu, dày hơn 1m, chҧy tӯ chân đұp
loang rӝng, vùi lҩp các cánh đӗng, theo dòng suӕi tràn vào khu dân cư".
Quan chӭc xí nghiӋp khai thác quһng sҳt đưӧc trích lӡi nói nguyên nhân chính là
do bӡ đұp xây dӵng mӝt cách "tiӃt kiӋm"., lҥi không đưӧc gia cӕ nên bӏ thӫng.
Cho tӟi thӭ Hai 08/11, ngưӡi ta vүn chưa xác đӏnh đưӧc thiӋt hҥi vӅ môi trưӡng và
sӭc khӓe cӫa ngưӡi dân trong vө "bùn đӓ" này như thӃ nào.
Giӟi chuyên gia vӅ môi trưӡng nhұn đӏnh bùn đӓ sau tuyӇn quһng sҳt có chӭa
nhiӅu nguyên tӕ kim loҥi nһng đӝc hҥi và cҫn đưӧc tҭy rӱa.
Thông tin vӅ sӵ cӕ bùn đӓ ӣ Cao Bҵng, tiӃp theo sau các tin tӭc vӅ thҧm hӑa bùn
đӓ ӣ Hungary, lҥi mӝt lҫn nӳa khiӃn ngưӡi ta liên tưӣng và lo lҳng tӟi đӝ an toàn cӫa các
dӵ án khai thác bauxite ӣ Tây Nguyên.

C íӂT LUҰN
Bҧo vӋ môi trưӡng đӇ phát triӇn bӅn vӳng hiӋn nay đã trӣ thành mӝt vҩn đӅ sӕng
còn cӫa toàn nhân loҥi. Cùng vӟi phát triӇn kinh tӃ, mӭc sinh hoҥt cӫa ngưӡi dân ngày
càng đưӧc nâng cao thì lưӧng chҩt thҧi nguy hҥi cũng tăng nhanh gây ҧnh hưӣng nghiêm
trӑng đӃn chҩt lưӧng môi trưӡng và sӭc khoҿ con ngưӡi.Chҩt thҧi nguy hҥi luôn là mӝt
trong nhӳng vҩn đӅ môi trưӡng trҫm trӑng nhҩt mà con ngưӡi dù ӣ bҩt cӭ đâu cũng phҧi
tìm cách đӇ đӕi phó.
Như đã tìm hiӇu ӣ trên chúng ta nhұn thҩy đưӧc các mӕi nguy hiӇm cӫa các hóa
chҩt đӝc hҥi có trong chҩt thҧi nguy hҥi, nó tác đӝng tiӅm tang gây tác đӝng xҩu đӃn môi
trưӡng, đӃn sӭc khӓe cӫa cӝng đӗng và cҧ đӃn nӅn kinh tӃ cӫa quӕc gia nӳa. Vì vұy vҩn
đӅ quҧn lý chҩt thҧi nguy hҥi là hӃt sӭc cҫn thiӃt, đòi hӓi phҧi có sӵ quan tâm đһc biӋt đӇ
đӕi phó ngay mӝt cách nghiêm túc, kӏp thӡi trưӟc khi vҩn đӅ đã trӣ nên trҫm trӑng.
Có nhӳng thӭ ô nhiӉm, hұu quҧ cӫa nó chưa bӝc phát ngay mà có thӇ di hҥi cho
hàng chөc năm sau, cho nhӳng thӃ hӋ sau... Đӯng đӇ nhӳng thӃ hӋ mai sau cӫa chúng ta
phҧi gánh chӏu nhӳng hұu quҧ khôn lưӡng do ô nhiӉm và oán trách thӃ hӋ cha anh đi
trưӟc đã thiӃu tinh thҫn trách nhiӋm gìn giӳ môi trưӡng sӕng cho tương lai.

TÀI LIӊU THM íHҦO
1. Quҧn lý chҩt thҧi nguy hҥi, PGS.TS NguyӉn Đӭc Khiên, NXB Xây Dӵng, 2003
2. Giáo trình Quҧn lý chҩt thҧi nguy hҥi, Th.S NguyӉn Ngӑc Châu, 2006
3. Chatthainguyhai.net
4. http://vi.wikipedia.org/wiki/D%E1%BB%B1_%C3%A1n_khai_th%C3%A1c_b%
C3%B4_x%C3%ADt_%E1%BB%9F_T%C3%A2y_Nguy%C3%AAn
5. http://dioxin.vn/vn/
6. http://www.bbc.co.uk/vietnamese/vietnam/2010/11/101108_caobang_redmud.sht
ml

Nội dung sự cố nguy cơ tiếp xúc với CTNH

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Nội dung sự cố nguy cơ tiếp xúc với CTNH

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

QUҦN LÝ CHҨT THҦI RҲN VÀ CHҨT THҦI NGUY HҤI

GVHD: Th.S ĐҺNG THӎ BÍCH HӖNG Page 1

GVHD: Th.S ĐҺNG THӎ BÍCH HӖNG Page 2

CHƯƠNG I TÁC HҤI CӪ CHҨT THҦI NGUY HҤI (CTNH)

1 Tác đӝng đӃn môi trưӡng

GVHD: Th.S ĐҺNG THӎ BÍCH HӖNG Page 3

q Công nghiӋp sҧn xuҩt bia

1 1 Thҧi vào môi trưӡng đҩt

GVHD: Th.S ĐҺNG THӎ BÍCH HӖNG Page 4

1 Chôn lҩp tҥi chӛ - Lưu giӳ lâu dài

1 NhiӉm bҭn nguӗn nưӟc mһt

GVHD: Th.S ĐҺNG THӎ BÍCH HӖNG Page 5

GVHD: Th.S ĐҺNG THӎ BÍCH HӖNG Page 6

1 NhiӉm bҭn nưӟc ngҫm

1 Ô nhiӉm bҭn không khí

GVHD: Th.S ĐҺNG THӎ BÍCH HӖNG Page 7

Tác đӝng đӃn sӭc khӓe

- TiӃp xúc không cӕ ý.

GVHD: Th.S ĐҺNG THӎ BÍCH HӖNG Page 8

1 Các triӋu chӭng lâm sàng và rӕi loҥn chӭc năng

GVHD: Th.S ĐҺNG THӎ BÍCH HӖNG Page 9

GVHD: Th.S ĐҺNG THӎ BÍCH HӖNG Page 10

Mӝt sӕ chҩt đӝc

GVHD: Th.S ĐҺNG THӎ BÍCH HӖNG Page 11

 LiӅu hҩp thө benzen tӯ 10-15 mg có thӇ tӱ vong.

 Triclometan,tetraclorocacbon,tricloroetylen«các hӧp chҩt phӭc tҥp còn có

GVHD: Th.S ĐҺNG THӎ BÍCH HӖNG Page 12

Các chҩt có đӝc tính cao

 chҩt gây đӝt biӃn : carcinogens, asbetos. PCBs«

CHƯƠNG II SӴ LN TRUYӄN, TÍCH LŨY VÀ PHÂN HӪY CӪ CTNH

1 Các dҥng phát tán

GVHD: Th.S ĐҺNG THӎ BÍCH HӖNG Page 13

GVHD: Th.S ĐҺNG THӎ BÍCH HӖNG Page 14

EVT hӋ sӕ phát tán (lb/mi xe di chuyӇn) (lb/mi=0.423kg/km)

SP hàm lưӧng bùn cӫa bӅ mһt đưӡng %

Vv tӕc đӝ xe trung bình (mi/h) (mi/h=1.609km/h)

MV trӑng lưӧng trung bình cӫa xe (tҩn)

WV sӕ bánh xe trung bình

DP sӕ ngày trong năm có lưӧng mưa tӕi thiӇu là 0.254mm

GVHD: Th.S ĐҺNG THӎ BÍCH HӖNG Page 15

U = tӕc đӝ gió trung bình (mi/h) (mi/h=1.609km/h)

M = hàm lưӧng ҭm cӫa vұt liӋu (%)

Kích thưӟc <30 <15 <10 <5 <2.5

GVHD: Th.S ĐҺNG THӎ BÍCH HӖNG Page 16

Nguӗn Lưӧng thҧi Mӭc đӝ ô nhiӉm Các nguyên nhân và

GVHD: Th.S ĐҺNG THӎ BÍCH HӖNG Page 17

Bãi chon lҩp

GVHD: Th.S ĐҺNG THӎ BÍCH HӖNG Page 18

theo thӡi gian

Sӵ lan truyӅn cӫa chҩt ô nhiӉm trong đҩt

GVHD: Th.S ĐҺNG THӎ BÍCH HӖNG Page 19

Q= lưu lưӧng (cm3/s)

I= gradient thӫy lӵc (cm/cm)

A= diӋn tích mһt cҳt (cm2)

HӋ sӕ thҩm phө thuӝc rҩt nhiӅu vào thành phân đҩt

Bҧng 3: hӋ sӕ thҩm cӫa đҩt

GVHD: Th.S ĐҺNG THӎ BÍCH HӖNG Page 20

1 chiӅu cao cӝt áp tҥi vӏ trí 1(cm)

2 chiӅu cao cӝt áp tҥi vӏ trí 2(cm)

Î khoҧng cách giӳa hai vӏ trí

V= vұn tӕc thҩm darcy = k.i (cm/s)

A= diӋn tích mһt cҳt ngang dòng (cm2)

Vs= vұn tӕc thҩm tuyӃn tính (cm/s)= v/n

N= đӝ xӕp cӫa đҩt (%)

CHƯƠNG I TÁC HҤI CӪ CHҨT THҦI NGUY HҤI (CTNH)

LiӅu hҩp thө benzen tӯ 10-15 mg có thӇ tӱ vong.

Triclometan,tetraclorocacbon,tricloroetylen«các hӧp chҩt phӭc tҥp còn có

chҩt gây đӝt biӃn : carcinogens, asbetos. PCBs«

CHƯƠNG II SӴ LN TRUYӄN, TÍCH LŨY VÀ PHÂN HӪY CӪ CTNH

Â Vө mây khí đӝc ӣ hopal

Tҥi Cao ng

TÀI LIӊU THM íHҦO