BÀI TẬP CHUYÊN ĐỀ ĐẠI SỐ (PHẠM TRÙ - HÀM TỬ)

2010
Sonspt07 @gmail.com
(^_^)
1/1/2010
Sonspt07@gmail.com
Lª Ngäc S¬n - SP To¸n K07 - §H T©y Nguyªn Bµi tËp chuyªn ®Ò ®¹i sè
Chuyªn ®Ò ®¹i sè
(*)
Tµi liÖu nµy so¹n víi môc ®Ých «n thi kÕt thóc häc phÇn
§1. Ph¹m trï - Hµm tö
Bµi tËp 1.
(**)
1) LÊy vÝ dô chøng tá toµn x¹ cha ch¾c toµn ¸nh
2) LÊy vÝ dô chøng tá ®¬n x¹ cha ch¾c ®¬n ¸nh
Lêi gi¶i.
1) XÐt ph¹m trï nöa nhãm cã ®¬n vÞ víi cÊu x¹ ë ®©y lµ çc ®ång cÊu nhãm.
XÐt ®ång cÊu
j : (N, +, 0) −→ (Z, +, 0)
n 7−→ n
Râ rµng j kh«ng toµn ¸nh v× −5 ∈ Z nhng kh«ng cã t¹o ¶nh.
B©y giê ta sÏ chøng minh j lµ toµn x¹. ThËt vËy, xÐt:
f, g : (Z, +, 0) −→ (M, ∗, e)
tháa m·n f◦ j = g◦ j , ta cÇn chøng minh f = g.

LÊy z∈Z bÊt k×
+ NÕu z ≥ 0 ⇒ z ∈ N. Khi ®ã ta cã:
f (z) = f (j(z)) = g(j(z)) = g(z)

(*)
Çc bµi tËp do ®a sè tù lµm nªn cã thÓ cã sai sãt
(**)
Cã thÓ lÊy vd trong ®Ò kiÓm tra
1
Sonspt07@gmail.com AT X
Typeset by L E
+ NÕu z ≤ 0 ⇒ −z ∈ N, ta cã
f (z) = f (z) ∗ e
= f (z) ∗ g(0)
= f (z) ∗ g(−z + z)
= f (z) ∗ (g(−z) ∗ g(z))
= f (z) ∗ (g(j(−z))) ∗ g(z)
= f (z − z) ∗ g(z)
= g(z)
VËy f (z) = g(z), ∀z ∈ Z ⇒ f = g . Do ®ã j toµn x¹.
(1)
2) XÐt ph¹m trï çc nhãm chia ®îc víi cÊu x¹ lµ çc ®ång cÊu nhãm.
XÐt ®ång cÊu:
f : Q −→ Q/Z
q 7−→ q + Z
3 1 3 1
Râ rµng f kh«ng ®¬n ¸nh v× + Z = + Z nhng 6=
2 2 2 2
Ta sÏ chØ ra f lµ ®¬n x¹. ThËt vËy, xÐt g1 , g2 : A −→ Q tháa m·n
g1 6= g2 , ta cÇn chøng minh f g1 6= f g2

Do g1 6= g2 nªn ∃a ∈ A sao cho
g1 (a) − g2 (a) = ns−1 , n ∈ N, s 6= ±1
Do A lµ nhãm chia ®îc nªn ∃b ∈ A sao cho nb = a. Khi ®ã ta cã:
n(g1 (b) − g2 (b)) = g1 (nb) − g2 (nb) = g1 (a) − g2 (a) = ns−1
Suy ra:
g1 (b) − g2 (b) = s−1 ∈

/Z
(1)
Nhãm G ®îc gäi lµ chia ®îc nÕu víi mçi g∈G vµ n∈N lu«n tån t¹i g0 ∈ G sao cho ng 0 = g
2
Typeset by L E
Do ®ã f g1 (b) 6= f g2 (b) ⇒ f g1 6= f g2 . VËy f lµ ®¬n x¹.
Bµi tËp 2. Trong ph¹m trï tËp hîp. Chøng minh:
(a) ¸nh x¹ f lµ ®¬n x¹ ⇔f lµ ®¬n ¸nh
(b) ¸nh x¹ f lµ toµn x¹ ⇔f lµ toµn ¸nh
Lêi gi¶i.
(a) XÐt f : A −→ B lµ ®¬n x¹, ta cÇn chøng minh f ®¬n ¸nh.
+ A=∅ : hiÓn nhiªn f ®¬n ¸nh
+ A 6= ∅. Khi ®ã ∀a, a0 ∈ A sao cho f (a) = f (a0 ), ta cÇn chøng minh
a = a0
Víi mäi X 6= ∅, xÐt hai ¸nh x¹ g, h : X −→ A x¸c ®Þnh nh sau:
g(x) = a, h(x) = a0 , ∀x ∈ X
Víi mäi x∈X ta cã:
f (g(x)) = f (a) = f (a0 ) = f (h(x))
Suy ra f g = f h, do f ®¬n x¹ nªn g = h ⇒ a = a0
Ngîc l¹i, gi¶ sö f : C −→ D lµ ®¬n ¸nh, ta cÇn chøng minh f ®¬n x¹.
XÐt g1 , g2 : E −→ C tháa m·n f g1 = f g2 . Ta cã
∀x ∈ E ⇒ f g1 (x) = f g2 (x) ⇔ f (g1 (x)) = f (g2 (x))
Do f ®¬n ¸nh nªn suy ra g1 (x) = g2 (x), ∀x ∈ E ⇒ g1 = g2 . Do ®ã f

lµ ®¬n x¹.
(b) XÐt f : A −→ B lµ toµn x¹. Ta cÇn chøng minh f lµ toµn ¸nh.
Gi¶ sö ngîc l¹i f kh«ng toµn ¸nh ⇒ Im(f ) 6= B . Do ®ã tån t¹i b∈B
sao cho b∈
/ Im(f )
3
Typeset by L E
+ Im(f ) = ∅, khi ®ã ta cã thÓ chän tËp C vµ hai ¸nh x¹ β1 , β2 : B −→

C sao cho β1 6= β2 . V× f lµ ¸nh x¹ rçng nªn: β1 f = β2 f ⇒ β1 6= β2
(do f toµn x¹)⇒ m©u thuÉn. Do ®ã f lµ toµn ¸nh
+ Im(f ) 6= ∅ ⇒ B cã Ýt nhÊt hai phÇn tö, nªn ∃b0 ∈ B : b0 6= b. Ta
xÐt hai ¸nh x¹ sau:
IdB : B −→ B
x 7−→ x
j : B −→ B
x 7−→ x, ∀x 6= b
b 7−→ b0
Khi ®ã jf = IdB f , vµ do f toµn x¹ nªn suy ra j = Idb (v« lý). VËy
f lµ toµn ¸nh.
Ngîc l¹i, xÐt f : A −→ B lµ toµn ¸nh, ta cÇn chøng minh f lµ toµn x¹.
XÐt g1 , g2 : B −→ C tháa m·n g1 f = g2 f . Khi ®ã ta cã, do f toµn ¸nh
nªn ∀b ∈ B ⇒ ∃a ∈ A sao cho f (a) = b. Do ®ã ta cã:
∀b ∈ B : g1 (b) = g1 (f (a)) = g2 (f (a)) = g2 (b)
Suy ra g1 = g2 . VËy f lµ toµn x¹.
Bµi tËp 3. Cho F : M odR −→ M odR lµ hµm tö hiÖp biÕn khíp, α : X −→

Y lµ R−®ång cÊu. Chøng minh:
(2)
a) NÕu α lµ ®ång cÊu tÇm thêng th× F (α) còng vËy.
b) NÕu α ®¬n cÊu th× F (α) ®¬n cÊu.
b) NÕu α toµn cÊu th× F (α) toµn cÊu.
Lêi gi¶i.
(2)
f : A −→ B lµ ®ång cÊu tÇm thêng ⇔ f (a) = 0, ∀a ∈ A
4
Typeset by L E
a) Ta xÐt çc d·y khíp sau:
/ i / α / /
0 Kerα X Imα 0
/ j / p / /
0 Imα Y Y /Imα 0 (1)
Do Imα = 0 nªn Y /Imα = Y do ®ã ta cã thÓ viÕt l¹i d·y khíp (1) nh
sau:
/ j /Y IdY / /
0 Imα Y 0
Do F lµ hµm tö hiÖp biÕn khíp nªn ta cã çc d·y khíp sau:
F (i) F (α)
0 / F (Kerα) / F (X) / F (Imα) / 0
F (j) IdF (Y )
0 / F (Imα) / F (Y ) / F (Y ) / 0
MÆt kh¸c ta cã α = j◦ α ⇒ F (α) = F (j)◦ F (α)

Suy ra
Im(F (α)) = Im(F (j)◦ F (α)) = Im(F (j)) = Ker(IdF (Y ) ) = 0(3)
b) α ®¬n cÊu nªn ta cã d·y khíp sau:
/ α /
0 X Y
Do F lµ hµm tö hiÖp biÕn khíp nªn ta cã d·y sau khíp:
F (α)
0 / F (X) / F (Y )
Suy ra F (α) ®¬n cÊu.
c) T¬ng tù c©u b)
(3)
Do F (α) toµn cÊu
5
Typeset by L E
Bµi tËp 4. Cho F : M odR −→ M odR lµ hµm tö ph¶n biÕn khíp, α : X −→

Y lµ R−®ång cÊu. Chøng minh:
a) NÕu α lµ ®ång cÊu tÇm thêng th× F (α) còng vËy.
b) NÕu α ®¬n cÊu th× F (α) toµn cÊu.
b) NÕu α toµn cÊu th× F (α) ®¬n cÊu.
Lêi gi¶i.
a) T¬ng tù (3.a) (chó ý r»ng Kerα = X )
b) Do α ®¬n cÊu nªn ta cã d·y khíp sau:
/ α /
0 X Y
Do F lµ hµm tö ph¶n biÕn khíp nªn ta cã d·y sau khíp:
F (α)
F (Y ) / F (X) / 0
Suy ra F (α) toµn cÊu.
c) T¬ng tù c©u b)
(4)
Bµi tËp 5. Cho F : M odR −→ M odR lµ hµm tö ph¶n biÕn . Khi ®ã F
khíp ph¶i ⇔ víi mäi d·y khíp:
/ α / β /
0 A B C
ta cã d·y khíp
F (β) F (α)
F (C) / F (B) / F (A) / 0
Lêi gi¶i.
⇐) HiÓn nhiªn.
(4)
Trêng hîp hiÖp biÕn ®· ®îc tr×nh bµy trong vë
6
Typeset by L E
⇒) Cho d·y khíp

/ α / β /
0 A B C (1)
Ta cÇn chøng minh d·y sau khíp:
F (β) F (α)
F (C) / F (B) / F (A) / 0 (2)
Do (1) khíp nªn ta cã çc d·y khíp sau:
/A α / β / /
0 B Im(β) 0
/ i / p/ /
0 Im(β) C C/Im(β) 0
V× F lµ ph¶n biÕn khíp ph¶i nªn ta cã çc d·y sau khíp:
F (β) F (α)
F (Im(β)) / F (B) / F (A) /0 (3)
F (p) F (i)
F (C/Im(β)) / F (C) / F (Im(β)) / 0
Ta cã β = i◦ β ⇒ F (β) = F (i◦ β) = F (β)◦ F (i)

Do ®ã:
Im(F (β)) = Im(F (β)◦ F (i)) = Im(F (β))(**)
MÆt kh¸c tõ (3) ta cã:
Im(F (β)) = Ker(F (α)) ⇒ Im(F (β)) = Ker(F (α))
Do ®ã (2) khíp t¹i F (B), vµ tõ (3) ta cã (2) khíp t¹i F (A)

Suy ra ®iÒu cÇn chøng minh.
(**)
Do F (i) toµn cÊu
7
Typeset by L E
T¬ng tù ta cã hai bµi tËp sau:
Bµi tËp 6. Cho F : M odR −→ M odR lµ hµm tö hiÖp biÕn. Khi ®ã F khíp
tr¸i ⇔ víi mäi d·y khíp:
/ α / β /
0 A B C
ta cã d·y khíp
F (α) F (β)
0 / F (A) / F (B) / F (C)
Bµi tËp 7. Cho F : M odR −→ M odR lµ hµm tö ph¶n biÕn. Khi ®ã F khíp
tr¸i ⇔ víi mäi d·y khíp:
α / β / /
A B C 0
ta cã d·y khíp
F (β) F (α)
0 / F (C) / F (B) / F (A)
§2. §ång ®iÒu - §èi ®ång ®iÒu
Bµi tËp 8. Chøng minh r»ng quan hÖ ®ång lu©n gi÷a çc phÐp biÓn ®æi
phøc lµ mét quan hÖ t¬ng ®¬ng.
Lêi gi¶i.
(i) TÝnh ph¶n x¹: XÐt f : C −→ D lµ mét phÐp biÕn ®æi phøc. Ta chän hä
çc ®ång cÊu h nh sau:
h = {hn : Cn −→ Dn+1 |hn (x) = 0, ∀x ∈ Cn }
∂n+1 ∂n
··· /C /C /C / ···
n+1 n n−1
yy y y
y y
yy yy
hn yyyy y yyy
yy fn yy
yyy yyy hn−1
yy yy
|yy ∂ 0 |yy ∂n0
··· /D n+1
/D /D / ···
n+1 n n−1
8
Typeset by L E
Khi ®ã ta cã :
0
∀x ∈ Cn : (hn−1 ∂n + ∂n+1 hn )(x) = 0 = (fn − fn )(x)
Do ®ã, h:f ∼
=f
(ii) TÝnh ®èi xøng: Gi¶ sö f, g : C −→ D lµ hai phÐp biÓn ®æi phøc mµ
h:f ∼
=g víi h = {hn : Cn −→ Dn+1 }
∂n+1 ∂n
··· /C /C /C / ···
n+1 n n−1
y yy
yyy y
y yy
hn yyyy y yyy
yy fn gn
yy
yyy yyy hn−1
yy yy
|yy ∂ 0 |yy ∂n0
··· /D n+1
/D /D / ···
n+1 n n−1
0
Khi ®ã ta cã (hn−1 ∂n + ∂n+1 hn ) = (fn − gn )
XÐt hä çc ®ång cÊu sau:
k = {kn : Cn −→ Dn+1 |kn = −hn , ∀n ∈ Z}
Ta cã:
0 0
kn−1 ∂n + ∂n+1 kn = (−hn−1 )∂n + ∂n+1 (−hn ) = gn − fn
Do ®ã k:g∼
=f
(iii) TÝnh b¾c cÇu: f, g, h : C −→ D

XÐt lµ çc phÐp biÕn ®æi phøc sao cho
φ:f ∼
=g vµ η:g∼
= h, trong ®ã:
φ = {φn : Cn −→ Dn+1 |n ∈ Z}
η = {ηn : Cn −→ Dn+1 |n ∈ Z}
§Æt
ϕ = {ϕn : Cn −→ Dn+1 |ϕn = φn + ηn }
9
Typeset by L E
Khi ®ã ta cã:
0 0 0
ϕn−1 ∂n + ∂n+1 ϕn = (φn−1 ∂n + ∂n+1 φn ) + (ηn−1 ∂n + ∂n+1 ηn )
= (fn − gn ) + (gn − hn )
= fn − hn
Do ®ã ϕ:f ∼
= h.
Bµi tËp 9. XÐt biÓu ®å sau çc R−®ång cÊu vµ R−m«®un

f / g /P /0
M N
α β
f0 g0
0 / 0 /
M N P0
Trong ®ã h×nh vu«ng giao ho¸n, dßng trªn khíp, dßng díi nöa khíp.
Chøng minh tån t¹i duy nhÊt ®ång cÊu γ : P −→ P 0 sao cho γg = g 0 β
Lêi gi¶i. §Æt h = g◦0 β . Ta cã h◦ f = g◦0 β◦ f = g◦0 f◦0 α (do h×nh vu«ng giao
ho¸n)
f / g / /0
M N AA P
AA
AA
AA h
α β AA γ
AA
AA
AA
f0 g0
0 / 0 / 0
M N P
Do dßng díi nöa khíp nªn Im(f 0 ) ⊆ Ker(g 0 ) ⇒ g◦0 f 0 = 0 ⇒ h◦ f = 0 ⇒
Im(f ) ⊆ Ker(h) ⇒ Ker(g) ⊆ Ker(h).
MÆt kh¸c, do dßng trªn khíp nªn g toµn cÊu. Khi ®ã theo ®Þnh lÝ ®ång cÊu
tæng qu¸t
(5)
tån t¹i duy nhÊt ®ång cÊu γ : P −→ P 0 tháa m·n γ◦ g = h = g◦0 β.
(5)
§Þnh lÝ ®ång cÊu tæng qu¸t: Cho f : X −→ Y g : X −→ Z lµ mét ®ång
lµ toµn cÊu, cÊu bÊt k× sao cho
Ker(f ) ⊆ Ker(g). Khi ®ã tån t¹i duy nhÊt ®ång cÊu h : Y −→ Z tháa m·n h◦ f = g
10
Typeset by L E
Bµi tËp 10. XÐt biÓu ®å çc R−®ång cÊu vµ R−m«®un sau:
f / g /
M N P
β γ
f0 g0
/ 0 / 0 /
0 M N P0
Trong ®ã h×nh vu«ng giao ho¸n, dßng trªn nöa khíp, dßng díi khíp.
Chøng minh r»ng tån t¹i duy nhÊt ®ång cÊu α : M −→ M 0 sao cho f◦0 α =
β◦ f .
Lêi gi¶i. Ta cã:
∀m ∈ M ⇒ g◦ f (m) = 0
⇒ γ◦ g◦ f (m) = g◦0 β◦ f (m) = 0
⇒ β◦ f (m) ∈ Ker(g 0 )
⇒ β◦ f (m) ∈ Im(f 0 )
Ta xÐt biÓu ®å sau:
f / Im(f ) g /
M P
α β γ
f0
/ - g0 /
0 M0 l Im(f 0 ) P0
h
Do f0 lµ ®¼ng cÊu nªn ∃!h : Im(f 0 ) −→ M 0 tháa m·n:
h◦ f 0 = 1M 0 , f 0 ◦ h = 1Im(f 0 )
Khi ®ã ®Æt α = h◦ β◦ f : M −→ M 0 ta cã:
f◦0 α = f 0 ◦ h◦ β◦ f = β◦ f = β◦ f
MÆt kh¸c do h duy nhÊt nªn α lµ duy nhÊt.
11
Typeset by L E
Bµi tËp 11. Chøng minh t¬ng øng:
Hn (−) : C −→ M odR
C 7−→ Hn (C)
f : C −→ D 7−→ Hn (f ) : Hn (C) 7−→ Hn (D)
lµ mét hµm tö hiÖp biÕn.
Lêi gi¶i. Râ rµng ta cã t¬ng øng trªn lµ ¸nh x¹. MÆt kh¸c ta cã:
(i) ∀C ∈ C th× Hn (IdC ) = IdHn (C) . ThËt vËy, ∀x + Im∂n+1 ∈ Hn (C) ta cã:
Hn (IdC )(x + Im∂n+1 ) = x + Im∂n+1 = IdHn (C) (x + Im∂n+1 )
(ii) . ∀f : C −→ D, g : D −→ E ∈ M or(C).
∂n+1 ∂n
··· /C / Cn / Cn−1 / ···
n+1
fn+1 fn fn−1
0
∂n+1 ∂n0
··· / Dn+1 / Dn / Dn−1 / ···
gn+1 gn gn−1
00
∂n+1 ∂n00
··· / En+1 / En / En−1 / ···
Ta cã Hn (f◦ g) = Hn (f )◦ Hn (g). ThËt vËy, ∀x + Im∂n+1 ∈ Hn (C) ta cã:
00
Hn (f◦ g)(x + Im∂n+1 ) = gn ◦ fn (x) + Im∂n+1
00
= gn (fn (x)) + Im∂n+1
0
= Hn (g)(fn (x) + Im∂n+1 )
= Hn (g)(Hn (f )(x + Im∂n+1 ))
= Hn (f )◦ Hn (g)(x + Im∂n+1 )
Do ®ã ta cã Hn (−) lµ mét hµm tö hiÖp biÕn.
12
Typeset by L E
Bµi tËp 12. Cho phÐp biÕn ®æi phøc f : C −→ D lµ mét t¬ng ®¬ng ®ång
lu©n. Chøng minh r»ng Hn (f ) : Hn (C) −→ Hn (D) lµ mét ®¼ng cÊu.
Lêi gi¶i. Do f lµ t¬ng ®¬ng ®ång lu©n nªn tån t¹i phÐp biÕn ®æi phøc
g : D −→ C sao cho f◦ g = IdD , g◦ f = IdC . Khi ®ã ta cã:
Hn (f )◦ Hn (g) = IdHn (D) vµ Hn (g)◦ Hn (f ) = IdHn (C)
Do ®ã ta cã ®iÒu ph¶i chøng minh.
Bµi tËp 13. Cho mét vÝ dô ®Ó chøng tá hµm tö A⊗− kh«ng lµ hµm tö
khíp
Lêi gi¶i. Chän A = Z2 , R = Z. Ta xÐt d·y khíp sau:
/ i /Z p /Z /
0 2Z 2 0
Trong ®ã i lµ phÐp nhóng, p lµ phÐp chiÕu. T¸c ®éng hµm tö A ⊗Z − vµo d·y
khíp trªn ta ®îc d·y
/ 1⊗i /Z 1⊗p / /
0 Z2 ⊗Z 2Z 2 ⊗Z Z Z2 ⊗Z Z2 0 (a)
Khi ®ã ta cã d·y (a) kh«ng ph¶i lµ d·y khíp. ThËt vËy ∀x ⊗ (2n) ∈ Z2 ⊗ 2Z
ta cã:
(1 ⊗ i)(x ⊗ (2n)) = x ⊗ (2n) = 2x ⊗ n = 0 ⊗ n = 0
Do ®ã ta cã 1⊗i lµ ®ång cÊu tÇm thêng. MÆt kh¸c ta cã
Z2 ⊗Z 2Z ∼
= Z2 ⊗Z Z ∼
= Z2 6= 0
Cho nªn 1⊗i kh«ng ®¬n ¸nh. VËy ta cã (a) kh«ng ph¶i lµ d·y khíp.
Bµi tËp 14. Cho mét vÝ dô ®Ó chøng tá hµm tö Hom(A, −) kh«ng lµ hµm
tö khíp
Lêi gi¶i. Chän A = Z2 , R = Z. Ta xÐt d·y khíp sau:
13
Typeset by L E
/ i /Z p /Z /
0 2Z 2 0
Trong ®ã i lµ phÐp nhóng, p lµ phÐp chiÕu. T¸c ®éng hµm tö HomZ (Z2 , −)
vµo d·y khíp trªn ta ®îc d·y
Hom(1,i) Hom(1,p)
0 / HomZ (Z2 , 2Z) / HomZ (Z2 , Z) / HomZ (Z2 , Z2 ) / 0 (1)
Ta sÏ chØ ra (1) kh«ng ph¶i lµ d·y khíp. ThËt vËy, ∀f ∈ HomZ (Z2 , 2Z), g ∈
HomZ (Z2 , Z) ta cã
2f (1) = f (2.1) = f (2) = 0 ⇒ f (1) = 0
2g(1) = g(2.1) = g(2) = 0 ⇒ g(1) = 0
Do ®ã HomZ (Z2 , 2Z) = 0 vµ HomZ (Z2 , Z) = 0. Khi ®ã nÕu d·y (1) khíp th×
ta cã HomZ (Z2 , Z2 ) = 0 (v« lý). §iÒu nµy chøng tá hµm tö HomZ (Z2 , −)
kh«ng ph¶i lµ hµm tö khíp.
14
Typeset by L E

BÀI TẬP CHUYÊN ĐỀ ĐẠI SỐ (PHẠM TRÙ - HÀM TỬ)

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

BÀI TẬP CHUYÊN ĐỀ ĐẠI SỐ (PHẠM TRÙ - HÀM TỬ)

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

2010

§1. Ph¹m trï - Hµm tö

2) LÊy vÝ dô chøng tá ®¬n x¹ ch­a ch¾c ®¬n ¸nh

XÐt ®ång cÊu

Râ rµng j kh«ng toµn ¸nh v× −5 ∈ Z nh­ng kh«ng cã t¹o ¶nh.

B©y giê ta sÏ chøng minh j lµ toµn x¹. ThËt vËy, xÐt:

tháa m·n f◦ j = g◦ j , ta cÇn chøng minh f = g.

+ NÕu z ≥ 0 ⇒ z ∈ N. Khi ®ã ta cã:

f (z) = f (j(z)) = g(j(z)) = g(z)

VËy f (z) = g(z), ∀z ∈ Z ⇒ f = g . Do ®ã j toµn x¹.

XÐt ®ång cÊu:

g1 6= g2 , ta cÇn chøng minh f g1 6= f g2

g1 (a) − g2 (a) = ns−1 , n ∈ N, s 6= ±1

Do A lµ nhãm chia ®­îc nªn ∃b ∈ A sao cho nb = a. Khi ®ã ta cã:

n(g1 (b) − g2 (b)) = g1 (nb) − g2 (nb) = g1 (a) − g2 (a) = ns−1

g1 (b) − g2 (b) = s−1 ∈

Do ®ã f g1 (b) 6= f g2 (b) ⇒ f g1 6= f g2 . VËy f lµ ®¬n x¹.

Bµi tËp 2. Trong ph¹m trï tËp hîp. Chøng minh:

(a) ¸nh x¹ f lµ ®¬n x¹ ⇔f lµ ®¬n ¸nh

(b) ¸nh x¹ f lµ toµn x¹ ⇔f lµ toµn ¸nh

(a) XÐt f : A −→ B lµ ®¬n x¹, ta cÇn chøng minh f ®¬n ¸nh.

+ A=∅ : hiÓn nhiªn f ®¬n ¸nh

+ A 6= ∅. Khi ®ã ∀a, a0 ∈ A sao cho f (a) = f (a0 ), ta cÇn chøng minh

Víi mäi x∈X ta cã:

f (g(x)) = f (a) = f (a0 ) = f (h(x))

Suy ra f g = f h, do f ®¬n x¹ nªn g = h ⇒ a = a0

XÐt g1 , g2 : E −→ C tháa m·n f g1 = f g2 . Ta cã

∀x ∈ E ⇒ f g1 (x) = f g2 (x) ⇔ f (g1 (x)) = f (g2 (x))

Do f ®¬n ¸nh nªn suy ra g1 (x) = g2 (x), ∀x ∈ E ⇒ g1 = g2 . Do ®ã f

(b) XÐt f : A −→ B lµ toµn x¹. Ta cÇn chøng minh f lµ toµn ¸nh.

+ Im(f ) = ∅, khi ®ã ta cã thÓ chän tËp C vµ hai ¸nh x¹ β1 , β2 : B −→

+ Im(f ) 6= ∅ ⇒ B cã Ýt nhÊt hai phÇn tö, nªn ∃b0 ∈ B : b0 6= b. Ta

xÐt hai ¸nh x¹ sau:

Khi ®ã jf = IdB f , vµ do f toµn x¹ nªn suy ra j = Idb (v« lý). VËy

XÐt g1 , g2 : B −→ C tháa m·n g1 f = g2 f . Khi ®ã ta cã, do f toµn ¸nh

nªn ∀b ∈ B ⇒ ∃a ∈ A sao cho f (a) = b. Do ®ã ta cã:

∀b ∈ B : g1 (b) = g1 (f (a)) = g2 (f (a)) = g2 (b)

Suy ra g1 = g2 . VËy f lµ toµn x¹.

Bµi tËp 3. Cho F : M odR −→ M odR lµ hµm tö hiÖp biÕn khíp, α : X −→

b) NÕu α ®¬n cÊu th× F (α) ®¬n cÊu.

b) NÕu α toµn cÊu th× F (α) toµn cÊu.

a) Ta xÐt c¸c d·y khíp sau:

Do F lµ hµm tö hiÖp biÕn khíp nªn ta cã c¸c d·y khíp sau:

MÆt kh¸c ta cã α = j◦ α ⇒ F (α) = F (j)◦ F (α)

Im(F (α)) = Im(F (j)◦ F (α)) = Im(F (j)) = Ker(IdF (Y ) ) = 0(3)

b) α ®¬n cÊu nªn ta cã d·y khíp sau:

Do F lµ hµm tö hiÖp biÕn khíp nªn ta cã d·y sau khíp:

Suy ra F (α) ®¬n cÊu.

Bµi tËp 4. Cho F : M odR −→ M odR lµ hµm tö ph¶n biÕn khíp, α : X −→

a) NÕu α lµ ®ång cÊu tÇm th­êng th× F (α) còng vËy.

b) NÕu α ®¬n cÊu th× F (α) toµn cÊu.

b) NÕu α toµn cÊu th× F (α) ®¬n cÊu.

a) T­¬ng tù (3.a) (chó ý r»ng Kerα = X )

b) Do α ®¬n cÊu nªn ta cã d·y khíp sau:

Do F lµ hµm tö ph¶n biÕn khíp nªn ta cã d·y sau khíp:

Suy ra F (α) toµn cÊu.

⇒) Cho d·y khíp

Ta cÇn chøng minh d·y sau khíp:

Do (1) khíp nªn ta cã c¸c d·y khíp sau:

V× F lµ ph¶n biÕn khíp ph¶i nªn ta cã c¸c d·y sau khíp:

Ta cã β = i◦ β ⇒ F (β) = F (i◦ β) = F (β)◦ F (i)

Im(F (β)) = Im(F (β)◦ F (i)) = Im(F (β))(**)

MÆt kh¸c tõ (3) ta cã:

Im(F (β)) = Ker(F (α)) ⇒ Im(F (β)) = Ker(F (α))

2) LÊy vÝ dô chøng tá ®¬n x¹ cha ch¾c ®¬n ¸nh

Râ rµng j kh«ng toµn ¸nh v× −5 ∈ Z nhng kh«ng cã t¹o ¶nh.

Do A lµ nhãm chia ®îc nªn ∃b ∈ A sao cho nb = a. Khi ®ã ta cã:

a) NÕu α lµ ®ång cÊu tÇm thêng th× F (α) còng vËy.

a) T¬ng tù (3.a) (chó ý r»ng Kerα = X )

T¬ng tù ta cã hai bµi tËp sau:

phøc lµ mét quan hÖ t¬ng ®¬ng.

c¸c ®ång cÊu h nh sau:

Bµi tËp 11. Chøng minh t¬ng øng:

khíp trªn ta ®îc d·y

Do ®ã ta cã 1⊗i lµ ®ång cÊu tÇm thêng. MÆt kh¸c ta cã