r r II if (j N (; M 1\ I o l"J- (",/ ('1 r'["I~~

"- J .. .A __ _j

~ ~ ?

(\I AN I)E C() BAN)

NGlJY ~~N 'I'II;\N rllJAN11

l~IIU'(lN(; _MAl

.

, ,,:'? /'\ -- /'\

NII;\ xu A 'r B AN LA () I)()NC; - X A II e)1

LOI TI/A

Chung t6i rat hai long truce su huang ling ndng nhiet cua doc gia doi voi Ian tai ban thu 3 cua sach chung toi. Nhieu ban dong' nghiep cac dai hoc cling da bay to mdi nhiet tinh e6 vii eho Ian tai ban nay.

Chung t6i cling xin chan thanh cam ta quy vi giao su da bo thi gio g6p y kien b6 tuc va cai tien Mn tai ban nay.

Cling xin luu y la Ian tai ban thu 4 nay da den vci doc gia chi sau 2 narn, vi do nhung d6i thay nhanh eh6ng cua tinh hinh doanh thuong tren the gioi, chung t6i phai vQi va eung cap eho doc gia nhung dO' kie n cang sam cang tot.

DQe gia can biet ve nhung life luong chinh yeu dang hinh thanh nen thuong mai quoc te hien nay, nhu la chinh sach toan cau h6a xi nghiep, tinh hinh Au chau narn 1992, Hiep uoc W do mau dich giua Hoa Ky va Canada, phong trao Glat-not va D6i moi (Perestroika) cua khci Xo-viet. N an dong dat a Hoa luc va khuynh huang canh tranh giua Hoa Ky, Nhat Ban, Au chau va khoi Nie.

Ph~m vi va muc dieh cua quy~n sach

Chuong trinh ve thuong mai quoc te nay dU()Q soan eho trinh dO eli' nhan hoac danh eho kh6a eao hoc quan tri kinh doanh (MBA). Nhieu Phan vien eho sinh vien thea hoc kh6a thuong mai quoc te truce khi ho duoc trang bi kien thuc can ban. Do do, can phai t6 chuc thao luan truce ve cac chuc nang thuong mai trong bci canh toan cau, nho do rna quy vi giao su se de dang tiep can vci loi trinh bay de tai.

Trong nhung ph an khoa chua can hoc men thuong mai quoc te, thi nhieu vi giao su dung sach nay lam bai hoc b6 tuc eho cac bQ m6n qucc te ve tai chinh, quan ly, tiep thi, v.v ...

Nhieu kh6a hoi thao cap lanh dao thuong mai dung sach nay lam tai lieu thao luan ve thuong mai quoc te va ho mua sach d@ lam tai lieu tham khao.

Phftn dau tap sach nay trinh bay ban chat cua nen thuong mai quoc te va ba m6i truong heat dong ella nha doanh nghiep.

Trong phan 2, chung to i nghien cuu ve su ph at tr ien ella cac t6 chuc quoc te len, ve h~ thong tien t~ qucc te, anh huang ella no doi voi thuong mai.

Trong phan 3, chung toi thao luan ve cac life lucng kha kiern toa

9

cua m6i truong thuong mai va nhung hau qua cua chung trong thuong trucng.

Trong phan cuci, chung t6i lat nguoc each trinh bay, d@ cap den cac chuc nang quan ly, ban ve phuong thuc giup nha quan ly doi ph6 voi cac luc IUQ'ng doi nghich,

Chuang cuoi danh M m6 ta xu huang va duong huang moi cua cac xi nghiep toan duo

Theo nhung cuoc tham do cua chung t6i, th i tap sach nay cling d@ hieu doi voi sinh vien. Nho vay, quy vi giao su S8 dB ton c6ng giai thich, d§ danh thi gio trieri khai cac de muc ho ua thich va thao luan ve cac dien bien moi nhat trong linh vue bien dong nay.

Moi chuang sach deu bat d:iu bang mot ban ke, tiep theo la mot ban ghi cac su kien thuong nghiep lien quan den nQi dung trinh bay trong chuang ay.

D§ giup sinh vien lam quen voi ngon ngu thuong trucng, chung t6i soan them mot so dinh nghia thuat ngu.

Ph:in quan diem qucc te Ia bai doc lien quan den ndi dung d@ tai, do la dac diem tan ky cua quyen sach.

Cac ban t6m Iuoc luan ban ve c6ng dung cua viec ling dung de tai, rat duoc chung t6i dac biet nhan manh, MQt so duoc due ket t.U kinh nghiern lanh dao xi nghiep cua chung t6i trong 34 nam qua tai Boa Ky ve cac quoc gia khac, Nhi@u bai doc khac cling da duoc soan thao b6 sung, nhu 3 bai cudi cua cuon sach.

10

CHUdNG 1

NHAN THO'e co BAN

VE DOANH THl1dNG Quae TE

v~ viec quoc te' hoa thj tru'ong ...

"ChAng con c6 dieu gQi la mQt nen kinh t{I qucc gia thuen tuv. Phan con tei cue the gioi th?,t qua Ion de c6 thE;' kMng bh3't di3'n, du nhu la mot thi truoni; hay la mQt ngUoi cenh tranh. N{Iu cec truong doanh thuonq kh6ng lam gi khac bon la dec teo cho sinh vi{m bi{/t tu duy theo cap dQ qucc te: thi

,

cOng da hoen thanh duoc mot nhiem VI.) quan trona".

John Young, CEO, Hewlett-Packard

"Vi~c kh8ng nh?,n ra auoc la ctuinq ta dang a trong mot nen kinh te teen cau la khiem khuyet Ion nhfit cue gioi tenh dec My hi~n nay. D6 la mot thuc te' cue cuoc s6ng, du ta sao xua't giay hose che t,;10 xe hoi thi cOng the".

Douglas D.Danforth, nguyen CEO, Westinghouse

Dei tu'<;Ing nghien cuu

Trong chuong nay, cac ban se nghien cuu:

1. SI! ph an biet giua cac ccng ty d~u thap nien 1900 va nhung corig ty toan cau hien nay.

2. Tai sao doanh thuong quoc te phai la mot nganh h9C rieng.

3. Ba moi truong: trong nude, ngoai nl1<1C va quoc te - trong do cac cong ty da quoc gia hoac toan cau heat dong.

11

4. Nhung IIfC hrong nao trong cac moi truong nay ducc phan loai la co the' kie'm scat va khong the' kiem scat.

5. Nhung thuat ngu dung de mo hi mot cong ty co nhung heat dong' chu yeu tai nhieu rurcc.

Nhiing tit va hhai niem. chti y~u

· SIf tuoc doat

· N iroc chu nha

· Mci truong

· Cac luc luong khong kiern soat duoc

· Cac luc luong co the kiem scat

· Moi truong trong nude

· Moi trircng ngoai nude

· Moi trircng quoc te

· Tieu chuan W dinh thea thong l~ quoc te

· Cong ty toan cau

· Cong ty da quoc gia

OlEN TIEN KINH DOANH

Phat bieu cua hai chu tich trong so 500 cong ty to an cau neu trong tap chi Fortune ducc trich dan 0 dau chuong nay tieu bieu cho dieu rna cac nha lanh dao doanh thuong tren khap the gioi nhan xet ve viec quoc te hoa nhanh chong cac thi trucng. H9 da di den ket luan nay boi le cac corig ty da truong thanh 0 cap dQ quoc te trong ba thap nien qua, la cong ty heat dong trong mot thi trirong to an duo SIf thay d6i nhan thuc nay neu len mot so cau hoi dang quan tam cho cac ban - la sinh vi en - va giao su cua cac ban ve van de cac ban chuan bi de' hoat dong trong moi truong moi nay.

1. Cac nha lanh dao doanh thucng co nhan ra duoc su can thiet doi vci tat ca sinh vien men doanh thuong la phai nghien cuu nhung khia canh quoc te cua doanh thuong khong?

2. Viec nghien ciru cac khia canh quoc te can duoc dua vao h9C trinh doanh thuong nhu the nao?

3. Viec h9C ngoai ngir co tarn quan trong nhu the nao?

12

4. Phan Ian cac nha quan ly da c6 ducc su thong thao quoc te ra sao?

5. Sau khi t6t nghiep dai h9C, c6 nhung CC1 may nao d~ ra nuoc ngoai lam viec?

6. Nhung ket qua cua viec dao tao v~ doanh thuong?

De tra loi nhung diu hoi nay, mot sO' giao su men doanh thuong da tham do y kien cua nhung nguoi lanh dao hang dau cac doanh nghiep trong nuoc. Ket qua ghi nhan nhu sau:

1. 90% nhung nguoi duoc tham do tra loi ding "hau het cac corig ty doanh thuong, cac tel hop trong nuoc cling nhu quoc te, se bi anh huong gian tiep hoac true tiep bdi nhung phat trien kinh te va chinh tr i tren truong quoc te, cac nha doanh nghiep can c6 kha nang hieu biet va du kien duoc nhung anh huong do".

MQt cuoc nghien ciru toan quoc khac cua Giao su Kobrin cho thay: "bat ky nha quan ly nao cling se phai can du a cap dQ quoc te da gia tang mot each dQt ngot. Nhung nguoi lam nhung cong viec a trong nuoc thay minh can du VaG mot sO' tac dong ho tuong vuot ra ngoai bien gioi va phai giao luu voi cac nen van h6a khac". Hai phan ba nhirng nguoi tra loi cho la c6 mot su gia tang sO' ngtroi My phai hoat dong a cap dQ quoc te trong thap nien qua va 57% cho la con s6t nay con tang. d mot cuoc nghieri cuu thir ba cua cac nha dieu hanh tai 100 cong ty Ian cho thay 97% cho ding sue ep canh tranh qu6c te se tang dang ke trong 5 nam toi. Tuy nhien, da sO' (66%) cho ding cac nha quan ly My "khong biet mot each dang thuong v~ thi trirong nucc ngoai".

2. CC1 quan cap giay chirng nhan cho cac truorig doanh thirong AACSB, nhan thuc duoc su can thiet phai gia tang noi dung qu6c te cua h9C trmh doanh thuong da thay deli cac tieu chuan cua minh VaG nam 1974 de di den chCi qui dinh nhung khia canh toan cau cling nhu quoc noi cua doanh thuong phai dircc day cho cac sinh vie n nganh doanh thuorig. Nhung lam the nao de dua cac linh vue nay VaG h9C tri nh thi khong thay qui dinh ro.

Tuy nhieri, cap dieu hanh cac CC1 sa kinh doanh Ian tai Dong Nam va Nam California da dtit khoat cho ding ne n h9C v~ "cac nguyen t:ic doanh thuong quoc te" bang each tel chuc nhung kh6a h9C v~ doanh thuong quoc te hen la cO' gang' de quoc te h6a cac kh6a h9C hien co".

3. Mac du dai da sO' nhung nguoi duoc phong van trong cuoc nghien cuu Kobrin tin rang kha nang n6i duoc mot ngoai ngu la mot lei the

13

quan trorig, nhung ho khong coi do la di@u then chot. Tuy nhien, Kobrin tin chac rang viec thong thao it nhat mot ngoai ngu phai trd thanh mot tieu chuan doi vdi cac nha quan trio "Viec hoc ngoai ngu c6 th@' giup tai tao kinh nghiem nucc ngoai bang each tao su hieu biet true giac doi voi nhung di biet quoc teo Nhung cuoc phong van da gqi y mot each manh me la can phai co SIj thong thao nao d6 v@ mot ngon ngu khac d@ hieu duoc gia trj cua no".

4. H~u het cac nha quan ly da c6 ducc kinh nghiem quoc te thong qua cac chuyen di kinh doanh (92%) va cong viec dam nhiern 6' nude ngoai (71%). Nhung dang luu y la nhung ngirci ducc phong van trong cuoc nghien cuu Kobrin cho rang' cac CCf hoi d@ cho nguai My nhan cong tac 6' nuoc ngcai voi tu each cac nha quan ly dai han da sut giam va se con sut giam. MQt yeu to quan trcng khong kern giup ho hieu biet v@ cac nude khac la nhung thong tin ttl cac bao chi nhu 'Iuan Doanh thucng, Nha kinh te, Thai bao Niu Ooc va Doanh thuong quoc te (63% nhung nguoi tra lei).

5. Co th@ la chi trir nganh ngan hang quoc te, con thi it co CCf hoi d@ nhung sinh vien vua tot nghiep diroc b6 nhiem cong tac 6' nude ngoai du cho ho co ky nang can ban v@ doanh thuong va kha nang sinh ngu. Ly do truce tien ho phai nam bat CCf quan thau dung minh kinh doanh ra sao va ho phai tro nen thanh thao trong mot vai Iinh vue heat dong cua ccng ty. Doanh thuong quoc te da trd thanh quan trong d6i voi nhieu cong ty den muc ho khong chi hai long vdi viec gtii di dao tao anude ngoai nhu trudc kia. Mac du mot so sinh vien tot nghiep muon ra nude ngoai d@ c6 th@ may man trm duoc viec voi mot don vi hay van phong dai dien cho cong ty trong nuoc chiu trach nhiem kinh doanh CJ nude ngoai, mot so' khac triroc het phai thu d:ic duoc trrnh dQ chuyen men ky thuat trong cong tac 6' trong nuoc. Neu ban 6' trong nh6m thu hai nay, chung toi khuyen ban sau khi lam cho cong ty duoc hai, ba nam, ban hay bao cho phcng nhan vien va thu trudng phu trach kinh doanh quoc te trong IInh vue cong tac cua ban biet la ban mong muon lam viec vdi ho. MQt so da thanh cong ducc trong linh vue doanh thuong qucc te bang each triroc het nam bat kinh nghiem nghiep VI,I trong cac heat dong trong nuoc cua mot cong ty r6i xin ducc viec trong hoat dong' quoc te cua mot cong ty khac cung nganh nghe.

6. 'I'ir cuoc tham do Kobrin chung ta thay ding trong khi nhu cau v@ chuyen mon quoc te gia tang dang k@ thi lai co it co may hen d@ c6 ducc trinh dQ do qua kinh nghiem. VI ly do nay, cac co s6' giao due va cac cong ty phai tim ra each d@ thay the kinh nghiern bang giao due,

14

Co mot each lam dieu nay la thea hoc mot khoa doanh thuong quoc te, nhu ban dang lam. Khoa hoc nay se giup ban phat trien CC1 siJ de nam bAt kinh nghiern quoc te trong khi ban con hoc dai hoc. Vao cuoi khoa hoc, ban se co ducc mot su hieu biet co h~ thong v~ nhirng lire lircng moi truong khac nhau khong kiem scat diroc va anh hudng cua chung doi voi CC1 sO' kinh doanh. MQt lei Ich khac mra: vi nhieu d~ tai ban se hoc la nhirng van d~ quan trong rna cac chinh phu va cac nha lanh dao the gioi dang phai doi pho , nen ban se trO' thanh mot cong dan am hieu tmh the hen.

Neu ban con nghi ngo gi v~ sir can du cua ban vao mot neri kinh te to an cau, ban hay de ra vai phut de nho lai xem ban bat d§.u mot ngay nhu the nao. Sau khi thuc day, co the ban liec qua chiec ddng h6 deo tay Timese de xem may gio r6i va bat TV RCA len xem tin nrc va tin thoi tiet trong khi ban tam, Sau khi say toe cho kho voi may say Conair, ban nudt voi mon diem tam an li~n hieu Carnation va ca phe Sanka, danh rang voi kern Close-up, di hoc bang xe Honda lop Firestone va binh day xang Shell.

Trong khi do, iJ phia ben kia dia cau, mot nhom sinh vien Nhat Ban mac ao somi Lacoste, quan Jeans Levi, di giay Adidas co the dang tlit may IBM trong phong dien toan va ban bac xem nen ghe an hamburger, uong Coca tai tiern Me Donald hoac uong ca ph€! an banh ran tai Mister Donut. HQ len xe Ford Prebe lop Goodyear va lai di.

The ban va cac sinh vien Nhat giong' nhau iJ diem nao? Ban va ho d~u tieu thu nhirng san pham do cac cong ty nuoc ngoai che tao. Day 18. doanh thuong quoc teo

HC1n mra, cac nha lanh dao doanh thuong va cac hoc gia tieri dean rang' cac su kien nhu Au chau 1992 (khi Cong ddng Au chau gat bo hau het cac ranh gioi con lai giua cac mroc thanh vien) va Hiep dinh Mau dich W do Hoa Ky - Canada (co hieu luc nam 1989) se khien viec quoc te hoa thi truong dien ra iJ mot tieri dQ nhanh hen. Tat ca nhung diem nay neu bat len mot su kien: Gioi doanh thuong can thiet phai co mot so kien thuc v~ doanh thuong quoc teo

Doanh thuong quoc te phai chang la di~u rnoi me? Phai chang nhung thong l~ xuat khau va thiet lap hoat dong 0' hai ngoai chi moi xua] phat g§.n day? Chung ta hay xem qua lich su doanh thuong quoc teo

L!CH SU DOANH THLJdNG ouoc TE

Mau dich quoc te va cong ty quoc te khong phai la nhung lrnh v\j.c

15

mrii cua doanh thuong. Ngay ca trirdc cong nguyen, thuong nhan van gai dai dien ra nude ngoai d~ ban hang cua ho. Cong ty Dong An cua Anh, mot corig ty thuong mai diroc thanh lap narn 1600, da thiet lap cac chi nhanh a nude ngoai, nhu la mdt so thuong gia a thuoc dia My vao thap riien 1700. Nhung vi du ban dau cua su dau tu true tiep cua My a nucc ngcai la nhirng nha may tai Anh duoc thiet lap bai hang san xua't sung cam tay Colt va hang Ford y khong dinh dang gl. den Henry Ford. (cao su luu hoa) ducc xay dung trudc thai NQi chien. Tuy nhien ca hai hoat dong nay deu that bai chi sau it nam.

CUQc kinh doanh thanh ccng dau tien cua My di vao linh vue san xuat a mroc ngoai la nha may tai Scotland do hang may may Singer xay dung nam 1868. Den nam 1880, Singer da trd thanh mot t6 chuc kinh doanh hai ngoai n6i tieng voi nhieu nha may san xuat a nude ngoai. Cac cong ty khac tiep noi va den nam 1914, it nhat 37 ccng ty Hoa Ky da c6 co sa san xuat tai hai dia diem a mroc ngoai hoac nhieu han. Vao luc do, dau tu true tiep Ci mroc ngoai cua My la $2,65 ty, hoac khoang 7% tong san pham quoc gia. Hay luu y la mac du dau tu true tiep 6 niroc ngoai cua My da len trri $309 ty vao nam 1987, ty 1$ so vdi tong san pham qucc gia cimg chi la 7%. Trong thai gian do, xuat kh::iu cua My, linh vue khac cua doanh thirong quoc te, da tang W 2 ty dola len 425 ty do lao

Trong sa nhirng Co' s6 kinh doanh da dung vtrng 6 nuoc ngoai co National Cash Register va Burrough, voi cac nhia may che tao tai Au chau; Parke-Davis voi mot nha may gan Luan don (1902); cong ty 0 to Ford co cac nha may Hip rap hoac dai ly ph an phdi tai 14 nude. General Motors va Chysler da tiep btroc khong lau sau do va cho den thap nien 1920, ca 3 cong ty da co nhung heat dong hai ngoai tam ca. Dang chu y la, hoan toan nguoc lai voi tinh hinh hien tai, tat ca nhirng 0 to ban tai Nhat d~u do Ford va General Motor che' tao tai Hoa Ky, va dua sang Nhat duci dang hang rei de duoc l:ip rap tai do. Mot hang khac cung sorn dau tu ra mrdc ngoai la General Electric. Nam 1919 cong ty da co cac nha may tai chau Au, My latinh va chau A.

Mac du cac cong ty cua My vuct nit xa v~ dau nr (j nude ngoai, cac cong ty Au chau cling da chuyen ra hai ngcai. Friedrich Bayer mua c6 phan trong mot nha may (j Nuu U6'c vao nam 1865, sau hai narn l?p nha may tai Due. Ke den, vi thue' nhap khau cao tai cac thi truong hai ngoai, ong tien hanh thiet lap cac nha may tai Nga (1876), Phap (1887) va Bi (1908); Bayer, nay la mot trong 3 cong ty h6a chat 16'n nha't the girii (doanh so $21 ty), heat dong tai 70 nuoc. Chi doanh so thirong nien tai Hoa Ky da 18. tren $4 tY. Cac cong ty Au chau khac nhu Unilevcr

16

(Anh - Halan), Nestle (Thuy SY), Philips (Halan) va Imperial Chemical (Anh) cung del danh diroc cho dung tai nhieu quoc gia.

I>ieu nay cho thay ro rang la cac cong ty da qucc gia dai loai nhu vay del hien dien truce ca chien tranh the' gioi thu nhat. V~y thl tai sao chi g~n day chung moi tr& thanh doi tuong duoc ban luan va nghien ciru nhieu? C6 su khac biet nao khong giua cong ty doanh thuong qucc te' cua d~u thap nie n 1900 va cong ty toan cau hien nay?

Cong ty to an cau: mot t6 chirc ra sire tieu chuan hoa cac hoat dong

tren khap the' gioi trong moi linh vl/c heat dong. .

SL! tang tn/6ng co tfnh chat bung no

MQt su khac biet quan trong la su tang truong c6 tinh chat bung n6 ve ca quy mo l~n so hrorig cua cac cong ty da quoc gia Hoa Ky va nude ngoai trong 3 thap nien qua. Mac du khong c6 cac du lieu ve quy mo va so luong cua chung, mot ban nghien ciru cua Cong d6ng Chau Au mc) vao nam 1976 udc tinh ding c6 khoang 10.000 cong ty da quoc gia tren toan the' gioi - 4.534 tai Chau Au va 2.570 tai Boa Ky. Cung voi su gia tang so luong cua cac cong ty toan cau va cac cong ty da quoc gia la su gia tang t6ng so d~u tu true tiep cua mroc ngoai (FDI) d~u tir true tie'p cua mroc ngoai la d~u tu du dg nam quyen kiem scat quan tr i rnct each c6 y nghia. Tai Hoa Ky 10% c6 phan la du; tai cac nucc khac, chi tU 20 den 25% c6 phan moi duoc xem la dau tu true tiep .. So nay del tU $105 ty nam 1967 tang len $776 ty nam 1987 - tang gap 7 Mn chi trong 20 nam. Cung thai gian d6, FDI cua Hoa Ky tang tU $59 ty len $260 ty - 4,5 Ian con so cua narn 1967.

Trung tam cua Lien hop quoc ve cac cong ty xuyen quoc cho biet da so la cac cong ty co trung binh voi doanh so thuong nien duoi $1 ty, 56 cong ty Ian nhat dat doanh so trr $10 ty den $100 ty, 600 cong ty da quoc gia hoac toan cau Ian nhat chiern tU 115 den 114 gia tri hang h6a kinh te' thi tnrong the gioi. Trung tam cung cho biet them bang t~m quan trong cua chung vrii tinh each la nhung hang nhap khau cang Ian hon nira. Ch:1ng han, tu 80 de'n 90% xuat kh~u cua Hoa Ky va Anh lien quan toi cac cong ty da quoc gia hoac toan cau. Tai Nhat Ban, chi 9 cong ty thuong mai t6ng hop del chiern 45,1% xuat khau va 76, 7% nhap khau toan quoc.

Do hau qua cua viec phat trign nay, cac chi nhanh cua cong ty nuoc ngoai del ngay cang tro nan quan trong trong doi song cong nghiep va kinh te' cua nhieu quoc gia phat trien hoac dang phat trieri.

17

T:im quan trong dang Ian ra cua cac cong ty c6 chu nuoc ngoai trong nhung nen kinh te' dia phuong bi mot so chinh phu xem la de doa de'n quyen ttl tri cua ho. Tuy nhien, thap nien 1980 da chung kieri mot su ttl do h6a ro ret cac chinh sach va thai dQ cua cac chinh phu doi voi d:iu tu nude ngoai tai nhung nuoc phat trien l;[n cac nude dang phat t.rien. MQt trong nhung ly do quan trong nhat cua viec thay d6i thai do la nhan thuc cho ding hdu het cong nghe thuong mai hien dai phat sinh ttl cac cong ty da qudc gia va toan cau, Muon canh tranh trong cac thi truong the' gidi, cac cong ty tai nhung nuoc nay phai c6 ducc cong nghe d6 duoi hinh thuc dau tu true tiep, mua tu ban pham, va quyen sti dung nghiep vu chuyen man cua cac cong ty toan cau hoac da quoc gia .

Du c6 su thay d6i thai do nay, van con c6 nhung nguoi cong kich cac cong ty toan cau lrin, va ho trrch dan cac thong ke sau day, de "chung minh" la cac chinh phu chu nha bat luc doi voi cac cong ty d6.

1. Chi 18 quoc gia c6 t6ng san pham quoc dan Ian hen t6ng doanh thu thuong nien cua General Motors, cong ty hoan vii Ian nhat the' gici.

Bang 1-1. X~p hang cdc cong ty hoan uti va cac quoc gia thea tdng san phtim. qudc dan hotic tdng doanh thu

H~ng Quae gia hay edng ty Tong san hJc;lng hoac
tong doanh thu nam 1987
--
(tfnh bang ty $)
18. Ao $116.7
19. General Motors 101,8
20. Elan Mach 97.9
21. Phan Lan 86.3
22. Na Uy 81.7
23. Royal Dutch Shell 78.3
24. Nam Phi 77.3
25. Exxon 76.4
26. Achentina 75.8
27. Ford Motor 71.6
28. A R~p Sau di 68.7
29. Indonexia 66.0
30. Th6 NhT Ky 65.4
31. Sa Lan 63.8 18

H~ng Quac gia hay cong ty T6ng san Iu'Qng hoac
t6ng doanh thu narn 1987
32. Anqieri 63.1
33. Nam Tv 60.5
34. IBM 54.2
35. Mobil 51.2
36. Venexuela 48.3
37. Thai Lan 46.8
38. Hy Lap 46.7
39. Hong Cong 46.2
40. British Petroleum 45.2
41. Peru 44.6
42. Toyota Motor 41.5
43. IRI (Y) 41.3
44. General Electric 39.3
45. Daimler-Benz 37.5
46. Bo Dao Nha 34.9
47. Pakixtang 34.6
48. Texaco 34.4
,
49. Philippin 34.3
50. Colombia 33.6 2. T6ng doanh so cua GM vuot qua con so t6ng thu nhap quoc dan cua 52 nuoc.

Theo nhu bang 1-2 cho thay, nhirng y kien tren h~n la xac thuc, Neu cac quoc gia va cac cong ty cong nghiep diroc xep hang thea t6'ng san pham qucc gia va t6'ng doanh so, thi 48 trong so 100 cong ty hang dl1u c6 ten tren danh sach la nhirng cong ty cong nghiep. Tuy nhien, chung ta can thay ding, bat kg tl1m v6c cua cong ty me ra sao, cac cong ty con d~u hoat dong duoi quyen han cua chinh phu nude chu nha. Cac chi nhanh cua cac cong ty nay phai twin thu luat l~ dia phirong, bang khong se bi truy to hoac tham chi bi truat htru. Vi du: su mat di cac cong ty con cua Plizer va ITT Ci Chile va su tich bien tai san cua Dow Coming tai Venezuela. Dang luu y la moi de doa truat quyen sa hfiu da giam bat trong thap nien 1980. Trong thai ky 1970-1975 c6 336 hanh vi truat quyen sCi huu, nhung tU 1980 den 1985, chi c6 15. Hl1u het cac bat ddng nay diroc giai quyet brri hirih thuc trong tai.

19

Bang 1-2

Xep h~ng Quae gia/eong ty Tong/Tong doanh sa
narn 1987 (tfnh bang $ ty)
50. AT&T 33.6
50. Ixrael 33.6
53. AiC$p 32.8
54. Niu Di Lan 30.6
55. DuPont 30.5
56. Volkswagen 30.4
57. Hitachi 30.3
58. Fiat 29.6
59. Malaixia 29.2
60. Siemens 27.5
61. Matsushita 27.3
62. Unilever 27.1
63. Chrysler 26.3
64. Philips 26.0
64. Chevron 26.0
66. Ailen 25.8
67. Nissan Motor 25.7
68. Co Oet I 25.6
69. Hungari 25.1
70. Renault 24.5
71. ENI (Italia) 24.2
72. Xyri 23.7
73. Nestle 23.6
.
74. Nigieria 23.4
75. U.A.E 23.3
76. BASF (EllIe) 22.4
77. Phillip Morris 22.3
78. CGE (phap) 21.2
78. Elf Aquitaine 21.2
79. Samsung (Korea) 21.1
80. Bayer 20.7 Ghi chu: Khong gdrn cac quoc gia khong bao cao TSPQD cho ngan hang the' gioi.

20

SO' lieu diroc lay tU Ngan hang the gici, cac Bigu the gici 1988-89 (Washington DC 1989) "50 cong ty cong nghiep 16'n nhat the gioi" Fortune, 1/8/1988 trang D3-D4.

Truat quyen sCi huu va cac van d~ co lien quan duoc d~ C?P den Ci Chuong 10 va 11.

SI,I ki6m soat ch~t che hon til trung tam

MQt khac biet quan trong thu hai giua cong ty toan e~u hien dai va cong ty qu6c te thud xua la su kigm soat chat che hon nhieu cua cong ty me d6i vrri cac cong ty con. Du cac cong ty con Ci rib rae khap the gioi, ban quan tri dieu hanh tai tru sCi Ci trong nude pho] hop, t6ng hop va ph an tich cac hoat dong cua chung. Co duoc su kigm soat nhu the la nho co phtrong tien chuyen van nhanh chong bang may bay va nho kha nang nhanh chong truyen di va phan tich nhung sO' luong thong tin 16'n qua dien thoai, telex, fax va may dien toano

Trude kia, di nude ngoai bang' tau thuyen, lien lac chu yeu bang thu, m6i lan thong tin den duoc co quan chi huy trong nude phai mat nhieu ngay dg xU' ly r6i ban lanh dao cap eao mdi quyet dinh duoc. Trong nhung di~u kien do it co kha nang phni hop chat che cac hoat dong giua cong ty me va cac cong ty con Ci nude npoai nen cac cong ty con tai dia phuong duoc danh cho mot muc dQ dQc lap Ian. Ngoai ra, phuong tien van chuyen ngheo nan giua cac nude va su ngan can cua hang rao mau dich thue' quan khien cho mot cong ty tai mot nude kho ban san pham cua minh sang nucc khac. Di~u nay co nghia it co nhu eau M hop nhat chat che; do vay m6i cong ty con co khuynh hirong hoat dong tai thi truong noi dia cua rieng minh.

Tuy nhien, nhimg dieu nay dang d6i thay. Vi~c thanh lap nhirng nhom thi truong khu vl,l'c chang' han corig d6ng Au chau va Hiep hoi tv do mau dich chau Au, cung nhu nhung cai tien trong cac phuong tien van chuyeri da khien cho su buon ban giua cac nude d~ dung hon. Do vay, su kiern soat chat che hon tU trung uong la can thiet va co thg thuc hien.

Phan ung cua cac nu'oe chu nhit

Nurre chu nha la qu6e gia rna tai do met chi nhanh cua cong ty nude ngoai duoc thiet lap.

Ngay tU d~u thap nien 1950, chinh phu cac nude chu nha da nhan

21

thuc duoc ding viec thiet lap ngay cang nhidu doanh nghiep kiem scat boi nhung ban quan trj 0' ngoai tham quyen cua minh dua den hau qua la cac cong ty con tai dia phuong co thg theo du6i nhung muc tieu doi nghich vdi cac muc tieu cua chinh phu. Dieu nay, thea ho, S8 lam suy yeu chu quyen quoc gia.

Chang han, neu cac nha lanh dao chinh quyen cho ding can phai thiet lap mot chinh sach tien t~ chat Ch8, do vay gioi han so von danh cho viec phat trien cdng nghiep, ho SQ' ding cac cdng ty con thuoc sO' huu nude ngoai co thg lam dao Ion cac ke hoach cua chinh phu bang each dua von W nude ngoai vao. Neu ho muon tang thue dg giam mai luc, cac chu nhan khiern dien co thg chuyen san xuat di noi khac va do do nguon cung cap cong an viec lam co thg bi mat.

Trong khi cac chinh phu phan dau dg cung cap them nhieu ha tang CO sCi, nhu xa IQ, cac CO sO' giao due, nha 0' va va so yeu to cua mot muc song cao hen, ho Clln phai co them ngoai t~. Cac n6 luc nay S8 bi suy yeu bdi ba't cu dieu gi lam giam ngudn ngoai t~, chang han nhu l~ phi tra cho nguoi nude ngoai v~ cac dich vu quan ly va tro giup ky thuat, hoac cac quy dinh cua hQi sO' Ci cong ty me cam cac cong ty con xuat khau hoac mua nguyen lieu gia thap tai thi truong W do thay vi W cong ty me.

Nhung anh huong nay phd bien den muc nao chua ro. Cong ty da quoc gia la mot khai niem moi va cac hoat dong cua no chua duoc higu tron ven. Dg co thg doi pho vrii cac anh hudng do, cac chinh phu phai hieu v~ chung hon nua. Vao dliu thap nien 1970, nhieu t6 chirc quoc gia, va quo<; te da nghien ciru loai hinh t6 chirc kinh doanh moi nay. LHQ thiet lap mot uy ban v@ cac cong ty xuyen quoc gia, chuyen thong tin va nghien cuu dg giai quyet, cac van d@ lien quan den cac hoat dQng cac doanh nghiep da quoc. Nhieu cuoc hoi thao duoc t6 chuc nham dao tao cac vien chuc chinh phil thirong thuyet voi cac hang xuong' do. Tren khap the gidi, cac chuyen gia cua chinh quyen, cac nha nghisn ciru cac cay but v~ doanh thuong cho a'n hanh sach v~ cac mat khac nhau cua cong ty da qu6c gia.

DOANH THVdNG ouoc TE LA M(>T NGANH KHOA Hoe KINH TE eoc L~P

Tllm quan trong ngay cang tang cua cac thi truong nude ngoai doi voi cac CO sCi kinh doanh quoc te - them su kien la hang ngan cong ty ra lam an 0' nude ngoai Ian dllu - khien cho cac nha quan ly nhat thiet

22

phai hieu biet chut it v~ nhung kho khan ram r6i cua viec kinh doanh iJ hai ngoai. Doanh thuong qu6c te dang tra nen qua quan trong d@' cac ban quan trj co th@' tiep tuc dao tao nhan su bang each dua nhtrng nguoi khong co kinh nghiem tuy dliy hua hen ra cac nhiern siJ thir yeu iJ hai ngoai, the la n~n cong nghiep phai nho den cac truong cao diing va dai h9C phu giup dao tao. Didu nay dat trach nhiern len cac nha giao due, nhung ngtnri nay scm nhan thuc rang' nhung phuong tien giao due v6n chu yeu phat sinh tu mau dich quoc te da khong con thich irng. D@' dieu chinh tinh hinh nay, cac nha nghien cuu da gia tang tim toi tu linh vue doanh thuong quoc te moi xuat hien, No da duoc mo rong nhieu tu viec nhan manh khdi thuy den kinh te hoc qu6c te va nay bao g6m lien quan den nhieu nganh nhu xa hQi h9C, nhan chung hoc, nghien ciru luat phap, chinh tri hoc, dia ly va quan tri kinh doanh; cac nha quan ly doanh thuong quoc te ngay nay phai co mot so' kien thirc ta't ca cac lmh vue nay.

Viec dua them cac khia canh qu6c te nhu la ph lin b6 sung cho viec nghien cuu chirc nang doanh thtrong quoc noi khong cung irng' duoc mot cai khung thich ung cho viec xem xet nhirng khac biet gitra cac moi truong qu6c noi va qu6c ngoai khong nham hieu duoc nhung sir di biet do anh hudng the nao den cac quyet dinh cua ban lanh dao. Doanh thuong quoc te, trong tu each la mot nganh hoc rieng, khong nhung cho ta diroc cai khung do rna con ca phirong each d@' nghien cuu nhtrng each thuc chinh trong viec dieu hanh doanh thuong qu6c te - cong ty da qu6c gia, rna su quan ly doi hoi trinh dQ chuyen men trong viec xli 1y cac tinh the it khi gap phai trong mot heat dong thuan tuy qu6c noi.

Tuy nhien, co nhirng ke lap luan rang' mot nganh h9C rieng 180 khong can thiet bdi Ie nhung khai niem hoc duoc tU linh vue doanh thuong la co tinh each ph6 quat va co th@' irng' dung tai bat cu noi nao tren the gi6'i. Kinh nghiem ban than giup chung toi nghi rang luan cu nay cung co CC1 sa. MQt so' khai niem va thong 1~ kinh doanh co th@' duoc chuyen giao nguyen ven, nhung khong phai ta't ca d~u co th@' nhu vay. Bdi Ie co nhung khac biet giua cac moi tnrong nude ngoai va su hien hiru cua mot moi .tnrong' qu6c te, mot so' khai niem va thong l~ doanh thuong phai duoc sua d6i, mot so' khac thi khong th@' sli dung duoc.

TiNH £)~e THU ellA DOANH THlIdNG Quae TE

Doanh thuong qu6c te khac vci doanh thuong quoc noi iJ di@'m la mot CC1 sa kinh doanh hoat dong ra ngoai bien gici phai d6i pho vci

23

nhung lire luong cua ba loai m6i trircng - quoc noi, quoc ngoai va quoc teo N guoc lai, mot e6ng ty chi hoat dong trong pham vi bien gioi cua mot nude chiphai quan tam chu yeu vdi m6i trirong quoc noi rna th6i. Tuy nhien, kh6ng mot e(J sa kinh doanh quoc noi nao duoc hoan to an thoat khoi cac luc lirong m6i trirong quoc te, vi kha nang phai dO'i ph6 voi su canh tranh cua hang nhap hoac cua cac nha canh tranh nude ngoai thiet lap hoat dong tai chmh thi trirong cua minh la thuong xuye n. Chung ta truce het hay xet xem cac life hrong nay va chung hoat dong the nao trong 3 m6i truong nay.

Cac ll!e hiQ'ng trong cac moi trliong

M6i truong: moi life hrong xung quanh anh huang tdi hoat dong va SIf phat trieri cua e(J sa kinh doanh.

M6i truong duoc dung a day la t6ng hop cua moi life Iuong xung quanh anh huang tdi heat dong va SIf ph at tri~n cua co sa kinh doanh. Cac life luong nay cung e6 th~ duoc phan loai thanh ben ngoai hoac ben trong.

Luc luang kh6ng kdm soat duoc: la cac life Iuong ben ngoai rna ban quan If kh6ng th~ true tiep kiem scat.

Chung gdrn nhirng life lucng sau day:

L Canh tranh 6. Che' th~

2. Phan phoi 7. Chinh trj

3. Kinh te 8. Van h6a xa hoi

4. Tai chinh 9. Lao dong

5. Phap If 10. C6ng nghe

Cac yeu to' rna ban quan If co th~ phan nao chu dong la cac life luong ben trong, nhu cac yeu to' san xuat (von, nguyen lieu va eon nguoi) va nhung hoat dong cua t6 chuc (nhan su, tai chinh, san xuat va tieu thu). Day la nhung life luong e6 th~ kiem soat ducc rna ban quan If phai giai quyet nham thieh ling vdi nhimg bien d6i cua m6i tnrong kh6ng ki~m soat duoc.

Luc luang kie'm soat duac: la life lirong ben trong rna ban quan If giai quyet dt; thich ling voi thay d6i cua cac life hrong kh6ng ki~m soat diroc.

Chung ta thir xem mot thay d6i. trong life luong ehinh tri - Viec cong dong chau Au th6ng qua Dao l~t mot Au chau duy nhat nam 1986

24

- dang anh hucng nhu the nao den tat ca moi luc lucng kiem scat duoc cua cac cong ty xi nghiep tren to an the gi6'i co kinh doanh vci Tay Au.

LwH nay se loai trir cac hang rao kiern scat bien gidi; tieu chuan san pham: cac mire thue va thue tieu dung khac nhau cua cac qu6c gia trong EC, do do tao ra mot thi truong noi bo duy nhat cua 320 trieu nguoi cua 12 nuoc thanh vien EC. M~c du van con nghi van lieu muc tieu nay co thg dat toi vao nam 1992 (thai han nham toi) khong, cac cong ty ngay trr bay gia del cam thay anh huO'ng cua luat nay, rna mot so' cho ding dang tao ra mot "Phao dai Chau Au".

Hyster Co., mot cong ty My san xuat xe nang buoc phai ngung gdi mot so' xe nang che tao tai My true tiep sang cac nha buon Chau Au bdi Ie thong tu quy dinh chung trircc het phai duoc xac nhan tren dat EC. Gia day, cong ty phai gO'i xe nang hang sang cho nha may cua minh 0' To Cach Lan dg duoc xac nhan va dong dau "E" 16'n (thay cho EC) va phai chiu them chi phi. Hyster khong con c6 th~ sl't dung cac day cap binh dien My vi c6 mot hmh thirc kiern nghiern bat buoc - rna chi co mot nha cung cap Buc sl't dung. Cong ty del phai thay d6i nhieu thiet ke d~ phu hop vci cac tieu chuan san pham mci.

Tign trrnh thich ung nay khong ham y la cac nha quan 1)' phai thu dong cho thay d6i dien ra rai moi phan ung nhu truong hop cong ty Hyster. Tren nguyen tac nhung nha quan trj thanh dat nhat la nhirng ngtroi am tircng v~ cac lire luong moi trirong den mire khong nhirng ho chuan bi san sang va cho doi rna con c6 thg d6ng g6p vao nhung su thay d6i d6. Bay chinh la dieu BQ thirong mai Hoa Ky del khuyen cao cac doanh nhan phai lam trong truong hop Au' chau 1992. H9 phai am tuong v~ van d~ nay den mire c6 thg bao dong cho chinh phu v~ cac van d~ va quan tam cua minh, do d6 giup cac gici chirc thao luan nhirng m6i quan tam d6 voi EC trong khi van con du thai gian dg anh hucng tdi hanh dong cua EC.

MOl TRUONG Quae NOI

M6i trirong qu6c noi gom tat ca cac lire hrong khong kiem soat ducc phat sinh trong noi dia, bao quanh va anh huong toi hoat dong va phat trign cua co sO' kinh doanh. Hign nhien day la nhung luc luong rna cac nha quan ly rat quen thuoc. Tuy vay, luc luong qu6c noi khong c6 nghia la chung khong anh hirong toi cac hoat dong. quoc ngoai. Chang han, neu tai noi dia thieu ngoai hci, chinh phu han che' ddu tu ra nucc ngoai d~ giam xuat hrong. H1%u qua la ban quan ly cua cac cong ty da qu6c

25

thay khong thg ph at trien cac CC1 sCi hai ngoai nhu mong muon. Trong mot truong hop khac cua doi thuong, mot nghiep doan dang dinh cong tai cac nha may Ci noi dia biet ducc ban giarn doc dang co nguon cung cap phu tung tir cac cong ty con Ci hai ngoai. Nhung nguoi dinh cong lien lien he voi cac nghiep do an nuoc ngoai, va cac nghiep do an nay cam ket khong lam them gia phu trQi dg cung cap nhung gi rna cac nha may dang bi dinh cong khong thg cung cap . .Anh hucng cua luc luong moi truong quoc noi nay chi phoi ca qu6c noi Ian hai ngoai.

MOl TRUONG HAl NGO~I - Quae NGO~I

Moi trliong quoc ngoai:

M9i luc luong khong kiern soat ducc phat sinh ngoai ndi dia, bao quanh va anh huong toi CC1 sCi kinh doanh.

Cac luc luong . trong moi truong qu6c ngoai cling gi6ng nhu cac luc luong ci moi truong qu6c noi, co khac chang la chung dien ra ci nude ngoai. Tuy nhien, chung tac dong each khac vi nhieu ly do, co thg k~ mot sO' nhu sau:

Mac du cac loai luc lucng trong hai moi trucng la gi6ng nhau, cac gia trj cua chung thuong khac biet rat nhieu va 10i luc chung hcan toan d6i choi nhau. MQt vi du dign hinh la truong hop cua Drener Industries va ducng 6ng dan dau cua Lien Xo. Thang 6/1982, T6ng thong Reagan md rQng su cam van cua Hoa Ky ra toi cac chuyen hang cho thiet bi cho duong 6ng dan dau, lien quan den cac cong ty nuoc ngoai che' t9-0 thiet bi thea giay phep nhuong quyen cua My. HQi sCi cua Drener tai Hoa Ky chi thi cho cong ty con tai Phap ngung san xuat cho don dat hang may nen. Tuy nhien vao thang 8, chinh phu Phap ra lenh cho Drener-France bat chap lenh cam van va M.t dau giao hang thea han dinh neu khong se bi che' tai ca dan su Ian hinh su. Theo lai cua pho chu tich tai chinh cua Drener "thi lerih nay dat Drener vao canh tren de duoi bua".

Nhii'ng thay d6i kh6 thftm d~nh

MQt van d~ khac thuoc v~ cac luc luong quoc ngoai la chung thuong xuyen kho tham dinh, dac biet cac yeu to' chinh tri va phap ly cua chung. MQt dao luat co tinh chat dan toe chu nghla cao dQ co thg duoc thong qua dg xoa diu mot thanh ph an dan chung. Neu xet be ngoai, mot chinh phu co thg xem nhu la chong 19-i dau tu nuoc ngoai, nhung cac

26

lanh tu thuc dung thuc ra e6 thg khuyen khich dieu d6. MQt vi du dien hinh la Mehico. LU1~t l~ ducc ban hanh ngan cam cac cong ty nude ngoai ducc hoan toan s& hl1'u cac cong ty con, nhung lai e6 dieu khoan eho phep nhirng trueing hop ngoai l~ "neu su dau tu dong g6p eho an sinh ella quoc gia", IBM da xin duoc giay phep thiet l~p mot cong ty con do minh hoan toan s& hilu theo dieu khoan nay.

Cac Iuc hiqng hieing quan

Trong nhung chuong sau day, ta se thay dieu hien nhien la cac lire hrong thuong tuong quan voi nhau. f)i~u nay W n6 chang e6 gl moi Ia, bdi Ie nha quan ly quoc noi cung phai doi ph6 vci tinh the do. Tuy nhisn, ehinh cac loai hinh va muc dQ tuong tac dien ra moi thuong khac biet. Chang han, viec phdi hop von it va ddi dao lao dong khong chuyen tai nhieu nude dang phat tr ien e6 thg dua tci viec SLt dung mot mire cong nghe thap hon nhu la diroc SLt dung tai cac nude cong nghiep h6a nhieu hen. N6i each khac, neu diroc lira chon giua viec trang bi may m6e chuyen dung d&t tien can trri it cong nhan hoac may m6e da dang, it ton kern hon, can nhieu lao dong hon, thl ban giam doc thuong lira chon giai phap sau. MQt vi du khac v@ tuong tac la ella cac luc hrong thuc thg va van h6a xa hQi. Nhung rao can su di lai W do ella nhan dan mot nucc nhu sa mac hoac cac day nui, giup duy, tri nhung 6 van h6a rieng biet trong cung mot quoc gia.

MOl TRUONG QUae TE

M6i truong quoc te la tac dong tuong h6 giua (1) cac lire lucng moi trirong qucc nci voi cac lire hrong mci trinrng quoc ngoai va (2) cac luc luong moi trirong quoc ngoai ella mot nuoc nay vci ella mot nude khac. f)i~u nay phu hop voi dinh nghia Doanh thuong quoc te - la doanh thirong rna heat dong lien quan toi viec vuot ra ngoai bien gioi quoc gia.

Vi du giam doc mai dich ella Goodyear-Chile khong lam viec trong moi truong quoc te neu dirong su chi ban vo xe tai Chile. Neu GoodyearChile xuat khau vo xe sang Bolivia, thi vien giam doc mai dich nay bi anh huong b&i nhung luc luong ella ca moi trirong quoc nci & Chile va moi tnrong quoc ngoai & Bolivia va do do cong tac trong moi truong quoc teo Cac t6 chuc quoc te rna heat dong anh hudng toi moi trucng quoc te cung la mot bo phan ella n6. Cac t6 chuc nay gom (1) cac co quan hoan vii (vi du ngan hang the gioi) (2), cac t~p hop kinh te khu vue ella cac nude (vi du Cong dong chau Au) va (3) cac t6 chirc cac nude

27

lien ket bang nhung hiep dinh cong nghiep (vi du t6' chuc cac nuoc xuat khau dau hral.v.v ...

Vi~c ra quyet dinh rat phuc tap

Nhung ai heat dong trong moi trucng quoc te d~u thay rang viec ra quyet dinh tra nen phuc tap han la trong mot moi trucng qu6e noi thuan tuy.

Chang han, neu ban giam dec ddng y thea man cac yeu sach ella lao dong tai mot cong ty con nude ngcai, thi e6 th~ ho phai giai quyet tuong tu tai mot cong ty con khac vi cac nghiep dean e6 khuynh hudng trao d6'i tin tuc vuot qua cac bien gidi. Han ntra, nhu chung ta se thay qua su6t giao trinh nay, khcng nhung e6 nhieu tap hop lire luong, rna giua chung con e6 rat nhieu di biet.

MQt nguyen do chung khac ella tinh chat phuc tap moi truong qucc te la viec cac nha quan ly khorig quen vdi cac nen van h6a khac. T~ hai han, ho gan eho ke khac cac su lua chon va ph an irng rieng ella ho. Vi du: vien giam doc san xuat nucc ngoai, khi phai giai quyet cac den' dat hang t8.n dong, da d~ nghi tra them hrcng gia phu troi eho cong nhan, Khi ho khong den lam, ong rat ngac nhien "a ben toi, khi nao cong nhan cung mu6n lam them d~ e6 nhieu tien". Dieu rna vien giam doc nay khong hieu ra Ia cong nhan thich e6 gia nghl han la them tien. Viec quy dinh vo thuc v@ cac gia trj van h6a rieng ella vian giam doc, e6 Ie la nguyen nhan Ian nhat cua cac sai lam trong doanh thuong qu6e teo Cac nha quan tri thanh dat d~u ky hrcng xem xet van d~ trong boi canh cac dac diern van h6a dia phuong cung nhu ella chinh qu6e gia minh.

Tieu chuan tu quy chieu: su quy dinh vo thirc v@ cac gia trj van h6a ella minh khi xet do an hanh vi xli su ella ke khac trong mot moi truong moi va khac biet.

THUAT NGU DOANH THudNG Quae TE

Doanh thuong qu6e te, nhu bat cu nganh hoc nao, d@u e6 cac thuat ngu rieng mot sO' ttl duoc sli dung e6 dinh nghia khac nhau tuy theo nguoi sli dung. "Toan cau" chang han, da trd thanh thuat ngil duoc chap nhan rong rai nhat d~ chi mot t6 chuc san xuat, tieu thu san pham tai nhieu nude voi muc dich thu lei nhuan toan cue ella xi nghiep. Tuy nhien mot sO' lai dung cac thuat ngir nhu "xuyen quoc", "sieu quoc" hoac "da quoc" thay eho toan duo Ngoai ra, "da quoc" e6 thg e6 hai y nghia rieng biet, tuy theo nguui sli dung muon chi "quyen so hiru" hoac "cac

28

dia ban heat dong". Chang han, da quae thuong chi mot co sO' kinh doanh heat dong tai nhieu hon la mot mroc; tuy nhien, cac vien chuc ehinh quyen tai cac nude dang phat trign va mot vai tel chuc quae te dung W da quae M chi mot lien doanh rna nhung nguoi sO' hiru (cac chinh phu hoac cac nh6m e6 dong) W ba nude tro len. Cung cac vien chuc nay goi mot cong ty la hoat dQng tai hai quae gia trO' len la "xuyen quae". Dieu nay cang gay them Ian Ion vi trong nhieu nam, nguoi Chau Au van dung "xuyen quae" dg chi mot cong ty thanh lap bang each sat nhap hai co sO' kinh doanh cung tarn co W cac nude khac nhau. N6 khorig phai la mot lien doanh. Ban cong ty xuyen quae Ian nhat la (1) Unilever (Ha Lan - Anh) (2) Shell (Ha Lan - Anh) (3) Azko - Enka (Ha Lan - Due) va (4) ABB, (sat nhap cua ASEA (Thuy Dien) va BrowBoveri (Thl,ly sm.

Da qu6e, toan diu va hoan vii

MQt sa nguci dung W "the gici" va "toan cau" Ian Ion vdi "da quae", nhung "toan cau'' ngay cang duoc dung dg chi mot co sO' kinh doanh tim each tieu chuan h6a heat dong trong moi linh vue kinh doanh nhung dap ung duoc cac khac biet cua thi truong quae gia khi cdn thiet.

Nhiem-vu cua ban quan tr] cua mQt cd sCi kirih.doanh toan e~u

(1) Tim kiem tren the gioi cac co hoi thi truong, cac moi de doa tU cac nha canh tranh, cac nguon san pham,. nguyen lieu va tai tro nhan su, N6i each khac, ho e6 mot tarn nhin toan duo

(2) Tim each duy tri su hien dien tren cac thi truong chu yeu, (3) Tim ra cac tuong d6ng va cac di biet, giua cac thi truong.

Cong ty toan e~u hoac da quoc.

Cong ty da quae: mot tel chuc veri chi nhanh tai nhieu quae gia, moi mot noi d~ ra chien luoc kinh doanh rieng can cu tren nhan thuc v~ nhung di biet thi trucng

Cong ty da quae la mot loai cong ty me voi mot sa hoat dong 0' hai ngoai, mdi mot heat dong nay duoc quyen thieh nghi san pham va chien hroc tieu thu cua minh phu hop vci khia canh doc dao cua cac thi tnrong rieng re cua ho.

"Cong ty sieu quae" duoc mo ta trong mot an pham cua LRQ nhu la mot cong ty trong d6 ca heat dong Ian quyen sO' huu deu la da quae.

29

Cac djnh nghia dung trong giao trinh nay

Trong giao trinh nay, chung ta se sti dung cac dinh nghia ghi duoi day, n6i chung da ducc gici doanh thucng chap nhan,

1. Doanh thuang qu6c til la doanh thuong c6 hoat dong vuot ra ngoai bien gioi qu6c gia. Dinh nghia nay bao g6m: mau dich quoc te, che tao ij nude ngoai, van chuyeri, du lich, ngan hang, quang cao, xay dung, ban le , ban buon va truyen thong dai chung.v.v ...

2. Doanh thuong qudc ngoai chi nhirng hoat dong quoc noi tai mot nude ngoai.

3. Cong ty da qudc (MNC) voi cac chi nhanh da qu6c, moi mot chi nhanh duoc d@ ra chien luoc kinh doanh rieng tren co sij cac khac biet thi truong nhan thuc duoc.

4. Cong ty toan cdu. (GC) la tel chuc tim each tieu chuan h6a hoat dong tren khap the gi6'i trong moi linh vue kinh doanh.

Di~n dim quae te

Gioi lanh dao xi nghiep COl viec toan cau h6a la m6i quan tam chinh cua cac cong ty My.

MQt cuoc tham do mci day cua tap chi Fortune d6i vdi cac quan chuc lanh dao hang dllu cua doanh nghiep My cho thay viec tien v@· toan cau h6a la mot trong nhung moi quan tam chinh cua ho.

Tuy nhien, theo cac chuyen gia qu6c te v@ cong nghe thong tin cua Nolan, Norton & Co. KPMG Peat Marwick, thi Hoa Ky da cham trong viec huong den toan cau h6a. "SI,f thieu tien trign nay da dien ra mac du nhimg yeu to' can thiet cua ha tang CO' sij lien lac da cai tieri nhanh ch6ng trong thap nien qua". John L.Daniels, mot trong nhung nguoi chu cua Nolan Norton phat bieu "Doanh nghiep da khong higu ra rang viec toan cau h6a la quan trong, the nao la toan cau hoa hoac lam the nao dg trij nen toan cau".

Kinh doanh - lam the nao, chu khong phal CJ dau.

M9t cong ty toan cau c6 mot pham vi hoat dong va mot su nhan thuc vuot khoi noi rna n6 hoat dQng den noi rna n6 thu loi nhuan, den bat ky noi nao rna n6 tien hanh hoat dong hoac co tuong quan vci mot d6i tac ben ngoai. Trong doanh thucng toan cau, cac quan h~ vdi nhung

30

nha cung cap, nha phan phdi va khach hang duoc phoi hop vuot qua cac chuc nang va vuot qua bien gioi dia ly.

MQt cuoc nghien cuu gan day v~ nganh che' tao cua Nhat cho thay cac cong ty Nhat vuot troi hen cac cong ty My vi ho c6 khuynh huong phoi hop lien chuc nang to't hon cac dO'i tac Hoa Ky. "Hang Canon cua Nhat cung cap san pham cho nhieu cong ty ky thuat cao tren khap the gioi. Dong thai ho cling la nha phan phdi cho nhieu cong ty d6 tai Nhat Ban. HQ mo rong quan h~ kinh doanh voi mot cong ty bang each chia se kien thuc cua ho voi cong ty d6 ''.

TOM LU'QC

Trong sO' nhung phat tri§n doanh thuong c6 y nghia nhat trong 40 nam qua la su tang tnrcng nhanh ch6ng cua doanh thuong quoc te va su sinh soi n:'lY nO' cua cac co sO' kinh doanh da quoc va toan cau. Mac du mot sO' cong ty da buoc vao dia ban nay gan mot the ky nay, su tang trirong bung n6 v~ quy mo va sO' luong cua cac co sO' kinh doanh quoc te la mot hien tuong moi day, cling nhu su ki§m scat chat che hon nhieu W trung uong cua cac ban quan trio SIf tang truong nay da dat ra nhu cau can c6 them nhieu nha quan ly co th§ heat dong huu hieu trong m6i truong kinh doanh quoc teo Be thea man nhu cau nay, cong nghiep da hirong v~ cac truong dai hoc va cao dang' nho tro giup dao tao. MQt nganh hoc rieng re, doanh thuong quoc te da phat sinh W viec ban dau nhan manh toi kinh te hoc quoc te va nay bao gdm chat lieu cua nhieu mon hoc thuat.

Doanh thuong quoc te khac voi doanh thuong quoc noi & di§m n6 lien quan toi ba moi truong thay vi mot. Bi~u nay khien cho viec lam quyet dinh trO' nen them phirc tap, mac du cac loai IIfC luong d~u giong nhau & moi truong quoc nQi va quoc ngoai, gia tr i cua chung thuong' khac biet. Nhung thay d6i trong cac moi trirong quoc ngoai nhieu luc kh6 tham dinh hon.

31

MQt trliong hop dien hinh thu nhe 1-1

Cong ty Dansk Manufacturing (Galawi) Limited

Tai quoc gia dang phat trien Galawi mot dia danh gia tudng, cac hoan canh la co that, T6'ng thong va noi cac dang thao luan ket qua cua bu6'i h9P vdi Dick Detersen, giam doc dieu hanh cua Dansk Manufacturing CGalawi) Limited.

Ti'ing thong:

Petersen nhan manh ding du luat cua ta nham tang cac phuc lei rna cong ty phai tra cho cong nhan se khifin chi phi tang them tdi mire ho khong con c6 kha nang canh tranh tren thi truong xuat khau nua, Ong' ta bao la neu khong xuat khau duoc, doanh so ban cua ho se ha toi muc ho khong thu du lei nhuan dg duy tri cong ty heat dong. Theo eng ta, hoi sO' chinh c6 thg ra lenh cho ong d6ng cua heat dong' tai Ga1awi. Y kien ong the nao Mojabum?

Ong Mojabum, Bq truang Lao dong:

Xin T6'ng thong dung quen la chung ta da lura voi cac lanh tu nghiep dean la chung ta se doi dean vien cua ho ducc nhirng phuc lei cao han. Chung ta khong thg nuot loi.

T6ng thong:

Mojabum, eng c6 xem xet phan irng cong nhan nhu the nao neu ho kh6ng c6 ducc nhung phuc lei rna du luat quy dinh chir?

Mojabum:

Thua T6'ng thong, d6 lai la mot mdi quan tam khac. Du luat nay da ducc quang cao kha rum beng. Neu n6 kh6ng c6 hieu luc, chung ta c6 thg phai doi ph6 vci mot cuoc dinh cong hoac t~ hai han nua.

T6ng tho,ng:

Vi dl,l?

Mojabum:

C6 Ie c6 tinh trang bat 6'n trong dan chung, ngay ca bigu tinh.

Ong Akam, Bi) truitng thuang mai:

32

Tdi thua nhan la chuyen do c6 th~ nghiern trong nhung mat khac, Ga1awi can c6 cong ty nay. N6 mang lai viec lam cho hem 300 ngiroi.

Ong Bonat, Bt) trztimg TiJi chinh:

Dansk con mang lai nhieu thu mra, Theo khai bao 1Q'i tire d~ dong thue thi t6ng doanh thu nam vira rdi cua ho la tren 25 trieu quan Ga1awi (Gb). Du c6 tinh den uu dai thue dac biet ta danh cho ho d~ ho thiet lap cong ty tai Ga1awi, thi ho cung v§.n con dong 2,5 trieu Gb. Ngoai ra Dansk da thu ve 1 trieu $ xuat khau nam ngoai, va chung ta can ngoai h6i d~ giup thanh toan nhap khau dau, Quy vi nght xem - do la mot so' dola tuong duong 5 trieu Gb rna ho da mang ve cho quoc gia nay.

Ong Sanou, Bt) truang Ni)i V{l

Dung the', nhung ho cung tieu ngoai t$ phai kh6ng? Chac hlln la ho cung phai nhap mot so' nguyen lieu, phu tung thay the', va may m6c rna kh6ng mua ducc a day. Khoan do len toi bao nhieu?

Bonat (TiJi chinh)

Vang, ho c6 sli dung mot phan so' ho kiem duoc - khoang 40%.

Nhung do cung con la mot 1Q'i nhuan rong cho quoc gia. That ra, c6 Ie 6ng da quen ding khi ho xin den day, chung ta da 9uy dinh la t6i thieu ho phai kiern du ngoai t$ M thea man cac nhu cau nhap khau cua ho va ba"t ky khoan 1Q'i nhuan nao rna ho muon chuyen ve Dansk.

Sanou (Noi V{l)

Vang, t6i kh6ng tham gia vao cac cuoc thirong thao nen khong r6 moi chi tiet. Ong da n6i den 1Q'i nhuan. Ong biet la mot so' lanh tu d6i lap reu rao ding Dansk lam cho quoc gia mat mau vdi tat eli so' tien rna ho mang ra khoi Ma1awo. Didu nay c6 th~ gay ra bat 6n ve mat chinh trio Trong cuong vi phu trach luat phap va trat tv, t6i that su 10 ngai.

Akam (Th.uang mai)

Chang dung vay dau, Dansk da thoa thuan kh6ng chuyen 1Q'i nhuan ra ngoai trong 5 nam nira. Hoat dong cua ho dang phat trien, ho dang tuyen dung them nguoi, giam nhap khilu bOi. vi ho dang san xuat tai nQi dia them nhieu thanh phan cua san pham, va ho dang mo rong xuat khau.

Bonat (Tai. chinh)

N goai ra, uu dai thue' se cham dirt trong 5 nam nira va khi d6 ho

33

phai tra IrUC 50% cao hem, bang vci cac doanh nghiep noi dia cua chung tao

Akam (Thuang mai)

The thi tot, bdi Ie t6i bi gioi doanh nhan khieu nai n3."t nhieu v~ uu dai thue danh cho Dansk. Nhan thg, nguoi ta cling khieu nai v~ viec ho tra 1110'ng cao hon. MQt sO' c6ng ty trong nuoc n6i la c6ng nhan lanh nghe cua ho bo sang lam cho Dansk ca.

Mojabum (Lao di)ng)

Dung, nhung cac nghiep dean lai thich vay. Kh6ng nhung dean vien cua ho tai Dansk lanh 1110'ng cao hon, rna nhung nguci lam 6' nci khac cling vay boi Ie cac c6ng ty xi nghiep do cling buoc phai canh tranh trong thi trucng lao dong.

T6?ng thong:

Dau vay, c6 thg roi van d~ nay vuot khoi tam tay ta day. Akam, 6ng nen n6i voi Deterson v~ viec duy tri mire 1110'ng sat hon voi thang 1110'ng cua cac c6ng ty khac. Chung ta chang muon thay mot tinh trang lam phat dau.

Akam (Th.uang mai)

Yang t6i se n6i, nhung t6i xin nhac cho ngai rang Dansk chang doat het tat ca nguci gioi cua cac c6ng ty khac dau. Chang han ho dua chuyen gia dao tao ttl ben mroc ho sang day huan luyen cho c6ng nhan kh6ng chuyen rna ho tuyen dung va ho tiep t1.}C g6'i cac to' trucng tre , cac nhan vien ky thuat va cac cap quan ly trung cap sang Dan Mach d~ ducc dao tao.

Tien si Haya (Hi) truang giao due)

T6i xin nhac cho quy vi mot dien tieri rna t6i rat phan khoi: Dansk S:1p cap cho con em cac c6ng nhan dia phircng 6 h9C bO'ng moi nam M h9C ky thuat va quan tri kinh doanh tai Dan Mach. Akam, thea Wi thay thi Dansk dang giup giao due con em chung ta, trong sO' nay nhieu nguci se vao lam trong cac hang xucng hien dang phan nan la bi Dansk thu hut het nguoi. H9 cling da dem vao niroc nay thir c6ng nghe rna bao gi6' ta thay. Tuy nhien, c6 dieu la ta phai tim each dg bao cho c6ng chung ro v~ nhirng lei ich rna Dansk dang mang lai cho Galawi. T6i cling thay 10 ngai v~ nhirng gi Sanou da cho chung ta biet.

34

Akam (Thuang mai)

Toi ddng' y - dieu d6 that dang 10 ngai. A rna nay, toi quen n6i cho quy vi v§ mot ban nghien ciru rna cac nha kinh te cua chung ta hoan tat hom qua. HQ tinh ding cu mdi GP duoc chi tieu bdi mot cong ty nhu Dansk c6 mot hieu ling so nhan g~n gap doi, c6 nghia la neu Dansk tieu tai dia phucng 13 hoac 14 trieu GP cho lao dong, mua slim tai noi dia va tien thue, thi khoan nay dang gia c6 Ie 25 trieu GP cho nen kinh te brri Ie corig nhan tieu tien luong tai cac cira hieu, chu nhan cac cira hieu lai mua slim va cu the ... Chung ta can xem xet hieu ling nay khi chung ta muon tinh to an sir d6ng g6p cua cac cong ty nhu Dansk cho nen kinh te cua chung tao

Mojabum (Lao di)ng)

Ong n6i dung day, day la dieu rna quan chung phai biet. Nhung ta hay trci' Iai voi du luat lao dong. Theo quy vi thi tai sao Galawi Manufacturing va Inland Steel Products lai khcng keu ca gi ve vu do?

T{/ng th{/ng

C6 the bdi vi d6 la cac cong ty thuoc sci' hiru noi dia va ho khong the doi di nhu Dansk. Bung quen la Dansk la mot ccng ty con cua mot ccng ty da qudc va Galawi chi la mot trong cac thi truong cua ho. Lai

,

rura, cac cong ty d6 khong xuat khau. Cho nen ho khong phai 10 viec

k§m gia de canh tranh trong thi truong quoc teo Thua quy vi, the la t6m lai chung ta (1) c6 the cho thong qua dao luat de thea man nghiep dean, c6 Ie mat di mot cong ty tuyen dung 300 cong nhan va thu v§ mot so ngoai t~ quy gia, chua ke nhung thu khac (2) ngan can khong cho dao luat duoc thong qua de khoi mat Dansk nhung lam hai quan h~ cua chung ta voi nghiep doan, hoac (3) dua ra mot hinh thuc thoa hiep nao d6. Twin toi chung ta se hop lai va xin quy vi cho biet cac d§ xuat.

1. Su co mat cua Dansk trong nude c6 dieu gi lei va bat loi.

2. Dansk c6 the lam gi de cai thien tinh the tai Galawi khong?

3. Ban khuyen cao chinh phu phai lam sao doi vdi du luat?

35

CHUdNG 2

MAu DICH cuoc TE va DAU nr NllOC NGoAI

Khong phai hie nao cling xuil't kh~u dtiqe

Thong thUang, cecn tiep csn cue chung toi la Mt dfiu val viec xu/Jt khfiu true tiep hang h6a va dich VI,). Vai EC, chung toi Mt dfiu b8.ng dfiu tu true tiep. Cec si/ giai hen cue EC rf[t hilu hi~u trang viec kiem soet meu dich.

Kim Song Whan, giam d6e tai ehinh qu6e te, Lucky-Gold Star (mot t6' hop 'I'rieu Tie n dung hang B2/500 tren the gici theo xep hang cua Fortune, vdi doanh sO' 14 ty $)

6 day eel g/ cDng qua ref

Loi cua mot dai ly dia DC Nhat tham quan Manhattan

Ml,IC tieu nqhien cuu

Trong chuong nay, cac ban se nghien ciru:

1. Muc d(> cua mau dich quoc te va no da tang trirong ra sao.

2. Chieu hucng mau dich (ai buon ban voi ai)

3. Gia trj cua su phan tieh th6ng ke mau dich

4. SI,!' tang truong va chieu huong cua dau tu ruroc ngoai

5. Nhung ly do kinh doanh

6. Nhtrng digm yeu trong viae Slt dung co sO- TSL quoc gia theo dllu nguoi dg so sanh cac n~n kinh teo

36

7. Cac phucng phap di vao thi truong quoc te

8. Tam quan trong cua viec cap giay phep nhuong quyen quoc teo

Cac tit va khai niem chit eh6t

· Dau tu gian tiep

· B;iu tu true tiep

· TSL tinh thea dau nguoi

· Lien hiep kinh te da quoc

· Xi nghiep song sanh

· Xuat khau gian tiep

· Xuat khau true tiep

· Cong ty kinh doanh

· Lien doanh

· Lien minh canh tranh

· Hop dcng quan ly

· Cap giay phep nhuong quyen

· Dai ly doc quyen

· Che tao theo hop dong'

DlEN TIEN KINH DOANH

Du Pont, mot cong ty to an c~u dung nghia ...

Du Pont (t6'ng doanh so 32,92 ty $, dung hang thu 9/500 thea tap chi Fortune, va hang thu 24 tren the gioi thea Forbes) la mot cong ty toan cau khong 16 du xet xem duoi cap dQ nao. Cong ty che' tao hang hoa tai 35 nuoc va ban san pham tai hen 150 nude, Trong 11 nhan vien thi co 1 nguci lam viec ngoai lanh th6' HK. Ngoai viec sO' huu tron ven cac cong ty con, no con lien doanh voi Philips - Ha Lan thanh lap cong ty san xuat dia compact audio Ion nhat the gioi. MQt lien doanh mra voi Mitsubishi Rayon trong mot nha may Ion san xuat soi t6'ng hcp tai Nhat Ban. Chi trong nam 1988, Du Pont da tien hanh 9 lien doanh tai cac ruroc nhu Trieu Tien, Thai Lan, An BQ, Phap va Anh Quoe.

Nam 1988, xuat khau cua Du Pont tU Hoa Ky len trii $4,20 ty (12.7% t6'ng doanh SO) va kim ngach tU cac nha may 0' nude ngoai cua cong ty dat $12,9 ty (39,1% t6'ng doanh so) B;iu tu nucc ngoai la $1,6

37

ty, tang 15% so voi nam truce, chiem 37% tong kinh phi von. Theo vi chu tich cua Du Pont la ong Richard Heckert, muc dich cua cong ty la phat tr ien dieu rna eng goi la doanh so' quoc te (do cac chi nhanh a nucc ngoai) len 50% tong doanh So'VaO nam 1955. Hien nay, doanh thuong quoc te cua Cong ty (xuat khau W HK corig doanh so' cac cong ty con a nucc ngoai) chiern 51,9% tong doanh so', tang 43,2% so voi 4 nam truce.

Kinh nghiem cua Du Pont trong vise gia tang ca hai linh vue kinh doanh quoc te cua minh - xuat khau va doanh so' ban cua cac cong ty con a niroc ngoai - la tieu bieu cho thanh tich cua nhieu cong ty to an cau va da quoc. Tuy nhien, heat dong doanh thuong quoc te khong chi gioi han VaG 500 co sa san xuat hang dau thea tap chi Fortune, trong do c6 Du Pont. Xuat khau va san xuat dich VI,I a hai ngoai, cling nhu xuat khau nguyen lieu da tang truong gicng' nhu su tham gia cua cac cong ty nho hen VaG thi truong qucc teo

Trong truong hop cua Du Pont, muon tang doanh so' cua cac chi nhanh a nuoc ngoai, cong ty nay phai tiep tuc dau tu VaG cac phuong tien san xuat va tieu thu. Trong chuong nay, chung ta se xem xet hai d~ muc lien quan true tiep den xuat khau va doanh so' cua cac chi nhanh (j nuoc ngcai: (+) ngoai thuong, bao gdrn xuat nhap khau; va (+) su dau tu nuoc ngoai true tiep phai tien hanh VaG cac chi nhanh do. Chung ta cling se xem xet cac each thuc cac xi nghiep cong' ty tham nhap thi truong quoc ngoai.

M~U D!CH ouoc TE

Kh6i Iuong' mau dich

TInh den nam 1987, khoi lirorig mau dich qucc te v~ hang h6a va dich VI,I tinh bang do la theo thai gia da virot 3000 ti $. Trong so' nay, xuat khau hang h6a la $2.480 ty, gap 19 Ian so voi nam 1960 (xem bieu 2-1). Tat nhien, mot ph an Ian cua sl/ gia tang nay la hau qua. cua lam phat, nhung du tinh thea dola gia tri khong thay doi thi cling tang 4,35 Ian (5,8% nam).

Ban c6 thg danh gia duoc mire dQ to Ian nay khi thay rang con so' nay Ian hon tong san hrcng quoc gia cua bat ky nuoc nao tren the gioi, trir Hoa Ky. MQt phan tu cua tat ca nhirng gi duoc trdng trot hay che' tao tren trai dat nay duoc xuat khau.

SI/ tang tnrcng nay da d~u dan nhu the nao? Phai chang mot so nuoc nay da thanh cong hen so nucc kia? N6i chung, xuat khau cua hau

38

let cac qudc gia da tang truong & mire hoac g~n toi muc trung binh tren ~he gioi. Tuy nhien, Due, Nhat, Phap va 'I, OPEC da vuot muc trung binh the gioi, (nhung do gia dau giam nhieu, gia tr i xuat khau cua OPEC chi con 40% so voi nam 1980). Phan len su tang trudng cua EC ph at sinh tU viec thau nhan 6 thanh vien moi, trong khi mire tang trudng tucng doi thap cua EFTA la hau qua cua cuoc viec mat Ban Mach, Anh Qu6c va B6 Dao Nha gia nhap EC. MU'c tang xuat khau cua Boa Ky va LAIA da tut giam dang kg so vci muc bi nh quan the gioi.

Viec tang gap 4 Ian xuat khau the gioi chi trong thai gian tuong d6i ngan la 27 nam da chi cho gici kinh doanh biet rang cac CC1 hoi xuat khau tang them, nhung su tang trudng xuat khau W mdi nude co nghia la ho phai doi pho voi su canh tranh nhieu hen trr nhap khau vao thi trucng rieng cua ho. Chang han, trong khi xuat khau may dien toan la 36S'~ san luong cua Boa Ky , thi nhap khau chiern 31% muc tieu thu tai Boa Ky. Qua 1lI1a (65%) muc tieu thu giay dep tai My la do nhap khau, nhung chi co 4% san hrcng giay dep Boa Ky duoc ban ra nucc ngoai.

Chreu hti6'ng mau dich

V~y con so $3000 ti xuat khau do di v~ dau? Neu ban chua tung xem xet luu lucng mau dich, co the ban cho ding chu yeu la cong nghiep pham cac nuoc cong nghiep hoa xuat sang cac nude dang phat trien d6i lay

,

nguyen lieu, Nhung ban nho cho la khong.phai vay. 'I'ren 3/4 mau dich

cua cac nuoc phat trien la voi nhau. Tuy nhien, cling dung la phan I6'n (65%) xuat khau cua cac nuoc kern ph at trien (LDC) ban sang cac nuoc cong nghiep hoa la nguyen lieu. Nhung ngoai l~ chinh la Nhat, Boa Ky.

Nhat Ban va Boa Ky - nhfrng ngoai l~

Nhat Ban, vi phai l~ thuoc hoan toan vao nguon nguyen lieu tu nuoc ngoai, phai nhap khau de t6n tai. 'I'hat ra, cho den thap nien 1980, Nhat da xli su nhu mot quoc gia dang ph at trien ngheo tai nguyen hen la nhu mot nuoc giau. Nhat nhap nguyen lieu, che bien va xuat khau thanh pham. B~ thong phan phoi nhap khau, bi chi phoi bdi cac cong ty thuong mai t6ng hop Ion, co uy tin, la nham cung ung cho cong nghiep nguyen lieu va cac yeu to can thiet, cling nhu bao dam thi truong tieu thu cho san xuat. V6'i viec cac nude cong nghiep hoa khac da ap dat nhung han che' nhap khau doi voi hang xuat cua Nhat nharn bao hQ cong nghiep trong nude, cac cong ty thuong mai da gia tang no luc de ban hang sang cac nucc kern phat trien.

39

Trong khi toan bQ cac nuoc phat trieri danh 77,9% hang xuat khau sang cac nude ph at trien khac, chi e6 17,9% sang cac nuoc kern phat trien, thi 62,6% xuat khau cua Nhat la sang cac nuoc phat trien va 32,2% sang cac mroc dang phat trien.

Bang 2.1: Mau. dicli the' gioi trong xudt kha'u hang h6a (tri gui FOB, tinh batig ty do la My hien tai)

Sinh quan
1960 1970 1980 1986 1987 hang narn ty
I~ gia tang
Tong eOng $128 $314 $2,003 $2,117 $2,480 11.58%
Cac nuoc phat 86 225 1,268 1,471 1,747 11.78
trien
ray E)tie 12 35 193 246 298 12.61
Hoa Ky 20 43 221 206 245 9.70
Nh~t 4 19 129 209 229 17.16
PMp 7 18 111 119 142 11.77
Anh 10 19 110 107 131 10.00
Y 4 13 78 98 117 13.29
Cac nuoc danq 27 56 213 422 489 1'1.28
phat trign t
OPEC n.e. 18 307 115 120 11.78
Cac nen kinh
te ke hoach
h6a tap trung
Au chau va 13 31 157 190 205 10.73
Nga
Lien Xc 6 13 76 97 102 11.06
EC 30c 88c 662d 790el 951 13.63
EFTA 189 51 h 117' 160 8.40
LAIA 9 13 81 71 77 8.25 NhU'ng ban hang chlnh

Tai sao lai chu tam vao cac ban hang ehinh? C6 met so loi i. tjem trong viec chu tam vao mot quae gia von df la mot nguoi mua V6'l so hrong Ion cac hang h6a xuat ph at ttl nude se xuat khau.

1 - C6 the khong e6 cac yeu to ehinh tr; gay trO' ngai eho viec xuat khau ttl nude xuat khau.

40

2. Kh6ng eo nhung su phan doi manh me v~ mat van hoa doi voi viec mua hang cua mroc do.

3. Da eo san nhung phuong tien van chuyen tho a dang.

4. Cac thanh vien cua h~ thong nhap khau (thuong nhan, ngan hang, ngiroi m6i gioi, hai quan) eo kinh nghiem trong viec giai quyet cac chuyen hang xuat khau tu khu vue cua ngiroi xuat khau.

5. Co san ngoai hoi d§ thanh toan xuat khau

6. Chinh phu cua mot ben doi tac eo th§ gay ap life doi voi cac nha nhap khau d§ mua tU nhung niroc la khach hang mua hang xu cit khau cua nuoc do. Chung ta da thay cac n6 life cua Nhat, Nam Han va Dai Loan thuyet phuc cong dan cua minh mua them hang My. H9 cung da gO'i nhung phai bQ mau dich sang Hoa kyo

Bang 2.2. Chi€u huang nuiu dicli ctia cdc khu uuc ua quoc gia chon. loc (trong cac cot la ty If tdng xu/it khdu hang h6a ctla m6i khu uuc hay quae gia sang cdc khu uuc ua quoc gia kluic

-.- -
Xual khau sang
. __ ._--,.,-----,_._-------------_._---
Xuiil khau tir nam DC U.S Can Jap USSR EC EFTA LOC D.A D.Am OPEC CPE CPEA
---._.--.-- -------------
Cac nuoc phat 1960 72.3% 10.3% 1.8% 5.1% 1.9% 22.8% 16,2% 22.3% 3.2% 3.9% n.e. 3.5% 1.0%
lrien (LOG) t
1970 724 18.4 1.8 10.8 3.1 11.9 3.0 20.2 2.8 6.7 1.9% 5.1% 0.7
19BO 702 20.5 1.3 14.0 1.7 27.1 2.7 24.9 2.4 8.0 3.7 2.9 0.7
1987 658 25.8 1.5 11.7 2.8 23.3 2.0 25.7 2.4 5.5 4.4 4.5 3.2
Hoa Ky (US) 1960 792 7.9 0.4 1 5 2.7 43.8 21.7 12.8 6.6 0.7 n.e 5.7 1.4
1970 81.1 6.7 0.7 4.0 4.1 61.4 4.3 10.7 5.6 2.0 1.2 6.5 1.0
1980 83.6 31.1 0.2 2.1 0.8 42.8 2.9 12.6 3.1 6.4 1.1 2.6 0.4
1987 81.0 16.7 0.6 2.2 12 58.2 22 12.8 4.8 2.9 1.5 4.8 0.4
Canada (Can) 1960 78.9 42.1 1.7 2.8 1.6 185 11 8 18.0 0.7 7.9 n.e 3.1 0.5
1970 742 32.4 3.4 5.4 3.5 26.3 3.3 19.1 0.7 17.3 0.9 5.8 0.6
1980 646 32.2 2.6 4.2 4.8 18.9 2.3 26.5 2.2 21.4 3.3 6.5 0.7
1987 67.7 37.8 1.7 5.1 7.0 20.4 1.9 20.9 1.2 15.8 3.0 8.9 1.2
To chuc cac 1960 n.e n.e n.e n.e n e n.e n.e n.e n.e n.e n.e n.e n.e
nuOc xuat khalJ 1970 75.3 9.7 2.5 12.2 0.9 43.5 2.0 19.3 2.3 9.1 0.7 1.6 0.1
Oau hoa (OPEC) 1980 75.8 18.4 1.5 17.3 0.3 30.8 3.1 22.2 1.4 8.5 1.3 1.2 0.1
1987 664 17.3 0.7 18.0 0.5 28.4 14 30 1 2.3 9.4 3.4 2.6 0.3
C9n9 dong 1960 194 0.6 0.1 0.2 17.1 7.2 6.8 6.5 1.9 1.8 n.e. 62.3 10.6
chau Au (EC)· 1970 230 07 0.2 1.5 21.7 12.7 46 13.2 3.3 3.1 2.9 60.2 3.4
Lien xo 50.7 2.7
1980 31 1 0.9 0.2 1.1 174 18.7 6.5 14.9 2.8 3.3 3.2
1987 215 0.9 0.1 0.9 20.4 14.3 51 11.9 1.8 40 19 58.1 3.9
Hiep h9i rnau 1960 138 0.1 0.3 1.4 485 6.6 4.6 20.4 2.0 05 n.e. 66.0 n.e
dich tv do chau 1970 31 6 neg. 0.7 12.3 102 142 2.5 473 6.5 4.1 5.0 21.1 n.e.
Au '(EFIA) 1980 43.8 53 0.6 21.5 61 13.0 1.5 43 1 5.6 1.9 6.6 ~ 3. 1 n.e.
1987 43.3 8.7 1.2 18.2 75 12.6 1 7 438 1.3 1.4 1.7 11.8 1.1 Xu at XU: Ban tin thong he hang truing (New York, LHQ 6/1988 trg 270-73, va nien giam thong he 1969 (New York, LHQ) trang 376 - 83

41

NhGng ban hang chfnh cua Hoa Ky

MQt vi du cua su phan tich do ducc ghi CJ Bang 2-3. Tu cac so Iieu nay, chung ta biet ding Hoa Ky, mot nude cong nghiep h6a, thuong di thea chidu huong la cac nuoc phat tri§n bucn ban vci nhau, nhung cling c6 mot so ngoai le. Hai nude la Mehico va Canada la ban hang cua nhau vi su tiep can dia ly, eudc phi thap hem, thai gian giao hang ngan han, nguoi mua ke ban tiep xuc d~ dang han va it ton kern han.

Co nhien, tam quan trong cua Canada nhu la mot ban hang S8 duoc cung co them vdi Hiep dinh tu do Mau dich Hoa Ky - Canada (FTA) c6 hieu luc nam 1989. Mac du khoang 75% hang h6a tri gia g:ln $150 ty giua 2 nuoc da la mien thue, viec loai bo cac thue nhap khau doi voi 25% con lai S8 la mot su gia tang dang kg cua mau dich qua bien gioi.

Chi trong 2 thap nien da c6 mot thay d6i ro r~t trong bang xep hang cua cac ban hang cua My. Khong nhung thir hang da thay d6i, rna c6 nhieu nuoc duoc them VaG trong khi mot so lai trti nen tuong doi it quan trong nhung quoc gia dang cong nghiep h6a nhu Nam Trieu 'I'ien, Dai Loan va Singapore dang cung ung cho Hoa Ky nhirng so luong khdng 16 cac san pham dien hi va linh kien cung cac san pham lao dong cao khac, phan Ion san xuat boi nhung chi nhanh cua nhung cong ty toan call Hoa Ky. Viec them Trung Quoc 'lao danh sach la bang' chung cua nhung quan h~ mau dich mci voi quoc gia nay.

42

Bang 2-3. Cdc ban hang chinli ctia HK ($ty)

1965 1987 1965 1987
Nhap tV Thanh Nhap tV Thanh Xuat sang Thanh Xuat sang Thanh
tien tien tien tien
1. Canada $4.83 1. Japan $83.07 1. Canada $5.64 1. Canada $59.81
2. Japan 2.41 2. Canada 71.50 2. Japan 2.08 2. Japan 28.25
3. UK 1.41 3. 28.03 3. W. 1.65 3. UK 17.34
W.Germany Germany
4. W. 1.34 4. Taiwan 26.41 4. UK 1.62 4. Mexico 14.58
Germany
5. 1.02 5. Mexico 20.27 5. Mexico 1.11 5. W. 11.75
Venezuela Germany
6. Mexico 0.64 6. UK 17.99 6. 1.09 6. 8.21
Netherlands Netherlands
7. Italy 0.62 6. Korea 17.99 7. France 0.97 7. S.Korea 8.10
8. France 0.62 8. Italy 11.70 8. India 0.93 8. France 77.94
9. Brazil 0.51 9. France 11.18 9. Italy 0.89 9. Taiwan 7.41
10. Bel. & 0.49 10. Hong 10.49 10. Australia 0.80 10. Bel & 6.19
Lux. Kong Lux.
11. 0.37 11. Brazil 7.87 11. Bel & 0.65 11 . Australia 5.53
Philippines Lux.
12. India 0.35 12. China 6.91 12. 0.63' 11. Italy 5.53
(PR) Venezuela
13. Hong 0.34 13. 6.40 13. Spain 0.47 13. 4.06
Kong Singapore Singapore
14. Neth. 0.32 14. 6.58 14. S. Atrica 0.44 14. Brazil 4.04
Ant. Venezuela
15. 0.31 15. Sweden 4.98 15. 0.37 15. Hong 3.98
Australia Switzerland Kong Xuat xu: Phong tluing he. Trich thong he ctia LHQ (Washington DC 1979) trang 872·65 ua Lich thong tin tid gioi 1989

Ghi chu:

1. Xuat khau dircc tinh tren co sa gia tri F AS (giao doc man tau). Khorig tinh dich

2 - NMp khau duqc tinh ten co sa gia tri Cl F (gia hang, bao hiern, circe phi) khorig tinh dich VI,!

3 VK =Anh quoc

4 Bela lux: Bi va Luc xarn bao, thong ke xuat nhap khau cua ho ducc ghi chung 5 - Neth ant =dao Antiles thuoc Ha Lan

43

D~u tu' nude ngoai

Ddu tu guui tiep: rnua c6 phan va trai khoan dg thu loi tuc tren so von dau tu

os« tu true tiep: rnua du ty l~ c6 phan trong mot co sCi kinh doanh dg nam duoc mot su kiern scat quan ly quan trong.

Dau tu nuoc ngoai co thg chi a lam hai phan: dau nr gian tiep, va dau tu true tiep. Du lieu cua BQ thucng mai My cho thay nhung nguoi cu ngu ngoai lanh th6 Hoa Ky nam so c6 ph an va trai khoan Hoa Ky t.ri gia $ 344 ty ($ 173 ty c6 phieu), Tuy nuoc nao cling co c6 d6ng, nhung 6 quoc gia - Canada, Phap, Ha Lan, Thuy 8i, Nhat Ban va Anh Qu6c - chiern tren 3/4 von co dong nucc ngoai. Hen 11% co ph an Hoa Ky Ci hai ngoai la thuoc sCi huu cua c6ng dan My sinh song Ci nude ngoai. Trong khi viec sCi hiru trai khoan My duoc phan d@u cho cac sCi huu chu tu nhan va chinh thuc (cac chinh phu nuoc ngoai) hau het so co ph an thuoc sCi huu nuoc ngoai la cua tu nhan. Nhu ban thay, 109-i hinh dau tu nay rat 16'n lao, se tiep tuc gia tang voi viec cac c6ng ty My liet ke trai khoan va co phan cua mirth tren thi trucng chung khoan.

Dciu t u nude ngoai true tiep

,

Nguoi ta da thu u6'c tinh tong tri gia dau tu nuoc ngoai true tiep

bang each t6'ng cong' tong so' cac khoan dau tu moi hang narn, nhung thg thuc nay chua noi len duoc gia tr; hien nay do anh huong cua su nang gia va lam phat.

Trong Chuong 1, chung ta noi ding gia trj cua cac khoan dau tu nude ngoai la khoang $776 tY. Bang 2-4 cho thay tong so' nay duoc ph an cho cac mroc dau tu 16'n nhat. Luu y la Hoa Ky co so dau tu gap d6i mroc dung thu nhi la Anh quoc va nuoc nay 19-i da dau tu gap d6i nucc dung thu ba la Due, du rang' Due da co ty l~ gia tang 16'n nhat tli 1985 den 1986 .

. Chieu huong: Tuy rang' hau nhu kh6ng thg nao an dinh chinh xac gia tri hien nay cua dau tu nuoc ngoai, chung ta cling co thg co mot khai niern v@ mire dQ va so' hrcng cua nhung su dau tu do va nhung noi rna su dau tu do dien ra. Day la 109-i thong tin rna cac nha quan ly va lanh dao chinh quyen quan tam. Neu mot quoc gia tiep tuc nhan duoc nhung khoan dau tu dang kg cua nuoc ngoai thi m6i truo'ng dau tu cua no han phai thuan lei. Dieu nay co nghia la cac luc hrcng chinh tri cua

44

moi truong quoc ngoai tuong dai hap dan, va co hQi thu loi I6n hon ij bat ky noi nao khac, Ca nhien con nhieu If do khac d§ dciu tv, nhung rieu khong co If do tren, chac han 58 khong co dciu tv nuoc ngoai.

Bang 2-4: os: tu luii ngoai true tiep (1985 va 1986)

1985 1986 1985/1986
S6 tien TYI$ S6 tien TY 1$ (%)
(US$ ty) (%) (US$ ty) (%)
Hoa Ky $259.9 33.5% $232.7 36.1% 11.7%
Anh 139.5 18.0 116.9 18.1 19.3
rev E)ue 73.3 9.5 52.4 8.1 39.9
Ha Lan 66.1 8.5 55.5 8.6 19.1
Nh<:tt 58.1 7.5 44.0 6.8 32.0
Canada 40.6 5.2 33.5 5.2 21.2
Cac ruroc khac 138.0 17.8 109.6 17.0 25.9
Tong e9ng toan diu $775.5 100.0% $644.6 100.0% 20.3 Xudt xu: Nluit Ban 1989: mot sZ! so sanh. quae tri (Tokyo, Vi~n Kinh tri xii hQi 19{39) trg 58 va Nhgt Ban 1988, trg 58.

t

V~y dau tv dV<;IC tien hanh tai nhung quoc gia nao, va dciu tv do

xuat phat tU dau? Bang 2.5 cho thay cac nuoc cong nghiep hoa dciu tv chu yeu vao nhau, cling nhu ho van hay buon ban voi nhau hen.

Bang 2-5: Chieu. huang ddu tu. nuoc ngoai true tiep cho eric khu tnic va quoc gia chon. loc (tinli theo US $ ty thai gian)

Tcan the gioi $23.44 $ 48.37 $150.38'
Cac nucc eong nqhiep 23.13 48.08 149.00
Hoa ky 11.53 24.84 48.46
Anh 4.01 5.91 28.25
Nh<:tt 1.92 2.95 21.22
rav E)ue 1.69 4.73 10.10
Phap 0.94 2.07 9.96
Netherlands 0.93 2.35 8.60
Canada 0.77 1.89 5.56 45

Bi va l.uc xarn bao 0.27 1.36 3.03
Y 0.26 0.55 2.56
Thuy Di~n 0.30 0.64 1.33
Cac nllDe dang phat tri~n (xuat khau dau) 0.16 -0.15 0.10
Cac nuoc dang phat trign (khong xuat dau) 0.15 0.41 1.27
Von di ve dau (dau tu ronq)
Cac nucc eong nqhiep 10.62 24.60 90.59
,
Hoa ky 2.85 9.92 46.04
Anh 1.80 2.76 10.31
Phap 1.14 2.59 5.58
Tay Ban Nha 0.39 1.43 5.00
Canada 0.83 1.50 4.55
Y 0.63 0.37 4.47
Bi va t.uc xarn bua 0.73 1.08 2.59
Netherlands 0.87 1.24 2.58
rev Due 2.06 1.13 2.14
Nhat 0.21 0.24 1.30
,
Cac nucc dang phat trien (xuat dau) 0.27 0.09 -1.71
Cac ruroc dang phat tri~n (kh6ng xuat dau) 4.04 8.42 14.34
Phi CMu 0.32 0.36 0.71
A CMu 0.80 2.14 6.51
CHND Trung Hoa n.a. 0.43 2.54
Singapore 0.39 0.83 1.27
Malaysia 0.17 0.89 0.65
Tay ban cau 2.50 4.38 5.85
Mexico 0.46 0.68 3.54
Brazil 1.39 2.46 0.54
Colombia 0.02 0.16 0.42
Argentina 0.01 0.18 -0.02 Xur'ft xu: Quy tien t~ qu6c ti, Nieti guun can can thanh totin, b6 sung cdc UJp 31 va 33 (Washington DC, tluing 12/1980) oa nien giam can can thanh totin, quyen 38, pluin 2, 1988 trang 68 . 69)

46

That vay, dau tu nuoc ngoai thucng tiep buoc ngoai thuong. Cac nha quan ly nhan xet rang cac loai san pham ho che tao dang ducc nhap voi so hrorig len brri mot nude va ho bat dau nghien cuu tinh kha thi cua viec thiet lap cac CO' sCt san xuat tai do. H9 bi thuc giuc phai hanh dong vi ai cling thua hi@u la cac nha canh tranh vdi minh cling dang ph an tich nhu vay va c6 th@ cling di den cung ket luan d6. Van d~ la ai nhanh chan dung tru truce Ct d6. Cac nha quan ly kinh nghiern cling hieu ding cac chinh phu thucng gici han so lucng cac hang xuong dia phuong san xuat mot mat hang nao do d@ cho nhung ai thiet lap doanh nghiep se duoc baa dam kinh doanh lien tuc va c6 lei.

E>au tu ruroc nqoai ella Hoa Ky

Hoa Ky la nuoc dau tu nuoc ngoai Ion nhat vuot xa cac nude khac (tren 36% t6'ng so, xem bang 2-4) va nhu ban thay Ct Bang 2-6, cac co sCt kinh doanh Hoa Ky da d~u tu vao cac nude phat trien nhieu hen nhieu Ct cac nuoc dang phat trien.

Bang 2-6. Vi tri ddu tu true tiep ctia My a hdi ngoai (tinli thea US $ ty tlu'1i gui)

Total $31.87 100% $308.79 100% $126.64 100% $66.38 100% 5115.77 10~
Cac nudc 19.32 61 233.32 76 104.76 83 43.761 66 84.88 73
phat trien
Canada 11.18 35 56.88 18 25.80 20 11.93 18 19.15 17
Europe 6.69 21 148.95 48 67.48 53 25.79 39 55.68 48
ECc 2.65 8 122.25 40 64.91 51 19.10 29 38.24 33
Bel. & Luxd 0.23 0.7 7.80 3 3.68 3 S S
France 0.74 2 11.48 4 8.37 7 0.53 1 2.58 2
ray 8uc 1.01 3 24.45 8 15.97 13 3.32 5 5.16 4
Italy 0.38 1 8.45 3 6.08 5 0.25 <1 2.12 2
Netherlands 0.28 0.9 14.16 5 5.32 4 3.08 5 5.76 5
Great Britain 3.23 10 44.67 14 18.27 14 11.01 17 15.39 13
Dan mach n.a 6.59 2 4.36 3 0.15 <1 Ss
Ireland
Greece n.a - 0.22 <1 0.09 <1 0.00 . 0 S
Japan 0.25 0.8 14.27 5 7.07 6 2.56 4 4.64 4 47

Aust. and 1.20 4 13.21 4 4.41 3 3.48 5 5.32 5
S.Ae
Cac nucc 11.13 35 71.17 23 21.88 17 19.01 29 30.28 26
dang phat
tri8n
Latin America 7.48 23 42.34 14 15.90 13 5.77 9 20.67 18
Brazil 0.95 3 9.96 3 ?~ 6 0.27 <1 1.96 2
Venezuela 2.57 8 2.12 1 1.06 1 0.53 <1 0.53 <1
Mexico and 1.54 5 10.43 3 4.55 4 0.84 1 5.04 4
Central
America
Other western 0.88 3 12.59 4 0.26 <1 1.91 3 10.42
hemisphere
Africa 1 0.64 2 5.09 2 0.07 <1 4.24 6 0.78 <1
Middle East 1.14 4 4.76 2 0.41 <1 2.81 4 1.54 1
Other Asia 0.98 3 18.99 6 5.26 4 6.19 9 7.54 7
and Pacific
I ntemational? 1.42 4 4.30 1 n.a. 3.61 5 0.69 <1
-_ I

xua. xu: Nghien. cuu doanh tliuong h.ien toi 6/1988, trg 81 va tricli nien gici.m

thong ke ctla HK 1977 trg 755

Ghi chu: n.a. =khong c6 so lieu

S =khong ghi dg tranh tiet 1Q cong ty

a. Khac bao gom van tai, giao thong, tieri ich cong cong mau dich, tai chinh, bao hiem, dia oc, ham mo, ngan hang va ban huon.

b. Khong gom dau tv cua Bong Au

c. Anh quoc, Ai NhI Lan, Ban Mach va Hy Lap khong iJ trong EC

van nam 1960. Duoc gom van trong nam 1983.

d. Bi va LI,lC Xam Bao

c. Australia, Tan Tay Lan va Nam Phi b. Khong gom Nam Phi.

g. Cac cong ty hang hai heat dQng dVC1i ca thuan tien chu yeu la cua Panama va Liberia, va nhimg su dau tv khorig ph an b6 cho nVC1c cu the nao bdi hang bao cao.

Nhu trong truong hop mau dich quoc te, tam quan trong tuong doi

48

cua cac khu vue va quoc gia, cling thay d6i. Trong khoang thai gian 27 nam, ty l~ dau tu ruroc ngoai cua HK tai cac nude phat trien da tang W 61 % len 76%. Phan cua chau .Au da tang hon gap doi, va trong so cac nude chau Au; Anh quoc va Tay Due da c6 51! gia tang Ian nhat tinh theo d6la. Luu y ding cac nucc dang phat trien da chiu mot su sut giam Ian.

Dftu hi mroc ngoai trt!c tie'p tai Hoa Ky

D:iu tu nuoc ngoai true tiep tai Hoa Ky da tang nhanh, W khoang $6,9 ty nam 1960 len $262 ty nam 1987. Trong so' 68%, t6ng dau tu nude ngoai cua Chau .Au thi cac c6ng ty da quoc gianh chiern 29% va Ha Lan 18%. Mac du d:iu tu cua cac c6ng ty Due va Nhat tai My 113. $19,14 va $33,36 ty van con thap hen nhieu mire $47,05 ty cua Ha Lan va 74,94 ty cua Anh quoc (xern bang 2-7). ChI c6 4 nuoc - Anh quoc, Ha Lan, Nhat Ban va Tay Due, rna da chiern 70% t6ng d:iu tu nuoc ngoai tai Hoa Ky.

Bang 2·7: Vi tri ddu tu nuoc ngoai tai HK, 1987 ($ ty)

Canada 21.73 1.43 7.48 3.58 2.86 1.61 3.36
Europe 177.96 32.79 70.60 25.61 12.21 13.10 10.71
--
European 157.71 32.24 58.83 22.68 10.77 10.95 10.18
Community
(12)
Belgium 2.60 ss 0.67 0.41 SS 0.0 0.01
France 10.20 Ss 8.91 0.64 -0.25 0.12 0.06
West Gemany 19.64 0.3 9.00 5.97 1.00 1.62 1.12
Italy 1.23 S 0.25 0.18 0.33 S S
Luxembourg 0.15 S 0.05 S -0.02 0.0 0.02
Netherlands 47.05 S 16.12 4.01 5.11 3.11 3.31
Great Britain 74.94 S .23.51 10.84 S 6.06 5.51
Other EC 1.91 S 0.33 S S S S
'Other Europe 20.25 0.55 11.77 2.93 1.44 2.15 0.53
Sweden 4.70 0.35 3.02 1.14 S S .
Switzerland 14.34 0.14 8.32 1.54 S 1.86 0.39
Other 1.21 0.06 0.43 0.24 0.19 S 0.13 49

Japan 33.36 0.03 5.23 14.99 6.02 S 4.43
Australia, New 6.63 0.10 3.12 0.23 0.13 S 0.33
Zealand and
South Africa
Latin America 15.29 0.69 3.67 2.39 0.63 1.07 4.19
Middle East 5.05 S 0.25 0.08 0.77 0.0 0.87
Other Africa, 1.90 S 0.69 0.26 0.18 * 0.60
Asia and
Pacific Xiuit :1.'11: Nghien cuu ltinli doanh hifn nay, 6/1988 trag 83 Ghi chu: s =khong ghi de tranh tiet 1<) cong ty

* Duoi $ 10 trieu

15 nha dau tu 16'n nhat tai Hoa Ky duoc xep hang theo lei tuc d bang 2-8. Tuy mot so co sd kinh doanh nhu Shell, Nestle va Bayer del co milt tai HK tli lau, da so nhirng su dau tu la moi day. Nhin ten cac chi nhanh Hoa Ky, ban co thg biet la chien luoc dau tu 16'n cua ho la mua nhung xi nghiep hien co hen la thiet lap moi W dau. Trong nam 1987, cac nha dau tu nude ngoai del tieu $25,6 ty dg mua va chi $4,9 dg thanh lap corig ty moi.

Bang 2-8: 16 sZ! ddu tu nuac ngoai IOn nluit. tai Hoa Ky ($ trieu.)

Nha dau tu' Nude f)au tu' HK Cong nghi~p LQi We Tal san
nude nqoal
1 Seagram Co. Ltd. Canada E.I. Du Pont H6a chat $32,657 $30,719
(23%)
Seagram (100%) RLiQU 2,540 7,946
Tropicana Trurc uong 741 n.a
(100%)
35,938
2. Royal Dutch Shell Netherlands/United Shell Oil (100%) Nang luonq, 21,070 17,169
Kingdom h6a chat
3. British Petroleum United Kingdom BP America Nang ILiQng 14,378 22,452
(100%) 50

Nha dau tu Nude Dau tu HK C6ng nghi~p Lc;1i We Tai san
nude nqoal
4. BAT Industries United Kingdom BAT US (100%) Ela conq ty 6,251 3,788
Imasco Ltd Canada Farmers Group B{lO hiern 1,191 7,704
Peoples Drug Tiern thuoc 1,498 n.a,
(100%)
Imasco USA Thuc an ngay 1,431 n.a.
(100%)
10,371
5. Tenglemann Group Germany A&P (53%) Sie u thi 10,068 2,640
6. Grand Metropolitan United Kingdom Pillsbury (100%) May che bien 6,191 3,840
Pic. thuc pharn
Grand Met USA Ban Ie, thuc 2,700 n.a.
(100%) u6ng
8,891
7. Campeau Canada Allied Stores Ban Ie 6,220 10,784
(100%)
Federated Dept. Ban Ie I
Stores (100%) ,
Ralphs Grocery sreu th] 1,842 1,112 I
(100%) I
I
8,062 I
8. Nestle Switzerland Nestle Che bien $6,089 $4,8631
Enterprises thuc pharn
(100%)
Alcon Lab. Quang hoc 500
(100%)
6,589
9. Hanson Pic. United Kingdom Hanson Ind. Ela conq ty 6,030 5,772
(100%)
10 Pechiney France American Bao bl 4,320 3,120
National Can
Pechiney Due kim leal 1,398 1,228 51

Nha dsu tu Nude Dsutu'HK Cong nghi~p Lc;1i tire Tai san
nude nqoal
11. Petroleos de Venezuela Citgo Petroleum LQc, ban 4,110 1,343
Venezuela (50%)
Champlin LQc, ban 1,600 550
Refining (100%)
5,710
12. Unilever NV Netherlands United Unilever U.S. Che bien 5,688 6,449
Unilever Pic. Kingdom thuc pharn
13. Hoechst AG Germany Hoechst H6a chat 5,679 5,703
Celanese (100%)
14. NV Philips Netherlands North American Dien tu 5,424 3,423
Philips (100%)
15. BASF AG Germany BASF (100%) H6a chat 5,000 2,956
16. Bayer AG Germany Mobay (100%) H6a chat 2,017 1,493
Miles (100%) Y te 1,706 1,229
Agfa (100%) Nhiep anh 818 759
Other co. (100%) Thuc pharn, 178 147
bia
,
4,719 Ghi chu: na =khong co so Iieu, e =phong dinh

Xua! XII: 100 su dau tu nuoc ngoiii Ian nluit tai HK, Forbes 2-7-1989

T~I SAO L~I RA NUde NGoAI

Cac hang quoc te di ra ruroc ngoai vi mot so ly do, tat ca d§u lien ket voi uoc muon hoac tang IQ'i nhuan va doanh so hoac dg W bao v~ khoi bi xoi men vi canh tranh. Bat ky ly do nao, tuy thea CIJC dien cua hang, cling co thg dat mot trong 2 muc tieu do.

Tang doanh s6 va IQi nhuan

Ma ra nhiing thi truang mai: Cac nha quan ly luon luon bi ap luc phai tang so ban va IQ'i nhuan cua hang minh, khi phai dung truce mot thi trl1Cing da bao hoa tai nQi dia ho bat d~u tim cac thi truong mci

52

ngoai noi dia, H9 thay ding mot su tang gia TSL dau nguoi va su tang trucng dan so duong nhu tao ra nhung thi truong hua hen cho heat dong cua minh

To'ng san luang quoc gia / ddu nguai: trung binh. s6' hoc ciia oiec ldy to'ng san luang cila mot nuoc chia cho dan so' ctla nUGC do.

Tao ra th] tru'ong mdi

Mac du hau nhu ai cling xem TSLldl'iu nguci la co s6' dg so sanh cac nen kinh te cac nude song phai vo cung than trong dg tranh rut ra nhung ket luan thieu bao dam. Truoc het, bdi vi he thong thong ke tai nh ieu nude dang ph at tr ien la thieu s6t, nen tinh chat kha tin cua cac du kien do cac nude do cung cap khong chinh xac.

Thu hai, muon di tci duoc mot co s6' chung tinh bang dola My, ngan hang the gici d6i tien cac nude sang dola. Cac vien chuc Ngan hang the gici nhin nhan rang phuong phap cua ho ap dung hoi suat chuyen d6i chinh thuc khong phan anh chinh xac mai luc cua cac tien t~. Theo ho "su khac biet thu nhap thuc te giua cac nen kinh te dang phat trien va cong nghiep h6a c6 kha nang bi ph6ng dai",

Sau cung, ban phai nho rang TSLldl'iu nguoi chi la mot trung binh so h9C c6 duoc bang each chia TSL cho t6ng dan so. Tuy nhieri, quoc gia vrri TSL thap hon nhung thu nhap duoc ph an phoi d@u hen co thg la mot thi truong dang mong t1CfC hen la mot thi trucng c6 TSL cao han rna ph an phoi khong dong deu. Mat khac, mot su phan b6 thu nhap lech lac trong mot nuoc c6 TSL/dau nguoi thap, c6 th@ la mot thi trirong hua hen, dac biet doi voi xa xi pham. Tai Bolivia, cling c6 nguoi di xe Cadillac day!

Cac du lieu 6' Bang 2-9 tli mot cai nhin vi mo , cho thay cac thi truong tren the gioi dang mo rong, nhung dieu nay khong c6 nghia la co nhirng co hoi tot dong d@u cho moi hinh thirc kinh doanh. Su tang trudng kinh te tai n1Qt niroc kh ien cho thi tnrong cua mot so san pham mat di vinh vien trong khi thi truong cho cac san pham khac ducc tao ra. Vi du: mot nuoc dang 6' giai doan dau ph at trien. Heat dong san xuat tai noi dia, lac hau do la mot thi trircng tot cho nhung nha xuat khau hang tieu dung. Tuy nhien , voi viec phat trieri kinh te tiep tuc, gioi doanh nhan nhan ra nhung co hQi thu lei nhuan trong viec (1) san xuat noi dia cac loai hang tieu dung doi hoi cong nghe gian den hoac (2) lap rap tu cac bQ phan nhap khau cac san pham doi hoi corig ngh~ tien tien hen. Cac chinh phu c6 chinh sach bao hQ cong nghiep trong niroc,

53

Vl~C nhap khau cac hang h6a dang duoc san xuat tai nuoc d6 thong thuong se bi cam. Do d6, cac nha xuat khau cac hang tieu dung de che' tao, nhu son, chat ket dinh, hang my pham, ao quan va hau het bat cu hang gi bang nhua, se bat d~u mat thi truong nay.

Cac HEm hi~p kinh te' da quoc

Lien hiep kinh te da quoc 113. mot nh6m quoc gia lien ket vo i nhau nham giam bat cac hang ra.o doi vdi mau dich trong nh6m va hop tac trong cac van d@ kinh teo

Thuc te da so cac nuoc c6 dan so va TSL/d~u nguoi phat trign khong c6 nghia 113. ho da dat du tarn cB M bao dam dau tu vao mot t6 chuc dg xuat khau hoac dg san xuat tai nQi dia.

Doi voi nhieu san pham, nhieu trong so cac nuoc nay van con thieu tiern luc thj truong. Tuy nhien, khi cac nude d6 da tao thanh cac lien hiep kinh te da quoc (vi du, cong dong chau Au hoac Hiep hoi TI/ do Mau dich chau Au), nhung thi trimng moi da Ian hen nhieu den muc mot so hang da bo qua cac giai dean xuat khau dau va da tham nhap vao thi truong bang each che' tao tai dia phuong.

Nhung thi trirong nuoc ngoai phat trign nhanh. Khong' nhung cac thi truong moi xuat hien d hai ngoai, rna nhieu trong so cac thi trucng nay phat trign CJ mot muc do nhanh hon thi truong quoc noi. Mot vi du n6i bat 113. su tang tnrong cua t6ng san luong cua Nhat va TSL!d~u nguoi, tang ttl $43 ty va $458 trong nam 1960, len $1.925 ty va $15.770 trong nam 1987. Bang 2-9 cho thay muc tang trudng thuc te cua Nhat binh quan 3,1% nam, mot trong nhung mire cao nhat trong so cac nude cong nghiep h6a Ian. Hay thir xem muc tang truong nam cua mot so nude cong nghiep h6a moi: Singapore 5,6% va Hongkong 5,5%. Mot nh6m thi truong tang truong nhanh khac - cac nude OPEC, dac biet cac nuoc d Trung Dang - hau nhu chi ngay mot ngay hal 113. xuat hien khi gia dau tang gap 4. Cac nha quan ly dot nhien thay cac thi truong moi nay dang gia hang ty dola. Chang han, nhap khau cua Iran tang gap 8 Ian chi trong 6 nam. Dang luu y 113. trong so 152 quoc gia thuoc Bang thong ke cua Ngan Hang The gioi rna Bang 2-9 can cu vao d6, 31 nude c6 tang tnrong binh quan hang nam TSL/d~u nguoi cao hon muc tang trucng cua Hoa Ky trong giai doan 1980-87.

SI/ tang truong nhanh hon tai cac thi truong cua cac nuoc dang phat trien thucng dien ra vi mot ly do khac. Khi mot hang da cung cap cho thi trirong bang xuat khau, xay dung mot nha may dg san xuat tai

54

dia phuong, thi chinh phu nuoc chu nha thuong cam nhap khau. Hang nay, khi con hoat dong xuat khau c6 thg phai chia se thi trucng voi 10 hay 20 nha canh tranh, thi nay duoc doc chiem thi tnrong cung vdi mot so it nha san xuat nQi dia khac. 'I'ruoc khi General Tire bat dau che' tao vo xe tai Chile, c6 thg c6 ca chuc nha xuat khau, gdm ca General Tire canh tranh tren thi truong. Tuy nhien, mot khi bat dau c6 san xuat trong mroc thi ca thi truong chi con mdi mot nha cung cap, d6 la General Tire. £)6 goi la tang trudng.

Bang 2-9: Dan s6 (1987) TSL / ddu. nguoi (1987) va muc binli qtuiri tang trudng ctia rst.tns« nguoi (1980-1987) va dan so' (1980-1987) (cac nuoc

co dan s6 til 1 trieic tro len)"

1987 Mire tang truong narn (%)
Xep nude rst.esu Dan s6 TSLldau Dan s6
h9ng nguai (US$ (trieu) nguai (US$ (trieu)
thai qia) thai qia)
1 . Switzerland $21,250 6.5 1.5% 0.3%
2. United States 18,430 243.4 2.0 1.0
3. Norway 17,110 4.2 35 0.3
--
4. Japan 15,770 122.1 t 3.1 0.6
5. Sweden 15,690 8.4 1.8 0.1
6. United Arab Emirates 15,680 1.5 -9.5 5.3
7. Canada 15,080 25.9 1.9 1.0
8. Denmark 15,010 5.1 2.4 0.0
-
9. Kuwait 14,870 1.8 -3.0 4.2
10. West Germany 14,460 60.8 1.9 -0.2
11 . Finland 14,370 4.9 2.2 0.5
12. France 0 12,860 55.6 0.7 0.5
13. Autria 11,970 7.6 1.7 0.0
14. Netherlands 11,860 14.6 0.8 0.5
15. Belgium 11,360 9.9 1.0 0.0
16. Australia 10,900 16.2 1.5 1.4
17. United Kingdom 10,430 56.9 2.5 0.1
18. Italy 10,420 57.3 1.3 0.2 55

19. Hong Kong 8,260 5.5 5.5 1.2
20. New Zealand 8,230 3.3 0.9 0.9
21. Singapore 7,940 2.6 5.6 1 .1
22. Israel 6,810 4.4 0.3 1.7
23. Ireland 6,030 3.6 -1.4 0.8
24. Spain 6,010 38.9 1.6 0.5
25. Oman 5,780 1.3 8.7 4.5 Xiuit xu: Ban d6 Ngtiri Hang tid gioi 1988 (Washington DC 1988) Ghi chu: na: kh6ng co so lieu

* Ngan hang the gioi kh6ng bao gom cac udc tinh TSL/dgu nguoi dci voi hau het cac nen kinh te ke hoach tap trung, nhu Lien X6 va Ba Lan, boi Ie dang co bat dong v~ phuong phap can ung' dung.

* Chi liet ke nhung nuoc co bao cao du lieu cho Ngan hang The

gioi.

* Cac muc tang tnrcng TSLIdgu nguoi nay la thuc teo

1987 Muc tang truong narn (%)
Xep I --
nuoe TSLIdau nguar Dan so TSLIdau
hc:tng Dan so
(US$ thai qia) (trieu) t nguai
--
128. Sudan $330 23.2 -4.0% 2.8%
--
129. Rwanda 310 6.5 -3.1 3.3
--
130. Sierra Leone 300 3.8 -2.5 2.4
130. China 300 1,068.7 9.1 1.2
130. Togo 300 3.3 -3.5 3.4
130. India 300 797.1 2.6 2.1
130. Benin 300 4.3 -0.6 3.2
135. Somali 290 5.7 -0.8 2.9
136. Niger 280 6.8 -5.3 3.0
137. Uganda 260 15.7 -2.4 3.1
138. Burundi 240 5.0 -0.4 2.7
138. Zambia 240 7.2 -4.4 3.5
140. Tanzania 220 23.9 -1.8 3.5 141. Mali 200 7.8 -0.0 2.4
141. Madagascar 200 10.9 -4.0 3.3
143. Burkina Faso 170 8.3 -0.6 2.6
144. Lao, PDR 160 3.8 n.a 2.1
144. Nepal 160 17.4 2.0 2.5
144. Zaire 160 32.7 -2.8 3.1
144. Malawi 160 7.6 -0.3 3.3
144. Bangladesh 160 105.9 1.0 2.6
149. Mozambique 150 14.6 -9.5 2.7
149. Chad 150 5.3 2.5 2.4
149. Bhutan 150 1.3 n.a. 2.1
152. Ethiopia 120 44.8 -1.6 2.4 Ghi ch.u: na: khong co so lieu

Thu loi nhtuui Zan han: nhu ban biet, co the' thu duoc them lei nhuan bang each hoac tang doanh thu hoac giam chi phi cua hang hoa ban ra, va thong thuong mot hang co duoc nhung dieu kien de' lam duoc ca 2 viec do.

Tang doanh thu: H9a hoan lam tat d. cac nha' canh tranh quoc noi cua mot hang mci co mat tai tat ca thi trucng qucc ngoai rna hang nay hoat dong. d noi nao co it canh tranh hen, hang nay co the' kiern duoc gia hoi hen cho cac hang hoa va dich vu cua minh. Chang han, General Tire chi co 3 nha canh tranh tai Tay Ban Nha cho vo xe co ranh chu V trong khi tai Hoa Ky co d. hang chuc hieu khac nhau.

Ngoai ra, cac hang doi luc cung co the' dua nhung san pham moi ra thi trucng hai ngoai sam hen a qudcnoi. Di~u nay dac biet dung trong cong nghe duoc pham. Robert Dean thuoc hang Smith-Kline Beckman (doanh so $4,75 ty) cho rang chinh su viec co quan quan trj Duoc pham va thuc pham cham tre trong viec phe chuan nhung san pham mdi da khien cho nganh duoc phai di ra nuoc ngoai lam an "N ganh nay han se khong co nhung hoat dong kinh doanh quoc te neu khong vi nhung quy dinh cua CO quan quan If thuc pham va duoc pham. Chung toi phai tim mot thi trirong rong hon de' bu vao phi t6n to Ian khi dua mot thir thuoc ra thi truong".

Chi phi hang ban ra ha han. Ra niroc ngoai lam an, du bang each xuat khau hoac san xuat a hai ngoai, thuong co the' ha chi phi hang ban

57

ra. Tang t6ng doanh so bang each xuat khau khong nhung giam gra nghien cuu phat trien cua moi don vi, rna con co the giup tiet kiern nhieu mat khac mra.

San xuat tai cac nude khac cling co the it ton kern hon khi lao dong, nguyen lieu hoac chi phi nang IUQ'ng ha hen. Ngoai ra, mot so chinh phu dat ra nhung su uu dai dac biet de thu hut dau tu moi giup giam nhieu cac chi phi dau tu va mire dQ rui roo Chang han Hy L9-p, mot trong nhirng thanh vie n mci nhat cua Cong ddng Chau Au, danh nhung uu dai sau day: (1) tro cap dau tu len tci 50% cua khoan dau tu (2) tro cap tien lai de bu tcii 50% ti~n lai ngan hang va (3) giam t6'i 90% so IQ'i nhuan bi danh thue cua mot so co siJ kinh doanh. Mac du cac uu dai thuan tuy khong du la dong lire de dau tu hai ngoai, chung han la mot yeu to dong gop. Cac uu dai cling se tac dong vao noi rna cac su dau tu se duoc thuc hien. Cling hien nhien la chung se anh hudng' tich cue den chi phi cua san pham ban ra.

Giao thong cdi thien: Day co the duoc xem la mot yeu to ho tro cho vise mo nhirng thi trircng mdi iJ hai ngoai, bdi Ie chac chan kha nang lien 19-c voi thuoc cap va khach hang bang telex va dien thoai da giup cac nha quan If tin tuiJng vao kha nang kiem scat cac heat dong iJ hai ngoai neu can thiet phai tien hanh. Cac nha quan If cling biet rang, nho van chuyen cai tien, ho co the dua nguoi W, que nha sang giup giai quyet cac van d~ iJ dia phucng hoac dich than co mat 0 do chi sau vai tieng neu can.

Lien 10-c toi quan trong doi voi cac cong ty da quoc den mire Barbodos da co the thu hut duoc cong nghiep treri cO siJ cac phuong tien lien 19-c tuyet hao cua minh. American Airlines chang han thuc hien xV If du lieu cua minh tai day.

Thai gian di 19-i ngan hen cling la nguyen do cua nhieu co hoi kinh doanh bdi Ie doanh nhan nuoc ngoai phai den tan nude chu de tim nhap san pham mdi hay tim mua cong nghe mci.

LQ'i rrhua n nhi~u hori d mioc ngoa i lit d('mg It!c diiu hi.

LQ'i nhuan nhieu hon iJ nude ngoai la mot dQng luc manb me de dau tu ra hai ngoai trong dau thap nien 1970 va 1980. Business International bao cao rang 90% trong so 140 cong ty thuoc 500 cong ty hang dau theo t9-P chi Fortune da dat duoc IQ'i nhuan cao hen doi vci tai san rang iJ niroc ngoai trong nam 1974. Dieu nay la mot su' kich thich doi voi cac cong ty chua co mat iJ thi truong nuoc ngoai ra hai ngoai

58

kinh doanh.

Tuy nhien, loi nhuan tlt kinh doanh hai ngoai bi anh hucng nam 1975, khi gia dau tang gap 4, lao dong' tai Au chau cang tang doi hoi cac chinh phu ap dung cac chuong trinh phiic loi ton kern.

CI,IC dien nay keo dai cho den 1977, nhung ty l~ thu nhap <1 nuoc ngoai so voi tong sO' (FEBIT/TEBIT) lai tang VaG narn 1978 va dat dinh cao VaG nam 1980. Mac lei nhuan <1 nucc ngoai giam trong nam 1981 voi vise suy thoai tung xuat hien tai Hoa Ky khoang giua thap nien 1980 bat dau <1 hai ngoai. Ty l~ lei nhuan qu6c ngoai so voi tong lei nhuan tang manh VaG nam 1983 va lei nhuan qu6c ngcai nhu la mot phan cua ta i san tiep tuc cao hen lei nhuan tai HK.

Luu y la trong thai ky 1978-85, binh quan tang trudng trong lqi nhuan qu6c ngoai vuot mac tang trudng doanh sO' niroc ngoai (5,9% so voi 4,1%), trong khi lei nhuan qu6c nci giam binh quan 27% mac du doanh sO' qu6c no i tang 5,2%.

Mua san pluim. cho thi truang que nh.a. Viec di lai tuong d6i de dang ra nuoc ngoai da tao ra thi trirong cho san pham mci giup de dang viec tim nhung san pham moi de' dua VaG thi trucng Hoa Ky. Ke' ttl B~ nhi the chien, chua bao gia sO' nguoi My di ra nuoc ngoai lai d6ng den the va trong nhung chuyen di d6, ho da gap nhung san pham va tap tuc chua bao gia gap triroc kia. Chang han, nhirng nguci quen vo i tap quan u6ng ruou trong bua an cua Au chau hie v@ nha muon tiep tuc th6i quen do. Nhirng nha kinh doanh My nhay ben voi chieu huang nay da cho nguoi di khap the gioi mua v@ cac san pham mci do v@ va nhieu nha san xuat noi dia bat dau che tao tai day.

Ban lanh dao Minnetonka dang lung SI,lC trong mot sieu thi Due thi ho thay mot san pham la - kern danh rang de' trong mot bQ phan phoi bang born, chua thay xuat hien tai HK - va ho li@n lien h~ voi nha san xu at Due. Bay la khdi dau cua kern danh rang Check-up. MQt ph6 chu tich tiep thi tuyen b6 "trong nhung chuyen di kinh doanh tai Au chau, chung t6i van danh thai gio di mua hang vat va chinh dieu nay giup chung t6i <1 the thuong phong d6i voi cac nha canh tranh Ian cua chung t6i" .

Cac hang My da tim ra cac san pham nhu thung giay dung thuc u6ng sat trung (cho phep tich tru' kh6ng can tu lanh), bot de' u6n t6c, binh xit mroc hoa "viec tim kiern cac san pham mci ben kia dai duong va bien gici dang s6i dong" d6 la lei cua chu tich phan bQ qu6e te cua General F6d.

59

'I'hoa man lide muon khuech trlidng cua ban Iarrh dao,

Viec tang tnrong nhanh hen giup thuc hien duoc ude muon khuech trucng cua ban lanh dao. Cac e6 dang va cac nha ph an tach tai ehinh cung mong moi cac hang tiep tuc phat trien, nhirng cong ty von chi heat dong a thi truong quoc noi da nhan ra rang ngay cang kho dap ung duoc su mong moi do. Ket qua 11'1 nhieu hang da khusch trucng ra cac thi trucng hai ngoai. Dieu nay cac cong ty dong tai cac nude nho nhu Nestle (Thuy S1) SKF Bearing (Thuy E)ign) va Shell (Anh - Ha Lan) da kham pha ra each day hang chuc nam.

MQt khia canh khac cua ly do thuc day cac nha lanh dao cong ty bat d§.u tim kiern thi truong hai ngoai 11'1 eo thg W eho minh 11'1 "da quoc" cung t00 ra duoc mot an tucng quan trong anh huang toi khach hang. Sun mierosystems mot nha san xuat cac tram dien toan, mci day rna mot trung tam ky thua t tai Due va dang xay dung mot nha may tai Xcotlen. "Muon 11'1 mot nha kinh doanh len tren thi truong, ban phai ducc quoc te thua nhan", do 11'1 phat bigu cua giam doe Au chau cua hang Sun.

Bao he} th] trliong loi n'hua n va Doanh thu

Thong thuong, mot hang hay ra nude ngoai: dg bao ho thi truong trong nude cua minh. Cac cong ty dich vu (ke toan, quang cao, nghien cuu tiep thi, ngan hang, phap ly) se thiet lap cac heat dong hai ngoai trong nhung thi truong nci eo nhung khach hang ehinh cua ho, dg d~ phong cac doi thu canh tranh tharn nhap cac khach hang do. HQ hieu ding khi mot ke canh tranh da eo thg chung minh duoc eho gidi lanh d00 kha nang cua minh bang each phuc vu cho mot cong ty eon a nude ngoai, ho eo thg chiern luon ca toan bQ khach hang. Cung vay, nhung nha eung cap eho cac nha che t00 thiet bi nguyen thuy (chang han, binh dien eho cac nha san xuat xe hoi) thucng thea gucng cac khach hang len cua minh. Cac nha eung cap nay eo them lei the 11'1 ho dang di VaG nhirng thi truong mci voi mot co so' kh ach hang dam bao.

Cac nha eung cap phu tung xe hoi Nhat da thea cac nha che' t00 xe hoi Nhat sang Hoa Ky. Tokyo Seat da thiet lap mot cong ty eon dg che t00 ghe ngdi, h~ thong xa khi thai va cac phu tung khac eho Honda va hang nay cung da yeu du Nippodenso mot nha san xuat bQ tan nhiet va thiet bi lam nong thiet lap mot nha may tai My. Ngoai cac nha eung cap thuoc M thong Mitsubishi (cac hang trong t6 hop Mitsubishi nhu Diamond Star, mot lien doanh Chrysler-Mitsubishi) thea Mitsubishi

60

sang Hoa Ky, cac nha cung cap Nhat khong thuoc t6 hop nay cling tiep buck. Tai Indiana, mot hop tac xa 16 nha cung irng cua Mitsubishi goi la Eagle Wing da xay mot nha may $36 trieu dg san xuat cac bo phan nhu thanh hoan xung va b~ dong co. "Chung toi duoc Mitsubishi true tiep yeu cau xay dung dir an nay a day tai HK" Ong Isanue Kawasaki, chu tich Eagle Wing cho biet. Nhirng khong chi cac nha che' tao phu tung xe hoi moi can du. Mitsubishi Bank, ngan hang hang dau cua Honda, rna mot chi nhanh tai Columbus, Ohio de phuc vu nha may Ohio cua Honda.

Thinh thoang, mot hang thiet lap heat dong tai que nha cua mot doi thu canh tranh chinh vdi quan niem ding dci thu cua minh qua ban tam bao v~ thi trtrong do den muc co it nang luc de canh tranh tai que nha cua hang. Mac du Kodak cho ding quyet dinh moi day cua ho rna mot nha may che tao tai Nhat chang lien can gi den doi thu canh tranh Nhat (Fuji), loi loan bao tren da dien ra chi 10 ngay sau khi Fuji bat dau xay dung co sa che tao dau tien cua minh tai Hoa Ky.

Mot cong ty cling co the ra nuoc ngoai dg bao v~ thi truong quoc nci cua minh khi phai doi pho voi su canh tranh tlf nhap khau gia ha cua nuoc ngoai. Bang each di chuyen mot phan hay toan bO cac phuong tien san xuat cua minh sang nhung nuoc rna trr do phat sinh canh tranh, cong ty co the' huang duoc nhirng lei the ,nhu gia lao dong, nguyen lieu hoac nang luong re han. Ban lanh dao co the quyet dinh che tao mot so thanh phan a nuoc ngoai va l:ip rap chung tai que nha; hoac neu san pham doi hoi nhieu lao dong trong khau l:ip rap sau cung, thi ho co thg quyet dinh dua cac thanh ph an do den noi khac cho thao tac hoan tat nay. Mot khai n iern mci, nha may song sanh a bien gioi Mehico-Hoa Ky, da hinh thanh vi gia nhan cong Mehico thap.

Khai rriem nha may song sanh

Mot so cong ty Hoa Ky voi cac heat dong liip rap doi hoi nhieu lao dong da thiet l~p cac nha may song sanh - cac co sa san xuat a 2 ben bien gidi Me - Hoa Ky, each nhau mot khoang each ngan. Nha may a My san xuat cac bQ phan doi hoi cac qui trinh nhieu dau tu va giao cho mot nha maya phia Mehico rap. Boi Ie luang cua Mehico, sau nhiau Ian ha gia ddng peso, chi bang 1/6 luang cua mot cong nhan My hoac 1/2 so tien tra cho cong nhan tai Nam Tri@u 'I'ien, HongKong, Singapore va Dai Loan, cac hang My dang canh tranh mot each co ket qua voi chi phi ha tai A chau. Chang han General Motors co 17 nha may lam nhung cong viec doi hoi nhieu lao dong nhu cat, may nern xe hoi va Mp

nip cac dai day dien. Cac nha may Nhat che tao tai Hoa Ky nhu Panasonic (TV) va Sanyo (tu lanh) cling dang lei dung muc luong thap cua Mehico va su glin gui voi Hoa Ky. Khoang 270.000 cong nhan trong 1050 nha may bip rap (goi la moquiladoras tai Mehico) bip rap cac san pham di tU qulin ao cho den ban phim may dien toano Cac hoat dong lap rap gio day mang ve cho Mehico nhieu ngoai t~ hen bat ky hang xuat khau nao khac, ngoai tru dau hoa. Chung da vuot qua du lich trong nam 1985.

Cac nuoc Caribe cling huong duoc nhung lei ich tuong tu tU ke hoach sang kien khu vue Caribs. Ky nghe trang phuc cua Hoa Ky dua ao qulin c:it san sang cac nude nay M noi day gia cong va dua ve ban tai Hoa Ky. Cong viec nay da tao ra tren 100.000 viec lam tai Haiti, Cong hoa Dominic, Hamaica va cac nuoc ke can. Cac hoat dong gia cong va bip rap tren thuc hien duoc vi da co nhung luat l~ dac biet duoc thong qua cho nhung nude chi danh thue vao gia tri gia tang ngoai lanh th6 Hoa Ky. Thong thuong, thue nhap khau chi duoc tinh tren gia tr; cua to an bQ thanh pham.

Bao he;, thj tru'ong quoc ngoa i

Chuyen tU xuat khau sang san xuat a hai ngoai la viec c:ln thiet dg bao hQ cac thi truong hai ngoai. Ban giam doc CUll mot hang cung ung cho mot thi truong beo ba a hai ngoai bang hang xuat khau c6 thg bat dau ghi nhan mot so' dau hieu dang ngai la thi trinrng do dang bi de doa.

Thieu ngoai hoi: MQt trong nhung dau hieu dau tien la su thanh to an cham tre cua cac nha nhap khau. HQ co du tien dia phuong nhung gap phai nhung su cham tre trong viec co duoc ngoai hdi tU ngan hang trung uong cua chinh phu. Nguoi quan ly tin dung, bang viec kiem tra voi ngan hang cua CO' sa kinh doanh va cac nha xuat khau khac, biet duoc rang tinh hinh nay dang tra thanh mot can benh dia phuong - mot dau hieu dang tin cay phan anh quoc gia dang thieu ngoai hoi. Trong khi xem xet can can thanh toan cua quoc gia, nha quan ly tai chinh co thg thay ra la thu nhap xuat khau da giam trong khi khdi luong xuat khau van cao. Cac nha xuat khau c6 kinh nghiem biet rang quan ly nhap khau va quan ly ngoai hci slip duoc thuc hien va co nhieu kha nang danh mat thi truong, dac biet neu ho ban san pham tieu dung. Trong cac thrri ky khan hiem ngoai t~, cac chinh phu khi nao cling danh uu tien cho nhap khau nguyen lieu va qui trinh cong nghe.

62

Neu nhung lei digm cua dau tu nhieu hen nhung diem bat lo i, cong ty co the quyet dinh bao ve th; truong nay bang each san xuat tai do. Khi mot cong ty da co mot nha may trong nuoc, chinh phu se no luc t6i da cung cap ngoai t~ mua nguyen li~u de giu cho nha may, mot nguon t00 cong an vise lam tiep tuc heat dong cho nan viec nhap cac san pham canh tranh bi cam. SIf canh tranh neu c6 se phat sinh tu cac nha san xuat noi dia khac.

Viec thieu ngcai t~ khong phai la ly do duy nhat de cong ty thay doi tU xuat khau sang che' t00 trong mot thi truong. Kinh doanh xuat khau co the v§.n phat tr ien va viec thanh toan mau le, nhung du sao cong ty van phai thiet lap mot nha may trong thi truong. Ly do la cac nguo i canh tranh cling dang hucng duoc nhieu lei nhuan den mire c6 the lap nha may ngay tai thi trirong do.

Neu mdt hang canh tranh quyet dinh thiet lap mot nha may trong thj truong, ban lanh dao phai quyet dinh nhanh chong lieu phai tiep buoc hay co nguy co mat thi trirong vlnh vien. Cac nha quan ly biet ding nhieu chinh phu, dac biet tai cac nU<1C dang ph at trien, khong nhung cam nhap rura mot khi san pham duoc san xuat trong nU<1C rna se con cho phep 2 hoac 3 cong ty khac VaG nham duy tri du thi truong cho cac hang noi dia. Trong nhieu nam, General Motors da tim each VaG Tay Ban Nha, nhung chinh phu Tay Ban Nha cho rang trong nU<1C da c6 du hang san xuat xe hoi, nen tU choi khong cho. Chi mdi day, triroc ngay Tay Ban Nha gia nhap Cong dong Au chau, General Motor moi diroc phep vao.

Th.i truang ha ngu6n: M9t so' cac nU<1C OPEC da dau tu vao cac thi truong loc dau va tieu thu, chang han cac tram xang va cac thiet bi phan phdi dau de dun nong nham dam bao thi truong dau tho cua ho voi gia ca thuan lei hon. Nhu ban da thay Petroles de Venezuela 111 mot trong nhung hang dau tu nU<1C ngoai Ion nhat tai Hoa Ky. Kuwait mua he thong loc va tieu thu cua Gulf Oil tai 3 quoc gia Au chau va con sO hilu 20% British Petroleum, la cong ty dau tu nU<1C ngoai Ion thu 3 tai My. Day chi la 2 trong nhieu vi du.

Clui nghia bdo h¢: Khi mot chinh phu thay rang nen cong nghiep dia phucng bi nhap khau de doa, chinh phu c6 the dung len cac hang rao nhap khau de ngung hoac giam nhap khguD*D, Ngay ca su de doa se lam dieu do cling du de kich thich nha xuat khau dau tu VaG cac co so san xuat tai nude nhap khau. Dieu nay, cung vdi dong yen cao gia, mot yeu to' khien cho hang xu at khau Nhat kh6 canh tranh voi san pham Hoa Ky, la nhung ly do chinh khien Nhat Ban dau tu tai Hoa Ky.

63

Dam bao nguon nguyen li~u

it c6 nude phat trieri nEW lai c6 du nguon nguyen lieu trong nude.

Nhat Ban va Au chau hau nhu hoan tcan I~ thuoc van cac ngudn ttl nuoc ngoai, va ngay ca Hoa Ky cung I~ thuoc van nhap khau d6i voi qua nua so' nhu cau v@ nhcm, chrom, manggan, niken, thiec va kern. Rem nira, Bq Noi VI,I udc tinh ding van cuoi the ky nay, sat, chi, tungxten, dang, potaxium va luu huynh se duoc them vao danh sach t6i yeu.

B@ dam bao ngudn cung cap lien tuc, cac nha che' tao tai cac nuoc cong nghiep h6a bat buoc phai dau tu van cac nude dang phat trien noi kham pha ra hau het cac tru luong mdi. Ngay ca Hoa Ky cung duoc xem la mot nguon nguyen lieu cho mot so' nuoc ngheo tai nguyen. Shigeo Muraola, ph6 t6'ng lanh su Nhat phat bieu:

"Hoa Ky cung irng nguyen li~u doi dao. Bdi Ie Nhat Ban ttl lau da I~ thuoc van Hoa Ky d6i vrri mot so' vat tu nhu ngu c6c, than coc va go, di@u hoan toan hop logic la cac hang Nhat Ban thiet I~p cac CO so g<in cac ngucn cua cac nguyen lieu chu yeu do."

Thu d~c cong nghe va bi quyet quan tri: MQt If do thucng duoc cac hang nude ngoai d<iu tu tai Hoa Ky neu ra la s\f thu dllc cong nghe va bi quyet quan tri. Chu tich t6' hop Samsung cua Nam 'I'rieu Tien (doanh so' $21,1 ty), khi n6i v@ cac ke hoach ph at trieri cua minh da phat bieu:

"Neu n6i v@ may dien to an va chat ban dan, that' kh6 rna du nhap cong nghs ducc van nuoc chung toi. Neu thiet I~p mot nha may tai Hoa Ky, chung toi c6 the thu dac kien thuc de dang hen". Cong ty H6a chat khong 10 Bayer cua Dire (doanh so' $20,7 ty) da neu ra If do nay khi mua Miles Laboratories "d@ tiep can duoc h~ thong phan phci, tiep thi, nghien ciru phat tri@n vung vang cua ccng ty",

Tinh da dang v@ mat dia If. Nhieu ban lanh dao da chon tinh da dang v@ mat dia If nhu la phuong tien M duy tri doanh s6 va thu thap 6'n dinh khi neri kinh te trong nuoc hoac nganh kinh doanh cua ho bi suy thoai. Thong thucng, khi mot nen kinh te hay corig nghiep xu6ng thap (chang han nganh vat lieu xay dung) thi 0 mot noi nao do tren the gioi lai 0 dinh cao. B<iu thap nien 1980, cac hoat dong hai ngoai cua cac cong ty da quoc Hoa Ky da vtrot tren cac hoat dong kinh doanh qu6c noi. Chang han Sunbeean va Ford, bao cao ding kinh doanh cua ho tai Mehico da gia tang mdt each khac thuong, va Twin-Dies mot hang che tao true truyen dong cho biet su dinh tre tai thi truong Au chau khong "t~ hai nhu 0 tai Hoa KY". Nam 1987, lei tire tang 32% cho Roechst, hang san xuat h6a chat cua Due, chi vi do lei tire cua cong ty con cua n6

64

a My la Celanese. "Neu khong co cac lei tuc nay, lei nhuan cua cong ty han da giam". Chu tich cua Hoechst da cho biet nhu vay,

St;i an djnh chinh trio

Cac cong ty da quoc co hQi sa tai Hoa Ky khorig bi thuc day bai su 6n dinh chinh tri khi di ra nuoc ngoai, mac du day thuong la yeu to hang dau trong viec ho chon lua nen di toi cho nao. Tuy nhien, cac hang Au chau va the gici thu ba chi co thg that su thuc hien nhung sir dau tu a nude ngoai khi a do co su 6n dirih chinh tri moi Chu cua mot hang Due co nho rna mot nha may tai Geotgia da phat bieu nhu the nay khi ong xem xe t tinh the tai Au chau: "Toi cam thay khong an tam. 'I'oi thich nguoi My va muon rut v@ ben do. Hoa Ky chac se khorig bao gia danh mat W do cua minh".

Nhu ban da h9C trong chuang 1, tat ca cac phuong tien dg trd nen can du vao kinh doanh hai ngoai co thg tom gon vao 2 hoat dong (1) xuat khau sang met thi truong qUQC ngoai hoac (2) che' tao tai do.

Xu6t hluiu

Hau het cac cong ty da M.t dau su can du vao kinh doanh hai ngoai bang each xuat khau, - co nghta la ban ra nuoc ngoai mot phan san hrcng binh thuorig cua ho. Phuong phap nay doi h¢i it dau tu va tuong doi khong co rui roo Day la mot each tot dg tham do kinh doanh quoc te rna khong phai cam ket mot so Ian tai nguyen vat luc, Neu ban quan tri quyet dinh xuat khau, ho phai It/a chon giua xuat khau true tiep va gian tiep,

Xu/it hluiu. guiri tiep: Vi~c xudt khdu hang h6a va dich. uu. thong qua nhieu. nlui xudt khdu d(jt co sa tai trong nuac.

Xudt khdu true tiep: Vi~c xiuit khdu hang h6a va dich. Vlf, do chinh hang san xtuit ra.

Cong ty miii dich: Co sa kinh doanh thdt lap nluini muc dich. tieu th.u hang h6a va dicli uu. chu khoru; san xudt.

Xu/it khdu guin. tiep:

Xuat khau gian tiep dan gian han xuat khau true tiep bdi Ie no khong doi hoi chuyen mon hoac nhirng chi phi tien mat Ian. Cac nha

'xuat khau dat co sa tai trong nude se lam cong viec do. Trong so cac nha xuat khau co sl1n dai ly xuat khau se ban hang cho hang san xuat, (2) dai ly xuat khau an hoa h6ng. H9 mua' >,:s cho cac khach hang a hai ngoai; (3) cac thirong nhan xuat khau, mua va ban cho chinh ho; va

65

(4) cac hang quoc te, sli dung hang hoa a hai ngoai.

Tuy nhien cac nha xuat khau gian tiep phai tra gia cho dich vu do.

H9 phai tra hue hdng cho 3 100i nha xuat khau dau; Va ho co thE\' mat lam an a nude ngoai neu cac nha xuat khau quyet dinh thay d6'i ngudn cung cap; va cac hang khong nam belt ducc may kinh nghiem qua cac cuoc giao dich do. Chinh vi the rna nhieu ban quan tr i von thucng belt dau bang each nay sau do d6'i sang xuat khau true tiep,

Xu{{t khClu true tiep.

DE\' hoat dong xuat khau true tiep, ban quan tri phai giao cong viec dieu hanh xuat khau cho mot nguoi a trong hang. Thuong la giam doc tieu thu, trach nhiern phat tri en kinh doanh xuat khau. Cac nh an vien trong nuoc co thE'i' dam trach viec tfnh hoa don, tin dung va gci'i hang hie dau, neu cong viec phat triE\'n, co thE\' thiet lap mot bo phan xuat khau SI tai mot khu vtf.c va cli dai dian thuong mai dong a nude ngoai khi thay doanh so ban da tang toi muc nen lap mot t6' chirc tieu thu hoan chinh.

Khi do lanh d00 co thE\' quyet dinh thanh lap mot cong ty mai dich tai khu vue do. Cong ty mai dich se nhap duoi ten cua minh to' cong ty me va se tinh h6a don bang tien dia phuong. Cong ty c6 thE\' suO dung cac he thong phan phdi CU, voi mot each sap xep co lei hen. L00i hinh t6' chuc nay c6 thE\' phat trieri kha Ian, thuong lap h6a den toi nlrieu trieu dola mdi nam. Truoc khi xay mot nha may.tai Mehico , Eastman Kodak trong nhieu nam da nhap va ban 10i may anh va vat hi nganh anh tai day. Nh ieu hang von belt dau bang cac co sa sua chua dia phucng sau do ph at trien dE\' san xuat cac bQ phan don gian. Dan dan, ho san xuat them nhieu thanh phan cua san pham tai dia phuong cho den mot luc ho che t00 toan bo cac bQ phan do trong nuoc.

Kinh doanh quoc ngoai c6 thE\' phat triE\'n qua trinh W thea con ducng vach ra nhu tren (kinh nghiern cua hang may may Singer) hoac mot cong ty c6 thE\' buoc phai di thang VaG viec san xuat dia phuong vi bat ky mot trong nhung ly do nao da thao luan a phan "T0i sao 10i di ra mroc ngoai?"

eke tao tai nude ngoai

Khi ban lanh d00 quyet dinh belt tay VaG Vl~C che t00 tai nude ngoai, thong thucng ho co 5 phuong an r5 ret, tuy rang khorig phai tat ca d§u kha thi tai mot nucc nao do. D6 la:

1. Cong ty con do ho hoan to an sa hiru

2. Lien doanh

66

3. Hop dong nhuong quyen

4. Dai ly dac quyen

5. Che tao thea hop dong.

MQt giai phap thu sau: hop dong quan ly, diroc lien ke't bdi cac rnE, ty che' tao voi cac cong ty dich vu d@' co thu nhap bang each cung vrng chuyen man quan ly lay thu lao.

1. Co ng ty con do ho hoan toan sd huu

MQt cong ty mu6n s6 hiru hoan toan mot cong ty 6 nude ngoai co th@' (1) khdi su bang each xay mot nha may mrii (2), mua mot corig ty dang hoat dQng hoac mua nha phan phoi cua cong ty do, vi nhu vay co duoc mot h~ thong phan ph6i quen thuoc voi san pham cua cong ty do. Cac cong ty My thich cac corig ty do ho hoan to an s6 huu bang each xay dung mot nha may moi hem.

Cac nha dau tu Canada va Au chau tai Hoa Ky lai khong nhu the'.

Nam 1987, trong so' chi $30,5 ty, thi $25,6 ty (84%) danh d@' mua 306 co s6 kinh doanh dang hoat dong, va chi co $4,9 danh d@' thiet lap 251 co sa moi. Theo loi mot chuyen gia thi "Cach de nhat d@' rna rong la mua lai nhan hieu uy tin cua nguoi khac"

2. - Lien doanh

Lien doanh la mot n6 luc hop tee giiia hai hay nhieu. to' cliuc chia se cung mot lei ich trong mot xi nghiep hay c6ng uiec kinh doanh.

MOt lien doanh co th@' la: mot phap nhan giua mot cong ty va cac sa huu chu dia phuong, mot phap nhan giua 2 hoac nhieu cong ty co th@' xa la hay khong vo i khu vue thiet lap lien doanh, hoac mot cong viec hop tac giua 2 hay nhieu hang ve mot du an co thai han. Cac cong trinh xay dung Ion thuong ap dung hinh thuc sau cung nay.

Fork va Volkswagen thiet lap mot lien doanh moi la trong do cac hoat dong' cua ho tai Achentina va Braxin duoc sat nhap thanh mot cong ty me - Autolatina, nham co' gang' triet b6 cac su lola cua ca doi ben. Cong ty moi, 51% cua VW va 49% cua Ford, (du lien doanh duoc 2 ben coi la ngang nhau) co doanh so' $4 ty, 76.600 cong nhan va 15 nha may (10 tai Braxin). Chu tich cua Ford-Brasil cho biet "Tuy Ford se van la Ford va WW se van la VW, su hop nhat cong ty nay se mang lai hieu qua 16'n hon, kha nang ky thuat manh hon, nhu la mot hinh thirc gop chung tai nguyen huu ich cho ca doi ben". Autolatina sli dung cac co so' phu tung cua ca 2 ben lien doanh va dang trien khai mot kieu xe moi do VW-Brasil san xuat, dircc goi la Fox khi xuat sang Hoa Ky va Canada.

67

Khi chinh phu mot nude chu nha yeu cau cac ccng ty tham gia hoat dong dia phucng, cac hang nude ngoai phai lien doanh voi cac s6' huu chu dia phucng d§ kinh doanh tai nude do. Tuy nhien trong mot so truong hop, hang nude ngoai cung tim ddi tac dia phucng du khcng bat buoc phai lam nhu vay.

Chu nghia dan tQe manh me co th@ khieri eho hang nude ngoai co danh mat ban sac cua minh bang each ket hop vci cac nha dau tu dia phucng. Tuy nhien , phai can than khi ap dung chien luge nay. Mac du mot so Ion nguoi tai nhieu nude dang ph at tri@n khcng thich cac ccng ty da quoc vi "bee IQt" ho, ho van tin rang san pham cua cac cong ty nude ngoai tot hen cac san pham cua cac hang thuan tuy quoc gia. MQt giai phap eho tmh trang nude ddi nay la thiet lap mot cong ty lien doanh trong do ben doi tac dia phucng rat n6i be mat, lien doanh ducc dat eho cai ten ban xu, rdi quang cao la mot hang nude ngoai (that ra la ben doi tac) eung irng cong nghe. Ngay eli nhung cong ty con thuoc hoan toan s6' huu nude ngoai cung ap dung chien luge nay.

Eashman Kodaek da loai bo tu Kodak ra khoi cac cong ty con 100% thuoc s6' huu cua minh tai Venezuela, Mexico, Chile, Peru va Colombia.

Kodak-Venezuela tro thanh Foto Interamerieana, cong ty che tao len cua Kodak tai Mehico nay goi la Industria Fotographia In teramerieana.

Cac yeu to khac anh hucng toi viec cac ban lanh dao tieri hanh lien doanh la nhung t1U dai ve thus' rna mot so quoc gia danh eho cac cong ty lien doanh vdi dia phuong, hoac thieu tai chinh, nhan su, hoac chuyen mon ve tiep thi dia phucng.

Cac cong ty hoan vu cung co th@ tieri hanh lien doanh nhu la met van de chinh sach M giam cac rui ro dau tu, Chien luge cua ho la lien doanh voi doi tac dia phucng hoac mot cong ty hoan vii khac. Tuy nhie n mot so khac, nhu Ford va Volkswagen, da lien ket d@ tiet kiern 6' mire san xuat quy mo. That ra, bat ky su phan ehia s6' hiru nao trong mot lien doanh deu co th§ thuc hien tru phi co quy dinh cu th@ cua phap luat.

- Cac lien minh canh tranh

Lien minh canli tranh: hop tee giiia nhieu. d6i thtl canh. tranh thea nhieu hinli thuc.

Ngay cang co nhieu cong ty thiet lap cac lien minh canh tranh (con goi la lien minh chien luge) co th@ bao gam mot hay nhieu hinh thirc chung ta da noi toi. Thea hiep cua International Computers Limited

68

(lCL) Anh qu6c vrri Fujitsu Nhat Ban la mot vi du,

ICL cam thay can su' ho tro trong 2 linh vue - may chinh va thiet bi van phong - de chi a bat chi phi, tiep can cac cong nghe mci , rna rong thi truong be) sung va gia tang san pham. Cong ty da chon Fujitsu cho phan may chinh va da dat ducc 4 thea hiep rieng biet:

1 - HQ'p tac voi bi? phan may dien toan cua Fujitsu. ICL cung cap thiet ke mach va bang, Fujitsu dong g6p cong nghe mach va chuyen men trong viec g~n mach vao cac bang. Fujitsu l~p rap va gdi cac h~ sang cho ICL de thiet ke va phan phdi

2. HQ'p tac vrri bQ phan chat ban dan cua Fujitsu de phat trieri cong nghe MOS bu vci 8000 c6'ng. Mac du cong nghe nay chua c6, ICL cam thay ding cong nghe hien nay cua Fujitsu hien dai han cua minh va do vay uy thac cong viec thiet ke cho Fujitsu.

3. Cac cuoc h9P thucng nien ve ccng nghe de thao luan cac phat trieri mci day va tim nhung linh vue hop tac maio

4. Cam ket la nha cung cap uu tien cho nhau. Khi mot hang tim cac ngudn linh kien a ngoai, thi se danh cho hang kia co' hQi bo thau truce.

Do ICL khong thiet lap lien doanh nao voi Fujitsu, nen cong ty da thiet lap lien doanh vci bo phan thong tin cua General Electric dEi' tri en khai thiet bi van phong.

C6 mot nguy co' noi tai d6i voi cac ddi tac cua Fujitsu qua nhung thoa thuan do. Giao su C.K. Drahalad cua Dai hoc Michigan canh giac:

"Fujitsu dang bon rut tien cua mot so' con bac trong cong nghiep truyen th6ng va dien toan". Ong cho ding ngiroi Nhat la bac thay trong viec tham nhap vao t6' chuc cua ke khac "chung tdi thay kinh ngac khi ho cho 25 nguoi sang tham ben d6i tac a day con chung ta thi hanh dien noi ding chi gai c6 2 rtguoi''.

Trong viec thiet lap lien minh canh tranh voi Mitsubishi, Westinghouse da c6 nhung buoc de giu cho dong minh cua minh khoi tro thanh d6i thu canh tranh tran thi truong Hoa Ky. Ke W thap nien 1930, ca 2 hang da c6 thea thuan ve nhuong quyen de trao d6'i corig nghe. Sau khi lam viec voi nhau trong han 50 narn, h9 thiet l~p mot lien doanh 50 - 50 de san xuat linh ki~n cho bQ ngat mach. C6 hQi sa tai Nhat Ban, lien doanh chi cung cap cac linh kien cho 2 c6 dong. Moi ben l~p rap, thu nghiem va tieu thu thanh pham.

Khi dong dola len gia pha huy tinh canh tranh cua Westinghouse

69

trong linh vue cac bo ngat mach, cong ty thiet lap mot lien doanh khac voi Mitsubishi dam trach luon ca tieu thu Ian san xuat. Lien doanh dat tai Pittsbugh, ban tren t.hi truong Hoa Ky cac san pham che tao tai Nhat Ban, nhung co ke hoach thiet lap mot nha may tai day khi thay co du nhu cau cua thi trirong. Dg bao v~ cho thi truong cua minh kho i bi rei vao tay Mitsubishi, Westinghouse da co mot hop ddng dich VI:! voi lien doanh thea do b(> phan mai dich cua Westinghouse ban va bao trt cac san pham cua lien doanh.

Mac du giai phap lien doanh co lei diem la it phai dau tu tai chinh va quan ly, do do co it rui ro han hang nuoc ngoai cling phai chiu mot vai diem bat lei. M(>t diem hien nhien la phai chia se lei nhuan. Han nua, neu luat l~ cho phep nha dau tu mrcc ngoai chi duoc tham gia t6i da 49% (mot dieu thong thuong tai cac nuoc dang ph at trign), ho se khong nam duoc quyen kiem soat. So' di nhu vay la VI thi trircng chirng khoan tai cac nude do hoac chua co hoac nho, cho nen khong thg nao ph an phoi cac co phan a muc d(> du sau rong dg cho hang nuoc ngoai vdi 49% tra thanh co dong Ian nhat.

Trong nhung nam gan day, nhieu chinh phu cua cac mroc dang phat trign da thong qua cac luat l~ doi ben d6i tac dia phuong phai nam da so' co phan nham muc dich trao quyen kiem soat cac hang tren lanh tho cua minh cho cac cong dan trong nt16'c. Du ,co cac luat l~ do, viec k iern scat voi ty l~ So' hiru thieu so' van co the thuc hien dt1Q'C. Da co nhieu trirong hop khi ben d6i tac mroc ngoai da ludn lach luat phap va dam bao duoc quyen kiern soat chi vci 49% c6 phan bang each trao 2 phan tram cho hang luat dia phircng cua minh hoac mot cong ty qu6c gia nao khac dircc tin thac.

Mot each khac mra la mci mot d6i tac dia phirong chiem da so', chang han mot co' quan chinh quyen , mot cong ty bao hi em, mot co' quan tai chinh, bang long voi viec chi bO ti~n dau tu thu lei con viec quan ly lien doanh thi giao cho ben d6i tac nude ngoai. Neu khong thuc hien diroc 2 phirong an tren, cong ty mroc ngoai cling van con co thg kiem scat lien doanh, it nhat la trong nhirng linh vue chinh, bang hinh thirc hop ddng quan ly.

- HQ'p d6ng quan ly

HQ'p d6ng quan ly la mot thea thuan theo do mot cong ty cung ung bi quyet quan ly trong mot so' hay tat ca cac linh vue hoat dong cho mot ben khac doi lay thu lao W 2 - 5% doanh thu. Cac cong ty qu6c te ky nhimg hop ddrig nhu vay voi (1) cac hang trong do ho khong co So' hiru

70

(vi du: Hospital corporation of America quan ly be nh vien Ci nuoc ngoai) (2), cac doi tac lien doanh va (3) cac cong ty con ho hoan toan sCi huu.

Cac hop dong quan ly co tM' cho phep mot ben doi tac toan cau kigm scat duoc nhieu llnh vue cua lien doanh ngay ca khi chi Ci vi trf th ieu so. Neu ho cung cap cac nhan su chu chdt, chang han cac nha quan ly san xuat va ky thuat, thi cong ty toan cau. co thg duoc an tam v~ chat hrong san pham rna ten cua minh co thg lien can, cling nhu co thg kiem them thu nhap bang each ban cho lien doanh nhung san pham dau vao che' tao tai nha may tai que nha. E>ieu nay thuc hien duoc bdi Ie cong ty to an cau Ion thi cang co chu trinh khep kin thea chieu doc. Chang han, mot nha may son tai dia phuorig co thg se phai nhap mot so bot mau so che va cac nha may say va ben doi tac nuoc ngoai san xuat ben nuoc nha cho cac hoat dong nci dia cua minh.

Nsu nhung san pham nay co thg mua Ci noi khac voi gia ha hon, ben doi tac no i dia nam da so co thg doi phai mua tir nhirng ngudn cung cap khac. f)ieu nay hiem khi xay ra vi cac nha quan ly san xuat ky thuat co thg l~p luan la chi co san ph am dciu vao tU hang cua minh moi san xuat duoc san pham dung tieu chuan. H<;> d~u la nhtrng chuyen gia va thong thuong ho co tieng no i quyet dinh.

Di~n dan the' gifJi

Lien doanh ngay cang tro nen mot phuong thuc thong thuong df!" cac cong ty trao d6i the manh b6 sung. Himont, lien doanh 50: 50 thiet lap nam 1983 giua Montedison cua Y va Herales cua My, da tap hop diroc sire manh tiep thi toan cau cua Herales voi cong nghe n6i tieng the gici cua Montedison. Ket qua la Himeont da trCi thanh hang san xuat hang dau the gidi v~ polypropylene. Tai Au chau, cong ty da khai thac co sCi san xuat hung hau cua minh tai Y dg chiern diroc 20% thi trirong trong bdi canh canh tranh gay gcit tai Au chau.

Hoa h6ng mua hang U

Mot ngucn thu nhap khac rna mot cong ty da quoc hoac toan cau thu duoc khong nhung tU nhung hang co ky ket hcp dong quan ly rna con tU cac lien doanh va cac cong ty con do ho hoan toan sCi huu. N guon do la hoa hong lam dai ly mua hang dci vdi thiet bi va nguyen lieu nhap.

Dieu nay khien cac chi nhanh khong con phai thiet lap cac he thong tin dung voi cac nha cung cap nuoc ngoai va dam bao rang ho se nhan diroc cling nhung vat lieu rna ben doi tac mroc ngoai slt dung. Hoa hong cua dich vu nay binh quan khoang 5% tr i gia hoa don va diroc

71

them vao thu lao cua hop ddng quan ly. 3. Ca'p gia'y phep nhuung quy~n

Cap giay phep nhuong quyen la mot su thoa thuan thea do mot hang danh cho hang khac quyen tiep can cac bang sang che, cac bi mat nghe nghiep hoac cong nghe d6i lay tieri thu lao.

Thong thuorig, cac cong ty toan cau duoc keu goi cung ling, ho tro ky thuat cho cac hang co du von va nang luc quan ly. Bang mot hop d6ng nhuong quyen, hang nay (ben cap giay phep nhuong quyen) cho hang khac (ben duoc nhuong quyen) quyen duoc sti dung bat ky hinh thirc chuyen mon nao, chang han cac qui trrnh che' tao (co bang sang che' hay khong), cac thg thuc tiep thi, cac nhan thuong mai, d6i voi mot hay nhieu san pham cua ben cap gidy phep nhuong quyen,

Chang han General Tire da cap giay phep nhuong quyen cho mot sO' hang sti dung cong nghe vo xe va cho mot sO' khac duoc sti dung bi quyet ky thuat cua minh dg san xuat phim nhua. Cung luc, cong ty cling da ky ke't cac hop d6ng nhuong quyen d6i voi cac nha san xuat anh hirih chu v, bang chuyen va blnh dien dg duoc sti dung cong nghe cua ho trong cac cong ty con cua General Tire. Ngtroi duoc cap giay phep nhuong quyen thuong tra mot khoan ti§n cO' dinh khi hop ddng cap giay phep nhuong quyen va phai tra tien ban quyen phat minh ttl 2 - 5% doanh sO' trong suot thai gian hop ddng (5 - 7 nam, co thg gia han).

Trong qua khu, cap giay phep nhuong quyen khong phai la mot nguon thu nhap chinh cho cac cong ty to an cau va cac cong ty da qu6e. Tuy nhien , viec nay da thay d6i, dac biet tai Hoa Ky, boi le (1) cac toa an dang binh vue cac vu khieu nai vi pham bang sang che' nhieu han truce (2) cac chu nhan bang sang che' canh giac han trong viec kien nhung ke vi pham, (3) cac chinh phu Reagan va Bush dang thuc ep cac chinh phu nude ngoai ap dung luat l~ ve bang sang che.

Dieu nay dang buoc cac cong ty nude ngoai phai xin cap giay phep thay vi san xuat bat hop phap. Chang han, cong ty Texas Instruments du kien se thu duoc tren $250 trieu tien ban quyen phat minh trong nam 1990 - mot sO' tien gan bang tong lei nhuan cua cong ty trong nam 1987. Theo BQ Thirong mai, cac hang My nhan duoc $9 ty ttl tien ban quyen va l~ phi cap giay phep a hai ngoai trong nam 1987 trong khi chi phai chi ra $1,33 ty

Khong phai chi co nhuong quyen ve bi quyet ky thuat. Trong ky nghe thai trang, mot sO' nha thiet ke' cap giay phep nhuong quyen sti dung ten cua ho. Pierre Cardin, nha cap giay phep nhuong quyen len

72

nhat, cap 840 giay phep tren khap the gici , trong du moi linh vue tU van truot tuyet den cai quanh. Nhung giay phep do dua v~ cho 6ng $75 trieu mdi nam.

Mac du co CO hoi thu lei dang kg tu viec cap giay phep nhuong quyen, nhieu hang, dac biet cac hang san xuat san pham, c6ng nghe cao, se kh6ng chiu cap giay phep nhuong quyen, H9 so ding mot hang duoc cap giay phep nhucng quyen se trC1 thanh mot d6i thu canh tranh sau khi hop dong het han hoac ho se chu dong tim each ban san pham ra ngoai dia ban cua minh. Da co tho i cac hang cap phep nhuong quyen thuong dua vao hop dong mot dieu khoan cam xuat khau. Nhung hau het cac chinh phu kh6ng chap nhan su cam dean do.

4. D~i ly dQc quyen

Dai ly d9C quyen. la mot hinh th.uc dip gidy phep nh.uong quyen. thea do mot hang hop d6ng uoi mot hang hluu: de' kinh daanh mot loai hinh nao do duoi mot ten co sdn thea nhiing quy tdc cu. the'.

Trong nhung nam g~n day, cac hang My da bung ra nuoc ngoai voi mot hinh thirc cap phep nhucng quyen moi - dai ly doc quyen, Dai ly doc quyen cho phep nguoi thu nhuong duoc ban cac san pham hay dich vu diroi mot nhan hieu duoc quang ba rong rai. Trong sO' 31. 626 cira hang dai Iy C1 hai ngoai do 35 c6ng ty dai Iy doc quyen cua mrnh dieu hanh, thi cac heat dong kinh doanh fast-food' (nhu Mc Donald's, Kentucky Fried Chicken va Taste Freeze) la nhieu nhat - chi mot minh Me Donald da co 2500 dai ly tai 40 mroc.

Cac loai dai ly doc quyen khac la khach san (Hilton, Holiday Inn), dich vu kinh doanh (Muzak, Manpower), nude ngot (Cocacola, Orange Crush), bao tri nha cira (Servicemaster, nationwide Exterminating) va cac san pham xe hoi (Misas)

5. Che' tao theo hc;1p d6ng

Che tao thea hop dong la giai phap thea do mot hang hop dong vrri mot hang khac dg san xuat cac san pham theo dung quy each cua minh va chiu trach nhiem v~ tieu thu.' Cac hang qu6c te sl'i dung hrnh thuc che' tao thea hop dong bang 2 each:

Cach 1: Hang hop dong vci mQt nha che tao dia phuong dg san xuat cac san pham cho minh theo dung quy each cua minh. BQ phan mai dich cua hang tieu thu san pham diroi nhan hieu rieng cua mmh, (mot each dg tham nhap thj trircng nuoc ngoai rna kh6ng can dau tu vao cac thiet bi nha xirong).

73

Cach 2: ky hop dong phu ve cong viec hlp rap hoac san xuat cac bQ phan voi cac cong ty doc lap 6 hai ngoai. Hinh thirc nay phan nao gi6ng voi dau tu nude ngoai true tiep, trong thuc te hang da tao ra tai mot nuoc khac mot cong ty moi, ph at sinh ra cong an viec lam va ngoai t~ eho nuoc chu nha. Thong thuong, hang quoc te S8 eho nha thau nude ngoai muon von cling nhu each mot hang toan cau hay da quoc cho cac corig ty con muon von. Do e6 nhung su tuong dong d6, hinh thuc tren da e6 ten "dau tu nuoc ngoai true tiep rna khong dau tu"

cAc CON DUONG DI TOI CHU NGHIA DA ouoc

Nhieu hang toan cau va da quoc voi nhieu cong ty con che tao khap noi tren the gioi khoi dau cac hoat dong 6 hai ngoai bang each xuat khau. Khi giai doan nay thanh cong, ho thiet lap cac cong ty mai dich tai nude ngoai dg tieu thu hang xuat khau. a noi nao rna mot e6ng ty mai dich phat trieri duoc mot thi truong du 16'n, mot nha may lap rap cac bo phan nhap khau duoc thanh lap, Sau cung, toan bo san pham duoc che' tao tai dia phuong. Tuy nhie n, trinh tu nay kh6ng nen eoi la each thirc duy nhat dg hoat dong tai cac thi trucng ruroc ngoai. Tai cac quoc gia, khac nhau e6 nhirng dieu kien khac nhau doi hoi mot cong ty da quoc hien nay phai sU" dung cung mot luc moi phuong phap chung ta da de cap t6'i d@' vuon ra cac thi truong khap the.gioi.

TOM LUQC

Kh6i luong mau dich quae te ve hang h6a va dich vu nay len t6'i $3000 tl, gap 19 Ian nam 1960. Diiu tu nuoc ngoai, v6n cling phat trign nhanh chong, nay tong cong khoang $ 775 ty. Mac du e6 mot vai thay doi trong cac chieu hucng cua thuong mai va dau tu, cac nuoc phat trieri van e6 khuynh hudng buon ban vdi va dau tu vao nhau. MQt buric phat trign dang ghi nhan trong dau tu nuoc ngoai Ia su gia tang nhanh eh6ng tai Hoa Ky ($6,9 ty narn 1960 len $262 ty nam 1987). Chi e6 4 qu6e gia - Anh, Ha Lan, Nhat Ban va 'I'ay Due - rna da chiern 70% tong dau tu nuoc ngoai tai Hoa Ky.

Cac e6ng ty bung ra nuoc ngoai (xuat khau va dau tu nuoc ngoai) dg tang doanh sO' va IQ'i nhuan d6ng thai dg bao v~ thi truong.

Hai phuong tien can ban dg bung ra hai ngoai la xuat khau sang cac thi truong hoac san xuat tai d6. Xuat khau e6 th@' tieri hanh true tiep hoac gian tiep. MQt hang e6 th@' heat dong san xuat tai nuoc ngoai qua nhieu phuong tlurc: (1) cac corig ty con do minh hoan toan s6 huu

74

(2) lien doanh (3) cap giay nhuong quyen (4) che' t9-0 thea hop ddng va (5) dai ly doc quyen.

Dliu tu nuoc ngoai dang gia tang. Mot vai hang tham nhap cac thi trucng ha i ngoai bang each xuat khau va mot khi c6 duoc kinh nghiem, ho bat dau san xuat tai cac t.hi truong d6. Mot so khac bo qua buoc xuat khau rna chuyen true tiep qua san xuat 0 nude ngoai. Trong truong hop nay, ho c6 th~ thiet lap cac cong ty con do ho hoan toan sO huu, nhung neu chi phi qua cao va neu cac chinh phu mroc ngoai cam hinh thuc dau tu do, cac hang cling van c6 th~ san xuat tai nuoc ngoai thong qua cap giay phep nhucng quyen, lien doanh, che t9-0 thea hop dcng hoac dai Iy doc quyan.

75

CHl1dNG 3

cAc LV THUVET KINH TE VE

, ~? , ~

NGO~I THVdNG, PHAT TRIEN VA E>AU TV

Cec hang reo beo hQ meu dich cJ6i voi nl9n kinh te' nhu la ChE!t kfch thich cJ67 voi v~n cJQng vien - mot tinh trenq kh6 khan tern tho! la mot them hoe lau dai.

ROBERT ADEN, chu tich AT & T

* Cac rnuc tieu nqhlen cuu:

l. Cac thuyet giai thich tai sao mot so hang, h6a nao do tham gia

diroc VaG thuong mai quoc te.

2. Cac If le CC1 ban v~ viec ap dat han che mau dich.

3. Cac hang rao mau dich thue' quan va phi thue quan.

4. Cac nhuoc digm v~ t<5ng san pham quoc dan tinh thea dau ngirci

nhu la mot chi so kinh te.

5. Nhung dac digm chung doi vrri cac quoc gia dang ph at trien.

6. Dinh nghia mci v~ ph at tr ien kinh te.

7. 'I'ai sao mot so chinh phu dang c6 chieu huong thay d<5i tu chien It1Q'c phat trign kinh te thay the nhap khau sang chien It1Q'c d:iy manh xuat khau va mci quan he cua su thay d<5i nay doi voi cac nha doanh nghiep.

8. MQt so If thuyet v~ su dciu tu true tiep cua niroc ngoai.

Tit ngil va kh6i niem quan trong: . Chu nghia trong thuong

. LQ'i digm tuyet doi

76

· Lei digm doi chieu

· SIf iru dai ve yeu to

· Ti gia hoi doai

· Pha gia tien t~

· Chu ky sinh ton san pham quoc te (IPLC)

· Ban pha gia

· Thue bu trir

· Thue nhap khau

· Cac thue thea trj gia hang, theo dinh luong va thue ket hop.

· Thu thue' bien thien

· Hang rao phi thue quan (NTBs)

· H;::tn ngach

· Han che' xuat khau tu nguyen (VER)

· Thea thuan mua ban e6 tr~t tir

· Mau dich doi ling

· Phat trign va dang phat trign

· Cac quoc gia moi e6ng nghiep h6a NIC

· N en kinh te khong thi trircng

· N en kinh t8' ngam

· 'Iuong ddng mai life

· The gici thtr ba

· Tiep can tham do nhu cau con ngirci

· Ly thuyet tang truong kh6ng din goi

· Thay the nhap khllu

· Ly thuyet lei diem doc quyen ban

· Bftu tu cheo

· Ly thuyet ve tiep thu nQi bQ

51,1 KI~N PHI) VE KINH DOANH

MQt ung duug th1!e ti~n ella dinh luat 19i di~m dO'i chieu ...

Sau khi chinh quyen cong san tai Chi Le bi lat d6 nam 1973, nhorr,

77

cAc CHANG TRAI CHICAGO (mdt nh6m kinh te gia nguoi Chi Le bao thu xuat than ttl tnrong dai h9C Chicago) bat dau viec giam thue nhap khau, trung binh khoang 94%, dg gay ap luc cho cac nha san xuat trong nude giam gia san pham cua ho dg c6 thg canh tranh trong thi truong xuat khau. Khi nen kinh te Chi Le da diroc cai thien thi dan Chi Le bat dau trai qua ngudn loi cua viec thue rna thap. Nhung nguoi di mua sam c6 thg mua nude s6t ca chua nam HEINZ va bia SCHLITZ trong cac sieu thi, r6i da:y chung tren nhi1ng xe dung cua Due ra tan xe hoi san xuat tai Y cua ho. San pham lam tai Chi Le cling rat re - BQ d6 tri gia 100$ duoc bay ban voi gia 80$.

Diem bat loi cua hanh dong tren dan den tinh trang pha san hoac thu hep linh vue hoat dong cua mot sO' hang dia phuong. Cho vi du, khi thue nhap khau danh tren mot s6d6 dung giam tu 100% den 32%, mot trong sO' cac nha san xuat chu yeu dia phuong da phai chiu 10 75% doanh thu.

"Chung t6i sap mat het ph an Ian c6ng nghiep v~ dung cu trang bi", 6ng ALVARO BARDON, thanh vieri 37 turii cua nh6m Chicago BOYS, r6i den giam doc ngan hang trung uong Chi Le "kg ca c6ng nghiep dien tu va cac nha may day chuyen lap rap xe hoi cua chung toi", Tuy the, 6ng BARDON it khi that vong. "D6 la cac san pham chung ta can nhap khau", 6ng noi "Chung ta c6 nhieu thu khac dua tren san pham n6ng

,

trai cua chung ta, lam trucng cua chung ta, thuy san cua chung ta va

cac tai nguyen khoang san cua chung ta rna chung ta nen thuc hien vi chung cung cap cho ta mot loi digm thien nhien hen cac qu6c gia khac''.

Tren thuc te, kinh te gia Chi Le nay dang thua nhan ding chinh sach mau dich thay the' nhap khau cua qu6c gia (san xuat hang noi dia dg giam thieu viec nhap khau) kh6ng c6 hieu qua. Viec thay the' nhap khau W minh da lam mat di su than phuc truce day va nhieu chinh phu cua cac nuoc da thiet lap mot chinh sach da:y manh xuat khau. Cac nha lanh dao chinh phu cling da luu y den cac thanh c6ng cua cac qu6c gia moi c6ng nghiep h6a.

Dg lam tang su xuat khau, cac kinh te' gia dang thiet lap cac chinh sach dg ho tro cac khu vue c6ng nghiep rna nhu Bardon da khang dinh, c6 mot loi digm W nhien, tuc la nguon cung ung cac yeu to' cho san xuat rat phong phu, cac nha san xuat c6 thg canh tranh v~ gia ca tren t.hi truong qu6c teo Nhung, khi lei diem W nhien c6 hieu qua, cac nha xuat khau can mot neri kinh te 6n dinh hen dg hoat dong. Cac nha kinh te' dap lai voi cac giai phap truyen thong: Giam chi tieu cua nha nude, lam ha thap mire dQ lam phat di1 doi 131% (rmrc dQ hang nam trong khoang

78

W 1971 va 1980) va x6a bo su bao ho nhap khau rna nhieu nha san xuat da huong duoc. Muc dQ lam phat thap hem c6 the tao thuan lei cho cac nha xuat khau c6 the chao hang voi cac mire gia 6'n dinh phai chang hem va giup cho gia thanh san pham ha. Viec giam thieu chi tieu c6ng qui giup cho su giam thap muc dQ lam phat va c6 thg giam bot t~ nan quan lieu, rna thuong la nguyen do cua viec chi tieu phu troi that dang kg trong kinh doanh. Lam giam SIj bao ho cho hang nhap khau c6 thg buoc cac nha san xuat dia phuong giam thap gia thanh san pham ho, g6p phan lam giam thap lam phat, cung cap nguon hang dau vao. NQi dia voi gia ca c6 thg canh tranh ducc cho nha xuat khau va c6 the nhu da tung xay ra 0' Chi Le , chuyen mot so nha san xuat thanh nha xuat khau W than ho.

Cac bien phap nay thanh c6ng nhu the nao? Hang xuat khau chac chan tang - W 14% tong san pham quoc noi (GDP) nam 1965 len den 30% trong nam 1987. Ty l~ nay dat cao hen 0' Tay Due, nha xuat khau hang dau the gioi. Da so san pham xuat khau tang truong thuoc linh vue n6ng nghiep tai Hoa Ky. Vi mua mang doi nghich, Chi Le c6 mot lei diem W nhien trong thi truong nay. SIj gia tang xuat khau cua nganh n6ng nghiep cung tao ra su giam sut to 16"n doi vdi hang nhap khau n6ng nghiep tai Chi Le. Hang ngu coc nhap khau giam manh til 1,7 trieu tan nam 1974 xuong con chi 0,26 trieu tan tai 1986. Ban hay thu tuong tuong khoan ngoai t~ tiet kiern duoc do 'viec giam bot kiern scat gia, giam chi tieu nha nucc, tang su canh tranh doi vci cac nha san xuat trong nuoc da giup cho viec lam giam muc lam ph at hang nam W 131 xuong 19,7% trong giai dean 1980 - 1987. MQt chi so ve h ieu qua .c6ng nghiep gia tang la su tang gap d6i t6'ng san luong moi cong nhan nam 1970.

SIj kien tren phan anh mot ung dung thuc tieri cac yeu to quyet dinh ve ly thuyet mau dich quoc te - Dinh luat lei diem doi chieu.

Tam quan trong doi voi cac doanh nhan quoc te la gl? MQt mat, VI ho thuong trao d6'i voi cac vien chuc chinh quyen duoc dao tao trong nganh kinh te, ho phai chuan bi n6i ng6n ngu cua ho. Khi ho d~ trtnh cac du an can c6 su phe chuan cua chinh quyen, cac doanh nhan phai can nhac mot dieu la cac du an phai ducc trlnh bay bang cac thuat ngu nghe c6 ve kinh te, boi Ie cac du an ay chac chan phai do cac nha kinh te nghien ciru va thuong can c6 su phe chuan cua ho. Cac nha nghien cuu thi truong dang dua cac du an Ian cho cac bQ phan ke hoach cua ch inh phu nghien cuu cung can biet rang' yeu to quyet dinh hien nay la hieu qua kinh te hen la su virng manh don thuan ve tai chinh. HO"n nua,

79

nhu ban da thay trong truong' hop iJ Chi Le, mot kien thuc v§ cac khai niern kinh te, dac biet trong linh vue mau dich quoc te, ph at tr ien va dau tu, thucng se eung cap trang bi mot cai nhin sau sac v~ hanh dong cua ehinh phu trong tucng lai.

LV THUYET VE MAu D!CH au6c TE

Ly thuyet v~ mau dich quoc te: 'I'ai sao cac quoc gia kinh doanh?

V an d~ nay va su tuyen bo co tam quan trong tucng duong v§ su hen doan chieu huong, thanh phan va so lucng hang hoa ducc dua ra kinh doanh la dieu rna ly thuyet v~ kinh doanh quoc te dang co gl'ing tra 10'i. That thu vi, nhu trong truong hop vci vo so van kien v~ kinh te, su hinh thanh he thong ly thuyet kinh doanh quoc te dau tien ducc thuc d::ly v~ mat chinh trio Ong ADAM SMITH, bi buc boi vi su can thiep va kiem scat cua ch inh phu tren ca hai linh vue noi thuong va ngoai thuong, da phat hanh cuon "Cau hoi v~ ban chat va nguyen nhan su giau co cua cac quoc gia" (1976) trong do ong da co pha bo triet ly cua chu nghia trong thucng.

CHU NGHIA TRQNG THlJdNG (MERCANTILISM)

Chii nghia trong th.uang: MQt hoc thuyc't v@ hinli t€ rna mot chinh phil c6 thi cdi thien phiic lai cud cong dan thong qua ltuit pluip va cac qui dinli su giau c6 dat duac do thiic ddy xiuit hhaou va han ch€ nluip hhciu.

Nguoi theo chu nghia trong thuong tin rang' dieu thiet yeu doi voi phuc lei qucc gia la tich luy du tri1 kim loai quy, day chinh la nguon duy nhat cua su giau co. Anh quoc khong co quang mo, nhung nguci theo chu nghta nay trong cho su kinh doanh quoc te de' eung ling vang, bac, Viec xuat khau hang hoa duoc day manh trong khi nhap khau lai han che de' eho can can mau dich duoc thang du. Be' lam giam nhu cau v~ nhap khau, n~n cong nghiep noi dia ducc khuyen khich va bao h(> bang hinh thuc bao cap va danh thue nhap khau. Mac dau thci dai cua cac nha theo chu nghla trong thucng da ket thuc VaG cudi nhung nam 1700, nhung cac cuoc tranh luan van con tiep dien. SIj xu at khau mang Dollar v~ eho quoc gia minh ducc goi la "tich cue" , nhung nhap khau rna gay ra su chay mau Dollar thi bi liet VaG loai "tieu cue".

Tai Hoa Ky, dang nlfy sinh quan diem eho rang Nhat Ban la "Phao dai cua chu nghra trong thuong" ngay nay. Cac thuong nhan Hoa Ky 10 ngai rang cac hang rao mau dich cua nude nay doi vdi hang nhap khau

80

cua ho la do su thien kien truyen thong vci long tir phu cua ho , va voi tam ly "phan khang", BQ truong thuong mai Hoa Ky moi day neu ro:

"HQ n6i vdi chung ta ho phai bao v$ thi trucng cua ho vi nen van h6a cua chinh ho". Lei binh luan tU phia nguoi Nhat Ban duong nhu de' khang dinh nhi1ng dieu mot so nguci My dang n6i den. MQt vi giam doe ngan hang Nhat Ban n6i: "Chung ta muon bao t8n ban chat nen van h6a cua chung tao Neu chung ta chuyen huong sang mau dich tu do, chung ta e6 the' danh mat due tinh cua nguci Nhat Ban trong qua trinh thuc hien".

L Y THUVET VE LQI DIEM TUVe:T DOl

Loi die'm tuy~t d6i: khi mot quoc gia c6 the' san xtuit ra mot loai hang c6 gui thanh. tluip han mot quoc gia hhac.

Ong ADAM SMITH eho la do tac dong thi truong, cho khong phai su kiem scat cua chinh phu quyet dinh chieu huong, khdi hrong va thanh phan ve mau dich tu do moi quoc gia phai chuyen mon h6a san xuat nhung loai hang h6a de' co the dat hieu qua eao nhat (co mot lei diem tuyet doi). MQt so hang h6a nay e6 the' ducc xuat khau de' bu dap eho viec nhap hang h6a rna rat e6 the dat hieu qua eao hen 0- noi khac. SMITH da dan chung vi du ve lei diem tuvet doi cua minh rna ca hai quoc gia e6 the' thu loi tU mau dich.

MQt vi du: Gia sl'i ding vdi moi den vi hrong nhap, cac so hrcng sau day ve gao va xe hoi e6 the' san xuat tai Hoa Ky va Nhat Ban:

San luong tren mdi dan vi nhap van:

Hang h6a Hoa Ky Nh$tBan
se tan qao 3 1
Xe hoi 2 4 Tai Hoa Ky, 3 tan gao e6 gia tucng duong voi 2 xe hoi. a Nhat ban mot tan gao e6 tri gia tuong duong voi 4 xe hoi. Hoa Ky e6 mot lei diem tuyet doi ve san xuat gao (3:1) trong khi do, lei diem tuyet doi cua Nhat Ban lai thuoc ve khau san xuat xe hoi (4:2).

LQI NHU~N Ttl M~U D!CH

Gia thiet ding cac nha trdng lua Hoa Ky va cac nha che' tao xe hoi Nhat nhan thuc ding ho dat hieu qua eao han ve san pham nay, the la ho quyet dinh chuyen mon h6a ve san pham ay. Hoa Ky chuyeri hucng

81

tat ca cac dan vi d1iu vao cua minh sang lua gao, Nhat thi chi che' tao xe hoi.

Gia su- mci nucc tien hanh trao d6i v@ luong thang du cua minh - 3 tan gao va 4 xe hoi. Ngliai trdng lua gao nhan duoc 3/4 chiec xe hoi cho m6i tan gao. Han 2/3 chiec xe hoi neu trao d6i voi nha san xuat xe hoi noi dia. Cac nha san xuat xe hoi Nhat cung dat hieu qua nhu the vi ho bay gia nhan 3/4 tan gao cho m6i chiec xe hoi thong qua kinh doanh thay vi ho chi nhan 114 tan gao ttl nguoi trcng lua noi dia. R6 rang la ca 2 nude da thu loi do mau dich. Nhung dieu gi S8 xay ra neu c6 mot nucc nao d6 c6 mot loi digm tuyet d6i ca v@ san xuat lua gao 11in xe hoi?

Nam 1917, RICARDO da cluing minh ding: du cho mot nuoc nao nam loi diem tuyet d6i ve san xuat ca hai loai hang h6a, viec kinh doanh van c6 thg tien hanh giira 2 nude c6 cac loi digm rieng cua mdi nucc cho toi chirng nao rna hieu qua van Ion han

L«;1i di~m d6i chie'u

Gia su- san luong tren moi dan vi dau vao.

Hang ho a Hoa Ky Nhat Ban
Tan qao 6 3
-_
Xe hoi 5 t 4 Khcng thuc hien trao d6i kinh doanh, thi mot tan gao c6 thg trao d6i tai Hoa Ky duoc 5/6 chiec xe hoi, trong khi a Nhat Ban, ti l~ trao

d6i la mot tan gao voi It xe hoi. Neu nguoi trdng hia gao a Hoa Ky c6

tM· nhan duoc han miic 5/6 chiec xe hoi a noi nao d6 vci met tan gao (ti l~ trao d6i noi dia), ho c6 thg tien hanh kinh doanh. Hign nhien, ho c6 thg lam dat hieu qua han bang each tien hanh kinh doanh vrii nha che'

tao xe hoi Nhat Ban, nguoi phai tra Wi I.!. chiec xe hoi mcii thu v@

3

duoc mot tan gao Nhat Ban.

Thu loi do mau dich: Gia thiet rang Hoa Ky va Nhat Ban lai chuyen vao san xuat lua gao (Hoa Ky) va xe hoi (Nhat Ban). Luong thang du c6 thg xuat khau cua Hoa Ky bay gia la 6 tan gao thu duoc do chuyen d6i dau vao cua n6 vao viec san xuat gao va Nhat Ban c6 mot luong thang du 4 xe hoi dg xuat khau. Tuy nhien, mot cuoc trao d6i true tiep 6 tan gao lay 4 xe hoi c6 the gay ra dieu xau cho nha trdng lua han

82

la ho co th@' thu ttl thi truong hQi dia, Nhung nho ding, mot cuoc kinh doanh thuong co loi cho doi ben neu moi ben co th@' nhan duoc do buon ban voi nhau hem la kinh doanh noi dia.

Tai noi dia, nha trdng hia Hoa Ky thu duoc 5/6 xe hoi voi mot tan gao, nhung nha che tao xe hoi Nhat phai tung cap 1 xe hoi d@' d6i lay mot tan gao Nhat. HQ co th@' nhan ra ducc su khac biet giua mot tan gao vdi mdt xe hoi. Sau khi tien hanh trao d6i mua ban, moi nuoc co duoc nhu sau:

Hang ho a Hoa Ky Nh~tBan
Tan qao 8 4
Xe hoi 4 4 Chu y ding su kinh doanh nay d@' lai cho Hoa Ky mot so gao thang du va kern mot chiec xe hoi so voi truoc khi kinh doanh. Nhat Ban co them gao va mot so luong tuong duong cua xe hoi. Tuy the, nguoi trong lua Hoa Ky co th@' phai d6i hai tan gao thang du lay 2 xe hoi Ci noi khac. Ket qua cudi cung se thanh:

Hang hoa Hoa Ky t Nhat Ban
Tan qao 6 I
4 I
Xe hoi 6 4 --I
I Chinh khai niern don gian tren la co sCi cua mau dich quoc teo

Kha i rriem don gUm nay la cd sd cua rnau dich qu6e te'.

Luu Y rang' trong vi du cua chung ta, chung ta neu ra mot don vi dau vao: Day la each giai thich hien dai hen cac vi du cua RICARDO va SMITH, nguoi chi sti dung dau vao la lao dong. HQ da thuc hien nhu the vi h6i do chi co yeu to lao dong: duoc xem la quan trong trong viec hach toan gia thanh san xuat. Cung khong duoc xem xet den kha nang san xuat hang h6a tirong W vdi cac ket cau nhan to khac nhau. HO'n the nua, cung chang c6 giai thich nao v~ ly do tai sao cac gia thanh san xuat khac nhau. Mai cho den 1933, OHLIN - kinh te gia ngirci Thuy Die'n xay dung cong trinh da diroc M.t dau bdi kinh te gia IIECKSCHER, phat tri@'n ly thuyet uu dai v~ yeu to.

83

L Y THUVET HECKSCHER - OHLIN VE su uu DAI VEU TO

Su' tru dlii yeu t6

'" Ly thuyet HECKSCHER - OHLIN n6i ding cac nuoc xuat khau san pham can thiet e6 so IUQ'ng Ion cac nhan to san xuat phong phu cua cac nucc do va san pham nhap khau cung doi hoi so IUQ'ng Ian cac nhan to san xuat hiern hoi.

HQe thuyet HECKSCHER - OHLIN khang dinh dmg su' khac biet v~ gia thanh san xuat tren thi trucng quoc te va lien khu vile xay ra la do su khac nhau v~ eung ling cac nhan to san xuat. Neu hang h6a ay rna tap hop so IUQ'ng len nhan to thuan IQ'i se lam gia thanh san pham ha thap hen, nho do giup eho san ph lim duoc ban voi gia thap hen tren thi trucng quoc teo Vi du nhu CJ Trung Quoc, quoc gia dircc uu dai kha thuan IQ'i v~ yeu to nhan cong doi dao so vci Ha Lan, nen phai tap trung san xuat hang h6a can nhieu v~ lao dong; Ha Lan von tuong d6i thuan IQ'i hen lao dong, nen chuyen mdn h6a vao san xuat san pham can nghieng v~ von. Khi cac quoc gia nay giao dich thucng mai voi nhau, moi ben se e6 duoc hang h6a rna n6 tap trung IQ'i the cua minh ca hai se thu IQ'i tU doanh vu nay.

HQe thuyet nay huu ich ra sao khi dung gia~ thich cac kieu kinh doanh ngay nay? Cac quoc gia e6 so IUQ'ng dat dai tucng dci Ion (nhu Ue) nen xuat khau cac san pham chuyen ve sU' dung dat dai (nhu la ngij eoe, trau bo ) trong khi Trung Quoe xuat khau cac san pham doi hoi nhieu v~ lao dong. Tuy nhien, cung e6 cac ngoai le , mot phan do cac gia thuyet cua OHLIN. MQt trong so cac gia thiet la gia ca cua cac yeu til chi tuy thuoc vao su uu dai yeu to, rna ta cung biet dieu nay khong thuc teo Cac gia ca v~ yeu to thi chang bao gio duoc dinh ra trong mot thi truong bien dong.

OHLIN cung gia thiet ding cong nghe tuong W phd bien rong rai, nhung di~u nay kh6ng nhu the. Luon luon e6 mot khoang each thoi gian giua su gioi thieu mot phucng thuc san xuat mdi va su ling dung rong rai phuong thuc ay. Do the, cong nghe toi hac thuong eho phep mot quoc gia san xuat hang h6a e6 mire gia thanh thap hon hang h6a cua mot nude ducc uu dai hen v~ nhan to nhan corig.

Chinh vi thiet lap theo phia yeu cau rna luon dan den su kh6 giai quyet trong ly thuyet kinh te va eho den giO' chung ta da xao lang - su khac nhau v~ thi hieu. La nhung doanh nhan, chung ta khong the' bO qua su khac biet nay, rna n6 e6 the giup eho mau dich dien tien theo

84

mot chieu huong hoan toan trai nguoc voi da tien dean theo h9C thuyst loi diem ddi chieu - W cac nuoc co chi phi cao den thap. Phap ban cho chung ta ruou nho, my pham, y phuc va ngay ca nuoc u6ng Perrier, tat ca cac thu ay deu duoc san xuat tai day va noi chung thi ban voi gia thap hem. Due va Y gai Porsches va Maseratis den mot trong sO' cac nha san xuat xe hoi 16'n nhat the gidi. Chung ta mua cac thu hang hoa nay kh6ng chi vi tren co sa gia ca, su dQc l;%p, rna con vi su uu tien ve thi hieu.

Cu6i cung, mot diern can luu y khac la cac ly thuyet nay da duoc tien cli ra song lai kh6ng neu bat van d~ tien bac, Chung ta hay nghien ciru van de tien bac d~ xem dieu nay co th~ xay ra nhu the nao.

Gi6'i thi~u v~ tien

Gia sli t6ng chi phi ve dat dai, nhan c6ng va v6n d~ san xuat hoac la san luong moi ngay cua lua gao hoac cua xe hoi trong vi du ve lei diem tuyet d6i la 10.000 USD tai Hoa Ky hoac 2,5 trieu Yen tai Nhat Ban. Gia thanh moi dan vi san pham tinh nhu sau:

Gi:i ca m6i don vi san pham:

Hang h6a Hoa Ky f{Jh<'),tBan
Tan qao $ 10.000 = $3.300/1 tan 2,5 trieuyen = 2,5
3 1
trieu yen/tan
Xe hoi $ 1 0.000 = $5.000/1 xe hoi 2.5 trieu yen = 0,625
2 4
tri$u yen/xe 86i voi cac nha kinh doanh M biet duoc xem no thuan loi han neu mua tai nQi dia hay nhap khciu hang, ho can biet gia ca theo dan vi tien t~ cua nude ho. 8~ chuyen d6i W ngoai t~ sang tien nQi dia, ho can phai co tl gia h6i doai,

Tl gici h6i doai: La gici cila mot loai tien t¢ duoc qui theo mot loai tien. t¢ khcie.

Ti gia h6i doai: La gia cua mot loai tien t~ duoc qui doi thea loai kia. Neu gia hien hanh la 1 USD = 250 yen, thi 1 yen phai co tr i gia 0,004 Dollar.

85

Sl't dung ti gia hoi doai 1 USD = 250 yen, thi gia ca trong vi du neu tren doi vci cac nha kinh doanh My se bieu hien nhu sau:

Gia don vi (Dollars)

Hang h6a Hoa Ky Nh$tBan
Hin qao $ 3.330 $ 10.000
Xe hoi $ 5.000 $ 2.500 Nha san xuat gao Hoa Ky c6 the kiern theo duoc $6.670 do xuat khau gao sang Nhat hen la ho ban tai nci dia, nhung lieu nha san xuat xe hoi c6 the thu lei qua viec xuat hang sang Boa Ky? De tim hieu dieu d6, ho phai chuyen deli gia ca cua Hoa Ky sang tien yen cua Nhat.

Gia moi don vi (Yen)

Hang h6a Hoa Ky Nh$tBan
Tan qao 0,83 trieu yen 25 trieu yen
Xe hoi 1,25 trieu yen 0,625 trieu yen R6 rang la cac nha san xuat xe hoi Nhat se xuat hang sang Boa Ky vi so lei qua Ian;

Anh huang ella ti gui h6i doai: Gao dua den Nhat hay xe hoi nhap van Hoa Ky se la chieu huang mau dich cho den chung nao rna ti gia hoi doai van nam trong pham vi khoang 1 USD = 250 yen. Nhirng neu tien Dollar tang gia 1 USD = 50 yen, gao Boa Ky se tang theo tien Yen so voi gao Nhat, va vi the viec nhap gao se ngung lai. Mat khac, neu d6ng Dollar sut gia 1 USD = 125 yen thi xe hoi Nhat trj gia $ 5000 doi voi nha kinh doanh Hoa Ky, ho se chang c6 ly do gi de nhap xe ni1a.

Sll pb a gia ti~n t~: Lam giam gia theo gia qui d6i v6'i cac ti~n t~ khac

Cach khac de mot nuoc c6 the tranh ducc cho minh khoi bi mat thi truong tieu thy va gianh lai su canh tranh tren thi truong the gioi bang each pha gia tien t~ cua minh - Luu y rang' viec nay gia nt)i dia kh6ng deli.

Vi du: MEXICO, phan Ian I cac khoan thu v~ du lich thuong phu thuoc van cac du khach My do gia tien Peso len qua. cao a muc 12,5 pesos =1 USD, gia Peso qua cao so voi dong Dollar lam cho nguoi My

86

han che sang MEXICO. Cac vien chuc MEXICO bi dung truce 3 su chon lua:

1) L0m phat dg dua g ia Peso ha xudng (hao tan thai gian va kh6

khan dai vci nguoi MEXICO).

2) Giam gia bang sac lenh cua chinh phu,

3) Pha gia dong Peso.

MEXICO da chon giai phap pha gia dong Peso, qua dern, ti gia da giam xucng con 25 pesos = $1, rna kh6ng gay xao tron gia Peso, gia tinh thea Dollar giam di mot mra. ElQt nhien cac chuyen di choi sang MEXICO thu hut dci voi ngiroi My.

Ly thuyet ve mau dich quae te, rna chung ta ban den la 1 ly giai duy nhat ve mau dich eho den nhung nam 1960, sau nay mot khai n iern moi - Chu ky sinh ton cua san pham quae te - duoc hinh thanh.

CHU KY SINH TON SAN PHAM ouoc TE (IPLC)

Chu ky sinh ton san pham quae te la mot hoc thuyet giai thich tai sao 1 san pham thoat dau la hang xuat khau cua mot quae gia cudi cung 10i tri1 thanh hang nhap khau.

SI/ tiep can nay, lien quan den ehu ky sinh ton, san pham, den vai tro d6i mci trong cac m6 hinh mau dich. Khai niern e6 thg dl1qe ung' dung eho viec gioi thieu san pham moi cua cac Hang trong bat ky quae gia e6ng nghiep h6a nao, nhung do e6 nhieu san pham moi da ducc gici t.hieu thanh e6ng tren binh dien thuong mai tai Hoa Ky, cluing ta hay xem xet ehu ky sinh ton san pham quae te khi n6 ung dung VaG quae gia nay. Ban giai dean sau day rna 1 san pham mci thuorig trai qua:

1) S{), XUAT KHAU HANG HOA T~I HOA KY

VI Hoa Ky e6 sa luong 16'n nguoi tieu thu co thu nhap eao tren the gioi, su canh tranh khach hang rat gay gat. VI the cac nha san xuat phai nghien cuu lien tuc cac phuong each tat hon dg thea man cac nhu cau khach hang. Elg eung cap san pham mdi, cac e6ng ty can duy tri cac phong thi nghiem phat trien va nghien cuu rong 16'n, phai e6 su tiep xuc thuorig xuyen cac nha eung irng vat til rna ho can dg phat tr ieri 1 san pham moi. Van de i1 eho ngirci eung irng cung i1 trong quae gia nay thuan tien eho vise tiep xuc. Trong cac giai dean ddu cua ehu ky san pham. Do tiep can thi trirong, Ban quan tri e6 thg phan ung nhanh eh6ng vrii sl/ hoi phan cua khach hang. Cac nhan ta nay ket hop t00

87

cho Hoa Ky tro thanh nhung nguoi di dau trong viec gioi thieu san pham moi. Chi trong chdc lat, cac hang Hoa Ky tro thanh nhung nha san xuat duy nhat cua san pham; cac khach hang nuoc ngoai vi ho biet ro v~ san pham se phai mua hang cua cac Hang Hoa Ky. Tu do thi truong xuat khau phat trien.

2) SAN XUAT Nudc NGoAI BAT DAU

Cac nguoi tieu thu nucc ngoai dac biet la nhung nguoi trong cac nuoc phat trign, co nhung nhu cau tuong tu va cung co kha nang mua san pham. Khoi luong xuat khau tang va tro nen rong 16'n du dg h6 tro cho n~n san xuat nci dia. Neu nguoi doi mrri la 1 hang da quoc gia, hang se gdi cho cac chi nhanh cua minh nhung thong tin v~ san pham moi vrri toan b(> chi tiet v~ each san xuat ra san pham ay. Neu hang khong co chi nhanh, dai ly, cac doanh nhan ngoai quoc, vi ho biet v~ san pham, se nhan licence v~ san xuat. Viec san xuat 0' nude ngoai blit dau. Cac hang Hoa Ky van tiep tuc xuat khau den cac thi truong do noi khong co san xuat san pham nay nhung du sao su tang trudng' xuat khau se bi giam sut.

3) CANH TRANH NUdc NGOAI TREN TH~ TRUONG XUAT

.A'

KHAU. .r

Sau do, vi cac nha san xuat nude ngoai di sau da dat duoc kinh nghiem trong tiep thi cung nhu san xuat, do do gia thanh cua ho se ha thap.

SIf bao hoa tai th i trucng noi dia da khien cho ho phai di tim kiern nguci mua 0' cac noi khac. Ngay ca ho co the ban re hon gia cua nha san xuat 0' Hoa Ky neu ho duoc huong lei diem v~ chi phi lao dong va nguyen vat lieu, Trong giai dean nay, cac hang nude ngoai dang canh tranh tren thi truong xuat khau, do vay cac doanh VI,I xuat khau cua Hoa Ky van tiep tuc giam sut.

4) CA-NH TRANH ~P KHAU HANG TA-I HOA KY

Neu cac doanh VI,I ndi dia va xuat khau co thg giup cho cac nha san xuat nude ngoai dat duoc loi ddm san xuat ho co thg canh tranh v~ chat luong va ban dudi gia cac hang Hoa Ky trong thi truong Hoa Ky. Tu do tro di, thi truong Hoa Ky chi con nhap khau hang vao rna thai.

Cac tac gia cua khai niem chu ky sinh t6n cua mot san pham cung

88

neu ding chu ky nay c6 the' lap lai khi cac nuoc kern ph at trien voi chi phi nhan cong thap hem do d6 duoc gia thanh san pham thap hem va canh tranh voi nhung hang da canh tranh vci Hoa Ky truce day.

Boi voi cac quoc gia dang tien trie'n v@ qui rna loi diem doi chieu, hang xuat khai: cua ho c6 the' b6 sung hang xuat khai: cac nude dang phat tri en den muc dQ cao hon .... MQt truong hcp thuoc diem nay la Nhat Ban, rna lei diem doi chieu cua ho da chuyen dich v@ huorig xuat khau hang c6 von dau tu cao. Ben luot cac nude dang ph at trie'n c6 su uu dai ve von nhan luc cao tucng doi, nhu 'I'rieu Tien va Dai Loan c6 the' chiern vi tri xuat khau san pham thien v@ von nhan luc cua Nhat Ban, cac nude c6 uu dai v@ von vat chat kha cao, nhu Braizil va Mexico, c6 the' chiem vi tri xuat khau san pham thien v@ von vat chat cua Nhat Ban. Cuoi cung thi cac nuoc c6 muc ph at tr ieri thap c6 the' hat ding cac niroc 0 muc trung, trong xuat khau hang h6a thien v@ huong lao dong tay nghe cao.

TOM TAT VE LV THUYET M~U D!CH ouoc TE

T6rn lai, chung ta c6 the' n6i ding mau dich quoc te khci dau xay ra vi su chenh l~ch gia giua cac nuoc. Su chenh lech nay xuat phat ttl su chenh lenh gia thanh san xuat, rna gia thanh lai la ket qua do su khac nhau ve tinh uu dai trong cac yeu to san xuat va muc dQ hieu qua luc su dung. Tuy nhien, su khac nhau v@ thi hieu, cung c6 the' xoay chuyen dinh huong mau dich rna ly thuyst da tien dean.

Ly thuyet mau dich quoc te r6 rang cho thay ding, cac quoc gia se dat toi muc loi nhuan cao hen do chuyen man h6a v@ loai hang hoa rna ho thu dac duoc lei diem doi chieu va nhap khau hang h6a rna c6 bi bat lei diem doi chieu. N6i chung, cac han che' mau dich rna ngan chan dong luu thong W do cua hang h6a nay se anh hucng xau den phuc lei quoc gia. The nhung tai sao mdi quoc gia tren the gioi lai W bao yay bdi hang rao han che' mau dich?

cAc H~N CHE M~U D!CH

Viec ra quyet dinh han che nhap khau dac biet nhay cam den cac nh6rn c6 quyen loi rna ho se bi va cham do canh tranh quoc teo Cac nh6rn nay gdrn nh6rn nguoi nho de nhan dang - tucng phan voi so lrin ngiroi tieu dung khap noi thu lei do W do mau dich. Neu bat ky cUQC tranh luan chinh tri nao v@ van de han che nhap khau du dinh, nh6rn bao hQ mau dich se lien ket trong viec su dung sire ep doi vdi cac vien

89

chuc chinh phu, trong khi do mot no lire co t6' chuc do cac nguci tieu dung ung hQ mau dich hiern khi duoc nang de. Cho vi du, cac c6ng ty thep va lien doan c6ng nhan nganh thep da phan khang kich liet len quoc hoi va cac vien chirc chinh phu ve viec nhap thep gia thap hen, nhung cac t6' chirc, tieu dung thi kh6ng len tieng gl ve viec nay. Noi each khac, neu ban lam c6ng cho 1 nha san xuat hoa chat, ban co Ie se chang dau tranh cho sir kh6ng han che nhap khau thep, du ding ban co th@' tin ttrong chung dong gop mot ph an van viec lam giam gia cho xe hoi cua ban.

cAc cuoc TRANH LUAN VE cAc HAN CHE MAU D!CH VA su BAc BO

MQt cUQC tranh luan ve han che mau dich lien quan den quoc phorig.

cuoc PRONG. Cac co s6' c6ng nghiep nao cling can bao hQ chong lai viec nhap khau VI chung la dieu song con den quoc phong va phai tiep tuc hoat dong du ding chung thuoc van bat lei diem doi chieu lien quan den cac nha canh tranh nucc ngoai.

Neu sir canh tranh bat nguon W cac hang nude ngoai lam cho nhirng cong ty nay pha san va d@' cho mroc ay 8hai l~ thuoc van hang nhap khau, nhung hang nhap khau ay kh6ng th@' san co trong thoi chien.

MQt van de dinh liu den cuoc tranh luan nay la quan doi can hang tram san pham W bo quan ao lot cho to'i nhirng qua bom.

Nam 1984, c6ng nghiep giay Hoa Ky, sau khi kh6ng lam giam bot diroc hang nhap khau da co cac cuoc tranh luan ve su mat c6ng viec lam va da de nghi quoc hoi thuc thi su han che' dua tren van de rna niern tin ve hang giay dep nhap khau dang tang la "anh huong xau den an ninh quoc gia Hoa KY". N eu chien tranh xay ra, cac nha san xuat giay dep lai keu nai rang kh6ng du kha nang san xuat 6' nude nay.

Phat ngon vien BQ quoc phcng cho biet ding thea cho eng biet thi chang co ke hoach nao dieu tra ve vien anh khung hoang giay dep thai chien. RS'n mra, Luat Lien bang da quy dinh quan do i phai mua giay dep do Hoa Ky dec quyen san xuat.

BAo V~ NEN CONG NGHI~P MOl KHAI SINH

Nhirng nguoi tan thanh viec bao v~ mot nen cong nghiep non tre

90

neu ding nen cong nghiep da co mot loi diem doi chieu nhung can duoc bao v~ ngan hang nhap khau cho toi chung nao luc luong lao dong duoc dao t9-0, ky thuat trong san xuat thong suot, hang san xuat dat duoc hieu qua do san xuat qui mo Ian khi cac muc tieu nay dat duoc, bao v~ nhap khau se khong con la viec can thiet mra. Neu khong duoc bao ho ,

. ho di den ket luan, hang se khong the song sot vi hang nhap khau gia thanh ha ttl cac nha canh tranh nuoc ngoai da trirong thanh truce se duoc ban diroi gia tren thi trucng noi dia,

Su bao hQ mau dich mang y nghia tam thai, nhung tren thuc te, mot hang hiern khi thua nhan ding minh da truong thanh va kh6ng can den su bao tro nay nua. Duoc bao hQ kh6i bi nude ngcai canh tranh bang each danh thue nhap khau cao, Ban quan tri Cong ty it co ly do de cai tien hieu qua hoac chat hrorig san pham.

Cac doanh nhan quoc te nhan thay rang cuoc tranh luan v@ n@n c6ng nghiep moi khai sinh d~ dang duoc chinh phu cua hau het cac nucc kern phat trieri chap nhan. Hang dau tien 'trong mot nen c6ng nghiep mci doi voi quoc gia thucng ducc bao ho khong han dinh ngay xoa bo. Tuy nhien, mot so nuoc dang phat tr ien , nhu Brazil va Mexico, da bat dliu giam su bao ho mau dich de ep bUQC cac cong ty nay giam gia bat va co the canh tranh voi thi truong the gioi. Su tiep can nay da duoc thanh c6ng dac biet C1 Brazil, rna cho den nay xuat khau han 15 ti dollar hang h6a va dich vu hang nam.

BAo HO CONG VI~C LAM NOI D!A CHONG LAI LAO DONG Nudc NGOAI RE TII~N

Cac nha bao hQ mau dich trong cuoc tranh luan nay so .sanh muc luang tinh theo gia cua nuoc ngoai thap han muc luang tra trong nuoc va ket luan rang cac nha xuat khau ttl nhung nude nay c6 the lam cho Hoa Ky tran ngap hang h6a gia re va lam cho Hoa Ky kh6ng co viec lam. Ao tuong dliu tien cua cuoc tranh luan nay la chi phi luang kh6ng phai la toan bQ chi phi san xuat cling kh6ng phai la toan bQ chi phi lao dong. Trong quoc gia kern phat trien, cac khoan phuc lei phu thea luat dinh chiern ti 1$ phan tram cao han muc luang tra true tiep. Han nua, Hoa Ky nang suat lao dong' cua moi c6ng nhan thuong cao han nhieu so voi cac nude dang phat trien vi von nhieu han cho moi cong nhan, quan ly uu viet han, va cong nghe tien tien den mire rna chi phi cho lao dong thap han du cho luang co phai tra cao han.

Ao tucng thu 2 t9-0 ra do bo qua vise xem xet cac chi phi ve cac yeu

91

to san xuat khac. NC1i nao c6 muc 111C1ng cao thi thuong chi phi ve von cao, do do chi phi san xuat thuc te c6 the cao hen 0 nuoc co mire 111C1ng thap, Nhung nguoi nao c6 the bi cUQC tranh cai nay thuyet phuc de' ngung hang nhap khau, cuu cho viec lam noi dia thi phai nho ding hang xuat khau My tao nhieu cong an viec lam, cu moi 1 ty dollar hang xuat khau tao ra 25.000 cong viec lam maio Neu chung ta ngung nhap khau cua 1 nuoc, chinh phu nuoc nay, c6 the tra dt1a bang each danh thus' nhap khau cao hen tren hang xuat khau cua chung tao Ket qua c6 the la su mat mat thuc te cong viec lam hen la thu loi duoc dean truce.

THUE SUAT CO TINH KHOA HQC T~O NEN su C~NH TRANH LANH M~NH

Nhung nguoi LIng hQ luan diem nay noi ding ho tin tudng VaG su canh tranh lanh manh. DC1n thuan ho chi muon mot muc thue xuat khau rna se mang gia thanh hang nhap khau tang len toi muc gia thanh mat hang duoc san xuat noi dia. Viec nay se loai tru bat ky loi diem "khong lanh manh" nao rna mot nha canh tranh nuoc ngoai c6 the c6 duoc do boi cong nghe tien tien, chi phi nguyen vat lieu thap, thue rna thap, hoac chi phi lao dong giam. Khong phai y dinh cua ho muon ngan cam hang xuat khau, rna ho chi muon san bang tien trinh canh tranh "lanh manh". Neu dieu nay la luat, thi khong con nghi nga gi mire thue suat c6 the duoc an dinh de bao hQ nha san xuat My c6 hieu qua toi thieu, do do c6 the giup cac nha san xuat c6 hieu qua hen trong nude thu lei nhuan nhieu hon. Cac nha san xuat ngoai quoc c6 hieu qua co the bi trung phat va, di nhien, lei diem doi chieu cua ho bi vo hieu .

su TRA UUA: Cac dai dien cua mot nganh Cong nghiep rna hang xuat khau cua ho bi mot nuoc khac an dinh su han che' nhap khau c6 the yeu cau chinh phu cua ho tra dua lai bang cac chinh sach han che' tuong tu, Mot vi du ve su tra mierig nay khui dliu la lenh cam do cQng ddng Au Chau (EC) ban hanh danh VaG hang nhap khau loai Thit Bo c6 xU' ly hormon tU Hoa Ky VaG ngay 01/01/1989. Vi viec sU' dung cac hormon duoc coi nhu mot mci 10 ngai doi vci sue khoe trong EC, EC da dong cira thi trucng voi mat hang thit bo tri gia 100 trieu Dollar (12% t6ng so hang thit xuat khau). Nha san xuat thit bo My khieu nai rang chang c6 chirng cu khoa h9C nao ho tro cho tuyen bo tren, va Hoa Ky da nhanh ch6ng tra dua bang bien phap 1ln dinh muc thue nhap khau tren san pham cua EC tri gia khoang 100 t rieu Dollar, g6m ca thit beo, bo khong xucng, mroc trai cay, may irop lanh ruou, ca chua, ph6 mat Phap va cafe hoa tan. Ke do, EC lai de doa cam nhap khau hang cua Hoa Ky

92

gam: Mat ong, bap hQP, go va trai cay say kho tri gia 140 trieu dollar. N guai My da phuc dap lai su de doa nay bang mot thong bao rang c6 the tiep thea sau lerih cam cua EC la lenh cam nhap thit cua toan Chau Au cua Hoa Ky. Va neu dieu d6 xay ra, thi se c6 khoang 500 trieu trong giao dich giua Hoa Ky va EC bi anh huang. MQt luc luong dac nhiem hdn hop EC - Hoa Ky van dang hop ban de tim ra 1 giai phap cham dirt tinh trang rna c6 the leo thang den 1 cuoc chien tranh mau dich. Cac nha san xuat dai gia sue Hoa Ky dac biet ngo vue v~ viec ngan cam nay vi ho biet ding nguoi chau Au sti dung hang ngay cac duoc pharn nguy hiern trong 384 trieu Dollar thit bo, heo xuat khau hang nam sang Hoa Ky.

BAN PHA GIA

Ban plui gui la ban 1 san pluim ra nuoc ngoai tluip han gui tluinh. san xiuit hotic gui cd tai th.i truong nai dia.

Nha san xuat nude ngoai c6 the thuc hien hanh dong nay vi ho muon ban so san pham san xuat trQi rna khong gay ph a gia trong thi truong nQi dia, hoac c6 the ha thap gia xuat khau de ep cac nha san xuat trong nuoc cua mroc rihap hang phai pha san. Nha xuat khau cho nang gia trong thi truong khi nao dat duoc muc tieu. Bay la viec ban gia theo loi cirop b6c.

'I'ai Hoa Ky, khi nha san xuat tin ding nha san xuat nuoc ngoai, dang ban pha gia 1 san pham, ho c6 the yeu cau BQ Thuong mai thuc hien cuoc dieu tra so bo. Neu BQ 'I'huong mai nhan thay ding cac san pham da bi pha gia, vu viec se duoc dira ra Uy hoi Mau dich quoc te de quyet dinh ding hang nhap khau c6 gay ton hai cho cac nha san xuat Hoa Ky hay khong. Neu Uy hoi xet thay thuc su c6 van d~ d6, quan thue Hoa Ky se ducc phe p danh thus' chong pha gia.

Hau het cac chinh phu da tr a dua khi viec ban pha gia gay t6'n hai n~n cong nghiep trong nuoc. Vi du nhu EC da an dinh rmrc thue pha gia tu 23% len den 43% tren cac may in cua may vi tinh Nhat khi cac nha di~u tra kharn pha ra ri1.ng chung bi danh muc gia thap han 20% trong cac nude EC hon tai Nhat.

BU LO XUAT KHAU: Be khuyen khich xuat khau, cac chinh phu thuong se cap khoan bu 10 xuat khau bang each giam muc thue danh tren 19i tire xuat khau ha phi van chuyen cho cac hang van tai cua chinh phu, ty gia hoi doai uu dai cho cac nha xuat khau khi ho nhap trang thiet bi CCf ban. Cac hanh dong nhu the c6 the thuc day cac nha

93

canh tranh tai nucc nhap khau yeu cau chinh phu ho an dinh cac khoan thue. Bu tru tuong duong voi khoan tien bu 10 hay vrii mire chenh lech giua gia ban pha gia va gia thi trirong nQi dia.

THUE BU TRU La cac hhotiti th.ue clanh. tren hang nluip kluiu d~' h6 tro eho ctic hhoiin. bit 16 hang xu/it hluiu.

cAc LOAI HAN CHE MAu DlCH

Cac han che' nhap khau thuong duoc phan loai thanh cac hang rao thue quan (thue nhap khau) va phi thue quan.

THUE QUAN La eae mae thu€ danh. tren. hang nluip khciu vi muc dieh lam tang gui ella hang nhiip de? lam guim sZ! canh. tranh ooi ctu: nha san xu/it trong nuoc hctic kieh thieh n€n san xu/it tai TLQi dia.

cAc HANG RAO THUE QUAN

THUE QUAN, hay thue nhap khau, la thue danh tren hang nhap khau, don thuan vi rnuc dich lam tang gia ban cua chung tren thi truong cua nude nhap hang vao de lam giam canh tranh doi voi cac nha san xuat noi dia. MQt so nuoc St1 dung chung de tang thu nhap v~ ca 2 mat xuat khau Ian nhap khau. 81,l' xuat khau cac loai hang h6a nhu cafe, dong thuong bi danh thue tai cac ruroc dang phat trien.

,,~ , , I

THUE THEO TRl GIA HANG: MQt mire thue' nhap khau tinh thea

phan tram tri gia hang h6a nhap vao.

THUE THEO BlNH LUQNG: Khoan tien co dinh danh tren 1 don vi thuc te hang nhap khau,

THUE KET HQP: 81,l' ket hop cac loai thue thea dinh luong va thea t.ri gia hang.

Vi du nhu bieu suat thue quan cua Hoa Ky qui dinh ding cac chat chiet xuat c6 huong, cac huong rnui trai cay kh6ng chua ruou phai chiu muc thue tinh thea tri gia hang la 6%. Vi vay, khi 1 chuyen hang chat chiet c6 huong tri gia theo h6a don la 10.000 dollar den Hoa Ky, nha nhap khau phai d6ng cho Hai quan Hoa Ky 600 USD truce khi duoc phep cat giu so hang nay. Thue THEO BlNH LUQNG la 1 m6n tien co dinh tinh treri mot don vi vat chat. Neu ban muon thuoc dan hay ngoi n5, ban phai d6ng 37 USD mdi Pound bat ke gia tri h6a QO'n la bao nhisu. Khi cac chat chiet xuat c6 huong va huong lieu mui trai cay vua neu tren chua hon 50% con (Alcohol) tinh thea trong luong, thi sf> bi danh 12 USD moi pound cong vdi 3% tri gia h6a den. Tren 1 chuyen

94

hang tr i gia 10.000 USD c6 trong luong 5000 pounds ban phai tra 1 khoan thue KET hop la 900 USD (12USD 5.000 pounds + 0,03 10.000 USD = 600 USD + 300 USD). Khi c6 thay d6i thuong xuyen trong mot giai dean lam phat, muc thue theo dirih luong nhanh ch6ng mat di tam quan trorig cua n6, trong khi do khoan tien thu tir thue tinh thea t ri gia hang gia tang vi gia h6a don tang. Tuy vay, doi khi nha xuat khau c6 thg an dinh gia hang thap hen gia tai no i dia rat nhieu den muc rna thue' tinh theo tri gia hang kh6ng thg khoa lap duoc khoang trcng nay. MQt so' nude an dinh GIA CHINH THUC hay sli dung cac khoan thue thay d6i dg dieu chinh su thieu hut nay.

GIA CHINH THUC: Nhung mire gia neu trong bieu thue Hai quan o mot so' nuoc va la can ban M tinh thue thea tr i gia hang cho du gi ah6a don c6 thap hen. Gia chinh thuc bao dam rang 1 loai thue nhap khau t6i thieu nao do se phai nop bat kg gia thuc te tren h6a don la bao nhi eu. Gia nay da ngan can su sap xep giua nha nhap khau song trong cac nude c6 mire thue cao voi cac nha cung ung nucc ngoai, ho da tien hanh lam h6a don c6 gia thap gia tao M chi dong khoan thue thap rna thoi. Nha nhap khau se goi tra khoan ti~n chenh lech giua gia h6a don that va gia cho nha xuat khau.

THUE BIEN THIEN la thue nhap khau duqc an dinh thea mire chenh lech giua gia ca thi truong the gioi va gia ho tro cua chinh phu

dia phuong. t

THUE BIEN THIEN. MQt hinh thuc Thus' bao dam cho gia thi truong cua hang nhap khau se 0 muc ngang bang voi gia th i truorig cua hang san xuat trong nuoc hinh thuc nay Cong ddng Chau Au sli dung d6i vrii hang ngu coc nhap khau. Duoc tinh toan hang ngay theo chenh lech giua gia thi truong the gioi va gia ho tro cho nha san xuat trong nuoc.

MUC THUE THAP HdN £)01 VOl LUQNG NH~P BAN THANH PH AM

Cac muc thue nhap khau duoc an dirih bdi nhieu qucc gia thea each nhu vay dg khuyen khich luong nhap trong nuoc ... Vi du nhu thanh pham tung ra cho nguoi tieu dung c6 thg c6 muc thue' 70% thea tr i gia hang. Tuy nhien, neu san pham nhap VaG so' luong Ion dg dong bao bi tai nuoc nhap hang, muc thue c6 thg la 30%. Dg khuyen khich mot sO' nha san xuat trong nucc, chinh phu c6 thg danh chi 0 mire 10% thue tren lucng nhap ban thanh pham.

cAc HANG RAo PHI THUE QUAN (NTBs) la cac ten dat cho tat

95

ca cac hinh thirc phan biet d6i xU' chong lai hang nh;'j.p khau ngoai cac thue nhap khau chung ta dang ban den.

D!NH LUQNG

Rao can v~ sO' luong, han ngach, la gioi han bang' sO' d6i v6'i mot 10~i hang hoa nhat dinh quoc gia se cho phep nhap trong suet khoang thoi gian nhat dinh. Neu han ngach la tuyet dci, khi sO' luong nhat dinh duoc nhap khau, viec nhap khau them trong khoang thoi gian con lai (thuorig la 1 nam) bi ngan cam.

Cty K'mart dat 1 trieu dollar hang ao len W Trung Qu6c. Trude khi hang den nude nay, quota phai ducc lam (xin ) cho nam do, va K'mart phai cho den nam sau moi dem hang vao duoc. Den luc do, hang del het m6t va phai chiu 10 nang ne. Cong ty hy vorig chi thu lai duoc 50 xu tren 1 dollar.

MQt vai hang hoa l~ thuoc vao han ngach thue quan cho phep mot luong hang quy dinh nhap khau VaG duoc mien thue' hoac vci thue xuat thap, nhung khi dat den duoc sO' luong qui dinh, thue cao han rat nhieu duoc tinh cho nhung Ian nhap khau tiep theo. 'I'ien trinh nay tai dien hang nam.

Dinh ngach thong thuong co tinh toan cau, sO' luong to'ng cong duoc cO' dinh rna khong quan tam den ngudn g6c. Chung co thg dircc phan b6, trong trudng hop nay, chinh phu cua qu6c gia nhap khau nhuong lai sO' hrorig cho cac quoc gia nhat dinh. Glln day han, do thea thuan chung giua cac quoc gia chdng lai viec ap dat han ngach mot each dan phuong, cac chinh phu del thuong luong han che' xuat khau tu nguyen (VERs) vdi cac nuoc khac. De tranh nhirng han che' hinh thirc doi vrii hang xe 0 to nhap khau do Hoa Ky, chinh phu Nhat gioi han hang xuat khau cua minh 2,3 trieu chiec xe. That thu vi, du xe hoi Nhat dircc nhap VaG nuoc nay it han sau khi han ngach diroc ap dat, loi nhuan ban buori khong bi t6n that vi cac nha san xuat 0 to Nhat bat dau xuat khau nhung kieu dat tien han.

Su han che xuat khau tu nguyen (VERs) la han ngach xuat khau ap dat bdi quoc gia xuat khau.

Thoa thu;%n mua ban co tr;%t tl!

THOA THUAN MUA BAN CO TRAT Tl/ La thoa thiuui hinli thuc giiia cac qu6c gia xutit khdu va nhiip khdu quy dinh.

96

dinli ngoch. xu/it khriu hay nluip khriu rna m6i quoc gia phdi co d6'i uoi 1 loai hang.

Thea thuan mua ban co trat W: cung gioi han canh tranh quae te' va gii1 lai thi trucng' nQi dia cho cac nha san xWlt trong nucc. Chung khac voi cac dinh ngach ducc ap dat dan phuong va cac rao can mau dich khac & cho chung la nhi1ng thoa thuan long trong gii1a cac quoc gia xuat khau va nhap khau sau khi thuong luong. Thong thuong, chung quy dinh dQ Ian dinh ngach xua't nhap khau rna mdi quoc gia phai co dai vci mot hang hoa rieng biet.

Thoa thuan tuong W lau doi nhat va Ian nhat la thea thuan Multifiber (MFA), bat dau nam 1973 va sau do duoc sua d6i 4 nam 1 Ian. Cong liac bao gdm 54 quoc gia xuat va nhap khau, Khoang 80% hang det va qulin ao xuat khau tren the' gici de'n cac quoc gia cong nghiep hoa duoc quy dinh boi thea thuan nay.

Nam 1985, cac nha che' tao Chip may dien toan ha gia 1 loai Chip thuong, DRAM vi t6n kho nhieu qua. Hai nha san xuat My keu goi chinh phu giup da, ho duoc sir chap thuan ding co' dinh gia to'i thieu va lap dinh ngach nhap khau W nguyen. Trong khi cac nha che' tao chip Hoa Ky tang loi nhuan cua ho, cac nha san xuat san pham chua chip va nguoi tieu dung san pham bi 10. T6 chuc Brookings, 1 nhom chuyen gia tu van thuong mai n6i tieng, ucc tinh ding gia ehi~ DRAM di'i. tang vot tir 2,5$ nam 1986 den 10$ nam 1988 va, ke't qua la, cong them han 100$ VaG gia 500$ 1 may dien toan ca nhan. Hiep udc da giup da cac cong ty Hoa Ky va dem lei nhuan den cho cac nha san xuat Nhat nhieu han. Thay vi phai ha gia dg canh tranh hoac ho co thg hucng lei nhuan dQc quyen do viec nghien ciru cac san pham ky thuat cao rna nguoi My co thg dl1n dau.

M~U D!CH nOI UNG

MAU DICH nOl UNG la giao dich. trong do hang hoa trao d6'i hang hoa mot pluiri hoac toati pluiri

M~u dich do'i ung

MQt rao can khac cho mau dich W do la Mau Dich Dai Ung. Ban chat day la mot giao dich trong do hang hoa trao d6i hang hoa. Hinh thuc dan gian nhat cua Mau Dich Do'i Ung la barter (hang d6i hang) co tU thai c6 xua, va trong nhi1ng nam glin day nhieu loai Mau Dich Do'i Ung khac nhau duoc sli dung trong mau dich Dong - Tay. VI thieu ngoai

97

hdi va thieu thi truong tieu thu san pham, nhieu quoc gia del tham gia mau dich dO'i ling. Vi du, Iraq del d6i dau tho dg lay tau chien ttl Y. Tay ban nha del d6i xe buyt Tay Ban Nha dg lay ca phe Columbia. Mau dich dO'i ling la 1 rao can ddi voi mau dich tu do vi nginri ban bi buoc phai lay nhung hang hoa rna ho trong truong hop khac se kh6ng mua, khi lam nhu vay ho ngan chan thi truong khac khoi canh tranh tu do va me cira. N guai ta uoc tinh ding kieu giao dich nay hien nay chiem khoang 25% t6ng mau dich the gioi. Chung t6i se xem xet v@ mau dich dO'i ling mot each sau hon trong cac chuong sau va thay ding no cung tao thuan lei eho thuong mai.

NHO'NG RAo cAN PHI THUE QUAN KHONG f)!NH LUQNG:

Nhieu chuyen gia thucng mai quoc te ph an nan ding cac rao can phi thue quan kh6ng dinh luong la nhung rao can dang chu y nhat. Cac chinh phu co khuynh huong tao lap rao can phi thue quan dg bao v~ nen e6ng nghiep trong ruroc truce day duoc eung cap boi thue nhap khau. MQt cuoc nghien cuu v@ cac rao can phi thue quan kh6ng dinh luong vach ro ding hen 800 hinh thirc rieng biet co thg diroc phan loai theo 3 tien d@ chinh: (1) su tham gia true tiep cua chinh phu vao mau dich, (2) hai quan va cac thu tuc hanh chinh khac, (3) tieu chuan.

t

1. Slj tham gia trlje tie'p cua ehinh phu vito thtidng mai

Su tham gia true tiep cua chinh phu ph6 bien nhat la bao cap trj gia xuat khau, mot dang thanh toan tien mat eho nha xuat khau. Nguoi ta coi no Iii. 1 tap quan thuong mai kh6ng ngay thang vi no khuyen khich cac nha xuat khau ban voi gia thap hon la ho co thg rna van thu loi. Vi du, Cong d6ng Chau Au del danh cac khoan trj gia 196$ moi tan ga gio va 93,76$ moi tan bot mi dg giam hrong t6n kho do gia ung hQ hang noi dia qua eao. Cac quoc gia nhap khau thuong tra dua bang each thu thua bu tru len sO' hang bu gia.; Cac loai bu 10 xuat khau khac gdrn khoan tin dung re do cac ngan hang xuat khau nha nuoc danh eho cac khach hang nircc ngoai cua nha xuat khau (da sO' cac quoc gia xuat khau chinh d@u co 1 ngan hang, ngan hang xuat nhap khau Hoa Ky la 1 vi du), thue loi We thap hen danh len cac khoan loi nhuan xuat khau, va phi chuyen chd thap dac biet khi hang xu at khau diroc chc bang tau hay may bay noi dia.

98

2. Hai quan va cac thd tuc ha'nh ehinh khac

Nhirng thu tuc nay chiem phan Ian ehinh sach cua ehinh phu vua doi xli phan biet voi hang nhap khau vua ung hQ hang xuat khau. Vi du, tai Phap, thai diem trong nam khi su cham tre xay ra trong khi tien hanh thu tuc nhap khau can thiet dg nhap khau ao len dien ra trung khop vci mua mua sam. Y eho phep nhap hang det chi qua 10 cang quy dinh. Chinh quyen hai quan Nhat thay d6i su phan loai san pham thirc an che' bien rna 1 hang Hoa Ky voi muc thue 15% sang loai vrii mire thue 35%. Hai quan Hoa Ky quy dinh nam 1989 ding cac phuong tien van chuyen cong cong nhap khau nhu Suzuki Samurai, nhu xe van tai phai chiu thue 25% thay vi 2,5% nhu trircc day. Bieu nay se lam tang gia xe eQ a Hoa Ky.

Khi viec xuat khau dich vu gia tang, cac ehinh phu da tim each phan biet doi xli vci chung. Cac dien tien du kien da duoc chon lira rieng ra. o Nhat, cong ty doc quyen ve dien thoai quoc te da til chdi eho cac cong ty Hoa Ky thue, khi cac cong ty nay muon lien lac cac khach hang Nhat voi cac co sa du kien a Hoa Ky. Vi du khac ve phan biet doi xli la ehinh phu Canada giam thue doi voi cac doanh nghiep trong nude, nhirng nguoi e6 quang cao tren TV - nhirng khong diroc giam khi ho slt dung cac dai virot bien gioi cua Hoa Ky - hoac Tay Dtrc eho phep chi cac dai ly cua Due moi duoc thue ngiroi mau xuat hien trong chuong trinh quang cao tren TV.

3. Cac tieu chuan

Ca cac tieu chuan tu nhan Ian nha mrcc dg bao v$ sue khoe va an toan eho cong dan trong nude chac chan duoc mong muon, nhung trong nhieu nam cac hang xuat khau da gay t~ hai bang nhieu tieu chuan phirc tap va phan biet doi xli. Vi du, Phap earn quang cao nrou bourbon, vien ly ding nrou ngu eoe e6 hai eho sue khoe, nhirng t1it nhien, ruou lam ra til nho thi duoc mien earn doan, Nhu phan Ian cac nude khac, Dc yeu du vat nuoi nhap khau phai diroc kiem dich nhung lai khong he e6 thiet bi kiem dich.

Ngay ca bia cung khong thoat khoi cac luat l~. Dire e6 dao luat the ky 16 quy dinh bia cua Due chi diroc lam bang cay hoa bia, mach nha, men nrou va mrcc. Bia e6 chua cac thanh phan khac, nhu bap hay gao, phd bien a cac nude khac nhirng khong thg qua bien gidi duoc. Luat nay van con hieu luc a Dire, nhirng n6 da bi danh nga bai Cong dong chau

99

Au thay mat cho 1 nha may bia Phap muon tham nhap thi truong Dire. Mac du luat khong con anh huang den bia xuat khau sang DU'c, BQ tnrong thuong mai Phap lai c6 rae roi khac. Ba ta than phien khi doc bao Dtic rang uong bia Phap c6 thg lam cho nguci ta bat luc. Van d@ bia, mac du vay, van chi la 1 trong so han 800 bien phap chu truong bao v~ n@n cong nghiep trong nuoc rna EC dang nghien ciru.

Dan Mach sti dung luat bao bi d6ng g6i dg bao v~ n@n cong nghiep thuc uong nhe khoi canh tranh cua nude ngoai. Ta't ca loai giai khat phai duoc ban trong nhirng chai c6 thg thu h6i lai, Di@u nay da can trd cac nha san xuat nude khoang Phap, bai vi ra't ton kern khi chuyen cac chai duoc tra lai tra v§ Phap M lam day lai. Toa an chau Au mdi day da ra l~nh cho Bi ngung viec yeu cau magarine phai duoc d6ng g6i thanh vien vuong. Luat nay c6 hieu qua trong viec ngung nhap khau tU cac mroc chau Au noi cac nha san xuat sti dung bao bi tron hay chu nhat. Nhat qui dinh 1 vai hang d6 hop nhap khau khong duoc chap nhan thea tieu chuan ndng nghiep cua n6 vi cac con so ngay, thang, nam vo hop each nhau qua xa tren cac nhan "TInh duy nhat" la mot lmh vue khac rna Nhat sti dung dg ngan khong cho hang nhap khau tU nuoc ngoai vao. Da nguoi Nhat c6 su khac biet, nen cac cong ty my pham nuoc ngoai phai thti nghiem san pham cua ho a Nhat triroc khi ban a d6. Hang nhap khau quit cua My phai duoc han che vi da day nguoi Nhat nho va vi v~y chi chua duoc nhung qua quit trong nude thai.

Dan Mach, Phan Lan, Na Uy va Thuy Dien moi noi ap dung nhung tieu chuan rieng cho thiet bi dien va doi hoi phai kigm tra rieng Ie truce khi chap thuan cho nhap. Hay tirdng' tuong hoan canh cua nha san xuat Hoa Ky phai che tao nhung san pham dac biet cho moi mot quoc gia nay de thuc hien dung nhung tieu chuan dac biet cua n6. Chi phi cho viec phuc tung nay qua sue cac c6ng ty. Day c6 thg la nguyen nhan tai sao cac tieu chuan nhu vay duoc thanh l~p triroc tien,

Nhirng vi du it oi nay se dem den cho doc gia mot Y n iern v@ su phuc tap c6 lien quan trong viec co gclng loai bo cac rao can khong dinh thue. MQt vai tien bi? da dat duoc, nhung con cham. Trong khi d6, hieu biet v@ nhung can tra nhu v~y dang ton tai se nhac cac doanh nhan quoc te tim kiem chung truce khi tien hanh lam an tai nude ngoai,

CHI PHI CHO cAc HANG RAo £)01 VOl M~U D!CH

Ph~n truce ban da biet v§ hoa uoc han che' mau dich tu' nguyen Chip may dien to an cho thay su t6n kern rei vao nguoi tieu thu cu6i

100

cung va ban hcln da ngac nh ien ding n6 ton kern nhu the nao. Nhung day chi la 1 phan nho cua nhung gi rna han che mau dich do i hoi ban phai tra. Cac kinh te gia thuoc Vien kinh te QUo'e te tieri hanh 1 cuoc nghien cuu eho thay 31 nh6m san pham e6 so' luong mua ban vuot qua 100 trieu $ hang nam . U6'e tinh nguoi tieu thu Hoa Ky phai chi hem 100 tr ieu $ hang nam trong so' 25 nh6m thuoc 31 nh6m tren.

A "1'1." ,..'

PHAN LO"I NHOM PHAT TRIEN KINH TE

Khi cac doanh nhan chuyen W kinh doanh nQi dia sang quoc te, ho phai do'i dciu vrri cac thi truong co nhisu khac biet 16'n ve muc dQ phat trieri kinh te hem la cac thi truong ho dang hoat dQng trong do. Quan trong la phai hieu duoc dieu nay vi muc dQ ph at trign kinh te cua 1 quoc gia anh hudng tci moi mat cua viec kinh doanh tiep th i, san xu cit va tai chinh. Cac quoc gia khac nhau co muc dQ phat trign kinh te khac nhau. Duoc ph an tich thanh cac nhom da ph at trieri, moi cong nghiep hoa, dang phat trign, kern phat trign va phat trieri thap nhat.

Da phat trign la ten goi cac nude corig nghiep hoa 'I'ay Au, Nhat, Dc, New Zealand, Canada, Nam Phi, va Hoa Ky. MQt loai mrri e6 tinh each so sanh, cac quoc gia moi cong nghiep hoa (NICS) gom Brazil, Mexico, Nam Trieu T'ien, Dai Loan, Hongkong va Singapore. Cac nude nay GNPlbinh quan dau nguoi trong pham vi W'2000$ den 5000$, tap trung 16'n ve dau tu da quoc gia, va (3) xuat khau so' luong 16'n hang h6a duoc san xuat gom ca cac san pham ky thuat eao.

Bang ph at trien, kern phat tr ien (LDCs) va ph at trien cham nhat la ten dung M xep loai phan con lai cua the gi6'i. Lien Hop QUo'e va Ngan Hang the gioi e6 khuynh huong sl't dung ten goi loi We eao, trung gian hay thap hem la da phat tr ien va kern phat trign han.

N~n kinh te' ngam

Nen. kinh tt ngtim. la mot pluin. ctla lai We quae gia, no kh6ng duoc btio ctio la do bao cao ngdm. hodc khong do luang duoc boi cac thong ke ehinh thuc.

N guai ta da viet nhieu ve phan loi We quoc gia khong duoc tinh boi thong ke chinh thiic vi n6 duoc thong baa ngam hay khong ducc baa cao. Bao gom trong nen kinh te ngam nay (den, song song, chim, bong) la nen san xuat hop phap khong cong khai, nen san xuat hang hoa va dich vu bat hop phap, ehe giciu loi We bang hien vat (hang doi hang).

101

...

Tai Bonn, 1 ngiroi lam vuon hoan tat c6ng viec trang tri vucn va khi hoi ti~n thu lao thi tra lei rang' "Neu ong muon 1 h6a dan thi se la 1500 DM cong voi 14% thue. Neu 6ng kh6ng dn lay h6a dan chi can tra t6i 1400 DM tien mat" .

De giam t6ng so' thue' phai tra cho chinh phu, nen kinh te ngam chiu trach nhiem d6i voi moi loai sai lech dtr kien kinh teo Vi du, Ci Y, kh6ng c6 sach nao ghi rang 1 d6i gang tay rieng Ie duoc san xuat tai Naples, nhung hien nay nguoi ta biet ding Naples la 1 trong nhung trung tam san xuat gang tay Ian nhat cua Y - San hrong kh6ng bao cao diroc san xuat bCii nhung nh6m nho cac cong nhan trong cac nha bep hay trong garage. Co quan thong ke chinh thirc cua chinh phu uoc tinh ding GDP Ian han.

D~e DIEM eUA cAe Nude DANG PHAT TRIEN

Mac du c6 su da dang giua nhieu nude dang phat trieri, da so' cac nude d~u c6 nhung diem chung sau day:

1. GNP/binh quan chua den 2.000$

2. Phan phoi lei tire khong ddng deu, voi 1 tang' lop trung luu rat

nho,

3. Ky thuat va c6ng nghe san xuat thap.

4. Chenh lech sire san xuat va lei tire a cac khu vue kha cao.

5. Da so' dan so' kiem s6ng trong khu vue nang nghiep (85%)

6. Nan that nghiep va tinh trang thieu viec lam duoc che d~y - 2

ngiroi lam 1 c6ng viec rna 1 nguoi c6 the lam.

7. SI/ gia tang dan so' cao (2,5 den 4% m6i nam)

8. Ty 1$ mu chu va thieu phuong tien giao due chiern rat cao.

9. Suy dinh dudng phd bien va pham vi rong Ian trong van de sire khoe.

10. Bat 6n dinh ve chinh tri

11. L$ thuoc nhieu vao mot vai hang xuat khau, thong thuong la

khoang chat hay san pham n6ng nghiep.

12. Dia hinh hiem tro, nhu sa mac, nui, va rung nhiet drri.

13. MU'c d(i tiet kiern thap, phuong' tien ngan hang khong day duo 'I'ir nhirng dac diem nay ban c6 the thay khoang each rong Ian giira

cac mire song cua dan cu Ci cac mrcc the gici thir ba va muc song Ci cac

102

qu6c gia cong ngrnep hoa.

Sl,1 TIEP C~N THAM DO NHU CAU CON NGUOI £>61 VOl PHAT TRIEN KINH TE

Su tiep can nhu cau con nguoi vach ro su phat tr ieri kinh te la lam giam ngheo doi, that nghiep va su bat binh dllng trong viec ph an phoi lei tire. Dinh nghia v@ su ngheo kh6 cung duoc md rong. Thay vi duoc dinh nghia thong qua lui tuc nhu truce day, viec giam ngheo d6i c6 nghia la it mu chir hem, it suy dinh duong hem, it benh va chet sam hem va chuyen ttl' san xuat nong nghiep sang cong nghiep. Luu y ding trong khi su tang tnrong kinh te quan tam den bien d6i kinh te do luang bdi GNP/Capita, thi su phat trien kinh te cung lien quan den nhtrng bien d6i xa hoi. Cho den nay, khong c6 mot nguyen tlic chu dao don Ie nao v@ su phat trien kinh te duoc chap nhan, du c6 nhtrng cO' gang' khac nhau dang duoc thuc hien dg tao ra n6.

KHONG CO THUYET TONG QUAT £>UQC CHAP NH~N

Ket luan v@ nhung bien so phi kinh te da khien cho khong thg tao thanh mot ly thuyet t6ng quat ducc chap nhan ph6 bien v@ sir phat trign. Thay vi thea du6i mot ly thuyet t6ng quat, cac kinh te gia v@ su phat trien dang tap trung VaG nhirng van d@ di;lc biet, nhu gia tang dan sO', phan phoi loi tire, that nghiep, chuyen giao cong nghe , vai tro ella chinh phu trong tien trinh, va dau tu v@ con nguoi chong lai von thuc teo

THUYET TANG TRUONG KHONG cAN £>61

Thuye't tang truong hhong cdn. d6i: dat de'n su tang truong kinh te' bdng each. tao nen. mot each. c6 can nluic su rruit can d6i trong n~n kinh te' thong qua vi¢c ddu. tu oao mot nganh. ky ngh¢ sau d6 h6 tra cdc nganh. ky ngh¢ hluic de? gidm SIj rruit can bdng.

Cac vien chuc chinh phu c6 th@ tan thanh thuyet tang trirong khong can d6i, keu goi viec tao ra 1 each ky luang nhung su thieu can bang bang each dau tu VaG 1 nganh ky nghe rna sau do se doi hoi dau tu xa hen trong cac llnh vue c6 lien quan dg lam giam su mat can bang.

Lay vi du, li$u d@ xu at cua 'ban v@ 1 nha may hip rap 0 to c6 tao 1 su mat can b~ng nhu vay khong? Tat nh ien se tao . Se c6 nhung nhu

103

cau tire thi cho luong nhap vao nhu lop xe, bQ <'ic quy, tarn nhua Vinyl c6 b9C 16t vai dg lam nern v.v ... Gia Stl 1 nha may lop xe duoc xay dung. Thi tarn vai nhua sau do phai duoc nhap hoac san xuat trong mroc. Neu san xuat trong nuoc, can thiet phai c6 day nylon, vay d.n phai c6 1 nha may h6a chat san xuat sci nylon. Giong nhu nha may l<ip rap 0 to, c6 nhieu qua trinh san xuat rna khi khdi su se tao ra nhung su mat can bang, do la, nhu cau cho hrong nhap vao 6' dang diroc che' bien hay ban thanh pham hien tai khong c6 san trong ntroc. Tuy nhien, tinh trang nay se thay d6i nhu nhung cai khac duoc khuyen khich dau tu khi ho nhan thirc nhung ca hoi tiep thi nay. Viec san xuat 0 to 6' Brazil va Mexico da thanh cong thea each nay.

BAU TU VE VON CON NGUOI

Su phat trign glln day v~ ly thuyet thua nhan rang can nhieu han von tich lily dg gia tang. Nen phai c6 dau tu vao giao due con nguoi nham c6 nhung giam doc nang luc va cac cong nhan c6 tay nghe cao dap ung cac hoat dong cua n~n kinh teo

Neu cac nha quan ly biet rang' thuyet nay duoc su chap thuan manh me trong quoc gia rna ho dang hoat dong hay dang xin phep hoat dong, ho can tap trung nhan manh mat nay trong viec dau hi cua ho mot hang toan cau hay da quoc gia hiern khi nao.thieu cac chuang trinh dao tao cho cong nhan, hau het d~u gai cac nha quan ly dia phuong v~ co quan tai nuoc minh M nang trinh dQ cua ho len.

su THAY THE NH~P KHAU CHONG L~I su BAY M~NH XUAT KHAu

Mac du cac mroc dang phat trign ttl lau da xem xet viec xu at khau cac san ph 11m chu yeu (vat lieu tho va nong nghiep) mot khia canh quan trong trong chien lucc phat trieri cua ho, ho khong dl1y manh nhieu trong viec xuat khau hang h6a dtroc san xuat. Thay vao do, ho tap trung vao viec thay the hang nhap khl1u bi1ng hang h6a duoc san xuat trong nuoc nhu la mot phuong each dg giam su l~ thuoc cua ho vao cac quoc gia phat trien.

Vi~c thay the nhiip khd'p: la uiec san xiuit hang h6a trong nuoc de? thay the hang nluip kluiu.

Nhung khong may, fvi~c thay the nhap khau khong lam giam su phu thuoc cua ho vao cac nuoc phat trien nhieu bao nhieu so vci viec no da lam thay d6i ban chat cua hang nhap khau tuthanh pham tr6' thanh nhap von va ban thanh pham. Su l~ tltuec vao cac quoc gia phat trien

104

tang len vi khong c6 kha nang dat diroc hang nhap khau nay da ngung hoat dong, do thieu ngoai hoi, hien nay mot so' nganh ky nghe hoan toan ngung hoat dong va nern hang ngan nguci vao tinh trang that nghiep. MQt vi du la viec d6ng cira nha may CO khi nong nghiep va 0 to khi chinh phu Th5 Nhi Ky khong th@' c6 ngoai h6i d@' nhap khau nhirng san pham trung gian can thiet.

MQt van d@ tram trong khac d6i voi chien hroc thay the nhap khau phat sinh tU viec bao v~ nen cong nghiep trong nuC1C la chinh phu cho phep thu thue nhap khau that cao d6i voi hang h6a cung duoc san xuat trong mroc. VC1i sir bao v~ nay, cac nha san xuat dia phuong khong bi ep buoc phai giam gia hay cai tien chat luong. Khong c6 sire ep nay, ho hiem khi tr(1 ne n canh tranh tren thi truong the gioi va do vay khong th@' xuat khau. Ron nua, cac hang noi dia khac phai mua hang nhap khau tU cac nganh ky nghe duoc bao ve , c6 gia cao cung se khong the xu at khau vi gia thanh cua chung la qua dang.

Nhung van d@ nhu vay da khien cho nhieu chinh phu phai thay d5i tU chien luoc thay the nhap khau sang chien luoc dlly manh xuat khau hang san xuat. Chinh su gia tang xuat khau nhanh ch6ng cua cac quoc gia moi cong nghiep h6a da thuc dlly ho di den quyet dinh nay. D@' ep buoc cac cong ty phai trd nen canh tranh tren thi truong the gioi, mot vai chinh phu dang gioi han so' luong va thai glan bao ho nen cong nghiep trong nuoc.

SIf thay d5i v@ chien luoc nay da tac dong den Cong ty to an cau thea nhieu each. Trude tien , cac nha quan ly trong nuC1C phai duoc cac vi en chuc chinh phu chuan bi v@ nhu cau xuat khau. Tham chi ho c6 thti duoc nam mot nguyen tilc CO ban, nhu cac nha san xuat 0 to (1 Mexico:

"Neu anh can nhap nhung thanh phan can cho san pham cua anh, anh phai kiem diroc ngoai h6i d@' tra cho nhung phan d6 bang each xu at khau cac thanh phan trong viec san xuat cua anh''. MQt cong ty xin phep thanh lap mot nha may hien nay chac chan se diroc chat van v@ ke hoach xuat khau cua nha may. Day la mot hien tuong moi d6i voi cac nha quan ly lau dai da quen voi viec han che ban buon cua mot cong ty lien ket d6i VC1i thi truong noi dia d@' danh thi truong xuat khau cho san pham nuC1C nha. Thu hai, cac nha quan ly c6 the khong con trong mong (1 su bao v~ thuong xuyen khoi su canh tranh cua hang nhap khau, nhu ho da tung duoc bao v~. d vai quoc gia, c6 th@' ho se duoc bao rang sau mot ngay thang nao d6, ho se mat di su bao v~ cua ho va se phai canh tranh quoc teo Cudi cung, trong mot tinh hu6ng khi hai hang canh tranh nhau xin phep thanh lap mot nha may, yeu to'

105