You are on page 1of 161

___ va

GS, TSKH DINH PH,t;\M THAI TS NGUYEN VAN KHANH HA



,

a

GS. TSKH. DINH PH~M THAI .:. TS. NGUYEN V AN KHANH Ht\.

A ..... A'

LUYEN VA TAl CHE



...

VANG

NHA XUAT BAN KHOA HQC vA KY THU4T HANOI

Luy~n va ts; che'vang

3

Guio trinh "Luyen. va tdi ehe'vang" trinh bay nhimg net cd ban ve'tinh chat va ding dung cua uang, ngu8n nguyen lieu, cdc phudng phap luyen, tinh luyen. va ttii chit nang,

Vdi nQi dung do guio tri~h dlLflC dung cho sinh vren dai hQC, cao ruing chuyen. nganh. Luyen kim mau va Luy¢n kim bilt. Ngoai ra guio trinh con duoc dung lani tai l~u tham khdo cho ky su va sinh uien. nganh. Luyen kim va Cong ngh¢ v¢t lieu cling nhu: ky szt cdc nganh. HOO hQC, D~n va Dien. tit ,."

Day lil cong trinh bien soan. dang toe gid, vdi slJ phon cong nh.u sau: GSTSKH Dinh Phffm Thai viet cdc chuang 1, 6, 7, 8, 9, 10; TS Nguyln Van Khdnh tt« - viet cae cluamg 2, 3, 4, /),

M{ic ddu dii co nhdu elf gcing, nh.ung do khd nang hari che' cua nglldi viet, chile riing gido irinh. kh6ng trtinh. khoi thieu sot. Rd't mong nhdn. dztqc slJ gop Y cun dilc gid.

CACTAc GIA

MVClVC

4

MUCLUC

. .

Trang

LdI NOI DAU 3

Chudngl.D~ICUaNG

1.1. Lich sit: phat tri~n 9

1.2. Tmh hinh khai thac va san xuat vang l0

1.3. Tinh chat cua yang 13

1.3.1. Tinh chat vat ly 13

1.3.2. Tinh chat h6a hoc · .. 14

1.3.3. Cac h~ hop kiln vang 16

1.4. Cong dung ciia vang 19

1.4. 1. Trang sue, my nghe 20

1.4.2. Cong nghiep dien va di~n tU: 21

1.4.3. Cong nghiep hang khong va yo. tru , 23

1.4.4. Cong nghiep h6a hoc 24

1.4.5. Y hoc 24

1.4.6. Cac linh vue khac 24

1.5. Cac phuong phap luyen yang 25

Chuang 2. NGUYEN LI~U LUY~N V ANG

2.1. QUi.ing vang 27

2.1.1. Khoang vat vang 27

2.1.2. Cac loai quang vang 28

2.1.3. Dang ton tai cua Yang trong quang 34

Luyt?n va tcii chii'vang

2.2. Nguyen lieu chua yang khac 35

2.2.1. Bii pyrit 35

2.2.2. Ba qua trinh thuy luyen kern tir quang sphalerit 36

2.2.3. Bun cue duong cua qua trinh dien phan dong chi, niken, antimon 36

2.2.4. Phe lir u chua vang 37

2.2.5. Yang trong nuoc bi~n 37

2.3. Qu*ng Yang d Viet Nam 37

2.3.1. Qu*ng Yang sa khoang 37

2.3.2. Qu(mg Yang goc 39

2.3.3. Cac quang Yang phuc hop cong sinh kh6 xli ly .40

Chudng 3. LAM GIAU QU~NG VANG

3.1. Lam giau quang Yang bang tuyen trong luc 44

3.1.1. Nguyen 15' cua phuong phap tUY~ll trong hrc 44

3.1. 2. Cac thiet bi tuyen trong luc .45

I ' . , ~ . Co ;, ~'.

3.2 .• am giau quang Yang bang tuyen n01 49

'II'" '? ...

3.2.1. Co so 15' thuyet qua trinh tuyen nfi 50

3 2 2 T1'~' bi " ». v , - '"

. .. net ~ tuyen nOl qU<.J.ng Yang ;)::1

3.3. Mot so thi du thuc te tuyen quang yang 56

3.4. Tinh quang Yang 59

Chltdng 4. LUY~N VANG BANG PHliONG PHAp AMANGAM

4.1. Co sd 1:9 thuyet 61

4.2. Cac phuong phap amangarn 63

4.2.1. Phuong phap han hong trong 64

4.2.2. Phuong phap han hong ngoai 66

- .#' .." ...

4.3. Xu ly h6n hong de thu hoi yang 68

4.4. Uu nhuoc di~m cua phuong phap hon hong 70

4.5. Vi du thuc te san xuat Yang bang han hong thuy ngan 70

6

MVC LVC

Ch.uang 5. LUYJ;N VANG BANG PH110NG PHAp XIANUA

5-1. Co sCi ly thuyet : · 75

5.1.1. Nhiet dQng h9C cJa qua trinh luyen yang bang xianua 75

5 -1. 2. Ban chat dien hoa cua 'q ua trinh hoa tan yang

trong dung dich xianua : 77

5.1.3. DQng h9C cua qua trinh hoa tan vang trang dung dich xianua 81

5.1.4. Cac yeu to anh huang den toe dQ hoa tan vang

trong dung dich xianua 83

5.2. Cac phuong phap xianua 88

~, .

5.2.1. Phuong phap hoa tach tham thau ngarn chiet., 88

5.2.2. Phuong phap hoa tach khuay tan 90

5.3. Tach Yang til dung dich xianua 91

0.3.1. Tach yang bang ximang h6a 91

- 3 2 T' h v; b" d~" . 94

b. " ae yang ang trao Ollan .

0.3.3. Tach vang bang than hoat tinh · 99

5.3.4. Tach yang bang dien phan 105

Chltdnfi6. cAc PH110NG PHAp LUY$N VANG D~C BleT

6.1. Phuong phap tuyen n6i 109

6.2. Phuong phap thieu oxi h6<1 110

6.3. Phuong phap clorua h6a 112

6.3.1. Clarua h6a uot 112

6.3.2. Clorua h6a kh6 : 115

6.4. Phuong phap nau luyen - 116

6.4.1. Nau luyen cling vdi tinh quang chi 116

6.4.2. Nau luyen thanh sten 117

6.5. Phuong phap hoa tach cao ap 118

6.6. Phuong phap nung phan huy 118

LuYf#n va fiji che' wing

7

6.7. Phuong phap vi sinh 119

- .... .... ........ -, .#' ., ~

Ch uang 7. LUY1;N THANH VANG THO ru.cxc BAN SAN PHAM

7.1. Luyen tu cac ban san pham cua qua trinh luyen quang vang 123

7.2. Luyen tu cac san pharn trung gian chua vang : 124

. 7.2.1. Bun cue duong tinh lUYE;!n dong 124

..

7.2.2. Ba va bun cue duong cua cac quatrinh tinh lUYE;!n chi.. 129

7.2.3. San pharn trung gian cuaqua trinh xU: ly quang antimon 131

Ch.uang B, TINH LUY$NvANG

8.1. D6i tuong va cac phucng phap tinh luyen vang 133

8.2. Di~n phan tinh lUYE;!n yang .- , 133

8.2.1. Cd sO ly thuyet ., :.:.: - 133

. .

8.2.2. Thuc te di~n phan tinh lUYE;!n yang -., 138

8.3. Tinh luyen yang bang phuong phap clorua hoa , ~ .. 139

8.3.1. Cd sO ly thuyet ' : _.. :, ': 139

8.3.2. Thuc te tinh luyen clorua hoa. :.:- : 140

Ch uang 9. TAi CHE vANG

9.1. Tai che yang tit cac dung dich , '; 141

9 2 T" he t' he lie • • 'k' h" ' 143

.. ai c e yang 11 p e ieu cua xuong im oan .; .

9 3 T" hA" "h ki , 6

.. a1 c e yang tir cac op lm _ 14

9 T" hA" " lc '. .'

.4. ai c e Yang til cac dp rna :.: : 149

Chlidng 10. DOC HAl TRO~G' QUA TRiNH LUY$N VANG vA BIEN PHAp KHAC PHUC

• : +. •

10.1. Thuy ngan _ ; " 153

10.1.1. DQc tinh ella thuy ngdn : : , : 153

10 1 2 B'A h' dA' he h'" dA h' ~ 1~

. .. l~n p ap e pong n lem 9C t uy ngau., " .. 04

10.2. Xianua , , , , 155

Ml)C Ll)C

8

10.2.1. D9C huh cua xianua , _._ 155

10 2 ') l_j' ~ h' d~' he hi ~ 1~ . 1--

. . Dlen p ap e p lOng n lem 9C XWllua 00

10.2.3. T'ai sinh va khir d9C xianua til dung dich thai 166

10.3. Ch'i _ , , , _ 159

10.3.1. D9c tinh ella chi ~ - - 159

10.3.1. Bien phap de phong nhiem d9C chi _,. 160

TAl LltU THAM KHAO 161

9

Chudngl

D~ ClJdNG

1.1. L!CH S11 PHAT TRI~N

Vang la mot trong s6 it kim loai t6n tai trong thien nhien d dang nguyen to tVsinh. Cac hat yang va khoi yang c6 rnau sAc dep dii lam cho con nguoi thoi xa xua chu y Wi. Theo tai lieu lich s11 viec tim ra va khai thac yang da c6 each day knoang 6000 - 7000 nam do nguoi Atxyri, Babylon. Hy Lap va La Ma. Trong thdi ky nay viec khai thac yang hoan toan bang lao d9ng chan tay do cac chu no dung ra chi huy dong dao nguci no l~. 0 cac mo yang cb d Ai C$.p quang yang duoc dap bang tay, sau d6 duoc nghien, xay trong coi da, coi xay da, D~ tach cac hat yang nguoi ta tiep tuc nta trong cac mang hoac au tho so, doi khi trong bQ da thri. Tiep d6 uguoi ta nau va tinh loc yang bang phuong phap oxi hoa, <;0 nghia la da bAt dau biet tach cac oxit kim 100.i khac thanh dang xi nbi len be mat yang long trong binh nau lam b:1ng tro xuong.

Trung tam khai tha€ yang thoi c6 xua thuoc ve Ai Cap, 'ray Ban Nha, vung lanh th6 thuoc Hunggari, Rumani, Bungari ngay nay, rndt so vung thuoc Ti~u A, Capcado. Cling c6 tai lieu cho ding trong thci gian nay yang duoc khai thac d Trung Hoa va My.

Vao thoi trung dai nen kinh te con mang tfnh tu cung tu cap. su trao d6i hang h6a kh6ng c6 y nghia, vi v$.y trai qua nhieu the ky viec khai thac vang van gilt nguyen tinh trang cu. Tuy nhien d thdi ky nay mot s6 kien thuc h6a hoc ve vang, bac dude b6 sung nho cac cong trinh nghien cuu cua cac nha gia kim hoc,

Thoi ky phuc hung duoc d*c trung bang mot so tien bQ ve phuong phap khai thac yang. Npidi ta da che tao duoc thiet bi rua thuy luc cac quang yang sa khoang va may nghien d~ nghien udt quang va tiep do dung phuong phap amangam. Nho vay luong yang khai thac duoc tang len mot each dang k~.

10

Chuang 1. £)AI CVONG

Dell the ky 16. sau khi tim ra chau My, cong nghiep khai thac vang duoc xem nhu bAt duu phat tri@n va co buoc nhay d giai dean tit 1681 den 1760, khi phat hien va khai thac 'mo quang sa khoang giau 0 Braxin. Tiep do van nhirng na m dau cua the ky 19 c6ng suat; khai triac vang tang len r6 ret lien quan vdi viec tim ra va xir 15' quang sa khoang 0 Uran va Xiberi. K@ tU day, sl.;C tang truong kinh te t.u ban, phat tri~n giao thong lien .lae da thuc d5y viec tim kiern cac rna quang vang sa khoang giau nhu vungquang d California (1848) va 0 Australia (1851).

Sau do toe dQ xu ly quang yang b&t dau chimg lai. 0 giai. doan nay nguoi ta tap trung van' viec hoau thi¢n ky thuat. Vi~c Cd gioi h6a khai thac va rua quang da cho phep Xlt ly quang sa khoang ngheo rna trudc day cho la khong c6 y nghia c6ng nghiep. Phuong phap nghien amangam co gioi da duoc irng dung d~ Xlt ly quang vang gO'c. Ngoai ra nguoi ta da tim ra mot vai phuong phap moi nhu thieu oxi hoa, nau thanh sten d& xu ly cac 10~i quang yang goc sunfua.

Den cuoi the ky 19, viec tim ra rna vang gO'c rat ldn d Nam Phi (chiern 80% IU:Qng khai thac yang cua the gidi) cung vdi quang vang c6 tr ir luong dang k& d An DQ (1880) va d Alatca (1890) da lam cho cong nghiep yang phat trien mann me. SlJ can kiet nguon quang yang sa knoang va viec tim ra nguon tru luong lOu quang vang goc nEy sinh yeu cauphai tim ra phuong phap moi hoan hao hdn d@ xli ly. Phuong phap xianua ra ddi trong boi canh do. Phuong 'phap nay duoc phat minh tit narn 1843 va dU:Qc dua van ling dung c6ng nghiep nam 1890.

1.2. TiNH HiNH KHAI THAc vA sAN XUAT VA.NG

Cac so lieu cu th@ ve khai thac va san xuat vang xern nhu chi mdi duoc thong ke d the ky 20 .nay.

Trong nhirng narn giira the ky 20 san luong yang khai thac duoc ella the' gidi tu: ban dat tdi gan 1300 t/nam, trong d6 Nam Phi chiern vi tri thir nh5.'t knoang 900 t/narn, thir hai 10. Canada khoang 100 t/narn va thu ba la My khoaug 50 t/nam (bang 1.1). 0 Lien Xc cu kh6ng c6 so lieu cu th§ ve khai thac yang trong thoi ky nay, tuy nhien ngay d thdi Nga Hoang van narn 1913 da dat san lucng khai thac vang tdi 60 t, chierngan 10% sib luong cua toan the gidi hie buy gio.

Trong thoi gian gan day san luong vang tren the gioi dat tren 2000 t/nam, tuy nhien van chua dap ung duoc nhu cau cua thi truong (bang 1.2). Trong so (t6 c6 7 nuoc san luong tren 100 t/narn: Nam Phi tren 600 t/narn. Nga va My moi nude khoang 300 t/narn, Australia 250 t/nam, Canada 200 t/narn, Braxin 160 t/ua rn, Trung Qu6c 130 t/narn. Nhirng Ul!OC co san IU:Qng 20-50 t/nrirn gam: Papua

Luy~n va ta; che- vang

11

Tanghine, Philipin, Colombia, Chi Le, Gana: San luong 5,-20 t/nam gam:

Zimbabue, Mehico, Ecuvado, Dominic, Nhat, Peru, Tay Ban Nha.

Bang 1.1. Tinh hinh khai thac vang cua oac miac, t

Chilu vii mrec Nim
1940 1945 1961 1966 1967 1968
(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7)
Chau Phi
Nam Phi 438,5 380,0 713,5 960,5 949,7 969,4
Gana 27,6 17,0 25,9' 21,3 23,7 23,0
Nam RMedi 25,1 18,1 17,7 16,3 16,2 15,6
Gong g6 17,3 10,8 7,2 4,8 4,8 5,3
Tandania 4,4 1,6 3,1 1,7 0,6 1,3
Cac mroc khac 12,5 4,2 3,2 3,2 3,2 2,0
TOng 526,0 432,3 770,6 1007,8 998,20 1016,6
Chau My
(Cac mtoc phat tri~n)
Canada 165,9 84,3 139,1 103,1 92.7 85,4
Hca ky 151,3 28,S 48,2 56,0 49,1 47,6
TOng 317,2 112,8 187,3 159,1 141,8 133,0
eMu My
(Cac m!oe dang phat tri4n)
Colombia 19,7 15,8 12,5 3,7 8,0 7,6
Mehico 27,5 15,5 8,4 6,9 5,1 5,5
Nicaragoa 5,2 6,4 7,1 5,3 4,6 4,5
Braxin 8,2 6,6 3,7 6,5 6,2 6,2
Peru 8,7 5,4 4,3 3,0 0,8 1,1
Chi Le 11,6 5,0 1,7 2,4 2,4 2,4
Cac niroc khac 12,5 6,9 4,7 4,2 2,7 2.7
T6ng 93,4 61,6 42,4 37,8 29,8 30,0
eMu LIe
Australia 51,5 21,7 33,5 28,5 24,9 24,8
£lao Phigi 3,5 5,0 2,6 3,5 3,5 3,2 12

Chitang 1. £)~I CU'ONG

(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7)
Cac ndi khac 15,9 3,3 2,2 1,2 0,9 1,0
T5ng 70,5 30,0 38,3 33,2 29,3 29,0
Chau A
Philipin 35,5 0,4 13,2 14,1 15,2 15,6
Nhat 9,3 1,0 9,1 8,0 7,8 7,9
An D6 9,0 5,2 4,9 3,7 3,2 3,7
Han Quoe 3,0 0,3 2,6 1,9 2,0 1,9
Cac mroc khac 58,3 1,2 1,0 1,7 1,4 1,4
T5ng 115,1 8,1 30,8 29,4 29,6 30,5
Chau Au
Thuy Di~n 6,2 2,7 2,7 3,7 3,7 3,1
Phap - 0,8 1,5 1,8 2,0 1,7
Cac mice khac 2,3 5,2 1,7 1,2 1,2 1,2
T5ng 8,5 8,7 5,9 6,7 6,9 6,0
T6ng cac ruroc 1130,7 653,5 1075,3 1273,2 1235,6 1245,1 Bang 1.2. San hiqng va ng va nhu cau tieu thu vimg tren the gioi, t

Nam Nguyen sinh Hi sinh T6ng Nhu cau
1980 958 360 1318 1500
1985 1373 400 1773 1800
1990 1667 560 2227 2400
1995 1745 720 2465 2850 Trong suet qua trinh Itch sir, loai ngudi ds. khai thac khoang 116.000t yang, trong do Nam Phi khoang 43.898 t, Lien bang Nga 16.679 t, My 5.750t, Australia 7.169 t, Braxin 2.482 t, Colombia 2.086 t. Trung Quae hang ngan tan v.v ...

Trude day yang duoc khai thac chu yeu ttT quang sa khoang. Hien nay quang yang sa khoang hau nhu du can kiet va nhuong eha cho viec khai thac quang yang goe. Ty l~ khai thac: quang yang goe 80%, quang yang sa khoang 2%, quang da kim chua yang 18%.

Tren the gidi yang co d nhieu noi nhung tap trung d Nam Phi, My, Australia, Lien bang Nga, Canada. Tru lucng yang chac chan hien nay (c6 th~ lay ra b5ng cong nghiep) cua cac nude tu ban va cac nude dang phat tri~n 10. 25,2 nghin tan,

13

trong do (nghin tan): Nam Phi 18,7, My 2,6, Canada 0,8, Dc 0,5, cac nuoc coriIai 2,6. Tru lucng yang du bao la 62 nghln tan.

a nude ta co nhieu khu v\1c co trien vong ve yang. Mo Yang tap trung chu yeu' a Bong Mieu, Tra Duong (Quang Narn); Ngan Son, piic Lang (Cao Bang); Kim B6i (Hoa Bmn); Tra Nang (Lam D6ng); Hieu Liern, Vinh An (Dong Nai). Cac rna yang (goc va sa khoang) noi chung be, thuong tren duoi 1 t yang. Loai rna tren 5 t Yang chiem 8,3 %, Ioai mo 4-5 t yang chiern 5,5 %. (} met so mo ham luong yang trung binh trong quang dat tdi 10 g/t Au, co noi dat toi 23-24 g/t Au (P.1c Lang).

Theo tai lieu da duoc c6ng bo tru luong yang cua nude ta da phat hien la 108,85 t, tru lucng Yang du bao 297,4 t. San hrcng yang khai thac hang nam khoang 1 t, bang 0,065 % san luong yang the giCli va 0,85 % san luong Yang cua cac nude chau A.

1.3. TiNH CHAT ClIA VANG

1.3.1. Tinh chat v~t ly

Yang la kim loai co tfnh mem dec, co mali s5.c dep - mau yang. Yang ket tinh d dang lap phuong dien tam vdi thong so' mang a = 4,0704 A.

Cac tinh chat vat ly quan trong cua yang nhu sau:

- Kh6i IUQng nguyen t{c

- M$. t uQ, g/cm"

- Ban kinh nguyen tit, A.

- Ban kinh ion, A

196,967 19,3 1,44

1,37 (Au")

- Nniet uQ chay, °C

- Nhiet dQ soi, DC

1063 2947

- Nhiet chay, callg

15,5

- Nhiet bay hoi, cal/g

- Ty nhiet, callg. uQ

- D9 dan nhiet 0- 100DC cal/cm.do.s

415

- Dien tra suat, () 20°C, 0 em

- Modun dan hbi, kG/mm2

- Gioi han ben, kG/mm2

0,0306 0,744 2,25.10-6 7900

14

Chucmg 1. D~I C110NG

14

- Dq gian dai tuong doi. %

- Dq cirng Brinen, kGJmm~

.; D~ ding Mooc·

30-50 18

2,5

1.3.2. Tinh chat h6~ hQC

v a~g co hO:;1 t tfnh hoa hoc yeu. Do co ai luc Ion doi vdi electron nen yang thuoc 10:;1i kim 10:;1i trd. Ngay d nhiet d9 cao yang cling kh6ng phan ling vci oxi, hidro, nito va cacbon. d trang hop chat hoa h9C yang co hoa tri 1 va hoa tri 3. HQp chat vang khong ben vimg, de dang bi hoan nguyen thanh kim loai.

The dien eire cua yang trong dung dich nude, doi vdi phan ling Au = Au + +e co <.po = 1,68 V: doi vdi phan ling Au = Au31+ 3e co <.po = 1,50 V. Vi v$.y yang kh6ng hoa tan trong cac chat kiern cling nhu trong cac axft nhu: sunfuric, nitric, clohidric, fluoric va cac axit htru cd. Nhung yang co th@ hoa tan trong h6n hop axit clohidric va nitric, sunfuric va nitric. Yang hoa tan tot nhat trong nude cuong thuy:

Au + HN03 + 4HCI = HAuCl1 + NO + 2HzO

Til dung dich yang trong nude cuong thuy sau khi cho bay hoi din than se thu dude tinh th~ HAuCI4.3H20 co mau vang.

Yang cting hoa tan trong dung dich nude xianua (Na, K. Cal khi thai OXl (kh6ng khi) hoac co mat cac chat oxi h6a khac .

. 2Au + 4KCN + H20 + IS O~ = 2KAu(CNh + 2KOH

Trang kh6ng khi Yang kh6ng hi oxi hoa rna chi co mot mang mong oxi hap phu duoc phat hien bai cac nghien cuu Quang h9C dac biet. Yang oxit AU20 va AuzO:l co th@ thu duoc bang each nung cac hidroxit tuong ling AuOH va Au(OHh Cac hidroxit nay duoc tao thanh bdi tac dong cua cacbonat kim 10:;1i kiern hoac mage hidroxit len vang clorua,

• Yang oxit AU20 - bot mau tim xarn, phan hoa thanh nguyen to a nhiet dq IOn hon 200°C.

• Yang oxit AU203 - bot mall nau den. de dang bi hoan nguyen trong dong khf hidro hoac cacbon oxit khi nung nhe. Khi eho tac d9ng kiern len Au(OH) va Au(OHh se tao thanh muoi, trang do yang a dang anion.

• Yang fluorua

- AuF., - bot mau vang da cam. de dang bi thuy phan trong dung dich HF 40 %. Nhiet dQ phan h6a thanh nguyen tala 500ac. Auf', thu duoc khi nung AuBrF Co tdi 180°C, chat nay thu duoc khi hoa tan yang trang BrF:1•

15

- AuF - 21 trang thai hoi, thu duoc khi phan huy AuF 3.'

• Yang clorua

- Au Cl , - tinh thJ hinh kim mau do, mat d9 4,67; i:ihi~t d9 .chay, 2.88°C (dtiCl~ ap lire cua khi do); nhiet tao thanh .6.Ho 298 = -28,3 kcal/mol. AirCl, thu duoc khi nung bot vang toi 140-150°C trong moi truong khi do.

- AuCI - bot mau trang phdt vang, thu duoc khi phan huy Aq.Cl:J· 21 nhiet- dQ 185 - 200°C. AuCI khong tan trong nude, nhung khi co nude nose phan ly thanh Au va AuCh

• Yang bromua

- AuBr3 - bQt mau nau sam, hoa tan trong nude va .ete. Nhi~t tao thanh .6.Ho 298 = -13,0 kcallmol. AuEr.1 thu duoc khi cho vang moi ket tua tac dung vdi br6m 21 nhiet d9 phong, Khi 'nung nong AuBr3 bi phan ly thanh AuEr, roi sau do ra Au va Er. Khi xir Iy AuEr3 bftng nude br6m co chua KEr se tao thanh .kali bromaurat K[AuEr1l

- AuBr - b9t mall vang xam, thu duoc khi nung Au Br, toi 140°C. Khi nung len den 270°C AuEr bi bay hoi, va neu tiep tuc nung nong thi no se phan ly ra Au va Br.

• Yang iodu a

- Aul , - bot mau xanh sam gan nhu den, khong hoa tan trong nude, AuI~ thu ducc khi cho tac dQng KI len dung dich AirCl ; d nhiet d9 thuong Aul-, bi phan h6a tao thanh AuI.

• Ph.uc vang xianua

Cac phuc vang xianua K[Au(CNh]', Na[Au(CN2l. Ca[Au(CNhh hoa tan tot trong nude. Chung co y nghia thuc te ldn, Khi cho phan huy phuc vang xiauua, thi du Na[Au(CN}zL bang axit se tao ?hanh yang xiauua hoa tri 1 AuCN - bet mall vang chanh. Trong kh6ng khi kh6 va co ann sang AuCN kh6ng 'bi bien d6i nhung chuyen sang mau xanh khi frm. AuCN kh6ng hoa tan trong nuoc, kh6ng bi phan

. . ,

huy b21i dai da so cac axit ngay cD. khi dun soi. Yang xianua hoa trio 3 Au(CNh.3H20

va phuc xuat x1"1 cua no, thi du K[Au(CN)-1l1,5H;ln kh6ng· ben vung, d~ dang phan huy tao tIlanh yang kim loai va kh6ng c6 y nghia thuc te'. Axit tuong ung H[Au(C:t--.)1].3H;lO eo thJ thu dude khi cho tac d9ng HCN len dung dich Au Cl-. Chat nay d dang tinh thi kh6ng mali, hoa tan nhieu trong nuoc, trong ruou va ete. Khi nung nong H[Au(CN)1l3HzO se tao thanh yang kim loai,

16

Cnuang 1. £)~I CUONG

Ngoai ra con c6 phirc vang rodanhin h6a tri 1 AuSeN. Phuc nay kh6ng hoa tan trong nude va cac dung moi hiruco. AuSeN phan huy d 140"C va khi cho tac dung vdi nuoc se chuyen thanh vang rodanhin h6a tri 3 Au(SC:N):} ben virng hon. Phuc nay tao thanh plnrc axit tuong itng H[Au(SCN)41.2H20 va cac muoi tuong ling.

• Yang sunfua

- AU2~ - chat dl~ mau nau sam, kh6ng tan trong cac dung dich loang HeI, H2S04• thuc te' kh6ng tan trong nude. N6 hoa tan trong cac dung dich c6 tinh oxi h6a manh nhu nude cuong toan va nude clo. No ciing hoa tan trong cac dung dich xianua kim loai kiern tao thanh cac muoi tuong ling va hoa tan trong dung dich sunfua kim loai kiern, AU2S thu duoc do tuong tac cua dung dich darn dac K[Au(CN)21 vdi H2S va HCI duo

- AU2S2 duoc dieu chEf do tie dung cua H2S vdi mudi vang hoa tri 3 d nhiet d9 thuong. Khi nung nong AU2S2 se phan ly ra Au va S.

- AU2S3 - bot mau den, thu dUQc nho tac dung gian tie'p cua Li(AuCI4) voi H2S d 263"K

• Yang telua AuTe2 - hop chat tu nhien chua trong qujing vang (khoang v$.t calaverit),

1.3.3. Cae h~ h~p kim yang

Yang tao thanh hop kim vci nhieu kim loai. Trong so cac h{j hop kim co mdt so he hop kim quan trong nhu: yang - bac, yang - dong, vaug - kern, vaug - chi, Yang - telu va yang - thuy ngan,

• H~ vilng . boc

Do su gari giong nhau ve thong so mang nen yang va bac tao thanh hang loat dung dich din lien tuc (hinh 1.1) loai 1. .Nhiet dq b5.t dau ket tinh tang len tu bac tdi vang. Dung dich d.ll chua 20-40 %/Ag co mau vang xanh, chua 60 %Ag co mau yang xarn.

HQp kim vaug - bac rnern d~ gia cong.

ff 0 O.---,-------r-----.--.-,-----,

"

~·,050 1---+----+--+----+:::~""'"1

~.

~

9~L--L--~ __ -L--~--~ o 10

AI

40 60 80 100

%AlI Au

Hinh 1.1. H~ vang· bac,

Vaug voi d6ng eho ha llg 10Q. t d uug d ich dn lien tuc 10Q. i 3 (hin h 1.2) voi eve tieu d 884"C vb. 18 %Cu_ Sau khi -t'1 la II d 500 - G 70"C dung dich ran bi bien phn tao thanh pha co cti~m ky eli tai cue ditfm ttroug irng vdi thanh phan CirAu va CUIAn. Dieu nay co thtf giii thiet ring co stj chuyen hoa dung dich ran thanh hop chat hO:1 hoc (lien kim). HQp kim yang - (tong co mau va ng hoi (to. l~ d nhiet d9 be hen 425 - 450"C clio hop kim chua lien kim AuCu cling, gion. nlnrng neu toi thi trd nen mem va co thif dat dtroc, HQp k'im

yang - dong cling va dun hoi. kho gia coug hon so voi vang. Trong thuc teO nguoi ta pha dong V;lO yang ct@ tao thanh hop kim due tien va kim hoan. vi nop kim nay lam tang tinh co h9C va gi2ull tinh mai mono Nell ham hiQllg dong trong hop kim be hen 6,5% thl no khong chin tac dong cua axit (sunfuaric v., nitric). IIQP kim chua nhieu

• He VCl11g. doag

17

1200

1000

0/ '

/0 (nguyen iII.1

fOO Au

Hinh 1.2. H~ vimg· ~'lng.

• H{i uang » hiim

dong s6 bi hoa tan khi cho tac d{)ng axit nitric.

Vang va kern t.ao thanh ba lien kim: AuZn. AuZn V:1 AuZn.l (hinh 1.:3). Trong thuc te" ngltdi t.a dung kern d~ thu h6i vaug t ii chi tho ('!Ita t rcn nguyen I)' tao thanh cac lien kim tren. Cu th~ In khi clio kern V:lO chi tho co club va ng se tao thanh hop ch5t lion kim kh6 chay nbi len t.ren be 1'1,)t chi t.he) d lQ.ng bn. T'ir \);1 do ngiroi t a t.iep t uc xu lj d,i thu hoi Yang .

• H¢ vang - chi

V:'lIlg va chi t.ao thanh hai lien kim AU2Pb va AuPhJ. cluiy va ph.ui hoa t.ircng ling d 418"C vi). 254 "c. AlIPh2 va Ph tao thanh cung tiuh (ing voi t h .uih phi-l n 15[j,o Au voi nhiet dQ chay 21 i)"C (hinh 1_4). :'Jg"3:'>- d. khi lirong t~.IP clint chi d t rong V:111g be cung lam cho va ng giou, Dieu n:1Y duoc gi,li thich rang chi de chav. khong hou tan t.rong vaug vi khi {tong dac . ..,e 113m (j giila cac tinh th~ vang. Hop kim Vnllg- - cit 1 duoc q ua n t;_1.111 voi CJ uau {ti~ m thuc Ie chIng c h j ct6' h(),l tan th u htli vnng (pill idllg phap Cupe n).

18

Ch.uang 1. £lAI CUONG

1100 1000 sao BOO 700

_\..:)

c: 600 >t;.

...... 500

<ot.).

{ .fDa

Joo 100 100

% Zn

J to f5 2(} 30 40 fa 00 10 BO

o 10

ALI

20 30 40 50 60 10 80 90 100

% (l1g()yen id) z»

Hinh 1.3. H~ vang - kern.

r-- t-. - t--. +-- /
V
.t-- i- .. - AllzPb ki ·1
r-- :~j3i~~
r- Au
1-· ·-ttl/!~·b ~
L - -I~
321 ____{-V -t-.
r-, AI)Pby AUl.Pb
pi ....
1'-- ...... J •
.215 --
Ph 'AuPbz :Au~Pb'Au Paz: Au> AUzPb a 10 10 JO -/-0 JO 60 10 80 30 too

",t....J -+

< "\
~.
,"-..
.~.
~ 400
Ii: : 1
2()OI- .,._. I i
I II
L_l_~
0 ,20 40 6() 00 too
Au %"re Tg. Pb

( fig.i:/)

Au

Hinh 1.4. H~ vang - chi.

Hinh 1.5. H~ vang - telu.

Luy~n va ta; che-vang

19

• H§ vang· telu

Yang va telu tao thanh hop chat lien kim AuTe2 (hinh 1.5). D9 hoa tan telu trong Yang rat be. Chi' 0,1 %Te trong yang cling dli co anh hudng xau den viec can yang vi pha AuTe2 gion, Hop kim vang> telu duoc cac nha luyen kim quan tam vi AuTe2 la hop chat thien nhien duy nhat cua vang. Ngoai ra telu thuong chua trong hop kim vang hac can phai tinh luyen,

• H§ vang - thuy ngiin

Ginn do trang thai (hinh 4.1) h~ Au-Hg chi ra dng vang va thuy ngan tao thanh cac hop chat lien kim, va dung dich rftn thuy ngan trong vang.

H~ yang - thuy ngan co y nghia khoa h9C va thuc te IOn. Phuong phap amangam dira tren co sd dung thuy ngan d~ hoa tach yang ttt quang hoac tinh quang vang.

1.4. eONG Dl:JNG ellA vANG

Yang co nhieu tinh chat rat d~c biet rna kh6ng mdt kim loai nao khac co duoc.

D6 la kim 10Q.i co mall sAc dep, kh6ng bi oxi hoa va ben virng trong dieu kien thien nhien. Do tinh chat mern den yang de dat mong va keo soi nhat trong s6 cac kim 10Q.i. Nguoi ta co th@ dat vang thanh la mong tdi 0,1 J.-I.m hoac keo thanh soi c6 dirong kinh be hen 1 urn (mot gam vang co th~ keo thanh soi day dai 3 km). Yang la kim loai co 09 diln nhiet va dan dien van loai cao nhat cling nhu co kha nang phan XQ. rat IOn cac 10Q.i tia sang. Tuy vang rat mern den nhung khi pha them mot luong be cac kim loai khac nhu hac, dong, niken, platin v.v ... se thu duoc hop kim vangc6d9cungdangki

Do c6 hap dan ve mau sl1c va nhieu tinh chat quy gia neu tren nen yang duoc dung phd bien lam do trang sue, rnynghe va cac chi tiet trong nhieu nganh cong nghiep nhu: dien kg thuat, dien t-tt, vien thong, hang khong - vu tru va cac kg thuat mdi khac, Ngoai ra vang conduoc dung trong c6ng nghiep rang va y h9C. Mi_it khac do vang rat quy, hiern nen duoc xern 13. bieu tuong cua giau sang va quyen luc va duoc dung lamchirc nang bao dam cho tien t~ ella I119i quoc gia. Theo tai lieu thong ke, ty trong cac linh vue s-tt dung vang hien nay nhu sau:

- Trang sue va my nghe

40%

- DV trir chong lam phat

30%

- Cong nghiep va y te

30%

Chlldng 1, £)~I CUONG

20

1.4.1. Trang sue (kim hoa n), my ng he

Do d9 cltng cua yang thap nen 00. so cac san pham trang sire (kim hoan) den Hun hI hop kim co sd Yang. Dung d dang hop kim nhu vay cac san pharn vita baa dam tham my, c6 tinh chong an mon hoa 119c cao. vita co dQ ben co b9C Ion.

Chfnh vi ly do tren khi che t,;1.0 cac san phfrm kim hoan kh6ng nhat thiet phai tr-ue tiep tit Yang nguyen chat rna la cac hop kim yang co thanh phan yang xac dinh. Cu th~ la tren thi tntdng thuoc linh vue kim hoan nguoi to. phan ra nhieu IOQ.i yang va dung tir cara (K) d£ chi chat hrong Vdi quy uoc ring yang nguyen chat 1000%0 Au In Yang 24 cara. Tren co so d6 c6 cac IOQ.i yang sau:

Yang loai 1 chua 920%r:, Au la Yang 22 K

Yang loai 2 chua 840%1l Au la Yang 20 K

Vang 10Q.i 3 chua 750%u Au b Yang 18 K Vang loai 4 chua 583%0 Au la Yang 14 K

Trang uganh kim hoan, ngoai cac tfnh chat can thiet khac, mau sie cua san pharn het sue quan trong, Van de nay can ngiroi co th§ tao nen duoc bing each pha ehe hop kim yang theo nhitng thanh phan khac nhau. Thea kinh nghiern tau doi mau s&.c hop kim vang rat phong plni. bao gam: do, hong, yang, xanh, trang tuy t.huoc van nguyen to hop kim. Cu th~ nhu sau,

Yang do la loai Yang c6 pha them dong. Yang hong 10. Yang pha them dong va bac 'voi' ty l~: 76% Au + 19% Cu. 6% Ag. Yang vang duoc che tao bang each pha them dong va bac voi nhieu ty I~ khac nhau, song bit buoc ham hrong dong va bac phai tucng duong, vi du loai 75% Au, 12,5% Cu. 12,i}% Ag. Yang xanh luc chua 75% Au, 25% Ag. Yang xanh nhat chua 70% Au, 30% Ag. Yang xanh nuoc chua 60% Au, 40% Ag, Yang trang co th~ duoc che tao bang each pha them bac, dong, paladi vdi ty -~ bac nhieu hen so vdi dong. Thong thuong vang trAng con la hop kim cua yang voi dong, niken, kern (bang 1.3).

Trong nganh kim hoa n vat lieu dung d& han cac phan cua do trang sue co IIlQt vai tro qua n trong nhu ban than vang dung lalIl eta trang sue do. Vat lieu han phai co cac tinh chit cd h9C va mall sAc rat gan voi hop kim yang duoc dung, dac biet phai co nhiet d9 chay thap hen. Nhu vay vat lieu han chu yeu la kim 10<;1i quy co pha them cac kim 10:;J.i thong thuong voi thanh phan be. Nguoi ta t.huong dung hop kim hall co thanh phan nhu sau (%):

Au

Ag

eu

Zn

15 - 28

3,4 - 7,7

Luy~n va tai che'vang

21

Bang 1.3. Thanh phc1n h<jp kim vang tra ng, %

Thull! Loai Au Cu Ni Zn
1 10 K 41,7 30,8 15,2 12,3
2 10 K 41,7 32,8 17,1 8,4
3 14 K 58,3 , 22,2 10,8 8,7
4 14 K 58,3 23,5 12,2 6,0
5 18 K 75,0 2,2 17,3 5,5 Trang my nghe Yang duoc dung d dang la nguyen chat d~ che tao cac tac pham nghe thuat cling nhu d~ phuc che bia sach trong cac thu vien Quoc gia. Doi voi nhirng truong hop nay dung lavang mong cd 0,1 11m, moi canh khoang 88 - 110 mm. Nguoi ta da tinh ra r~ng cu 11844 la yang nay chong len nhau chi cao tdi 1 mm, va neu dat chiing canh nhau c6 th~ bao phil duoc mc}t be mat 91.720 m2,

D~ lam dep cho cac cong trinh kien true nhu chua chien, thanh duong nguoi ta cling dung yang d~ dat len mai va tuong. Vi du d Thai Lan, Mien Di~n co tai hang ngan ngoi chua dat yang.

Ngoai ra Yang cling con duoc dung ct~ rna len cac kim Ioai khac d~ tang dc} ben dep cua cac san pharn nghe thuat va lam chat mau phu len db gam, SUo

1.4.2. Cong nghi~p di~n va di~n tli

• ehe tao tiep diem dien

. .

Vang dung d~ san xuat cac tiep di~m chiu duoc nhiet dc} cao, co kha nang van hanh tot va sit dung duoc lau dai, cong suat nho va hrc dong be. Tiep di~m yang thudng co kich thuoc be d dang khoi hoac ldp rna dien (vi du rna yang len tren tiep di~m Ag-Pd),

So vdi cac kim loai khac, vang la kim 10:;1i tot nhat d6 che t<;10 tiep di~m, vi no hau nhu khong bi an mon, khong t<;10 thanh mang be mat (do hien tuong hap phu va xiic tac) chong lai dong dieri di qua. Tuy nhien tinh chat co h9C cua Yang yeu lam han che viec sit dung no d trang thai nguyen chat, Pha them cac kim 10<;1i khac nhu platin, paladi, bac, dbng va dac biet niken va caban se cai thien rat r6 ret cac tinh chat co h9C cua yang rna kh6ng lam giarn dang k~ dc} chong an mon cling nhu khong tao nen rnang be mat. Chinh vi vay tiep di~m dien bang yang thuong dung d dang hop kim yang. Tat nhien vi vang va hop kim cua n6 d5.t tien nen tiep di~m 10<;1i nay chi dung trong cac truong hop c6 yeu cau chat hrong cao nhu da nell tren.

22

Chuang 1. £)~I ClJONG

Tie'p die'm bdng hap kim vdng - btu: - platiti

Nguoi ta dung hop kim 69% Au, 25% Ag, 6% Pt d~ san xuat tiep di~m cua role dien thoai,

Tiep die"m bdng hap kim vdng - platin ho¢c vdng - paladi

Cac hop kim nay thuong dung d~ che tao cac tiep di~m cua cac thiet bi ki~m tra, do hrong va dieu khi~n til xa, tiep di~m cua role chinh xac, ro le thoi gian, tiep di~m nhap nhay cling nhu tiep di~m dung trong m6i truorig an mon.

Tiep die'm bdng hop kim vdng - d6ng

Nguoi ta thuong dung hop kim 90% Au. 10% Cu d~ che' t9.0 tiep di~m dudng doi voi tiep di~m am biing platin - iridi.

Tiep diri'm biing hap kim viing - niken

Hop kim 95% Au, 5% Ni e6 Q9 cling va d9 ben Ion diroc dung lam tiep di~m trong m6i truong huu eo de tao thanh polime.

Tiep die"m bdng hop kim viing - coban.

Cac tinh chat cua hop kim nay c6 th@ so sanh vci hop kim yang - niken. Tuy nhien no con c6 uu di~m hon ve di? chong an mon va eho tinh chat eo hoc tot sau khi gia cong nhiet.

• ens tao aug difn tii

Cac kim loai cau thanh ang dien tit lam viec trong moi truong an mon, d$.c biet trong ban dan, can co mi?t lop yang bao v~ phan kim loai bi 19 mat, Lop yang nay co th@ h9C len kim loai nen hoac rna dien vci dQ day 2 urn.

Cha n6i cac ong dien tit duoc lam bang hop kim yang - bac, yang - dong d~ c6 tinh tro b nhiet di? cao. Ngoai ra vang con duoc rna len dien cue ludi cua ang dien tit nhay cam khi nung d@ chong Iai 8\1' phat ra dao dong cua luoi .

• cn« tg.o chElt ban ddn

HQp kim ban dan Si - Au, chiu dude nhiet di? 370°C va hop kim Ge - Au, chiu duoc nhiet dQ 365°C duoc dung trong bong ban dan. bao dam tinh tro b nhiet di?

cao.

D~ han cac Iinh kien trong thiet bi ban dan. vi du bi? chinh luu co thai silic nhieu eha noi, nguoi ta dung hop kim yang - bo hoac hop kim 80% Au, 20% Sn va 4% hop kim Ag - Ge. Doi vdi truong hop nay din tiep di6m c6 Cling mot tfuh chat nhiet nhu silic, do 13. tam tiep di{jm bing molipden hoac vonfram. V~t lieu han him

Luy¢'n va fBi chii'vang

23

tu cac hop kim vang neu tren bao dam tinh tham uot tot tao nen su dmh bam t6t ella molipden hoac vonfram voi thai silic d nhiet dQ 300°C.

Cac dall ra ella bong ban dan hoac thanh noi ella phan dau ra duoc lam bang day vang. Cac phan ella bong ban dan a noi bi anmon don co mot lop vang mong d~ bao ve.

• Che'tgo moen in di~n til

Cac bi) phan trong mach in dien tit (mach in) nhu: day dan, nen, de bong ban dan duoc lam bang vang, Cac thanh noi ciing nhu cac tie'p di~m role trong mach in duoc boc hoac rna vang tren cac nen bac hoac dong thau. Viec si't dung vang nhu v~y bao dam tot viec noi ket trong mach in va cho phep lam viec a nhiet di) cao. Di.ic biet trong mach in ti~u hinh hoa can co mot hop kim dan, duoc eo dinh tat tren nen gam hoac thuy tinh. Trong trucng hop nay neu dung bac se gi.iP kho khan do ldp bac de bi xe dich do dt? fim lam xuat hien chenh lech dien the giua hai vat dan gan nhau. Gan day nguoi ta dung vang hay bach kim vi chung kh6ng bi dich chuyen tren mat tron nhan cua nen 811 hoac thuy tinh. Do la vi vang cung nhu platin d~u co the dien CVe kin, kh6ng bi hoa tan anot nhu bac. HQP kim kh6ng dich chuyen nay thuong co thanh phan 80 - 85% Au, 5 - 19% Sn, 1 - 10% Ge, co nhiet dt? chay 325°C .

• cn« too di~n the' he'

Trong dien the ke nguoi ta dung cac day dien trd bang hop kim vang d~ bao dam co dQ chong an mon cao. HQp kim thuong dung nhat co thanh phan 45% Au, 45% Pd, 10% Fe. co dien trd 1100 OIcm. C6ng thuc khac cung' ducc dung trong cong nghiep che tao dien the ke nhu hop kim 10% Au, 10% Pt, 35% Pd, 14% Ag, 4% Cu, 1 % Zn hoac hop kim 72,5% Au, 8.5% (Pt+Ag), 14% Cu, 1% Zn.

Con chay ella dien the ke duoc che tao bang hop kim vang - bac - dong rna len dong thau,

• Chc'tgo cijp nhi~t

Trong cac thiet bi dung d~ do nhiet dt? eao (1000 - 3000°C) nguoi ta dung cap nhiet bang hop kim 14% Au, 55% Pd. 25 - 30% Pt vdi 3 - 5% Ir (hoac W). Dai voi nhiet d9 be hon 300°C thuong dung hop kim vang - coban ~ hac. D~ do nhiet d9 rat thap nguoi ta dung cap nhiet gbIn m9t day la hop kim 98% Au, 2% Fe va day kia la hop kim 98% Au, 2% Mn.

1.4.3. C6ng nghif?p hang kh6ng va vii tr\l

Hop kim vang dung d~ han die ehi tiet trong dong cd phan luc (moi may bay plian hjc dung tci khoang 8 kg vang). Diu dan ten h13 duoc phu mot lop vang .mong

24

Chuang 1. D~I ClIONG

20 - 200 urn d~ chong rna sat, chiu dude nhiet dQ cao. Trong cac con tau du hanh vii tru, vang duoc phil ben ngoai df" chong cac buc X<,1 mat troi va phan X<,1 nhiet tOt. Ngoai ra mot sO' chi tiet trong con tau vii tru ciing duoc lam bang yang va hop kim cua n6.

1.4.4. Cong nghi~p hoa hoc

Yang dUQC sa dung d~ trang rna cac 6ug thep dung d~ van chuyen cac dung dich c6 tinh an mon h6a h9C manh (vi du hon hop cac muoi; axit flohidric). Trong h6a dau, hop kim yang vdi 3% Pd hoac yang voi 20% Pd duoc dung lam chat. xuc taco Trong h6a ly, nguoi ta dung dang vi ph6ng xa cua yang d~ nghien cuu cac qua trinh hap thu h6a hoc hay vat ly, d~ xac dinh de? hoa tan cua cac hop chat h6a h9C khac nhau. Trong binh dien phan dong be s 1 A cue duong duoc lam bang vang.

Hop kim vang la vat lieu ly ttidng d~ chua va thay the rang. N6 c6 dQ b~n va khong gay ra phan ling dOl vdi co th~ con nguoi. Yang dung trong linh vlf.C nay can bao dam dQ sach 99,5% Au. Cac nguyen to hop kim (nh6m platin, Ag, Cu, Zn) cho them vao vdi muc dich tang dQ b~n viing va cho nhimg tinh chat can thiet d~ bao dam dung duoc lau dai va Mi gia congo Thanh phan di~n hinh cua hop kim ding nhu sau: 79 - 92,5% Au, 3 - 12% Ag, 2 - 4,5% Cu, S 0,5% Pd, s 0,5% Pt, S 0,5% Zn. D~ han rang nguoi ta cling dung hop kim yang. Truong hop nay khong yeu cau c6 dQ citng Ion rna can mem deo va dinh bam, vi v~y kh6ng pha them cac nguyen to nh6m bach kim rna chi hop kim hoa voi bac va kim 10<,1i nang, Thanh phan hop kim han r:lng thong dung: 45% Au, 30 - 35% Ag, 15 - 20% Cu, 2 - 3% Sn, 2 - 4% Zn.

Ngoai viec s11 dung vang d~ chua va thay the rang nguoi ta da dieu chernot sa duoc pham chua muoi vang'd~ chua mot 56 benh nhu lao ph5i. D$.c biet nguoi ta da dung dang vi phong xa yang dJ phat hien va dieu tri benn ung thu (dang vi Au198). Ngoai ra gan day d mot so noi dang nghien cuu dieu che thudc chua ung thu bang cac hop chat co chua vang.

lA~.CAclinhv~ckh'c

Yang con dUQC 511 dung trong nhieu Iinh vue khac nhu: vat ly hat nhan, vat lieu hoc, khao cc3, may chinh xac V.V ...

Trong nganh vat ly hat nhan, yang duoc dung d~ chiem cac notron cham trong cac phan ung hat nhan, Nho dong vi ph6ng xa cua vang, nguoi ta co th~ nghien diu cac qua trinh khuech bin trong kim 10<,11 va hop kim trong nganh vat

Luy~n va ta; chIi' vang

25

lieu hoc. Trang khoa hoc khao ca, nho cac dong vi phong xa cua yang cho phep xac dinh duoc nien dai cua cac c6 vat rna khong phai pha huy chung. Cac dia hat dien co dQ chinh xac cao duoc lam bang dang thau boc mot ldp yang 2 - 5 um,

NhC! co dQ diln dien cao va an dinn yang duoc dung tren cac be mat cQng hudng cua rada tan so cao.

1.5. cAc PHUONG PHAp LUY~N VANG

Cho de'n nay c6 hai phuong phap luyen yang chii yeu: phuong phap amangarn va phuong phap xianua.

Cac phuong phap nay dung d~ luyen cac loai quang yang thong thuong va ph6 bien, bao gam quang yang sa- khoang va quang yang goc thach anh.

Doi vdi cac Ioai quang yang kho thu hoi nhu quang yang goc thach anh - sunfua, quang yang gac sunfua, quang yang goc da kim, deu can phai xl1. ly b5.ng cac phuong phap d:;ic biet, d~ true tiep thu duoc yang hoac tao dieu kien thuan IQi cho viec tiep tuc luyen bang phuong phap xianua.

Chuang 2

"" " ""

NGUYEN LIEU LUYEN V ANG

. .

Nguyen li~u luyen vang gam hai loai: quang vang va cac san pham phu, cac phe lieu chua vang, Trong do quang vang la nguyen lieu chu yeu,

2.1. QUANG VANG

QU$.ng vang la han hop dat da c6 chua khoang vat vang vci ham lucng vang rna vdi cac dieu kien ve khoa hoc, ky thuat va c6ng nghe hien nay c6 th~ xu ly mot each c6 hieu qua kinh teo Ham IU'Qng vang trong quang dao dQng trong met pham vi Ion: tir nho hen 19/t den hang tram g/t. Trong VQ qua dut hum luong vang tinh theo tri s6 Klark la 1.10-7%. Vang la met trong nhimg nguyen t6 hiern nhat, Vang trong va qua dat ton tai dudi nhieu dang khac nhau: kim loai tu do, hop kim, hop chat hoa hoc, Tung dang tbn tai nay c6 tfnh chat vat If, h6a hoc, diu true rieng gQi la khoang vat vang. Cho den nay nguoi ta d5. phat hien duoc tren hai muoi khoang vat chua vang.

2.1.1. Khoimg v~t vang

Cac khoang vat chua vang duoc chia thanh cac loai: vang tu sinh. vang hop kim, khoang sunfua, khoang oxit. khoang halogennua. Ten goi, cau true tinh thJ,

v

COl1g thuc h6a hoc, thanh phan va tmh chat vat ly cua cac khoang vat vo.ng chu yeu

duoc thong ke trong bang 2.1.

Trong thien nhien vang phan Ion tbn tai dudi dang t"L;C sinh. nhung nguoi ta thuong kh6ng tim duoc vang W sinh d dang t"L;C do nguyen chat h6a hoc. Vang tu sinh thuong xuyen nam trong dung dich di;lc ella vang vdi bac hay vdi mot hay mot so kim loai khac nhu dong, paladi, tellua, platin v.v ... N6i bat nhat 10. vang tv sinh chua 60 -0- 98% vang, ngoai ra 10. hac va nhieu kim 10Q.i khac.

28

Chrtdng 2. NGUYEN LI~U LUY~N VANG

Khoang yang hop kim nhu electrum (hop kim cua yang, bac va m9t it Pd, Cu.

Se); Custilit, yang amangam co chua Wi 40% Yang. Khoang aucuprit (chua 53 7 56% Au va 44 7 46% Cu), tetraaurecuprit, cuproaurit.v.v ... D<)c biet yang thuong ket hop vdi tellua tao thanh met 10(1t khoang vat n6i tieng la sylvalit, calaverit, petzit, boocdanovit, crenerit, montreit ... chua Yang til 24 7 60%.

Khoang vat yang sunfua: thuong kh6ng g$.p cac khoang thuan khiet sunfua yang rna Ia khoang sunfua cong ket cling voi nhieu kim loai khac nhat IS. Yang voi bac, yang bac voi selen, chi dong,v.v. Trong do quan trong nhat la petropxcait [Au, Ag, (Se, S)]; itenbogactit (Ag.0uS2), nagyagit, pengirit, chua yang til 8760%.

Khoang vat Yang oxyt thuong rat it gl)p. Cac khoang nay tao thanh do su phong hoa cua cac khoang sunfua. Co 2 loai khoang oxyt di~n hinh la: bilibinatit (Au, CU2 Pb2 Te02) va bexmecnovit (Au? CU2 Pb Te02) chua Yang 40 7 88%.

2.1.2. Cac Ioai qu~ng vang

Co th~ chia quang vang thanh hai loai: quang yang goc va quang yang sa khoang.

A. Qu~ng yang goc

La quang yang nguyen sinh gom cac hat yang tu sinh phan bo duoi dang rieng biet hoac xarn tim trong cac da cling vdi cac khoang khac nhu thach anh va cac khoang sunfua.

D1;(a van cau true va tinh chat khac nhau quang yang goc dUQ<; chia lam hai loai: quang yang goc thuc thu va quang yang goc plnrc hop da kim.

• Qugng vang g6'c th.uc th¥ g6m crsc loai sau

- QU<';lllg yang thach anh, quang yang thach anh - sunfua:

Trong quang nay yang d dang t1;( sinh tu do nam trong thach anh, mot phan .nam trong sunfua phan bo kh6ng deu.

- Qu*ng yang - pirit:

Trong quang nay Yang giin chat vdi cac khoang sunfua kim loai nhu pyrit, cancopyrit, asen.opyrit, pyrotyl, sphalerit, galenit.

- Qul)ng Yang - bac:

Qu$.ng nay chua yang nhiern bac cao hoac bac nhiem yang va nhieu khoang vat rieng cua bac (dang sunfua, muoi su~fit) di~n hinh la telluarit.

Luy~n va tai che'vang

29

• QuiJng vang g6'c phitc hqp da kim

Loai quang c6 dIU tao phuc tQ.P, c9ng sinh vdi nhieu quang sunfua khac hoac xam tan trong cac quang nay tao thanh cac quang yang phuc hop da kim rat kh6 xir 1:5'. Mi?t so quang diJn hinh nhu sau:

Bang 2.1. Cac kh oa ng v~t vimg

So Ten va Thanh ph lin hoa h9C % H~ tinh Ihi, nhem kh6ng Tinh chit v~t Ii
Ihti cOng Ihltc In;mg h/f?'ng gian, thong so m~ng, Khoi I~ng £)9 cUrtg
tl! hoa hoc v~ch debai chlnh rieng g/cm3 MOOXd
(1) (2) (3) (4) (5) (6)
Khoimg yang nr sinh va yang hop kim
1 Vanq III Au 16 -;- 98, Ag 2 + 30, ~p phLfdng, Fm 3m 15,6 + 18,3 2 ~ 3 dec
sinh, yang Pd 6,5, Bi, PI, Cu, 4,07' 4
hap kim Fe, Ti, Mn 1 -;- 3 2,35 ~ 1,23 -'- 3,02 ~
0,9 -'- 0,78
2 Electrum Au 37 -'- 63, Ag 36 -'- 69 Lap phUong 12,5 -'- 15,6 2 -'- 3 deo
AuAg
Hap kim Pd den 8, Co 0,5 -'- 2,
yang - bae Se 1,2 -'- 1,4
3 Cuslelit va Ag 61,8 -;- 80, Lap phuonq, 4,08 11,3 -;- 13,1 2 -;- 2,5
hap kim Au 20 -'- 35,6
bae eao
36 den 15,4;
Cu den 2,7
Hg den 2,7;
Pb tdi 1
4 Vang Au 40, Hg 60 Lye giae 15,5 -
amangam
5 Vang bae Au den 90, Ag den 95 L~p phuonq, 4,08 - -
amangam Hg 1 -'- 35; Cu 1 2,36 -'- 2,03 + 1,44 -'- 1,23
AusAgwHg ~ 1,18
6 Aurieupril Au 53 ~ 56, Cu -'- 46 Lap phLfdng Fm - 2 -i- 3 dec
AuCu3 3m 3,75
2,17 -;- 1,87 -'- 1,33 ~ 1,13
-;. 1,08 30

Chlidng 2. NGUYEN LI$U lUY$N VANG

(1) (2) (3) (4) (5) (6)
7 T etraaucuprit Au 69,8.;. 72, Lap phUong 3,88 - -
Cu 21,6.;. 28,1
AuCu Ag 0,5 ~ 0,8 2,24.;. 1,44 ~ 1,37.;. 1,1
8 Cuproaurit Au 82,85, Cu 9.;. 25, He thai, Pm.rn.rn - -
Paladi Pb 6,1 .;. 6,5, PI 5,1 3,88 .;. 2,88 .;. 3,84
(Cu, Pd)a AU2 2.23 + 1,84 .,. 1,92 + 1,37
9 Aurostibit Au 41,3.;. 50,59, L~p phLlang: Pa 3, 6,66 9,9 3.;. 4 qion
AuSb2 Sb48,1.,.59,8 3,33 + 2,97.;. 2,34 -
2,00.;. 1,21
10 Mandoni! Au 65,9, Bi 34,1 L~p phLldng, 15,46 1,5.;. 2 dec
Au2Bi Fd.3m, 7,97: 8
2,82.;. 2,41 ~ 2,3 ~ 2,54
1,41
11 Boocdan6vit Au 57, 1 ~ 63,2: Gia lap phuonq; - -
Ag 1,7.;. 3,4 Fm 3m 4,09
AusPbCuTe Cu 4,1 -'.15,1, 2,39 .,. 2,05 + 1,45 .,. 1,23
Pb 10,7.;. 14,4, Te 9 .;. 1,18
12 Calavelit Au 37,8 .;. 44,3; Dan ta, C 2Jm, 9,1 .;. 9,4 2,5.;. 3
Te52,7.,.58,1 7,19.;. 4,4.;. 5,08 gi6n
Ag den 2,2 3,01 .;. 2,2 .;- 2,1 .;. 1,2 .;.
0,89
13 Costovit Au 25.;. 27,4; H~ thai, 16,5; - 2 -'.2,5
Cu9~4,8 8,84; 4,42
Te 84.,. 68 3.04 .;- 2,94 .;. 2,1 .;- 2,05
14 Crinerlt Au 30,7 .;- 43,9; He thoi, Pma 2; 8,6 2,5 gi6n
(Au,Ag) Te2 Ag 1,5 ~ 6,7 16,54: 8,82; 4,48; 8
Te 56.;- 62 3,03 .;. 2,94 .;. 2,23 .;. 2,11
.;. 1,32
15 Monbreit Au 37,9 ~ 47,7; Tam ta, PI; 12,10 - -
AU2 Te3 Ag Wi 2,1 13,46.;. 14,8
Te 47 ~ 57,8 4,48.;- 2,96 .;- 2,92 -i- 2,08
-i- 1,72
16 Sylvalit Ag 24 ~ 24,8; Dan til 82fC 14,62 8,1 .;. 8,2 1,5.;. 2
AuAgTe4 Au9,1.;-15 4,49; 8,96; 1 gi6n
Te 60 ~ 64
17 Pet zit Ag 36,8 .;- 43,4; Lap phUdng, 14,32; -
Ag3AuTe2 Au 21 ,6 ~ 27,4 4,32; 10,38; 8
Te 21,3.;. 34,4 2,77 ~ 2,45 ~ 2,23 ~ 2,12
+ 2,04 Luy~n va tai che' wing

31

(1) (2) (3) (4) (5) (6)
18 Fisexerit Ag 47,5 ~ 52,8; L~p phtJong; 14; 32 - -
Ag3Au8e2 Au 24,5 ~ 28,4; 1,47;8
Se 12,8 -;- 24,9; 2,66 -;- 2,23 -;- 2,04 + 2,04
8 tOi 7,8, Cu tei 4 ~ 1 ,82 ~ 1,27
Khoang vang sunfua va axit
19 Pelropxcail Au 55,9 ~ 60,5; Don ta, 02/mm, 4,94 - -
Au, Ag(Se, S) Ag 29,8 -;- 33,3; 6,67; 7,22; 4
89,1-;-9,7, 2,77 -;- 2,63 -;- 2,39 ~ 2,25
Se 1 ~ 1,8 ~ 1,47
20 Itenbogactit Ag 53,2 -i- 57,1; Bon mat: P4; 9,76 -;- 9,78; - -
Ag3AuS2 Au 27,3 ~ 35,3; 4,33 -;- 2,51;
S 10,3 -i- 12,4; 2,71 -i- 2,6 -;- 2,12
Cu toi 3,6
21 Nagyagit Au 8; Pb 56; BOn mat, P4; 4,15 7,2 ~ 7,5 1 ~ 1,2
Pb7Au(Te, 8b11,Te8,S16 3,021
Sb)SS6 3,02 + 2,82 -r- 2,44 ~ 2,07
-;- 1,51
22 Pengynit Ag 50,7 -;- 52,3; Kh6i sau mat: - -
(Ag,CU)4 Au 24,5 + 25,4; PC322; 13,22 + 16,98; 18
Au(8_ Se)4 Au 24,5 ~ 25,4; 3,38 ~ 2,59 ~ 2,14 -i- 1,69
Cu 3 -i- 4; Se 12,8 -i- 14,1 -;- 1,34
23 Bilibinxkit Au 40 ~ 66,2; Gia lap phuong - -
Au3Cu2Pb2 Ag 0,6 -;- 3; Fm 3m 4,08 -;- 3,06 -t-
Te02 Cu7,1-i-11,8; 2,37 -;- 2,05 -i- 1,45 ~ 1,23
Pb 0 ~ 22;
Te 14,1 -;- 22,9;
Se 0 ~ 1,3;
023,5 -;- 5,6
24 BezneCll6vit Au 68 ~ 88 He thoi, - -
Au7CU2 - Ag 3,2 -;- 5,6; 24,21 -;- 4,02 -;- 16,24
PbTe02 Cu 0,5 + 7,8 3,3 + 2,61 + 2,31 ~ 1,74
Pb den 11,6 ~ 1,14
Te 4,8.;- 7,5 32

Chlidng 2. NGUYEN LI~U LUY~N VANG

1. Qu¢ng vdng antimoan

QU$.ng nay chua tu 1,5 -0- 2g yang/tan trd len, va tu 2 -0- 15% antimoan, thuong quang nay con chua pyrit hoac asenopyrit. Qu<)ng nay con duoc chia him ba IO<;Li:

- Loai quang trong do vang la chinh, antimoan it va coi nhu chat tap, Xu ly quang nay kh6ng nhat thiet phai thu hoi antimoan. Thucng mang thieu oxy hoa + clorua hoa quang d nhiet di? 500 -0- 700°C voi hrcng rnuoi an tang theo ham hrong antimoan, sau do dem xyanua hoa d~ thu hoi vang.

- Loai quang chua antimoan dang k~ va can thu hoi, khi xi1ly quang nay can tuyen nBi t6ng hop va tuy~n tach d~ ducc tinh quang antimoan sach va tinh quang vang.

- Loai quang Mng hop antimoan, bac, yang va kim IO<;Li co gia tri khac, trong do antimoan la chmh duoi dang antirnonit va chua vang duoi dang dang hinh. Phan IOn vang lien ket voi' pyrit, acsen6pyrit. Ham luong yang khoang 1 -0- 2g/tan, bac 20 -7- 50g/tan.

Khi xu If quang nay co th~ tuy@n trong luc dt1 tach khoang seelit (v6nfram) sau do nghien min roi tuyen n6i se tach duoc tinh quang antimoan va tinh quang vang. Hoac co th~ xi1 ly bang each tuyen nBi t6ng hop roi thieu tinh quang antimoan d~ bee hoi antimoan, asen sau d6 xianua hoa dS" thu hoi yang.

2. Qug,ng vdng - dang; vdng - diJ'ng - pyrit

Neu la quang sunfua hoan toan duoi dang pyrit va cancopyrit thi tuong doi de xit ly, chi can tuy~n n6i. Neu la quang oxyt nhu criz6c6n, azurit, malakhit, ataconit va limonit thi rat kho xli lY. Thong thuong phai hoa tan dong bang axit sunfuric hay nude amon, sau do moi tien hanh xianua hoa thu hoi vang. Neu la quang Ian vira oxyt vua sunfua thi nen hoa tan bang' nude hoac axit d~ IO<;Li tru dong sunfua hay oxyt va cac chat de tan khac, sau do tien hanh tuyen nBi, hoac xianua hoa ba hoa tan d~ thu hoi yang.

3. Qug,ng vang pyrit - asenopyrit

Vdi quang ngheo din qua tuyeri n6i d~ duoc tinh quang co pharn vi cao, sau do dem thieu oxy h6a bien pyrit va asenopyrit thanh hematit va oxy asen, 802 bay hoi sau d6 tien hanh xianua hoa d~ thu hoi vang. Val quang phuc t<;LP phai thieu nhieu doan va rita quang sau d6 xianua hoa moi dat ty l~ thu hoi vang cao. Tot nhat la thieu oxy hoa va clorua hoa roi xianua hoa mdi dat ty l~ thu hai yang cao. Suat thuc thu vang cao nhat co th~ dat 94 -0- 95%.

Luy~n va tai che- vang

33

4. Qu¢ng vang sat va mangan

Trong quang yang sftt oxyt, yang thuong nam duoi dang lien ket vdi oxyt sit ngam nude (limonit), vdi loai nay tien hanh say mat nude d 200 -7- 300uC sau do xianua h6a.

Qu~ng Yang - bac - mangan, Yang va bac d dang lien ket chat voi oxyt mangan (Mn02) la loai c6 cau true rat ben chic. Muon xtt ly xianua tot phai phil vd t6 chuc Mn02 ben thanh loai oxyt h6a tri thap MnO bang' each thien hoan nguyen. Neu c6 chua bac cao phai thieu clorua h6a truce. sau d6 xianua h6a se tang hieu suat thu hbi yang va bac,

Co th~ xli ly qu<\lng nay b~ng khi sunfuro va hoa tan. Dung dich dem trung hoa bang sua voi se duoc hydroxyt mangan va hydroxyt sat, sau d6 dem xianua h6a thu vang bac.

5. Qu(ing vang co than (graphit)

Loai quang nay chiem khoang 2% tru luong vang trong thien nhien, xiily loai quang nay rat phtrc tap. Neu xianua h6a true tiep thi suat thu hbi yang rat thap (do than la chat khir, yang bi klnr se bam ngay tren hat than gay that thoat IOn). Bien phap tot nhat la vo hieu h6a than trong quang bang each cho them phu gia d~ ngan vang bi hoan nguyen va hap phu len hat than khi xianua hoa. Cac chat phu gia thuong dung la dau hoa, dau tuyen n6i hoac axit crezoic.

6. Qu¢ng vang - bac - da kim

Trong quang nay ngoai yang bac c6 cac kim loai: dong, chi, kern, ases, vonfrarn molipden, bismut, tu6cmalin. Yang phan bo trong quang d cac dang khac nhau trong pyrit, asen6pyrit, cancopirit ... Bac phan bo nhieu trong galenit duoi dang tap chat co 119c hay phan tan min trong quang hoac d dang dung dich dac,

Khi xli ly quang nay din thiet phai thu hoi cac kim loai co ich triet d~. Neu Yang ton tai vdi cd hat IOn thi can tuy~n trorig luc sau d6 tuy~n n6i hoac xianua h6a nham tach kim loai c6 Ich va tan thu Yang.

Neu yang bac rat min xam tan trong quang da kim thi phai tuyen tach tUng loai qujing kim loai rieng sau d6 thu hoi yang trong phan tinh quang cancopyrit, galenit, pyrit ...

B. Qu~ng vimg sa khoang

La loai quang thu sinh, duoc tao thanh do su tac dQng cua thien nhien lam phong h6a, bien chat quang yang goc. Trong quang nay cac hat yang thuong narn Ian voi cat va dat set. Qu<)ng yang sa khoang duoc chia thanh cac h~ sa u:

34

Chitang 2. NGUYEN l1~U lUY~N VANG

1. Sa khoang eluvi

Cac ddi mach hoac cac mach nhiet dich bi phong h6a huy hoai, yang duoc gi,ii ph6ng va tfch tu lai ngay tai Yang 19 quang gac. Trong quang nay ham IU:Qng Yang kh6ng cao.

2. Sa khoang deluui

Sau khi bi phong h6a va tach khoi da me, yang bj cuon tr6i tich dong lai 0 cac vucn doi, ham luong yang thay d6i kh6ng nhieu. Cac hat yang thuong co kich thuoc ldn, co ha t kha Ion it bi mai mono

3. Sa khodng proluui

Cac dong li1 cuon tr6i, van chuyen cac hat yang den lftng dong 0 cac thung lung, cac nhanh suai thuong ngudn, hoac narn a phan lot day tram tich proluvi. Noi chung ham lucng yang kh6ng deu, than quang kh6ng 6n dinh, quy mo rna thuong nho.

4. Sa khodng h6n hfJp

Gom han hop cac khoang eluvi - deluvi; proluvi - aluvi ... thudng ham IU:Qng yang kh6ng deu va kh6ng cao, quy rna rna nho.

5. Sa khoang karst

Sa khoang nay phan ba rai rae trong cac da voi. Qu<)ng thuong tap trung thanh a narn trong lop set yang phia tren be mat dia hinh loi 16m cua thung lung. Ham hrong yang kh6ng dong deu.

6. Sa hhodng aluvi

Thuong tap trung trong cac tram tich d nhimg bac them co dQ cao khac nhau

,-'

va cac tram tich cua cac long song long suoi, Yang duoc dong chay, nguon lu cuon

tfch tu lai trong cac tram tich aluvi cling CU9i, cat, set t{10 thanh nhtmg sa khoang tuong dai an dinh ve ham luong cung nhu chieu day than quang.

2.1.3. Dang t611 t~i cua yang trong quang

Khoang vat yang trong quang gac va quang sa khoang phan IOn d dang tu sinh. Yang tt!- sinh narn trong quang duoi nhieu hinh dang khac nhau, tren hinh 2.·1 ta thay 2.1. a dang rnanh, 2.1.b nhanh cay, 2.l.c gan, 2.l.e sci, 2. Ld yay, 2.l.g CI),C, 2.1.f moe cau.v.v ... Kich thuoc cua cluing til sieu min (be hon micromet), den cue, tang IOn (len nhat la cue yang tim thdy d Australia nam 1872 nang 214,32 kg).

Tuy theo c6ng ngh~ xu ly nguoi ta chia ra ba loai hat yang khac nhau:

35

+ Yang hat nho kfch thudc ttl 1 den 70 micromet. Khi nghien nhirng hat nay co th~ bi tach rieng ra nhung cling co hat glin voi dat da va khoang khac. Loai hat tach rieng ra d~ tuyen tach bang trong hrc, tuy~n n6i, amangan hay xianua hoa, Loai glin voi da va khoang khac d~ tan trong xianua, khi tuyen n6i vdi thuoc tuy~n phu hop co th~ tach ra. Loai yang glin ket nay mat mat 16n khi tuy~n tach.

+ Yang hat min kich thuoc duoi 1 micromet, sieu min dudi 0,1 micromet.

Loai nay vi tan trong dat da va khoang tap, khi nghien kh6ng tach ra dUQC nhfrng hat rieng reo Phan ldn chting nam trong cac khoang pyrit, asen6pyrit. co th~ dung tuy~n n6i hay tuyen trong luc d~ tuy~n tach quang sunfua chua yang. Vdi mQt so' quang kh6ng phai quang sunfua rna vang xarn tim min nhu quang hydroxit slit hay cacbonat can phai nghien sieu min r6i xtily bang xianua. Vdi yang xarn tan brong thach anh thi can thu h6i bang' hoa luyen. Yang xam tan trong cac khoang sunfua khac thu duoc bang tuy~n n6i hay tuyen trong luc, muon thu h6i chung phai qua qua trinh thieu oxyhoa, oxyhoa - clorua hoa r6i xianua hoa, hoac xli ly

+ Yang hat I6n co kich thuoc ldn hon 70 micromet. Khi gia c6ng quang dap, nghien chung d~ hi tach roi ra khoi da quang, dg tuyen tach bang trong hrc: nhirng kho tuyen tach bang tuy~n n6i va rat cham tan khi Xlt ly bang xianua.

bang vi sinh vat hoac ap suat cao.

2.2. NGUYEN LI~U CHO'A VANG KHAc



a)

e)



b)

d)

f)

Hinh 2.1. Hinh dang cae hat vimg.

Cac nguyen lieu chua vang khac 13. cac ban san pharn cua cac qua trinh san xuat cac kim Ioai mau khac, cac loai phe lieu c6 chua Yang. Dang k~ nhat la nhirng nguyen lieu sa u day:

2.2.1. Ba pyrit

Trong quang pyrit (FeS2) thuong xuyen chua met so' kim loai co ich nhu d6ng, vang, bac (2 '"' 5g vang/tan; 10 -i- 50 g hac/tan; 0,5 + 1% Cu). Sau khi thieu quang

36

Ch.uang 2. NGUYEN LI$U LUY$N VANG

pyrit d~ san xuat axit sunfuric ta thu duoc san pham thien dang ran lil b5. pyrit. Dung phuong phap xianua hoa thong thuong d~ xU ly b5. pyrit nguoi ta co th~ thu hoi den 80% yang, 90% hac va 70% dong co trong ba. Voi khoi luong pyrit hang nam duoc xtlly tit tram ngan den hang trieu tun ta thay ro ba pyrit duoc coi 1<\ mot nguyen lieu co gia tri d~ thu yang. Ngoai ra nguyen li~u ba pyrit con c6 uu di~m la khong ton kern khai thac, d~p nghien, tuyen va van chuyen,

2.2.2. Ba hoa tanquil trinh thllY luy~n kern tit quang' sphalerit

Ba nay thirong chua tu 10 -7 20% Zn, ngoai ra c6 dong, bac, yang. Khi xlily nguoi ta thieu b8. nay d _l100 -7 1200°C dg cho kern bj hoan nguyen va bay hoi, sau do xianua h6a thu hoi vang, bac,

2.2.3. Bun ct;lc dddng cua qua trinh di~n p han dong chi, niken, antirnoan

Trong tinh quang kim loai mau nang nhu dong, chi, niken, antimoan thuong c6 chua yang va bac voi cac ham luong khac nhau tuy theo khoang sang quang, phuong phap tuy~n n6i va gia cong. Thuc te nguoi ta con tip dung phuorig phap xU: ly ket hop quang kim loai mau nang voi quang yang kho tuytfn hoac can b8. cua qua trinh tuy~n luyen yang. Vi v~y trong cac xf nghiep Iuyen kim mau nang phan liJn c6 phan xudng rieng thu hoi yang bac,

Trong day chuyen luyen dong, yang tu tinh quang, W dung hay cac lieu chua yang khac t~p trung VaG sten, roi VaG dong tho va dong hoa tinh luyen, Khi di~n phan tinh luyen dong, yang, hac, kim loai quy se tap trung VaG bun cue duong. C6 tdi 95% -7 98% vang c6 trong nguyen lieu nau luyen (quang, tro dung) tap trung VaG bun cue duong. Trong bun cue duong dien phan dong, kim loai tOn tai dudi hai dang: dang kim loai chu yeu la b{it vang, bach kim, bac va mot it dong; dang hop chat khong tan c6 CU2S; Cu2Se, CU2Te. Ag2 Te, NiO, Si02, ngoai ra con co PbS04, Sn02, BiOCl, SbOCl, Sb205, AS205 ... Thanh phan h6a h9C cua bun cue duong phu thuoc vao thanh phan dong tho cue duong mang dien phan, D:i\c tinh cua bun cue duong luyen dang la neu khong khuay trdn va khong c6 khong khi tham gia thi chung kh6ng tan trong axit sunfuric va axit clohydric loang, nhung tan trong axit nitric. Neu c6 oxy tham gia (sue oxy, kh6ng khf hay khi co chat oxy h6a) thi dang se bi tan dan tao thanh sunfat dong. Bun cue duong c6 th~ bi H2S04 darn di,ic va nang phan huy va tao thanh cac muoi sunfat, tru yang va platin. Se va Te phan ung voi axit d nniet d9 cao tao thanh sunfat, nhung neu tang nhiet 1lI1a thi chiing phan huy tao thanh oxyt h6a tri 4 bay hoi. Neu mang bun cue duong thieu oxyh6a thi yang va platin kh6ng bi oxyh6a con Se va Te bi oxyh6a va bay hoi,

L uy~n va tai chli'vimg

37

Nhin chung d~ xii ly bun eire duong dien phan dong thu hoi Yang bac va kim loai quy c6 th~ tien hanh bang thuy luyen hoac hoa luyen hoac ket hop 2 phuong phap,

2.2.4. Phe' li~u ch iie: yang

Dung dich dien phan yang, dung dich rna yang da qua sli dung thuong chua tir 1 .;.. 3g Aullit. Ngoai ra con chua kali xianua, x6da va m9t so phu gia khac, Thuong thu hoi yang tu dung dich nay bang phuong phap ket tua nhanh.

Nganh c6ng nghiep dien tit sli dung 8 -i- 10% tang luong yang san xuat ra, hang narn so do dien tit thai loai rat ldn, d6 cling la nguon nguyen lieu tai sinh yang co gia tri. 0 Nhat c6 mot so co sd chuyen tai sinh Yang tu nguon nguyen lieu nay vdi san hrcng hang chuc tan vang/narn. Trong cac llnh Y1!C kinh te quoc dan khac nhu due tien yang, do trang sue my nghe, my thuat, c6ng nghiep hang kh6ng che' tao may bay ten Ilia ... dgu sit dung luong Yang rat Ion. VI y$,y viec thu hoi Yang tu cac phe thai, yang ma, yang trong bui rae gia cong ... ngay cang trd nen quan trong,

2.2.5. Yang trong nu6'c bi;;'n

Trong nude bi~n c6 chua hang ty tan kim loai, trong d6 c6 Yang. Trung binh nude bi~n chua 5 mg yang trong mot tan. Ca biet c6 noi (nhu vung bi~n gan Australia) ham luong Yang toi 250 mg/tan. M9t so ho nude CO ham luong yang cao nhir ho Mono (Califoocnia -My) 540 mg yang/tan. Yang trong nude bi~n chu yeu d dang halozenua. C6 th~ dung cac phuong phap nhu trao d6i ion. xirnang h6a hoac di~n phan d~ thu hoi yang trong nude bi~n.

.... .... ?" ...

2.3. QU~NG VANG a VII;T NAM

Theo cac so lieu dia chat, quang yang d Vi~t Nam c6 trtr hrong kh6ng nho va duoc phan b6 rat r9ng. Tren toan quoc c6 khoang 500 vung c6 sa khoang va 100 vung c6 Yang gac. Cac vung ma yang va di~m quang t*p trung theo khu Y1!C dia ly dirt gay sau song Hong, song Da, song Ma, song Ca hoac phan ria cua khoi nang Hoa Binh, Kontum. QUQ.ng vang Viet Narn rat da dang, chu yeu la nhirng thanh h~ chinh sau day: Yang - thach anh, yang sunfit, yang - thach anh + sunfit yo. Yang sa khoang.

2.3.1. Qu~ng yang sa khoimg

Sa khoang vang eluvi phat hien (j Thanh H6a yo. Vinh Phu, C6 rna da dua vao khai thac nhu rna Cam Tam - Thanh Hoa. Sa khoang deluvi c6 nhieu (j Biic Thai.

38

Ch.uang 2. NGUYEN LI$U LUY$N VANG

Sa khoang proluvi d Thanh Hoa va B£c Thai, Sa khoang karst d Hoa Btnh, L'Wg Son. Sa khoang aluvi phan bo rong d nhieu tinh: Son La, Hoa Binh, Thai Nguyen, Bac Can, Cao Ring, Lang Son, Thanh Hoa, Nghe An, Quang Nam, Lam Dang.

Tren cd Sd nhimg tai lieu tharn do dia chat, c6 thti chia thanh 4 vung quang yang sa khoang nhu sau:

a) Vung Dong Bile

d vung nay cac yeu to dia mao tao dieu kien th uan loi cho viec hinh thanh

cac ma sa khoang IOn. Vung nay co th~ chia lam 5 khu chinh nhu:

• Khu Trai Cau, Nari (B.1c Thai).

• Khu pic Lang gam cac sa khoang Yen Lac, Lung Tuong.

• Khu Ha Hi$u gam cac sa khoang Bic NQ.m, Napat, Ha Hi$u, Van Dai ...

• Khu TInh Tuc (Cao B:ing) Yang cong sinh voi sa khoang thiec.

• Khu Lang Son, Mau Son, v.v ...

Nhin chung Yang sa khoan~ yang nay co dQ tinh khiet tucng dOl cao 92 ~ 94% Au. M9t so rna d:l dua van san xuat cong nghiep nhu rna Trai Cau, Tinh Tuc, Nart,

v.v ...

b) Vung Tiiy Bcie

Vung nay bao gam may khu vue chua yang chinh sau day:

Khu vvtc Mai Son duoc coi la co tri~n vong IOn vi cac thung lung karst phat tri~n manh, chieu day tram tich dat tren 20 m. Trude day nguoi Phap va nguoi Hoa d:l khai thac nhieu noi. Tru lucng yang tuong doi lon, d9 tinh khiet rat cao 96 ~ 97% Au.

Khu vv-c Yen Bai c6 hang chuc di~m chua yang.

Khu vue Cho Be'n c6 rat nhieu sa khoang Yang phan bo trong cac thung lung, cac trien song d Kim B6i, Thanh Ha va Song Con.

Khu vue Bo Xinh narn d phia Nam ddi song Da co hang chuc vanh chua yang, theo du doan dia chat c6 tri~n vong kha quan ve tru lucng yang sa khoang va yang goc thanh h$ yang pyrit.

e) Vung mie'n Trung

Vung nay chia lam ba khu vue sa khoang

Luy~n va fiji che vang

39

Khu vv.c Thuong Xuan, Cam Thuy (Thanh H6a): yang c6 trong tram tich ky D~ tu va trong cac sa khoang c6 tu6i Trias va Neogen.

Khu vv.c Quy Chau: Phat hien nhieu vanh phan tan yang.

Khu vue Cua Rae: chieu day tram tich khong IOn nhung dia hinh b5.ng phang

c6 th& khai thac dg; dang.

d) Vung mien Nam

C6 th~ tarn chia thanh may khu vue

Khu vue Quang nam - Da Nang: mo vang d day duoc phat hien sam va duoc khai thac tit lau nhu Bong Mieu, ngoai ra con c6 Phuoc Bang, Co Bay, Trung Mang va mot so mo nho d song Hinh, Tra Nang, Klang Ba.v.v ...

Khu vue Bac Kontum: bao gam cac vanh PoCo, D£c Min, D£c Pet, Son Giang va cac vanh phu can thuoc An Khe, Gia Rai.

Khu vue dong nam Da Lat: n6i tieng nhat la sa khoang Tra Nang. Yang d day c6 trong tr:1m tich dong suoi va d them bac cao. Tri&n vong c6 trft lucng Yang kha, yang d9 tinh khiet cao. Hien nay dang duoc c6ng ty khoang san tinh Lam Dong khai thac,

2.3.2. Qu~ng yang goc

Theo ket qua tham do dia chat Sd bi? co th& chia ra may vung sau. a) Vung Pile Lang (Gao Bdng)

Mo yang piic Lang duoc phat hien 1908, chay doc theo thung lung len toi dinh 400 + 450 m. Cac mach thach anh chua yang phat trien trong da diep thach, cat ket c6 tu6i Trias. Cac mach quang thuong dai, r(lng va day. Trong mach thuong thay pyrit tren 60%, Sphalerit 2 + 5%, galenit 3%, asenopyrit 2 ~ 3%, ham IUQng yang tit 0,3 ~ 32 g/tan.

Vung nay bao gam ca khu vue Ngan Son, Due Van voi trir luong yang rat dang kS.

b) Mo vang Na Pai

Mo narn trong dia phan Blnh Gia, khoang hoa voi d<)c trung cua loai nhiet dich thai ky sau mii Ilia, doc theo vung dut gay kien tao. Cac than quang dai rong va doc. Yang tOn tai duoi dang tu sinh, c6 kich thudc 0,02 ~ 2 mm va ham hrong ttt 0,2 den vai tram gam trong mot tan quang, Cac khoang vat di kern c6 pyrit, cancopyrit, sfalerit, asenopyrit.

40

Ch.uong 2. NGUYEN Ue,U LUY~N VANG

e) Mci vang Bling Mieu huyen Tam Ky

. .

Khoang sang yang narn a dQ cao 200.;- 500 m. Mo tao thanh do cau true nep 10i, da tu6'i tien Kembri nhu gonai, bi6tit, silimanis.v.v ... yang ton tai a dang t1;1 sinh, c6 cac khoang khac nhu pyrit, aseropirit, galenit, hematit, ... thach anh chiem toi 80 .;- 90%, ngoai ra con c6 canxi, hydromica va graphit. Than quang c6 dang mach, thau kinh, ham luong yang thay d6i tir 1 .;- 37 g/tan, tru luong van loai kha.

d) Mo r-« Nang

Mo quang Tra Nang thuoc tinh Lam Dong, phan b5 doc theo aut gay phuong Tay Bftc - Dong Nam 10 -15 km. Than quang dang mach, ham lucng yang khoang vai gam den chuc gam/tan. Nhung khoang vat vang la yang t1;1 sinh 10<,1i nhanh cay, dang tam 0,1 - 0,5 mrn, Khoang cong sinh c6 pyrit, asen6pyrit, cancopyrit, thach anh (80 - 90%) muscovit va xerutsit ...

d) Mo vang Kim Bai

N:1m trong vom kien tao thuoc phuc nep 10i Fanxipang trong vung phat tri~n cac loai da phun trao, cac tram tich tu6'i Trias va da granit. Cac mach quang chinh gam thach anh - yang va c6 sunyit.

e) Mo Dinh Qua, Bo Cu

Co thanh tao dia chat gam quazit, xerutxit, da phiern thach anh, thach anh, cudi ket, da cacbonat va cac thanh tao phun trao tu bazo den axit. Qu~ng trong doi chit yeu la tu6cmalin, thach anh h6a, tu6"cmalin h6a, pyrit hoa, Tu5cmalin chiem 60.;- 70%, thach anh 20.;- 25%, mutcovit 2.;- 3%; oxyt sit 5 ..;- 7%. Vang trong quang a dang t\,1 sinh co kich thudc 0,04..;- 0,3 mm xam tan trong thach anh va tuocmalin.

2.3.3. Cae quang' yang phue h<;fp e~mg sinh kh6 x1i.lY

Cac ket qua khao sat tham do dia chat dB. phat hien nhieu khoang sang vang phuc hdp cQng sinh tuong d6"i kh6 Xl1 ly, vang xarn tan trong asenopyrit, pyrit, antim6nit, sphalerit, galenit, cancopyrit, ... co it a dang tu do. Di~n hinh co cac loai sau:

a) Yang pyrit - aseniipyr it duoc phat hien d nhieu noi nhu vung B&c Giang, Tay C6"c, Bong Mieu ...

b) Yang antim6nit - th.aeh. anh phat hien a vung Lang Vai, Na Son, Dong Qu$.ng, Ta Soi.

e) Yang qu~ng da kim: sphalerit - galenit - vang co a vung Lung Nang, Deo Gi6, Phia Phuong v.v ...

Luy~n va fa; che'vang

41

d) Vang - thgch anh - pyrit - cancopyrit d cac vung D:ie Phu, Nui Voi, PhuBc Hi~p, Cao Bang, Suoi Trat.

Cac ket qua digiu tra, tharn do dia chat chung to Viet Nam ta la mot trong nhirng nuoc e6 trit luong yang kha nhieu, Qu~ng yang co d tren ba rnuoi tinh, Tuy nhien do digiu kien kinh te va xa hoi, phan IOn rna yang chua dude nghien cuu dAy du, ehinh xac,

43

Chudng

3

LAM GIAU QU4.NG v ANG

Do ham IU<;Ing yang trong qui,ing be nen thuong phai lam giau d€ thu duoc tinh quang yang. Qua trinh luyen yang tu: tinh quang se thuan Ici hen nhieu so voi luyen true tiep til quang. D€ lam giau quang yang thudng dung phuong phap tuyen bang trong hrc va tuyen n6i.

Qu<),ng khai thac tu cac mo quang goc co kich thudc nit khac nhau, phu thuoc vao phucng phap khai thac, ket cau cua via quang, mach qui,ing va tinh chat hoa ly cua quang. D9 Ion cua cac hat khoang vat co ich duoc dua vao nha may tuy€n phu thuoe vao dQ xam nhiem cua quang, Dua VaG dq xarn nhiem ngtroi ta phan ra cac loai sau:

- Qui,ing xam nhiern tho co kich thuoc hat khoang vi,lt 2 -7- 20 mm.

- Qui,ing xam nhiern vira co kich thuoc hat khoang vat 0,2 + 2 mm,

- Quang' xam nhiern min co kich thuoc hat khoang vat 0,2 + 0,07 mm.

Qui,ing sa khoang thuong co kich thuoc nho hen qu<)ng khai thac tu quang goc va co kfch thuoc 0,1 + 5 mm.

Trude khi lam giau din phai dap, xay, nghien d~ dude kich thudc phu hop voi di,ic di€m cua tirng loai quang va yeu diu cua qua trinh tuyen, Phai giai phong hat khoang vat yang ra dang tu do, muc d9 tu do cua cac hat khoang vat yang ty l~ thuan vdi hieu qua qua trinh tuyen.

Ve nguyen d.e, qua trinh dap, xay, nghien quang kh6ng co gi khac nhau.

Nguoi ta quy uoc qua trinh dQ_p, xay cho kfch thuoc hat quaug c:; 5 mm qua trmh nghien cho hat quang co kich thudc - 0,5 mm -7- + 0,074 rnm.

Qua trinh dap, xay, nghien til: quang nguyen khai cho toi san pham co kich thiroc dung duoc phai trai qua nhieu giai doan, phu thuoc vao quang ban dAu va

44

Chudng 3. LAM GIAU QU~NG VANG

san pham cu6i. Nguoi ta chia qua trinh dap, xay nghien quang thanh cac giai doan sau (bang 3.1).

Qua trinh dQ.p, xay, nghien la qua trinh phuc tap, t6n nang luong, sue luc va phu thuoc nhieu yeu to' nhu dt} cirng, ot} ben, dt} gion cua quang, Trong cac nha may tuyen khoang, gia thanh cua khau dap, xay va nghien quang chiern khoang 40% Mng gia thanh. V6n dau tu mua sam thiet bi dap, xay va nghien quang chiern 60% t6ng_ sO' v6n cua toan bt} trang thiet bi cua nha may tuyen,

Bang 3.1. Cite giai doa n d:\ip va nghi~n quang

Cae giai do~n d4ip, Kieh thuGe qu~ng (mm) M(rc d4ip xay Thiel bj
xay, nghien Ban dau San phlm (i)
Daptho 400 ~ 1500 150 -i- 250 3+6 £l$p ham
£lap veta 150 + 300 20 + 100 3+8 £lap hlnh n6n
£l<1lp nh6 20 + 100 5 + 15 3+8 £lap true
Nghien tho 20 +40 0,3 ~ 1,0 20 +60 Nghien dGa
Nghien min 0,3 ~ 20 0,1 + 0,074 60 + 100 ' Nghien bi 3.1. LAM GIAU QU~NG VANG BANG TUYEN TRQNG LI!C

Qu$.ng vang goc sau khi da nghien min d~ tach roi cac hat Yang xarn nhiern, va quang' vang sa khoang duoc tuy~n trong hrc tren may Bing va ban dai,

3.1.1. Nguyen If cua phu'dng phap tuy~n tr9ng h!e

Tuy~n trong luc la phuong phap lam giau quang dua vao S1;l khac nhau ve ty trong cua cac hat khoang vat co Ich voi khoang tap hay da.'"t da. Trong cac mdi truong tuy~n khac nhau, chung co tOc dQ van chuyen khac nhau, VI v*y co thtf chia tach rieng bWt ra tung loai, Nhfing moi trucng' thuong dung dtf tuyen trong 11;lC gam:

- Moi truong nude.

- Moi truong nang (huyen phu),

- Mdi trucng khong khf.

Trong do tuy~n trong moi trucng nuoc dude dung ph6 bien nhat,

Phuong phap tuyen trong luc trong moi truong nude duoc chia theo thiet bi nhu sau:

- Tuyen bang ban dai gan.

Luy~n va fai chlf vang

45

- Tuytin b~ng may dai l~ng.

- Tuytin b&ng xyclon thuy luc.

- Tuytin b&ng mang dai,

Dti phan chia khoang v~t co hieu qua cao, trudc khi dua di tuyen trong 11,1C can thiet phai phan dip thuy 11.1C. Qua trinh phan cap thuy hrc se chia tach duoc cac loai hat co toc d9 roi khac nhau. Nhung hat khoang vat co kich thudc va ty trong . khac nhau nhung co van toe cuoi nhu nhau goi 18. roi d6ng d~u. Khi phan cap thuy luc, trong mBi cap hat, cac khoang v~t nhe nhung co duong kinh IOn co cling tac d9 roi vdi cac khoang vat nang nhung co dudng kinh nho. Dieu do tao di~u kien cho qua trinh phan ldp tren m~t ban dih dat hi~u qua cao, la dieu ki~n tot dti tien hanh tuytin trong luc.

3.1.2. Cac thiet hi tuy€n tr(;mg hje

a. Ban diii gdn

I

Hinh 3.1. Bim dii glin:

1- m~t ban; 2- mang rurdc; 3- cac dHong go; 4- mang cap lieu va mtoc: 5- b¢ truyen d(mg.

M~t ban dai gln 13. mat phang (co th~ hinh thang, hinh chu nhat, hoac hinh thai) diroc d~t nghieng tll A ~ B va doc tll C ~ D. M~t ban ducc phu lap nhua hoac cao SU, co cac ranh, gd d~ tao dong chay roi. Cac dUdng gd co chieu dai tang dan tll A ~ B, chieu day giam dan tU C ~ D. M<\it ban chuydn Q9ng theo nguyen ly l<1c -

46

Chuang 3. LAM GIAU QU~NG VANG

gan va tien lui (khi lui gi~t manh d~ cac hat nang kh6ng lui kip) nho co diu truyen di)ng kieu cam - khuyu.

Quy dao chuyen dQng cua cac hat khoang vat tren ban dai nhu tren hinh 3.2.

Q(/qng + nt/de

I

N

M

Hlnh 3.2. Quy dao chuy~n d~ng cua cac h~t khoang v~t.

Qu:)ng duoc dip vao mang va chay d9C thea ban, con mtdc duoc cap thea mang qua tram tran thanh ldp mong tren mat ban, Nhu v$.y khi di chuyen tren mat ban, cac hat khoang v*t se chiu tac dung cua cac luc sau:

+ Lire trong lire cua cac hat khoang vat;

+ Luc rna sat gina hat khoang va mat ban tac dung d9C thea ban;

+ Luc dfty cua nude d9C thea ban tu C -) D (ban doc) va ngang thea ban til A -) B (ban nghieng).

Duoi tac dung cua trong luc va luc rna sat, cac hat khoang vat chuyen Q9ng doc thea ban voi toc dQ khac nhau VI > V2, trong do Vi la tOc di) di chuyen thea hudng ngang cua cac hat khoang nang (hat khoang nang luc rna sat Ion, trong h;tc ldn, khi ban giat lui dQt ngot no lui cham hon). Dudi tac dung cua dong nuoc chay ngang tren mat ban U2 > U1, vi cac hat khoang v~t nhe se troi nhanh hon,

T6ng hop tac dung va 2 vecto van t5c. ta duoc quy dao ON cho cac hat khoang nang va OM cho cac hat khoang nhe,

Luy~n va fa; Chffvang

47

Nhiing duong gd mat ban co tac dung h6 tro viec phan chia khoang vat. Dong chay trim b~ mat se cuon cac hat khoang nhe ra mep ban, trong khe dong chay roi se dua cac hat nang ra cum ban.

Toc dQ chuyen dQng cua ban phu thuoc vao kfch thUdc hat quang dua vao.

Lam giau quang cd hat Ion thi chuyen de;;ng cua ban phai co budc eli dai va soliln dao de;;ng it. Lam giau quang cd hat nhe thi ban co budc di ngan hon nhung tan so dao dQng Ion.

De;; d6c cua ban cling co anh huong Icn den ket qua tuy~n. Neu dQ doc Idn thi toc dQ chay ngang ldn, cac ha t khoang nhe se tr6i het, neu wc de;; nho thi tac dQng cua mroc chua du d~ phan chia khoang vat. Thucng quang co cd hat to thi dq d5c a = 6 --;. 10°, cd hat nho thi a = 1,5 --;. 2,5°. Dq d5c va dq nghieng ciia thiet bi co th~ di~u chum duoc nho h~ th5ng truyen dQng.

Ban dai cong nghiep thudng c6 kfch thuoc 4,5m x 1,8m, dQ day dUdng gd 6 -7- 12 mm. Nang suat ban dai phu thucc vao dien tich ban va kfch thudc quang nap vao, Vdi quang min (0,2mm) nang suat khoang 0,3 -7- 0,6 tlh, quang hat Ion hon, nang suat co th~ dat 0,7-7- 1 tIh. Luong nude tieu hao cho tuy~n la 2 -7- 4 m31h.

Co th~ nang cao nang suat ban dai va thu duoc tinh quang sach bang each Illp rap ban dai 2,3 hoac 4 tang. Moi tang co rndt chuc nang tuy~n rieng,

b) May dili liing

Hinh 3.3. May dai lang kitiu pittong:

1- pitlong; 2- true cam, 3- vacn ngtl.n; 4- buong I~ng: 5- day gi2; . 6- ngtl.n nap lieu. 7- mimg thao qutl.ng duck

48

Chuang 3. LAM GIAU QU~NG VANG

May dai l~ng thuong dung lam giau quang sa khoang va thuong phai ph6i hop voi cac phuong phap tuy~n khac,

Cau tao may dai l~ng ki~u pittong (hinh 3.3) va kigu mang (hinh 3.4). Nho pittong hoac mang ngan tao nen cac xung nuoc trongbe l~ng tac di?ng van cac hat quang lam cho chung c6 tOe di? lang khong dgu, nhirng hat chua yang nang hen se l~ng xudng day thung, hat nhe hon bi xung nude d~y len va theo dong nuoc tran ra ngoai.

Hinh 3.4. May dai lang ki~u mang:

1- day; 2- day gia; 3- eng dan m/oe; 4- rnanq; 5- 16 xo

c. May xyclon thuy luc

May nay thuong dung dg tuygn tho. Vdi loai quang rna hat yang rieng Ie hoac xarn nhiern qua min se rat kh6 tach.

Nguyen ly cua may tuy~n trong Iuc ki~u xyclon thuy luc la dua van luc ly tam dg tach quang yang nang' hon khoi da't da tap,

Cau tao may nhu tren hinh 3.5. NUdC va quang se duoc nap van xyclon qua cil~ nap lieu (1) voi tOc di? dat 18 -;. 20 mis. Dong nude chuyen di?ng xoay trong xyclon tao Iuc ly tam eho cac hat khoang. Nhting hat nang (hat khoang yang) se yang ra thanh va l~ng xudng day. Nhimg hat nhe hi nude cuon theo ang (2). Dinh kY quang yang se duoc thao ra theo cua thao (3). C6 thg l~p lien tiep nhieu may dg tang hieu qua ehia tach.

Luy~n va fiji che'vang

49

d. May diii

Co hai 10Q.i mang d5.i: mang eo dinh va mang di dQng.

Mang eo dinh Hun bang go. kich tlnroc pheS bien nhu sau: rQl1g Q,6m +- l m. dai 4m +- 10m sau a,lm, doc nghieng 1/8 hoac 1/10, trong long mung co dong cac go ngang b5.ng go cao 2 +- 3 em each nhau 6cm dti bay cac hat vang. Dei khi nguoi ta 16t mang bang cao su nharn, nhua xop hoac bao tai dti thu cac hat vang nho de bi cuon thea dong nude. Nu:dc va quang born VaG lien tuc d dau mang va thao ra d cuoi mang, sau 2 +- 3h Iai thu tinh quang mot Ian.

f

3

Maug di dQng b 10Q.i dung bang tM chuyen dong nguoc chieu dong nude. Bang tai Hun bang cao su nham thuong rong 1.am dai 5m d(l.t nghieng doc 15". t6c dQ a,15 +- -lrn/phut.

Ngoai cac thiet bi maug tren, thuc te uguoi ta con dung cac dung cu dai thu cong dang chop non hoac mang tret bang go. nhom, dong thau '"

Hinh 3.5. May Hydr6xyclon:

1- eng nap nllC1c V3 q U8 ng, 2· 6ng thao nlloc va qufmg; 3· cira thao tinh quang

~/

___________ --/a

~ 0)

b)

Hinh 3.6. Mang tret b~ng go: a . rnanq thuyen, b - chop non.

.... .... -' ... .... -~ '"

3.2. LAM GIAU QU~NG VANG BANG TUYEN NOI

DJ tuyen quang vang co dang khoang sunfua hoac phirc hop da kim t.huong dung phuong phap tuy&n n6i hoac kth hop tuyen n6"i voi tuyeu trong Iuc. Co nhieu

50

Cliuong 3. LAM GIAU QUA,NG VANG

phuong phap tuyen nJi, nhung hien nay ph6 bien nhat la tuyen n6i bot. Qua trinh tuyen n6i co th~ torn t&t nhu sau: bun quang sau khi nghien min duoc nap vao may tuy~n n6i, dong thoi nap cac thuoc tuy~n nhu: thuoc t*p hop, thuoc de chim, thuoc tao bot, thuoc kfch thich vao may, tien hanh khuay trQll va xuc khi. Nho co chat tao bot, khi khuay tron bot khi duoc tao thanh trong khap khoi khoang tuong, cac hat vang va khoang chua vang do tac dung cua chat tap hop khong bi tham uot nen bam quanh die bot khi roi n6i len, t*p trung trim mat khoang tuong. Do chmh la san pham tinh quang duoc gat vao mang rieng, Cac khoang tap do tac dung cua thuoc de chim, bi tham udt va chim xuong day thung tuy~n tao thanh quang duoi.

3.2.1. Cd sd 1y thuyet qua trinh tuy€n n8i

1. Sf! tham u:iJt va sue cang be' mij,t giiia crsc pha

Tinh n6i cua khoang vat co Ich c;ln tuyen la yeu to quyet dinh hieu qua cua qua trinh tuyen n6i. Tinh n6i cua die hat khoang vat do tinh tham udt cua no quyet dinh. Nhung hat khoang co tinh tham uat kern, d~ bam VaG bot khi d~ n6i len, cluing la nhimg hat khoang co tinh n6i tot. NgU(lC lai, nhirng hat khoang tham udt tot; hi Uat va chim xuong, chung la nhtrng hat khoang co tfnh n6i kern. Tinh tharn uot cua cac hat khoang vat do tinh chat be mat ciia chung quyet dinh, N6i each khac no phu thuac VaG sue ding be mat giira 3 pha: d.n (hat khoang vat), long (dung dich tuyen), khi (bot khi). Sire ding mat ngoai duoc dac trung bang g6c tham uat ky hi~u 9. G6c 9 tao bdi dudng tiep tuyen giua 2 pha long, khf voi be mat pha r&n (hinh 3.7).

~

LI(

~7?7777

JlII( R LR

Q)

b)

S'RK '" SRL + S'KL cosO - e:RK SLrc cang mat nqoai 2 pha rim - khi ;

- SLR sue canq mat ng0i3i 2 pha rim - long;

- S'KL sue cllng m~U ngoai 2 pha kh i-long;

- 0 g6c tham l1Ot:.

a) 8 < 900 pha long tham 11Ot: t6t trE!!n pha r~n.

cr RK - cr RL cose", ~c..::..__-=-

o KJ.

b) B > 90° pha long kh6ng tham l1Ot: pha r~n.

Hinh 3.7. Sltc cAng m~t ngoai giii'a 3 pha ran, long, khi:

_" ._. ,-. inti"

.,. I "

Luy~n va fa; che'vang

51

Trong qua trmh tuy~n n6i, b:1ng each dung cac thuoc tuy~n khac nhau, nguoi ta co th~ thay d6i goc tham udt 8 theo chieu tang (giarn tinh tham uot, de n6i) hoac giam 8 (tang tinh tham uot, kho n6i).

Trong qua trinh tuyen, dua vao dac tinh n6i cua tung 109.i quang d~ chon cac loai thuoc tuy~n phu hop, Cac 10<;1i quang co th~ chia lam 3 109.i nhu sau:

- Nhorn co tinh n6i cao: nhorn nay co goc tharn uot 8 ldn, d~ bam van bot khf neii len. Cac khoang thuoc nhom nay nhu: khoang sunfua, graphit, kim 109.i: vang, bac, bach kim, dong molipden,

Thuoc tuyen neii tot nhat la thuoc tap hop dang khong phan cue thuoc ho hydratcacbon nhu dau hoa, sunfohydrin nhu xantoghenat ROCSSMe.

- Nh6m co tinh neii kern: gam cac khoang oxyt, cacbonat. Muon tuy~n n6i to't thuong phai sunfua hoa trudc roi dung thuoc tap hop sunfohydrin.

- Nhom co tfnh n6i vua: gam cac khoang oxyt nhu oxyt sit, oxyt thiec, manhetit, catxiterit, hematit, piroluzit ... khi tuygn dung thuoc t~p hop nhorn oxyhydrin, cac axit beo va xa phong.

2. Cae yeu to' anh huang den qua trinh tuye'n not

, a) Hi? min eua qur;ing

Voi quang vang xam nhiern, din thiet phai nghien min hop ly d~ giai ph6ng cac hat vang truce khi tuyen, dJ tao di~u kien cho chung tap trung vao bot tinh quang nhieu nhat. Vdi tirng cap hat phai tuy~n n6i rieng,

b) Nang ai? bun quiing (khoang tuang)

Nang oi? bun quang anh huong' true tiep den chat luong tinh quang, nang suat may tuy~n va hieu suat thu hoi. Kinh nghiern cho thay nong oi? bun quang 25 -0- 30 % la tot nhat,

c) Nhi¢t ai? bun qur;ing

Khi tang nhiet dc? tuyen se tang toc 09 va hieu suat thu hoi, nhung lai Jam giarn chat luong tinh quang. Chu y nhat la khi dung thucc tuyen 13. thuoc tap hop dang axit bee, don tuyen d nhiet 09 thfch hop, tranh eho thuoc khoi bi dong dac, Nhi~t 09 tuy~n n6i thuong la 20°C.

d) Chat luang nude dung de'tuye'n no'i

Trong nude ngudn thuong chua cac muoi nhu CaC03, NaZC03, MgS04 ... nhimg chat nay thuong t9.0 thanh keo vdi thuoc tuyen, hoac vci cac khoang kh6ng can eho n6i. Vi vay can thiet khir bo chung truce khi dung lam nude tuyen.

52

Chuang 3. LAM GIAU QU~NG \tANG

e) Thai gian tuyen

Thoi gian tuy~n phu thuoc vao tinh chat cua quang, kfch thudc va cac nat quang co ich, tinh n6i cua quang, Tang thai gian tuy@n. mire thu hoi hie dau tang nhanh, sau cham lai, nhung chat luong tinh quang giam ill.

h) f)ij pH eua khodng tuang (bun qudng)

D9 pH ciia m6i truong tuy@n rat quan trong, vi m6i loai quang, m6i loai thUDC tuy~n chi cho phep nbi trong moi trucng c6 p H tuong thich. nnat dinh.

i) Khuay tron. bun qudng

Trang qua trinh tuy~n ubi. can khuay tron d~ gill cac hat khoang d dang lo hrng, de tac dung voi thuOc tuyen va bam vao bot khi. Dong thoi phan b6 cac bot kill ra khap th~ tich may d@ hap phu het cac hat khoang c6 Ich khong tharn uot, tao dieu kien cho chung ke't thanh rnang bot niSi len,

k) Cdc loai thuoc tuye"n n61. quang vdng

Tren bang 3.2 gidi thieu mot so' thuoc tuy~n dung a cac nha may tuy~n yang tren the gidi. Trang do thuoc dieu chinh m6i truong dip van thung khuay tiep xuc, Thuoc tap hop cap van thung tuyen nBi chmh va tuyen tinh. Thuoc tao bot cap cling thuoc ti;l.p hop,

Bang 3.2. Thuo'c tuy~n nbi dung d mi?t so' nha may

Tl!nthu6c Linh vl/C dung tuy~n nOi qu~ng yang 16n nha may ap dl,lng
Thu6c dieu chfnh m6i tNr'mg
XOda Tuy~n nOi pyrit. qu~ng da kim co d6ng, chi, kern Kembel Dalni (Zirnbaoue)
Quang yang asen Baracala (Philipp in)
Draienl (Canada)
Voi Tuy~n n6i quang oxyi va mot phan quil.ng hon hop axyi . Donoa (Chi Ie)
sunfua
Bumitakin (My)
Axil suntuaric . T uyen noi quiing duOi ella khau xianua h6a Patuca (MehicO)
Khi sunfuaro . Tuyen noi quang, yang - lellua va quang duoi ella khau Grey.Lake - sore (Canada)
xianua
ThuDc kich d¢ng
Sunfat d6ng + Hoat hoa pyril, asen6pyrit khi tuy~n n6i quang yang " sunfua
CUS04 Tuyen nOi quang du6i xianua
Axetat chi + Hoat h6a anlimon khi luy4n noi quang 16ng hap chua yang Yeloipai (Canada)
Pb(CH,COO), + Heat h6a yang trong quang pyrit - axyl Cac nha may oChi Ie 53

Na;.S + Hoat hoa cac khoang vat dong, kern khi tuy§n noi quang Cac nha may cua My
Xianovinil ditio yang - suntua
cacbonat
Thuoc t~p hqp
IdObutil xantOghenat + Tuy§n nOi yang asen, quang Yang - sunfua va quang da kim Draent (Canada)
Natri hoac kali chua yang Dalni (Zirnbabue)
Madata (MehicO)
Idopropin-etil + Chon cac hat sat va cac hat quang to Canada
no cacbonat
Phenol aeroflot + Tuy~n noi quang yang -oxyt sunfua bac va yang - tellua Gold King (My)
Portovelo (Philippin)
Aeroflot 343 + Tuy§n noi quang Yang - dong Kemibel (Zirnbabue)
Deliat (Gana)
Pentazol amin + Tuy~n noi quang da kihl yang, yang - asen Kvemont va Marieta
(xant6ghenat 6) (Canada)
Aeromotor 712 + Tuy§n noi quang Yang - oxyt 8unitakil (My)
Aeromotor 404 + Tuy~n noi quang yang - da kim (da tach mot phan pyrrt) Portovelo (Philipp in) 3.2.2. Thiet bi tuye"n nbi qu*ng Villlg

D~ tuyen n6i quang yang hien nay nguoi ta dung 3 loai may sa u:

- May tuyeri n6i khi nen,

- May tuyen n6i co hoc,

- May tuyen n6i lien hop,

Trang d6 ph6 bien nhat la may tuyen n6i cd hoc. Nguyen tic ch ung cua cac may tuyen n6'i 13. dam bao cac hat khoang va bot khi phan bo deu khap th~ t.ich bun quang, cac nat khoang khong bi bing xuong day, vung tao bot trong may tinh lang cang tot, may thong khi tot.

Sau day la mot so may tuyen n6i quaug yang. a) May tuyiln no'i Fageren

Tren hinh 3.8. La may tuyen n5i Fageren.

May khuay tron co hoc bang cac canh khuay kieu long soc, c6 th~ co 1 bo hoac nhieu bi) canh khuay. May van hanh nhu sa u: Bun quang duoc cap theo ong dan V<10 dia phan pho] 4. san d6 vang ra kliap khong gian may d~ cac hat khoang co ich.

54

Chztdng 3. LAM GIAU QU~NG V ANG

tiep xiie voi th u5c tuy~n 115i va bot khf, tao thanh lCIp bot khoang co ty trong nho hen ty trong eua bun quang va n5i len tren mat, d day nho c€lllh gat 5, se gat tinh quang vao may sau do chuyen qua bi? phan l~ng, loc, say kho se duoc tinh quang chua vang. May co th~ lip thanh h~ thong nhu tren sd do hinh 3.9.

Neu cho mote! quay theo ki~u (a) thi hieu qua kh6ng cao, theo ki~u (b)"thi bun quang luu trong may lau hen va bun quang duoc khuay deu hon, hieu qua tuy~n cao hon va suat thu hoi vang ldn hon.

.J

5

Hlnh 3.B. May tuy~n n6i Fageren:

1 - mota; 2 - true khuay: 3 - canh khuay;

4 -rna phan ph6i; 5 - canh gat.

CI)

Hinh 3.9. H~ thong long s6c:

a - lap theo kieu cu: b - lap theo kieu moL

LUYfn va tai che vang

55

b) May tuye'n no~ Afloi

Tren hinh 3.10 la may tuy~n n6i Afloi

Hinh 3.10. May tuyii'n n6i Afloi:

1 - vung bun quan9 tuan noan: 2 - dia phan b6; 3 - cann khuay; 4 - 1110i ngan; 5 - canh 9<;:1t bot tinh quang; 6 - mimg tinh qu1!!ng

May nay co cau tao don gian, tam Iuoi ngan 4 se ngan each phan duei, vung thuoc khuay trqn va tac dung voi cac hat khoang, cac hat khoang bam thuoe se ky mroc, chui qua Iudi len phia tren Ia vung yen tinh, chua cac bot khoang e6 ty trong nhe, bot khoang nay se duoc g<?lt VaG thung san pham.

4. Day chuye'n tuye"n no'i

D~ tang hieu qua tuy~n, viec xac dinh day chuyen tUY~ll n6i co y nghia kin.

Thuc te tlnrong ap dung so d6 tuyen phan doan: mqt giai doan, hai giai doan, ba giai doan nhu tren hinh 3. 11,hinh 3. 12,hinh 3.13.

56

C}utdng 3. LAM GIAU QU~NG VANG

Qut'lng yang

~1

Phfm cap

1 1

Nghien min Khu Slam

Gin cong thu6c tuy~n

I

Khuay trOn

T

I 1

Tinh quanq

Quang du6i

Hinh 3.11. Sa do tuy~n 1 giai doan,

Quang v~ng

1

Phan cap I

I

1

n

Nghien I

Phan cap II

Tinh qu1:ing

I

1

n

Nghien II

Tinh quanq

Quang duoi

Hinh 3.12. Sa do tuy~n 2 giai doan.

Tuyen n6i hai giai doan hieu qua rat t6t, d giai do:;1.11 dau thuong Ioai ra nhirng hat quang yang c6 kich thudc Ion gap 2 + 3 Ian giai doan sau. Quf;tng duoc nghien 1<;1i roi tuyen Ian hai (c6 th@ Hin ba) ct@ tan thu yang xarn tan min.

D6i voi mot so quang g6c, quaug kh6 Xli ly nguoi ta con ket hop tuy@n trong luc voi tuyeii n6i d@ tang cuong hieu qua va hieu suat thu hoi Yang. Day chuyen tuyen ket hop nhieu giai doan nhu tren hinh 3.14.

- _', _, J _ ,

3.3. M9T SO VIOl) TH!JC TE TUYEN QU~NG VANG

• Tuy~n quang yang (I nha may Punitavi (My)

XU' ly quang da kim chua yang, bac, dong, chi, kern va cac kim 10<;1i khac duoi dang sunfua. ham luong yang la 12g/tan. Cong suat 400 tan quang/h. quang duoc nghien den cd hat 80% qua sang 0,074mm.

Truce khi tuyen n6i, quang duoc qua phan cap nude 2 htct. Che 09 thuoc tuyeu n6i nhu sau:

Luy~n va tai che'vang

57

dau thong 68 g/tan.

Butil xantoghenat 118 g/tan. Aeromotor: 7: 2,6 -i- 10 gitan.

pH = 8,6 -;- 8,8.

Thoi ginn gat bot tinh quang 29 -;- 36 phut.

Qu~ng

r--------, !

Xay. dap, nghien

Phan cap

._---Tinh quang 1

Di xianua

1

1

Tinh quang 2

Tuy4n mang nghieng

I

Tinh quang

1

1

1

+-____;~ Tinh quang 3

8u6i

Hlnh 3.13. Sa do tuyAn 3 giai dean (nh3. may Mac lntai).

1

£)u6i

58

Chuang 3. LAM GIA.U QU~NG VA.NG

Qul'lng

D.$p, xay

I

Lam sach

.r:

Tuy~n n6i 2

~uang4-

Tuy~n n6i 3

Tuy€n n6i 1

1

Tinh quang 2

1

1

Nghien

I 1

luy$n vanq

Bubi Tinh qul'lng 5 ...

225,5g/tan.

Ham hrong Yang trong tinh quang Hieu suat thu h6i yang

71,9%

4%

Suat tinh quang

Ham luong bac trong tinh quang

50g/tan.

• Nha may Yeloi Pair (Canada).

Hinh 3.14. Sd do d3y chuyen tuyin ket hc;1P nhi'u giai doan.

Nha may nay tuy~n Xlr: 15' quang yang antimoan. Thu6c tuyen, dung sunfat dong CUS04 va NaOH lam thuoc de chim va tao bot. Sau khi tuyen thu duoc tinh quang vang 71gAultall, tinh quang anti moan chua 46g Au/tan.

T

Ph§n cAp 1

Ph§n cap 2

Tuy€n trong h,tc

I I.____.

Tinh qul'lng 1

Ket qua tuy~n nhu sau:

59

• Nha may Dalni (Canada).

Nha may nay tuy~n xli ly quang yang thach anh, sunfua, yang lien ket trong pyrit, asenopyrit, yang co dq xam nhiem min. Ham luong yang trong quang 6,2 -i- 7g/tan. Tinh quang co ham hrong 90 -;. 105gAuitan, hieu suat thu hoi yang khoang 84%.

Theo day chuyen nay quang yang dude dap hai giai doan, sau do nghien uot trong may nghien dua, roi nghien min trong may nghien bi, tuy~n qua xyclon thuy hrc, sau do dUa bun tran di tuy~n n6i voi thuoc tuyen Daufooc 250 vdi Iuong 109/tan bun quang, aeroflot 109/tan bun quang.

So do day chuyen tuyen quang yang a nha may Dalni tren hmh 3.15.

3.4. TINH QU~NG VANG

Tuy theo phuong phap tuy~n, tinh quang Yang dat duoc nhimg chat luong d muc dq khac nhau.

- Tuyen trong luc thuong thu duoc tinh quang co ham lucng vang ;::._ 50g/tan, cd hat c 3mm.

- Tuy~n n6i vci loai quang chua thieu cho tinh quang :2: 20gAuitan, quang eta thieu cho tinh quang z 30gAuitan.

- D6i vdi loai quang yang thach anh, yang xarn tan min khi tuyen bang cac phuong phap thong thuong it hieu qua thi thuong sit dung chung lam tro dung trong qua trmh hoa luyen cac kim loai mau nang nhu dang, chi, antimoan ... Tro dung thach anh chua Yang cung cap cho cac khau thieu ket, luyen trong 10 phan x<,l,'lo th6i (10 chuyen), 10 dien. D~ xac dinh day chuyen xir ly quang Yang phil hop, can thiet phai thuc hien mot s6budc quan trong sau day.

1) Phan tfch khoang v~t d~ xac dinh dang tOn tai cua cac loai khoang trong quang yang, kich thuoc va cau true cua cac hat yang xam nhiern trong quang.

2) Xac dinh ham luong yang, cac chat tap co anh huang den qua trinh va phuong phap xir ly,

3) Tien hanh cac nghien ctru thit nghiern trong quy m6 phong thi nghiem, va q uy rno Ion d~ lira chon cong nghe xV ly hop 15' va xac dinh cac chi tieu kinh te ky thuat cling nhu hieu qua cua day chuyen.

60

Ch.uang 3. LAM GIAU QuA,WG VANG

Quang sau khi dap, xay

1

Nghien

Nghi~n

Hydroxyclon 1

r-----l

----------

Hat to

Bun trim

I

Tr6n

~

Tuy~n noSi 1

r

Tinh quang sach

Quang du6i

, Hinh 3.15. Sd do day chuyen tuy~n qu~ng Au nha may Dalni (ZimbabUli)

61

Chuang 4

,. ~ ,,; ? "

PHAP AMANGAM (HON HONG THUY NGAN)

?.. ..'

4.1. CO sa LV THUVET

Qua trinh amangam xay ra nho kha nang tham uot tOt

cua thuy ngan len be mat cac 800

hat yang va thiim thau tiirp vao trong, tao ra cac hop chat giua vang vOi thuy ngan (du

thuy ngan) goi la cac h6n h6ng 60()

thuy ngan, Gian d6 trang thai vang - thuy ngan tren hinh 4.1.

Theo gian do co' ba hop chat cua vang va thuy ngan la AuHgg, AuzHg; AU3Hg va dung dich rin 16,7% Hg. 0 nhiet d9 khac nhau d9 hoa tan cua vang trong thuy ngan khac nhau (bang 4.1).

Cac .hop chat cua vang va thuy ngan kern ben, d~ bi phan huy a nhiet ai? diroi di~rn nong chay, a~ giai ph6ng ra thuy ngan du. Hop chat AuHgz c6 nhiet d9 gidi h:;111 Ia

I' \
\ \
\
\ \
\
\ \ I
!
\ \. I
\ ~
\ Au~H,I
I
1 I I ~~
I I I
--'-
I 1 I 1 1\
I I I I
o I I I I \
I I I 1
1 1 1
1 I , I
I I 1 I
I I 1 I
1 I I Au H1 I AvHSz
l_\_l 2 J 400

20

o

o LO

Au

40 60 so

% (ng.HI)

faa H9-

Hlnh 4.1. Giim do tr~ng thai Au-Hg.

62

Chuang 4. LUY~N VANG BANG PHLIONG PHAp AMANGAM

310°C, d nhiet uQ caa hon AuHg2 phan huy thanh AU2Hg va Hg. Nhiet uQ gidi han cua AuHg2 la 402°C, caa hen nhiet uQ d6, tit 402° ~ 420°C, AuHg2 phan huy thanh AU3Hg va thuy ngan, Caa hem 420°C la mien t6n tai cua dung dich dn thuy ngan trong yang. H6n hong la h6n hop cac hat vang d th~ dn va thuy ngan long. Khi tiep ric thuy ngan khusch tan vao hat yang tao thanh cac hop chat, con trong 15i van la Yang, nhat U'1 voi cac hat yang Ion. Neu thai gian tiep xuc du IOn thi thanh phan cua cac hat dn c6 th~ d6ng deu va chfnh la hop chat AuHg2. Qua trinh amangam h6a chi c6 th€ xt\y ra khi bg mat cac hat Yang bi thuy ngan tharn udt. Digu ki~n tharn uot lai duoc quyet dinh bdi gia tri sue cang hi? mat tren bien gidi cac pha (tren hinh 4.2). Yang - mroc (O"Au-H,O), yang - thuy ngan (O"Au-Hg), thuy

Bang 4.1. DQ hoa tan ella vang trorig thuy ngan

Nhii[!t di?, °c D9 hoa tan Au, %
0 0,110
20 0,126
100 0,650 ngan - nude (crHg_ H,O).

Succang be mat cua thuy ngan rat ldn, O"Hg bang 465dyn/cm2 trang khi sire ding be mat cua nude (jH,O chi bang 72,8dynJcm2. Tac dung tuong h6 giua cac sue ding be mat trong qua trinh amangam h6a dUQC bi~u thi qua phuong trinh:

- -- 0--------

~-

------

~

- !' •.•.• _.,'._ ."_"_".-

~ 777 //

cr- cr

HzO- Au J1~-Au Au

O"H O-Au - O"IIg-Au

case := _, --=-2 , --

Hinh 4.2. Sd do tham ltd! vimg bdi thuy ngan.

G6c tham uat e ding nho, muc di;) tharn "at Yang bang thuy ngan cang tot.

N6i each khac khi sue cang bg mat cua thuy ngan cang nho, kha nang tharn udt vang cang IOn cang tot. C6 th«£ tim each tac dQng lam giarn sue cang bg mat cua thuy ngan d~ tao dieu kien thuan IQi cha tham uat vang trong qua trinh amangam h6a. Cac ket qua nghien ciru cua Plaxin da cha ket luan,

- Thuy ngan chua 0,1% yang va bac c6 dQ tham udt yang Ion hon thuy ngan tinh khiet,

- Thuy ngan chua chi va d611g voi ham IUQng nho < 0,1% cling lam tang kha nang tharn udt,

Luy~n va tai che vang

63

Nhu v~y trong qua trinh amangam thuy ngan dong vai tro chat t~p hQP, no' co kha nang hap thu nhirng hat vang nho tao thanh cac hat amangam ldn, co ty trong cao, sue cang be mat IOn se 1<ing xuong, hoac de dang tach khoi cac thanh phan khac cua quang. Cac kim loai khac nhu dong, sit, niken, nh6m trong dieu kien binh thuong kh6ng co kha nang, hoac rat kho bi amangam hoa.

Hieu qua cua qua trinh hon hong phu thuoc vao nhieu yeu to nhu;

- Thanh phan va trang thai be mat ciia cac hat yang. Yang nguyen chat de bi thuy ngan tham udt. DQ boc tran cua quang cang cao, cac hat yang cang de bi Ie;. ra, tach khoi cac thanh phan dat da bao quanh, qua trinh amangarn hoa cang thuan lei. Chinh vi vay trudc khi tien hanh amangam hoa, quang phai qua d~p, nghien tdi cd hat nhat dinh, Tuy vay neu quang nghien qua min thi thuy ngan lai kho tharn Udt va chi phi cho nghien lai IOn. Thuc te cd hat quang phil hop nhat cho qua trinh amangam hoa 13. Oi l mm.

Dang ron tai cua quang vang cling anh hUdng tdi hieu suat tao hon hong. Vdi cac loai quang rna nen cua chung la thach anh hoac yang sa khoang kha nang amangam tOt hon cac loai quang khac,

Anh hUdng cua loai quang va cd hat tdi hieu suat thu hoi yang b~ng phuong phap hon hong duoc trinh bay tren bang 4.2.

Bang 4.2. Anh h lidng eua loai qu*ng va ciJ h~t toi hi~u suitt thu h6i vang bllng phlidng philp han hfing

Lo~iqu~ng Hitu suft thu h6i yang (%) a cae cl} h~t kMc nhau, mm
0,6 0,4 0,2
Quang vimg hat tho va thaeh anh sach 65 75 85
Quang thaeh anh crura mc;>t IiJelng nho sunfua 50 65 75
Quang thach anh -sunfua 40 50 60
Qui;!:ng sunfua 20 30 40 4.2. cAc PHIJONG PHAp AMANGAM

o nhieu nude phuong phap amangam. Ducc ung dung trong thoi gian dai d~ thu yang tii' quang yang g6c va quang vang sa khoang.

Dieu kien can d€ q ua trinh amangam hoa co th€ xfty ra la phai tao ra duoc su tiep xiic true tiep gifia cac hat yang (sau khi dung cac bien phap co hoc tach khoi nen quang nhu d~p, xay, nghien) vdi thuy ngan. Dieu kien tiep xuc co thi§ thuc hien bang' ba phucng thuc:

64

Chuang 4. LUY~N VA.NG BANG PHlIONG PHAp AMANGAM

a) Cho han hop quang da nghien va nude (bun quang) chay qua mot tam kim loai dB. trang miet thuy ngan len tren be mat. Khi d6 qua trinh amangam h6a tien hanh thea phuong thuc tiep xuc be mat, Phuong phap nay goi la han hong ngoai.

b) Cho quang nghien b th~ kho hoac udt chay qua b~ chua thfry ngan d~ amangam h6a nho each tiep xuc chim.

c) Tien hanh nghien quang l&n voi thuy ngan, goi la tiep xuc nghien. Phuong phap nay hl hon hong trang.

Trang ba phuong thuc tren, phuong thuc (a) va (c) duoc ling dung rQng rai trong cong nghisp san xuat vang,

4.2.1. Phuong phap hbn hong trong (con g«;>i lit phtidng phap n{>i amangam),

Phuong phap nay duoc sli dung r9ng rai va co hieu qua caa d~ xli ly tinh quang yang dii qua tuy~n trong luc, Dbi khi cling dung d~ xU ly cac nguyen lieu chua yang khac. Thiet bi d~ tien hanh han hong trang chu yeu Ia may nghien, San pharn cua qua trinh hon hong trong thu h6i b~ng phuong phap tuy~n dai. Phuong phap nay c6 nhuoc di~m la tieu hao thuy ngan Ion.

Sau day la mdt vai loai may nghien thuong dung' trang qua trinh han hong trong .

• May nghiin Ian

Tren hinh 4.3la may nghien banh Ian. May gam mang vong (con goi la chau),

Hinh 4.3. May nghien !ti.n.

Luytjn va t;ii chi'vang

65

Hai banh Ian duoc due bang gang, co boc vanh dai thep, co trong IUQng rat Ion. Hai banh bin quay quanh true ngang g£n vuong g6c vdi true dung. Nho Iuc de va xiet cac banh Ian khi Ian d9C dl1dng nghien hinh vong mang, quang duoc nghien va tiep xuc vdi thuy ngan, Day may duoc lot bang tam thep cung va co ket cau dac biet til nhimg tam rei.

Nang suat may nghien phu thuoc vao trong 111Qng va vong quay cua banh Ian, chieu cao ldp quang, cd hat ban dilu va tinh chat ciia quang. Cac may nghien Ian sir dung trong qua trinh hon hong trong co kfch thuoc duong kinh banh Ian tdi 2m, nang suat nghien dat 2800 -;- 3000 kglh, to"c d9 quay khoang 30 -7 40 vong/phut, cong suat dQng co tit 18 -;- 25 kW.

Qu~ng co cd hat IOn hdn 1mm chat van may nghien. Dau tien, nghien quang cung vdi nude, ty l~ nude cho vao thea che'dQ L : R = 8 -7 12, tuy thuoc van loai quang. Ne'u quang chua nhieu sunfua kim loai nang hoac Ian dat set thi luong nude IOn hem so vci quang thach anh. Ngoai ra c6 th~ cho them CaO d~ tao moi truong kiern, gay can trd cho qua trinh hoan nguyen dong til muoi cua no va dong thoi ket tua mot so kim loai d dang hydroxyt. Thuy ngan cho vao may nghien thea che' dq gian doan va b£t dilu viec nay khi quang nghien xuong cd hat 0,1 -;- 0,2mm. D~ tang cuong kha nang tharn u'at cua cac hat vang, trudc khi nap thuy ngan, nguoi ta cho cac chat oxy hoa nhu KMn01 hoac K2Cr07 va mot hrong nho xyanua. Thoi gian tien hanh hon hong trong may nghien banh Ian khoang 2 -7 10 h. Bun quang sau qua trinh hon hong ducc thao vao thung chua c6 day nghieng. Hon hong Au-Hg se l£ng tach xuong day. T'ieu haa thuy ngan cho san xuat 19 vang biing phuong phap nay til 5 -7 6g. HiE;1u suat thu hoi Au dao dqng trong khoang tit 65 -7 85%. Doi vdi nhirng qua trinh hon hong yeu cau cd hat min hon, thi c6 th~ tien hanh trang may nghien bi hinh tang trong (chieu dai va duong kinh tang trong' tuong duong nhau) hoac ket hop vdi may nghien dua.

• May nghie'n hi hinh tang trang

Tren hinh 4.4 la may nghien bi hinh tang trong

May nay thuong dung khi qua trinh hon hong trong yeu cau nghien min. Kich thuoc may thuong la 80Dmm x 12DDmm, co nang suat 2,5 -75 taningay. R~ so men day cua luong bi trong tang tr6ng thirong bang 40 -;- 50% va duong kinh bi thuong chon til 40 -;- 50mm. LUQng hao mon bi trong khoang 0,5 -7 1,5kgitan quang nghien.

VO tang tr6ng due hang gang hoac han thep tam day co dang hinh tru bit hai dau va c6 mau d~ Hip vao 6 true. Tang trong quay nho d9ng cd truyen d9ng qua banh dai. d va tang tr6ng co hai cua c6 nap kin bo' tri d6i dien nhau d~ cap lieu (tinh quang, nude, thuy ngan, bi thep) va thao lieu.

66

Chuang 4. lUY~N VANG BANG PH110NG PHAp AMANGAM

Qua trinh han h6ng trong thiet hi nay duoc thuc hien nhu sau: lieu duoc nap vao qua cira tren, Luong thuy ngan dung cho qua trinh thuong gap 8 -7- 15 lan luong yang c6 trong nguyen lieu. Thoi gian hon h6ng tit 2 -7- 10h. Khi ket thuc qua trinh, cho tang tr6ng ngirng quay, md n~p ella dudi d~ thao han h6ng cung bun quang qua ph~u gom xuong ban dai d~ tach han hdng. Phan len thuy ngan duoc thu gom trong ph~u. D~ tranh mat mat thuy ngan do su tao bot dudi tac d9ng cua t6e d9nghien Ion, trong giai doan o§.u cua qua trinh hon hong, nguoi ta chi nghien quang vdi nude. Sau m9t thci gian nghien nhat dinh mdi nap thuy ngan, dang thoi giam t6e 09 quay cua tang tr6ng. Cling vdi muc dfch giam tao bot thuy ngan, mdt sO' trucng hop e6 th~ eho them xantoghenat (RO-CS-SM) VaG bun nghien. Hieu suat thu hai yang cua phuong phap hon h6ng trong bang 65 -7- 85%.

(j mot sO' ed sCI nguoi ta ket hop sit dung may nghien dua truce khi tien hanh hon h6ng trong may nghien bi.

Hinh 4.4. May nghh~n bi hinh tang trong.

1- va; 2- thann ben, 3- dia gang; 4- 6 true: 6-bimh dai; 7- cua c6 nllp.

4.2.2. Phuong phap h6n hong ngoai (con goi lit phtrong phap ngoai amarigam),

Phuong phap hon hdng ngoai duoc thuc hien tren ban hon h6ng (hinh 4.5)

-'

Ban han hang chu yeu la mot m~t phang' nghieng, gom cac tam go dU<;je phu

tam dong eta han hdng h6a (duoc goi la mat phang arnangarn).

Luy~n va ta; Chff vang

67

Hinh 4.5. San h6n hong ngoai.

Chieu dai ban 5 + 6m, chisu rong 1 + 2,5m, g6c nghieng 8 + lOoC. BUn quang chua yang chay d9C theo be mat ban. Cac hat vang chuyen di?ng trong lop duCli cua bun quang duoc tiep xuc voi thuy ngan va bi tham uot, tao thanh h6n h6ng yang n~m lai tren ban, D~ thu gom cac hat yang IOn va h6n hong bi troi, tren mat ban c6 cac ranh d.t ngang each nhau 1,5 + I,8m. Cuoi ban c6 bi? phan thu gom dang mang c6 tam chan ngang hoac van thuy luc,

M~t phiing h6n h6ng cua ban duoc chuan bi nhu sau: dung tam d6ng day 3 + 5mm phu len mat go cua ban aai. Lam sach be mat tam d6ng b~ng h6n hop NH4CI, cat va thuy ngan, cho den khi hon hong d6ng tao ra tren be mat va c6 kha nang giu chat ldp thuy ngan mong trang miet len n6. Hang ngay nguoi ta cho ban dai ngirng lam viec d~ thu san pharn, Amangam duoc !:fiy ra b~ng cai nao b9C cao su hoac da. Tiep d6 rua saeh Him d6ng va tao m~ t phang' amangam moi bAng each trang miet lai lop thuy ngan, Ban h6n h6ng ngoai thuong duoc d~t sau qua trinh h6n hong trong d~ thu gom b3 sung cac hat yang hon hong va thuy ngan til quang duoi, D6i khi dung thiet bj nay d~ thu gom cac hat yang trudc qua trinh xyanua hoac tuy~n n3i. Nang suat cua ban han hong duoc dliic trung bang di~n tfch be mat can thiet d~ xU ly 1 tan quang trong mdt ngay, Khi lam viec vdi bun quang cua may nghien banh Ian, nang suat dat 0,3 + 0,5 m2/t. ngay; Khi thu gom cac hat yang tit quang trudc khi dua di tuy~n n3i hoac xianua h6a, nang suat dat 0,1 + 0,2 m2/t. ngay. Nhin chung, nang suat cua phuong phap hon h6ng ngoai eao hon so vdi phuong phap h6n hong trong va thuong duoc dung d~ xU ly ca quang lan tinh quang. Tieu hao thuy ngan cua phucng phap han h6ng ngoai thap hon so vdi hon hong trong t11 2 -i- 3 g/tan quang. Nhuoc di~m cua phucng phap hon hong ngoai la hi~u suat thu

68

Ch.uang 4. LUVt;N VANG BANG PHUONG PHAp AMANGAM

hoi yang thap hon phuong phap han hong trong. Nguyen nhan Hun giarn hieu suat thu hoi yang la do:

- S~ l&ng dong cua pha ran tli bun quang tren mat ban han hong lam han che kha nang tiep xuc giira cac hat yang voi thuy ngan. Dieu nay lai chiu anh huong cua toc dQ chay cua dong bun quang, rna toc dQ chay phu thuoc vao goc nghieng cua ban han hong va ty l~ R : L. Nhirng thong sO' nay co th~ dieu chinh trong qua trinh han hong.

- Chat luong lop thuy ngan sach g£n tren h6n hong dong bi giam trong qua trinh lam viec db nhirng tac dong sau:

+ Ham luong cac kim loai bac, dong, chi, s~t vuot qua 0,1%; + Do thuy ngan bi 0 tai met so khu Y\;iC be mat ban h6n hong.

Vet 6 mau xanh la dau hieu cua dong oxyt Ian van thuy ngan, can cac vet {{ mau den la ket qua tuong tac giua be mat ldp thuy ngan mong va cac sunfua kim loai. Cac vet {{ mau xanh co th~ duoc khir bang each hoa tan mang oxyt bang dung dich 0,3% xianua hay 0,5% dung dich NaOH va danh bong bang han hong natri. Truong hop mat ban han hong bi oxy h6a nang thi xli ly nhu san:

+ Thay tam dong mdi.

+ Xli ly lai be mat han h6ng nhu cong nghe da trinh bay. D~ khir ldp han hong dang c6 Iali yang, nguoi ta ket hop xjr Iy nhiet voi viec 511 dung mdt so h6a chat.

- Do nude dung tao han hop bun quang chua cac tap chat hiru co hoac cac chat hoat dong be mat lam cho cac hat yang n6i len .

.,. .. ~ ... ' j ..........

4.3. XI1 LV HaN HONG DE THU HOI VANG

San pharn cua cac qua trmh h6n hong trong hoac hon hong ngoai, thu duoc tu cac thiet hi nghien banh Ian, nghien tang trong va ban hon hong rat da dang ve thanh phan va trang thai. Cac han hong nay c6 th~ d dang se cimg hoac set, chua khoang 90% thuy ngan va mQt hrong nhat dinh tap chat kim loai cung bun quang. D~ loai bo cac thanh phan kh6ng c6 Ich, nguoi ta tien hanh rita han hong nhieu Uin bEing nude n6ng trong cac thung bang gang hoac bang suo Neu hon hong dac set kho rib thi pha loang hon hong bang thuy ngan hoac tron voi cac hon hong long khac, Be m<;it honh6ng sau khi nra phai sang nhu mat guorig. Tiep theo h6n hong duoc dua di loc ep qua vai day d~ tach thuy ngan du, Phan thuy ngan du chay qua vai loc chua khoang 0,2% Au (tuong ung voi dQ hoa tan cua yang trong thuy ngan), thuy ng5.n nay duoc dung trd lai qua trinh h6n hong hoa. Hon hong yang t.hu duoc

LUY9n va fa; che vang

69

d dang gan kho Qua di chung bay hoi. Ham IUQ'ng yang trong hon hong Yang nay dao ciQng trong khoang tl1 20 - 50%. Khi xl! If quang chua hat yang Ian sf! thu duoc hon hong c6 ham hrong yang cao, vi Slf. khuech tim thuy ngan vao hat yang Ian se khong sau,

Qua trinh chung hon hong thuc hien trong 10 chung kigu mup bang hoac 16 ang nhu tren hinh 4.6 va hinh 4.7.

Hinh 4.6. La rnup chung him hong. 1- be? phan ngLmg tu Hg;

2- noi sat chua han hong.

1

Hinh 4.7. La ong chung him hong. 1- bu6ng dot; 2- ong chunq;

3- be phiin ngllhg tu Hg.

Hon hong yang cung duoc chat vao hop chung b~ng thep day bang nap luoi.

HQP nay di;lt trong ang chung b~ng gang. Hoi thuy ngan bay len duoc d§.n b~ng ang thep den b9 phan ngung tu ngoai 10.

Dg tranh n6 do phan h6a manh cac hop chat lien kim Au-Hg trong 10 ang chung, dau tien nguoi ta giu nhiet dQ chung d 350° + 4000e. Khi phan Ian thuy ngan cia hay hoi, nang nhiet ciQ len toi 750° + soo'c dg thuy ngan c6 dieu kien bay hoi triet dg. Do nhiet dQ thap hon, nen hieu suat bay hoi cua thuy ngan trong 10 rmip thap hen so vdi 16 ong chung. Thoi gian chung khoang tir Sh + 6h.

Trang thanh phan san phftm sau qua trinh chung, ngoai yang (d 16 rmip yang chiern 60% - 80%; 10 ang yang chiem 75 -i- 90%) can c6 cac kim loai khac nhu Ag, Cu, Hg, v.v. San pharn chung c6 dang bot hoac bQt xop dua di co lai trong noi graphit, c6 eho them cac tro dung tao xi va cac chat oxy h6a nhu NaN03, Na2C03.

70

Ch.uaru; 4. LUY~N VANG BANG PHUONG PHAp AMANGAM

borat ... Cac tap chat mot phan bi oxy hoa tao xi, Yang tho thuong dude due thanh anot d~ dua di tinh luyen. Trong phuong phap xu ly thu hoi yang bAng h6n hong hoa, van de thu hoi va han che' mat mat thuy ngan co y nghia quan trong, khong chi ve phuong dien kinh te'ma con ca ve phucng dien bao v~ moi trucng sinh thai. Cung nhu thuy ngan trong hon hong, thuy ngan kern chat lucng bi loai ra tit khau xu ly phuc hoi chuc nang mat ban hon hbng dude tai sinh bang phuong phap chung cat.

Khi thu hoi true tie'p thuy ngan biing phuong phap chung cat, can phai co nhirng bien phap cong nghe phil hc;lP d~ co th~ han che:

- Kha nang tao bot cua thuy ngan.

- Cac phan trng phu gifi'a khoang v~t va cac tap chat cd hoc vdi thuy ngan,

gay tieu hao thuy ngan mQt each vo ich.

- Mat mat thuy ngan do troi cung ba thai.

- Mat mat thuy ngan trong chinh qua trinh gia cong h6n hbng Au-Hg.

4.4. lJU NHUQC £)I~M CUA PHUONG PHAp HeN HONG

Phuong phap xu Iy quang yang biing h6n hong hoa co nhieu uu di~m nhu:

- Cong nghe xu Iy rat don gian, chi can qua mQt cong dean da c6 th~ tach gan nhu triet d~ yang ra khoi quang. Co th~ ket hop qua trinh hon hong h6a cung voi nghien hay dai nen day chuyen san xuat ngan gon, chiem dien tich it, hieu qua cao.

- Qua trinh xu ly hon hbng yang, thu hoi yang, tach chia vang va thuy ngan don gian va de thuc hien. Chat lucng san pham Yang tho thu ducc c6 ham luong rat cao, chua cac tap chat kim loai va phi kim loai rat thap. Vi v$.y qui trinh tiep d~ xu ly ra yang sach tuong dbi de dang va da ton kern. Co th~ tai sinh thuy ngan, dJ quay lai qua trinh h6n hbng dau, lucng thuy ngan thuc te tieu hao khong IOn nen chi phi san xuat thap.

- Thiet bi cho qui trinh h6n hong h6a don gian, vbn dau tu thap, thich hop vdi moi quy rna san xuat, tit san xuat nho thu cong den san xuat IOn hien dai.

Phuong phap h6n hong thich hdp cho viec xu ly quang yang sa khoang, tuy nhien co nhuoc di~m kh6 Xtl ly cac loai quang c6 dQ hat yang min.

4.5. vi DV THVC TEo SAN XUAT VANG BANG'HeN HONG THUY NGAN

Sd ·do cong nghe Xtl ly yang eta kim cua xi nghiep Lafornua (Canada) tren hinh 4.8.

71

Quang

+

+38mm

Duai

Bun

Nl10c tran

DuOl

T

Tinh quang

I fhll","n I

Yang thO

1

Tinh luy~n

Tinh qui1lng

!

£)u6i

Hg

Vangth6

L

Tinh luyt'!ln

Hinh 4.B. Sa do cong ngh~ san xua't Au tU' qu~ng yang da kim cua xi nghi+p Lafornua (Canada)

72

Ch.uang 4. LUV$N VANG BANG PHUONG PHAp AMANGAM

Sau khi dap nghien quang duoc dua di tuyen trong It -; tc, duoi tuyen trong hrc dem tuyen n6i. Tinh quang sau tuyen trong hrc dem hon hong thuy ngan, Duoi hon hong va tinh quang tuyen n6i dua di hoa luyen Yang. Trong trucng hop quang vang chua nhieu dat set thi ap dung c6ng nghe cua hang Golden Rid (Australia) nhu tren hinh 4,9.

81m

T

- _ _j

8un Middran

f)t.

1101

=r

Tinll qugllg -Dua i

Bun Nrio, triin

Au tho

....,

7;-"" luyin

carr

-r-

Thai

Dung dich

: K'+AU ~

Dung d(t:h sau ke'tt';o

~J ,

T/jan hoon

Hinh 4.9. Sa do eong ngh~ san xuat Au ella hang Golden Rid.

Luy~n va fai che vang

73

Cling co th~ dung sd dB c6ng nghe ket hop tuyen trong luc, hon hong, tuyen n6i va xianua h6a d~ xli ly met so loai quang vang nhu t.ren hinh 4.10.

BiJn

:-r

Sang Ilin

Au

T

ri,.h luy~n

CSang

, t

Phan hat mt«

~ K._h_iflr_J_d_C·_I __ ~ __ ~

- t -

/VJdc fran

Hinh 4.10. So do cong ngh~ ket hQip tuy~n tronq lVC, him hong, tuy~n n6i va xianua h6a d~ Xlr Ii qu~ng yang,

Luy~n va'fBi chevang

75

Chuang 5

LUYtN V ANG BANG PHUONG PHAp XIANUA

Phuong phap xianua la phudng phap chii yeu d~ luyen yang tit hang the ky nay. Luyen yang bang phuong phap xianua c6 nhieu uu diJrn nhu hieu suat thu hbi yang cao, nang suat Mil, von dftu tu thap, xir ly c6 hieu qua quang yang xarn tan, quang ngheo, rna phuong phap han hang thuy ngan kh6ng xli ly duoe. Cling co khi phucng phap xianua duoc dung' d~xit ly 10':1-i quang duoi tuy~n trong luc, tuy~n n6i hoac hon hOllgthuy ngan'cM'wn thu yang. Tuy nhien phuong phap nay cung co nhuoc diJm la sit dung xianua, chat dQc gay tac hai cha nguoi san xuat va moi truong sinh thai.

5.1. co sa L Y THUYEfT

Luyen yang b:1ng xianua gbm c6 hai khau chinh la hoa tach quang vang bang dung dich kiern xianua va tach vang tu dung dich xianua. Ngoai ra can co hai khau phu In. tai sinh dung dich va xir ly b5 vang d~ thu Yang sach,

5.1.1. Nhi~t dgng hoc ella qua trinh Iuyen varig bAng xianua

C6 nhieu thuyet ve su hoa tan cua vang trong dung dich kiern xianua. Trong d6 thuyet oxy cua Elsner va thuyet peoxyt hydro cua Bodlander da dude coi b hop ly va da duoc chimg minh bang tinh toan nhiet d9ng hoc cling nhu bang thuc nghiem,

Theo Elsner vang va bQ-C trong phuong phap xianua bi hoa tan thea phan ling co ban sau:

4Au + SCN + O2 + 2H20 = 4Au(CN): + 4(OHf

Trang do cac muoi xianua dude dung la muoi kim loaikiem va kiem thovi ion cua chung trong dung dich nuoc co hoat d9 kha 16n va ben vimg. Cac muoi nay' tuong doi re tien va dJ kiern. Gin day ngudi ta c6 xu hudng dung muoi CaCN~.

76

Ch.uang 5. LUYt;N VANG BANG PHUONG PHAp XIANUA

Phan irng hoa tan nell tren day c6 th~ viet doi vdi nhirng truong hop muoi cu th~, thi du vdi rnuoi NaCN:

4Au + 8NaCN + 01 + 2H20 = 4Na(Au(CNh]+4NaOH.

(5-1)

Theo Bodlander, yang bi hoa tan theo 2 budc:

Trong phan u:ng nay H202 dU:<;lc coi 1<\ san pham trung gian. Phan aug hoa tan Elsner la t6ng cua hai phan ung cua Bodlander.

Cling tit cac phan irng tren day ta thay r6 rang ding qua trinh xianua h6a can thiet phai co su tham gia cua oxy.

Khi phan Ung (5-1) dat den trang thai can bang ta co:

(5-2)

Tra cac so lieu 6.GO 198 trong 56 tay h6a Iy, ta c6 th~ tfnh duoc t.GO 298 cua phan ling (5-1):

6.GO 298(5-1) = - 191.000 J/mol.

Thay s6li~u vao (5-2) ta co:

(5-3)

Tu gia tri cua 6.GO 298 va Kp ta thay phan ling hoa tan yang bing xianua (5-1) xay ra hoan toan theo chieu tu trai sang phai ngay ca khi ham luong xianua va oxy hoa tan trong dung m6i rat be.

Til cac c6ng thuc tren co th~ nit ra mot so nhan xet so bi? sau day:

1. Muc dq hoa tan yang vao dung dich xianua phu thuoc d9 pH cua dung dich,

Luy~n va tai chii' wing

77

2. Muc dQ hoa tan vang vao dung dich xianua phu thudc vao ty l~ nhat dinh giira ham luong CN- va oxy trong dung dich, Trong do nang oQ CN rat thap va nhat thiet phai e6 mat oxy,

3. Mtrc uQ hoa tan vang vao dung dich xianua con phu thuQe nhiet OQ.

5.1.2. Ban chat di~n hoa ella qua trinh hoa tan vimg trong dung djch xianua

Nha hac hoc Bonstra (1943) dli nhan ra viec hoa tan yang trong dung dich xianua tuong h;t qua trinh an man dien hoa, sau do Thomson (1947) 05. chung minh gia thiet nay bang thirc nghiern.

Qua trinh hoa tan yang trong dung dich xianua duoc xem xet nhu hoat dong cua pin ganvanie. Trang d6 hat yang la mQt dien cue, con khoang vat dan dien trong do hat vang xarn tan vao la mot dien cue, dung dich xianua la chat dien moi, S1;i oxyh6a yang thanh cac ian, ket hdp voi ion xianua hinh thanh ion phuc xianua yang, d6ng thai giai phong dien tit. Muon eho qua trmh tiep di@n, din phai e6 chat hap thu die dien tit rna Yang giai ph6ng ra. Trang qua trinh nay oxy se e6 tile dung la chat khu eve, hap thu dien tit trb thanh H202 tren be mat khoang vat. Nhu: vay co che hoa tan dien h6a yang bao g6m hai qua trinh: qua trinh anot chuyen yang vao dung dich b dang ion va giir lai mQt lucng di~n ttt tuong duong trong kim loai, qua trinh eat6t la qua trinh d6ng h6a cac di~n tit du xuat hien trong kim loai nho chat khu cue, chinh Ia oxy. Bi~u di@n qua trinh d6 theo phuong trinh dien h6a nhu

sau:

Qua trinh anot,

Au = Au' + e

Au' + CN = AuCN

AuCN + CN' = Au(CNh'

Qua trinh ea tot

O2 + 2IfzO + 2e = H202 + 20H H202 + 2e = 20H-

Vang la kim loai e6 the oi~n cue tieu chuan rat duong lfl:"",, ::0 + 1,6HV. Trang

" A'"

dung dich xianua, ion phuc xianua yang Au(CN); e6 hang so phan ly rat thap. Vi

v~y khi e6 mat ion xianua t1;i do, hoat d9 cua ion yang tu do giarn h&n.

Trong dung dich xianua, the dien cue ella yang bi~u dien bang phuong trinh:

78

Chrtdng 5. LUY~N VANG BANG PH110NG PHAp XIANUA

q> Au' i ,\u\(_~),

RT

==",0 +-Ioa

'YAu ZF Au'

q> AU' /AU(CN);

R,314.298

.::::: 1,68 + --- .2,731ga ..

2.403991 Au

(5-4)

Trong (5-4) hoat de. cua ion vang a Au' dUQC tfnh qua hang so phan ly cua ion phtrc [Au(CNh]

[Au(CNhl·" = Au ~ + 2CN

== 2,6 . 10-38

= 2,6.10-38

a [Au(C:'lh1- a1

leN)"

Thay vao phuong trinh (5-4) ta co:

q> Au. = 1,6R+ 0,0591g 2,6.IO-3S

:\Au(D'h r

a[Au(D')'I- 2

a (C"')

tp Au''"[AU(CN), r

a ( r [Au C""I, I

= -0,54+ O,0591g --c--~--=-a-

(C")

Truong hop hoat de. cua ion xianua W do va xianua phuc b5ng mdt don vi ta

co:

CflA = - 0,Ob4 V.

Trong qua trinh catot, the dien cue oxy bieu dien bang phucng trlnh:

rr> = 1,229 + O,0591.pH

"1'0,

OH

Vdi cac dung dich xianua thuong dung trong thuc te san xuat vang, pH thuong bang 10 - 12. Ta co

CflK "=' + 0,52 V

79

Til cac so lieu tren, xay dung gian d6 quan h~ <p-pH cua h~ vang - chat hoa tan - nude hinh (5.1). Tren gian do, cac vung gach cheo la vung cac gia tri thuc te' cua <p va pH thuong SD: dung trong cac c6ng ngh~ san xuat yang khac nhau.

~o r----------------------------------------,

.._ . 4-

---~---

-.._

---

5 AuCl; -- ___

600

3 Au «o;
0
---
---
--
--
--
2
---
--
--
-1,
0 1 4 6 8 fO 12 14
pH Hinh 5.1 .. Gian do cp·pH ella cac h~ vang· chat h6a tan- nllCc:

1- hoa tan b~ng xianua: 2- ket tua b~ng kern: 3- hoa tan b~ng thio-ure: 4- hoa tan blilng HN03• 5- h6a tan b~ng vi sinh.

The di~n cue cua rndt so kim loai trong dung dich xianua duoc trinh bay tren bang (5.1).

80

Chuang 5, LUY~N VANG BANG PHlICNG PHAp XIANUA

Bang 5.1. The" di~n h6a ella mgt s6 dii;n qie kim Ioa i trong dung djch xianua

Phlm lIng di~n e .... c lJ'o, V
Fe + 6 CN - 2e = [Fe(CN)614- 1,50
Zn + 4 CN' - 2e = [Zn(CN)4f 1,26
Cu + 3 CN- - e = [Cu(CNh12 1,15
Ni + 4 CN - 2e = [Ni{CN)4f- 1,08
Cd + 4CN - 2e = [Cd(CN)412- 0,95
Cu + 2CN- - e = [Cu(CNhl 0,87
Pd + 4CN - - 2e = (Pd(CN)4f- 0,71
Pt + 4CN- - 2e = [Pt{CN)412 0,60
Au + 2CW - e = [Au{CNhl- 0,54
Hg + 4CN - 2e = [Hg{CN)4f 0,37
Ag + 2CN- - e = [Ag(CNhl- 0,31 Tuong tu yang, nguoi ta aa xay dung gian do cp - pfl ella he cac kim loai thuong co mat trong quang vang - xianua - nuoc a hinh (5.2). Cac gian do nay Ia co sa d@ xem xet hanh vi ella cac hop chat kim loai khi hoa tan quang bang dung dich xianua, hoac hanh vi cua cac ion kim loai trong dung dich xianua khi tiep xuc voi bot kern.

2,0 2,0
ifn ~ Cuh
1,0 1,0 - ..... _ coo
--_ C l.
CNG CUlO - u1.
- .....
0 0
I
Cu
-1,0 ~
(c N)= 10-3 M eN ((u) "" 10-4 M
4)
(eu)_",IO M
-20 -10
, 0 4,0 8,0 12;0 1610 I 0 4,0 8,0 11,0 1610
a) pH b) pH Luy~n va t;ii chli'vang

81

.1,0 2,0
FeH 3- $-
FeOOH _.. Fe (CN)6 Fe (CN)6
00 1/0
Fe OOH FeOOH
~ Cflt
~
F',o~,-1 0
> Fe (CN)4h
....... _ ..... -... lIS \ L
, -1;0 (F~)~ to" M -1)0
(CN)" 10-) M Fe 2- I (Fe) 10-~ M Ffl 1-
re{ON)" Fe (0 »)
~= (A,)= fO-4 M IO-JM <I
(Fe)
-1,0 - -2,0
o 4,0 8,0 f2_O 16,0 0 4,0 8,0 f2_O f6_O
C) pH C) pH 2,0 .----.----- ----.----.,.---------,

o

--

FeJo~ -I

_Fe(CN)/' "

0 I Au (CN))- , (
1 ( I
.... ,:,\", 1':'1IItI
::t: ,~
..... ",I I;:
re. .... .... I ....
..... t. (
...., 1
Zn l~
- 0,5- 1)0

(Fa) = IO-~ M (S) = /0-4 M (CN)= fO-.JM

Fe

-20L- __ L_ _L __ ~ __ ~

J 0 4,0 eo

f~O

f~O

-f5~~_~ _ _L __ _L _ _L_~_~

I 0 1 4 6 (j to 12 U

C)

pH

d)

pH

Hinh 5.2. Gian do!p- pH cua cac h~:

a) CN - H20; b} Cu - CN - H20; C) Fe - CN - HP; d) Zn - CN - Hp_

5.1.3. DQng hoc cu a qua trinh hoa tan yang trong dung djch x ia n u a Phan ling hoa tan vang trong dung dich xianua la phan ling di th~, xay ra tren be mat tiep xiic giua 2 pha ran - lOng. So d6 hinh (5-3) rna ta qua trinh hoa tan Yang trong dung dich xianua. Qua trinh hoa tan vang di~n ra thea cac buoc:

- V~n chuyen oxy va van chuyen ion CN- den be mat tiep xuc vdi hat don.

- Phan ling hoa hoc tao ra san pham.

- Khuech tim san pham ra khoi be mat tiep xuc ... v.v.

82

Chuang 5. LUY~N VANG BANG PHliONG PHAp XIANUA

Vi tinh chat nhieu giai doan cua phan ling hoa tan, t6c d9 chung cua qua trmh duoc xac dinh bdi wc

d9 cham nhat cua mQt trong ba giai doan, Viec xac dinh qua trinh hoa tan thuoc che d9 nao, d9ug hoc h6a hoc hay dong hoc khuech tan thucng phai thong qua thuc nghiern. Cac yeu to cong nghe nhu toc d9 khuay tron, nhiet d9 se giup xac dinh dUQc che' d9 d9ng hoc cua q ua trtnh hoa tan. Neu tang toc d9 khuay dil him tang toc d9 hoa tan thi c6 thti du doan qua trinh hoa tan thuoc mien d('jng hoc khuech tan, con neu tang toc d9 khuay tron rna kh6ng lam tang toc dQ hoa tan that ro rEJ!t thi co thti cho ding qua trinh hoa tan thuoc mien dQng hoc

hoa hoc, Nhiet d9 c6 anh huong den toc d9 phan irng h6a hQC manh hen de'n roc dQ khuech tan. Anh huong cua nhiet d9 den toc d9 phan ung h6a hoc duoc bieu dien bang phucng trinh

Arenius:

A,

Vu-ng cato-!

O,z"2HzO + Ze

VUflg dnof Az

Phs nt/de

Ldp r s nh Sidi N(unsf .s

Hinh 5.3. Sd do di~n t3. qua trinh hoa tan

yang trong dung dich xianua,

K - hang so tOe dt) cua phan tmg hoa hoc d nhiet dQ TK; K., - hang so img vdi hang so t6c d9 phan ling khi Ep = 0; Ep - nang luong hoat hoa cua phan Ung hoa hoc cal/mol; R - hang so khi cal/mol dQ;

T - nhiet dQ tuyet doi, K.

Anh hudng cua nhiet de? den toe d9 khuech tan co thti mo ta bang phuong

trong d6:

trinh tuong tu phuong trmh Arenius:

-EK"C/

D-== D C iRT

o •

Luy~n va fsi che'vang

83

trong d6:

D - he s6t6c d9 khuech tan:

Do - h~ s6t6c d9 khuech tan khi Ekt = 0;

Ekt - nang luong hoat h6a cal/mpl.

Nang luong hoat h6a Ekt cua qua trmh khuech tim be hon Ep nang luong hoat hoa cua qua trinh h6a h9C nhieu, Thuong Ekt chi khoang 275 kcal/mol con El' = 15 kcal/mal.

Khi tang nhiet d9 qua trinh se chuyen tit mien d9ng h9C hoa hoc sang mien d9ng hoc khuech tan, con khi tang t6c di? khuay qua trinh se chuyen tu mien d9ng h9C khuech tim sang mien d9ng hoc hoa hoc, Doi khi, qua trmh hoa tan narn giira che d9 d9ng hoc h6a h9C va di?ng hoc khuech tan.

Cho den nay van chua c6 mot ly thuyet nao rna ta day dll d9ng hoc qua trinh di thti. Thong thuong phai thong qua cac ket qua thuc nghiem d~ xac dinh nhan to' quyet dinh den to"c d9 cua qua trinh nham tac d9ng dung vao nhan to d6 d~ thuc d.1y qua trinh. Thuc te, trudc khi xU: ly loai quang vang cu thg nao d6 d~u phai thi nghiem dti xac dinh cac che di? hoa tan t6i uu.

5.1.4. Cac ye'"u to' anh hudng de'"n t6c de} hoa tan vang trong dung d ich xianua

1. Anh huiJng ella nong do xianua va nong do oxy

. .

Qua trinh hoa tan vang trong dung dich xianua thea phan ling:

Khi tao dieu kien hoa tan loai tru cac ye'u to" khuech tan va nong d9 oxy hoa tan trong dung dich dll Ion thi t6c di? cua phan ung' hoa tan tren day chu yeu phu thuoc vao nang d9 xianua cua dung dich, Ket qua nghien cUU cua anh huong' cua nang dq xianua den t6c d9 hoa tan vang va bac bitiu dien tren hinh 5.4.

Tu ket qua tren hinh (5.4) ta thay khi tang nang d9 xianua toc di? hoa tan se tang theo quy luat tuyen tinh cho tdi mdt gia tri nhat dinh. Sau d6 neu tiep tuc tang nang d9 xianua, t6c d9 hoa tan vang tang cham hon rai giarn dan, Dieu d6 c6 th~ do khi nong dq xianua tang cao, phan ling thuy phan xianua se lam cho pH cua dung dich tang len theo phan irng sau:

CN + H20 = HCN + OH

84

Chuang 5. LUVe,N V ANG BANG PHUONG PHAp XIANUA

"> "J vang
OJ Jling ",. 0,5
",. ~
t: '"'
" <,
<, t:..
<;" ~
~ ~~
< ~ 8.;J('.
~. 43 ' '"' ~3
',", ~
;:: .: 8{>c
~f 0,1 a ~z O_4 0,5 0,0 /,0 'i"

NaCN, /0

a- Thea Maclaura

o QJ 0,2 (}_J q4 ~.f %

lIaeN, Yo

Hinh 5.4. Anh huang cua [CN-] den toc dq hOa tan yang, bac,

b- Thea Barsky

Va nguoi ta da xac dinh duoc gia tri pH cua cac dung dich xianua e6 nang de? khac nhau tren bang 5.2.

Bang 5.2. Dc) pH cua cac dung dich KeN

Thuc te qua trinh hoa tan vang trong dung dich xianua c6 de? pH = 10 -0- 12. Trong qua trinh hoa tan khi nang d9 xianua thap, tOc de? hoa tan chi phu thuoc vao nang de? xianua. Khi nang xianua cao, tOe de? khong phu thuoc van nang de? xianua rna chi phu thuoc van up suat oxy. Tuy nhien voi quan di~m ky thuat kh6ng phai nang de? cua rieng oxy hoa tan, hoac nang de? xianua tv do la quan trong, rna la ty so cua hai nang de? do. Neu co gftng d~ dung dich bao hoa oxy, rna lai thieu xianua tv do thi toe de? xianua hoa se khong dat duoc gia tri cue dai, Nguoc lai, khi ham luong oxy trong dung dich thap hon gia tri ly thuyet thi ham lucng xianua c6 du cung vo ieh. Ty 1~ thieh hop nhat cua ham luong xianua tu do va oxy hoa tan trong dung dich tinh theo ty sa

• [CN-] mol

phan ttl: = 6.

[0,1 mol

Nang d';' KeN, "10 £).;. pH
0,01 10,16
0,02 10,31
0,05 10,40
0,1 10,51
0,15 10,66
0,20 10.81 Luy~n va fa; che'vang

85

Th1.;l'C te ct~ dat tdi tri so bao hoa cua oxy hoa tan va xianua tu do trong dung dich, nguoi ta tien hanh nhieu bien phap khac nhau nhu:

- Sue khi d rmrc d9 tao cac bong bong lien t\1C (luu hrong cao va ap suat thap)

- Sue khi d dieu kien 't~o ra cac dong khi nho (dang tia), phan bo deu tren

toan bQ thiet dien binh phan ung va huong tu duoi len.

D~ tang cuong vai tro cua oxy, nguoi ta con sit. dung chat xuc tic oxy h6a, d~ giup cho phan ling catot nhanh hon va su hap phu oxy len be mat khoang vat t5t hon. M9t trong cac chat xuc tac thuong dung la anthraquinine - 2 - sulphonic ky hieu AQ hoac cac dan xuat cua AQ. Cac sO' li~u thuc nghiem ve tac dung xuc tac cua AQ den hoa tan cua vang dua ra tren hinh (5.5)

0;00

1,00

ISO (hJ

Hinh 5.5. SI! nea t;)ftwang c6 xuc tac AQ:

a) chi th6i khi - ... -; b) th6i khi + xuc tac AQ - ~ -; c) thi{i lShi + AQ + nitrogen -.-

2 . .Anh hUdng eua nhi~t dp de'n teie dp hoa tan vang

Nhiet dQ c6 anh hucng Wi cac giai dean cua qua trinh hoa tan nhu: khuech tim va phan ling h6a hoc, Thuc nghiern cho thay d vung nhiet dQ thap, t5c d9 hoa tan tang tuyen tinh cung vdi nhiet Q9. Khi nhiet dQ tang len, kha nang hoa tan oxy VaG dung dich giam di lam giam t5cdi? hoa tan yang.

Bang thuc nghiern Julian va Simant da tim ra nhiet Q9 t6i uu cho qua trinh hoa tan vang la 85°C (hinh 5.6)

86

Ch.utmg 5. LUVeN VANG BANG PHlJONG PHAp XIANUA

gO~----~----~----~----~----~

a ,/0 40 60 90 100

1°c

Hinh 5.6. Anh huang eua nhi~t dQ den toe dQ hoa tan vimg trong dung d!eh KeN, 0,25%.

3. Anh hr.tiing eua cdc khoang vij,t di kem trong quij.ng vdng den toe d{j hoatan

Trong quang yang thuong g(ip rn(lt so khoang vat thuong lien ket voi yang nhu pyrit, galenit, sphalerit, cancopyrit, stipnit, pyrotin, asenopyrit, uranit ... Hoac cac khoang tap ph6 bien nhu: thach anh, phenspat, mica, granat, canxit. Trang qua trinh hoa tan quang yang, xianua khong nhimg chi phan ung voi yang rna con voi bac Ian nhieu trong hat vang, ding nhu voi cac khoang dong, tao thanh cac muoi phuc hoa tan:

4Ag + SCN + O2 + 2H20 :::: 4Ag(CN) ~ + 40H

1 -

2CU2S + 6(CN) + -02 + H20:::: 2CuS + 2Cu(CN)! + 20H 2

1

Cu(OHh + 2CN-':::: CuCN + -(CN)2 + 20H' 2

4Cu + 12C~ + O2 + 2H20:::: 4Cu(CN)~- + 40H-

Bao hoa tan co th~ thu hoi cung voi vang, sau do tinh luyen tach b0-C til vang tho. Dong hoa tan gay anh huong X3U vi tieu Wn xianua va gay kh6 khan cho qua trinh thu hoi vang. D~ han che dang hoa tan, voi nhirng quang Yang chua nhieu dang nguoi ta thuong dung xianua rat loang d@ toe d{) hoa tan cua khoang dong giarn manh dang k~ so vdi vang.

Luy~n va tai che vang

87

Cac khoang sit khong true tie'p tac di?ng voi xianua, nhung san ph&m oxy hoa eua chung nhu Fe(OHh, FeB04 phan ling voi Ion xianua, tao thanh ion phuc Fe(CNh Fe(CN): '" lam tieu ton xianua.

Fe(OHh + 2CN- =: Fe(CNh + 20H-

Ngoai ra khi c6 mat FeB, toc de) xianua h6a giam di, chii yeu la do tieu hao oxy hoa tan d~ oxyh6a tie'p san pham oxyh6a cua FeB.

1

2Fe(OH}z + -02 + H20:::;: 2Fe(OHh 2

Chinh vi v~y neu thieu quang yang so be) d~ chuyen FeB trong quang ve dang Fe(OHh se lam giam tac hai cua FeB trong qua trinh xianua h6a quang yang. Cac hat s£t kim loai roi vao quang do mai men may nghien se lam giarn toc di? xianua h6a, do tieu tOn oxy d€ oxy hoa s£t thanh Fe(CN):-.

Khoang kern it g*p trong quang yang. Kern sunfua thuc te khong phan ling vdi xianua, nhung oxyt va kern cacbonat d~ dang chuyen VaG dung dich xianua.

ZnO + 4CN- + H20 =: Zn(CN)!- + 20H

Vi vay trong quang yang c6 kern sunfua ne'u dern thieu hoac th5i khong khi VaG bun quang se tang kha nang chuyen kern vao dung dich,

Thuy ngan co mat trong quang sau qua trinh amangam kh6ng phan ling vdi

xianua.

Nhung thuy ngan bi oxyhoa va se phan ling vdi xianua theo phan ung:

Cac khoang cua asen, antimoan khong phan ling vdi xianua, nhung hoa tan vao dung dich kiem tao thanh cac muoi kiern va nhanh ch6ng bi oxyhoa lam tieu hao oxy:

2SbS~- + 6CN + 302 =: 6CNS + 2SbO~-

88

Chuang 5. LUV$N VANG BANG PHUONG PHAp XIANUA

2AsS~- + 6(CN) + 302 = 6CNS + 2AsO~

Qu$.ng yang chua nhieu asen truce khi xianua hoa nen thieu d~ loai asen a dang AS203 bay hoi.

Khoang chi sunfua hau nhu kh6ng eo anh huang den qua trinh xianua vi phan irng cua no vdi xianua rat yeu,

4. Anh huiing eua kieh th.udc, hinh dang, dij,e tinh be' mij,t cdc hq.t vang d€n t6'e d{j haa tan

Kich thudc cua hat yang co anh huang den toc d9 hoa tan. Hat cang nho hoa tan nhanh hon quang hat lim. Thuong nguoi ta tuy~n trong hrc d~ tach cac hat yang co kich thudc Ion, hat min mdi dua di xianua hoa.

Hinh dang hat yang se quyet djnh dien tich be mat hat yang, do do cling anh huang den tOc dt'? hoa tan yang. Voi cung khoi luong, cac hat yang co dang hinh cau co dien tich be mat nho nhat, roi den hinh lap phuong, sau cung la hinh hi.

5.2. cAc PHUONG PHAp XIANUA

Thuc te co hai phucng phap xianua khacbiet nhau ve su chuyen d9ng cua dung dich: phuong phap hoa tach tham thau ngarn chiet va phuong phap khuay tan.

5.2.1. Phuong p ha.p hoa tach thfun thau ngam chiet

Nguyen dc cua phuong phap nay la cho dung dich xianua tham va chuyen d9ng qua ldp quang vang nam im. Theo do, yang se hoa tan van dung dich xianua. Nguoi ta khong che tOc d9 thftm thau, thoi gian ngarn chiet va solan ngarn chiet sao cho co th~ hoa tan yang a rmrc cao nhat.

Thiet bi dung cho qua trinh ngam chiet va tham thau thuong dung cac loai b~ bang go hoac bang thep hoac bftng nhua, Cau tao cua cae b~ ngarn chiet tham thau duoc rna ta tren hinh 5.7.

Bti go, gom cac tam go day 60 - 100mm duoc gia co bang dai slit. Duong kinh b~ thuong tu 57 10m, chieu cao tir. 2,57 3,5m, dung tich ttl 507300 tan quang (b~ bang thep co tiet dien hinh chfr nhat va dung tich .lOn hon, khoang 500 - 800 tan quang), Day b~ la khung luoi go, bao gom cac thanh go co khe ha nhat dinh va dat ldp no vuong goc voi ldp kia. Phia tren lop day go e6 lot vai gai hoac vai bo day lam lop loc, Duoi day b~ co 10 thao dung dich, B~ duoc dat tren h~ thong dam va b~

Luy~n va fai che'vang

89

b&ng go, ximang hoac xay bang da. B~ go c6 duoc uu di&m la gia n~, l~p nip don gian nhung d~ bi ro ri, khong th~ lam nhirng thung qua Ion. B~ ton thep 5 + 10mm baa dam kin, ben, dung tich Ion nhung gia thanh cao.

H

~J~~? ~~

1/' M
'J JJ
'L
0:::.
0:::.
....
"'I

~

,~
II
~~
H;nh 5. 7. B~ h6a tan yang b~ng phuong phap ngam th~m thau.

Qu~ng vang sau khi d*p, xay, phan dip loai tru cac hat qua nho va bun quang, dUQc nap vao b~ biing bang tai, goong hoacborn thuy hrc, Qu~ng duoc dan deu trong b~, dong deu ve chieu cao va dl) hat, Dung dich ~ianua duoc born tudi len m~t quang, cho tdi khi ngap hit quang. Sau thai gian nhat dinh se thao dung dich va b6 sung dung dich mdi. Toc dl) dong dung dich phu thuQc vao tinh chat quang, cd hat, hinh dang hat lieu, ap suat va nhiet dl) dung dich. Voi nhirng hat quang dong deu xianua co nang dl) 0,05 + 0,2% toc dQ tharn thau khoang 0,03m/h. Nguoi ta bo trf nhieu b~ tharn tan lien tiep va tien hanh cho dung dich di nguoc chieu. Qu~ng da ngheo vang duoc dung dich xianua moi giau xianua va oxy tac dung se c6 hieu suat hoa tan vang IOn hen. Thdi gian hoa tach til 4 -;. 10 ngay phu thuQC vao kich thudc b~, ban chat quang ...

D~ co th~ hoa tach hoan toan vang, can phai cho dung dich vao b~ nhieu lan, Vi du vdi mot loai quang vang thach anh, dung dich cho VaG l~n thu nhat co nang dQ 0,12% NaCN, l~n thir hai 0,06% NaCN, l~n thu ba 0,003% NaCN, 1<1n euoi cung '_ Ia ~u&?-~s~c4,d~ !;~.q,.uflng duoi.

• • ,.. 4,.~ •

Phuong phap hoa tach tharn thau ngam chiet don gian va re tien, tuy'nhien n6 kh6ng th~ xtt ly loai quang min, nhieu set vi se tao thanh keo, can trd qua trinh tharn thau sau VaG trong hat quang, lam giarn kha nang hoa tan cua vang.

90

Chlidng 5. LUVe,N VANG BANG PHUONG PHAp XIANUA

Hieu suat thu h6i cua phuong phap nay chi dat til 60 -770%.

5.2.2. Phuong p ha p hoa tach khua'y tan

Trang phueng phap hoa tach khuay tan, hai pha d.n va long tiep xuc b trang thai u9ng, tang cuong toc 09 khuech tan cua chat phan ling va san pharn phan ling nen tac dQ hoa tan nhanh, hieu suat hoa tan cao, nang suat thiet bi lon, Xu 1:9" hieu qua loai bun quang rna phuong phap ngam chiet hay thAm thau kh6ng xir 1:9" duoc.

Phuong phap hoa tach dang bun duoc tien hanh trong b~ co may khuay co hoc, khi nen hoac khuay phai hop co hoc va sue khi. Thucng nguoi ta sU dung khuay phai hdp, ~ khuay phoi hop c6 hai loai: b~ khuay trung tam va b~ khuay bien.

Hinh 5.B. B~khuay trung tam.

B~ khuay trung tam (hinh 5.8) lam bAng go hoac bAng s&t co duong kfnh 1,8 -7 gm, chieu cao 3 - 7m, dung tich hiru Ich 12 - 350m3. 0 trung tam ella b~ e6 true dung rong voi tOe dQ quay 2,5 -7 4 vong/phut g&n vdi chac chfr thap co rang bira. Khi true quay, rang bua se lam chuyen uQng el1in til bien vao trung tam den dudi 16 ella ang trung tam (true dung rong). Nguoi ta cho dua khi nen VaG b~ qua ang s&t mong lang trang ang trung Him. Bun quang dut;le hut len thea khoang giua hai ang, chuyen cac hat quang VaG trang thai lo lung. Tie'p d6 bun duoc chay VaG hai phia ella mang nghieng g&n VaG true, 0 duoi day ella mang nghieng e6 cac 10 nho. Til'd6 bun quang phun trb ra b~. Cac tia bun phun ra til mang nghieng tao nen viec cung eap oxy eha dung dieh.

Luy~n va tBi chlf vang

91

B€ khuay bien hinh 5.9 lam b~ng thep tam, it khi lam b~ng go, co dung tich

... 3 A ~. b/! ,~, ~

6 7 D9 m . v trung tam cua e co ong sat

dUdng kmh 500 - 700 mm g:in cac ong hd. C:in may khuay ctu<;lc l:ip qua true cua ong sao cho canh khuay narn ngay dudi ong va quay vdi toc dc? 130 - 200 vong/phut. Trong b~ l:ip 4 ong bien cong d phia tren va cho xuyen van ang d trung tam. Khf nen di theo qua ong bien, Khi canh khuay quay se hut bun qua ang d trung tam va vang bun ra thanh bien cua b~. Tit d6 bun lai dU<;lC hut van trong ong trung him qua qua cac 10 hd.

fOOD

,

__ --.;> 3600 __ - ....

Hinh 5. 9. B~ khuay biEm.

Trong qua trinh hoa tach dang bun,

do tiep xiic tot va dong deu nen chi din dung dich xianua vdi nang d{) Ioang hon khi hoa tach th~m thau, Ti 1~ R : L cua bun quang vang thach anh tU 1 -;- 2; quang vang sunfua tit 2 7 4. Qua trinh hoa tan khuay tan c6 th~ hen hanh gian doan hoac lien tuc. Hoa tach lien tuc cho nang suat cao hen so vdi hoa tach gian doan va dU<;lc thuc hien d da so cac nha may hien dai.

5.3. TAcH VANG TU' DUNG D!CH XIANUA

Sau qua trinh hoa tach quang yang bang dung dich xianua, yang bac tan vao dung dich va t6n tai dudi dang ion phuc Au(CNr2; Ag(CNr2. D~ thu hoi vang c6 th~ dung cac phucng phap sau:

- Ximang h6a.

- Trao d6i ion.

- Dung than hoa t tfnh.

- Dien phan,

Moi phuong phap (teu c6 uu di~m rieng, khi chon lua phai dua van dieu kien thuc te, trinh dc? ky thuat, tinh chat dung dich va dn td.i qua thuc nghiern d~ xac dinh cho phu hop,

5.3.1. Tach yang b;1ng xirnang hoa

Nguyen t:ic cua qua trinh xirnang h6a la tat ca cac kim loai co the dien cue be hon c6 th~ thay the vi trf cac ion trong dung dich cua cac kim loai co the dien cue Ion hon. D6 la qua trinh trao nhan di~n tit theo phan 11ng:

,

92

ChILdng 5. LUY~N VANG BANG PHUONG PHAp XIANUA

Thea d6 Mel c6 the dien cue Ion hon (vang) va Me2 la cac kim loai c6 the dien cue nho hen (nhu Zn, AI, Fe, Cu ... ). Khi s'a dung kern lam chat ximang h6a thay the yang ta se c6 phan ling.

K::: 1,0.1023

Kern la kim loai c6 the dien h6a nho hen nhieu so voi Yang, bac, vi vay kern de thay the" vi tri cua cac ion yang bac trong dung dich xianua. Cac c6ng trinh nghien ciru ve qua trinh nay d5. rut ra ket luan dng t6c dQ ximang h6a yang b~ng kern phu thucc vao toc dQ khuech tan cua ion phirc [Au(CNhr toi be mat kern. Tang be mat kern (nhu dung kern d dang phoi hoac bot min) se lam tang kha nang ket tua yang. Ngoai ra cac ion [Au(CN)d~ kh6ng b~t bU9C phai true tiep voi be rriat kern rna co th~ phong di~n tren lop yang ket tua phu len kern vi yang la chat d5.n dien manh.

Cling tudng tv nhu v~y phan ling ximang h6a c6 th~ xffy ra ca tren be mat cua cac kim loai khac tiep xiic voi kern, vi du khi cho chi axetat hoac nitrat vao

~ • + \

dung dich, Khi d6 tren kern tao nen mfit Idp ket tua bot chi lam phat tri~n be mat

do phan irng:

Dung dich xianua thu dude luon luon c6 du xianua va kiern tv do nen kern co th~ phan ung vdi kiern va thoat hydro:

20H- + Zn ::: ZnO~' + H2

Phan irng nay lam hao t6n kern vo Ich, ngoai luong kern din thiet d~ ket tua vang. Tuy nhien kern duoc boc kip ket tua bot chi baa dam ket tua vang tot hen, dong thoi giarn tieu hao kiern va ban than kern. Vi vay trong thuc te nguoi ta thuong cho mot lucng nho axetat chi vao dung dich xianua d~ thuc dfiy viec kettua vang va giarn tieu hao kern.

Khi trong dung dich c6 chua oxy hoa tan c6 kha nang se xfiy ra phan ling hoa tan nguoc trd lai cua yang moi ket tua va tieu ton kern thea phan irng:

I ~

Zn + 4Ci',r + -02 + H20::: [Zn(CN).1] . + 20H 2

Vi vf}._y dung dich xianua yang truce khi dua di ket tua vang can thiet phai loai bo oxy hoa tan. San pharn cua cac phan ung phu Hi. cac hop chat hydroxyt va xianit kern eo dq hoa tan trong nude nho, sau khi baa hoa se tao thanh ket tua rnau

Luy~n va taj ch,f vang

93

trang, ngan can su tiep xiic cua kern voi dung dich xianua, can trd qua trinh xirnang hoa va lam bfrn yang. D~ ngan ngira tao ket tua trang don giu cho m6i truong ket tua co nang dQ xianua va kiem cao. Khi do se c6 phan ling nguoc lai:

Zn(CN)z se hoa tan thea phan ling:

T6m lai, dieu kien wi uu d~ ximang hoa ket tua yang biing kern la:

- Trude het phai khir oxy tu do hoa tan.

- Dung kern dang bQt el~ tang dien tiep xuc,

- Chi hoa kern.

- Gill cho nang di? xianua va kiern da IOn.

- Khuay trQn tat.

Cac tap chat co mat trong dung dichxianua phan Ion c6 hai cho qua trinh ximang hoa do chung tao thanh mung phu len mat cac hat kern lam cham hoac ngirng qua trmh ket tua yang.

Cac sunfua kiern tao thanh sunfua kern va chi, mot luong be asen tao vci canxi thanh asenat canxi va cac oxyt silisic keo, cac ion blombit, cung voi tao thanh canxisilicat va canxi blornbit. D6ng bi hoan nguyen thanh dong kim loai baa phu be mat hat kern ngan trb qua trinh ximang hoa ket tua vang. Khi dung dich c6 nang dQ dong Ion, phai dung bQt kern khir dong trudc roi moi tien hanh ktit tua yang.

Thong thuong truck khi ktit tua yang phai IQc dung dich xianua qua may loc, D~ cuong h6a qua trmh loc va rira sau loc, nguoi ta thuong cho them chat phu gia lam chat keo tu va lam xop ldp loc, Phu gia thuong la muoi poliphosphat nhu na tri hexameta phosphat (Na3P03)6 hoac Na6P401.'l vdi nong di? 1 -7 3 g/rn" dung dich,

Phan ling ximang h6a yang la qua trinh dj th~, toc ·dQ cua qua trinh chiu anh huong Ion cua toc dQ khuech tan. Vi vl)y cac bien phap tang toe di;) khuech tan deu lam tang We eli;) ket tua yang, vi du: tang dien tfch tiep xuc, khuay tron ... Qua trinh ximang h6a ket tua yang thuc hien trong thung khuay. H~ thong ket tua vang mo ta tren hinh 5.10

94

Chuang 5. lUY~N VANG BANG PHUONG PHAp XIANUA

12

4

Hinh 5.10 Sa do h~ thong thiet b! khLt oxy va kilt tua vang b~ng b.c}t kem:

1- 6ng; 2- thung crura; 3- van; 4- 6ng dan; 5- thung khltoxy; 6- bam chan kh6ng; 7- 6ng n6i; 8- van; 9- bam, 10- thung tron: 11- van dieu tiet; 12- cap bol kem, 13- thung ket toa vang;

14- bo 19c ki~u tui: 15- van; 16- born: 17- may khuay

Thea so do ta thay dung dich xianua sau khi 19C duoc khiroxy d thung chan khong 5, duoc born qua b& trdn bQt kern 10, qua van dieu tiet 11, sau do duoc born sang thung ket tua yang 13. 0 day bQt kern va dung dich xianua duoc khuay trcn lien tuc va manh me bang may khuay 17. Sau khi ket tua yang dung dich duoc chuyen YaO may 19c chan kh6ng 14.

Ket tua vang duoc thao 2 -;- 3 lanlthang til may 19C, nla sach roi dua di luyen vang tho. Cijin .nay chua 20 -;- 50% yang va bac (bac thuong d l§.n trang hat vang va co hanh vi tuong W nhu vang trong qua trinh xianua), kern du va cac tap chat khac,

Chi phi kern khi ham luong yang nho Ia 15 -;- 25 g/tan dung dich, khi ham luong yang Ion 13.. 40 -;- 50 g/tan dung dich.

5.3.2. Tach yang bing trao d6i ion

Khi ham Iuong vang trong dung dich xianua qua thap, neu dung phuong phap xirnang hoa bang bqt kern hieu qua khong cao. Ngtrci ta dung phuong phap trao d6i ion hay hap phu bang than hoat tinh d& chuydn yang VaG pha trung gian co ham luong cao hon, sau do rndi dung xirniing h6a hoac cti~n phan. Qua trinh tach vang bang trao d6i ion dua tren nguyen t:ic cho dung dich xianua chua vang tiep

Luy~n va tBi che vang

95

xuc vdi ionit thich hop, Cac ionit se hap phu ionphirc yang va giu chimg lai, sau do dung dung dich thfch hop hoa tan yang da hap phu tren ionit ra (qua trinh giai phu), Bung dich thu (h1~C se chua yang vdi ham luong cao hon. Sau d6 x111y tiep dung djch bang di~n phan hoac xirnang h6a.

Trong dung dich xianua Yang tOn tai a dang anion phirc [Au(CNhr nen ionit dung d~ hap phu yang thuong phai dung la ionit. Qua trinh trao d6i cationit c6 th~ tien hanh theo 3 cong nghe sau day:

- Trao dbi ion dung dich xianua d§. loc trong.

- Trao d6i ion bun quang xianua

h6a.

- Trao dbi ion dong thai voi qua trinh xianua hoa,

Hai phuong phap cong nghe thu nhat va thu hai don gian nhung phai thuc hien trong cac thiet bi rieng reo C6ng nghe thu 3 co th~ ket hop mot phan hoac toan bi) qua trinh xianua h6a vdi trao dBi ion, anionit duoc nap cung vdi quang van thimg hoa tan, kim loai quy tac dung vdi xianua kiern tao thanh phuc chat tan van dung dich, chiing tiep xuc voi nhua ionit va bi ionit hap phu, lam giam nang dQ cua chung trong dung djch. Vi v*y khi co mat ionit qua trmh hoa tach yang duoc thuc d:ly. nhanh ch6ng va h03.11 toan hon khi kh6ng c6 ionit. Chfnh vi uu di~m nay. phuong phap trao dBi ion ket hop vdi

Nh(/~ anionif

8un -

J 4

~ {Jun

5

Hinh 5.11 Thii"t b! h6a tan trao d&i ion him hqp: 1- eng dlm kh( nen: 2- eng thoat khoanq ILldng; 3- hlC1i nhua: 4- rnanq thao.

xianua h6a duoe ttng dung nhieu trong san xuat, Thiet bi hoa tach ket hop trao d6i ion trinh bay tren hinh 5.11,

Tren hinh 5.11 thay rling qua trinh thuay tron duoc thuc hien bang khf nen.

Trang thung co Hip ludi nhua, mat luoi co kich thuoc IOn hon hat quang va nho hon ionit d~ khi van hanh bun quang lot chuyen sang thung khuay phia sau, can nnionit bi giu lai, thea d1l011g rieng chuyen sang thung phia trudc, Cac thung hoa tan noi tiep lien tuc nhau thea phuoug thuc nguoc dong (hinh 5.12). Bun quang

96

Chutmg 5. LUY~N VANG BANG PHUONG PHAp XIANUA

duoc nap vao thiet bi hoa tan dau, thao ra d thiet bi hoa tan cuoi, Ionit thi nap vao thiet bi hoa tan CUOl va thao ra d thiet bj hoa tan dau.

Anion!f JxJo hOa Yang

Nhda 3nionil (li

. sinh

I<ho.ing iddng

f

(

1

I

2

z

Khoang ftlrlllg <1a i.i~h V411g

---

Khoing flJ'dng

Anionif

Hlnh 5.12. Dily chuyen thiet bj h6a tan trao d6i i on I iim tuc: 1 - thung hoa tan xianua tnJcc; 2 - thung hoa tan trao d6i ion.

Mi?t vai thong so ky thuat trong qua trinh trao d6i ion:

- Thai gian hoa tan va trao d6i ion phu thuoc nhieu yeu to, phai tien hanh thi nghiern vdi tung IOQ.i quang va IOQ.i ionit, Thai gian nay tu 8 -i- 24h.

- Luong ionit cho mot chu ky: tinh bang phan tram th~ tich ionit so vci bun quang, thuong chi so' nay bang 1.5 -;- 2%, kh6ng nen it hon 1,5% vi se kh6ng du, cling kh6ng nen Ion hen 3% vi se thira ionit gay lang phi.

- Thai gian luan chuyen ionit tfnh bang khoang thai gian tu khi nap vao binh cuoi den khi lay ra d binh dau, thuong bang 160 -i- 180h.

- VQ_n toe dong bun quang va ionit: qua trinh trao d6i tien hanh nguoc dong nen van toc nap ionit phai huh dll than. Thuong nap theo chu ky mot gid mQt Ian va duoc tinh theo cong thirc:

'trong do:

P - cong suat xu ly quang (t/h);

C - ham luong vang trong quang dua vao;

au - th~ tich lam viec cua anionit eho tdi hie chuyen di xi1ly lai;

a, - th~ tich anionit sau khi ehe bien IQ.i;

Luy~n va ta; che'vang

97

II - hieu suat tlm hoi vang %;

K::;: 2,5 he so chuyen d6i trong luong ionit tu kho sang uot.

Qua trinh hoa tach ket hop trao ct6i ion yeu diu ty l~ R&nJLong tuong doi Ion.

Do ciing 13. nhuoc cti~m cua phucng phap nay.

Nhua anionit sau khi hap phu yang dua di giai phu tach vang va tai sinh ionit, Thanh phan anionit bao hoa vang va sau khi tai sinh dua ra tren bang 5.3.

Bang 5.3. Thanh phJln anionit AM - 2B bao hoa yang sa u hap phy.

~ Au Ag Zn Cu Fe Ni Co CN- cr aw
t
Anionit bao hoa, mg/g 15,2 21,3 8,0 4,1 2,8 1,6 0,95 22 7,4 13,4
Anionit sau phuc hoi, mg/g 0,3 0,5 0,6 1,0 0,9 0,6 0,8 0,5 2,5 46 Thong thuong cac ionit bao hoa chua 20% trong IUQng b yang, sau khi phuc hoi ham luong yang con lai 5 "'" 6%, co nghia la 94 "'" 95% yang duoc thu hoi d cong dean che bien nay.

Ccng nghe che bien anionit nhu sau:

a) Rlta sach. bun quq_ng dinh brim: dung nude sach vdi Iuong nuoc tieu hao gap 3 "'" 4 Ian th~ tich anion dua che bien, thai gian luu giU anion trong thap rita 3 "'" 4 gia va thuong danh gia bang mau sic cua ionit va nude rita,

b) Khit chill tap: Cho tac dung vdi dung dich 4 -;- 5% NaCN d~ khu dong va

sitt,

Cac phan ling xfry ra:

R2 - CU(CN)3 + CN-::;: 2. R- CN + [Cu(CNhl"

C6 th~ loai bo 80% Cu. 50"," 60% Fe eta ket tua len anionit. Thai gian tien hanh 30 -;- 36h. Khong nen Win hanh 15. u hon, vi yang co th~ bi hoa tan theo.

Rita sach xianua: qua trinh n',a b5.ng nude sach vdi thai gian 15 -i- 18h, IUQug nuoc tieu hao la 5 : 1 thea don vi th~ tfch.

- Cho tac dung voi axit nham tach kern va coban

98

Chuang 5. LUVeN VANG BANG PHUONG PHAp XIANUA

Qua trinh nay tie'n hanh trong 30 -7 36 h, nang di? dung dich H2S04 khoang 3%, tieu hao dung dich la 6/1 so voi thJ tich chat hap phu,

c) Gidi ph.u. vdng

Cac dung dich d€ giai phu yang khoi chat hap phu AM co th€ la cac dftn xuat cua axetol, metinol, etinol, nhung chat OH - cabonit hay thioure [NH2hCS] co tac dung hon do viec tao thanh phuc yang [AuCS(CNh]21 hoa tan tot trong dung dich

Qua trinh giai phu yang tien hanh trong thoi gian 75 -;- 90h, dung dich gom 2,5 -;- 3% H2S04, 8 -;- 9% axit thiocacbamit.

Ket qua cac ionit eta giai phong khoi yang va chuyen thanh dang sunfat.

Dung dich yang thu duoc chua 1 -;- 2g vang/lit tiep tuc dua di ket tua et& thu hoi.

Thuong ell m{lt th& tich anionit phai dung 4 -;- 20 th€ tich dung dich giai phu, Ciing co thg dung kiem vdi sunfoxianua (NaOH 0, IN + NH4 CN S 5N) thay cho dung dich axit thioure.

Rita sach thiocacbarnit: sau khi gi3i phu yang, chat hap phu bi nhiem ban nen phai rita lai bang nude sach.

d) Ttii sinh ionit: Nham hoan tra goc OH cho chat hap phu AM, giai phong not mot phan cac chat bfln khong giai phong duoc trong cac buoc che bien b~ng axit da neu tren, Dung dich kiern 4% NaOH ton khoang 4 -;- 5 Ian th€ tfch anionit, sau do rira nude nhieu Ian d€ khir NaOH, anionit tai sinh c6 day du tinh nang nhu anionit mdi va lai duoc quay lai qua trinh trao dbi ion.

Thiet bi dung d€ giai phu yang rna t:i tren hinh 5.13.

CQt giai phu yang lam viec theo nguyen d.c nguoc chieu, dung dich di tU duoi len, anionit di til trim xuong va duoc thao ra ngoai qua cira 13, dung dich thao qua cira 8. Qua trinh giai phu c6 thg khir 96% Au, 97% Ag, 91% Cu,97% Zn, 96,7% Ni va 75 -r- 80 Fe ra khoi nhua anionit. Phuong phap hoa tach yang bang dung dich xianua ket hop trao d6i ion co nhieu uu di&m nhu: qua trinh duoc nit gon nhieu, toc etc? va muc d{l hoa tan Yang cua xianua tang, chi phi san xuat giarn, von dau ttl thap, C6 th& xit ly c6 hieu qua quang yang ngheo, ngoai ra e6 th& thu hoi cac kim loai c6 fch khac c6 trong quang. Tuy nhien cling ton tai nhuoc di&m 1:1 gia thann ionit cao, gia dung dich giaiphu cao, qua trinh giai phu va tai sinh ionit lau va phuc tap, Cac chat tap nhay cam vdi anionit, d~ hap phu len chting lam giarn dung

Luy~n va tBi che vang

99

111~ng hap phu ciing la nhiern vu chinh cua anionit. Can thiet phai co nhiing nghisn ciru nharn hoan thien phucng phap nay la tim ra loai ionit ben, co tinh chon loc cao vdi yang, hac, platin, re W~n d~ che tao va qua trinh tai sinh don gian, nhanh hon.

6

Hinh 5.13. Ci?t gild phI,! vimg:

1- 6ng thoat khi; 2- do mCte dung dieh; 3- true; 4- bam khi nen: 5- nap anionit: 6- n~p d~y; 7- 1110i phan ph6i dung dicn: 8- dean thap tren: 9- 10 tnao: 10- gia da; 11- than thap;

12- eng phan ph6i; 13- clla thao anionit; 14· gia da sang; 15- sang 10 ¢ 15mm; 16- than dem; 17· he thong dun n6ng dung dich: 18· Itlp loe b~ng nrura: 19- &a nap dung dich_

5.3.3. Tach yang b.lng than hoat tinh

Than hoat tinh c6 be mat rieng ldn, co kha nang hap phu cac ion kim Icai, nhat la kim loai quy. Vi vay no ducc dung d~ tach yang ur dung dich xianua.

100

Ch.uang 5. LUVeN VANG BANG PHlJONG PHAp XIANUA

Nguyen ly cua phuong phap tach vang tit dung dich xianua bing than hoat tinh tuong tu phUdng phap trao dch ion. Cho dung dich xianua chua varig di qua than heat tinh, cac ion vang bi giG: lai, sau do dung chat giai phu tach yang khoi than hoat tinh, x-i11y dung dich thu yang va tai sinh than hoat tinh.

Ve ban chat cua qua trinh. dang ton tai ba thuyet sau:

- Gnoc va Skof cho ring trong than luon chua mot Iucng oxitcabonic va no tao ra axit cacbonic trong dung dich xianua, yang bi than hap phu bi~u dien bang phan ung sau:

2K+ + 2Au(CN ) + Ca ~ I + 20H + 2C02 = Ca [Au(CN)h + 2KI + 2HCO:l--

Than co tinh di~n duong hap phu cac ion phuc yang co tinh dien am.

- Thuyet thu hai cho ding ngoai oxit cacbon, than go va than hoat tinh con co cac eacbonyl. Khi oxyhoa hop chat nay tao ra cac trung tam tich dien duong tren be mat hat than se hut cac anion tich di~n am cua yang trong dung dich. Thea Garten va Vay phan oog xay ra nhu sau:

Thuyet thu ba, vien SI AN. Frumkin va cac cqng tac vien cho hay d.ng oxy bi khu d tren than tao ra hydropeoxyt va cac ion hydroxyl:

Do su hap phu cac di~n tit theo phan ling tren, than duoc tich dien duong se hap phu cac anion phirc tich dien am cua yang. Thuc nghiern chirng minh r:1ng kh6ng co oxy phan ung tren kh6ng xiiy ra va than kh6ng hap phu ion phuc vang. Cac thi nghiem ve tOc dq hap phu cua yang tren than cho thay sau 8 h qua trinh hap phu ket thuc va nang dq ion yang trong dung dich hau nhu khong thay d6i. Thuc te san xuat thuong hap phu than trong khoang tit 6 7 9h. Ve 1:9" thuyet kha nang hap phu than la 100 kgAuJ1 tan than, thuc te khong vuot qua 5kg/tan than Dieu do co th~ do nhisu nguyen nhan, chu yeu do cac tam hoat tinh cua than bi bao boc bdi cac hat quang hoac set, va do than con hap phu nhieu ion kim loai khac nhu dong thiec, kern.

Xem xet cac yeu to anh hucng den kha nang hap phu cua than thay rang: - 0 nhiet de> thuong than hap phu vang tot hon d nhiet di;) cao (hinh 5.14).

Luy~n va tai chii' wing

101

- DQ pH cua dung dicn cang thap luong vang bi hap pnu tren than cang cao hinh (5.15).



• 22 DC .46°C K 60 °c .. 70 "c

50

q 2 .0,4 46 0,8 1,0 1,2

/Vong a.o~ can bing ctla vaf/g, m. mol / vi

Hinh 5.14. Anh hltdng ella nhi~t de;; dung djen din kha nling hofp phI,! ella than hoat tinh.

Trong dieu kien cong nghiep, nguoi ta du dat tdi nang 09 din bang cua yang trong dung dich sau khi qua cQt hap phu bang than hoat tinh la 0,01 -7 0,02 mgfL S61U<;lng CQt hap phu va gian d6 ctAng nhiet cua qua trmh hap phu d tirng cot duoc xac dinh b5.ng so lieu thuc nghiern.

o

~o 2,0 .i0 4,0 5;0 6,0 1.0 ~o ~o f~O 'to (2-,0 Mol 1!1/O-flg r"

Hinh 5.15. Anh hllang ella pH ella dung djch din kha nang hap phI;! ella than hoat tinh.

102

Ch.uang 5. LUY~N VANG BANG PHUONG PHAp XIANUA

Guii ph1f thu h6i vang va tai sinh than hoa: tinh

Than hoat tinh sau khi hap phu vang thuong chua 5 kgAu/tan than, ngoai ra can co set, cat, cac kim loai khac nhu dong, chi, kern, hop chat vo cd, v. v. C6 nhieu loai dung dich dtf gi:h phu vang va tai sinh than hoat tinh, nhu dung dicn natri sunfit, kiern va xianua n6ng, amoniac long, v.v ... giai phu bang kiern xianua phai hen hanh d nhiet de;, cao 80°C -:- 140°C va thoi gian rat dai 10h -:- 48h.

Giai phu bang amoniac lCmg tien hanh chi trong 15 -:- 20 phtit da giai phu het vang va c6 th~ tai sinh arnoniac. Day la tien b<} moi nhat duoc ling dung VaG san xuat vang tren the giOi.

Co th~ giai phu vang trong than bang dien phan, Mi)t so truong hop can lam sach CaC03 tren than da giai phu bang each ngarn trong dung djch axit loang. Sau do rua sach than rai nhiet luyen lai d GOO°C den gOOOe d~ phuc hoi co ly tinh, di) xop va hoat tinh d~ sU: dung lai,

Thie'i: bi de'tach vdng bang thanh hoat tinh c6 ca u t:;10 giong thiet bi trao d6i ion (hmh 5.16).

Qua trinh hoa tach va hap phu ket hop thuc hien trong thung khuay co gidi va sue khi. Than hoat tinh co cd hat Q,lmm hoac O,G -:- 2mm trQn cling dung dich xianua va bun quang. Sau khi ket thuc qua trinh noa tan vang va hap phu bao hoa nguoi ta mang tuyen n6i d~ tach than va dung dich.

f)lIng d(c J,

~

Oong ir.in

Hinh 5.16. Cau tao va nguyin Iy 101m vi+c cua thung hap phI,! vimg bling than heat tlnh.

Luy~n va tai che'vang

103

Than baa hoa yang mang dot, tro than chua Yang dua di luyen yang. Neu muon tai sinh than nguoi ta khong dot rna cho qua chat giJ.i phu qua thiet bj giai phu tren hinh 5.17.

Qua trinh giai phu b5.ng dung dich NaOH va NaCN n6ng. Dung djch giai phu dU9C dun soi d thung 1, chay lien tuc vao thung 2. sau khi giai phu yang, dung dich chua yang chay xuong thung 3 la thimg di$n phan thu yang. Trang thung dien phan c6 1 luoi tron b5.ng nhua, mot luai thep kh6ng gi baa ngoai luoi nhua lam anot, xung quanh ong trung tam quan day thep kh6ng gi lam catot. Khi cho dong dien qua Yang se ket tua len eatot. Dung dich sau khi dien phan born ve thung 1 tien hanh

ehu ky giai phu maio

Giai phu bilng amoniac Umg tien hanh thea so do day chuyen tren hinh 5.18 va so do thiet bl h111h 5.19.

Hinh 5.17. Hi_! thong thiet bj giai phI,! bling

dung djch 1% NaOH va 0,2% NaCN

1- thung nau dung dich, 2- thunq giai phu; 3- thung diem phan tach yang: 4- born.

BUll quang da xianua h6a m9t

phan (92% qua sang - 0.074mm. chua 33 ~ 35% pha ran) nap vao thung chua 1, sau do qua sang quay 2 d~ 10Q.i tru cac hat than qua Ion va rae tap, sau do nap vao b9 thung hoa tach hap phu 3 g6m 8 thung noi tiep nhau. Than tai sinh qua sang 15 nap vao thung hoa tan hap phu thu 8 eu6i day. Than va bun quang van chuyen nguoc chieu nhau. Luong than nap vao thung thea ty 1$ 15kg/m·) bun quang. BUll quang ra khoi h~ thong hoa tan hap phu can chua yang 0,01 -i- 0,05g/mJ chuyen ra bai thai. Than baa hoa yang 5kg/tan duoc da ra d thung hoa tach hap phu dau tien, duoc tach khoi bun quang, rira sach d may sang quay, rai cho vao he thong giai phu bang amoniac long co ap suat 8 ~ 10 atm. Thucng phai giai phu 10 -i- 12 Ian trong 15 -i- 20 phiit; 97% yang se dU9C chuyen vao amoniac long duoi dang NH4Au(CNh

Dung djch yang amoniae duoc loc sach cac chat lo lung roi chuyen qua thiet bj bee hoi va ngung tu d~ tach amoniac cho quay lai qua trmh giai phu. C4'm can lai tiep tuc diroc nung bay hoi cho ta b5. chua 33 -i- 35% Au, 10 + 15% Ag dua di luyen yang bac tho va tinh luyen tach Yang, bac. Than sau khi giai p1W clio tac dung voi

You might also like