Professional Documents
Culture Documents
Tõ n¨m häc 2006 - 2007, tÊt c¶ c¸c tr−êng Trung häc phæ th«ng b¾t ®Çu
thùc hiÖn ®¹i trµ Ch−¬ng tr×nh ph©n ban.
ViÖc d¹y vµ häc m«n Ng÷ V¨n cã nh÷ng ®iÓm thay ®æi c¬ b¶n sau ®©y :
Thø nhÊt, c¸c lo¹i v¨n b¶n ®−îc häc theo c¸ch "®äc hiÓu". Ngoµi viÖc rÌn
luyÖn c¸c kÜ n¨ng nghe, nãi, ®äc, viÕt cßn tËp trung rÌn luyÖn hai n¨ng lùc ph©n
tÝch vµ c¶m thô. NhÊt lµ c¶m thô v¨n b¶n v¨n häc.
Thø hai, phÇn viÕt bµi v¨n (x©y dùng v¨n b¶n), ch−¬ng tr×nh líp 10 häc
sinh ph¶i t¹o ®−îc c¸c kiÓu :
+ C¶m nghÜ vÒ ®êi sèng, vÒ v¨n häc
+ KÓ chuyÖn cã yÕu tè miªu t¶ vµ biÓu c¶m
+ Tãm t¾t v¨n b¶n tù sù
+ KÓ chuyÖn cã yÕu tè h− cÊu
+ ThuyÕt minh (giíi thiÖu) vÒ ®êi sèng vµ v¨n häc tõ chÝnh x¸c ®Õn hÊp
dÉn.
Cuèn s¸ch nµy ®−îc biªn so¹n b¸m s¸t ch−¬ng tr×nh Ng÷ V¨n 10 nh»m
gióp häc sinh n©ng cao n¨ng lùc ph©n tÝch , c¶m thô v¨n häc vµ t¹o lËp c¸c v¨n
b¶n theo kiÓu lo¹i mµ ch−¬ng tr×nh yªu cÇu.
RÊt mong c¸c em sö dông s¸ch cã hiÖu qu¶.
C¸c t¸c gi¶
Bµi lµm
Kh«ng trung thùc lµ mét hiÖn t−îng ta vÉn th−êng gÆp trong cuéc sèng, nã ®# vµ
®ang diÔn ra quanh ta, nhÊt lµ trong líp trÎ. Nã trë thµnh mét c¸ch sèng phæ biÕn. VËy
trung thùc lµ g× ?
Trung thùc lµ lu«n t«n träng sù thËt, t«n träng ch©n lÝ, lÏ ph¶i, sèng ngay th¼ng,
thËt thµ vµ dòng c¶m nhËn lçi khi m¾c khuyÕt ®iÓm.
Ng−êi trung thùc lµ ng−êi thËt thµ, ngay th¼ng ch©n thµnh trong c¸ch ®èi xö víi
mäi ng−êi, lu«n nh×n nhËn kh¸ch quan vÒ c¸c sù viÖc trong cuéc sèng, lu«n t«n träng
vµ b¶o vÖ ch©n lÝ, b¶o vÖ lÏ ph¶i.
Do vËy, ngay tõ tuæi Êu th¬, tuæi häc trß, chóng ta cÇn ®−îc vµ tù b¶n th©n x©y
d¾p, rÌn luyÖn tÝnh trung thùc. Nh−ng ®©y ®ã vÉn cßn nhiÒu hiÖn t−îng häc sinh thiÕu
trung thùc. Cø nh×n vµo c¸c giê kiÓm tra, c¸c k× thi cö, hay tù hái, m×nh ®# mét lÇn nãi
dèi bè mÑ, thÇy c« gi¸o ch−a lµ râ. Êy thÕ mµ nhiÒu b¹n cßn rñ rª nhau, bao che cho
nhau.
Ngoµi x# héi còng vËy. Trong kinh doanh, trong c«ng viÖc, trong chÝnh trÞ hä vÉn
th−êng lîi dông lßng tin cña mäi ng−êi ®Ó trôc lîi c¸ nh©n, lõa ®¶o kiÕm tiÒn hay tham
nhòng, che giÊu téi ¸c tr−íc ph¸p luËt. Mét dÉn chøng ®iÓm h×nh dÔ thÊy nhÊt lµ trong
khi nhµ n−íc ®ang ph¶i båi th−êng cho ng−êi d©n mang gµ ®i tiªu huû th× t¹i §«ng
Anh - Hµ Néi c¸c c¸n bé ®# khai khèng lªn ®Õn hµng ngh×n con gµ, vÞt c¸c lo¹i. Hä lµ
nh÷ng c¸n bé ®¹i diÖn cho d©n, cho n−íc mµ l¹i thiÕu trung thùc. Råi gian lËn thuÕ, ¨n
c¾p b¶n quyÒn, khai t¨ng thiÖt h¹i hay thµnh tÝch, xö ¸n gian lËn, dèi trªn lõa d−íi...
Kh«ng trung thùc chÝnh lµ nguyªn nh©n, mÇm mèng cña c¸c tiªu cùc x# héi, g©y b¨ng
ho¹i ®¹o ®øc, lµm mÊt lßng tin, xãi mßn ®êi sèng tèt ®Ñp mäi ng−êi ®ang chung tay
x©y ®¾p. Bëi vËy cÇn ph¶i trung thùc, kh«ng v× c¸i lîi tr−íc m¾t mµ b¸n rÎ l−¬ng t©m.
NhÊt lµ nh÷ng ng−êi cÇm quyÒn ph¶i lµ ng−êi chÝ c«ng v« t−, c−¬ng trùc, th¼ng th¨n
th× míi ®−a ®Êt n−íc v÷ng m¹nh ®i lªn, tiÕn tíi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh. Råi
trong c¸c mèi quan hÖ hîp t¸c s¶n xuÊt kinh doanh, tÝnh trung thùc sÏ gióp cã ®−îc
lßng tin ë mäi ng−êi, tõ ®ã cã uy tÝn trong s¶n phÈm. ThiÕu trung thùc sÏ g©y ra hËu
qu¶ kh«ng thÓ l−êng tr−íc ®−îc. Nh÷ng tai biÕn x# héi tõ n¹n lµm hµng gi¶ hay ngé
®éc thùc phÈm, b»ng cÊp gi¶...h¼n ai còng thÊy.
TÝnh trung thùc cÇn ®−îc chó träng gi¸o dôc, rÌn luyÖn ngay tõ nh÷ng ngµy cßn
c¾p s¸ch tíi tr−êng mµ ®iÓm ®Çu rÌn luyÖn lµ thµnh thùc víi chÝnh b¶n th©n m×nh. Bëi
v×, “Ph¶i thµnh thËt víi m×nh, cã thÓ míi kh«ng dèi tr¸ víi ng−êi kh¸c” (Uy-li-am
SÕch-xpia).
Trung thùc lµ cèt lâi, xoay quanh nã cßn nhiÒu ®øc tÝnh kh¸c mµ quan träng nhÊt
lµ th¸i ®é th¼ng th¾n, tinh thÇn, hµnh ®éng dòng c¶m. Kh«ng cã ®øc tÝnh nµy, trung
thùc chØ nh− cña quý bÞ dÊu kÝn. Th¶ng th¾n, dòng c¶m l¹i ph¶i ch©n thµnh, khÐo lÐo.
Nªu kh«ng trung thùc - th¼ng th¾n - dòng c¶m sÏ kh«ng cã t¸c dông hoÆc bÞ h¹n chÕ
t¸c dông. Ta nªn rót ra mét ®iÒu : rÌn luyÖn tu d−ìng c¸c tÝnh tèt lµ rÊt cÇn nh−ng thÓ
hiÖn nã trong xö thÕ cßn quan träng h¬n.
§Ò sè 2
Lßng biÕt ¬n thÇy c« gi¸o
Bµi lµm
“Kh«ng thÇy ®è mµy lµm nªn”, mét triÕt lÝ d©n gian ®# ®−îc l−u truyÒn tõ bao
®êi nay. §iÒu nµy cho chóng ta thÊy ng−êi thÇy cã vai trß to lín ®èi víi con ®−êng häc
vÊn cña mçi häc trß. DÉu lµ häc trß b¸n tù, nhÊt tù (cã c©u "nhÊt tù vi s−, b¸n tù vi s−"
- mét ch÷ lµ thÇy, nöa ch÷ còng lµ thÇy), huèng hå chi, chóng ta, trong ®êi ai ch¼ng lµ
häc trß h¬n mét lÇn "nhÊt tù" hiÓu theo nghÜa réng cña kh¸i niÖm nµy. Nh−ng ®iÒu t«i
muèn nãi ®Õn ë ®©y lµ mét mÆt kh¸c n÷a cña c©u tôc ng÷ - §ã còng lµ lêi nh¾n nhñ,
khuyªn r¨n chóng ta ph¶i nhí ¬n thÇy c«.
Mçi ng−êi cã ®−îc c«ng danh, sù nghiÖp thµnh ®¹t ®Òu nhê c«ng ¬n d¹y dç cña
thÇy c«. Nh÷ng ng−êi chiÕn sÜ trong cuéc chiÕn sinh tö víi giÆc ngo¹i x©m, trong hµnh
trang tinh thÇn mang ra mÆt trËn còng cã lêi thÇy c«. Chóng ta, h¼n ®# nhiÒu ng−êi ®äc
nhËt kÝ cña anh NguyÔn V¨n Th¹c (Nhµ xuÊt b¶n Thanh niªn xuÊt b¶n d−íi nhan ®Ò
Mi mi tuæi hai m−¬i) häc sinh tr−êng cÊp 3 (THPT) Yªn Hßa B - Tõ Liªm, Hµ Néi.
Trang nhËt kÝ ngµy 24/5/1972, ghi tr−íc khi anh hi sinh t¹i chiÕn tr−êng Qu¶ng TrÞ hai
th¸ng, b¶y ngµy sau ®ã, ng−êi häc trß nµy ®# nhí lêi d¹y thÇy gi¸o cò - thÇy L−u, vµ
nãi r»ng, cho ®Õn lóc nµy, anh míi hiÓu hÕt lêi d¹y cña thÇy. Xin ®−îc trÝch ®o¹n
nguyªn v¨n "Lßng tin t−ëng ë con ng−êi còng chÝnh lµ mét nÐt riªng rÊt ®éc ®¸o cña
lßng nh©n ®¹o - §iÒu nµy thÇy L−u ® nãi rÊt nhiÒu lÇn víi m×nh tõ 3 n¨m tr−íc, tõ
h¬n 2 n¨m tr−íc - Nh−ng ®Õn giê m×nh míi hiÓu mét c¸ch s©u xa vµ ®Çy ®ñ nhÊt".
Ng−êi häc trß NguyÔn V¨n Th¹c hiÓu vµ x¸c ®Þnh ®óng ®¾n lÏ sèng cña ®êi m×nh. "Cã
thÓ ngµy mai, cuéc ®êi sÏ tr¶ lêi m×nh b»ng luång giã l¹nh ng¾t, nh−ng cã hÒ chi, khi
m×nh ® cèng hiÕn cho cuéc dêi mét t©m hån chÝnh trùc vµ cao c¶ - BiÕt yªu vµ biÕt
ghÐt - BiÕt l¨n lén trong c¸i b×nh dÞ cña cuéc sèng mµ c¶m hiÓu h¹nh phóc kh«ng cã g×
so s¸nh næi. BiÕt sèng cao th−îng, v−¬n lªn trªn tÊt c¶ nh÷ng nh÷ng g× tÝnh to¸n c¸
nh©n mßn mái vµ c»n cçi. Ph¶i, m×nh ph¶i sèng nh− vËy, ph¶i cèng hiÕn cho cuéc ®êi
mét t©m hån nh− thÕ - §©y lµ m¬ −íc, lµ nguyÖn väng, quyÕt t©m vµ còng lµ tr¸ch
nhiÖm m×nh ph¶i lµm. Ph¶i lµm". ChÝnh v× thÕ ta kh«ng thÓ quªn ®−îc c«ng ¬n cña
thÇy c«.
ThÇy c« gi¸o lµ ng−êi h−íng dÉn, båi d−ìng, truyÒn ®¹t cho ta nh÷ng kinh
nghiÖm mµ nh©n lo¹i ®# tÝch luü trong suèt qu¸ tr×nh lÞch sö l©u dµi vÒ khoa häc tù
nhiªn, khoa häc x# héi vµ kinh nghiÖm sèng ®Ó më réng trÝ ãc cho chóng ta. ThÇy c«
§Ò sè 3
Xin mÑ h·y yªn t©m
Bµi lµm
Con ®# m−êi l¨m tuæi råi mÑ ¬i, ®# lín kh«n, con biÕt r»ng mÑ rÊt lo l¾ng cho
con khi con ®i ®©u, nh−ng mÑ ¬i, con biÕt m×nh ph¶i lµm g× khi kh«ng cã bè mÑ ë bªn
vµ “xin mÑ h#y yªn t©m vÒ con”.
T«i cã mét ng−êi mÑ tuyÖt vêi, mÑ rÊt khÐo tay, mÑ nÊu ¨n còng kh¸ ngon.
Nh−ng t«i kh«ng ®−îc lÊy mét phÇn cña mÑ. Con g¸i lín råi mµ t«i rÊt vông vÒ, tr−íc
khi lµm viÖc g× mÑ còng dÆn t«i cÆn kÏ. Lóc nµo mÑ còng lo l¾ng v× ë c¸i tuæi ®ang
ph¸t triÓn, c¸i tuæi dËy th×, mÑ sî søc khoÎ bÞ gi¶m sót, t×nh c¶m ch«ng chªnh, suy
nghÜ ch−a chÝn ch¾n ¶nh h−ëng tíi häc tËp. Råi mÑ sî, ®êi sèng ph¸t triÓn, cµng ngµy
ph−¬ng tiÖn giao th«ng cµng tÊp nËp, ®Ï bÞ tai n¹n. MÑ kh«ng yªn t©m, d¹o ®Çu, mçi
khi ph¶i ®i häc xa, t«i ®¹p xe ®i tr−íc, mÑ xe m¸y theo sau. L©u dÇn, t«i th¹o ®−êng
mÑ kh«ng kÌm t«i n÷a, nh−ng tranh thñ, mÑ vÉn th−êng ghÐ vµo chç t«i häc. Cã nh÷ng
h«m t«i häc vÒ khuya, mÑ lo kh«ng ngñ ®−îc, ngåi ë ghÕ chê tíi khi t«i vÒ nhµ míi im
lÆng ng¶ l−ng. Nh−ng con ng−êi t«i qu¸ v« t©m, vÒ nhµ mét c¸i, chµo mÑ lµ ch¹y tãt
lªn tÇng, t«i còng ch¼ng ®Ó ý t©m tr¹ng mÑ nh− thÕ nµo. Cø thÕ ! L¹i cã lÇn mÑ nãi g×
®ã, khi t«i ®ang lµm bµi tËp khã qu¸, h×nh nh− mÑ hái ch×a kho¸ ®Ó ë ®©u. T«i g¾t lªn
víi mÑ "mÑ t×m ®i sao cø hái con nhiÒu thÕ !". MÑ kh«ng nãi g×, thui thñi mét m×nh ®i
xuèng nhµ. Thùc ra t«i còng biÕt lµm mäi viÖc, chØ kh«ng cÈn thËn ®−îc nh− mÑ th«i.
C¸i chÝnh lµ cã mÑ lµm hÕt nªn t«i û l¹i, ®©m ra l−êi.
Cßn nhí, th¸ng tr−íc, h«m sinh nhËt c¸i H¶o, b¹n th©n cña t«i, T«i xin ®i, mÑ
®ång ý, tr−íc khi ®i mÑ dÆn t«i nµo lµ vÒ sím, nµo lµ ®i ®−êng cÈn thËn, kh«ng ®−îc la
cµ. TiÖc sinh nhËt thËt vui, nh−ng nhí lêi mÑ dÆn, t«i ®# xin phÐp ra vÒ . Ai ngê, gi÷a
®−êng xe bÞ thñng x¨m, d¾t bé mét qu#ng míi cã hiÖu söa xe. VÒ ®Õn nhµ ®# kho¶ng
10h15’, må h«i nhÔ nh¹i, t«i vµo nhµ, kh«ng thÊy mÑ chê t«i nh− mäi khi. Ch¾c mÑ
giËn, t«i më cöa råi l¼ng lÆng lªn phßng nh− mäi khi, còng sî mÑ m¾ng. Nh−ng råi mÑ
gäi xuèng, dÆn ngµy mai gióp mÑ lµm b÷a s¸ng cho c¶ nhµ v× mÑ c¶m thÊy khã chÞu
trong ng−êi. MÆt t«i xÞ ngay ra. MÑ liÒn b¶o "nÕu con c¶m thÊy kh«ng lµm ®−îc th×
Bµi lµm
Hµo khÝ §«ng A (chiÕt tù ch÷ TrÇn viÕt theo H¸n tù) khëi ph¸t bëi chiÕn th¾ng
®Õ quèc Nguyªn - M«ng lÇn thø nhÊt - 1258 ®# ®−îc kh¼ng ®Þnh rùc rì, hïng hån b»ng
c¸c chiÕn c«ng vang déi trong hai lÇn ®¹i th¾ng 1285, 1287 sau ®ã. Con ch¸u cña
nh÷ng “Ng−êi lÝnh giµ ®Çu b¹c, kÓ mi chuyÖn Nguyªn Phong” ®# lµm cho kÎ x©m
l−îc h#i hïng ngay c¶ khi chóng yªn æn vÒ n−íc - “Nghe tiÕng trèng ®ång mµ tãc trªn
®Çu b¹c tr¾ng” (§ång cæ thanh trung b¹ch ph¸t sinh). §ã lµ søc m¹nh toµn diÖn cña
d©n téc d−íi thêi nhµ TrÇn trªn c¬ së ý thøc tù c−êng, tù chñ.
§Ò sè 6
Quª h−¬ng trong th¬ TÕ Hanh
§Ò sè 7
H×nh ¶nh §¨m S¨n trong ®o¹n trÝch “ChiÕn th¾ng M¬ Tao, M¬ X©y”
Bµi lµm
§o¹n trÝch "ChiÕn th¾ng Mtao-Mx©y" kh«ng khÐp l¹i b»ng c¸i chÕt mµ lµ sù
t−ng bõng cña chiÕn th¾ng, sù lín m¹nh cña mét céng ®ång vµ uy danh vang déi cña
ng−êi anh hïng §¨m S¨n. Ng−êi anh hïng sö thi lµ träng t©m miªu t¶ cña bøc tranh
hoµnh tr¸ng. TÇm vãc lÉn chiÕn c«ng cña chµng trïm lªn toµn bé chiÕn c«ng, toµn bé
thiªn nhiªn vµ x# héi £- ®ª.
Trong quan niÖm cña ng−êi d©n téc £-®ª, cuéc chiÕn tõng ®ãng vai trß lµ “bµ
®ì lÞch sö” khiÕn cho céng ®ång ngµy cµng ph¸t triÓn, ngµy cµng cã cuéc sèng Êm no,
thÞnh v−îng. Trong sù ph¸t triÓn Êy, ng−êi anh hïng cã vÞ trÝ hÕt søc lín lao tÇm cì.
Sau mçi chiÕn c«ng cña ng−êi anh hïng lµ mét lÔ ¨n mõng hoµnh tr¸ng cña céng ®ång
®Ó suy t«n, ca ngîi còng nh− thÓ hiÖn niÒm vui vÒ sù no ®ñ, ®«ng ®óc mçi ngµy.
Sau chiÕn th¾ng oanh liÖt tr−íc tï tr−ëng Mtao-Mx©y, §¨m S¨n ®# trë thµnh
ng−êi anh hïng giµu cã, hïng m¹nh nhÊt. T«i tí theo vÒ “®Æc nh− bÇy cµ tong”, cña
c¶i ®−a vÒ “nhiÒu nh− ong ®i chuyÓn n−íc”. Trµn ngËp trong niÒm vui, §¨m S¨n ®#
cho toµn bé téc ¨n mõng chiÕn th¾ng. TiÕng tuyªn bè më héi dâng d¹c vang väng cña
chµng khiÕn cho kh¾p rõng nói ©m vang trong kh«ng khÝ h¸o høc. C¶ céng ®ång ng−êi
£-®ª vµ ngõ¬i £-ga ®−îc t¸i hiÖn sinh ®éng ®Çy søc sèng. Vµ sõng s÷ng trong x# héi
Êy, lµ nÐt ®Ñp võa hoµnh tr¸ng, võa l#ng m¹n cña ng−êi anh hïng §¨m S¨n.
NÐt ®Ñp ®−îc ghi nhËn tr−íc tiÖc cña §¨m S¨n trong lÔ ¨n mõng chÝnh kµ nÐt
®Ñp vÒ ngo¹i h×nh vµ søc m¹nh.
Chµng ®−îc miªu t¶ víi vÎ ®Ñp vµ søc m¹nh cña mét vÞ thÇn. Ng−êi £-®ª, £-ga
ca ngîi §¨m S¨n lµ mét dòng t−íng ch¾c chÕt m−êi m−¬i còng kh«ng lïi b−íc. "M×nh
quÊn chÐo mét tÊm mÒn chiÕn, tai ®eo nô, s¸t bªn m×nh nghªng ngang ®ñ gi¸o g−¬m,
®«i m¾t long lanh nh− chim, b¾p ch©n chµng to b»ng c©y xµ ngang, b¾p ®ïi chµng to
§Ò sè 8
Tõ bi kÞch mÊt n−íc ®Õn bi kÞch t×nh yªu qua truyÒn thuyÕt An D−¬ng
V−¬ng vµ MÞ Ch©u – Träng Thuû
Bµi lµm
T«i kÓ ngµy x−a chuyÖn MÞ Ch©u
Tr¸i tim lÇm chç ®Ó trªn ®Çu
Ná thÇn v« ý trao tay giÆc
Nªn nçi c¬ ®å ®¾m biÓn s©u.
(Tè H÷u)
Bèn c©u th¬ l¹i gîi nh¾c ta xãt xa nhí vÒ c©u chuyÖn d©n gian “An D−¬ng
V−¬ng vµ MÞ Ch©u - Träng Thuû” víi h×nh ¶nh mét vÞ vua tµi giái trong buæi ®Çu dùng
n−íc ®# ®¸nh tan c¸c cuéc x©m l¨ng hung b¹o cña kÎ thï nh−ng cuèi cïng l¹i thÊt b¹i
méi c¸ch ®au xãt, trong gi©y phót chñ quan ®# ®Ó cho giang s¬n x# t¾c tuét khái tÇm
tay, lµm nªn mét bµi häc kinh nghiÖm x−¬ng m¸u khã cã thÓ nµo quªn.
Bµi lµm
TruyÖn An D−¬ng V−¬ng vµ MÞ Ch©u, Träng Thuû kÕt thóc víi sù thÊt b¹i cña
¢u L¹c, An D−¬ng V−¬ng ®i vµo lßng biÓn, MÞ Ch©u, Träng Thuû ph¶i chÕt. Tuy kÕt
Nãi vÒ Träng Thuû. H¾n lµ mét kÎ chiÕn th¾ng trªn ph−¬ng diÖn chÝnh trÞ
nh−ng l¹i lµ kÎ thÊt b¹i th¶m h¹i vÒ ph−¬ng diÖn t×nh c¶m. H¾n ®# mÊt ®i ng−êi vî yªu
quÝ, mÊt ®i sù thanh th¶n trong t©m hån vµ cµng ¸m ¶nh h¬n chÝnh h¾n g©y nªn c¸i
chÕt MÞ Ch©u trong tr¾ng, ng©y th¬ hÕt lßng yªu th−¬ng h¾n. GiÕng n−íc ë Loa thµnh
lµ tÊm g−¬ng héi tô vµ ph¶n chiÕu tÊt c¶ téi ¸c mµ Träng Thuû g©y nªn. ChÝnh ë n¬i
nµy h¾n nh×n thÊy b¶n chÊt xÊu xa cña m×nh vµ thùc lßng hèi c¶i. Träng Thuû nh¶y
xuèng giÕng tù vÉn, dßng m¸u hoµ dßng n−íc n¬i giÕng ngäc lµ sù chøng nhËn cho sù
hèi c¶i téi lçi cña h¾n.
§Ó MÞ Ch©u biÕn thµnh ngäc trai, Träng Thuû tù vÉn n¬i giÕng n−íc vµ ®Ó h×nh
¶nh “ngäc trai - giÕng n−íc” s¸ng lµ t¹o nghÖ thuËt ®Ñp tíi møc hoµn mÜ. §ã chÝnh lµ
tÊm lßng nh©n ®¹o bao dung, nh©n hËu cña nh©n d©n. Nã thÓ hiÖn truyÒn thèng nh©n
v¨n s©u s¾c.
Chóng ta kh«ng thÓ kh«ng nh¾c tíi Träng Thuû. Mét nh©n vËt víi vÞ trÝ vµ b¶n chÊt
kh¸ phøc t¹p trong cèt truyÖn.
Träng Thuû lµ con Nam ViÖt v−¬ng TriÖu §µ - lu«n cã ©m m−u th«n tÝnh ¢u
L¹c. Träng Thuû sang ¢u L¹c víi môc ®Ých gi¶ng hoµ ®Ó ®¸nh c¾p ná thÇn. Tr−íc lóc
cÇu h«n MÞ Ch©u, Träng Thuû ch−a hÒ cã c¶m t×nh mµ chØ lµ toan tÝnh. §Õn khi trë
thµnh vî chång víi MÞ Ch©u, t×nh yªu cña Träng Thuû míi n¶y në. Nh−ng ý thøc lµm
con, lµm t«i trung thµnh trong h¾n vÉn lín h¬n. H¾n dèi lõa ng−êi vî c¶ tin, ng©y th¬
cña m×nh ®Ó ®¸nh c¾p ná thÇn, th«n tÝnh n−íc ¢u L¹c, dån An D−¬ng V−¬ng vµ MÞ
Ch©u ®Õn b−íc ®−êng cïng. H¾n ®óng lµ tªn gi¸n ®iÖp nguy hiÓm trong c¸i nh×n cña
cha «ng chóng ta. H¾n xøng ®¸ng ph¶i chÞu nçi ©n hËn vß xÐ t©m can khi dÉn ®Õn c¸i
chÕt cña ng−êi vî yªu quÝ. Kh«ng cã næi khæ nµo b»ng sù day døt l−¬ng t©m. B¶n ¸n
®Ých ®¸ng cña Träng Thuû lµ c¸i chÕt trong næi ¸m ¶nh. Nh©n d©n ®# bµy tá th¸i ®é
c¨m phÉn kh«ng tha thø vµ kh«ng ®éi trêi chung víi kÎ c−íp n−íc. KÎ c−íp n−íc sÏ bÞ
toµ ¸n l−¬ng t©m vµ lÞch sö ph¸n xÐt, sím muén chóng sÏ thÊt b¹i th¶m h¹i trong cuéc
chiÐn tranh chÝnh nghÜa b¶o vÖ ®éc lËp d©n téc, chñ quyÒn quèc gia. §Êy lµ niÒm tin
m¹nh mÏ cña nh©n d©n tr−íc nh÷ng thö th¸ch cña lÞch sö.
Song kh«ng v× lßng c¨m phÉn mµ khiÕn d©n gian ®¸nh mÊt ®i truyÒn thèng nh©n
v¨n s©u s¾c cña d©n téc. H×nh ¶nh “ngäc trai - giÕng n−íc” chÝnh lµ sù khoan hång, ©n
x¸ cho kÎ ®# biÕt ©n hËn, kh¸t khao ®−îc ho¸ gi¶i téi lçi nh− Träng Thuû.
§Ò sè 10
Suy nghÜ cña anh (chÞ) vÒ hai cuéc gÆp mÆt trong Uy-lÝt-x¬ trë vÒ vµ Ra-ma
buéc téi
Bµi lµm
Hai ®o¹n trÝch ®Òu miªu t¶ c¶nh t¸i hîp cña hai cÆp vî chång. Trong trÝch ®o¹n
Uy-lÝt-x¬ trë vÒ (trÝch khóc ca XXIII, sö thi ¤-®i-xª - Hi L¹p), sau hai m−¬i n¨m trêi
chinh chiÕn tr¶i qua rÊt nhiÒu thö th¸ch, khã kh¨n Uy-lÝt-x¬ míi trë vÒ quª h−¬ng. Hai
cha con Uy-lÝt-x¬ lËp m−u giÕt chÕt 108 vÞ cÇu h«n nh−ng vî chµng, Pª-nª-lèp vÉn
kh«ng tin lµ chång m×nh ®# trë vÒ. Nµng nghi ngê lµ mét sù lõa läc chi ®©y. C¶nh gÆp
gì trong Ra-ma buéc téi (trÝch khóc ca VI, sö thi Ên §é Ra-ma-ya-na l¹i theo mét
diÔn biÕn kh¸c h¼n, gÇn nh− tr¸i ng−îc. Sau khi tÊn c«ng ®¶o Lan-ka, ®¸nh th¾ng quû
v−¬ng Ra-va-na cøu ®−îc nµng Xi-ta xinh ®Ñp, Ra-ma liÒn næi c¬n ghen d÷ déi v×
nghi ngê sù thñy chung cña vî. Cuéc gÆp gì cña hä nh− mét phiªn toµ. C¶nh gÆp gì
thø nhÊt, Pª-nª-lèp thö chång. Cßn c¶nh thø hai, Ra-ma buéc téi vî. C¶nh thø nhÊt, vî
chång sung s−íng tét cïng trong niÒm vui ®oµn tô. C¶nh thø hai, ng−êi vî xinh ®Ñp tù
nguyÖn b−íc lªn giµn háa thiªu ®Ó chøng tá phÈm h¹nh cña m×nh trong tiÕng kªu khãc
th−¬ng c¶m vang trêi.
§Ò sè 11
§äc Uy-lÝt-x¬ trë vÒ (trÝch sö thi ¤-®i-xª) vµ cho biÕt :
a) H«-me-r¬ kÓ chuyÖn g× ?
b) ë phÇn cuèi ®o¹n trÝch, t¸c gi¶ ®· chän mét sù viÖc quan träng ®ã lµ sù
viÖc g×, ®−îc kÓ b»ng nh÷ng chi tiÕt tiªu biÓu nµo ? Cã thÓ coi ®©y lµ thµnh c«ng
cña H«-me-r¬ trong nghÖ thuËt kÓ chuyÖn kh«ng ? V× sao ?
Bµi lµm
a) Tõ "§øa con cña s«ng Mª-lÐt" ®Õn nhµ th¬ mï th«ng th¸i lang thang kh¾p c¸c
thµnh bang, H«-me-r¬ ®# s¸ng t¸c sö thi næi tiÕng I-li-at vµ ¤-®i-xª. Hai t¸c phÈm ®Çu
tiªn cña nÒn v¨n hãa Hi L¹p cæ ®¹i còng lµ bót tÝch x−a nhÊt cña nÒn v¨n minh Ch©u
¢u. Tuy c¶ hai ®Òu khai th¸c nh÷ng nh÷ng truyÒn thuyÕt vÒ cuéc chiÕn tranh thµnh T¬-
roa nh−ng nÕu I-li-at lµ b¶n anh hïng ca chiÕn trËn th× ¤-®i-xª lµ b¶n anh hïng ca
Bµi lµm
§Ò sè13
DiÔn biÕn t©m tr¹ng cña Uy-lit-x¬ trong buæi ®oµn viªn sau 20 n¨m xa
c¸ch
Bµi lµm
Sartre ®# tõng nãi: “Mçi con ng−êi chóng ta vµo ®êi ®Ó råi t« vÏ nªn bé mÆt cña
m×nh vµ ngoµi bé mÆt Êy ra kh«ng cßn c¸i gi kh¸c n÷a”. Còng nh− mét t¸c phÈm ®Ó
sèng m#i víi thêi gian ph¶i x©y dùng mét nh©n vËt sèng ®éng mang ®Çy ®ñ tÝnh chÊt
Ng−êi; ®Ó råi khi “b−íc vµo ®êi” hä lµm nªn nh÷ng gi¸ trÞ mÜ häc cao c¶. ChÝnh nh©n
vËt Uy-lit-x¬ trong sö thi ¤-®i-xª ®# lµm nªn “bé mÆt” ®Ñp nhÊt ®¹i diÖn cho con
ng−êi Hi L¹p nh− mét nhµ v¨n nhËn ®Þnh : “H«-me-r¬ ® x©y dùng Uy-lÝt-x¬ thµnh
nh©n vËt ® kÕt tinh ®−îc phÈm chÊt cao ®Ñp nhÊt mµ ng−êi Hi L¹p ®ang khao kh¸t
v−¬n tíi”.
T¹i sao chóng ta l¹i kh¼ng ®Þnh chµng Uy-lÝt-x¬ lµ mét h×nh t−îng ®Ñp nhÊt ?
§Ó hiÓu râ xin lÊy ®o¹n trÝch Uy-lit-x¬ trë vÒ ®Ó minh chøng . Qua ®o¹n trÝch, ta sÏ
thÊy ch©n dung mét ng−êi anh hïng, mét con ng−êi th«ng minh tµi giái, c−¬ng nghÞ.
Trong buæi ®oµn viªn sau hai m−¬i n¨m, t©m tr¹ng Uy-lit-x¬ võa håi hép vui s−íng
nh−ng l¹i võa lo ©u khi ngåi ®èi diÖn víi vî - Pª-nª-lèp , ng−êi phô n÷ th«ng minh
thuû chung chê chång. Tr−íc ®ã, Uy-lit-x¬ gi¶ vê lµm ng−êi hµnh khÊt vµo ®−îc ng«i
nhµ cña m×nh vµ kÓ cho Pª-nª-lèp nh÷ng c©u chuyÖn vÒ chång nµng mµ anh ta biÕt.
Pª-nª-lèp ®# tæ chøc thi b¾n. Dùa vµo ®ã mµ hai cha con Uy-lÝt-x¬ tiªu diÖt 108 v−¬ng
t«n c«ng tö l¸o x−îc vµ nh÷ng gia nh©n kh«ng trung thµnh.
Hai m−¬i n¨m xa c¸ch, giê ®©y ®−îc ®oµn tô thËt h¹nh phóc biÕt bao, chµng
mong chê vßng tay ©u yÕm cña vî, mong chê nh÷ng nô h«n nång ch¸y, nh÷ng lêi hái
th¨m, nh÷ng giät n−íc m¾t...
§Ò sè 14
VÎ ®Ñp h×nh t−îng Xi - ta trong ®o¹n trÝch Ra- ma buéc téi
Bµi lµm
Tr¶i qua hµng ngµn n¨m lÞch sö, tõ thêi m«ng muéi xa x−a cho tíi nay, v¨n häc
®# xuÊt hiÖn vµ g¾n bã víi con ng−êi nh− mét sù trî gióp linh hån, göi g¾m nh÷ng −íc
m¬ kh¸t väng.
Sö thi, lo¹i h×nh v¨n häc h×nh thµnh ngay trong buæi ®Çu cña ®êi sèng céng ®ång
còng kh«ng n»m ngoµi vai trß nµy. Nh©n vËt trung t©m lµ nh÷ng con ng−êi mang tÇm
vãc lín lao, phi th−¬ng mµ còng rÊt gÇn gòi, th©n quen. Khi ®èi mÆt víi kÎ thï, hä anh
Bµi lµm
Cã lÏ t¹o ho¸ biÕt m×nh ®# lì tay ban ph¸t cho con ng−êi mét tr¸i tim - mét tr¸i
tim biÕt yªu th−¬ng vµ giËn dçi cho nªn l¹i trao tÆng cho con ng−êi danh dù vµ lßng vÞ
tha. ChÝnh t×nh yªu vµ danh dù cã lóc ®# ®Èy con ng−êi ®Õn víi téi lçi, nh−ng còng
®em l¹i h¹nh phóc cho mçi con ng−êi. Chµng Ra-ma, ng−êi anh hïng trong sö thi Ên
§é Ra-ma-ya-na còng kh«ng ngo¹i lÖ. Chµng ®au ®ín gi»ng xÐ gi÷a t×nh yªu vµ danh
dù ngay trong ngµy chiÕn th¾ng, cøu ®−îc ng−êi vî yªu quý, t×nh yªu cña chµng khái
bµn tay quû d÷. V× trong chµng tån t¹i hai tÝnh c¸ch m©u thuÉn nhau xuÊt ph¸t tõ hai t−
c¸ch kh¸c nhau. T− c¸ch cña mét ®øc vua ®ßi hái ph¶i tu©n thñ mäi qui −íc cña céng
®ång, ®Æc biÖt lµ qui −íc vÒ danh dù c¸ nh©n còng lµ danh dù céng ®ång vµ t− c¸ch
ng−êi chång, nghi ngê vî trong vßng tay kÎ kh¸c nªn ghen tu«ng d÷ déi.
Tr−íc tiªn, ta h#y xÐt ®Õn th¸i ®é cña Ra-ma ®èi víi vî, nµng Xi-ta. Nh− ta ®#
biÕt ®êi sèng cæ ®¹i mang tÝnh céng ®ång rÊt cao, cho nªn vua ph¶i tu©n thñ ®¹o ®øc
céng ®ång, ®Æc biÖt quan niÖm vÒ danh dù. Danh dù ®ã lµ m¹ng sèng, mÊt danh dù
nghÜa lµ mÊt tÊt c¶ vµ kh«ng g× cã thÓ lÊy l¹i ®−îc. Muèn sèng, mçi ng−êi ph¶i gi÷ lÊy
cho m×nh danh dù c¸ nh©n, danh dù cña mét con ng−êi ch©n chÝnh - mét ng−êi anh
hïng. Ra-ma kh«ng ph¶i lµ ng−êi b×nh th−êng nh− bao ng−êi kh¸c. Chµng lµ mét vÞ
vua - thñ lÜnh bé téc, ®¹i diÖn cho céng ®ång. Danh dù cña chµng g¾n liÒn víi céng
®ång, g¾n liÒn víi sù sèng vµ chµng ph¶i cã tr¸ch nhiÖm víi nã.
Sau khi chiÕn th¾ng quû v−¬ng Ra-va-na, cøu ®−îc Xi-ta chµng ®# kh¼ng ®Þnh
chiÕn th¾ng vµ tµi nghÖ cña m×nh, ®ång thêi nhÊn m¹nh sù gióp ®ì cña nh÷ng ng−êi
b¹n h¶o h¸n nh− t−íng khØ Ha-nu-man, Vi-phi-a-na... Ra-ma ®# béc lé râ lÝ t−ëng
§Ò sè 16
Cã mét kÕt thóc truyÖn TÊm C¸m kh¸c : TÊm lÊy n−íc s«i déi cho C¸m
chÕt råi muèi m¾m göi vÒ cho mÑ C¸m. ý kiÕn cña em vÒ kÕt thóc nµy
Bµi lµm
Cã mét dÞ b¶n TÊm C¸m ®# kÓ kh¸c phÇn kÕt thóc. Theo b¶n nµy, C¸m bÞ TÊm
déi n−íc s«i cho chÕt råi muèi m¾m göi biÕu d× ghÎ. Mô d× ghÎ ¨n ®Õn tËn ®¸y v¹i,
ph¸t hiÖn ra ®Çu l©u con míi biÕt sù t×nh, sî qu¸ l¨n ®ïng ra chÕt.
§©y lµ kÕt thóc nguyªn b¶n. Ng−êi ®êi sau (ch¾c lµ cïng thêi hiÖn ®¹i víi
chóng ta) cho r»ng kÕt thóc nh− vËy ghª rîn qu¸, lµm tæn h¹i ®Õn h×nh ¶nh ®Ñp ®Ï cña
§Ò sè 17
C¶m nhËn cña em vÒ nh©n vËt TÊm trong TÊm C¸m
§Ò sè 18
ý kiÕn cña em vÒ c¸c c¸ch kÕt thóc truyÖn cæ tÝch TÊm C¸m
Bµi lµm
TruyÖn cæ tÝch lµ mét lo¹i truyÖn d©n gian chñ yÕu ra ®êi trong hoµn c¶nh x#
h«Þ cã ¸p bøc, bãc lét. §ã lµ nh÷ng c©u chuyÖn t−ëng t−îng xoay quanh cuéc ®êi cña
mét sè kiÓu nh©n vËt nh− nh©n vËt bÊt h¹nh, nh©n vËt dòng sÜ, nh©n vËt th«ng minh,
ngèc nghÕch vv...
Bµi lµm
ThÇy lÝ còng xoÌ n¨m ngãn tay tr¸i óp lªn trªn n¨m ngãn tay mÆt, nãi :
- Tao biÕt mµy ph¶i...nh−ng nã l¹i ph¶i... b»ng hai mµy
Trong c©u nãi cña lÝ tr−ëng cã sö dông h×nh thøc ch¬i ch÷, tõ ®ã mµ t¹o nªn tiÕng
c−êi. Tõ "ph¶i" ë ®©y lµ mét tõ ®a nghÜa. NghÜa thø nhÊt lµ chØ lÏ ph¶i, chØ c¸i ®óng,
tøc lµ tõ chØ tÝnh chÊt. Nh−ng khi tõ nµy kÕt hîp víi tõ chØ sè l−îng ("b»ng 2") thµnh
côm: "ph¶i b»ng 2", th× nghÜa cña nã l¹i lµ ®Þnh l−îng cho møc tiÒn lo lãt cña C¶i vµ
Ng« víi lÝ tr−ëng. B»ng nghÖ thuËt ch¬i ch÷ nh− vËy, chØ trong mét lêi tho¹i ng¾n, t¸c
gi¶ ®# ®−a ng−êi ®äc ®i tõ tr¹ng th¸i "t−ëng lµ thÕ nµy" (t−ëng "ph¶i" lµ lÏ ph¶i) ®Õn
"ho¸ ra thÕ kia" (ho¸ ra "ph¶i" ë ®©y l¹i lµ møc tiÒn) trong tÝch t¾c. Lêi nãi cña lÝ
tr−ëng võa cã c¸i v« lÝ, võa cã hîp lÝ. V« lÝ khi ®Æt nã trong mét phiªn toµ b×nh th−êng,
hîp lÝ khi ta ®Æt nã vµo mèi quan hÖ thùc tÕ gi÷a c¸c nh©n vËt. ë ®©y lÝ tr−ëng nãi
b»ng mèi quan hÖ thùc tÕ ®ã, tøc lµ c¸i "lÝ thùc" bªn trong ®# thay thÕ cho nhau vµ thay
cho ph¸p lÝ - lÏ c«ng b»ng. Tõ ®ã ng−êi ®äc míi bÊt ngê vì lÏ vÒ b¶n chÊt : t− lîi tõ
viÖc c«ng mét c¸ch hån nhiªn vµ tr¾ng trîn cña lÝ tr−ëng. Mét nÒn c«ng lÝ ®−îc thùc
thi nh− thÕ, do nh÷ng con ng−êi nh− thÕ n¾m gi÷. ThËt lµ nùc c−êi. TiÕng c−êi ®−îc
bËt ra khi qu¸ tr×nh nhËn thøc kÕt thóc.
§Ò sè 20
§äc Nh−ng nã ph¶i b»ng hai mµy, ®¸nh gi¸ nh©n vËt Ng« vµ C¶i
Bµi lµm
TruyÖn c−êi Nh−ng nã ph¶i b»ng hai mµy lµ mét truyÖn hÕt søc thó vÞ, cã ý nghÜa
phª ph¸n n¹n tham nhòng cña tÇng líp hµo lÝ n«ng th«n dÝ dám mµ s©u s¾c.
Trong truyÖn cã hai nh©n vËt Ng« vµ C¶i. Hai ng−êi ®¸nh nhau, mang nhau ®i kiÖn.
Ai còng lo lãt tr−íc cho thÇy lÝ ®Ó ®−îc xö th¾ng. Ng« ®ót lãt gÊp ®«i C¶i. Hai nh©n
Bµi lµm
Ca dao diÔn t¶ ®êi sèng t− t−ëng, t×nh c¶m mu«n mµu mu«n vÎ cña ng−êi lao
®éng. Sèng d−íi x# héi cò, ng−êi lao ®éng ViÖt Nam chÞu nhiÒu nçi ®¾ng cay, tñi cùc.
V× vËy xuÊt hiÖn kh«ng Ýt nh÷ng bµi ca dao than th©n. Trong nh÷ng bµi thuéc lo¹i nµy,
cã mét sè bµi ®−îc më ®Çu b»ng tõ Th©n em, mét lèi diÔn ®¹t c«ng thøc mang ®Ëm
s¾c th¸i d©n gian.
Nh÷ng bµi ca dao më ®Çu b»ng tõ Th©n em, tr−íc hÕt, ®Òu lµ lêi than th©n cña
ng−êi phô n÷.
Than v× sù cùc khæ trong lao ®éng :
Th©n em téi nghiÖp v× ®©u,
Ngµy ngµy em chæng phao c©u lªn trêi.
Than cho sè kiÕp cña mét kÎ lÏ män :
Th©n em lµm lÏ ch¼ng hÒ,
Cã nh− chÝnh thÊt mµ lª gi÷a gi−êng.
Hay v× mét nçi oan uæng :
Th©n em nh− giÊy lôa tê
Chí nghi mµ téi, chí ngê mµ oan.
Nh−ng phæ biÕn nhÊt trong nh÷ng lêi than th©n ®ã lµ lêi than v× duyªn phËn bÞ
phô thuéc, kh«ng ®−îc chñ ®éng trong t×nh yªu :
Th©n em nh− tÊm lôa ®µo
PhÊt ph¬ gi÷a chî biÕt vµo tay ai ?
Xin ®−îc dÉn ra ®©y 5 bµi ca dao kh¸c thuéc lo¹i nµy ®Ó thÊy ®−îc nh÷ng nÐt
chung vµ riªng so víi bµi ca dao võa nªu ë trªn :
- Th©n em nh− h¹t m−a rµo
H¹t r¬i xuèng giÕng, h¹t vµo v−ên hoa
C¶m nghÜ vÒ h×nh t−îng trong bµi ca dao "Kh¨n th−¬ng nhí ai"
Bµi lµm
T×nh yªu nam n÷ víi nh÷ng cung bËc, s¾c th¸i hÕt søc ®a d¹ng, phøc t¹p lµ mét
trong nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña ca dao ng−êi ViÖt. §i vµo thÕ giíi ca dao, nh÷ng
cung bËc, s¾c th¸i t×nh c¶m vèn v« h×nh, v« s¾c Êy bçng trë nªn hÕt søc cô thÓ sinh
®éng. TÊt c¶ lµ nhê c¸i t×nh ch©n thµnh, ch©n chÊt, ®»m th¾m víi lèi diÔn ®¹t ®éc ®¸o
cña t¸c gi¶ d©n gian. VÝ nh− bµi ca dao "Kh¨n th−¬ng nhí ai" – thi phÈm ®−îc xÕp
vµo hµng “bËc nhÊt chi nh−êng cho ai”.
Kh«ng ph¶i ngÉu nhiªn mµ bµi ca dao nµy th−êng ®−îc ng−êi ta nhí ®Õn víi c¸i
tªn "Kh¨n th−¬ng nhí ai". H×nh ¶nh chiÕc kh¨n kh«ng chØ lµ biÓu t−îng khëi ®Çu cho
nçi th−¬ng nhí cña c« g¸i mµ nã cßn lµ h×nh ¶nh ®−îc lÆp l¹i nhiÒu nhÊt víi nhiÒu t×nh
huèng kh¸c nhau.
Kh¨n th−¬ng nhí ai?
Kh¨n r¬i xuèng ®Êt
Kh¨n th−¬ng nhí ai
Kh¨n v¾t lªn vai
Bµi lµm
Bµi ca dao "C−íi nµng, anh toan dÉn voi" cuèi cïng "DÉn con chuét bÐo mêi d©n
mêi nµng". Cßn ng−êi con g¸i chØ th¸ch c−íi "mét nhµ khoai lang" lµ bµi ca dao thuéc
nhãm hµi h−íc. Chuyện dẫn cưới và thách cưới ở ñây không có trong ñời thực. Chàng
trai (nhà trai) ñem ñến “một con chuột béo”, “miễn là có thú bốn chân”; còn cô gái
(nhà gái) lại thách cưới bằng “một nhà khoai lang”.
Cả chàng trai và cô gái ñều ñùa vui hồn nhiên. Nói chuyện cưới xin, chuyện trăm
năm là một chuyện hết sức nghiêm túc nhưng vang lên tiếng cười vui vẻ, hài hước,
hóm hỉnh, chứng tỏ họ ñã rất hiểu hoàn cảnh của nhau và rất yêu nhau. Chỉ những
người yêu nhau, không ngần ngại nghèo khó, cũng không sợ hai bên gia ñình lo nghèo
mới có thể ñùa với nhau như thế. Một tinh thần lạc quan, trẻ trung trong cuộc sống của
Bµi lµm
An D−¬ng V−¬ng n−íc ¢u L¹c x©y thµnh Cæ Loa b¶o vÖ ®Êt n−íc. Nhµ vua x©y
nhiÒu lÇn nh−ng cø x©y xong lµ thµnh l¹i ®æ.
Nhê cã “Sø Thanh Giang” lµ Rïa Vµng gióp ®ì, nhµ vua ®# x©y thµnh v÷ng
ch¾c. Rïa Vµng cho nhµ vua lÉy ná ®Ó b¶o vÖ thµnh, khiÕn TriÖu §µ nhiÒu lÇn x©m
l−îc ¢u L¹c nh−ng ®Òu thÊt b¹i.
TriÖu §µ ®# t×m c¸ch cÇu h«n c«ng chóa MÞ Ch©u cña ¢u L¹c cho con trai lµ
Träng Thuû. MÞ Ch©u tiÕt lé lÉy ná cho chång biÕt. Träng Thuû ®# ®¸nh tr¸o lÉy ná
mang vÒ cho TriÖu §µ. Tr−íc khi vÒ Träng Thuû hái MÞ Ch©u nÕu cã chiÕn tranh x¶y
ra th× t×m nµng b»ng c¸ch nµo, MÞ Ch©u nãi víi chång t×m theo dÊu vÕt l«ng ngçng.
TriÖu §µ cã lÉy ná ®# sang ®¸nh chiÕm ¢u L¹c. An D−¬ng V−¬ng v× ná thÇn
kh«ng cßn hiÖu nghiÖm ®# mÊt n−íc. Nhµ vua ®em MÞ Ch©u ch¹y vÒ ph−¬ng nam. Rïa
Vµng hiÖn lªn nãi “GiÆc ®ang ngåi ®−êng sau mµ nhµ ng−¬i kh«ng biÕt”. An D−¬ng
V−¬ng giÕt MÞ Ch©u. Tr−íc khi chÕt, nµng cÇu xin nÕu bÞ lõa dèi th× chÕt sÏ biÕn thµnh
§Ò sè 25
VÒ th¨m tr−êng cò
Bµi lµm
BÊt cø ai ®# kh«n lín tr−ëng thµnh trªn con ®−êng häc tËp, ®Òu lu«n t−ëng nhí
vÒ m¸i tr−êng th©n yªu. N¬i ®# ®−a m×nh ®Õn víi tri thøc, hßa nhËp víi b¹n bÌ, ®−îc
gÆp nhiÒu thÇy c« gi¸o míi ngay tõ buæi ®Çu c¾p s¸ch ®Õn tr−êng “THCS §«ng
C−¬ng”. H«m nay t«i míi cã dÞp vÒ th¨m tr−êng cò.
ThËt khã t¶ c¶m gi¸c cña t«i khi ngåi trªn xe. Mong ngãng, håi hép, kh«ng biÕt
m¸i tr−êng x−a giê ®©y ®# ®æi thay ra sao ? Lßng n¸o nøc muèn ngay lËp tøc ®−îc
nh×n thÊy ng«i tr−êng x−a. Ng«i tr−êng cò ®# cã rÊt nhiÒu ®æi thay. Nhí ngµy nµo mÑ
d¾t t«i ®Õn tr−êng trªn con ®−êng ®Êt nhá vµ hÑp giê ®©y ®# lµ con ®−êng d¶i nhùa
b»ng ph¼ng vµ réng r#i, hai bªn trång hai hµng c©y xanh to¶ rîp bãng m¸t, nhµ tÇng
san s¸t mäc lªn.
May m¾n lÇn vÒ cña t«i l¹i ®óng vµo dÞp nghØ hÌ, mïa hoa g¹o në ré. C©y hoa
g¹o sõng s÷ng tr−íc cæng tr−êng cho nh÷ng b«ng hoa g¹o nh− mät ngän nÕn lung linh
chiÕu s¸ng. T«i ®−a m¾t nh×n vÒ phÝa cæng tr−êng, thÊy kh¸c l¹ rÊt nhiÒu. BiÓn cæng
®−îc trang trÝ më réng. Hai bªn con ®−êng dÉn vµo v¨n phßng lµ hai d#y ghÕ ®¸ vµ
chËu c¶nh cña c¸c líp kØ niÖm nhµ tr−êng nh©n dÞp n¨m häc cuèi cÊp cña m×nh. Trong
sè ®ã cã c¶ líp 6A cña chóng t«i.
§«i ch©n t«i cø rÝu l¹i, nh− cã ai ®ã ®øng sau ®Èy t«i ®i vËy. Ng«i tr−êng rÊt
khang trang, ®Ñp ®Ï khiÕn t«i ng¹c nhiªn v« cïng, nghÜ vÒ th¸ng n¨m häc trß cña m×nh
thiÕu thèn rÊt nhiÒu t«i l¹i −íc mong sao ®−îc quay l¹i tuæi häc ngµy x−a ®Ó ®−îc häc
tËp trong ng«i tr−êng víi nh÷ng thiÕt bÞ hiÖn ®¹i nh− b©y giê : Häc ®µn, häc vi tÝnh...
víi nh÷ng ®å dïng thiÕt bÞ ®Çy ®ñ. KØ niÖm ngµy x−a hiÖn vÒ, ®an xen vµo thùc t¹i : Ve
sÇu kªu trªn t¸n l¸, hoa ph−îng, hoa g¹o në ®á trªn c©y, c¶ líp t«i kÐo nhau ®i lÊy hoa
®em vÒ Ðp vµo trang vë thµnh nh÷ng c¸nh b−ím xinh xinh. Buæi liªn hoan cuèi cïng
Bµi lµm
- Bµ ¬i, ®©y lµ... ?
§øa ch¸u nhá nh¾n cña t«i trong mét lÇn vÒ th¨m quª víi bè mÑ nã ®# hái t«i nh−
vËy.
- §ã lµ c¸i l−îc, ch¸u ¹, mét c¸i l−îc ngµ.
T«i ©u yÕm tr¶ lêi. Nã ng−íc m¾t nh×n t«i :
- Sao nã cò vËy bµ ?
- Tr«ng nã cò nh−ng nã lµ mét kØ vËt v« gi¸, bëi nã lµ do cô néi cña ch¸u, lµ bè
cña bµ, tÆng cho bµ ®Êy.
Con bÐ nh×n t«i víi vÎ tß mß nh− ®ang chê ®ãn mét c©u chuyÖn cæ tÝch vËy.
...Còng ®# mÊy chôc n¨m tr«i qua råi nh−ng qu¸ khø vÉn in ®Ëm trong lßng t«i nh−
míi chØ h«m qua mµ th«i.
Håi t«i ch−a ®Çy mét tuæi, ba t«i ph¶i tho¸t li ®i kh¸ng chiÕn. M¸ t«i còng ®# mÊy lÇn
®i th¨m ba nh−ng kh«ng mang t«i theo ®−îc. VËy lµ ba chØ thÊy t«i qua tÊm ¶nh nhá
vµ t«i còng chØ thÊy ba qua mét tÊm ¶nh ba chôp víi m¸. Ba tr«ng thËt ®Ñp vµ hiÒn.
N¨m t¸m tuæi, mét h«m t«i ®ang ch¬i ë chßi d−íi bãng c©y xoµi tr−íc nhµ th× bçng
nghe cã tiÕng gäi. T«i quay l¹i. §ã lµ mét ng−êi ®µn «ng víi mét vÕt thÑo dµi trªn m¸.
§# thÕ, vÕt thÑo l¹i cßn ®á öng lªn, dÇn giËt, tr«ng thËt ®¸ng sî. Ng−êi ®µn «ng cø ®−a
tay ra, chÇm chËm b−íc vÒ phÝa t«i, giäng lÆp bÆp run run :
Ng−êi ®µn «ng Êy ë nhµ t«i nh÷ng ba ngµy. T«i cµng t×m c¸ch lÈn tr¸nh th× «ng ta l¹i
cµng vç vÒ t«i. T«i ghÐt nh÷ng hµnh ®éng ®ã tõ «ng ta. H¼n «ng ta ®ang mong ®îi t«i
gäi «ng ta lµ “ba” ®©y mµ. Kh«ng bao giê, t«i chØ gäi “ba” víi ba cña t«i th«i. Tíi giê,
m¸ b¶o t«i gäi “ba” vµo ¨n c¬m, t«i kh«ng chÞu.
- Th× m¸ cø kªu ®i.
M¸ t«i næi giËn qu¬ ®òa bÕp ®Þnh ®¸nh, t«i ph¶i gäi nh−ng chØ nãi træng :
- V« ¨n c¬m !
¤ng ta vÉn ngåi im, t«i l¹i nãi väng ra :
- C¬m chÝn råi !
ThÕ mµ «ng ta còng kh«ng quay l¹i. §# thÕ th× th«i. T«i bùc béi.
- Con kªu råi mµ ng−êi ta kh«ng nghe.
Lóc Êy, «ng ta quay l¹i nh×n t«i võa khe khÏ l¾c ®Çu võa c−êi. ¤ng ta c−êi thËt hiÒn.
MÆc kÖ «ng ta, t«i vÉn thùc hiÖn lêi høa cña lßng m×nh.
H«m sau, ®ang nÊu c¬m th× m¸ t«i ch¹y ®i mua thøc ¨n. M¸ dÆn cã g× cÇn th× gäi “ba”
gióp cho. Kh«ng, kh«ng bao giê. Cã chÕt t«i còng kh«ng thÌm nhê «ng ta. ThÕ mµ l¹i
cã chuyÖn. Nåi c¬m to qu¸, t«i kh«ng thÓ b¾c xuèng ch¾t n−íc ®−îc. Lµm sao b©y giê.
T«i chît nghÜ tíi ng−êi ®µn «ng ®ã. NghÜ r»ng «ng ta thËt ra th× còng tèt ®Êy chø,
nhiÒu lóc «ng ta thËt hiÒn. T«i nh×n «ng ta, t«i còng muèn nhê «ng ta. Nh−ng t«i
B÷a c¬m, «ng ta g¾p c¸i trøng c¸ to vµng ®Ó vµo chÐn t«i. B×nh th−êng t«i rÊt thÝch ¨n
trøng c¸. T«i soi vµo chÐn. Gi¸ nh− ®©y lµ cña ba g¾p cho m×nh th× hay qu¸. T«i thÇm
nghÜ vËy, nh−ng t«i kÞp nhËn ra «ng ta kh«ng ph¶i lµ ba t«i. T«i hÊt véi c¸i trøng ra,
c¬m v¨ng tung toÐ kh¾p m©m. ¤ng ta vung tay ®¸nh t«i vµ hÐt lªn :
- Sao mµy cøng ®Çu vËy h¶ ?
T«i chît nhËn ra hµnh ®éng võa råi cña m×nh thËt v« lÔ, t«i thËt lµ h− ®èn. Nh−ng
còng v× t«i kh«ng muèn nhËn «ng ta lµ ba. NÕu t«i nhËn c¸i trøng ®ã cã kh¸c g× t«i
nhËn «ng ta lµ ba. T«i kh«ng thÓ ngåi víi «ng ta n÷a. NÕu cßn ngåi cã khi t«i cßn cã
nh÷ng hµnh ®éng v« lÔ h¬n còng nªn. V¶ l¹i t«i kh«ng muèn ngåi c¹nh «ng ta. T«i g¾p
l¹i c¸i trøng c¸ vµo chÐn, lÆng lÏ ®øng dËy, b−íc ra khái m©m. Xuèng bÕn, t«i nh¶y
xuèng xuång, më lßi tãi cè lµm cho d©y lßi tãi khua ræn r¶ng, khua thËt to, råi lÊy dÇm
b¬i qua s«ng. T«i sang nhµ ngo¹i. T«i sÏ kÓ cho ngo¹i nghe vÒ ng−êi ®µn «ng ®¸ng sî
Êy ®¸ng ghÐt nh− thÕ nµo. T«i c¶m thÊy øc. ¤ng ta cã quyÒn g× mµ ®¸nh t«i c¬ chø.
Nh−ng t«i cè k×m nÐn ®Ó sang ngo¹i míi khãc. T«i kh«ng muèn khãc tr−íc mÆt «ng
ta, nh− vËy lµ t«i trë nªn yÕu ®uèi tr−íc «ng ta, t«i kh«ng muèn ®iÒu ®ã. M¸ t«i cã
§Ò sè 27
Em gÆp chÞ TÊm
Bµi lµm
¸nh s¸ng ban mai räi vµo m¾t lµm t«i choµng dËy ngì ngµng. T«i ®ang n»m ë
®©u thÕ nµy ? Nh×n xung quanh t«i míi nhËn ra m×nh ®ang n»m trªn mét th¶m cá xanh
m−ít, d−íi mét gèc c©y b−ëi giµ. Xung quanh t«i mïi hoa th¬m ngan ng¸t. LÝu lo bªn
c¹nh lµ tiÕng chim, rËp rên c¸nh b−ím. C¹nh ®Êy lµ mét c¸i giÕng x©y b»ng ®¸ xanh.
T«i c¶m thÊy kh¸t n−íc v« kÓ, liÒn tiÕn l¹i phÝa giÕng. Nh×n xuèng, n−íc trong veo. Ví
lÊy chiÕc gµu ®Ó bªn thµnh, t«i th¶ xuèng giÕng. Qu¸i l¹, th¶ m#i, th¶ m#i mµ ch¼ng
®Õn n−íc. Chît t«i thÊy chim ®# ngõng hãt, b−ím còng ngõng bay, råi chóng dån vÒ
mét phÝa, rÝu rÝt vui mõng. T«i quay l¹i phÝa ®ã th× thÊy mét chÞ ¸o tø th©n léng lÉy,
võa ®i võa h¸t. Tr«ng thÊy t«i, chÞ l−ít nhÑ ®Õn bªn, mØm c−êi :
- Em lµ ai mµ l¹i lªn ®−îc ®©y ?
T«i lo l¾ng :
- D¹... em... em.
- Em ®õng sî, chÞ tªn lµ TÊm, cßn em ?
T«i reo lªn :
A ! ChÞ cã ph¶i lµ chÞ TÊm trong truyÖn TÊm C¸m kh«ng ?
ChÞ khÏ gËt ®Çu, vÐn ¸o ngåi xuèng gèc b−ëi, kÐo t«i ngåi theo. Tr«ng chÞ xinh hÖt
nh− t«i vÉn th−êng t−ëng t−îng mäi ngµy. Chim chãc bay quanh chóng t«i hãt nh÷ng
Bµi lµm
Råi hãng m¸t thuë ngµy tr−êng
HoÌ lôc ®ïn ®ïn t¸n rîp g−¬ng
Th¹ch lùu hiªn cßn phun thøc ®á
Hång liªn tr× ® tiÔn mïi h−¬ng
Lao xao chî c¸ lµng ng− phñ
D¾ng dái cÇm ve lÇu tÞch d−¬ng
DÏ cã Ngu cÇm ®µn mét tiÕng
D©n giµu ®ñ kh¾p ®ßi ph−¬ng.
Bµi th¬ 8 c©u 57 ch÷ gåm mét bøc tranh c¶nh ngµy hÌ - 6 c©u ®Çu vµ mét lêi
b×nh, suy ngÉm tõ bøc tranh Êy - 2 c©u cuèi.
Trong bøc tranh ®Ëm mµu, nÒn trêi chiÒu r¸ng ®á, mét ng«i lÇu v¾ng lÆng, c©y
hoÌ cæ thô ngoµi s©n t¸n xanh thÉm, che rîp, bªn hiªn nhµ c©y th¹ch lùu s¾c ®á.
Vµi ba chó ve trªn c¸c cµnh c©y. Ao sen hång vµ xa xa lµ lµng chµi ®ang häp
chî. Cã mét ng−êi ngåi trªn lÇu tr©m ng©m.
Xem tranh, tr−íc hÕt ta thÊy mét t− thÕ cña con nguêi ngåi ®ã. C©u më ®Çu “hãng
m¸t” - ngo¹n c¶nh nhµn nh#, th¶nh th¬i.
Nªn nhí, ®©y lµ bøc tranh th¬ cña vÞ t−íng cÇm qu©n tõng x«ng pha trËn m¹c
mét thêi, tõng “®au lßng nhøc ãc” v× vËn n−íc tõng cïng Lª Lîi “dùng cÇu tróc ngän
Bµi lµm
Bµi th¬ më ra víi c¶nh hoang phÕ :
Hå T©y c¶nh ®Ñp ho¸ gß hoang
C¶m xóc tr−íc nh÷ng ®æi thay x# héi, cuéc ®êi nh− chíp m¾t th−êng trë ®i trë
l¹i trong th¬ v¨n hËu k× phong kiÕn. Nh÷ng “bi bÓ n−¬ng d©u, bøc tranh v©n cÇu”
(Cung o¸n ng©m khóc), nh÷ng “cuéc hÝ tr−êng”, “vòng tang th−¬ng”, “líp sãng phÕ
h−ng” (Th¨ng Long thµnh hoµi cæ, Ch¬i ®µi kh¸n xu©n TrÊn Vâ, Chïa TrÊn B¾c), råi
“mét phen thay ®æi s¬n hµ” (V¨n chiªu hån)... ®Òu lµ dÊu tÝch cña nh÷ng biÕn ®éng x#
héi. C©u th¬ lµ lêi NguyÔn Du than thë cho sù tµn lôi cña c¸i ®Ñp trong t©m thÕ chung
cña thêi ®¹i bÊy giê. H×nh ¶nh “V−ên hoa bªn T©y Hå biÕn thµnh bi hoang hÕt” (T©y
Hå hoa uyÓn tËn thµnh kh−) cè nhiªn chØ cã ý nghÜa t−îng tr−ng, nh−ng sao nhøc nhèi,
xãt xa... §ã lµ duyªn cí ®Ó sang c©u sau bËt lªn tiÕng thæn thøc cña tr¸i tim nh©n hËu
NguyÔn Du.
Thæn thøc bªn song m¶nh giÊy tµn.
§©y lµ dÞch tho¸t nghÜa, nguyªn t¾c “§éc ®iÕu song tiÒn nhÊt chØ th−”. C©u th¬
nguyªn t¾c næi lªn mét NguyÔn Du víi tÊm lßng ®au xãt, mét m×nh tr−íc song cöa,
viÕng hån nµng TiÓu Thanh qua mét tËp s¸ch nhá.
Hai c©u sau lµ h×nh ¶nh nµng TiÓu Thanh. Nh¾c ®Õn mét tµi n÷ cã sè phËn oan
nghiÖt, sèng tr−íc ®ã ba thÕ kØ, NguyÔn Du chØ gîi nh÷ng nÕt tiªu biÓu nhÊt :
Son phÊn cã thÇn ch«n vÉn hËn
V¨n ch−¬ng kh«ng mÖnh ®èt cßn v−¬ng
Nµng TiÓu Thanh tiªu biÓu cho nh÷ng ng−êi con g¸i “hång nhan b¹c mÖnh”.
C¸i chÕt oan khiªn cña nµng ®Ó th−¬ng ®Ó tiÕc cho bao ng−êi. H¬n thÕ n÷a, ë nµng cã
sù thèng nhÊt gi÷a vÎ ®Ñp h×nh thÓ vµ vÎ ®Ñp t©m hån. Nµng cã nhan s¾c, cã tµi v¨n
ch−¬ng. Nh÷ng vÇn th¬ cßn sãt l¹i lµm rung ®éng tr¸i tim ng−êi ®äc c¸c thÕ hÖ sau.
TiÓu Thanh lµ h×nh ¶nh lÝ t−ëng cña c¸i ®Ñp, lµ biÓu hiÖn c¸i nh×n tiÕn bé cña NguyÔn
Du vÒ ng−êi phô n÷ (hiÖn th©n cña c¸i ®Ñp hoµn thiÖn, hoµn mÜ) vèn ®# ®−îc biÓu hiÖn
thµnh hÖ thèng trong th¬ «ng. Tõ ng−êi ca n÷ ®Êt La Thµnh, ng−êi g¶y ®µn Long
§Ò sè 30
Ph©n tÝch bµi th¬ §éc TiÓu Thanh kÝ ®Ó thÊy ®−îc tÊm lßng ®ång c¶m s©u s¾c
cña NguyÔn Du víi nµng TiÓu Thanh còng lµ nh÷ng t©m sù, suy ngÉm vÒ chÝnh
cuéc ®êi nhµ th¬.
Bµi lµm
Trong gia tµi thi ca phong phó cña ®¹i thi hµo d©n téc NguyÔn Du, bé phËn th¬ ch÷
H¸n cã vai trß kh¸ ®Æc biÖt. §ã lµ nh÷ng bµi mµ NguyÔn Du cã thÓ trùc tiÕp béc lé
nh÷ng t©m t−, t×nh c¶m; bµy tá nh÷ng day døt tr¨n trë cña m×nh. Trong bµi th¬ "§éc
TiÓu Thanh ký" nh÷ng t©m sù Êy cña NguyÔn Du l¹i cã ®−îc sù t−¬ng ®ång, gÇn gòi
víi cuéc ®êi, sè phËn tµi s¾c mµ bÊt h¹nh cña TiÓu Thanh. Bëi vËy bµi th¬ lµ sù kÕt hîp
hµi hoµ gi÷a nçi th−¬ng ng−êi vµ sù th−¬ng m×nh, gi÷a sù xãt th−¬ng cho kiÕp ng−êi
mÖnh b¹c vµ lßng tr©n träng ngîi ca nh÷ng phÈm chÊt cao ®Ñp cña con ng−êi. §ã còng
lµ mét ph−¬ng diÖn quan träng, s©u s¾c trong chñ nghÜa nh©n ®¹o cña NguyÔn Du.
Trong th¬ v¨n trung ®¹i, kh«ng ph¶i Ýt h×nh ¶nh nh÷ng ng−êi phô n÷ "tµi hoa b¹c
mÖnh", lµ n¹n nh©n cña c¸i quy luËt "hång nhan ®a tru©n". Ng−êi cung n÷ cña NguyÔn
Gia ThiÒu ®a tµi lµ thÕ:
C©u cÈm tó ®µn anh hä Lý
C¶m nhËn bµi th¬ VËn n−íc (Quèc té) cña §ç Ph¸p ThuËn ®Ó
lµm s¸ng tá ý kiÕn sau : "Bµi th¬ cã ý nghÜa nh− mét tuyªn ng«n hoµ
b×nh, ng¾n gän”.
Bµi lµm
Kh¸t väng yªu n−íc kh«ng chØ kh¼ng ®Þnh tr−íc nh÷ng biÕn cè, nh÷ng sù kiÖn
lÞch sö cïng víi sù ra ®êi cña tuyªn ng«n ®éc lËp trong “Nam quèc s¬n hµ" cña Lý
Th−êng KiÖt mµ cßn ®−îc thÓ hiÖn trong nh÷ng b¶n tuyªn ng«n hoµ b×nh ng¾n gän.
Bµi th¬ “VËn n−íc” (Quèc té) cña §ç ThuËn mang ý nghÜa thêi ®¹i nh− thÕ.
§Ò sè 32
H·y lµm s¸ng tá lý t−ëng nh©n nghÜa mµ NguyÔn Tr·i lÊy lµm tiÒn ®Ò lý luËn
vµ lµ nÒn t¶ng t− t−ëng trong “B×nh Ng« ®¹i c¸o”
Bµi lµm
B×nh Ng« ®¹i c¸o lµ hiÖn t−îng cã mét kh«ng hai trong lÞch sö v¨n häc ViÖt
Nam. Víi ngßi bót cña ng−êi anh hïng d©n téc NguyÔn Tr#i - nh©n vËt toµn tµi sè mét
cña thêi phong kiÕn - bµi c¸o kh«ng chØ lµ sù tuyªn bè vÒ th¾ng lîi cña sù nghiÖp
“B×nh Ng«” nh− mÖnh lÖnh mµ Lª Lîi giao phã. H¬n thÕ, t¸c phÈm ®# trë thµnh ¸ng
“Thiªn cæ hïng v¨n” mu«n ®êi bÊt hñ, lµ b¶n tuyªn ng«n ®anh thÐp, hïng hån vÒ nÒn
Bài làm
“Trao duyên”- một hành ñộng “trả nghĩa chàng Kim” của Thuý Kiều thể hiện
một nét ñẹp trong ñạo sống của người xưa, “tình” thường gắn liền với “nghĩa”. ðó là
một ñặc ñiểm quan trọng trong quan niệm truyền thống về tình yêu. ðó là cái nhìn
hiện thực của Nguyễn Du về con người. Nhưng bên cạnh ñó, ta còn thấy một nàng
Kiều thiết tha với tình yêu, thiết tha với cuộc sống riêng tư. ðiều ñó ñược thể hiện qua
nỗi ñau ñớn của nàng vì tình yêu tan vỡ. Chiều sâu và sự chân thành trong tình cảm
của nàng Kiều ñược bộc lộ sâu sắc khi nàng ñối diện với kỉ vật, kỉ niệm tình yêu.
Mối tình Kim- Kiều là mối tình ñẹp vượt lễ giáo phong kiến. Mối tình của ñôi tài
tử- giai nhân ấy ñã có những kỉ niệm trong sáng, ñẹp ñẽ, sâu nặng thiết tha. Kỉ niệm
chính là hiện thân của tình yêu. Kỉ vật gắn với kỉ niệm, là một dạng vật chất hoá của kỉ
niệm. Cho nên, rải rác suốt trong ñoạn Trao duyên, Thuý Kiều ñã nhắc tới, ñã sống và
ñau ñớn với những kỉ vật và kỉ niệm ấy.
Trước hết, kỉ niệm ñược Kiều nhắc ñến một cách tế nhị khi nói với Thuý vân về
mối tình của mình :
Kể từ khi gặp chàng Kim
Khi ngày quạt ước, khi ñêm chén thề
Ngôn ngữ khách quan, chữ “khi” lặp lại như dư âm của cái ñã qua, lời lẽ có vẻ
thanh thản. Nhưng cái thiết tha, cái chiều sâu của tình cảm lại nằm ở kỉ niệm “gặp
chàng Kim”. ðó là kỉ niệm của phút giây gặp gỡ ban ñầu mà “nghìn năm hồ dễ mấy ai
quên”. Cả một vùng trong sáng của kí ức hiện về. Nhưng lúc này Kiều còn ñủ lí trí ñể
kìm nén, ñể không bị kỉ niệm cuốn vào tâm tưởng. Nhưng ñến câu: “Khi ngày quạt
ước, khi ñêm chén thề” thì kỉ niệm của ngày trao quạt cho nhau ñể hẹn ước, ñêm dưới
trăng uống rượu nguyện thề thuỷ chung tự nó nói lên sự sâu nặng của một mối tình:
trong sáng mà mãnh liệt, thiết tha.
ðề sè 34
Cảm nhận về nỗi “thương mình” và ý thức về phẩm giá của nàng Kiều (TruyÖn
KiÒu - NguyÔn Du) qua ñoạn thơ :
Biết bao bướm lả ong lơi
Cuộc say ñầy tháng trận cười suốt ñêm.
Dập dìu lá gió cành chim,
Sớm ñưa Tống Ngọc tối tìm Trường Khanh.
Khi tỉnh rượu lúc tàn canh,
Giật mình mình lại thương mình xót xa.
Khi sao phong gấm rủ là,
Giờ sao tan tác như hoa giữa ñường.
Mặt sao dày gió dạn sương,
Thân sao bướm chán ong chường bấy thân!
Bài làm
Mộng Liên ðường chủ nhân ñã khái quát về thân thế Thuý Kiều: “Khi lai láng
tình thơ, người tựa án khen tài châu ngọc; Khi duyên ưa kim cải non biển thề bồi; Khi
ñất nổi ba ñào cửa nhà tan tác; Khi lầu xanh, khi rừng tía, cõi ñi về nghĩ cũng chồn
chân; Khi kinh kệ, khi can qua, mùi từng trải nghĩ cùng tê lưỡi…”. Thuý Kiều ñã trải
qua hầu hết những nỗi ñau khổ tái tê nhất của người phụ nữ dưới thời phong kiến. Khổ
ñau nhưng luôn có ý thức về “kiếp ñoạn trường” của bản thân, rơi vào lầu xanh, Kiều
thương thân xót phận nhưng cũng luôn ý thức về phẩm giá. ñiều ñó góp phần làm nên
giá trị nhân ñạo lớn lao và sâu sắc của tác phẩm.
Vận mệnh và tính cách có màu sắc bi kịch của nàng kiều quán xuyến toàn bộ nội
dung tác phẩm. Nhan sắc “nghiêng nước, nghiêng thành”, tài ñàn tuyệt diệu, tài thơ
Bµi lµm
§Ò sè 36
TruyÖn cæ tÝch lµ nh÷ng giÊc m¬ ®Ñp cña nh©n d©n lao ®éng
Bµi lµm
T«i kh«ng thÓ nµo quªn ®−îc nh÷ng c©u chuyÖn cæ tÝch ®# ®Õn víi t«i tõ thuë Êu
th¬. N¨m th¸ng qua ®i, nhiÒu ®iÒu trong kÝ øc tuæi th¬ còng xa mê dÇn, duy chØ cã
nh÷ng Ên t−îng tõ nh÷ng c©u chuyÖn cæ tÝch lµ vÉn kh«ng hÒ biÕn mÊt. Nh÷ng giÊc m¬
k× diÖu trong mçi c©u chuyÖn xa x−a ®ã lu«n sèng dËy trong t«i víi søc hÊp dÉn l¹ k×.
NghÜ vÒ nh÷ng truyÖn cæ tÝch, tr−íc hÕt lµ nghÜ vÒ nh÷ng giÊc m¬ ®Ñp ë ®ã.
GiÊc m¬ lµ nh÷ng t−ëng t−îng vÒ nh÷ng ®iÒu ch−a vµ kh«ng cã thùc. GiÊc m¬ ®Ñp
lµ t−ëng t−îng vÒ nh÷ng ®iÒu mµ con ng−êi khao kh¸t cã ®−îc trong thùc tÕ.
Mçi c©u chuyÖn cæ tÝch ®Òu x©y dùng ®−îc mét hiÖn thùc hÕt søc ®Ñp ®Ï, nh−ng lµ
mét hiÖn thùc kh«ng cã thËt, lµ hiÖn thùc trong m¬ −íc. TÊt c¶ nh÷ng g× kh«ng thÓ cã,
kh«ng thÓ thùc hiÖn trong thùc tÕ ®Òu ®# ®−îc thùc hiÖn trän vÑn vµ triÖt ®Ó trong mçi
c©u chuyÖn. Nãi c¸ch kh¸c, truyÖn cæ tÝch lµ thÕ giíi cña nh÷ng giÊc m¬, trong nh÷ng
giÊc m¬ Êy nh©n d©n lao ®éng thùc thi lý t−ëng, mong −íc cña m×nh. §ã lµ lÝ t−ëng vÒ
sù c«ng b»ng trong cuéc ®êi. Ng−êi hiÒn lµnh, l−¬ng thiÖn ®−îc h−ëng h¹nh phóc sung
s−íng, kÎ xÊu xa ¸c ®éc bÞ trõng trÞ, x# héi ®−îc s¾p xÕp l¹i theo trËt tù hîp lÝ.Ng−êi
lao ®éng lµm chñ, kÎ bãc lét bÞ t−íc bá mäi quyÒn vÞ. Mét cuéc sèng tèt ®Ñp cho
nh÷ng cuéc ®êi cïng khæ, ®ã kh«ng cßn lµ viÔn c¶nh trong t−¬ng lai mµ ®# trë thµnh
mét sù thùc trong hiÖn t¹i ë mçi c©u chuyÖn cæ tÝch.
C« TÊm må c«i trë thµnh hoµng hËu, anh Khoai nghÌo khæ trë thµnh con rÓ phó
«ng, Th¹ch Sanh c«i cót ®−îc lµm phß m#, Sä Dõa xÊu xÝ cã ®−îc vî xinh ®Ñp, nÕt na
vµ lét x¸c thµnh chµng trai tuÊn tó, thi ®ç tr¹ng nguyªn...
Bµi lµm
Khóc ruét miÒn Trung nèi liÒn hai miÒn Nam B¾c, miÒn ®Êt Xø Thanh ®Þa linh
nh©n kiÖt, t×nh ng−êi ®Ëm s©u, ai ®i ®©u vÒ ®©u cã dÞp ghÐ qua còng båi håi ®Ó nhí ®Ó
th−¬ng, v−¬ng vÊn m#i. M¶nh ®Êt thanh b×nh, con ng−êi hiÕu kh¸ch, c¶nh trÝ l«i cuèn
víi nh÷ng danh lam th¾ng c¶nh nªn th¬. Tõ bao giê ®# trë thµnh ®iÓm ®Õn hÊp dÉn víi
tao nh©n mÆc kh¸ch. Ai ®# mét lÇn tíi xø Thanh h¼n kh«ng thÓ nµo kh«ng nhí tíi
Hµm Rång lÞch sö, mét Hµm Rång anh hïng vµ mét Hµm Rång ®# ®i vµo th¬ v¨n nèi
bao ®êi thi sÜ.
N»m c¸ch thµnh phè Thanh Ho¸ 5 km vÒ h−íng B¾c theo ®−êng thuû cò hay lµ 7
km theo ®−êng quèc lé 1A, Hµm Rång hiÖn lªn víi s¬n thuû h÷u t×nh, trêi m©y thËt lµ
diÔm lÖ. Thiªn nhiªn d−êng nh− cã sù −u ®#i ®Æc biÖt víi n¬i nµy. §# qua hµng tr¨m
n¨m, bµn tay con ng−êi khai ph¸, x©y dùng nh−ng Hµm Rång - S«ng M# vÉn gi÷
nguyªn ®−îc c¸i vÎ ban ®Çu mµ t¹o ho¸ ®# ban cho. Nh÷ng g× con ng−êi dùng nªn vµ
nh÷ng g× vèn cã cña ®Êt trêi cã sù hoµ hîp víi nhau t¹o nªn nÐt riªng. Võa hïng l¹i
nªn th¬, m−ît mµ ®»m th¾m mµ vÉn gi÷ ®−îc chót g× hoang s¬. CÇu Hµm Rång b¾c
ngang ®«i bê s«ng M#, hai bªn lµ nói non. TruyÒn thuyÕt kÓ r»ng, mét con rång xanh
§Ò sè 38
ThuyÕt minh ng¾n gän vÒ NguyÔn D÷ vµ ChuyÖn chøc ph¸n sù ®Òn T¶n
Viªn
Bµi lµm
NguyÔn D÷ sèng vµo kho¶ng thÕ kû XVI ch−a râ n¨m sinh vµ n¨m mÊt, ng−êi x#
§ç Tïng, huyÖn Tr−êng T©n (nay lµ Thanh MiÖn - H¶i D−¬ng) «ng xuÊt th©n trong
mét gia ®×nh khoa b¶ng (cha lµ tiÕn sÜ ®êi Lª), tõng ®i thi vµ ®# ra lµm quan, nh−ng
chñ yÕu lµ sèng Èn dËt.
NguyÔn D÷ ®Ó l¹i t¸c phÈm næi tiÕng TruyÒn k× m¹n lôc (Ghi chÐp t¶n m¹ vÒ
nh÷ng c©u chuyÖn truyÒn k×) b»ng ch÷ H¸n gåm cã 20 truyÖn. MÆc dï thÓ lo¹i truyÒn
k× cã yÕu tè k× ¶o, hoang ®−êng nh−ng mçi thiªn truyÖn ®Òu ®Ëm chÊt hiÖn thùc vµ
nh©n ®¹o. Ta cã thÓ thÊy ®−îc dÊu Ên thêi ®¹i thÕ kû XVI víi hiÖn thùc chiÕn tranh phi
nghÜa, sù tµn b¹o bÊt c«ng cña x# héi vµ th©n phËn bi th¶m cña con ng−êi. TruyÒn k×
m¹n lôc ®−îc mÖnh danh lµ “Thiªn cæ k× bót” (Bót l¹ cña mu«n ®êi).
ChuyÖn chøc ph¸n sù ë ®Òn T¶n Viªn lµ mét trong 20 truyÖn cña t¸c phÈm nµy.
Thuéc thÓ lo¹i truyÒn k×, nªn truyÖn cã nh÷ng yÕu tè hoang ®−êng. Nh÷ng yÕu tè nµy
lµ ph−¬ng tiÖn ®Ó ngô ý phª ph¸n vµ khuyªn r¨n, gi¸o dôc. C©u chuyÖn kÓ vÒ nh©n
Ng« Tö V¨n - mét ng−êi c−¬ng trùc, kh«ng sî hung thÇn, gan d¹ tr−íc quû d¹ xoa, bÊt
khuÊt tr−íc Diªm V−¬ng. Dòng c¶m, c−¬ng trùc ®Êu tranh cho chÝnh nghÜa, cuèi cïng
Ng« Tö V¨n ®# chiÕn th¾ng, gi¶i trõ ®−îc tai ho¹, ®em l¹i an lµnh cho d©n, diÖt trõ tËn
§Ò sè 39
ThuyÕt minh ng¾n gän §¹i ViÖt Sö kÝ toµn th−
Bµi lµm
“§¹i ViÖt sö kÝ toµn th−” lµ bé chÝnh sö lín cña ViÖt Nam do Ng« SÜ Liªn biªn
so¹n. Ng« SÜ Liªn, ch−a râ n¨m sinh vµ mÊt, ng−êi tØnh Hµ T©y ngµy nay, ®ç tiÕn sÜ
n¨m 1442 d−íi triÒu Lª Th¸i T«ng. ¤ng v©ng lÖnh Lª Th¸nh T«ng biªn so¹n bé “§¹i
ViÖt sö kÝ toµn th−” ®å sé nµy.
Bé §¹i ViÖt sö kÝ toµn th− hoµn tÊt n¨m 1497, gåm 15 quyÓn, ghi chÐp lÞch sö tõ
thêi Hång Bµng cho ®Õn khi Lª Th¸i Tæ lªn ng«i (n¨m 1428). Theo lêi tùa cña t¸c gi¶
ë ®Çu s¸ch th× bé s¸ch nµy ®−îc biªn so¹n dùa trªn c¬ së bé “§¹i ViÖt sö kÝ cña Lª
V¨n H−u ë ®êi TrÇn vµ Sö kÝ tôc biªn cña Phan Phu Tiªn, thêi ®Çu nhµ Lª. Nh− vËy, cã
thÓ xem Ng« SÜ Liªn lµ ng−êi tham kh¶o, gi÷ chç ®−îc, bá chç háng, thªm chç cÇn
cña c¸c th− tÞch lÞch sö tr−íc ®ã ®Ó lµm nªn bé sö quy m« lín ®Çu tiªn cña n−íc ta
T¸c phÈm thÓ hiÖn tinh thÇn d©n téc m¹nh mÏ, võa cã gi¸ trÞ sö häc v× nh÷ng ghi
chÐp kÜ l−ìng, chi tiÕt, võa cã gi¸ trÞ v¨n häc cao do c¸ch kÓ chuyÖn sinh ®éng, hÊp
dÉn. Kh«ng chØ chó ý sù kiÖn mµ cßn chó ý t©m lÝ, th¸i ®é, hµnh ®éng, tÝnh c¸ch gãp
phÇn kh¾c häa s¾c nÐt ch©n dung nh©n vËt lÞch sö.
§Ò sè 40
Mïa xu©n trong th¬ ViÖt
(Giíi thiÖu qua mét sè bµi th¬ tù chän)
Bµi lµm
§Ò sè 41
Giíi thiÖu th¬ v¨n NguyÔn Tr·i
Bµi lµm
Trong thêi ®¹i phong kiÕn ë n−íc ta kh«ng cã vÞ anh hïng nµo nhiÒu tµi nh−ng
chÞu nhiÒu oan khiªn nh− NguyÔn Tr#i.
NguyÔn Tr#i lµ mét tµi n¨ng hiÕm cã. Tæng hîp nhiÒu con ng−êi trong mét con
ng−êi : nhµ chÝnh trÞ, qu©n sù, ngo¹i giao kiÖt xuÊt, nhµ t− t−ëng, v¨n ho¸ lín, nhµ
nghÖ sÜ lçi l¹c.
NguyÔn Tr#i lµ mét Oan khiªn hiÕm cã. HiÕm cã ai tµi n¨ng, c«ng lao, ®øc ®é
nh− NguyÔn Tr#i, vËy mµ ph¶i chÞu vu oan víi c¸i ¸n th¶m khèc “tru di tam téc”. Téi
cña NguyÔn Tr#i −, thùc ra «ng chÕt v× trong s¸ng qu¸, thanh liªm qu¸.
Tuy nhiªn, tùu trung l¹i, ®©y lµ con ng−êi yªu n−íc th−¬ng d©n, ®au ®¸u tÊm
lßng v× d©n gióp n−íc tiªu biÓu nhÊt trong h¬n mét ngh×n n¨m phong kiÕn ®éc lËp tù
chñ ViÖt Nam.
Lßng yªu n−íc th−¬ng d©n cña NguyÔn Tr#i cã nguån gèc tõ lÝ t−ëng nh©n nghÜa
cña Nho gi¸o, song ®−îc chän läc lÊy nh÷ng yÕu tè tÝch cùc, “ViÖt ho¸” theo yªu cÇu
®¹o ®øc vµ ®Æc biÖt lµ theo thùc tÕ cuéc ®Êu tranh gi¶i phãng ®Êt n−íc, theo ®ßi hái cña
d©n t×nh. Do ®ã, t− t−ëng nh©n nghÜa cña «ng võa tiÕn bé, võa thiÕt thùc. Cô thÓ : nh©n
nghÜa = yªu n−íc + th−¬ng d©n, trong ®ã, d©n lµ gèc cña n−íc. “Th©n d©n” còng lµ cèt
lâi trong t− t−ëng yªu n−íc cña «ng.
Lßng yªu n−íc th−¬ng d©n cña NguyÔn Tr#i võa nhÊt qu¸n, võa biÕn ®æi phï
hîp víi vËn ®éng cña cuéc sèng. Trong kh¸ng chiÕn, ®ã lµ lßng c¨m thï giÆc, ý chÝ
quyÕt chiÕn quyÕt th¾ng qu©n x©m l−îc. “B×nh Ng« ®¹i c¸o” lµ mét b¶n c¸o tr¹ng téi
¸c kÎ thï hïng hån :
N−íng d©n ®en trªn ngän löa hung tµn
Vïi con ®á xuèng hÇm tai v¹.
§Ò sè 42
PhÈm b×nh T¹i lÇu Hoµng H¹c tiÔn M¹nh H¹o Nhiªn
®i Qu¶ng L¨ng cña LÝ B¹ch
Bµi lµm
Bµi th¬, niÒm xóc c¶m trong mét cuéc ®−a tiÔn mét ng−êi b¹n cña LÝ B¹ch - M¹nh
H¹c Nhiªn, còng lµ nhµ th¬ næi tiÕng ®−¬ng thêi. Tuy lµ b¹n vong niªn, nh−ng hai
ng−êi ®ång c¶nh, ®ång ®iÖu vµ cïng thÝch ngao du s¬n thuû.
B¹n tõ lÇu H¹c lªn ®−êng
Gi÷a mïa hoa khãi ch©u D−¬ng xu«i dßng.
§Ò sè 43
ThuyÕt minh lý t−ëng nh©n nghÜa trong “B×nh Ng« ®¹i c¸o”
Bµi lµm
B×nh Ng« ®¹i c¸o lµ hiÖn t−îng cã mét kh«ng hai trong lÞch sö v¨n häc ViÖt
Nam. Víi ngßi bót cña ng−êi anh hïng d©n téc NguyÔn Tr#i - nh©n vËt toµn tµi sè mét
cña thêi phong kiÕn - bµi c¸o kh«ng chØ lµ sù tuyªn bè vÒ th¾ng lîi cña sù nghiÖp
ðề sè 44
Nội dung dân chủ và nhân ñạo của văn học dân gian Việt Nam
qua một số truyện dân gian ñã học
Bài làm
Dân chủ và nhân ñạo là nội dung bao trùm, xuyên suốt văn học Việt Nam nói
chung và văn học dân gian nói riêng. Qua một số tác phẩm văn học dân gian Việt nam
như Truyện An Dương Vương và Mị Châu, Trọng Thuỷ ; truyện Tấm Cám ; truyện thơ
Tiễn dặn người yêu,… chúng ta sẽ thấy rõ ñiều ñó.
Nhân ñạo là những nguyên tắc ñạo lí ñối xử giữa con người với con người, là
lòng nhân ái, là ngợi ca những vẻ ñẹp của con người. Nhân ñạo là cảm thông với
những nỗi khổ ñau, bất hạnh và lên tiếng bênh vực, ñấu tranh ñòi quyền sống, quyền
hạnh phúc con người. Nhân ñạo còn là tiếng nói trân trọng, ñề cao những ước mơ,
khát vọng của con người. Với tất cả những ñiều ñó thì nội dung dân chủ cũng chính là
một biểu hiện của nội dung nhân ñạo.
Văn học dân gian ra ñời trong bối cảnh mà người dân chưa có ñược tự do, dân
chủ. Cuộc sống bất công nghiệt ngã, cái ñói, cái nghèo dai dẳng. Văn học dân gian
vừa phản ánh hiện thực vừa biến những ñiều "không thể" thành "có thể" ñể nâng ñỡ
con người
Bài học mất nước ñầu tiên thật ñau xót. An Dương Vương mơ hồ với bản chất
thâm ñộc, dã tâm xâm lược của kẻ thù. Mị Châu nhẹ dạ cả tin dẫn ñến cảnh "nước mất
nhà tan". Rùa vàng kết tội Mị Châu là giặc, vua cha tuốt gươm chém nàng, tác giả dân
gian ñã tuyên ñọc và thi hành bản án của lịch sử. Tượng nàng Mị Châu cụt ñầu ñặt ở
khu di tích Cổ Loa có ý nhắc nhở hậu thế hãy ghi nhớ lấy bài học lịch sử ñau lòng.
Nhưng trong khi phê phán Mị Châu bằng "bản án tử hình" nghiêm khắc, nhân dân
cũng thấu hiểu nàng mắc tội không do chủ ý mà chỉ do vô tình nhẹ dạ nên ñể ước
nguyện của nàng ñược hoá thành ngọc trai, khi ñem ngọc trai về rửa ở nước giếng Cổ
ðÒ sè 45
Giới thiệu cuộc ñời và sự nghiệp thơ văn Nguyễn Du
Bài làm
Nguyễn Du (1765 - 1820) là ñại thi hào dân tộc, danh nhân văn hoá thế giới,
một nhà nhân ñạo lỗi lạc có “con mắt trông khắp sáu cõi và tấm lòng nghĩ suốt nghìn
ñời” (Mộng Liên ðường chñ nh©n).
Nguyễn Du, tên chữ là Tố Như, tên hiệu là Thanh Hiên, quê ở làng Tiên ðiền,
huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh. Ông sinh năm 1765 (Ất Dậu) trong một gia ñình có
nhiều ñời và nhiều người làm quan to dưới triều Lê - Trịnh. Cha là Nguyễn Nghiễm
từng giữ chức Tể tướng 15 năm. Mẹ là Trần Thị Tần, một người phụ nữ Kinh Bắc có
tài hát xướng.
Nguyễn Du sinh ra và lớn lên ở ñất Thăng Long. Thời thơ ấu, Nguyễn Du sống
trong nhung lụa. Lên 10 tuổi lần lượt mồ côi cả cha lẫn mẹ, cuộc ñời Nguyễn Du bắt
ñầu gặp những sóng gió trong cơn quốc biến ba ñào: Sống nhờ Nguyễn Khản (anh
cùng cha khác mẹ làm Thừa tướng phủ chúa Trịnh) thì Nguyễn Khản bị giam, bị Kiêu
binh phá nhà phải chạy trốn. Năm 19 tuổi, Nguyễn Du thi ñỗ tam trường rồi làm một
chức quan võ tận Thái Nguyên. Chẳng bao lâu nhà Lê sụp ñổ (1789) Nguyễn Du lánh
về quê vợ ở Thái Bình rồi vợ mất, ông lại về quê cha, có lúc giạt lên Bắc Ninh quê mẹ,
nhiều nhất là thời gian ông sống ở kinh thành Thăng Long.
ðề sè 46
Dựa vào ñoạn trích Chí khí anh hùng và tham khảo một số ñoạn trong Truyện
Kiều của Nguyễn Du, anh (chị) hãy viết một bài giới thiệu về nhân vật Từ Hải
Dàn bài
A. Mở bài
Giới thiệu khái quát:
- Từ Hải là một anh hùng lí tưởng, một nhân vật thể hiện giấc mơ công lý của
Nguyễn Du.
- Từ ngoại hình, lời nói, ñến hành ñộng, tính cách và ngay cả cách tỏ tình của Từ
Hải ñều toát lên phẩm chất của người anh hùng.
B. Thân bài
I. Giới thiệu về lai lịch, ngoại hình, diện mạo, tài năng, tính cách,... của Từ Hải
(dựa vào một số ñoạn trong Truyện Kiều).
1. Lai lịch, lí tưởng, sự nghiệp:
Họ Từ tên Hải vốn người Việt ñông
§Ò sè 47
Vµi nÐt vÒ con ng−êi ViÖt Nam trong quan hÖ víi thÕ giíi tù nhiªn qua v¨n häc
Bµi lµm
Buæi s¬ khai v¨n häc, b»ng t− duy thÇn tho¹i, v¨n häc nh×n tù nhiªn nh− c¸c vÞ thÇn
linh, nh»m nhËn thøc, c¶i t¹o, chinh phôc c¸i tù nhiªn nµy. TiÕp ®Õn, tù nhiªn chÝnh lµ
thiªn nhiªn quª h−¬ng, ®Êt n−íc : nói s«ng, ®ång ruéng, bÕn n−íc, dßng s«ng, con
tr©u, c¸nh cß t−¬i ®Ñp, th©n th−¬ng. Thiªn nhiªn nµy chñ yÕu ®−îc thÓ hiÖn trong c¸c
thÓ lo¹i tr÷ t×nh d©n gian.
V¨n häc trung ®¹i còng cã mét thiªn nhiªn hiÖn thùc :
- Môc ®ång, s¸o v¼ng, tr©u vÒ hÕt
Cß tr¾ng tõng ®«i, liÖng xuèng ®ång (TrÇn Nh©n T«ng)
- Trong tiÕng cuèc kªu xu©n ® muén
§Çy s©n m−a bôi në hoa xoan (NguyÔn Tr#i)
- D©u giµ l¸ rông t»m võa chÝn
Lóa sím b«ng th¬m cua bÐo ghª
(NguyÔn Trung Ng¹n)
Vµ mét thiªn nhiªn t−îng tr−ng cho lÝ t−ëng ®¹o ®øc, thÈm mÜ cña con ng−êi. Tïng,
cóc, tróc mai lµ biÓu thÞ h×nh ¶nh con ng−êi thanh cao, cøng cái ; l©m tuyÒn (rõng,
suèi) lµ thó Èn ®Ët, tr¸nh xa thÕ sù nhiÒu tôc lôy, nhiÔu nh−¬ng.
Nh−ng ®iÓm chung l¹i lµ, dï thiªn nhiªn nµo th× ®ã còng lµ t×nh yªu ®Êt n−íc hoÆc thÓ
hiÖn sù t−¬ng th«ng gi÷a ng−êi vµ c¶nh - vÒ víi tù nhiªn ®Ó gi÷ khÝ tiÕt phÈm gi¸ con
ng−êi. Cho nªn NguyÔn Tr#i míi vÝ m×nh nh− c©y tïng, c©y b¸ch s−¬ng gi¸ ®# quen.
Cßn NguyÔn Trung Ng¹n n¬i ®Êt kh¸ch, m−êng t−îng c¶nh d©n d# quª nhµ, ®# kh¼ng
®Þnh : “ Nghe nãi ë nhµ nghÌo vÉn tèt ; DÉu vui ®Êt kh¸ch ch¼ng b»ng vÒ”.
Thiªn nhiªn trong v¨n häc hiÖn ®¹i tiÕp tôc lµ sù thÓ hiÖn t×nh yªu thiªn nhiªn, ®Êt
n−íc, quª h−¬ng. BiÓu thÞ t×nh yªu cuéc sèng, con ng−êi, ®«i løa. Gi¶m thiÓu tÝnh trùc
t¶ t¸ch biÖt, −íc lÖ th−êng thÊy ë v¨n häc d©n gian, v¨n häc trung ®¹i ®Ó ®ãng vai nh−
§Ò sè 48
Vµi nÐt vÒ con ng−êi ViÖt Nam trong quan hÖ quèc gia d©n téc ®−îc thÓ hiÖn
trong v¨n häc
Bµi lµm
§Ò sè 50
V¨n häc ViÖt Nam vµ sù thÓ hiÖn con ng−êi
Bµi lµm
Do ®Æc ®iÓm lÞch sö x# héi, ý thøc céng ®ång, tr¸ch nhiÖm chung lu«n ®−îc con
ng−êi ViÖt Nam ®Ò lªn hµng ®Çu. Néi dung vµ h×nh t−îng v¨n häc næi bËt vÒ con ng−êi
x# héi, con ng−êi kh«ng xuÊt hiÖn ë ng«i thø nhÊt sè Ýt ®# th−êng xuyªn cã mÆt trong
®a phÇn thêi gian ph¸t triÓn cña v¨n häc. Mét chñ nghÜa “diÖt t«i”, diÖt dôc, xem nhÑ
vËt chÊt, t×nh c¶m c¸ nh©n, chØ biÕt sèng v× ®¹o nghÜa, lÝ t−ëng ®# xuyªn suèt vµi tr¨m
n¨n nh− thÕ.
Mét sù thøc tØnh thùc sù vÒ c¸ nh©n - “c¸i thuéc vÒ c¸ nh©n” ®−îc ®Ò cao chØ b¾t
®Çu tõ cuèi XVIII, trong v¨n häc. TiÕng than cña ng−êi chinh phô, ng−êi cung n÷,
tiÕng nãi trùc diÖn, m¹nh mÏ cña nµng xu©n n÷, niÒm ®ång c¶m, b¶n hiÕn ch−¬ng ®ßi
quyÒn sèng, t×nh yªu, h¹nh phóc ®# cÊt lªn trªn cuéc ®êi, sè phËn buån th−¬ng cña
nh÷ng kiÕp hång nhan. Råi c¶ nh÷ng ®ßi hái, nh÷ng h−ëng thô trÇn tôc thËt sù...
§Ò sè 6
Quª h−¬ng trong th¬ TÕ Hanh
§Ò sè 7
H×nh ¶nh §¨m S¨n trong ®o¹n trÝch “ChiÕn th¾ng M¬ Tao, M¬ X©y”
§Ò sè 8
Tõ bi kÞch mÊt n−íc ®Õn bi kÞch t×nh yªu qua truyÒn thuyÕt An D−¬ng
V−¬ng vµ MÞ Ch©u – Träng Thuû
§Ò sè 9
Ph©n tÝch ý nghÜa h×nh ¶nh “ngäc trai – giÕng n−íc” trong truyÒn thuyÕt
An D−¬ng V−¬ng vµ MÞ Ch©u – Träng Thuû
§Ò sè 10
Suy nghÜ cña anh (chÞ) vÒ hai cuéc gÆp mÆt trong Uy-lÝt-x¬ trë vÒ vµ Ra-ma
buéc téi
§Ò sè 11
§äc Uy-lÝt-x¬ trë vÒ (trÝch sö thi ¤-®i-xª) vµ cho biÕt :
a) H«-me-r¬ kÓ chuyÖn g× ?
§Ò sè 19
§äc Nh−ng nã ph¶i b»ng hai mµy vµ ph©n tÝch nghÖ thuËt g©y c−êi qua lêi nãi
cña thÇy lÝ ë cuèi truyÖn
§Ò sè 20
§äc Nh−ng nã ph¶i b»ng hai mµy, ®¸nh gi¸ nh©n vËt Ng« vµ C¶i
§Ò sè 21
Bµi ca dao “Th©n em nh− tÊm lôa ®µo...” trong hÖ thèng c¸c bµi ca dao ®−îc
më ®Çu b»ng tõ “Th©n em...”
§Ò sè 22
C¶m nhËn bµi th¬ VËn n−íc (Quèc té) cña §ç Ph¸p ThuËn ®Ó lµm s¸ng tá
ý kiÕn sau : "Bµi th¬ cã ý nghÜa nh− mét tuyªn ng«n hoµ b×nh, ng¾n gän”.
§Ò sè 32
H·y lµm s¸ng tá lý t−ëng nh©n nghÜa mµ NguyÔn Tr·i lÊy lµm tiÒn ®Ò lý luËn
vµ lµ nÒn t¶ng t− t−ëng trong “B×nh Ng« ®¹i c¸o”
ðề sè 33
Kỉ vật, kỉ niệm tình yêu trong Trao duyên (Truyện Kiều - Nguyễn Du)
ðề sè 34
Cảm nhận về "nỗi thương mình” của nàng Kiều.
ðề sè 44
Nội dung dân chủ và nhân ñạo của văn học dân gian Việt Nam
qua một số truyện dân gian ñã học
ðÒ sè 45
Giới thiệu cuộc ñời và sự nghiệp thơ văn Nguyễn Du
ðề sè 46
Dựa vào ñoạn trích Chí khí anh hùng và một số ñoạn trong Truyện Kiều ®Ó giới
thiệu nhân vật Từ Hải
§Ò sè 47