thu t nuôi cá qu (cá lóc)

(T p chí khoa h c và công ngh thu s n - 1/2001)

1. Ð c m sinh h c và sinh s n

Cá qu th ng g p và phân b r ng có 2 loài là : Ophiocephalus maculatus và

Ophiocephalus arbus, nh ng i t ng nuôi quan tr ng nh t là loài O.maculatus
thu c B cá qu , h cá qu , gi ng cá qu .

1.1 Ð c m hình thái :

Vây l ng có 40 - 46 vây; vây h u môn có 28 - 30 tia vây, v y ng bên 41 -

55 cái. Ð u cá qu O.maculatus có ng vân gi ng nh ch "nh t" và 2 ch
bát còn u cá O.arbus t ng i nh n và dài gi ng nh u r n.

1.2 T p tính sinh h c :

Thích s ng vùng n c c có nhi u rong c , th ng n m ph c d i áy

vùng n c nông có nhi u c . Tính thích nghi v i môi tr ng xung quanh r t
nh, nh có c quan hô h p ph nên nó có th hít th c O2 trong không
khí. vùng n c hàm l ng O2 th p c ng v n s ng c, có khi không c n n c
ch c n da và mang cá có m nh t nh v n có th s ng c th i gian khá
lâu.

1.3 Tính n :

Cá qu thu c lo i cá d . Th c n là chân chèo và râu ngành; thân dài 3 - 8cm

n côn trùng, cá con và tôm con; thân dài trên 8cm n cá con. Khi tr ng l ng
ng 0,5 kg có th n 100 - g cá. Trong u ki n nuôi nó c ng n th c n ch
bi n. Mùa ông không b t m i.

1.4 Sinh tr ng :

ng i nhanh. Con l n nh t n 5 kg, nhìn chung cá 1 tu i thân dài 19 -

39cm n ng 95 - 760g; Cá 2 tu i thân dài 38,5-40cm, n ng 625 - 1.395g; cá 3
tu i thân dài 45-59cm, n ng 1.467 - 2.031g (con c và cái chênh l ch l n); khi
o o
nhi t trên 20 C sinh tr ng nhanh, d i 15 C sinh tr ng ch m.

1.5 T p tính sinh s n :

Mùa v tr ng t tháng 4 - 7, r nh t trung tu n tháng 4 - 5. Cá tròn 1 tu i,

thân dài 20cm n ng 130g ã thành th c tr ng. S l ng tr ng tu theo c
th to nh mà thay i. Cá n ng 0,5 kg s l ng tr ng 8.000 - 10.000 cái, cá
ng 0,25 kg, s l ng tr ng 4.000 - 6.000 cái.

a) Ð t nhiên : Di n tích ao t 190 - 200m2. Ðáy ao chia làm 2 ph n : Ph n

sâu 1m, ph n nông 0,3m. Trong ao nên tr ng m t ít cây th c v t thu sinh nh
rong, bèo b ao m n n ch t và c cho c m c t nhiên. Xung quanh ao rào
cao 30 - 40cm phòng cá phóng ra ngoài. Th c n là cá con, l ng cho n
25g/con, h ng ngày cho n 1 l n, không nên cho n quá nhi u phòng cá quá
béo. M i m3 n c th 1 con c và 2 - 3 con cái. Nh ng con cá c thành th c
thì thân d i có màu tím h ng, b ng béo m m, l sinh d c có màu ph n h ng.
Con cái thành th c có b ng to, ph n ng c c ng tròn v y tr ng, m m h i vàng,
sinh d c to và l i ra có hình tam giác. ch có nhi u rong c cá cái dùng c
làm , sau ó cá cái và cá c kéo n tr ng và th tinh ây ( tr ng vào
sáng s m). Ð xong c con c và cái không r i kh i mà n m ph c d i áy
o v tr ng cho n khi n thành con m i r i và d n àn con i ki m n, lúc
này c ng là lúc mà cá b m n c th t nh ng con cá con khác ã tách àn , cho
nên n mùa sinh s n sáng s m th m ao h phát hi n th y có cá con là v t
em ng sang ao khác.

b) Sinh s n nhân t o : Dùng não thu cá chép, cá mè và prolan B tiêm cho

cá. S l ng thu c tiêm là 14 não cá mè/kg cá m (1 não cá chép b ng 2,7 - 3
não mè). Tiêm l n th nh t 2/5 s l ng, l n th 2 tiêm s còn l i. Dùng prolan
B thì 1.600 - 2.000 UI/kg cá m , tiêm l n 1 là 1/3 s thu c, l n 2 : s còn l i.
Cá c tiêm b ng 1/2 cá cái.

Tiêm xong ghép cá cái và c vào b , sau 14 ti ng cá ng h n và tr ng,

tr ng th tinh m i u chìm d i áy b sau khi hút n c tr ng lên n i l l ng
trong n c.

t tr ng th tinh cho vào bình p ho c b p. D ng c p tr c khi cho p ph i

tiêu c b ng 0,1 ppm xanhmêtylen, tiêu c xong l y n c vào m t u, u
kia tháo n c ra gi m c n c không thay i, trong th i gian p gi nhi t
c ít thay i, biên thay i ch d i 2oC n u không s nh h ng nt l
o
. Nhi t n c 25 C th i gian p n là 36 ti ng, nhi t 26 - 27oC th i gian
25 ti ng.

2. Ph ng pháp nuôi

2.1 Nuôi cá b t và gi ng :

ng gi ng nh ng nuôi các loài cá b t khác, tr c khi th cá ph i t y d n ao

ch, gây nuôi th c n t nhiên s n trong ao. M t nuôi 5 - 10 v n/666m2,
thông th ng là 6 - 7 v n. Trong 7 - 8 ngày u ch a c n cho n, sau ó v a
cho n v a bón phân, m i v n cá b t cho n 3 - 4kg t o tr n, nuôi nh v y 18 -
20 ngày khi toàn thân cá bi n thành màu vàng b t u xu t hi n v y, sau ó
bi n thành màu en, thân dài 3 - 6 cm, t l s ng 60 - 65%. Nuôi ti p 20 ngày
a, thân dài 6 cm, lúc này có th cho n cá con, tôm con ho c th c n ch
bi n giàu m. Sau 2 tháng nuôi cá t 9 - 12cm, lúc này có th th vào ao to
nuôi thành cá th t.

2.2 Nuôi cá th t :

a) Nuôi thô : Nuôi ghép trong các ao cá khác t n d ng h t ti m n ng c a v c

c và l i d ng cá qu tiêu di t các loài cá t p khác c nh tranh th c n,
không gian và d ng khí làm cho cá nuôi phát tri n t t. Ao có nuôi ghép cá qu
ph i cao h n m t n c 30 - 40 cm, không có l rò. M i ao 666 m2 nuôi ghép
50 - 300 cá qu c t 3 cm ho c c 12cm. Sau 5 - 6 tháng nuôi cá l n c 0,2
- 0,6 kg, t l s ng 80%.

b) Nuôi tinh (nuôi n) :

- Ao nuôi : Di n tích ao 600 - 1.300m2 d qu n lý. Xung quanh ao th bèo

tây ho c bèo cái, dùng tre, n a ch n gi cá qu không nh y ra ngoài ao, ng
th i c ng t o c n i ngh ng i kín áo cho cá. Ao sâu 2 - 1,5m, ngu n n c
phong phú.
- M t nuôi : C n d a vào ngu n th c n và ch t n c quy t nh, nhìn
chung th 10 con/m2 (cá 3 cm), sau ó xem tình hình sinh tr ng c a cá, dùng
i ánh b t nh ng con sinh tr ng quá nhanh tránh tình tr ng cá l n nu t
cá bé, m t cu i cùng là 2 - 3 con/m2, n u ngu n n c phong phú c ng có
th t ng thêm m t . N u th cá c 12 - 18 cm nuôi n cu i n m có th t
0,6 kg/con. Ngoài ra có th th ghép vào m t ít cá mè kh ng ch ch t n c.

- Luy n cho n : Th c n s ng và th c n ch bi n cá u có th n c. Th c
n s ng g m : t o tr n, cá rôphi con, tôm con, giun, dòi

Khi cho n cá con c n kh ng ch l ng th c n, quá nhi u d sinh ra hi n t ng

i u. N u cho n th c n ch bi n ph i luy n ngay t nh (c 2 cm) t t nh t
nuôi trong ao xi m ng có n c ch y, m i m2 th 500 con, b t u cho n giun ít
, th c n cho vào sàn t cách m t n c 10 cm khi cá ã quen n r i d n d n
gi m s l ng giun ít t t ng s l ng cá t p nghi n nát cho n khi cá qu
quen v i th c n ch bi n thì thôi, lúc này cá ã t 4 - 5 cm (t l s ng 20%).
Không c ang luy n cho n th c n ch bi n l i cho th c n s ng.

Th c n ch bi n th ng dùng 70% cá t p nghi n nát; b t u t ng hay bánh

khô d u 20%, men tiêu hoá 5%, m t ít vi l ng và ch t kháng sinh, vitamin.
i ngày cho n 2 l n vào sáng và t i. S l ng cho n 5 - 7% tr ng l ng
thân. Mùa sinh tr ng nhanh c ng không cho n quá 10%. Nuôi 1 n m cá t
2
0,5 kg/con, s n l ng 300 kg/666m .

- Qu n lý ch m sóc : Cá qu có kh n ng nh y phóng r t cao (nh y cao kh i

t n c 1,5m); n u n c ngoài ao th p h n n c trong ao thì cá nh y qua
ao có n c th p, n c ch y ho c tr i m a càng kích thích cá qu nh y i. Vì v y
nh t là khi có m a rào ph i th m ao. Cá qu c n th c n ph i t i và s ch, cho
nên tr c khi cho n ph i d n r a sàn n. Tuy cá qu có kh n ng ch u c
môi tr ng n c kém 02, nh ng không ph i vì th mà n c b n. Ph i th ng
xuyên b sung thêm n c m i, b o m n c trong s ch, t t nh t có giòng
ch y.

Minh Dung

Chú ý khi nuôi cá lóc con và cá lóc th t

(NTNN, 31/10/2003 & 6/11/2003)

n c vào tính n c a cá lóc có th nuôi ghép v i cá nuôi nh cá mè, trôi,

chép, tr m c , rô phi, di c kh ng ch m t c a nh ng loài cá t p và nh ng
cá sinh nhi u nh cá rô phi, cá di c nh m m b o th c n cho các loài cá
kinh t ch y u, c i t o và nâng cao s c s n xu t các vùng n c. Tuy v y, khi
nuôi, c n tính c n tr ng chú ý t l , m t , kích c cá th .

Nuôi cá lóc con

Tr c khi nuôi cá lóc ph i d n t y ao s ch s cho sinh v t phù du phát tri n

nh m i th cá b t vào ao. M t ng 5-10 v n con/m u. Sau khi th 7-8
ngày ch a c n cho cá n, sau ó m t m t v a bón phân vào ao, m t khác v t
 ng v t phù du b sung vào cho cá n (3-4 kg ng v t phù du cho m t v n
cá). Nuôi nh v y 18-20 ngày th y cá có màu vàng, trên thân xu t hi n v y,
sau ó chuy n sang màu en, thân dài 3-6cm, t l s ng kho ng 60-65%, nuôi
ti p 20 ngày n a cá t 6cm, lúc này b t u cho cá n tôm, tép, cá con hay
th c n ch bi n có m cao. Nuôi trong 2 tháng cá t c 9-12cm thành cá
gi ng a ra ao l n nuôi thành cá th t.

Nuôi cá th t ao

Vi n Nghiên c u nuôi tr ng th y s n I ã nuôi th nghi m cá lóc v i cá rô phi

(dùng cá rô phi làm th c n cho cá lóc).

Di n tích ao: 35m2.

sâu: 70-80cm.

t th : 0,5-1con/m2.

Qua 4 tháng nuôi c cá lóc 80-100g/con, l n c 350g/con. Tính ra c 4 kg cá

rô phi con c 1kg cá lóc th t.

Nuôi cá lóc ghép v i cá nuôi khác

Di n tích ao: 200m2. Trên b ao b ng phên n a cao 0,4m, th bèo tây chi m
5% di n tích ao nuôi. Nuôi ghép cá lóc v i cá mè, trôi, chép, rô phi, di c. Th c
n b ng phân l n , m i tu n bón 2 l n. M i l n 0,1-0,15kg/m3 n c.

t qu qua 3 tháng nuôi s n l ng nuôi ghép cá lóc t t h n ao nuôi khác và

kh ng ch c s sinh s n c a cá rô phi, cá di c, ch a th y nh h ng n
sinh tr ng cá khác. T c l n c a các loài cá nuôi trong ao là: cá lóc
147g/con, cá mè 120g/con, cá trôi 40g/con, cá rô phi 70g/con.

Nhân gi ng cá lóc en

NTNN, 16/6/2003

i khu v c BSCL, k thu t nhân gi ng cá lóc b ng cách dùng kích thích t

sinh s n ang c nông dân ng d ng khá r ng rãi. Hi u qu thu c t
ngu n gi ng này khá l n: c 100% cá m sinh s n, thu c 70 - 80% cá
gi ng. Qua nghiên c u cho th y, y u t quy t nh thành công là khâu ch n,
nuôi v cá b m và s d ng kích thích t úng li u l ng.

Ch n và nuôi v cá b m

Nên ch n cá b m có tr ng l ng trung bình 0,3 - 0,8kg trong t nhiên r i ti p

c nuôi v thành th c sinh d c cá trong u ki n nuôi l ng t trong ao t
có kích th c 2 x 2,5 x 2m và m t th nuôi là 10 con/m2. Trong th i gian
nuôi v , ngu n th c n c s d ng là cá bi n và cá t p n c ng t, v i kh u
ph n n dao ng t 1,5-2% tr ng l ng cá/ngày (2 l n/ngày). Quá trình nuôi
 c nh k ki m tra 30 ngày/l n, nh m xác nh chín mu i c a tuy n
sinh d c và s phát tri n v kích th c tr ng.

Vi c ch n cá b m thành th c tham gia vào sinh s n nhân t o là y u t

quy t nh n k t qu s n xu t. N u ch d a vào các bi u hi n bên ngoài
xác nh cá lóc có tuy n sinh d c thành th c t t ho c không t t là r t khó. Vì
y, khi cho cá , tiêu chu n k thu t c n thi t là cá c ph i có hình dáng
thon, u nh , l sinh d c cách xa l h u môn và có màu h i . Cá cái ph i có
ng to, tròn u, m m v a ph i, dùng que th m tr ng th y tr ng có màu vàng
i, kích th c tr ng dao ng t 1,26 - 1,6mm, nhân có xu h ng chuy n
c.

d ng kích thích t sinh d c

Có th s d ng não thu cá chép ho c s d ng hormon HHG. Hi u qu s d ng

a 2 lo i kích thích t này t ng ng nhau (100% cá sinh s n, t l th tinh
trên 92%, t l n trên 66%). S khác bi t gi a 2 lo i này là giá c th tr ng
và s ti n l i trong quá trình s d ng.