CHÖÔNG III

MIEÃN DÒCH HOÏC CAÙC

ÑOÁI TÖÔÏNG NUOÂI THU
YÛ SAÛN
Caùc Noäi Dung Chính

Tieán hoaù heä mieãn dòch cuûa ñoä

ng vaät
Ñaùp öùng mieãn dòch ôû giaùp xaù
c
Ñaùp öùng mieãn dòch ôû caù xöông
Tieán Hoaù Heä Mieãn Dòch
Cuûa Caùc Ngaønh Ñoäng Va
ät
CAÙC CÔ CHEÁ MIEÃN DÒCH Ô
Û GIAÙP XAÙC
Ngoaøi caùc cô cheá ñaùp öùng mieãn dòch t
öï nhieân töông töï ôû ÑVCXS, moät soá cô c
heá khaù ñaëc thuø ôû giaùp xaùc bao goàm:
– Hình thaønh khoái u (nodule formation)
– Phong beá (encapsulation)
– Protein khaùng khuaån ex. Penaeidin
– Phaûn öùng ñoâng maùu coù theå bò kích thích
bôûi LPS cuûa vi khuaån
– Heä thoáng Phenoloxydase
Caùc daïng baïch caàu cuûa giaùp xa
ùc vaø chöùc naêng cuûa chuùng
Chöùc naêng
Baïch caà
u Encapsulatio Ñoäc teá b Hoaït hoaù Pr
Thöïc baøo
n aøo oPO

Khoâng h Chöa bie

Coù Khoâng Khoâng
aït át

Baùn haït Haïn cheá Coù Coù Coù

Raát haïn c
Coù haït Khoâng
heá
Coù Coù
Heä Thoáng Phenoloxydase
 LPS, glucan

Pro-Serin protease Serin protease

Baïch caàu
Pro-phenoloxidase Phenoloxidase
HC phenol
Opsonins Quinone
Melanin
Gia taêng hoaït ñoäng
thöïc baøo Encapsulation

Cô Cheá Hoaït Hoaù Heä Thoáng Pro-PO

MIEÃN DÒCH HOÏC CAÙ X
ÖÔNG
CAÙC CÔ CHEÁ BAÛO VEÄ
KHOÂNG ÑAËC HIEÄU
CAÙC HAØNG RAØO BEÀ MAËT
Dòch nhôøn
Da : Khoâng hoaù söøng
– Phuïc hoài nhanh do söï hình thaønh lôùp teá
baøo Malpighi huy ñoäng töø vuøng laân caän
– Phaûn öùng phì ñaïi caùc TB Malpighi & lôùp
bieåu bì
Mang:
– Taäp trung Macrophage
– Dòch nhôøn & caùc TB Malpighi
YEÁU TOÁ THEÅ DÒCH KHOÂNG ÑA
ËC HIEÄU
Nhaân toá öùc cheá sinh tröôûng
– Transferin
– Interferon
Nhaân toá öùc cheá enzyme cuûa TNG
B
Lysin Complement
Precipitins vaø Agglutinins
– C-reactive Protein
– Lectin
BAÏCH CAÀU
Macrophage
–Melanin vaø Melano-macrophage
–Melano-macrophage Center (MMC)
Neutrophils
–Nhaän bieát nhôø myeloperoxydase
Natural Cytotoxic Cell NCC
Eosinophil, Basophil vaø Döôõng baøo
Hieåu bieát coøn haïn cheá veà chöùc naê
ng vaø cô cheá hoaït hoaù caùc TB naøy
MIEÃN DÒCH HOÏC CAÙ X
ÖÔNG
CAÙC CÔ CHEÁ
MIEÃN DÒCH ÑAËC HIE
ÄU
Cô Quan Lympho
Söï phaùt trieån hoaøn thieän cuûa heä mieãn dòch caù - chaäm
Thaän ñöôïc xem laø cô quan lympho ngoaïi vi - nôi baét giöõ, xö
û lyù vaø trình dieän khaùng nguyeân

MMC ôû tieàn thaän cuûa caù vaøng Carrassius auratus 21 ngaøy sau khi tieâm hoàng caàu c
öøu vaøo xoang buïng
Teá Baøo Lympho
Phaân bieät teá baøo lympho ôû ca
ù:
– sIg Monoclonal antibody: sIg+ vaø sIg-
– Phaân baøo do LPS (sIg+) hoaëc Conca
navalin (sIg-)
– Khaû naêng saûn xuaát MAF sIg-
– Hieåu bieát veà TCR coøn taûn maïn
ÑAËC ÑIEÅM CUÛA Ig ÔÛ CAÙ XÖÔ
NG
Noàng ñoä trong huyeát thanh (mg 2-7
/ml)
% toång soá protein huyeát thanh 6-15
Thôøi gian baùn huyû trong maùu 12-16
(ngaøy)
Haèng soá laéng (s)
Tetramer 13-17
Monomer 7
Khoái löôïng phaân töû (kDa)
Tetramer 650-850
Monomer 160
Chuoãi naëng (H chain) 70-75
Chuoãi nheï (L chain) 20-25
Ñaùp öùng khaùng theå dòch
theå
Töông baøo baét ñaàu xuaát hieän vaø soá löôï
Töông baøo baét ñaàu xuaát hieän vaø soá löôï
ng taêng maõnh lieät trong laùch vaø thaän kh
oaûng 1 tuaàn sau kích thích khaùng nguyeân.
Khaùng theå huyeát thanh thöôøng xuaát hieä
n ngay tröôùc thôøi ñieåm soá löôïng töông ba
øo ñaït cöïc ñaïi (ngaøy thöù 10-15) vaø haøm
löôïng Ig taêng leân maõnh lieät ñeå ñaït cöïc
ñaïi (ngaøy thöù 20-30).
So vôùi ñoäng vaät coù vuù, pha maãn caûm ô
û caù keùo daøi hôn, nhöng thôøi gian duy trì
haøm löôïng khaùng theå laïi laâu daøi hôn.
ÑAÙP ÖÙNG MIEÃN DÒCH CUÏC BOÄ ÔÛ
MANG
Mang ñoùng vai troø quan troïng trong vieäc t
ieáp thuï khaùng nguyeân, ñaëc bieät laø caù
c khaùng nguyeân khoâng hoaø tan (Castillo e
t al. 1998).
ÔÛ mang coù raát nhieàu teá baøo lympho, ñ
aïi thöïc baøo vaø töông baøo cö truù (Davids
on et al. 1997; Lin et al. 1998) vaø vieäc saûn
xuaát khaùng theå taïi choã ñoùng vai troø ñe
à khaùng quan troïng ñoái vôùi caùc beänh ô
û mang do vi khuaån (Lumsden et al. 1995).
ÑAÙP ÖÙNG MIEÃN DÒCH CUÏC BOÄ ÔÛ
DA
Noàng ñoä Ig ñöôïc phaùt hieän trong dòch nh
ôùt ôû da caù. Coù baèng chöùng cho thaáy c
huùng khoâng coù nguoàn goác töø khaùng hu
yeát thanh vaø ñöôïc giaû ñònh raèng ñaây laø
caùc saûn phaåm ñöôïc saûn xuaát taïi choã.
Coù söï hieän dieän cuûa lympho baøo, töông
baøo vaø ñaïi thöïc baøo ôû lôùp bieåu bì da c
aù. Nhö vaäy, caùc loaïi teá baøo caàn thieát c
ho vieäc hình thaønh phaûn öùng mieãn dòch
taïi choã ñaõ coù ñuû taïi moâ naøy (Davidson
et al. 1993)
ÑAÙP ÖÙNG MIEÃN DÒCH CUÏC BOÄ ÔÛ DÒC
H NHAÀY
Gaây mieãn dòch baèng caùch ngaâm hoaëc ch
o aên coù theå kích thích vieäc hình thaønh kha
ùng theå trong lôùp dòch nhaày maø khoâng la
øm gia taêng khaùng theå trong huyeát thanh.
ÔÛ caù cheùp, ñaïi boä phaän khaùng theå dòc
h nhaày ôû da laø tetramer. IgM ôû dòch nhaày
vaø huyeát thanh coù caùc chuoãi naëng vaø n
heï gioáng nhau vaø ñeàu phaûn öùng vôùi caù
c khaùng theå khaùng IgM huyeát thanh. Tuy n
hieân, moät soá khaùng theå ñôn doøng khaùn
g IgM dòch nhaày laïi khoâng phaûn öùng vôùi I
gM huyeát thanh (Rombout et al. 1993)
ÑAÙP ÖÙNG MIEÃN DÒCH CUÏC BOÄ ÔÛ DÒC
H NHAÀY
Vieäc söû duïng MAb khaùng IgM dòch nhaày
giuùp phaùt hieän ñöôïc teá baøo saûn xuaát k
haùng theå trong mang vaø ruoät ôû caù cheù
p ñöôïc gaây mieãn dòch baèng caùch cho aên
vieân nang chöùa Vibrio baát hoaït hoaù, nhön
g laïi khoâng phaùt hieän ñöôïc caùc teá baøo
naøy ôû caù cheùp ñöôïc gaây mieãn dòch baè
ng caùch tieâm vaøo cô.
=> ôû caù cheùp, coù moät daïng IgM chuyeân b
ieät ñöôïc saûn xuaát bôûi moät tieåu quaàn th
eå caùc töông baøo trong caùc moâ tieát dòch
nhaày
Mieãn dòch qua trung gian teá baø
o (CMI)
Ñaëc ñieåm CMI ôû ÑV coù vuù ñeàu
coù ôû caù, nhöng thoâng tin chi tieá
t chöa ñöôïc nhieàu.
Caùc phaûn öùng thaûi loaïi maûnh g
heùp ôû caù xöông laø caáp tính nhö
ng chöa roõ cô cheá.
Chöa chöùng minh ñöôïc söï hieän di
eän cuûa caùc teá baøo lympho ñoäc
MIEÃN DÒCH HOÏC CAÙ X
ÖÔNG
CAÙC NHAÂN TOÁ AÛNH
HÖÔÛNG ÑAÙP ÖÙNG MI
EÃN DÒCH
AÛNH HÖÔÛNG NHIEÄT ÑOÄ
Trong phaïm vi thích öùng cuûa loaøi, nhieät ño
ä caøng cao ñaùp öùng mieãn dòch caøng nha
nh vaø cöôøng ñoä caøng cao.
ÔÛ nhieät ñoä thaáp, lag phase caøng keùo da
øi vaø löôïng khaùng theå coù theå khoâng bò
aûnh höôûng, suy giaûm hoaëc hoaøn toaøn bò
trieät tieâu.
Tính mieãn dòch cuûa caù chæ chòu aûnh höô
ûng cuûa nhieät ñoä trong vaøi giai ñoaïn nhaát
ñònh cuûa quaù trình hình thaønh ñaùp öùng
mieãn dòch ñaëc bieät laø giai ñoaïn hoaït hoa
ù teá baøo T hoã trôï.
AÛNH HÖÔÛNG NHIEÄT ÑOÄ

Nhieät ñoä thaáp öùc cheá khaû naêng saûn

xuaát nhaân toá hoaït hoaù ñaïi thöïc baøo
(MAF) cuûa caùc teá baøo T, do ñoù, laøm su
y yeáu cô cheá mieãn dòch qua trung gian te
á baøo.
Suït giaûm nhieät ñoä ñoät ngoät coù theå da
ãn ñeán voâ caûm mieãn dòch (anergy). Baûn
chaát cuûa öùc cheá mieãn dòch naøy vaãn c
höa ñöôïc bieát.
AÛNH HÖÔÛNG CUÛA MUØA VUÏ
Heä thoáng mieãn dòch cuûa caù coù nh
öõng thôøi kyø bò öùc cheá lieân quan ñe
án muøa vuï maø khoâng ñôn thuaàn chæ
do nhieät ñoä thaáp (Zeeman 1986)
ÔÛ caù roâ bieån Sebastiscus marmoratu
s ñaùp öùng mieãn dòch ôû con caùi thaø
nh thuïc vaøo muøa sinh saûn (muøa ñoâ
ng) laïi thaáp hôn con ñöïc vaø caùc caù t
heå chöa thaønh thuïc.
 NHAÂN TOÁ KÌM HAÕM
1 . Kim loaïi
2 . Hydrocarbon thôm
3 . Noâng döôïc
4 . Hoaù chaát vaø thuoác khaùng s
inh duøng cho vieäc chöõa trò b
eänh caùc ñoái töôïng nuoâi thu
yû saûn
KIM LOAÏI
Caùc kim loaïi Nhoâm, Ars
en, Cañimi, Croâm, Ñoàn
g, Chì, Thuyû ngaân, Nick
el, Keõm… kìm haõm ñaù
p öùng mieãn dòch ñoái v
ôùi ñoäng vaät thuyû saûn
KIM LOAÏI
Ion kim loaïi keát hôïp protein mieãn dò
ch taïo phöùc beàn, ngaên caûn ñaùp ö
ùng mieãn dòch cuûa cô theå, cuï theå:
– Giaûm hoaït hoaù thöïc baøo
– Giaûm noàng ñoä khaùng theå trong maùu
– Giaûm soá löôïng lympho baøo
– Taêng maãn caûm virus vaø vi khuaån gaây
beänh
 HYDROCARBON THÔM
Phenol, Benzen, Polychlorinated biphenils, C
hlorinated dioxin, PAHs (Polynuclear aromati
c hydrocarbons) gaây suy giaûm söùc ñeà kh
aùng cuûa caù do suït giaûm khaùng theå, h
oaït tính ñaïi thöïc baøo, taêng agglutinin kh
oâng ñaëc hieäu
Cô cheá: keát hôïp hydrocarbon thôm vaøo
thuï theå teá baøo gaây öùc cheá phaûn öùn
g oxy hoaù - khöû
Noâng Döôïc
Lieàu thaáp cuûa caùc chaát dieät coû, t
huoác dieät coân truøng & baûo veä thö
ïc vaät,.. gaây suy giaûm ñaùp öùng mie
ãn dòch cuûa nhieàu loaøi caù
Cô cheá taùc ñoäng chuû yeáu
– Gaây hoaïi töû tuyeán öùc (methyl bromide)
– Suy giaûm hoaït tính thöïc baøo, giaûm soá
löôïng teá baøo B, suy giaûm haøm löôïng I
g (DDT, Endrin, Malathion,…)
Aûnh höôûng cuûa hoaù döôïc vaø th
uoác khaùng sinh leân heä mieãn dò
ch cuûa moät soá loaøi caù
Teân thuoác Ñoái töôïng Theå hieän Tham khaû
TN o
Oxytetracycli Caù hoài Suy giaûm B- Siwicki et al. 1
989
n cell
Aflatoxin B-1 Caù hoài Maát Teá ba Arkoosh & Kaat
tari, 1987
øo B nhôù
Cortisol / Ke Caù hoài Giaûm soá lö Anderson et a
l., 1982
nalog-40 ôïng teá baø
oB
Hydrocortiso Caù cheõm c Giaûm hoaït Stave & Robert
son, 1985
ne haâu AÂu tính thöïc ba
Stress vaø ñaùp öùng mieãn d
òch
 Stress Naõo
CRF (+)

Naõo thuyø Thöôïng thaän

ACTH (+)

Tuyeán Gian Thaän Catecholamines (

+)
Cortisol (+)
Heä tuaàn hoaøn Taùi phaân boå naên
g löôïng

Sinh saûn & ta

Mang,.. Tieàn thaän Laùch Tuyeán öùc êng tröôûng t
eá baøo (-)

Xaâm nhaäp T
N gaây beänh Lympho baøo Ñaïi thöïc baøo
(+)
Lymphokines ( -) Thöïc baøo
Ñaùp öùng mieãn dòch (-) (-)
 Sự hình thành các cơ quan và mô lympho ở một sốloài
cá
Lymphocytes xuất hiện ñaàu tieân
Nhiệt độ (o
Loài Tác giả
C) Tuyến ức Tiền thận Lách GALT

Grace & Ma
O. mykiss 14 3 dph 5 dph 6 dph 13 dph nning 1
980
Botham &
C. carpio 22 3 dph 6 dph 8 dph - Manin
g, 1981
S. salar 4-7 22 dpreh 14 dpreh 42 dph - Ellis 1977
Kusada et a
Pagrus major - 13 dph - - -
l., 1992
Doggggett
T. mossambicus - 9 dpfert 14 dpfert - 14 dpfert & Harri
s, 1987
Sailendri, 1
T. mossambicus Room temp 6-8 dlprel 13-16 dmpl 30-80 j -
973
Hảt et al., 1
S. canicular - 1-2 mnth 1-2 mnth 2-5 mnth -
986

Ghi chú: dph: ngày sau khi nở; dpreh: ngày trước khi nở; dpfert: ngày sau khi thụ tinh; mnth: thá
ng, GALT: mô lympho liên kết ruột; lprel: cuối giai đoạn cá bột; mpl: giữa giai đoạn cá bột; j: cá g
iống