KYÕ NAÊNG GIAO TIEÁP SÖ PHAÏM

GVC-Th.s: Hoaøng Thò Thu Hieàn

Giao tieáp sö phaïm trong nhaø tröôøng laø giao tieáp mang tính xaõ hoäi ñích thöïc- bao
goàm hoaït ñoäng giao tieáp chuû yeáu giöõa giaùo vieân vaø hoïc sinh. Maëc duø ñaõ coù nhöõng qui
ñònh cuï theå ñoái vôùi giaùo vieân vaø hoïc sinh- nhöng khi hoaït ñoäng giao tieáp naøy dieãn ra laïi
khoâng maáy thaønh coâng do raát nhieàu nguyeân nhaân vaø raøo caûn khaùc nhau, nhöng nguyeân
nhaân chuû yeáu vaãn laø do chöa naém vöõng caùc kyõ naêng trong giao tieáp. Vaäy nhöõng kyõ naêng
ñoù laø gì?

I- KHAÙI NIEÄM VEÀ KYÕ NAÊNG GIAO TIEÁP SÖ PHAÏM

1- Khaùi nieäm: Kyõ naêng giao tieáp sö phaïm laø heä thoáng nhöõng töông taùc, cöû chæ,
ñieäu boä, haønh vi phoái hôïp haøi hoaø hôïp lyù cuûa giaùo vieân nhaèm ñaûm baûo cho söï tieáp xuùc
vôùi hoïc sinh ñaït keát quaû trong hoaït ñoäng daïy hoïc vaø giaùo duïc.
2- Söï hình thaønh cuûa kyõ naêng giao tieáp sö phaïm:
Kyõ naêng giao tieáp sö phaïm ñöôïc hình thaønh thoâng qua caùc con ñöôøng sau:
_ Nhöõng thoùi quen öùng xöû.
_ Voán soáng, voán kinh nghieäm cuûa caù nhaân
_ Reøn luyeän trong moâi tröôøng sö phaïm.

II- CAÙC NHOÙM KYÕ NAÊNG GIAO TIEÁP SÖ PHAÏM:

1- Kyõ naêng ñònh höôùng giao tieáp:

a) Khaùi nieäm: Laø khaû naêng döïa vaøo söï bieåu loä beân ngoaøi maø phaùn ñoaùn chính
xaùc nhöõng traïng thaùi taâm lyù beân trong cuûa chuû theå giao tieáp vaø ñoái töôïng giao tieáp.
b) Baûn chaát: Laø phaùc thaûo chaân dung taâm lyù cuûa ñoái töôïng giao tieáp maø giaùo
vieân tieáp xuùc ñeå thöïc hieän muïc ñích giaùo duïc.
c) Kyõ naêng ñònh höôùng giao tieáp bao goàm:

Kyõ naêng ñoïc treân neùt maët, cöû chæ, haønh vi, lôøi noùi…: Laø kyõ naêng theå hieän söï tri
giaùc tinh teá, nhaïy beùn caùc traïng thaùi taâm lyù qua neùt maët, cöû chæ, haønh vi…maø chuû theå
giao tieáp phaùt hieän chính xaùc ñaày ñuû thaùi ñoä cuûa ñoái töôïng.

Kyõ naêng chuyeån töø söï tri giaùc beân ngoaøi vaøo nhaän bieát baûn chaát beân trong cuûa
nhaân caùch: Laø khaû naêng chuû theå giao tieáp bieát döïa vaøo nhöõng daáu hieäu chung nhaát veà
caûm xuùc qua caùc bieåu hieän beân ngoaøi maø phaùn ñoaùn ñuùng traïng thaùi, ñaëc ñieåm taâm lyù
cuûa ñoái töôïng giao tieáp. Sôû dó nhö vaäy laø vì: söï bieåu hieän caùc traïng thaùi taâm lyù con ngöôøi
raát phöùc taïp, coù khi cuøng moät traïng thaùi xuùc caûm laïi boäc loä ra beân ngoaøi khaùc nhau (coù
nhöõng ngöôøi taâm traïng raát buoàn nhöng che daáu baèng caùch bieåu loä ra beân ngoaøi cöôøi noùi
vui veû, haùt heát baøi naøy ñeán baøi khaùc, hoaëc ngöôïc laïi ).
d) Caùc loaïi kyõ naêng ñònh höôùng giao tieáp:

Biên soạn: Th..S Hoàng Thị Thu Hiền – Tổ TLGD – Khoa SPKT – ĐHSPKT TP.HCM 1

Ñònh höôùng tröôùc khi giao tieáp: Laø thoùi quen caàn thieát cuûa chuû theå giao tieáp
tröôùc khi tieáp xuùc vôùi ñoái töôïng giao tieáp phaûi naém baét caùc thoâng tin ñeå phaùc thaûo chaân
dung taâm lyù veà ñoái töôïng, töø ñoù coù nhöõng phöông aùn öùng xöû thích hôïp, ñaït hieäu quaû giao
tieáp cao: teân, tuoåi, löïc hoïc, hoaøn caûnh gia ñình v.v

Ñònh höôùng khi baét ñaàu giao tieáp: Laø khaû naêng theå hieän thaùi ñoä thieän caûm, töï
tin, taïo caûm giaùc an toaøn cho ñoái töôïng giao tieáp ñeå hoï boäc loä chaân thöïc nhöõng ñaëc
ñieåm taâm lyù cuûa mình.

Ñònh höôùng trong quaù trình giao tieáp: Laø söï thaønh laäp caùc thao taùc trí tueä, tö
duy lieân töôûng, voán soáng, voán kinh nghieäm caù nhaân moät caùch cô ñoäng,linh hoaït,meàm
deûo v.v cuûa chuû theå giao tieáp,ñoàng thôøi bieåu hieän ra beân ngoaøi baèng caùc phaûn öùng phuø
hôïp vôùi nhöõng thay ñoåi veà thaùi ñoä, haønh vi cuûa ñoái töôïng giao tieáp.
e) YÙ nghóa sö phaïm cuûa kyõ naêng ñònh höôùng giao tieáp:
 Quyeát ñònh thaùi ñoä vaø haønh khi tieáp xuùc vôùi hoïc sinh.
 Giuùp cho thaày hieåu ñöôïc “moâ hình nhaân caùch hoïc sinh” töø ñoù öùng xöû phuø
hôïp vôùi hoïc sinh.
Tuy nhieân: Söï ñònh höôùng phaûi heát söùc meàm deûo, linh hoaït vaø cô ñoäng, khoâng
neân coù baát kyø ñònh kieán naøo veà ñoái töôïng mình tieáp xuùc.Trong giao tieáp neân coù caùi nhìn
khaû quan ( cho duø chæ laø 1/1000 tia hy voïng coøn hôn ñeán vôùi ñoái töôïng baèng con maét
ñònh kieán), coù nieàm tin. Nieàm tin ôû caùc em hoïc sinh seõ laø nguoàn coå vuõ lôùn lao, söùc maïnh
tinh thaàn giuùp thaày coâ vöôït qua nhöõng khoù khaên thöôøng nhaät cuûa ñôøi thöôøng maø say meâ
vôùi ngheà nghieäp.

2- Kyõ naêng nhaän bieát nhöõng daáu hieäu beân ngoaøi cuûa ñoái töôïng giao tieáp (hoïc
sinh).
a) Chöùc naêng: Nhaän thöùc veà ñoái töôïng giao tieáp
b) Caùc loaïi: Chia thaønh 2 nhoùm
_ Nhoùm kyõ naêng nhaän bieát caùc daáu hieäu beân ngoaøi baèng nhaän thöùc caûm tính
_ Nhoùm kyõ naêng nhaän bieát caùc daáu hieäu beân ngoaøi mang tính chaát toång quaùt,
nhoùm naøy coù söï tham gia cuûa nhaän thöùc lyù tính
c) Baûn chaát: Coù söï tham gia cuûa nhieàu giaùc quan ñeå nhaän thöùc vaø xaây döïng moâ
nhaân caùch ñuùng, chính xaùc veà ñoái töôïng giao tieáp töø ñoù coù nhöõng öùng xöû phuø hôïp.
d) Ñaëc dieåm: Phuï thuoäc nhieàu vaøo voán kinh nghieäm ngheà nghieäp

3- Kyõ naêng ñònh vò

a) Khaùi nieäm: Laø khaû naêng bieát xaùc ñònh vò trí trong giao tieáp,bieát ñaët vò
trí cuûa mình vaøo vò trí cuûa ñoái töôïng giao tieáp töø ñoù coù söï ñoàng caûm giöõa chuû theå giao
tieáp vaø ñoái töôïng giao tieáp.
Kyõ naêng ñònh vò thöïc chaát laø kyõ naêng xaây döïng “ phaùc thaûo chaân dung taâm lyù” veà
ñoái töôïng töông ñoái chính xaùc vaø oån ñònh. ÔÛ kyõ naêng naøy thì daáu hieäu veà nhaân caùch, veà

Biên soạn: Th..S Hoàng Thị Thu Hiền – Tổ TLGD – Khoa SPKT – ĐHSPKT TP.HCM 2
vò trí xaõ hoäi, veà tính caù bieät cuûa hoïc sinh caàn ñöôïc löu yù khi “ xaây döïng phaùc thaûo chaân
dung taâm lyù”.
b) Nhöõng yeâu caàu ñoái vôùi giaùo vieân trong vieäc reøn luyeän kyõ naêng naøy:
_ Phaûi reøn luyeän nieàu trong hoaït ñoäng ngheà nghieäp. Phaûi tieáp xuùc nhieàu vôùi ñoái
töôïng giao tieáp thì môùi xaây döïng “chaân dung taâm lyù” ñuùng veà hoï.
_ Phaûi coù voán tri thöùc, voán kinh nghieäm.
_ Phaûi coù hoaït ñoäng caêng thaúng thì môùi ñaït ñöôïc hieäu quaû ñoàng nhaát mình vôùi ñoái
töôïng giao tieáp.

4- Kyõ naêng ñieàu khieån, ñieàu chænh quaù trình giao tieáp
a) Khaùi nieäm: Laø söï phoái hôïp nhòp nhaøng veà nhaän thöùc,thaùi ñoä,haønh vi öùng xöû
cuûa chuû theå giao tieáp vôùi ñoái töôïng giao tieáp.
b) Caùc loaïi:
_ Kyõ naêng quan saùt baèng maét (bieát phaùt hieän): Laø khaû naêng phaùt hieän
ñöôïc nhöõng thay ñoåi veà cöû chæ, ñieäu boä, neùt maët cuûa ñoái töôïng giao tieáp moät caùch thöïc
chaát. Baèng maét quan saùt phaûi nhaän bieát nhöõng ñieàu tinh teá daáu kín beân trong, traùnh
nhöõng nhaàm laãn ñaùng tieác bôûi hình thöùc beân ngoaøi
_ Kyõ naêng laéng nghe: Nghóa laø taäp trung chuù yù, höôùng hoaït ñoäng yù thöùc
cuûa chuû theå giao tieáp ñeå laéng nghe ñoái töôïng giao tieáp noùi, phaùt aâm ñeå hieåu noäi dung
ngoân ngöõ noùi.
Ñaây khoâng phaûi laø moät vieäc deã vì nghe khoâng phaûi thuaàn tuyù baèng tai maø nghe
nghe baèng con tim khoái oùc coù nhö vaäy môùi hieåu ñöôïc caû nhöõng ñieàu ngöôøi ta khoâng noùi
ra, môùi döï ñoaùn ñuùng öôùc muoán thaàm kín hoaëc raát caù nhaân ôû ñoái töôïng giao tieáp.
Laéng nghe khoâng phaûi chæ laøm thinh maø phaûi coù thaùi ñoä khôi daäy söï töï tin, côûi môû
ôû ñoái töôïng giao tieáp. Khoâng neân pheâ phaùn maø coá gaéng hieåu taïi sao hoï haønh ñoäng nhö
vaäy.
Laéng nghe laø moät ngheä thuaät, moät thaùi ñoä vaø ñoàng thôøi laø moät trieát lyù-“im laëng laø
vaøng, im laëng laø ñaùng quí, laø hieåu yù”
Ngöôøi bieát laéng nghe höôûng ñöôïc nhieàu nieàm vui, chia seû vôùi ngöôøi khaùc, coù baïn,
thu thaäp ñöôïc nhieàu kieán thöùc
_ Kyõ naêng xöû lyù thoâng tin: Trong khi tieáp nhaän thoâng tin töø phía ñoái töôïng
giao tieáp, ta luoân coù quaù trình saøng loïc, thu nhaän, ñoái chieáu, so saùnh caùc thoâng tin voán
coù trong kinh nghieäm cuûa mình ñeå coù bieän phaùp xöû lyù thích hôïp.
_ Kyõ naêng ñieàu khieån, ñieàu chænh: Bieát löïa choïn thôøi cô, löùa tuoåi, trình ñoä
nhaän thöùc ngheà nghieäp, ñaëc ñieåm taâm lyù caù nhaân ñeå ñaït ñöôïc muïc ñích tieáp xuùc. Bieát
linh hoaït uyeån chuyeån cô ñoäng trong haønh vi öùng xöû cuûa chuû theå giao tieáp phuø hôïp vôùi
nhöõng thay ñoåi nhoû cuûa ñoái töôïng giao tieáp.

Biên soạn: Th..S Hoàng Thị Thu Hiền – Tổ TLGD – Khoa SPKT – ĐHSPKT TP.HCM 3
 5- Kyõ naêng söû duïng caùc phöông tieän giao tieáp
a) Khaùi nieäm: Laø söï phoái hôïp söû duïng thuaàn thuïc moät caùch ngheä thuaät vaø khoa
hoïc caùc phöông tieän giao tieáp trong quaù trình giao tieáp vôùi hoïc sinh.
b) Caùc loaïi phöông tieän giao tieáp:
b-1) Phöông tieän phi ngoân ngöõ:: Ñaây laø phöông tieän chieám 2/3 trong phöông
tieän giao tieáp: Thoâng qua haønh vi, cöû chæ, ñieäu boä, qua caùch aên maëc, trang ñieåm, ñoà vaät
v.v, moät phaàn naøo ñoù chuùng ta hieåu ñöôïc baûn chaát saâu kín beân trong cuûa ñoái töôïng giao
tieáp.
Khi söû duïng ngoân ngöõ naøy trong giao tieáp caàn:
o Chuaån möïc,haønh vi,cöû chæ phaûi phuø hôïp vôùi nhaân caùch cuûa giaùo vieân.
o Söï phoái hôïp caùc thaønh phaàn haøi hoaø coù nhòp ñieäu, phuø hôïp vôùi ñoái
töôïng,muïc ñích tình huoáng giao tieáp.
o Söû duïng caùc thaønh phaàn cuûa phöông tieän phi ngoân ngöõ phaûi chaân thaät töï
nhieân.
o Caàn phaûi bieát thay ñoåi cöû chæ, aùnh maét phuø hôïp.
o Caùc phöông tieän tröïc quan trong daïy hoïc phaûi ñöa ra ñuùng luùc, ñuùng choã.
o Trang phuïc cuûa giaùo vieân phaûi phuø hôïp theo qui ñònh.
b-2) Phöông tieän giao tieáp ngoân ngöõ : Coù raát nhieàu loaïi:

Ngoân ngöõ ñoäc thoaïi: Khi söû duïng loaïi ngoân ngöõ naøy caàn:
o Dieãn ñaït roõ, maïch laïc, deã hieåu, ñuùng chuaån tieáng Vieät.
o Giaøu hình aûnh, dieãn caûm, deã nhôù.
o Noäi dung lôøi giaûng nhieàu thoâng tin, suùc tích.
o Ñaûm baûo tính khoa hoïc, hôïp lyù, heä thoáng trong baøi giaûng
o Kieán thöùc môùi, khaùi nieäm môùi coù lieân heä vôùi cuoäc soáng thöïc teá
o Ñaûm baûo tính thuyeát phuïc taát yeáu cuûa chính noäi dung baøi giaûng
o Voán töø trong saùng vaø phong phuù.
o Phong caùch noùi phaûi trí tueä, khoa hoïc,ñôøi thöôøng, dieãn caûm…
o Ñoâi khi phaûi coù söï haøi höôùc.

Ngoân ngöõ ñoái thoaïi: Khi söû duïng loaïi ngoân ngöõ naøy caàn:
o Caâu hoûi ngaén goïn, deã hieåu
o Coù noäi dung roõ raøng.
o Naèm trong moät vaên caûnh, hoaøn caûnh cuï theå
o Nhaát thieát phaûi traû lôøi ñöôïc
o Phaûi thöïc hieän ñöôïc caùc chöùc naêng: kích thích tính tích cöïc hoaït ñoäng
nhaän thöùc cuûa hoïc sinh, höôùng söï taäp trung chuù yù cuûa hoïc sinh vaøo baøi, kieám
tra hoaït ñoäng nhaän thöùc cuûa hoïc sinh, thay ñoåi khoâng khí taâm lyù trong lôùp.

Ngoân ngöõ vieát: Khi söû duïng loaïi ngoân ngöõ naøy caàn:
o Caàn roõ raøng deã hieåu
o Ñuùng theo vaên baûn qui ñònh
o Mang tính chuaån möïc cuûa vaên baûn.

Biên soạn: Th..S Hoàng Thị Thu Hiền – Tổ TLGD – Khoa SPKT – ĐHSPKT TP.HCM 4
 Toùm laïi: Caùc kyõ naêng söû duïng phöông tieän giao tieáp laø nhöõng kyõ naêng vöøa mang
tính khoa hoïc, vöøa mang tính ngheä thuaät, do ñoù ñoøi hoûi ngöôøi giaùo vieân caàn bieát laøm chuû
caùc phöông tieän giao tieáp cuûa mình, phaûi bieát thöôøng xuyeân reøn luyeän vaø giao tieáp vôùi
hoïc sinh cuûa mình.
Nhaân caùch maãu möïc cuûa ngöôøi giaùo vieân chính laø phöông tieän khaùi quaùt nhaát ñoàng
thôøi cuõng laø cuï theå, sinh ñoäng, thuyeát phuïc nhaát trong quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån
nhaân caùch cuûa hoïc sinh.

Biên soạn: Th..S Hoàng Thị Thu Hiền – Tổ TLGD – Khoa SPKT – ĐHSPKT TP.HCM 5