Trường Cao đẳng Sư phạm Sóc Trăng

Khoa Tự Nhiên
Tổ Sinh

Giáo án

Động vật có xương sống

GV: Điền Huỳnh Ngọc Tuyết 1

Lớp Löôõng cö (AMPHIBIA)
4 tieát

2
Thảo luận 10’

 Tìm caùc ñaëc ñieåm chung cuûa

lôùp
 Ñaëc ñieåm caáu taïo

3
 Lớp Lưỡng cư
Ñaëc ñieåm chung

1. Da traàn giaøu tuyeán nhaøy

2. Caù theå tröôûng thaønh coù chi 5 ngoùn
3. Soï deït, ôû traïng thaùi suïn
4. Coät soáng phaân thaønh nhieàu phaàn
5. Heä cô coù tính phaân ñoát
6. Löôõi cöû ñoäng
7. Hoâ haáp baèng mang ôû giai ñoaïn noøng noïc, hoâ haáp
baèng phoåi ôû löôõng cö non vaø tröôûng thaønh.
8. heä tuaàn hoaøn 2 voøng, tim 3 ngaên, maùu pha.
9. Boä naõo lôùn hôøn caù, buoàng naõo phaùt trieån.
10. Thaän giöõa.
11. Ñaëc ñieåm caáu taïo sinh duïc gioáng caùa, khoâng coù cô
quan giao phoái phuï.
12. Phaùt trieån haäu phoâi trong moâi tröôøng nöôùc.v 4
 Lớp Lưỡng cư
2. Ñaëc ñieåm
2.1. Caáu taïo , hoaït ñoäng
2.1.1.Hình
soáng daïng
 Cô theå chia thaønh 3 phaàn.
 Ñuoâi phaùt trieån ôû nhoùm soáng
nöôùc, ôû caïn tuyø loaøi ñuoâi phaùt
trieån hoaëc tieâu giaûm.
2.1.2. Voû da
 Baûo veä, hoâ haáp, baøi tieát, ñieàu
hoaø thaân nhieät, caûm giaùc,…
5
 Lớp Lưỡng cư
2. Ñaëc ñieåm
2.1. Caáu taïo , hoaït ñoäng
2.1.3. Boä xöông
soáng
 Khung cô theå, baûo veä noäi quan,
vaän ñoäng.
 Goàm 3 phaàn chính: coät soáng,
xöông soï vaø xöông chi.
 Söï hình thaønh xöông: + maøng
lieân keátsuïnxöông suïn
 Maøng lieân keátxöông bì
6
 Lớp Lưỡng cư
2. Ñaëc ñieåm
2.1. Caáu taïo , hoaït ñoäng
2.1.4 Heä cô
soáng
 Cô vaâncô thaân thaàn kinh TW
chæ huy
 Cô trôncô taïng thaàn kinh giao
caûm chæ huy

7
2. Ñaëc ñieåm Lớp Lưỡng cư
2.1. Caáu taïo , hoaït ñoäng
soáng
2.1.5. Heä tieâu hoùa
OÁng: mieänghaàuthöïc quaûndaï
daøyruoät.
Tuyeán: tuyeán nöôùc boït, gan, tuî, daï
daøy, ruoät,.
 Hoaït ñoäng tieâu hoùa nhanh vaø
hieäu quaû.
2.1.6. Heä hoâ haáp
Hoâ haáp baèng da vaø baèng phoåi trao
ñoåi khí töï do trong khoâng khí.
8
 Lớp Lưỡng cư
2. Ñaëc ñieåm
2.1. Caáu taïo , hoaït ñoäng
2.1.7 Heä tuaàn hoaøn
soáng
 Heä tuaàn hoaøn maùu kín .
 Heä tuaàn hoaøn maùu goàm tim,
maïch vaø maùu.
 Maùu vaø baïch huyeát laø moâ
lieân keát loûngvaän chuyeån,
trao ñoåi chaát, baûo veä, tieâu
dieät vaät theå laï.
9
 Lớp Lưỡng cư
2. Ñaëc ñieåm
2.1. Caáu taïo , hoaït ñoäng
soáng
2.1.8. Heä thaàn kinh
 Truïc thaàn kinh naõo tuyû ñöôïc baûo
veä trong hoäp soï vaø coät soáng.
 Töø naõo coù 12 ñoâi daây thaàn kinh
soïcô quan vuøng ñaàu, tieâu hoùa,
tuaàn hoaøn, hoâ haáp,…
10
 Lớp Lưỡng cư
2. Ñaëc ñieåm
2.1. Caáu taïo , hoaït ñoäng
2.1.8.soáng
Heä thaàn kinh
 Töø tuyû coù nhieàu ñoâi daây thaàn kinh
tuyûkhaép cô theå vaø noäi
taïngcaûm giaùc vaø vaän ñoäng.
 Heä giao caûm vaän ñoäng töï ñoäng
cuûa caùc noäi quan
 Coù 5 giaùc quantraû lôøi kích thích
11
 Lớp Lưỡng cư
2. Ñaëc ñieåm
2.1. Caáu taïo , hoaït ñoäng
soáng
2.1.4 Heä baøi tieát
 2 khoái thaän löng vaø 2 nieäu quaûn.
Thaän coù nhieàu vi theå beå thaän
nieäuxoang nieäu sinh duïc hoaëc loã
huyeät hoaëc boùng ñaùira ngoaøi.
 Giai ñoaïn phoâi laø tieàn thaäntrung
thaänhaäâu thaän.
12
 Lớp Lưỡng cư
2. Ñaëc ñieåm
2.1. Caáu taïo , hoaït ñoäng
soáng
2.1.11. Heä sinh duïc
- Phaân tính
- Sinh saûn höõu tính
-Caáu taïo sinh duïc phöùc taïp
- Coù theâm cô quan sinh duïc phuï ôû
Lôùp khoâng chaân.
13
14
15
16
17
18
19
Đẻ trứng
20
21
Lớp Löôõng cö (AMPHIBIA)
4 tieát

22
 LƯỠNG CƯ
Muïc tieâu
- Sinh vieân bieát moät soá kieán thöùc
+ Quá trình biến thái của lưỡng cư
+ Ñaëc ñieåm rieâng cuûa töøng boä trong lôùp
+ Bieát ñöôïc 1 soá ñaïi dieän trong boä vaø caùc
Löôõng cö trong saùch ñoû Vieät Nam.
- Sinh vieân nhaän bieát ñöôïc 1 soá loaøi löôõng cö.
SV có kỹ năng giải thích quá trình biến thái
- Sinh vieân coù yù thöùc baûo veä Löôõng cö quyù
hieám 23
 LƯỠNG CƯ
Nội dung

2.12. SỰ BIẾN THÁI

3. PHÂN LOẠI
3.1. Bộ CÓ ĐUÔI •Đặc điểm
•Phân loại,
3.2. Bộ KHÔNG CHÂN phân bố
•Đại diện
3.3. Bộ KHÔNG ĐUÔI
24
 LƯỠNG CƯ
Yêu cầu SV trình bày
 Nhóm 1: Bộ Có đuôi
 Nhóm 2: Bộ Không chân
 Nhóm 3: Bộ Không đuôi
 Nhóm 4: Sự biến thái
 Nhóm 5:Sự biến thái
 Nhóm 6: Bộ Không đuôi
 Nhóm 7: Lưỡng cư trong Sách đỏ VN
25
Môøi nhoùm trình baøy
26
 Lưỡng cư
2.12. Sự biến thái
2.12.1. Ếch đồng
- Trứng
- Phôi
- Nòng nọc chưa hoàn chỉnh
- Giai đoạn mang ngoài
- Giai đoạn mang trong
- Giai đoạn biến đổi thành con non
27
 Lưỡng cư
2.12. Sự biến thái
2.12.1. Ếch đồng

- Trứng được chất nhày trong suốt

bao quanh
- Phôi có cấu tạo tương đối hoàn
chỉnh.
- Nòng nọc chưa hoàn chỉnh
28
 Lưỡng cư
2.12. Sự biến thái
2.12.1. Ếch đồng

- Giai đoạn mang ngoài

+ Mang ngoài phân nhánh
+ Cơ quan đường bên

29
 Lưỡng cư
2.12. Sự biến thái
2.12.1. Ếch đồng

- Giai đoạn mang trong

+ Mang ngoài tiêu biến, phát triển
mang trong.
+ Miệng có mỏ sừng, nhiều hàng
răng môi
+ Mắt và lỗ hậu môn xuất hiện.
30
 Lưỡng cư
2.12. Sự biến thái
2.12.1. Ếch đồng

- Giai đoạn biến đổi thành cá thể non

+ Xuất hiện chi
+ Đuôi và mang tiêu biến
+ Các cơ quan mới được hình thành.
* Sự biến thái được điều tiết bởi hormon tuyến giáp
31
 Lưỡng cư
2.12. Sự biến thái
2.12.2. Các đại diện khác

- Lưỡng cư có đuôi
+ Nòng nọc có dạng giống con trưởng
thành, có chùm mang ngoài
+ Mang ngoài tiêu giảm, mầm chi xuất
hiện
+ Mí mắt phát triển, chi sau hoàn chỉnh
+ Xuất hiện sắc tố tương ứng
32
 Lưỡng cư
2.12. Sự biến thái
2.12.2. Các đại diện khác

- Lưỡng cư không chân

+ Ấu trùng phát triển ngay trong
trứng
+ Khi nở, mang tiêu biến, thở bằng
phổi, rời cá thể mẹ xuống nước.

33
34
35
A D
B

E
D F
36
 LƯỠNG CƯ
Nội dung
2.12. SỰ BIẾN THÁI

3. PHÂN LOẠI
3.1. Bộ CÓ ĐUÔI •Đặc điểm
•Phân loại,
3.2. Bộ KHÔNG CHÂN phân bố
3.3. Bộ KHÔNG ĐUÔI •Đại diện

37
38
 LƯỠNG CƯ
3. Phân loại
3.1. Bộ CÓ ĐUÔI (Caudata)
3.1.1. Đặc điểm

- Thân thuôn dài

- Đuôi phát triển và tồn tại suốt đời
- Chi trước và chi sau gần bằng nhau
- Không màng nhĩ và xoang tai giữa
- Thiếu sườn chính thức
39
 LƯỠNG CƯ
3. Phân loại
3.1. Bộ CÓ ĐUÔI
3.1.1. Đặc điểm
3.1.2. Phân loại, phân bố

- 358 loài, phân bố chủ yếu ở

vùng ôn đới Tây và Đông bán cầu.
- Việt Nam có 4 loài ở trên cạn
hoặc suối, hồ.
40
 LƯỠNG CƯ
3. Phân loại
3.1. Bộ CÓ ĐUÔI (Anura)
3.1.3. Đại diện

- Cá Cóc Tam Đảo (Paramesotrion

deloustali): loài đặc hữu Việt Nam
- Cá Cóc Nhám (Tylototriton)
- Cá Cóc Quảng Tây (P.quangxiensis)
- Cá Cóc sần (T.verrucosus)
41
Bộ có đuôi: Cá cóc Tam Đảo
42
 HÌnh SGK Sinh học 7

Bộ có đuôi: Cá cóc Tam Đảo

43
Bộ có đuôi: Cá cóc sần
44
Cá Cóc sần 45
Bộ có đuôi 46
Bộ có đuôi 47
 LƯỠNG CƯ
3. Phân loại
3.2. Bộ KHÔNG CHÂN (Gymnophina)
3.2.1. Đặc điểm
- Cơ thể hình giun hoặc hình rắn
- Không có chi
- Lỗ huyệt mở ra ở cuối đuôi
- Mắt tiêu giảm
- Không có màng nhĩ
- Sườn chính thức chưa phát triển 48
 LƯỠNG CƯ
3. Phân loại
3.2. Bộ KHÔNG CHÂN
3.2.2. Phân loại, phân bố

- 163 loài phân bố ở Đông Nam Á

- Việt Nam chỉ có 1 loài
3.2.3. Đại diện

- Ếch giun (Ichthypophis bananicus)

49
Bộ không chân: Ếch giun V 50
Bộ Không chân
51
Bộ Không chân
52
 LƯỠNG CƯ
3. Phân loại
3.3. Bộ KHÔNG ĐUÔI
3.3.1. Đặc điểm
- Cơ thể dạng ngắn (dạng ếch)
- Không đuôi - Không sườn
- Chi sau phát triển hơn chi trước
- Màng nhĩ và xoang tai giữa phát triển
3.3.2. Phân loại, phân bố
- Gồm 3494 loài phân bố rộng
- Việt Nam gồm có 141 loài 53
 LƯỠNG CƯ
3. Phân loại
3.3. Bộ KHÔNG ĐUÔI
3.3.3. Đại diện
-Vùng nước lặng
- Vừa ở cạn, vừa ở nước lặng/môi trường
ẩm ướt
- Vừa ở cạn, vừa ở nước trong hang hốc
hoặc trên vách đá
- Sống trên cạn.
- Sống trên cây

54
 3. Phân loại
LƯỠNG CƯ
3.3. Bộ KHÔNG ĐUÔI

- Vùng nước lặng

+ Cóc nước sần (Ooeidozyga lima)
+ Cóc nước nhẵn (O. laevis)

55
 3. Phân loại
LƯỠNG CƯ
3.3. Bộ KHÔNG ĐUÔI
- Vừa ở cạn, vừa ở nước lặng/ ẩm ướt
+ Ếch đồng(Rana rugulosa)
+ Ngóe(R. limnocharis)
+ Chẫu chuộc(R. guentheri)
+ Ếch ương(Kaloula pulchra)
+ Ếch cua (R. cancrivora)
+ Ếch Đài bắc (R. taipehensis)
56
 3. Phân loại
LƯỠNG CƯ
3.3. Bộ KHÔNG ĐUÔI
- Vừa ở cạn, vừa ở nước lặng/ ẩm ướt
+ Chàng hiu (R. macrodactyla)
+ Nhái bầu vân (Mycrohyla pulchra )
+ Nhái bầu hoa (Mycrohyla ornata

57
 3. Phân loại
LƯỠNG CƯ
3.3. Bộ KHÔNG ĐUÔI

- Vừa ở cạn, vừa ở nước trong

hang hốc hoặc trên vách đá
+ Ếch vạch (R. microlineata) là
loài đặc hữu Việt Nam
+ Ếch nhẽo (R. kuhlii)
+ Ếch gai (R. spinosa)
58
 3. Phân loại
LƯỠNG CƯ
3.3. Bộ KHÔNG ĐUÔI

- Sống trên cạn.

+ Cóc nhà (Bufo melanostictus)
+ Cóc rừng (B. galeatus)
+ Cóc Pagio (B. pagioti) là loài đặc hữu
của Việt Nam
59
 3. Phân loại
LƯỠNG CƯ
3.3. Bộ KHÔNG ĐUÔI
- Sống trên cây
+ Nhái bén nhỏ (Hyla simplex)
+ Nhái bén TQ (H. chinensis)
+ Chẫu chàng mép trắng (R.
leucomystax)
+ Hoặn lớn (R. nigropalmatus)
+ Ếch cây sần Costi (Theloderma
costicale) là loài đặc hữu của VN 60
Bộ Không đuôi

61
Ếch cây

Chi sau 62
Chi trước 63
 64
Sống ở ao, ruộng
Cóc tía R 65
Cóc mang trứng 66
Cóc đá 67
Cóc Sừng hoa 68
Cóc 69
Cóc vàng
70
cóc nhà
71
Ếch đồng 72
Sống vừa nước vừa cạn 73
Sống vừa nước vừa cạn trong hang hốc
74
Sống vừa nước vừa cạn trong hang hốc
75
Ếch mắt đỏ Sống trên cây 76
Ếch độc
77
78
Ếch cây bụng trắng 79
Ếch vạch T 80
81
 T
Ếch xanh 82
83
Sống vừa nước vừa cạn

84
Ếch Châu Phi(Xenopus laevis) 85
Sống vừa nước vừa cạn

86
Chẫu cây 87
Chẫu MẪu Sơn 88
 T
Sống trên cây

89
Sống trên cây 90
Sống trên cây

91
Nhái Bầu 92
Sống vừa nước vừa cạn

93
Ngóe 94
Sống vừa nước vừa cạn

95
96
97
Ễnh ương 98
Bộ không đuôi: ễnh ương 99
ễnh ương

100
 LƯỠNG CƯ
Các Lưỡng cư trong Sách đỏ VN
- Bộ Lưỡng cư Có đuôi
Cá Cóc Tam Đảo- mức độ E
- Bộ Lưỡng cư Không chân
Ếch giun- mức độ V

101
 LƯỠNG CƯ
Các Lưỡng cư trong Sách đỏ VN
- Bộ Lưỡng cư Không đuôi
+ Cóc tía- mức độ R
+ Cóc mày phê- mức độ R
+ Cóc gai mắt- mức độ T
+ Cóc mày gai núi- mức độ R
+ Cóc Rừng- mức độ R

102
 LƯỠNG CƯ

Các Lưỡng cư trong Sách đỏ VN - Bộ

Lưỡng cư Không đuôi
+ Ếch xanh-mức độ T
+ Ếch vạch-mức độ T
+ Ếch gai-mức độ T
+ Hoặn lớn- mức độ T

103
 LƯỠNG CƯ
Khóa định loại Lưỡng cư ở Việt Nam
1. Có tứ chi
- Không đuôi, chi sau dài hơn chi trước nhiều,
thân ngắn dạng ếch
Bộ Lưỡng cư Không đuôi (Anura)
- Đuôi phát triển, chi sau và chi trước gần bằng
nhau
Bộ Lưỡng cư Có đuôi (Caudata)
2. Không có chi, thân dài hình giun
Bộ Lưỡng cư Không chân (Gymnophina)
104
 Mời các em
xem 1 số hoạt động của lưỡng cư
105
 Câu 1
Loài lưỡng cư nào có tên gồm
7 chữ cái và có các đặc điểm sau:
Không đuôi, chi sau dài hơn
chi trước nhiều.
Sống ở ao, ruộng nước.
Thịt ngon có giá trị xuất khẩu?
Ế C H Đ Ồ N G 106
 Câu 2 CÓCT Í A
Một loài lưỡng cư nằm trong
Sách đỏ Việt Nam có tên gồm 6
chữ cái và có các đặc điểm sau:
Không đuôi, chi sau dài hơn chi
trước nhiều.
Có nhiều mụn tiết nhựa độc.
Sống trong các bọng cây có nước
ở vùng cao. 107
 Câu 3
Một loài lưỡng cư đặc hữu của
Việt Nam có tên gồm 7 chữ cái và
có các đặc điểm sau: Thuộc Bộ
Không đuôi. Sống ở các hang hốc.

Ế C H V Ạ C H
108
 Câu 4
Một loài lưỡng cư đặc hữu của
Việt Nam có tên gồm 8 chữ cái và
có các đặc điểm sau:
Thuộc Bộ Không đuôi.
Sống ven suối nước cửa rừng
nguyên sinh

C Ó C P A G I O
109
 C Á C Ó C T A MĐ Ả O
Câu 5
Một loài lưỡng cư đặc hữu của
Việt Nam có tên gồm 8 chữ cái và có
các đặc điểm sau:
Đuôi phát triển, chi sau và chi
trước gần bằng nhau.
Sống ở các suối nước chảy
chậm 110
Cám ơn Thầy Cô

Chúc các em học tốt

111