Create by NVQ

2 PHÝÕNG PHÁP GIẢI TOÁN VÔ CÕ THÝỜNG GẶP

Ðối với phýõng pháp giải toán hóa mà nói thì cụm từ “bảo toàn” ðýợc nhắc ði nhắc
lại nhiều nhấtầ Nó gắn liền với ộ ðịnh luật quan trọng mà ta cần phải khai thác triệt ðể
khi làm bài tập hóaữ Ðịnh luật bảo toàn thành phần nguyên tố và Ðịnh luật bảo toàn ðiện
tíchầ
Mình xin chia sẽ một khía cạnh nào ðó của ộ ðịnh luật nàyầ Nào bây giờ ta lần lýợt
khám phá chúng nhéữ

I. Ðịnh luật bảo toàn nguyên tố:

1) Nguyên tắcữ lýõng và chất của ẽ nguyên tố trýớc và sau phản ứng ðýợc bảo
toàn. Có lẽ nó ðã quá quen với chúng taậ quen tới nỗi chúng ta dễ bị lãng quênầ
^^!
2) Cõ chếữ
AB + CD → ệẻ ị ằ1 + B2D.
Trong ðóỗ ệằ là ẩ chất ðýợc cấu tạo từ ử nguyên tố ệ và ằổ
CD là chất ðýợc cấu tạo từ ử nguyên tố ẻ và Ở
AC là ẩ chất ðýợc cấu tạo từ ử nguyên tố ệ và ẻổ
B1, B2 là sự phân mảnh của ằ hay m B
 m B1
 m B2 .
Thýờng thì ðịnh luật này là thế mạnh khi giải các bài toán có sự thay ðổi cấu tạo của
một chấtổ Ví dụỗ từ HNO3 → NO3-(tạo muốiủ ị NOả sản phẩm khửủổ
Nguyên tố N trong HNO3 sẽ tạo thànhỗ N của NO3- trong muối và của NO ảspkủổ Ởo
ðóỗ
n H NO
 n N O   n N O
3 3

Ðịnh luật này rất ãn ý với ðinh luật bảo toàn ðiên tíchổ ẻhúng ta sẽ xét rõ ðiều ðó các
ví dụ cụ thể ở các phần tiếp theo.
Ví dụ 1: Cho luồng khí ẻO vào hỗn hợp rắn ệ gồm a mol FeO và b mol ỏe2O3 thu
ðýợc chất rắn ằ gồm x mol ỏeậ y mol ỏe2O3 và z mol ỏe3O4.
Từ rắn ệ và rắn ằậ ta có thể bảo toànỗ
 Bảo toàn nguyên tố ỏeỗ
a + 2b = x + 2y + 3z.
(FeO có ẩ Fe) (Fe2O3 có ử Fe) (Fe có ẩ Fe) (Fe2O3 có ử Fe) (Fe3O4 có ẽ Fe)
 Bảo toàn nguyên tố Oỗ tuy nhiên O không ðýợc bảo toàn vì một phần O trong rắn
A bị ẻO lấy ði ðể tạo ẻO2. Do ðó trong rắn ằ lýợng O ít hõn trong rắn ệổ Nếu muốn toàn
O ta cần phải có thêm số mol của ẻO hoặc ẻO2 vì n CO
 n CO2
 n O ph an ung
Khi ðề bài cho số mol của ẻO hoặc ẻO2 là t thìỗ
a + 3b = 3y + 4z + t
(FeO có ẩ Oủ ảỏe2O3 có ẽ Oủ ảỏe2O3 có ẽ Oủ ảỏe3O4 có ớ Oủ ảẻO lấy ẩ O ðể tạo ẻO2).

Có nhiều bài toán ngýời ra ðề thýờng cho trải qua nhiều gia ðoạn ðể hù dọa chúng taổ
Ðừng lo lắng ðịnh luật này sẽ phần nào giúp bạn výợt qua khó khãnổ Trong trýờng hợp
nhý thếậ chỉ nên quan tâm ðến chất ðầu và chất cuốiậ nguyên tố ðầu và nguyên tố cuốiổ
Những bài toán ðó thýờng gặp ở hữu cõậ có cõ hôi chúng ta sẽ thảo luận về chúngổ

Có công mài sắt có ngài nên kim

Create by NVQ

VD 2: Cho hỗn hợp X gồm ụậẩề mol Mg và ụậẩ mol ỏe tác dụng với dung dịch Y vừa
ðủ chứaỗ ệgNO3 và ẻuảNO3)2 ðýợc chất rắn và dung dịch Zổ Thêm NH3 ðý vào dd Zậ lọc
kết tủa ðem nung trong không khí với khối lýõng không ðổi nhận ðýợc m gam chất rắn
Q. Tìm giá trị của mổ
Tiếp cận với ẩ bài toán “ðàn áp” với quá nhiều chữ chúng ta nên vẽ sõ ðồ tóm tắt các
dữ kiện cần thiếtỗ

 

chat ran
Hỗn họp Y {
dd Y du
AgNO3 và Cu NO3 
0,15 mol Mg
{ 0,1 mol Fe 2 D D Z  D D N H 3 du   ẫ  
0t
m Q
Ðề bài chỉ cho số mol của Mgậ ỏe và cầu tìm m gam chất rắn Qổ Ởo ðó chất rắn Q
phải là các chất chứa các nguyên tố Mg và ỏeổ Thật vậy dd Z gồmỗ Mg2+, Fe2+ và cuối
cùng chất rắn Q là ỏe2O3, MgO (lýu ý ỏeảOH)2 (Fe2+) bị oxi hóa thành ỏeảOHủ3 (Fe3+)).
Ta có sõ ðồ hợp thứcỗ Mg → MgO 2Fe → ỏe2O3.
0,15 → ụậẩề 0,1 → ụậụềổ
mQ = 0,15*40 + 0,05*112.
 Khai thác góc nhìn mới của bài toánỗ bài toán khá ðõn giản vì các yếu tốỗ
 Cho dd Y gồm ệg+, Cu2+ mà ðiều quan trọng là ðề bài cho “ðủ” cho nên dd Z
gồmỗ Mg2+, Fe2+.
 Bài toán sẽ khéo léo hõn nếuỗ cho lýợng ẻuảNO3)2 và ệgNO3. Trong 1 phản mà
cả ử chất tham gia phản ứng thì cần phải xác ðịnh Mg, Fe dý hay muối dýổ Nếu
ðề bài cho muối dý thì ta cần phải lýu ý cặpỗ ỏe3+/Fe2+ khi ðó ỏe sẽ chuyển hóa
thành ỏeậ ðặc biệt dd NH3 gặp muối của ẻu2+ và ệg+ sẽ hóa phức không tạo kết
tủaổ Mình sẽ minh họa ý týởng ấy qua ví dụ sau:
VD 3: Cho hỗn hợp X gồm 0,15 mol Mg và ụậẩ mol ỏe tác dụng với dung dịch Y dý
chứaỗ ệgNO3 và ẻuảNO3)2 ðýợc chất rắn và dung dịch Zổ Thêm NH3 ðý vào dd Zậ lọc kết
tủa ðem nung trong không khí với khối lýõng không ðổi nhận ðýợc m gam chất rắn Qổ
Tìm giá trị của mổ
Sõ ðồỗ

 

chat ran
Hỗn họp X {
dd Y
AgNO3 và Cu NO3 
0,15 mol Mg
{ 0,1 mol Fe 2 D D Z  D D N H 3 du   ẫ  
0t
m Q
Bài toán cho muối dý nên dd Z gồmỗ Mg2+, Fe3+, Ag+(dýủậ ẻu2+(dýủổ Tại sao là ỏe3+
mà không phải là ỏe2+. Bởi vì khi ửệg+ + Fe → ỏe2+ + 2Ag. Sau ðó ỏe2+ + Ag+ → ỏe3+ +
Ag. Bạn hãy chú ý ðến các chi tiết dýậ ðủ… của bài toán mà ðặc biệt là với ỏeậ nó là cái
thằng khó chịu nhất ðấyổ
Tiếp theo cho dd NH3 vào dd Z thì chỉ có ỏe3+, Mg2+ tạo kết tủa thôiậ còn ệg+, Cu2+
sẽ hóa phứcổ Ởo ðó kết quả bài toán hoàn toàn týõng tự nhý ví dụ trênổ
 Ðối với bài toán mà ðề bài cho lýợng muốiậ ta cần sử dung ðịnh luật bảo toàn ðiện
tíchổ ẻhúng ta sẽ sớm quay lại vấn ðề ấy trong các ví dụ ở phần ửổ
II. Ðịnh luật bảo toàn ðiện tích:
1) Nguyên tắcỗ
 Trong dung dịchỗ  ðien tích  =  ðien tích - .
 Trong phản ứng oxi hóa khửỗ  mol e cho =  mol e nhan .
2) Dấu hiệuỗ

Có công mài sắt có ngài nên kim

Create by NVQ

 Có sự tham gia của ðõn chất ảthýờng là kim loạiủ ảvì ẩụụừ ðó là phản ứng oxi
hóa khửủổ
 Có sự tham gia của các ion trong dung dịchổ
Ðể xác ðịnh số e choậ e nhận cần tìm sự thay ðổi số oxi hóa của các chất nhý việc cân
bằng phản ứng oxi hóa khử mà mình ðã chia sẻ ở vấn ðềỗ “ẻân bằng phản ứng oxi hóa
khử”trong tài liệu mà mình gởi “ằổ trợ kiến thức hóa Pẩ”ổ
Ở ðây mình sẽ khai thác mạnh trong phản ứng oxi hóa khử còn trong dung dịch thi ta
chỉ cần nhớ nguyên tắc trên nhý sauỗ
DD X: a mol An+, b mol Bm+, c mol Cp-, d mol Dq-.
Thìỗ an ị bm ọ cp ị dqổ ẻhắc các bạn ðã rõ ý món chia sẽ rồi hảổ Ðiều này hay ðýợc
sử dụng ðối với các bài toán khi cho các ion cùng với số molổ ẻái này không khóậ nếu các
bạn muốn rèn luyện thêm thì lên google mà gõổ Mình chỉ bàn bạc trong bảo toàn ðiện tích
phản ứng oxi hóa khửỗ
Ví dụ 1: Khử ửẽậử oxit kim loại cần dùng ầậồể lít H2. Kim loại ðó làỗ
A. Mg B.Cu C.Fe D. Cr.
Phân tích bài toánỗ phản ứng xảy raỗ Oxitảgồm kim loại và oxiủ ị H2 → Kim loại ị
H2O.
Dựa vào phản ứng chỉ có kim loại và H2 có sự thay ðổi số oxi hóaậ còn oxi vẫn là O2-.
Ðýõng nhiên phản ứng thuộc loại oxi hóa khửổ Gọi kim loại ðó là kim loại có phân tử
khối Mậ hóa trị nậ có số mol là aổ
Cần tìm kim loại mKL: mKL = moxit – mo. Mà no = nH2  mKL = 23,2 – 16*0,4 = 16,8.
Số mol e cho của H2: 0,4*2 = 0,8.
Số mol e nhận làỗ anổ Ta cóỗ an ọ ụậầ  n = 0,8  M = 21n.
16,8
M
Cho n = 1, 2, 3. Các giá trị ðó không ðýa ðến ẩ kim loại nào cảổ ẻòn ẩ con số quan
trong nữaậ ðó là ầộẽổ Nó là số oxi hóa của ỏe trong ỏe3O4. Thử lại thấyỗ M ọ ềể  M là
Fe.
Lýu ý hóa trị của kim loại là ẩậ ửậ ẽ và ðặc biệt của sắt có thêm 8/3 nữaổ
Ví dụ 2: Hòa tan hoàn toàn ửụậầầ gam một oxit sắt bằng dung dịch H2SO4 ð nóng thu
ðýợc dung dịch X và ẽậửớầ lít khí SO2 ( spk duy I ). Cô cạn dung dịch X thu ðýợc m gam
muối sunfat khanổ ĩiá trị của m làỗ
A. 52,2 B.48,4 C.54 D.58
Tóm tắtỗ
Cô can
dung d  ch X 
 m gam muoi khan
Fex Oy 
H2SO4 ð nóng
{
3,248 lít khí SO2

Ðây là dạng bài toán cho oxit sắt tác axit có tính oxi hóa mạnh nhu H2SO4 ðậ hay
HNO3… Ở dạng này thì có nhiều cách giảiậ tuy nhiên mình thấy cách có hiệu quả nhất là
sử dụng phối hợp cả ðl bảo toàn nguyên tố và ðl bảo toàn ðiện tíchỗ
Oxit bao gồm ỏe và Oổ
Trong các phản ứng xảy ra, nhận thấy ỏeậ Oậ S ảtrong H2SO4) là có sự thay ðổi oxit
hóaỗ
Fe → Fe3+ + 3e O + 2e → O2- S+6 + 2e → S+4.

Có công mài sắt có ngài nên kim

Create by NVQ

a → 3a b→ 2b 0,29 → 0,145
Muối khan là ỏe2(SO4)3 vậy nên bảo toàn nguyên tố ỏe ảhãy tự trả lời câu hỏi là tại
sao lại bảo toàn ỏe mà không phải là S hay Oủổ
2Fe → ỏe2(SO4)3.
a → a/2(mol)
Chúng ta cần tìm aổ Mà khi ðã tính ðýợc a sẽ tìm ðýợc số mol oxi là bổ Ởo ðó phải
giải hệ phýõng trình nào ðó dể tìm ðýợc cả a và bổ ẻho nên ta phải tìm các ðại lýõng nào
mà liên quan a và bỗ thứ nhất khối lýợng oxit: 56a + 16b = 20,88, vậy còn phýõng trình
thứ ử là ở ðâuổ Ðọc kĩ ðềậ thì còn dữ kiện của SO2 là chúng ta phải sử dụngổ Sự thay ðổi
số oxi hóa ở trên ðýõng nhiên gợi nhắc cho chúng ta vầ phýõng trình bảo toàn mol eỗ
3a = 2b + 0,29.
Từ ử phýõng trình trên ta ðýợc a ọ ụậửồổ
 n Fe2  SO4 3 = 0,145  m muoi = 0,145*400 = 58.
 Nhận xétỗ với cùng một kiểu ðề ngýời ta có thể ra nhiều loại câu hỏiỗ tìm công
thức oxit sắtậ tìm lýõng H2SO4 ðủ ðể phản ứng ảbảo toàn nguyên tố S ảH2SO4))
phân mảnh thành S trong muối và S trong SO2.
 Thýờng thì ngýời ra ðề không cho một oxit sắt mà cho ẩ hỗn hợp nhý thếổ Hoàn
toàn týõng tự chúng ta bảo toàn ỏe và O, dạng toán này các sý phụ thýờng gọi là
“phýõng pháp quy ðổi”ổ
Trở lại Ví dụ ẽ của ðl bảo toàn nguyên tốậ chúng ta sẽ xem ẩ biến dang ề của nó mà
mình ðã ðặt vấn ðềỗ ðề bài cho biết lýợng các chất trong muốiổ
Ví dụ 3: Cho hỗn hợp X gồm ụậẩề mol Mg và ụậẩ mol Fe tác dụng với ẩ lít dung dịch
Y chứaỗ ệgNO3 0,1M và ẻuảNO3)2 0,15M ðýợc chất rắn và dung dịch Zổ Thêm NH3 ðý
vào dd Zậ lọc kết tủa ðem nung trong không khí với khối lýõng không ðổi nhận ðýợc m
gam chất rắn Qổ Tìm giá trị của m làỗ
A. 10 B.6 C.2 D.16
Nó là biến dạng của ví dụ ẽ trên thôi màậ tuy nhiên cách giải thì phải dài hõn là
dýõng nhiên rồiổ
Phân tíchỗ bài toán thuộc dạng kim loại mạnh ðẩy kim loại yếu trong dung dịch muốiổ
Chúng ta phải sử dụngỗ dãy ðiện hóa và phối hợp cả ử ðl trênổ
Sõ ðồ tóm tắtỗ

 {
chat ran
Hỗn họp Y
1lit dd Y
AgNO3 0,1M, Cu NO3  0,15M
0,15 mol Mg
{ 0,1 mol Fe 2 DD Z  DD Na(OH) du   ẫ  m Q
t0

Ðề bài cho lýợng kim loại và muối do ðó phải có chất dýổ

Mg, Fe tham gia tạo muối ảMg2+, Fe2+)
 n e cho  0,15* 2  0,1* 2  0,5 .
Ag+, Cu2+ tham gia tao kim loại(Ag, Cu)
 n e nhan  0,1*1  0,15* 2  0, 4 .
ne cho > ne nhan  kim loại dýổ Trong ðó Mg hay ỏe dýổ

Mg Fe Cu2+ Ag+

Chiều tạo muối Chiều tạo kim loại

n e cho cua Mg

Có công mài sắt có ngài nên kim

Create by NVQ

Ðầu tiên Mg phản ứng trýớcỗ = 0,15*2 = 0,3 < 0,4.

Do ðó ỏe phản ứng với n e cho cua Fe = 0,4 – 0,3 = 0,1  n Fe phan ung = 0,1/2 = 0,05.
Dd Z: Fe2+, Mg2+ + NaOH → ỏeảOHủ3, Mg(OH)2   Rắn gồm ỏe2O3, MgO.
t0

Bảo toàn nguyên tốỗ ửỏe → ỏe2O3 Mg → MgO

0,05 → ụậụửề 0,15→ụậẩề
 mQ = 0,025*(56*2 + 48*3) + 0,15*(24+16) = 10  A ðúngổ

Trên ðây chỉ là những kinh ngiệm của mình về lối suy nghĩ logic ðể giải ẽ bài toánậ
mình nghĩ không nên học thuộc từng dạng toánậ học từng công thức mà nên hiểu rõ bản
chất của chúng ðể ghi nhớ và hình thành lối mòn khi giải toánầ Còn rất nhiều bài toán và
dạng toán áp dụng ộ ðịnh luật trênậ các bạn hay cố gắng tìm và làm thật nhiều bài tập
nhéầ Ở ðâyậ mình không chia sẽ bài tập, bởi vì nhý thế mình ðã lựa chọn và phân dạng
giùm các bạnậ mà việc ðó phải ðể chính các bạn làm lấy thì nó mới có hiệu quảầChúc các
bạn thành côngầ

Có công mài sắt có ngài nên kim

Create by NVQ

Có công mài sắt có ngài nên kim