Ban in Sach Giao Vien 11-CB-Phan 2

Ch¬ng 5
hi®rocacbon no
A. Më ®Çu
 Môc tiªu cña ch¬ng
KiÕn thøc
Häc sinh biÕt :
 Kh¸i niÖm vÒ ankan, xicloankan : C«ng thøc chung, ®ång ®¼ng, ®ång
ph©n, danh ph¸p, tÝnh chÊt vËt lÝ, tÝnh chÊt ho¸ häc.
Çc ®iÓm gièng vµ kh¸c nhau vÒ cÊu t¹o, tÝnh chÊt gi÷a ankan vµ
xicloankan.
 Çc øng dông cña ankan, xicloankan.
Çc nguån hi®rocacbon no trong tù nhiªn.
KÜ n¨ng
Quan s¸t thÝ nghiÖm, m« h×nh ph©n tö vµ rót ra ®îc nhËn xÐt vÒ cÊu tróc
ph©n tö, tÝnh chÊt cña ankan.
ViÕt thµnh th¹o çc lo¹i ph¶n øng thÕ, ph¶n øng t¸ch H2, ph¶n øng ch¸y.
BiÕt gäi tªn çc hi®rocacbon no vµ viÕt ®îc CTCT cña çc chÊt trong d·y
®ång ®¼ng, çc ®ång ph©n cña hi®rocacbon no.
LuyÖn tËp kÜ n¨ng gi¶i bµi tËp x¸c ®Þnh CTPT hîp chÊt h÷u c¬.
 Mét sè ®iÓm cÇn lu ý
Ch¬ng 5 : Hi®rocacbon no lµ ch¬ng nghiªn cøu cô thÓ vÒ hîp chÊt h÷u c¬ sau
khi ®· häc nh÷ng lÝ thuyÕt chñ ®¹o ë ch¬ng 4. GV cÇn gióp HS n¾m ®îc nh÷ng
phÇn c¬ b¶n khi t×m hiÓu hîp chÊt h÷u c¬ míi nh : c«ng thøc chung, ®ång ®¼ng,
®ång ph©n, çch gäi tªn, ph¬ng tr×nh ho¸ häc thÓ hiÖn tÝnh chÊt ho¸ häc. §Æc biÖt
phÇn danh ph¸p, cÇn cho häc sinh n¾m ®îc nh÷ng çch gäi tªn ngay tõ ch¬ng nµy
®Ó gióp çc em cã kÜ n¨ng ®äc tªn khi gÆp hîp chÊt h÷u c¬ míi. GV nªn híng dÉn
cô thÓ vµ kiÓm tra thêng xuyªn çc phÇn ®· nªu trªn ®Ó m«n häc trë nªn dÔ hiÓu vµ
151
kÝch thÝch sù høng thó häc tËp cña çc em, gióp çc em x¸c ®Þnh ®îc dµn bµi c¬
b¶n khi nghiªn cøu çc hîp chÊt h÷u c¬ kh¸c.
PhÇn s¸ch (file tex)

PhÇn ®Üa CD
Bµi häc Ph¬ng ph¸p Phßng thÝ Th«ng tin D÷ liÖu hãa häc (5)
(1) d¹y häc (2) nghiÖm (3) bæ sung (4)
Bµi 25 §µm tho¹i nªu – TN ®iÒu – Ph¶n øng – TN ®iÒu chÕ CH4.
Ankan vÊn ®Ò chÕ CH4 thÕ halogen M« h×nh ph©n tö
– TN ®èt – øng dông butan
khÝ gas cña metan – Ph¶n øng halogen
– M« h×nh ho¸
çc ph©n tö – BTTN
ankan
Bµi 26 §µm tho¹i nªu M« h×nh – TN ph¶n øng céng

Xicloanka vÊn ®Ò ph©n tö brom vµo
n xiclohexan xiclopropan. M«
h×nh ph©n tö
xiclopropan,
xiclohexan
– BTTN
Bµi 27 §µm tho¹i. – B¶ng tæng kÕt
LuyÖn – Sö dông – BTTN, BTTL
tËp phiÕu häc tËp
ho¹t ®éng
theo nhãm
Bµi 28 – TN1 : X¸c – TN1, TN2.
Bµi thùc ®Þnh ®Þnh
hµnh 3 tÝnh cacbon
vµ hir®ro
– TN2 :
§iÒu chÕ vµ
thö tÝnh
chÊt cña
metan
152
153
B. gi¶ng d¹y çc bµi cô thÓ
Bµi 25. ankan
I. Môc tiªu
KiÕn thøc
Häc sinh biÕt :
C«ng thøc chung cña d·y ®ång ®¼ng ankan, biÕt viÕt çc c«ng thøc cÊu t¹o,
gäi tªn cña mét sè ankan ®¬n gi¶n.
TÝnh chÊt ho¸ häc cña ankan vµ ph¶n øng ®Æc trng cña hi®rocacbon no lµ
ph¶n øng thÕ.
TÇm quan träng cña hi®rocacbon no trong c«ng nghiÖp vµ trong ®êi sèng.
Häc sinh hiÓu :
V× sao çc ankan kh¸ tr¬ vÒ mÆt ho¸ häc, do ®ã hiÓu ®îc v× sao ph¶n øng
®Æc trng cña ankan lµ ph¶n øng thÕ.
V× sao çc hi®rocacbon no l¹i ®îc dïng lµm nhiªn liÖu tõ ®ã thÊy ®îc tÇm
quan träng vµ øng dông cña hi®rocacbon.
Häc sinh vËn dông :
LËp d·y ®ång ®¼ng, viÕt CTCT cña çc ®ång ph©n.
ViÕt vµ x¸c ®Þnh ®îc çc s¶n phÈm chÝnh cña ph¶n øng thÕ. Gäi ®îc tªn
çc ankan còng nh s¶n phÈm t¹o ra trong çc ph¶n øng ®ã.
KÜ n¨ng
ph©n tö, tÝnh chÊt cña ankan.
ViÕt thµnh th¹o çc lo¹i ph¶n øng thÕ, ph¶n øng t¸ch H2, ph¶n øng ch¸y.
BiÕt gäi tªn çc hi®rocacbon no vµ viÕt ®îc d·y ®ång ®¼ng, çc ®ång ph©n
cña ankan.
 X¸c ®Þnh CTPT, viÕt CTCT vµ gäi tªn.
 TÝnh thµnh phÇn % vÒ thÓ tÝch vµ khèi lîng ankan trong hçn hîp khÝ,
tÝnh nhiÖt lîng cña ph¶n øng ch¸y.
154
II. ChuÈn bÞ
Gi¸o viªn :
+ M« h×nh ph©n tö butan, b¶ng 5.1 SGK.
+ BËt löa gas, nÕn dïng biÓu diÔn thÝ nghiÖm ph¶n øng ch¸y.
+ X¨ng, mì (dïng b«i tr¬n cho çc ®éng c¬)
+ Dông cô vµ ho¸ chÊt ®iÒu chÕ metan trong PTN (CH3COONa, NaOH r¾n, CaO
r¾n)
Häc sinh :¤n l¹i lÝ thuyÕt vÒ ®ång ®¼ng, ®ång ph©n, lo¹i ph¶n øng vµ çch
viÕt.
III. thiÕt kÕ ho¹t ®éng d¹y häc

Ho¹t ®éng cña gi¸o viªn Ho¹t ®éng cña häc sinh
Ho¹t ®éng 1. Tæ chøc t×nh huèng häc tËp
– GV cã thÓ giíi thiÖu : nÕn, x¨ng, mì N¾m ®îc môc tiªu bµi häc, høng thó
b«i tr¬n, khÝ gas … ®Òu cã nguån gèc tiÕp thu kiÕn thøc míi.
lµ nh÷ng hi®rocacbon no – ankan, cßn
gäi lµ parafin. HoÆc cã thÓ chiÕu mét
®o¹n phim giíi thiÖu nh÷ng øng dông
cña ankan,…
Ho¹t ®éng 2. §ång ®¼ng, ®ång ph©n, danh ph¸p
– Gîi ý ®Ó HS tù hoµn thµnh tõng néi
dung cña tõng cét cña b¶ng bªn. C«ng
Tªn
Chó ý : viÕt ®îc CT chung cña çc thøc
hÖ thèng
Gèc ankyl Tªn gèc
ankan, gèc ankyl, ®iÒu kiÖn cña n. ph©n tö (3) (4)
(2)
(1)
CH4 Metan CH3 – Metyl
C2H6 Etan C2H5– Etyl
C3H8 Propan C3H7– Propyl
C4H10 Butan C4H9– Butyl
C5H12 Pentan C5H11– Pentyl
C6H14 Hexan C6H13– Hexyl
C7H16 Heptan C7H15– Heptyl
C8H18 Octan C8H17– Octyl
C9H20 Nonan C9H19– Nonyl
C10H22 §ecan C10H21– §ecyl
……. …. … …
CnH2n+2 Ankan CnH2n+1– Ankyl
155
M«
– Giíi thiÖu m« h×nh (hoÆc h×nh ¶nh)

ph©n tö metan, butan. Yªu cÇu HS nhËn h×n
xÐt vÞ trÝ cña çc nguyªn tö C trong h ph©n tö butan
ph©n tö butan => kÕt luËn vµ gi¶i => Çc nguyªn tö cacbon trong ph©n tö
thÝch ®îc vÞ trÝ t¬ng ®èi cña çc ankan kh«ng cïng n»m trªn mét ®êng
nguyªn tö C trong ph©n tö ankan (trõ th¼ng (trõ C2H6) v× mçi nguyªn tö
etan) cacbon t¹o ®îc 4 liªn kÕt ®¬n híng tõ
nguyªn tö C (n»m ë t©m cña h×nh tø
diÖn) vÒ 4 ®Ønh cña mét tø diÖn víi
gãc liªn kÕt CCC
 , HCH
 , CCH
 kho¶ng
o
109,5
– ViÕt ®îc çc CTCT rót gän cña 5
ankan vµ ®äc tªn cña çc chÊt ®Çu d·y
 Çc ankan cã m¹ch nh¸nh ®îc gäi tªn
theo danh ph¸p hÖ thèng gåm 3 bíc :
– Yªu cÇu çc nhãm HS viÕt vµ ®äc tªn B1. Chän m¹ch cacbon dµi nhÊt vµ cã
çc CTCT rót gän cña 5 ankan (tõ metan nhiÒu nh¸nh nhÊt lµm m¹ch chÝnh.
®Õn pentan). (Lu ý : viÕt ®ång ph©n B2. §¸nh sè thø tù çc nguyªn tö cacbon
HC theo tr×nh tù sau : m¹ch kh«ng m¹ch chÝnh tõ phÝa gÇn nh¸nh h¬n.
nh¸nh, 1 m¹ch nh¸nh, 2 m¹ch nh¸nh ; nªn B3. Gäi tªn m¹ch nh¸nh (nhãm ankyl)
nh¾c l¹i kh¸i niÖm ®ång ph©n m¹ch c ) theo thø tù vÇn ch÷ çi cïng víi sè chØ
GV nªu çc bíc tiÕn hµnh ®Ó ®äc tªn, vÞ trÝ cña nã, tiÕp theo lµ tªn ankan t-
chó ý B1 : chän m¹ch C dµi nhÊt lµm ¬ng øng víi m¹ch chÝnh.
m¹ch chÝnh, nªn lÊy vÝ dô cô thÓ ®Ó – BËc cña nguyªn tö cacbon trong ph©n
kh¾c s©u néi dung nµy) tö hi®rocacbon ®îc tÝnh b»ng sè liªn
kÕt cña nã víi çc nguyªn tö cacbon
kh¸c vµ x¸c ®Þnh ®îc bËc cña çc
nguyªn tö cacbon trong çc ®ång ph©n
– Yªu cÇu HS : cña pentan.
+ Nªu kh¸i niÖm bËc cacbon.
+ X¸c ®Þnh bËc cña çc nguyªn tö
cacbon trong çc ®ång ph©n cña pentan.
Ho¹t ®éng 3. TÝnh chÊt vËt lÝ
156
– Yªu cÇu HS nghiªn cøu b¶ng 5.1 cho – ë ®iÒu kiÖn thêng, bèn ankan ®Çu
biÕt tÝnh chÊt vËt lÝ cña ankan (tr¹ng d·y ®ång ®¼ng (tõ CH4 ®Õn C4H10) lµ
th¸i tån t¹i, qui luËt biÕn ®æi t n/c, ts, nh÷ng chÊt khÝ, çc ankan tiÕp theo lµ
khèi lîng riªng, kh¶ n¨ng tan trong níc vµ chÊt láng, tõ C18H38 trë ®i lµ nh÷ng
trong çc dung m«i h÷u c¬). chÊt r¾n.
(HoÆc yªu cÇu HS quan s¸t, nhËn xÐt : – Nãi chung, nhiÖt ®é nãng ch¶y, nhiÖt
tr¹ng th¸i tån t¹i ; mµu s¾c ; kh¶ n¨ng bay ®é s«i vµ khèi lîng riªng cña çc ankan
h¬i cña x¨ng, gas trong bËt löa ga, nÕn t¨ng theo chiÒu t¨ng cña ph©n tö khèi.
(mµu cña nÕn do mµu cña nhµ s¶n xuÊt – TÊt c¶ çc ankan ®Òu nhÑ h¬n níc vµ
bæ sung thªm) ; lµm thÝ nghiÖm cho mì hÇu nh kh«ng tan trong níc, nhng tan
b«i tr¬n, x¨ng vµo níc, cho mì vµo x¨ng nhiÒu trong dung m«i h÷u c¬.
yªu cÇu HS quan s¸t vµ nhËn xÐt ;
nh÷ng n¬i cã ®iÒu kiÖn cã thÓ cho çc
nhãm tù lµm thÝ nghiÖm)
Ho¹t ®éng 4. TÝnh chÊt ho¸ häc
Cã thÓ yªu cÇu HS nh¾c l¹i ®Æc – HS cã thÓ tr¶ lêi : Ph©n tö ankan chØ
®iÓm cÊu t¹o ph©n tö ankan tõ ®ã dù cã çc liªn kÕt  bÒn v÷ng, v× thÕ çc
®o¸n kh¶ n¨ng tham gia ph¶n øng cña ankan t¬ng ®èi tr¬ vÒ mÆt ho¸ häc.
ankan.
1. Ph¶n øng thÕ bëi halogen
as
– Yªu cÇu HS CH4 + Cl2   CH3Cl + HCl
+ ViÕt pthh, ®äc tªn çc s¶n phÈm t¹o ra clometan (metyl clorua)
as
khi cho metan tham gia ph¶n øng thÕ víi CH4 + 2Cl2   CH2Cl2 + 2HCl
clo theo tØ lÖ 1 : 1 vµ 1 : 2 vÒ sè mol. ®iclometan (metylen clorua)
– GV lu ý HS : Clo thay thÕ lÇn lît tõng
nguyªn tö H trong ph©n tö metan ; híng
dÉn HS çch céng gép çc PTHH khi tØ
lÖ ph¶n øng thÕ lµ 1 : 2.
as
– Yªu cÇu HS nghiªn cøu SGK thùc CH3CH2CH3+ Cl2  CH3CH2CH2Cl + HCl
hiÖn nh÷ng néi dung sau : 1–clopropan (43%)
as
+ ViÕt PTHH khi cho propan thÕ clo CH3CH2CH3+ Cl2  CH3CHClCH3 + HCl
theo tØ lÖ 1 : 1. §äc tªn s¶n phÈm thu 2–clopropan (57%)
®îc. X¸c ®Þnh s¶n phÈm chÝnh.
+ NhËn xÐt kh¶ n¨ng tham gia ph¶n øng – NhËn xÐt : Nguyªn tö hi®ro liªn kÕt
thÕ cña çc nguyªn tö C cã bËc kh¸c víi nguyªn tö cacbon bËc cao h¬n dÔ bÞ
nhau. thÕ h¬n nguyªn tö hi®ro liªn kÕt víi
157
+ Nªu kh¸i niÖm dÉn xuÊt halogen.
nguyªn tö cacbon bËc thÊp h¬n.
– Çc ph¶n øng trªn ®îc gäi lµ ph¶n øng
halogen ho¸. Çc s¶n phÈm thÕ ®îc gäi
lµ dÉn xuÊt halogen cña hi®rocacbon.
– Nghiªn cøu SGK cã thÓ nªu ®îc : B¶n
chÊt ph¶n øng t¸ch lµ çc liªn kÕt C –
C ; C – H bÞ g·y díi t¸c dông bëi nhiÖt
vµ xóc t¸c thÝch hîp.
2. Ph¶n øng t¸ch Khi liªn kÕt C – H bÞ g·y s¶n phÈm lµ
– Yªu cÇu HS thùc hiÖn néi dung sau : hi®rocacbon kh«ng no vµ H2. Khi liªn
+ Nªu b¶n chÊt ph¶n øng t¸ch cña kÕt C–C bÞ g·y t¹o thµnh mét
ankan. hi®rocacbon kh«ng no vµ mét ankan cã
+ Çc s¶n phÈm cã thÓ ®îc t¹o thµnh m¹ch C ng¾n h¬n
khi mét ankan tham gia ph¶n øng t¸ch.
– Díi t¸c dông cña nhiÖt vµ xóc t¸c
+ ViÕt çc s¶n phÈm cã thÓ t¹o thµnh thÝch hîp, çc ankan cã ph©n tö khèi
khi butan tham gia ph¶n øng t¸ch.
nhá bÞ t¸ch hi®ro thµnh hi®rocacbon
(Cã thÓ yªu cÇu HS viÕt pthh ph¶n øng kh«ng no t¬ng øng.
t¸ch díi d¹ng tæng qu¸t).
– ë nhiÖt ®é cao vµ xóc t¸c thÝch hîp,
3. Ph¶n øng oxi ho¸ çc ankan cßn cã thÓ bÞ ph©n c¾t m¹ch
cacbon t¹o thµnh çc ph©n tö nhá h¬n.
– Giíi thiÖu ph¶n øng ch¸y cña ankan díi
d¹ng c«ng thøc chung vµ híng dÉn HS – ViÕt pthh (SGK)
c©n b»ng ph¶n øng.
(Chó ý : n H 2O  n CO2  n ANKAN ;
n O2  1,5n CO2 )
– Yªu cÇu HS nªu hiÖn tîng x¶y ra vµ 1
viÕt PTHH khi ®èt ch¸y khÝ gas, khi CnH2n + 2 + .(3n +1) O2
2
bËt bËt löa gas hoÆc chiÕu ®o¹n phim to
cã c¶nh ch¸y cña khÝ gas (bÕp gas, khÝ   nCO2 + (n +1) H2O
ch¸y t¹i çc dµn khai th¸c dÇu, khÝ ch¸y
trong lß nung gèm sø sö dông khÝ gas),
ch¸y dÇu (bÕp dÇu).... – KÕt hîp néi dung SGK vµ kiÕn thøc
thùc tÕ ®Ó thùc hiÖn yªu cÇu cña GV.
– GV cã thÓ kÕt hîp gi¸o dôc m«i trêng.
(nÕu thiÕu oxi th× s¶n phÈm ch¸y
ngoµi CO2, H2O cßn cã C, CO => kinh
158
nghiÖm g× trong cuéc sèng ? HoÆc GV
cã thÓ liªn hÖ khãi x¶ cña çc ®éng c¬
®èt trong – nguyªn nh©n chÝnh g©y
nªn hiÖn tîng « nhiÔm m«i trêng)
Ho¹t ®éng 5. §iÒu chÕ
1. Trong phßng thÝ nghiÖm
– TiÕn hµnh ®iÒu chÕ víi bé dông cô – Quan s¸t thÝ nghiÖm, hoµn thµnh
®iÒu chÕ metan nh h×nh 5.2 SGK, PTHH vµ thùc hiÖn theo sù híng dÉn
hoÆc chiÕu ®o¹n phim m« pháng thÝ cña GV.
nghiÖm ®iÒu chÕ metan.
CaO, t o
– Híng dÉn HS viÕt vµ c©n b»ng ph¶n CH3COONa + NaOH 

CH4 + Na2CO3
øng ®iÒu chÕ metan. Cã thÓ khai th¸c
thªm vÒ çch thu khÝ metan, çch l¾p
– Tham kh¶o SGK tr¶ lêi.
bé dông cô …
– Xem phim ®Ó ý thøc ®îc tr¸ch nhiÖm
2. Trong c«ng nghiÖp cña m×nh trong t¬ng lai.
Yªu cÇu HS nªu çc nguån nguyªn liÖu
chÝnh ®Ó s¶n xuÊt ankan vµ çch tiÕn
hµnh s¶n xuÊt trong c«ng nghiÖp.
HoÆc GV cã thÓ cho chiÕu ®o¹n phim
chiÕu c¶nh nhµ m¸y läc dÇu hoÆc giíi
thiÖu vÒ khu c«ng nghiÖp Chu Lai víi
nhµ m¸y läc dÇu Dung QuÊt.
Ho¹t ®éng 6. øng dông
– Nªn tæ chøc ho¹t ®éng nhãm. Cã thÓ – Thùc hiÖn theo yªu cÇu cña GV.
chia líp thµnh 4 nhãm, çc nhãm cã 3
phót chuÈn bÞ néi dung : T×m çc øng
dông cña ankan trong ®êi sèng thùc tÕ
vµ trong c«ng nghiÖp. HoÆc GV chiÕu
1 ®o¹n phim vÒ çc øng dông cña ankan
; hoÆc GV cã thÓ giao tríc ®Ó HS
t×m hiÓu nh÷ng øng dông cña ankan
qua çc nguån tµi liÖu vµ cö ®¹i diÖn
lªn tr×nh bµy).
Ho¹t ®éng 7. cñng cè
Nªu nh÷ng néi dung chÝnh cña bµi Néi dung chÝnh gåm :
ankan. C«ng thøc chung, ®Æc ®iÓm cÊu t¹o
cña ankan.
159
Ph¶n øng ®Æc trng cña ankan lµ ph¶n
øng thÕ.
øng dông quan träng cña ankan : dïng
lµm nguyªn liÖu vµ nhiªn liÖu.
IV. Bµi tËp bæ sung

Bµi 1. Hi®rocacbon no lµ
A. nh÷ng hîp chÊt h÷u c¬ gåm hai nguyªn tè cacbon vµ hi®ro.
B. nh÷ng hi®rocacbon kh«ng tham gia ph¶n øng céng.
C. nh÷ng hi®rocacbon tham gia ph¶n øng thÕ.
D. nh÷ng hi®rocacbon chØ gåm çc liªn kÕt ®¬n trong ph©n tö.
Bµi 2. Theo chiÒu t¨ng sè nguyªn tö cacbon trong ph©n tö, phÇn tr¨m khèi lîng
cacbon trong ph©n tö ankan
A. kh«ng ®æi. B. gi¶m dÇn.
C. t¨ng dÇn. D. biÕn ®æi kh«ng theo quy luËt.
Bµi 3. Ankan X m¹ch kh«ng nh¸nh lµ chÊt láng ë ®iÒu kiÖn thêng ; X cã tØ khèi h¬i
®èi víi kh«ng khÝ nhá h¬n 2,6. CTPT cña X lµ :
A. C4H10 B. C5H12 C. C6H14 D. C7H16
Bµi 4. Ankan t¬ng ®èi tr¬ vÒ mÆt ho¸ häc : ë nhiÖt ®é thêng kh«ng tham gia ph¶n
øng víi dung dÞch axit, dd kiÒm vµ çc chÊt oxi hãa m¹nh v× lÝ do nµo sau ®©y ?
A. Ankan cã nhiÒu nguyªn tö H trong ph©n tö.
B. Ankan cã hµm lîng C cao.
C. Ankan chØ chøa liªn kÕt  trong ph©n tö.
D. Ankan kh¸ ho¹t ®éng ho¸ häc.
Bµi 5. LÊy hçn hîp CH4 vµ Cl2 theo tØ lÖ mol 1:3 ®a vµo ¸nh s¸ng khuÕch t¸n, ta ®-
îc çc s¶n phÈm sau :
A. CH3Cl + HCl. B. C + HCl
C. CCl4+HCl. D. CH3Cl + CH2Cl2+CHCl3+ CCl4+ HCl
Bµi 6. Chän tªn ®óng cña hi®rocacbon sau : CH 3–CH2–CH2–CH(CH3)–C(CH3)2–

C2H5
160
A. 4,5–®imetyl–5–etylhexan. B. 4,5,5–trimetylheptan.
C. 3,3,4–trimetylheptan. D. 2,3–®imetyl–2–etylhexan.
Bµi 7. Hi®rocacbon X cã c«ng thøc ph©n tö C 5H12 khi t¸c dông víi clo t¹o ®îc 3 dÉn
xuÊt monoclo ®ång ph©n cña nhau. Tªn cña X lµ
A. isopentan. B. n–pentan.
C. neopentan. D. 2–metylbutan.
Bµi 8. Ankan Y t¸c dông víi brom sinh ra hçn hîp 2 dÉn xuÊt monobrom cã tØ khèi
h¬i so víi hi®ro b»ng 61,5. Tªn cña Y lµ
A. butan. B. propan.
C. isobutan. D. 2–metylbutan.
Bµi 9. Cho vµo b×nh kÝn 10 ml ankan ë thÓ khÝ vµ 80 ml O 2. BËt tia löa ®iÖn ®èt
ch¸y hçn hîp. Sau khi lo¹i hÕt h¬i níc thu ®îc hçn hîp khÝ X, khi cho X ®i qua b×nh
®ùng photpho th× thÓ tÝch gi¶m 30 ml. Çc thÓ tÝch khÝ ®o ë ®ktc. C«ng thøc
ph©n tö vµ thÓ tÝch cña hçn hîp X lµ
A. C2H6, 40 ml. B. C3H8, 60 ml.
C. C3H8, 50 ml. D. C4H10, 70 ml.
Bµi 10. Trong phßng thÝ nghiÖm cã thÓ ®iÒu chÕ metan b»ng çch nµo sau ®©y ?
A. NhiÖt ph©n natri axetat víi v«i t«i xót.
B. Crackinh butan.
C. Tõ ph¶n øng cña cacbon víi hi®ro.
D. Tõ khÝ má dÇu.
V. Th«ng tin bæ sung
Ph¶n øng thÕ halogen cña hi®rocacbon no

+ ChØ nªn viÕt ph¶n øng thÕ víi clo hoÆc brom, v× thÕ víi flo ph¶n øng
m·nh liÖt, s¶n phÈm t¹o thµnh kh«ng ph¶i lµ dÉn xuÊt halogen cña ankan ; víi iot
ph¶n øng khã kh¨n.
+ Ph¶n øng clo t¸c dông víi ankan lµ ph¶n øng x¶y ra nhanh, m¹nh nªn kÐm
®Þnh híng h¬n ph¶n øng cña brom t¸c dông víi ankan. V× thÕ khi nãi u tiªn thÕ vµo
C bËc cao h¬n ®iÒu ®ã chØ ®óng víi ph¶n øng brom ho¸, kh«ng ®óng víi ph¶n
øng clo ho¸.
HiÖn nay, hi®rocacbon no ®îc sö dông nhiÒu trong tæng hîp h÷u c¬, do ®ã
chóng thêng ®îc lÊy lµm trung t©m trong s¬ ®å chuyÓn ho¸. ThÝ dô : metan dïng
161
®Ó ®iÒu chÕ metanol vµ foman®ehit ; refominh ankan thµnh çc xicloankan hay çc
aren. Nªn khi d¹y phÇn øng dông cña ankan, GV cÇn nªu bËt ®îc vai trß cña ankan
trong c«ng nghiÖp.
162
Bµi 26. Xicloankan
I. Môc tiªu
1. KiÕn thøc
Häc sinh biÕt :
C«ng thøc chung, ®ång ®¼ng, ®ång ph©n, tªn gäi vµ ®Æc ®iÓm cÊu t¹o
ph©n tö cña xicloankan.
So s¸nh ®îc sù gièng vµ kh¸c nhau vÒ cÊu t¹o, tÝnh chÊt cña xicloankan
víi ankan.
Häc sinh hiÓu :
V× sao cïng lµ hi®rocacbon no nhng xicloankan l¹i cã mét sè tÝnh chÊt kh¸c
ankan (ph¶n øng céng më vßng ®èi víi xicloankan cã vßng 3, 4 c¹nh).
ViÕt ®îc çc CTCT cña xicloankan, gäi tªn çc c«ng thøc ®ã.
ViÕt ®îc çc pthh thÓ hiÖn tÝnh chÊt ho¸ häc cña xicloankan.
2. KÜ n¨ng
Quan s¸t m« h×nh ph©n tö vµ rót ra ®îc nhËn xÐt vÒ cÊu t¹o cña xicloankan.
Tõ cÊu t¹o ph©n tö, suy ®o¸n ®îc tÝnh chÊt ho¸ häc c¬ b¶n cña xicloankan.
ViÕt ®îc PTHH d¹ng CTCT biÓu diÔn tÝnh chÊt ho¸ häc cña xicloankan.
II. ChuÈn bÞ
 GV : B¶ng 5.2 SGK.
 HS : Xem l¹i kiÕn thøc bµi ankan.
GV viÕt 2 CTCT cña C4H10 vµ cña – N¾m ®îc môc tiªu cña bµi häc.
xiclobutan lªn b¶ng. Yªu cÇu HS t×m – Nªu ®îc : trong ph©n tö cña 3 HCHC trªn
nh÷ng ®iÓm gièng nhau cña 3 ®Òu chØ cã çc liªn kÕt ®¬n vµ x¸c ®Þnh
HCHC trªn. ®îc d¹ng m¹ch C cña 3 HCHC trªn.
163
Ho¹t ®éng 2. CÊu t¹o
Yªu cÇu HS ®äc SGK nªu ®îc :  Xicloankan lµ nh÷ng hi®rocacbon no cã
®Þnh nghÜa, c«ng thøc chung, cÊu tróc m¹ch vßng chØ chøa liªn kÕt ®¬n
®Æc ®iÓm cÊu t¹o ph©n tö, çch víi c«ng thøc chung lµ CnH2n (n  3, ®¬n
®äc tªn cña xicloankan ®¬n vßng vßng).
– Danh ph¸p :
Víi m¹ch vßng (®¬n vßng) kh«ng nh¸nh :
Xiclo + tªn ankan kh«ng nh¸nh cã cïng sè
nguyªn tö cacbon.
GV cã thÓ tù viÕt hoÆc gîi ý

®Ó HS viÕt 3 CTCT rót gän cña 3 Víi m¹ch vßng cã nh¸nh : Tªn gèc
xicloankan (kh«ng nh¸nh ; cã hi®rocacbon m¹ch nh¸nh + xiclo + tªn ankan
nh¸nh)vµ gióp HS ®äc ®óng danh kh«ng nh¸nh cã cïng sè nguyªn tö cacbon
ph¸p. trong vßng.
– GV yªu cÇu HS nªu ®Æc ®iÓm Nªu ®îc : ph©n tö xicloankan gåm çc liªn
cÊu t¹o ph©n tö xicloankan => dù kÕt  gièng ankan, v× thÕ xicloankan cã çc
®o¸n kh¶ n¨ng tham gia ph¶n øng tÝnh chÊt gièng ankan nh tham gia ph¶n øng
cña xicloankan. thÕ, t¸ch vµ ph¶n øng ch¸y.
– Yªu cÇu HS viÕt PTHH khi cho – §äc SGK, tr¶ lêi.
metylxiclohexan tham gia ph¶n øng
thÕ víi brom, ph¶n øng t¸ch hi®ro,
ph¶n øng ch¸y. Ghi ®iÒu kiÖn
ph¶n øng nÕu cã. Chó ý ®äc tªn s¶n
phÈm. 3n
O
– Yªu cÇu HS viÕt PTHH cña ph¶n CnH2n + 2 2   nCO2 + nH2O
øng ch¸y díi d¹ng CT chung. GV cã
thÓ yªu cÇu HS nhËn xÐt tØ lÖ
n CO2 : n H 2O : n O2 : n xicloankan vµ
3n
n CO2  n H 2O ; n O2 : n Cn H 2n 
2
164
Ph¶n øng céng më vßng – Çc xiclopropan vµ xiclobutan cã ph¶n øng

Yªu cÇu HS ®äc SGK tr¶ lêi céng më vßng víi H2.
nh÷ng c©u hái sau :
+ Br2(dd) 
 CH3CH2CH3
+ Nh÷ng xicloankan nµo cã kh¶
n¨ng tham gia ph¶n øng céng o
t , Ni
hi®ro ? ViÕt pthh minh ho¹.
+ H2  CH3CH2CH2CH3
Xiclobutan butan
+ Nh÷ng xicloankan nµo cã kh¶
n¨ng tham gia ph¶n øng céng brom, – Riªng xiclopropan cã kh¶ n¨ng céng më
axit ? ViÕt pthh minh ho¹. vßng víi brom hoÆc axit.
– Lu ý híng dÉn HS ®äc tªn s¶n
phÈm. + Br2(dd) 
 BrCH2CH2CH2 Br
1,3–®ibrompropan
(Cã thÓ yªu cÇu HS viÕt pthh khi
cho : metylxiclopropan t¸c dông víi + HBr 
 HCH2CH2CH2Br
hi®ro). 1–brompropan

Yªu cÇu HS ®äc SGK nªu ®îc : – Xicloankan ®îc lÊy chñ yÕu tõ viÖc chng
+ nguån nguyªn liÖu ®iÒu chÕ cÊt dÇu má. Ngoµi ra, mét sè xicloankan cßn
xicloankan. ®îc ®iÒu chÕ tõ ankan.
+ viÕt pthh ®iÒu chÕ
CH3CH2CH2CH2CH2CH2CH3
metylxiclohexan tõ heptan vµ to,xt
CH3+H2
®iÒu chÕ xiclohexan tõ hexan.
GV yªu cÇu HS nªu øng dông cña Çc xicloankan còng ®îc dïng lµm nhiªn
çc xicloankan. liÖu, lµm dung m«i hoÆc lµm nguyªn liÖu
®iÒu chÕ çc chÊt kh¸c.
Ho¹t ®éng 7. cñng cè
Yªu cÇu HS lµm çc bµi sè 1,2,3/ SGK trang 120.
IV. Bµi tËp cñng cè

Bµi 1. ViÕt CTPT, CTCT cña çc chÊt cã tªn sau : eylxiclohexan ; 1,4–
®imetylxiclohexan ; 1,1–®imetylpropan ; 1–etyl–3–metylpentan.
165
Bµi 2. KÕt luËn nµo sau ®©y ®óng ?
A. Xicloankan lµ nh÷ng hi®rocacbon no m¹ch vßng.
B. Çc chÊt cã m¹ch vßng no ®Òu gäi lµ xicloankan.
C. Nh÷ng hi®rocacbon cã c«ng thøc ph©n tö d¹ng C nH2n ®Òu thuéc lo¹i
xicloankan.
D. Çc xicloankan ®Òu lµ chÊt khÝ ë ®iÒu kiÖn thêng.
Bµi 3. Hîp chÊt X
CH3
CH3
cã tªn lµ
A. 1,4–®imetylxiclopentan. B. 1,3– ®imetylxiclopentan.
C. ®imetylxiclopentan. D. 3–®imetylxiclopentan.
Bµi 4. §èt ch¸y hoµn toµn 2,24 lÝt hçn hîp gåm etan vµ xiclopropan (®ktc) thu ®îc
s¶n phÈm cã bao nhiªu gam níc ?
A. 1,80 gam. B. 2,70 gam. C. 3,60 gam. D. 5,40 gam.
Bµi 5. Xiclopentan cã thÓ t¹o ®îc mÊy dÉn xuÊt thÕ ®iclo ®ång ph©n cÊu t¹o cña
nhau ?
A. Hai. B. Ba. C. Bèn. D. N¨m.
166
Bµi 27. LuyÖn tËp : AnKan vµ xicloankan
I. Môc tiªu
1. KiÕn thøc
HS biÕt : C«ng thøc tæng qu¸t, ®Æc ®iÓm cÊu t¹o, danh ph¸p, tÝnh chÊt,
®iÒu chÕ, øng dông cña ankan vµ xicloankan, ®ång thêi so s¸nh gi÷a hai lo¹i.
HS hiÓu : Tõ cÊu t¹o dÉn ®Õn tÝnh chÊt cña ankan vµ xicloankan.
2. Kü n¨ng
RÌn kÜ n¨ng viÕt CTCT vµ gäi tªn çc ankan. KÜ n¨ng lËp CTPT cña hîp chÊt
h÷u c¬, viÕt pthh ph¶n øng thÕ.
II. ChuÈn bÞ
Gi¸o viªn : ChuÈn bÞ phiÕu häc tËp (trªn giÊy, b¶n trong hoÆc powerpoint).
Häc sinh : ¤n tËp l¹i nh÷ng kiÕn thøc quan träng ®· häc cÇn ®Ò cËp ®Õn
trong bµi «n tËp.
+ PhiÕu häc tËp 1
Bµi 1. §iÒn nh÷ng tõ thÝch hîp vµo chç trèng.
A. Hi®rocacbon no cã ®Æc ®iÓm vÒ liªn kÕt lµ...
B. An kan, xicloankan lÇn lît cã CTTQ lµ...
C. Trong ph©n tö ankan, çc gãc liªn kÕt cña cacbon cã gi¸ trÞ kho¶ng b»ng...
D. Nãi chung khi ph©n tö khèi cña ankan t¨ng th× nhiÖt ®é nãng ch¶y, nhiÖt
®é s«i, khèi lîng riªng...
Bµi 2. Isopentan cã thÓ t¹o ra bao nhiªu gèc hi®rocacbon ho¸ trÞ I. ViÕt CTCT cña
çc gèc ®ã. Gèc nµo lµ isopentyl.
Bµi 3. ViÕt çc ®ång ph©n hi®rocacbon no cña C 5H12 vµ C4H8. Gäi tªn çc ®ång
ph©n ®ã.
Bµi 4. Gäi tªn hi®rocacbon sau :
CH(CH 3 ) 2
|
CH3  CH  CH 2  C  CH 2  CH 3
| |
C2 H5 CH3
167
Bµi 5. Hoµn thµnh çc ph¶n øng ho¸ häc theo s¬ ®å :
pentan 
(1)
metan 
(2)
metyl clorua
(3) (4)
propan clorofom
(5)
isopropyl clorua
Bµi 6. ViÕt pthh cña xiclopropan víi Br2 (cã ¸nh s¸ng, tØ lÖ mol 1 : 1), víi dd Br 2. Gäi
tªn s¶n phÈm.
Bµi 7. Mét hi®rocacbon no cã chøa 18,18% khèi lîng hi®ro. T×m c«ng thøc ph©n tö
cña hi®rocacbon.
Bµi 8. §èt ch¸y hoµn toµn 6 gam mét hîp chÊt h÷u c¬ chØ thu ®îc s¶n phÈm gåm
8,8 gam CO2 vµ 3,6 gam H2O. TØ khèi h¬i cña chÊt ®ã ®èi víi kh«ng khÝ lín h¬n 3
vµ nhá h¬n 4. T×m CTPT cña chÊt h÷u c¬.
III. Mét sè ®iÓm cÇn lu ý

1. ThiÕt kÕ néi dung cña bµi häc :
 Néi dung ®îc chia lµm hai phÇn :
– PhÇn lÝ thuyÕt : GV cã thÓ dïng hÖ thèng c©u hái ®Ó vÊn ®¸p HS, dïng
hÖ thèng bµi tËp lÝ thuyÕt, hoÆc cã thÓ tæng kÕt b»ng s¬ ®å trong ®ã GV ®a ra
çc kiÕn thøc c¬ b¶n, HS cho biÕt mèi liªn hÖ gi÷a çc kiÕn thøc ®ã hoÆc GV cho
HS tù t×m çc kiÕn thóc chèt råi tù thiÕt lËp s¬ ®å th«ng qua ®ã häc sinh häc tËp
tÝch cùc chñ ®éng h¬n nh»m nhí l¹i kiÕn thøc c¬ b¶n ®· häc.
1. §Ó cñng cè phÇn lÝ thuyÕt GV cã thÓ sö dïng s¬ ®å kiÕn thøc sau, yªu cÇu
HS ®iÒn nh÷ng kiÕn thøc träng t©m.
168
Hi®rocacbon
no
§Æc ®iÓm M¹ch hë : Ankan M¹ch vßng : Xicloankan
CTTQ
CÊu t¹o
– Gièng
– Kh¸c
TÝnh chÊt ho¸ häc – P/ thÕ – Ph¶n øng thÕ
– P/ t¸ch – Ph¶n øng oxi ho¸
– P/ oxi ho¸ – Ph¶n øng céng më vßng
øng dông
§iÒu chÕ
2. Gi¸o viªn chuÈn bÞ thªm mét sè bµi tËp.
– PhÇn bµi tËp : gåm çc d¹ng bµi tËp c¬ b¶n cña mçi kiÕn thøc träng t©m.
2. Ph¬ng ph¸p
– §µm tho¹i.
– GV híng dÉn HS çch «n l¹i kiÕn thøc cò, cho HS th¶o luËn nhãm råi tr×nh
bµy, nhËn xÐt. GV kÕt luËn nh÷ng kiÕn thøc quan träng.
IV. ThiÕt kÕ ho¹t ®éng d¹y häc

Ho¹t ®éng 1. Cñng cè lÝ thuyÕt
– Néi dung 1. Cñng cè çc kiÕn thøc : ®Æc – Häc sinh chia thµnh 4 nhãm
®iÓm cÊu t¹o cña hi®rocacbon no. cïng tr¶ lêi, th¶o luËn phiÕu häc
– Néi dung 2. Cñng cè çc kiÕn thøc : dd ®ång tËp råi mçi nhãm tr×nh bµy.
®¼ng, ®ång ph©n, danh ph¸p cña hi®rocacbon Häc sinh kh¸c nhËn xÐt, bæ
no. sung.
– Néi dung 3. Cñng cè çc kiÕn thøc : TÝnh
chÊt ho¸ häc cña hi®rocacbon no.
– Néi dung 4. Cñng cè çc kiÕn thøc : T×m
c«ng thøc cña hi®rocacbon no.
GV chia líp thµnh 4 nhãm, ph¸t phiÕu häc tËp
cho tõng nhãm. GV ch÷a bµi cho tõng nhãm vµ
chèt l¹i kiÕn thøc träng t©m.
169
Ho¹t ®éng 2. Cñng cè kiÕn thøc träng t©m b»ng çc bµi tËp
– GV chÐp ®Ò tõng bµi tËp lªn b¶ng hoÆc –HS lµm viÖc theo nhãm, lªn
dïng m¸y chiÕu chiÕu ®Ò bµi. GV yªu cÇu mçi b¶ng tr×nh bµy, HS kh¸c nhËn
nhãm HS (mçi nhãm gåm kho¶ng 2 ®Õn 4 HS) xÐt, bæ sung.
lµm bµi tËp. Nhãm nµo xong lªn b¶ng tr×nh
bµy. GV ch÷a vµ kÕt luËn vÒ kiÕn thøc träng
t©m.
Ho¹t ®éng 3. Giao viÖc vÒ nhµ
V. Bµi tËp bæ sung

Bµi 1. Chän c©u ®óng.
A. Ankan vµ xicloankan ®Òu lµ hi®rocacbon no, ph©n tö chØ cã liªn kÕt .
B. Ankan vµ xicloankan ®Òu kh«ng tham gia ph¶n øng céng.
C. Ankan vµ xicloankan ®Òu tham gia ph¶n øng céng.
D. Khi bÞ ®èt çc ankan ch¸y hoµn toµn cho sè mol H2O nhá h¬n sè mol CO2.
Bµi 2. Mét ankan cã 16,67% khèi lîng hi®ro, cã CTPT
A. C3H8. B. C4H10. C. C5H12. D. C6H14.
Bµi 3. Khi cho propan ph¶n øng thÕ víi clo thu ®îc dÉn xuÊt monoclo s¶n phÈm
chÝnh cã tªn lµ :
A. isopropyl clorua. B. propyl clorua.
C. 2–clopropan. D. C¶ A, C ®óng.
Bµi 4. Mét ankan cã CTCT : CH3–CH2–CH2–CH(CH3)–C(CH3)(C2H5)–CH3. Chän
tªn gäi ®óng.
A. 2–etyl– 2,3– ®imetylhexan. B. 4,5, 5–trimetylheptan.
C. 3,3 4–trimetylheptan. D. 5–etyl– 4,5–®imetylhexan.
Bµi 5. ChÊt nµo t¸c dông víi Br2 (trong dd) theo tØ lÖ mol 1 : 1 cho s¶n phÈm lµ
1,3 – ®ibrom propan.
A. propan. B. 2–brompropan. C. xiclopropan. D. metylxiclopropna.
Bµi 6. Sè lîng ®ång ph©n cã CTPT C5H12 lµ
A. 3. B. 4. C. 5. D. 2.
170
Bµi 7. §èt hoµn toµn a g mét hi®rocacbon thu ®îc 3,6 g H2O vµ 13,2 g CO2. Gi¸ trÞ
cña a b»ng.
A. 4,0. B. 16,8. C. 6,8. D. 7,2.
Bµi 8. ChÊt nµo díi ®©y khi t¸c dông víi Cl2 (¸nh s¸ng) theo tØ lÖ mol 1 : 1 chØ cho
mét s¶n phÈm thÕ lµ dÉn xuÊt halogen ?
A. propan. B. xiclopentan. C. isopentan. D. butan.
Bµi 9. §un nãng propan cã xóc t¸c thÝch hîp ®Ó thùc hiÖn çc ph¶n øng t¸ch. Hçn hîp
thu ®îc sau ph¶n øng cã tØ khèi so víi H2 nh thÕ nµo ?
A. Lín h¬n 22. B. Nhá h¬n 22. C. B»ng 22. D. Nhá h¬n hoÆc b»ng
22.
Bµi 10. Khi clo ho¸ mét hi®rocacbon X thu ®îc dÉn xuÊt Y cã tØ khèi h¬i cña Y ®èi
víi H2 b»ng 46,25. C«ng thøc ph©n tö cña Y lµ :
A. C3H8. B. C4H10. C. C5H12. D. C2H6.
Bµi tËp tù luËn.

Bµi 11. TÝnh sè liªn kÕt  trong ph©n tö ankan CnH2n+2 theo n.
Bµi 12. §èt hoµn toµn mét lîng chÊt h÷u c¬ A thu ®îc 2,24 lÝt CO2 (®ktc) vµ 2,16
gam H2O. BiÕt MA =72. X¸c ®Þnh CTPT, CTCT cña A biÕt khi cho A ph¶n øng clo
ho¸ thu ®îc 4 dÉn xuÊt mono clo.
Bµi 13. ViÕt çc ph¬ng tr×nh hãa häc cña ph¶n øng trùc tiÕp t¹o ra metan tõ butan,
natri axetat, nh«m cacbua.
Bµi 14. Trong mét b×nh kÝn dung tÝch kh«ng ®æi chøa oxi vµ propan víi thÓ tÝch
b»ng nhau ë 120oC. BËt tia löa ®iÖn ®Ó ph¶n øng ch¸y x¶y ra hoµn toµn. Hçn hîp
khÝ vµ h¬i sau ph¶n øng ®îc ®a vÒ ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é ban ®Çu. ¸p suÊt khÝ
trong b×nh thay ®æi thÕ nµo (t¨ng hay gi¶m bao nhiªu phÇn tr¨m) ?
Bµi 15. §èt hoµn toµn 10,2 gam hçn hîp 2 ankan ®ång ®¼ng kÕ tiÕp cÇn võa ®ñ
36,8 gam O2. T×m c«ng thøc ph©n tö, tÝnh khèi lîng mçi ankan.
171
Bµi 28. bµi Thùc hµnh 3
PH©n tÝch ®Þnh tÝnh nguyªn tè.
®iÒu chÕ vµ tÝnh chÊt cña metan
I. Môc tiªu
KiÕn thøc
 BiÕt x¸c ®Þnh ®Þnh tÝnh sù cã mÆt cña cacbon vµ hi®ro trong hîp chÊt
h÷u c¬.
 BiÕt ®iÒu chÕ vµ thö tÝnh chÊt cña metan.
KÜ n¨ng
 TiÕp tôc rÌn kÜ n¨ng thùc hµnh thÝ nghiÖm víi lîng nhá ho¸ chÊt.
II. ChuÈn bÞ
1. Dông cô vµ ho¸ chÊt : (cho 1 nhãm häc sinh)
TT Dông cô Sè l- TT Ho¸ chÊt Sè l-
îng îng
1 Gi¸ s¾t hoÆc (kÑp gç 01 1 Saccaroz¬ 0,2 g
+ ®Õ sø)
2 §Ìn cån + diªm 01 2 CuO 3g
3 èng nghiÖm chÞu 02 3 CuSO4 khan (mµu tr¾ng) 1 lä
nhiÖt
4 Nót cao su cã èng thuû 01– 4 Hçn hîp v«i t«i xót (NaOH + 1 lä
tinh xuyªn qua. 02 CaO)
5 èng cao su + èng vuèt 01 5 Dung dÞch níc v«i trong 1 lä
nhän.
6 B«ng 1 gãi
7 Dung dÞch Br2 hoÆc 1 lä
KMnO4
2. Gi¸o viªn vµ häc sinh : (xem bµi thùc hµnh 1)

 ThÝ nghiÖm x¸c ®Þnh ®Þnh tÝnh cacbon vµ hi®ro
172
+ NÕu çc ho¸ chÊt kh«ng kh«, ph¶n øng cha x¶y ra, CuSO4 ®· chuyÓn mµu.
+ D qu¸ nhiÒu CuO sÏ khã quan s¸t ®îc hiÖn tîng chuyÓn mµu cña hçn hîp.
 ThÝ nghiÖm ®iÒu chÕ vµ thö tÝnh chÊt cña metan
+ §iÒu chÕ hçn hîp v«i t«i xót : Trén ®Òu v«i sèng míi nung ®· t¸n nhá víi
NaOH r¾n theo tØ lÖ kho¶ng 1,5 :1 vÒ khèi lîng, b¶o qu¶n trong lä kÝn.
+ NÕu NaOH ®· hót Èm, sau khi trén cÇn ®un hçn hîp trªn capsun (chÐn sø
réng miÖng) ®Ó lµm bay hÕt h¬i níc, ®em b¶o qu¶n trong lä kÝn dïng dÇn.
+ Sau khi ®un nãng ®Òu èng nghÞªm, tËp trung ®un nãng m¹nh hçn hîp ho¸
chÊt. ChØ ®èt khÝ tho¸t ra sau khi ®· ®uæi hÕt kh«ng khÝ trong èng nghiÖm tr¸nh
t¹o hçn hîp næ m¹nh.
3. Ph©n bè thêi gian
Ho¹t ®éng 1 : Kho¶ng 3 phót.

Ho¹t ®éng cña GV Ho¹t ®éng cña HS
Ho¹t ®éng 1. Tæ chøc ho¹t ®éng häc tËp
Yªu cÇu tæ trëng b¸o ço sù chuÈn bÞ Tæ trëng b¸o ço viÖc chuÈn bÞ bµi cña
bµi cña çc thµnh viªn trong nhãm. Nép tõng thµnh viªn, th«ng b¸o nhiÖm vô
b¶n ph©n c«ng nhiÖm vô cô thÓ cña cho tõng thµnh viªn.
çc thµnh viªn.
Ho¹t ®éng 2. KiÓm tra sù chuÈn bÞ bµi cña häc sinh.
Yªu cÇu häc sinh nªu môc tiªu vµ nhiÖm nªu ®îc môc tiªu cña bµi : NhËn ra sù cã
vô cña bµi thùc hµnh. mÆt cña cacbon vµ hi®ro trong hîp
chÊt h÷u c¬ vµ thö tÝnh chÊt cña
metan.
ThÝ nghiÖm 1
– ChØ ®Þnh 1 HS nªu tªn, çch tiÕn – Nªu tªn, çch tiÕn hµnh TN1, çc hiÖn
hµnh TN1, dù ®o¸n hiÖn tîng x¶y ra vµ tîng x¶y ra, gi¶i thÝch khi lµm TN1. Çc
gi¶i thÝch. Tr×nh bµy xong chØ ®Þnh häc sinh kh¸c bæ sung.
b¹n kh¸c nªu TN2.
173
– Lu ý khi lµm TN 1(xem môc III) – ChØ ®Þnh b¹n tiÕp theo tr×nh bµy
TN2.
ThÝ nghiÖm 2
– Yªu cÇu HS nªu tªn, çch tiÕn hµnh – Nªu tªn vµ çch tiÕn hµnh TN2, hiÖn
TN2, dù ®o¸n hiÖn tîng x¶y ra, gi¶i tîng x¶y ra vµ gi¶i thÝch.
thÝch.
– Lu ý khi lµm TN 2 (xem môc III) – Çc häc sinh kh¸c bæ sung.
Ho¹t ®éng 3. Tæ chøc cho häc sinh lµm thÝ nghiÖm
– Yªu cÇu çc nhãm tiÕn hµnh çc thÝ – Çc nhãm lµm thÝ nghiÖm theo sù
nghiÖm trong kho¶ng thêi gian 15 phót. chØ ®¹o cña nhãm trëng.
Sau khi tiÕn hµnh xong mçi thÝ – Th kÝ ghi l¹i kÕt qu¶ çc thµnh viªn
nghiÖm ph¶i gi÷ nguyªn kÕt qu¶. trong nhãm quan s¸t ®îc.
– Theo dâi çc nhãm lµm thÝ nghiÖm,
gi¶i ®¸p th¾c m¾c.
Ho¹t ®éng 4. B¸o ço kÕt qu¶ thÝ nghiÖm
– HÕt giê yªu cÇu çc nhãm lÇn lît b¸o
ço kÕt qu¶. Çc nhãm kh¸c theo dâi, bæ
sung :
+ Nhãm 1 : B¸o ço kÕt qu¶ TN1. §¹i diÖn nhãm 1 tr×nh bµy kÕt qu¶
+ Tæ chøc cho çc nhãm th¶o luËn ®Ó TN1. Çc nhãm kh¸c bæ sung. KÕt luËn
rót ra kÕt luËn cuèi cïng. sau khi ®· so s¸nh víi dù ®o¸n lÝ
thuyÕt :
HiÖn tîng vµ gi¶i thÝch :
CuO mµu ®en bÞ khö thµnh Cu mµu
®á.
H2O lµm CuSO4 chuyÓn thµnh mµu
xanh.
CO2 lµm ®ôc níc v«i trong.
C12H22O11 + 2CuO
o
 12CO2 + 11H2O +24 Cu
t
L¾p dông cô vµ h·y nªu çch tiÕn hµnh
174
ph©n tÝch ®Þnh lîng H2O vµ CO2
trong hîp chÊt h÷u c¬.
+ Nhãm 2 : B¸o ço kÕt qu¶ TN2. – §¹i diÖn nhãm 2 tr×nh bµy kÕt qu¶
+ Tæ chøc cho çc nhãm th¶o luËn ®Ó TN2. Çc nhãm kh¸c bæ sung, kÕt luËn
rót ra kÕt luËn cuèi cïng. sau khi ®· so s¸nh víi dù ®o¸n lÝ
thuyÕt :
o
 CH4 +
CaO,t
CH3COONa + NaOH 
Na2CO3
– CH4 rÊt dÔ ch¸y trong kh«ng khÝ.
– CH4 kh«ng lµm mÊt mµu dung dÞch
Br2, KMnO4.
C©u hái : Cã thÓ ®iÒu chÕ çc – HS tr¶ lêi c©u hái
hi®rocacbon kh¸c b»ng ph¬ng ph¸p nµy
®îc kh«ng ? Nªu çch ®iÒu chÕ etan
b»ng ph¬ng ph¸p nµy.
Ho¹t ®éng 5. C«ng viÖc sau tiÕt thùc hµnh
– Rót kinh nghiÖm buæi thùc hµnh. – ViÕt têng tr×nh.
– Yªu cÇu häc sinh viÕt têng tr×nh. – Röa dông cô, thu dän ho¸ chÊt, vÖ
– Nh¾c häc sinh röa dông cô, thu dän sinh phßng thÝ nghiÖm.
ho¸ chÊt, vÖ sinh phßng thÝ nghiÖm.
175
Ch¬ng 6
hi®rocacbon kh«ng no
A. Më ®Çu
KiÕn thøc
Häc sinh biÕt : Kh¸i niÖm vÒ hi®rocacbon kh«ng no vµ mét vµi lo¹i hi®rocacbon
kh«ng no tiªu biÓu : anken, ankin, anka®ien. Cô thÓ lµ ®Æc ®iÓm liªn kÕt, cÊu tróc
ph©n tö, ®ång ®¼ng, ®ång ph©n, danh ph¸p.
 TÝnh chÊt ho¸ häc cña anken, ankin, anka®ien.
 Mét sè øng dông quan träng cña anken vµ ankin.
Häc sinh hiÓu : V× sao hi®rocacbon kh«ng no cã tÝnh chÊt ho¸ häc kh¸c víi
hi®rocacbon no.
 Ngoµi ®ång ph©n m¹ch cacbon, hi®rocacbon kh«ng no cßn cã ®ång ph©n
vÞ trÝ liªn kÕt béi.
 V× sao hi®rocacbon kh«ng no t¹o ®îc polime.
KÜ n¨ng
 ViÕt CT chung, CTCT cña hi®rocacbon vµ ®äc tªn çc hi®rocacbon kh«ng
no.
 ViÕt ®îc çc pthh thÓ hiÖn tÝnh chÊt ho¸ häc cña hi®rocacbon kh«ng no.
Häc sinh ®îc häc ch¬ng 6 : Hi®rocacbon kh«ng no sau khi häc phÇn lÝ thuyÕt
chung vÒ ho¸ h÷u c¬ vµ hi®rocacbon no. Trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y, GV nªn chó ý h-
íng dÉn häc sinh vËn dông lÝ thuyÕt chung ®Ó suy luËn kiÕn thøc míi vµ so s¸ch víi
phÇn hi®rocacbon no ®· häc. Träng t©m cña ch¬ng lµ ph¶n øng ®Æc trng cña liªn
kÕt  – ph¶n øng céng, quy t¾c céng Mac–c«p–nhi–c«p. PhÇn danh ph¸p, cÇn cho
häc sinh n¾m ch¾c çch gäi tªn cña anken, vËn dông çc kÜ n¨ng ®ã ®Ó ®äc tªn
HCHC cã nhãm chøc. GV còng cÇn nhÊn m¹nh nh÷ng øng dông cña anken.
Trªn c¬ së çch viÕt CTCT çc ®ång ph©n cña ankan, GV híng dÉn HS viÕt
m¹ch cacbon trong ph©n tö çc ankan t¬ng øng. Sau ®ã thùc hiÖn viÖc ®iÒn liªn kÕt
176
®¬n C=C t¹i çc vÞ trÝ kh¸c nhau ®Ó t¹o ra CTCT çc ®ång ph©n vÞ trÝ liªn kÕt
®«i.
PhÇn s¸ch (file tex) PhÇn ®Üa CD
Bµi 29 – §µm tho¹i – M« h×nh – TN ®iÒu chÕ vµ

Ankan nªu vÊn ®Ò ph©n tö etilen thö tÝnh chÊt cña
vµ but–2–en etilen
(d¹ng cis vµ – BTTN
trans)
– TN ®iÒu
chÕ vµ thö
tÝnh chÊt cña
etilen
Bµi 30 – §µm tho¹i – Çc s¶n – H×nh ¶nh çc s¶n
Anka®ien nªu vÊn ®Ò phÈm lµm tõ phÈm lµm tõ cao su
cao su – BTTN
– M« h×nh
ph©n tö buta–
1,3–®ien
Bµi 31 – §µm tho¹i – B¶ng tæng kÕt
LuyÖn nªu vÊn ®Ò – BTTN, BTTL
tËp – Sö dông
phiÕu häc tËp
ho¹t ®éng
theo nhãm
Bµi 32 – §µm tho¹i – TN ®iÒu – TN ®iÒu chÕ vµ
Ankin nªu vÊn ®Ò chÕ vµ thö thö tÝnh chÊt cña
– Sö dông TN tÝnh chÊt cña axetilen
theo ph¬ng axetilen
ph¸p nghiªn
cøu
Bµi 33 – §µm tho¹i – B¶ng tæng kÕt
LuyÖn nªu vÊn ®Ò
tËp – Sö dông
phiÕu häc tËp
ho¹t ®éng
theo nhãm
Bµi 34 – TN1 : §iÒu – TN1, TN2
177
Bµi thùc chÕ vµ thö – BTTN, BTTL

hµnh 4 tÝnh chÊt cña
etilen
– TN2 : §iÒu
chÕ vµ thö
tÝnh chÊt cña
axetilen
B. D¹y häc çc bµi cô thÓ
Bµi 29. anken
I. Môc tiªu
1. KiÕn thøc
Häc sinh biÕt :
 CÊu t¹o, danh ph¸p, ®ång ph©n, tÝnh chÊt cña anken.
 Ph©n biÖt anken víi ankan b»ng ph¬ng ph¸p ho¸ häc.
Häc sinh hiÓu :
 V× sao anken cã nhiÒu ®ång ph©n h¬n ankan t¬ng øng.
 V× sao çc anken cã ph¶n øng t¹o polime.
ViÕt ®îc çc lo¹i ®ång ph©n, çc pthh thÓ hiÖn tÝnh chÊt ho¸ häc cña
anken.
 VËn dông kiÕn thøc ®· häc ®Ó lµm bµi tËp nhËn biÕt.
2. KÜ n¨ng
ph©n tö, tÝnh chÊt cña anken.
ViÕt thµnh th¹o pthh çc lo¹i ph¶n øng céng, trïng hîp, oxi ho¸ cô thÓ.
BiÕt gäi tªn çc anken, viÕt ®îc d·y ®ång ®¼ng anken, çc ®ång ph©n cña
anken.
X¸c ®Þnh CTPT, viÕt CTCT vµ gäi tªn.
Ph©n biÖt ®îc mét sè anken víi ankan cô thÓ.
178
II. ChuÈn bÞ
Gi¸o viªn :
 M« h×nh ph©n tö etilen, m« h×nh ph©n tö cis–but–2–en vµ trans–but–2–en.
 Dông cô vµ ho¸ chÊt ®iÒu chÕ khÝ etilen, dung dÞch brom, dung dÞch
thuèc tÝm, bËt löa gas (hoÆc thÝ nghiÖm m« pháng).

– Anken vµ monoxicloankan cïng cã CT chung lµ : C nH2n kh«ng ph¶i lµ ®ång
ph©n m¹ch cacbon víi nhau mµ lµ ®ång ph©n nhãm chøc víi nhau.
Híng dÉn ®Ó HS tù thÊy ®îc ph¶n øng ®Æc trng cña anken nhê nghiªn cøu
®Æc ®iÓm cÊu t¹o cña anken, chó ý híng dÉn HS quan s¸t h×nh ¶nh thùc nghiÖm
®Ó rót ra nhËn xÐt vÒ kh¶ n¨ng tham gia ph¶n øng céng cña anken víi níc brom.
KiÕn thøc träng t©m khi d¹y ph¶n øng céng níc vµ céng axit cña anken tu©n
theo quy t¾c Mac–c«p–nhi–c«p.
HiÖn nay, etilen gi÷ vai trß quan träng, nã lµ mét trong nh÷ng nguyªn liÖu c¬
b¶n cho c«ng nghiÖp ho¸ chÊt h÷u c¬, thay thÕ cho vai trß cña axetilen tríc kia.
IV. thiÕt kÕ ho¹t ®éng d¹y häc
– GV ®Þnh híng ®Ó HS thÊy ®îc N¾m ®îc môc tiªu bµi häc, høng thó
nhiÖm vô, môc tiªu cña bµi häc. GV cã tiÕp thu kiÕn thøc míi.
thÓ dïng mét sè bµi tËp nhá ®Ó vµo
bµi, VD : so s¸nh cÊu t¹o ph©n tö C 2H6
vµ C2H4 hoÆc viÕt çc s¶n phÈm cã
thÓ ®îc t¹o ra khi cho pentan tham gia
ph¶n øng t¸ch ë ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é vµ
xóc t¸c thÝch hîp. HoÆc cã thÓ chiÕu
mét ®o¹n phim giíi thiÖu nh÷ng øng
dông cña anken,…
179
Yªu cÇu HS ghi ®Çy ®ñ çc th«ng tin
vµo b¶ng trèng bªn. GV nªn chÊm bµi C«ng
Tªn
cña 2 nhãm lµm nhanh nhÊt vµ ch÷a thøc C«ng thøc
th«ng th-
Tªn hÖ
bµi. ph©n tö cÊu t¹o (2) thèng (4)
êng (3)
(1)
C2H4 etilen eten
C3 H6 propilen propen
C4 H8 butilen buten
(3 ®ång
ph©n)
(5 ®ång
C5H10 ph©n ) pentilen penten
……. ….
CnH2n Anken Anken
– §iÒu kiÖn ®Ó cã ®ång ph©n h×nh

– Yªu cÇu HS quan s¸t vµ so s¸nh häc : 2 nguyªn tö C ë vÞ trÝ liªn kÕt ®«i
CTCT cña 2 m« h×nh kh«ng gian cña
liªn kÕt víi hai nhãm nguyªn tö kh¸c
buten–2 => Kh¸i niÖm, ®iÒu kiÖn ®Ó
cã ®ång ph©n h×nh häc. nhau
– HiÖn tîng çc chÊt cã cïng CTCT nh-
ng kh¸c nhau vÒ sù ph©n bè trong
kh«ng gian cña çc nhãm thÕ quanh liªn
kÕt ®«i.
– C4H10 cã 2 ®ång ph©n vµ C4H8 cã 4
– So s¸nh sè lîng ®ång ph©n cã thÓ cã
®ång ph©n m¹ch hë vµ 2 ®ång ph©n
cña C4H10 vµ C4H8. Gi¶i thÝch ?
m¹ch vßng.
– Víi CTPT C2H2n cã thÓ cã :
+ ®ång ph©n m¹ch cacbon (m¹ch
th¼ng, m¹ch nh¸nh, m¹ch vßng)
+ ®ång ph©n vÞ trÝ liªn kÕt ®«i.
+ ®ång ph©n kh«ng gian.
– Gåm 4 bíc, cô thÓ :
– Yªu cÇu HS nªu çc bíc ®Ó viÕt ®ång
180
ph©n (víi líp kÐm GV nªn híng dÉn l¹i HS B 1 : ViÕt çc m¹ch cacbon ®ång ph©n
çch ®äc tªn çc anken. Danh quèc tÕ : Sè B 2 : Di chuyÓn liªn kÕt  trªn m¹ch
chØ vÞ trÝ + tªn nh¸nh + tªn m¹ch chÝnh cacbon.
+ sè chØ vÞ trÝ nèi ®«i + en B 3 : ViÕt ®ñ sè nguyªn tö H trong ph©n
– M¹ch chÝnh ph¶i nhÊt thiÕt chøa liªn tö.
kÕt ®«i, dµi nhÊt.
B 4 : X¸c ®Þnh CTCT cã ®ång ph©n
– §¸nh sè tõ ®Çu gÇn nèi ®«i.
h×nh häc, viÕt ®ång ph©n h×nh häc nÕu
Danh ph¸p thêng
®Çu bµi yªu cÇu.
Tªn cña ankan, ®æi ‘an’ thµnh ‘ilen’
– GV cã thÓ hái thªm :

+ T¹i sao trong nhiÒu trêng hîp lÊy tªn + HS cã thÓ tr¶ lêi : Quy t¾c vÒ çch
ankan t¬ng øng ®æi ®u«i an thµnh ®u«i chän m¹ch chÝnh vµ çch ®¸nh sè C
en th× kh«ng chÝnh x¸c ? VD. m¹ch chÝnh ë anken cã nh÷ng ®iÓm
kh¸c víi ë ankan. Ch¼ng h¹n, ®èi víi
ankan : sè 1 ë phÝa phÇn nh¸nh ; ®èi víi
anken : sè 1 ë phÝa gÇn nèi ®«i. V× vËy,
kh«ng nªn "lÊy tªn ankan t¬ng øng ®æi
®u«i an thµnh ®u«i en". HS tù lÊy VD.
+ Anken CnH2n vµ monoxicloankan + HS sau khi trao ®æi cã thÓ tr¶ lêi :
CnH2n cã ph¶i lµ ®ång ph©n cña nhau Anken CnH2n vµ monoxicloankan CnH2n
kh«ng ? kh«ng ph¶i lµ 2 ®ång ph©n m¹ch cacbon,
chóng lµ 2 ®ång ph©n nhãm chøc víi
nhau.
– Yªu cÇu HS ®äc SGK nªu tÝnh chÊt  ë ®iÒu kiÖn thêng, çc anken tõ C2H4
vËt lÝ cña anken (tr¹ng th¸i tån t¹i ; quy
®Õn C4H8 lµ chÊt khÝ ; tõ C5H10 trë
luËt biÕn ®æi nhiÖt ®é nãng ch¶y,
®i lµ chÊt láng hoÆc chÊt r¾n.
nhiÖt ®é s«i, khèi lîng riªng ; Kh¶ n¨ng
tan cña çc anken trong níc vµ trong çc  NhiÖt ®é nãng ch¶y, nhiÖt ®é s«i vµ
dung m«i h÷u c¬). khèi lîng riªng cña çc anken t¨ng dÇn
theo chiÒu t¨ng cña ph©n tö khèi.
181
 Çc anken ®Òu nhÑ h¬n níc, kh«ng
tan trong níc, cã thÓ tan trong dung m«i
h÷u c¬.
1. §iÒu chÕ vµ thö tÝnh chÊt cña
etilen - Quan s¸t thÝ nghiÖm, so s¸nh hiÖn
L¾p dông cô ®iÒu chÕ etilen nh híng tîng x¶y ra khi tiÕn hµnh çc thÝ nghiÖm
dÉn. DÉn khÝ lÇn lît vµo dung dÞch tîng tù víi metan. ViÕt pthh :
brom, råi dung dÞch KMnO4. §èt khÝ
CH2=CH2+Br2 (dd) 
 CH2Br–
sinh ra ë ®Çu èng dÉn khÝ.
CH2Br
+ Quan s¸t hiÖn tîng x¶y ra,
n©u ®á kh«ng mµu
+ So s¸nh hiÖn tîng x¶y ra khi tiÕn
hµnh çc thÝ nghiÖm t¬ng tù víi metan. 3CH2=CH2 + 4H2O + 2KMnO4 

Rót ra kinh nghiÖm g× ? 3HOCH2CH2OH + 2MnO2 + 2KOH
+ NhËn xÐt vµ viÕt pthh minh ho¹. C2H4 + 3 O2 t o
 2 CO2 + 2 H2O
Víi líp kÐm, GV cÇn híng dÉn cô thÓ
viÕt pthh cña etilen t¸c dông víi thuèc
tÝm.
2. TÝnh chÊt ho¸ häc cña anken
a) Céng ®¬n chÊt
Chia líp thµnh 2 nhãm, mçi nhãm thùc – Nghiªn cøu SGK, viÕt pthh :
hiÖn 1 néi dung sau : CnH2n + H2  CnH2n+2
0
t/
Ni
+ ViÕt PTHH khi cho propen t¸c dông CnH2n + X2 

 CnH2nX2
víi H2, Cl2.
+ ViÕt pthh díi d¹ng CT chung cña
V× kh¶ n¨ng ph¶n øng :
anken khi t¸c dông víi H 2, X2 ( X : Cl ;
F2>>Cl2>Br2>>I2 ( F2 cã thÓ ph©n huû
Br) GV cã thÓ gi¶i thÝch t¹i sao kh«ng
HCHC, I2 qu¸ yÕu nªn ph¶n øng rÊt
viÕt pthh anken tham gia ph¶n øng
chËm).
céng víi F2, I2.
– Nghiªn cøu SGK vµ trao ®æi víi nhau
b) Céng hîp chÊt (HX ; X : OH, Cl,
viÕt pthh :
Br, ...)
Chia líp thµnh 2 nhãm, mçi nhãm thùc CH3–CH=CH–CH3 + HCl
hiÖn 1 néi dung sau :
182
+ ViÕt pthh, ®äc tªn s¶n phÈm, x¸c  CH3–CH2–CHCl–CH3.
®Þnh s¶n phÈm chÝnh khi cho but–2–
en t¸c dông víi níc, víi HCl. CH2=CH–CH3 + HCl
+ ViÕt pthh, ®äc tªn s¶n phÈm, x¸c  CH3–CHBr–CH3 (chÝnh)
®Þnh s¶n phÈm chÝnh khi cho but–2–
CH2Br–CH2–CH3 (phô)
en t¸c dông víi níc, víi HCl.
GV cã thÓ hái thªm : Lµm thÕ nµo cã
thÓ x¸c ®Þnh ®îc s¶n phÈm chÝnh ?
GV cã thÓ chiÕu cho häc sinh tham – Nªu ®îc néi dung quy t¾c céng
kh¶o c¬ chÕ cña ph¶n øng céng.
Mac–cop–nhi–cop : Trong ph¶n øng céng
c) Ph¶n øng trïng hîp
HA vµo liªn kÕt C=C cña anken th× HS+
Yªu cÇu HS ®äc SGK vµ nªu ®îc : vµo C bËc thÊp, cßn AS– vµo C bËc cao.
+ Kh¸i niÖm : ph¶n øng trïng hîp,
monome, polime, hÖ sè trïng hîp, ®iÒu
kiÖn ®Ó çc monome tham gia ph¶n
øng trïng hîp.
– HS ®äc SGK nªu ®îc :
+ ViÕt pthh khi cho etilen, propilen
trïng hîp. + Ph¶n øng trïng hîp : qu¸ tr×nh céng
liªn tiÕp nhiÒu ph©n tö nhá gièng hoÆc
(chó ý ®iÒu kiÖn cña ph¶n øng trïng
t¬ng tù nhau thµnh ph©n tö rÊt lín.
hîp) + Ph©n tö nhá gäi lµ monome.
GV cÇn híng dÉn çch viÕt CTCT cña + Polime : Tªn polime = ‘poli’ + tªn
polime : liªn kÕt ®«i bÞ ph¸ vì, sau ®ã monome.
çc liªn kÕt ®ã nèi víi nhau thµnh liªn + M¾t xÝch c¬ b¶n : lµ nh÷ng phÇn
kÕt míi. gièng nhau t¹o nªn polime.
+ HÖ sè trïng hîp : lµ sè lîng m¾t xÝch
c¬ b¶n.
– §iÒu kiÖn monome tham gia trïng hîp :
d. Ph¶n øng oxi ho¸. + Çc monome ph¶i chøa liªn kÕt béi.
Yªu cÇu HS viÕt pthh khi cho : (+ Çc nhãm thÕ ë cacbon chøa liªn kÕt
+ Anken ®èt ch¸y hoµn toµn (GV nªn béi ph¶i ®ñ nhá)
cho HS nhËn xÐt tØ lÖ HS viÕt ®îc pthh :
n H 2O : n C 2O : n O 2 ) CnH2n + 3n/2O2  nCO2 + nH2O
+ Anken t¸c dông víi dd thuèc tÝm ë NhËn xÐt : n H O  n CO
2 2
nhiÖt ®é thêng.
n O2  1,5n CO2  1,5n H 2O
183
3CnH2n + 2KMnO4 + 4H2O
 3CnH2n(OH)2+2MnO2+ 2KOH
– Nªn tæ chøc ho¹t ®éng nhãm víi néi – Thùc hiÖn theo yªu cÇu cña GV
dung lµ : T×m çc øng dông cña anken
trong ®êi sèng thùc tÕ vµ trong c«ng
nghiÖp.
– GV cã thÓ chiÕu 1 ®o¹n phim vÒ çc
øng dông cña anken ; hoÆc GV cã thÓ
giao tríc ®Ó HS t×m hiÓu nh÷ng øng
dông cña anken qua çc nguån tµi liÖu
vµ cö ®¹i diÖn lªn tr×nh bµy).
Ho¹t ®éng 4. Cñng cè
Yªu cÇu HS nªu nh÷ng néi dung chÝnh Nªu ®îc :
cña bµi. C«ng thøc chung, ®Æc ®iÓm cÊu t¹o
cña anken.
Ph¶n øng ®Æc trng cña anken lµ ph¶n
øng céng, trïng hîp, oxi ho¸ kh«ng hoµn
toµn.
øng dông quan träng cña anken : dïng
lµm nguyªn liÖu cho c«ng nghiÖp ho¸
häc.
V. Bµi tËp cñng cè

Bµi 1. Hi®rocacbon X cã c«ng thøc ph©n tö lµ C4H8, vËy X lµ
A. Hi®rocacbon no, kh«ng vßng, 3 ®ång ph©n.
B. Hi®rocacbon kh«ng no cã 1 liªn kÕt ®«i(3 ®ång ph©n cÊu t¹o) vµ
hi®rocacbon no, m¹ch vßng (2 ®ång ph©n cÊu t¹o).
C. Hi®rocacbon cã hai liªn kÕt ®«i (2 ®ång ph©n).
D. Hi®rocacbon cã 1 liªn kÕt ®«i (4 ®ång ph©n) vµ hi®rocacbon no, m¹ch
vßng (2 ®ång ph©n).
Bµi 2. §èt ch¸y mét hi®rocacbon X thu ®îc CO2 vµ H2O cã sè mol b»ng nhau. VËy X
cã thÓ lµ
A. ankin B. xicloanken C. ankan D. anken hoÆc xicloankan
184
Bµi 3. Tªn cña anken : CH3–C(CH3)2–CH2–C(C2H5)=CH–CH3 lµ :
A. 3–etyl–5,5–®imetylhex–2–en B. 3–etyl–5,5–®imetylhex–3–en
C. 2,2–®imetyl–5–etylhex–4–en D. 4–®imetyl–2,2–
®imetylhex–4–en
Bµi 4. Mét hçn hîp X gåm 2 anken ®ång ®¼ng kÕ tiÕp. Cho 11,2 lÝt (®ktc) X léi
qua níc brom d th× khèi lîng b×nh ®ùng brom t¨ng 15,4 gam. X¸c ®Þnh c«ng thøc
ph©n tö vµ sè mol mçi anken trong hçn hîp X lµ
A. C2H4 : 0,3 mol ; C3H6 : 0,2 mol. B. C2H4 : 0,2 mol ; C3H6 : 0,3 mol.
C. C2H4 : 0,4 mol ; C3H6 : 0,1 mol. D. C3H6 : 0,2 mol ; C4H8 : 0,2 mol.
Bµi 5. Mét hçn hîp X gåm 2 hi®rocacbon Y, Z cã cïng sè nguyªn tö cacbon ; Y vµ Z
chØ cã thÓ lµ ankan hay anken. §èt ch¸y 4,48 lÝt hçn hîp X (®ktc) thu ®îc 26,4 gam
CO2 vµ 12,6 gam H2O. C«ng thøc ph©n tö cña Y vµ Z vµ sè mol cña chóng lµ
A. C2H6 : 0,1 mol ; C2H4 : 0,2 mol. B. C3H8 : 0,1 mol ; C3H6 : 0,1 mol
C. C3H8 : 0,08 mol ; C3H6 : 0,12 mol D. C2H6 : 0,05 mol ; C2H4 : 0,15 mol
Bµi 6. Cho çc hi®rocacbon sau
(1) CH3–CH2–CH=CH–CH2–CH3.
(2) CH3–C(CH3)=CH–CH2–CH3.
(3) CH3–CH2–C(CH3)=C(C2H5)–CH(CH3)2
Hi®rocacbon nµo cã ®ång ph©n cis–trans ?
A. chØ cã (1). B. (1), (2). C. (1), (3). D. (2), (3).
185
Bµi 30. anka®ien
I. Môc tiªu
1. KiÕn thøc
Häc sinh biÕt :
 Kh¸i niÖm vÒ anka®ien : C«ng thøc chung, ®Æc ®iÓm cÊu t¹o, ph©n lo¹i,
®ång ®¼ng, ®ång ph©n, danh ph¸p.
 TÝnh chÊt cña mét sè anka®ien tiªu biÓu : buta–1,3–®ien vµ isopren.
 Ph¬ng ph¸p ®iÒu chÕ anka®ien vµ øng dông cña anka®ien.
Häc sinh hiÓu :
V× sao ph¶n øng cña anka®ien x¶y ra theo nhiÒu híng h¬n so víi anken.
 ViÕt ®îc mét sè ph¬ng tr×nh ho¸ häc thÓ hiÖn tÝnh chÊt cña anka®ien.
2. KÜ n¨ng
ph©n tö, tÝnh chÊt cña anka®ien.
 Dù ®o¸n ®îc tÝnh chÊt ho¸ häc, kiÓm tra vµ kÕt luËn.
 TÝnh thµnh phÇn % vÒ thÓ tÝch vµ khèi lîng anka®ien trong hçn hîp khÝ.
II. ChuÈn bÞ
Gi¸o viªn : + M« h×nh ph©n tö buta–1,3–®ien.
+ Mét sè ®å vËt ®îc lµm tõ cao su tù nhiªn vµ cao su nh©n t¹o.

 Khi cho anka®ien tham gia ph¶n øng céng, ë nhiÖt ®é thÊp u tiªn t¹o ra s¶n
phÈm céng 1,2 ; ë nhiÖt ®é cao u tiªn t¹o ra s¶n phÈm céng 1,4.
Nªn so s¸nh ph¶n øng céng 1,4 vµ ph¶n øng trïng hîp 1,4.
186
IV. thiÕt kÕ ho¹t ®éng d¹y häc
– Giíi thiÖu môc tiªu bµi häc. – N¾m ®îc môc tiªu bµi häc, høng thó
Giíi thiÖu mét sè vËt dông ®îc lµm tõ tiÕp thu kiÕn thøc míi.
cao su ; hoÆc GV chiÕu ®o¹n phim
giíi thiÖu nh÷ng øng dông cña cao su.
Ho¹t ®éng 2. §Þnh nghÜa vµ ph©n lo¹i
– Cã thÓ gîi ý : §ien cã nghÜa lµ cã 2 – Nªu ®îc CT chung cña çc anka®ien
liªn kÕt ®«i vµ yªu cÇu HS viÕt CT lµ CnH2n–2 ( n 3 )
chung cña çc anka®ien (chó ý ®iÒu
kiÖn cña n).
– ViÕt, ®äc tªn çc anka®ien cã c«ng
– GV yªu cÇu HS viÕt CTCT cña mét sè
chÊt, tõ ®ã t×m ra quan hÖ gi÷a sè thøc ph©n tö lµ C5H8 ; dùa vµo vÞ trÝ
nguyªn tö C, H trong ph©n tö. gi÷a 2 liªn kÕt ®«i, ph©n lo¹i :
– Yªu cÇu HS : ViÕt, ®äc tªn vµ ph©n + Anka®ien mµ ph©n tö cã hai liªn kÕt
lo¹i çc anka®ien cã c«ng thøc ph©n tö ®«i c¹nh nhau.
+ Anka®ien mµ ph©n tö cã hai liªn kÕt
lµ C5H8.
®«i çch nhau 1 liªn kÕt ®¬n ®îc gäi lµ
– Lu ý : Trong çc lo¹i anka®ien th×
anka®ien liªn hîp
anka®ien cã hai liªn kÕt ®«i çch nhau
mét liªn kÕt ®¬n (anka®ien liªn hîp) cã
nhiÒu øng dông trong kÜ thuËt, tiªu
biÓu lµ buta–1, 3–®ien (®ivinyl) vµ
isopren.
– Yªu cÇu HS so s¸nh cÊu t¹o ph©n tö – Cïng cã liªn kÕt pi trong ph©n tö, nh-
cña anken vµ anka®ien. NhËn xÐt kh¶ ng anka®ien cã hai liªn kÕt ®«i
n¨ng ph¶n øng. trong ph©n tö  Anka®ien cã nh÷ng
1. Ph¶n øng céng tÝnh chÊt ho¸ häc gièng anken.
– Chia líp thµnh 4 nhãm. Mçi nhãm çc – Çc nhãm th¶o luËn ®Ó thùc hiÖn yªu
em trao ®æi thùc hiÖn 1 néi dung GV cÇu cña GV, xung phong lªn b¶ng ch÷a
giao, theo dâi phÇn bµi lµm cña çc bµi. Theo dâi, nhËn xÐt phÇn bµi lµm
nhãm kh¸c, nhËn xÐt. cña çc nhãm kh¸c (chó ý : cÇn viÕt ®ñ
ViÕt pthh khi cho buta–1,3–®ien : çc pthh)
+ Céng brom theo tØ lÖ 1 : 1
+ Céng H2 theo tØ lÖ 1 : 1 vµ 1 : 2.
Céng 1,2 : CH2 = CH  CH = CH2 + Br2 (dd)
+ Céng Br2 theo tØ lÖ 1 : 1 vµ 1 : 2
187
+ Céng HBr theo tØ lÖ 1 : 1 CH CH2
 CH2 = CH  | – |
+ Céng HBr theo tØ lÖ 1 : 2 Br Br
Gîi ý : Tuú theo ®iÒu kiÖn vÒ tØ lÖ
mol, ph¶n øng céng cã thÓ x¶y ra : Céng 1,4 : CH2 = CH  CH = CH2 + Br2 (dd)
+ TØ lÖ 1 : 1  ph¶n øng céng cã thÓ  CH2Br – CH = CH – CH2Br
theo kiÓu 1,2 hoÆc 1,4. (ë nhiÖt ®é
thÊp u tiªn t¹o ra s¶n phÈm céng 1,2 ; ë
nhiÖt ®é cao u tiªn t¹o ra s¶n phÈn céng
1,4). S¶n phÈm vÉn cßn 1 liªn kÕt ®«i + Céng brom theo tØ lÖ 1 : 2
+ TØ lÖ 1 : 2  ph¶n øng céng ®ång thêi CH2 = CH  CH = CH2 + 2Br2
vµo hai liªn kÕt ®«i thu ®îc s¶n phÈm  CH2BrCHBr – CHBrCH2Br
no.
Chó ý cÇn «n l¹i quy t¾c Mac–c«p–nhi–
c«p. – Th¶o luËn nhãm tham kh¶o SGK viÕt
2. Ph¶n øng trïng hîp s¶n phÈm trïng hîp theo kiÓu 1,2 vµ 1,4.
– Nªn chia líp thµnh 2 nhãm. Mçi nhãm Trong ®ã s¶n phÈm trïng hîp theo kiÓu
thùc hiÖn mét néi dung sau : 1,4 t¹o thµnh cao su nh©n t¹o
+ ViÕt çc s¶n phÈm ph¶n øng trïng hîp to
nCH2 = CH  CH = CH2 
xt

buta–1,3–®ien
+ ViÕt çc s¶n phÈm ph¶n øng trïng hîp ( CH 2  CH  CH  CH 2 ) n
isopren. polibuta®ien
3. Ph¶n øng oxi ho¸ – Dùa vµo kiÕn thøc cña bµi anken ®Ó
Yªu cÇu HS viÕt pthh cña ph¶n øng oxi hoµn thµnh yªu cÇu cña GV.
ho¸ hoµn toµn cña anka®ien vµ ph¶n
øng buta–1,3–®ien t¸c dông víi dd thuèc
tÝm.
Víi líp HS kh¸, GV cã thÓ híng dÉn HS
çch c©n b»ng ph¶n øng oxi ho¸ khö cña
HCHC.
Cã thÓ yªu cÇu HS nªu : – Nghiªn cøu SGK ®Ó thùc hiÖn yªu
– Nguyªn liÖu vµ nguyªn t¾c ®iÒu chÕ cÇu cña GV.
çc anka®ien.
– ViÕt pthh ®iÒu chÕ buta–1, 3–®ien
vµ isopren.
188
GV cã thÓ chiÕu 1 ®o¹n phim vÒ çc Thùc hiÖn theo yªu cÇu cña GV
øng dông cña cao su hoÆc GV cã thÓ
dông cña cao su qua çc nguån tµi liÖu
vµ cö ®¹i diÖn lªn tr×nh bµy ).

GV kh¾c s©u kiÕn thøc cho HS nh÷ng néi dung sau :
Ph¶n øng quan träng nhÊt cña anka®ien lµ ph¶n øng trïng hîp vµ nh÷ng øng
dông cña cao su.

Bµi 1. KÕt luËn nµo sau ®©y lµ kh«ng ®óng ?
A. Buta–1,3–®ien vµ ®ång ®¼ng cã c«ng thøc ph©n tö chung C xH2x–2 víi x 
3.
B. Çc hi®rocacbon cã c«ng thøc ph©n tö d¹ng CxH2x–2 víi x  3 ®Òu thuéc d·y
®ång ®¼ng cña anka®ien.
C. Buta–1,3–®ien lµ mét anka®ien liªn hîp.
D. Trïng hîp buta–1,3–®ien (cã natri lµm xóc t¸c) ®îc polime lµ thµnh phÇn
chÝnh cña cao su buna.
Bµi 2. S¶n phÈm chÝnh cña ph¶n øng trïng hîp buta–1,3–®ien cã c«ng thøc lµ :
A.  CH 2  CH 
 B.  CH 2  CH  CH  CH 2  n
 | 
 CH  CH 2 
 
C. CH 2  CH  CH 2 CH
n  D.  CH 2  CH  CH  CH 2  n
 CH  CH 2 
 | 
 CH  CH 2 
 
 n
Bµi 3. Trong çc hi®rocacbon sau : propen, but–1–en, but–2–en, penta–1,4–®ien vµ
penta–1,3–®ien, hi®rocacbon nµo cã hiÖn tîng ®ång ph©n cis– trans ?
A.propen, but–2–en. B. but–1–en, penta–1,4–®ien
C. but–2–en, penta–1,3–®ien D. propen, but–1–en.
Bµi 4. S¶n phÈm chÝnh cña ph¶n øng céng gi÷a buta–1,3–®ien vµ HCl theo tØ lÖ
mol 1 :1 ë 40oC lµ
189
A. CH2Cl–CH2–CH=CH2. B. CH3–CHCl–CH=CH2.
C. CH3–CH=CH–CH2Cl. D. CH3–CH2–CHCl–CH3.
Bµi 5. S¶n phÈm chÝnh cña ph¶n øng céng Br 2 vµo buta–1,3–®ien theo tØ lÖ mol 1 :
1 ë 40oC lµ :
A. CH2Br–CHBr–CH=CH2 B. CH2Br–CH=CH–CH2Br
C. CH2=CH–CHBr–CH2Br D. CH3–CHBr–CHBr–CH3.
190
bµi 31. LuyÖn tËp: AnKen vµ anka®ien
I . Môc tiªu
1. KiÕn thøc
HS biÕt: C«ng thøc tæng qu¸t cña anken, anka®ien, viÕt ®ång ph©n vµ gäi tªn
cña chóng. TÝnh chÊt ho¸ häc ®Æc trng, øng dông, ®iÒu chÕ, ph©n biÖt.
HS hiÓu: Tõ cÊu t¹o dÉn ®Õn nh÷ng tÝnh chÊt ho¸ häc ®Æc trng cña anken,
anka®ien. Sù chuyÓn ho¸ cña çc hi®rocacbon: ankan, anken, anka®ien.
2. Kü n¨ng
RÌn luyÖn kü n¨ng viÕt ®ång ph©n, gäi tªn vµ viÕt çc ph¬ng tr×nh ho¸ häc
minh ho¹ tÝnh chÊt ho¸ häc cña anka®ien, anken.
II. ChuÈn bÞ
1. Gi¸o viªn:
 ChuÈn bÞ phiÕu häc tËp (trªn giÊy, b¶n trong hoÆc powerpoint).
Bµi 1. Cho biÕt ph¸t biÓu nµo ®óng, ph¸t biÓu nµo sai ?
A. Anken vµ anka®ien lµ hi®rocacbon kh«ng no, m¹ch th¼ng.
B. Anken cã ®ång ph©n h×nh häc cßn anka®ien kh«ng cã ®ång ph©n h×nh
häc.
C. Trong ph©n tö etilen, çc nguyªn tö n»m trªn mét mÆt ph¼ng.
D. Liªn kÕt  trong C=C cña hi®rocacbon kh«ng no kÐm bÒn h¬n liªn kÕt 
nªn hi®rocacbon kh«ng no dÔ tham gia ph¶n øng céng.
E. Th«ng thêng çc hi®rocacbon cã sè nguyªn tö cacbon kh«ng vît qu¸ 4 ®Òu ë
thÓ khÝ ë ®iÒu kiÖn thêng.
Bµi 2. ViÕt CTCT çc ®ång ph©n anken cã CTPT C4H8 vµ gäi tªn chóng.
Bµi 3. ViÕt CTCT çc ®ång ph©n anka®ien cã CTPT C6H10 biÕt khi céng víi H2 d
thu ®îc isohexan.
Bµi 4. Gäi tªn hi®rocacbon sau:
191
CH(CH3)2
CH2 CH CH2 CH2 C CH2 CH3
C2H5 CH3
Bµi 5. Hoµn thµnh çc ph¶n øng ho¸ häc theo s¬ ®å (lÊy s¶n phÈm chÝnh).
+HCl
0
t ,xt propilen B
butan trïng hîp, Na
polibuta®ien
–2H2 D
Bµi 6. ViÕt ph¬ng tr×nh ph¶n øng cña isopren víi dung dÞch Br 2 theo tØ lÖ mol 1 : 1
vµ 1 : 2.
Bµi 7. Tr×nh bµy ph¬ng ph¸p ph©n biÖt 3 khÝ riªng biÖt: CO2, CH4, C2H4.
Bµi 8. DÉn 3,36 lÝt (®ktc) mét anken vµo b×nh ®ùng dd Br 2 d, sau khi çc ph¶n øng
hoµn toµn thÊy khèi lîng b×nh ®ùng dd Br2 t¨ng 6,3 gam. T×m c«ng thøc ph©n tö
cña anken.
2. Häc sinh
 ¤n tËp l¹i nh÷ng kiÕn thøc quan träng ®· häc cÇn ®Ò cËp ®Õn trong bµi «n
tËp.

1. KiÕn thøc
 Néi dung ®îc chia lµm hai phÇn:
– PhÇn lÝ thuyÕt: gi¸o viªn cã thÓ dïng hÖ thèng c©u hái ®Ó vÊn ®¸p häc
sinh, dïng hÖ thèng bµi tËp lÝ thuyÕt, hoÆc cã thÓ tæng kÕt b»ng s¬ ®å trong ®ã
GV ®a ra çc kiÕn thøc chèt, HS cho biÕt mèi liªn hÖ gi÷a çc kiÕn thøc ®ã hoÆc
GV cho HS tù t×m çc kiÕn thóc chèt råi tù thiÕt lËp s¬ ®å th«ng qua ®ã häc sinh
häc tËp tÝch cùc chñ ®éng h¬n nh»m nhí l¹i kiÕn thøc c¬ b¶n ®· häc.
192
§Ó cñng cè phÇn lÝ thuyÕt GV cã thÓ sö dông s¬ ®å kiÕn thøc sau, yªu cÇu
HS ®iÒn nh÷ng kiÕn thøc träng t©m.
193
Hi®rocacbon kh«ng no
1 liªn kÕt , m¹ch hë  ANKEN

2 liªn kÕt , m¹ch hë  ANKA§IEN
ANKIN
3 liªn kÕt , m¹ch hë ?
Anken Anka®ien
CTTQ
§Æc ®iÓm cÊu t¹o
TÝnh chÊt ho¸ häc ®Æc tr-

ng
– Ph¶n øng céng
– Ph¶n øng trïng hîp
– Ph¶n øng oxi
§iÒu chÕ
?
Sù chuyÓn ho¸ ?
Anken ? Anka®ien
?
? ?
ankan
– PhÇn bµi tËp: gåm çc d¹ng bµi tËp c¬ b¶n cña mçi kiÕn thøc träng t©m.
PhÇn bµi tËp: GV cho HS «n tËp çc bµi tËp trong SGK ngoµi ra cã thÓ cho
HS lµm thªm mét sè bµi t©p.
2. Ph¬ng ph¸p
– §µm tho¹i.
194
Ho¹t ®éng 1 : Cñng cè lÝ thuyÕt
– Néi dung 1 : Cñng cè çc kiÕn thøc: §Æc – Häc sinh chia thµnh 4 nhãm
®iÓm cÊu t¹o cña anken vµ anka®ien. cïng tr¶ lêi, th¶o luËn phiÕu häc
– Néi dung 2 : Cñng cè çc kiÕn thøc: §ång tËp råi mçi nhãm tr×nh bµy.
ph©n, danh ph¸p cña anken vµ anka®ien. Häc sinh kh¸c nhËn xÐt, bæ
sung.
– Néi dung 3 : Cñng cè çc kiÕn thøc: TÝnh
chÊt ho¸ häc cña anken vµ anka®ien.
– Néi dung 4 : Cñng cè çc kiÕn thøc: T×m
c«ng thøc cña hi®rocacbon kh«ng no.
Ho¹t ®éng 2 : Cñng cè kiÕn thøc träng t©m b»ng çc bµi tËp
– GV chÐp ®Ò tõng bµi tËp lªn b¶ng hoÆc –HS lµm viÖc theo nhãm, lªn
dïng m¸y chiÕu giíi thiÖu ®Ò bµi. GV yªu cÇu b¶ng tr×nh bµy, HS kh¸c nhËn
mçi nhãm HS (mçi nhãm gåm tõ 2 ®Õn 4 HS) xÐt, bæ sung.
lµm bµi tËp. Nhãm nµo xong lªn b¶ng tr×nh
bµy. GV ch÷a vµ kÕt luËn vÒ kiÕn thøc träng
t©m.
Ho¹t ®éng 3 : Giao viÖc vÒ nhµ
– GV cho vÒ nhµ mét sè bµi tËp cã thÓ ®äc sè Häc sinh chÐp bµi tËp vÒ nhµ.
bµi trong s¸ch bµi tËp hoÆc bµi tËp chÐp.

Bµi 1. C«ng thøc tæng qu¸t CnH2n–2 cã thÓ lµ cña
A. anka®ien hoÆc ankan. B. ankin hoÆc anken
C. ankan. D. ankan®ien hoÆc ankin.
Bµi 2. øng víi CTPT C5H8 cã mÊy ®ång ph©n anka®ien m¹ch th¼ng ?
A. 2. B. 3. C. 4. D. 5.
195
Bµi 3. Cho but–1–en ph¶n øng víi dd HCl th× s¶n phÈm chÝnh lµ:
A. 2–clobutan. B. 1–clobutan. C. 2–clobuten. D. isobutylclorua.
Bµi 4. §èt hoµn toµn mét anken thu ®îc 13,2g CO2. ThÓ tÝch O2 ë §KTC võa ®ñ cho
ph¶n øng ®èt lµ:
A. 6,72 lÝt. B. 10,08 lÝt. C. 8.96 lÝt. D. 4,48 lÝt.
Bµi 5. TÝnh thÓ tÝch etilen (ë §KTC) cÇn lÊy ®Ó trïng hîp t¹o ra 10 kh«ng gian
P.E (biÕt hiÖu suÊt ph¶n øng lµ 80%).
A. 12,5 lÝt. B. 8 lÝt. C. 18 lÝt. D. ???lÝt.
Bµi 6. 5, 6 lÝt buta®ien (ë ®ktc) lµm mÊt mµu tèi ®a bao nhiªu lÝt dung dÞch Br 2
0,2M.
A. 5 lÝt. B. 2,5 lÝt. C. 2,0 lÝt. D. 3 lÝt.
Bµi 7. §èt ch¸y hoµn toµn 0,7 mol hçn hîp gåm mét anken, mét anka®ien thu ®îc 1,5
mol CO2 vµ 1,4 mol H2O. Sè mol anka®ien trong hçn hîp lµ
A. 0,3. B. 0,2. C. 0,1. D. 0,4.
Bµi 8. Chän tªn gäi ®óng cho chÊt CH3 – CH – CH2 – CH = CH2
CH3
A. 2–metylpent–4–en. B. 2–metylpent–5–en.
C. 4–metylpent–1–en. D. isopenten.
Bµi 9. §èt mét hi®rocacbon thu ®îc khèi lîng níc b»ng khèi lîng hi®rocacbon ®em
®èt. C«ng thøc ®¬n gi¶n cña h®rocacbon lµ.
A. C2H3. B. CH2 C. CH3 D. Kh«ng t×m ®îc.
Bµi 10. §èt hoµn toµn 11,2 lÝt (®ktc) mét anken thu ®îc m gam H2O vµ (m+39) gam
CO2. Anken lµ:
A. C3H6 B. C4H8 C. C5H10 D. C2H4.
Bµi 11. Cã 3 hi®rocacbon A,B,C lµ ®ång d¼ng kÕ tiÕp. BiÕt M C = 2MA. T×m c«ng
thøc ph©n tö cña 3 hi®rocacbon.
Bµi 12. ViÕt ph¬ng tr×nh ph¶n øng cña isopren víi H2, xóc t¸c Ni, ®un nãng.
Bµi 13. Cho 4,48 lÝt (®ktc) mét hi®rocacbon A m¹ch hë, ®iÒu kiÖn thêng lµ chÊt
khÝ t¸c dông võa ®ñ víi 4 lÝt dd Br 2 0,1M thu ®îc s¶n phÈm B chøa 85,562 % Br vÒ
khèi lîng.
a) T×m c«ng thøc ph©n tö cña A.
196
b) T×m CTCT cña A biÕt trïng hîp A thu ®îc polime cã tÝnh ®µn håi.
Bµi 14. Trong mét b×nh kÝn chøa 1 mol hçn hîp khÝ H 2, C2H4 vµ mét Ýt bét Ni xóc
t¸c. §un nãng b×nh mét thêi gian thu ®îc hçn hîp khÝ Y. BiÕt tØ khèi cña hçn hîp X,
Y so víi H2 lÇn lît b»ng 7,5 vµ 9. TÝnh sè mol H2 ®· tham gia ph¶n øng.
Bµi 15. §un V lÝt (®ktc) hçn hîp C2H4 vµ H2 víi Ni xóc t¸c. HÊp thô s¶n phÈm b»ng
dd Br2 d, khèi lîng b×nh Br2 t¨ng 5,6 gam vµ cã 2,24 lÝt (®ktc) khÝ kh«ng bÞ hÊp
thô. TÝnh V (biÕt çc ph¶n øng hoµn toµn).
Bµi 32. ankin
I. Môc tiªu
KiÕn thøc
Häc sinh biÕt :
 Kh¸i niÖm vÒ ankin : c«ng thøc chung, ®Æc ®iÓm cÊu t¹o, ®ång ®¼ng,
®ång ph©n vµ danh ph¸p.
 TÝnh chÊt ho¸ häc cña ankin vµ øng dông quan träng cña axetilen.
Häc sinh hiÓu :
– ank–1–in cã ph¶n øng thÕ nguyªn tö H ë cacbon liªn kÕt ba bëi nguyªn tö
kim lo¹i.
 ViÕt çc pthh thÓ hiÖn tÝnh chÊt ho¸ häc cña ankin.
 Gi¶i ®îc mét sè bµi tËp ph©n biÖt çc chÊt ankan, anken, akin.
KÜ n¨ng
ph©n tö, tÝnh chÊt cña ankin.
ViÕt thµnh th¹o çc lo¹i ph¶n øng céng, trïng hîp, oxi ho¸, thÕ cô thÓ.
Ph©n biÖt ®îc ankin, anken víi ankan cô thÓ. 
II. ChuÈn bÞ
GV : + M« h×nh ph©n tö axetilen
+ Dông cô vµ ho¸ chÊt ®iÒu chÕ khÝ axetilen, dung dÞch brom
dung dÞch thuèc tÝm, bËt löa gas… (HoÆc çc thÝ nghiÖm m« pháng).
197
II. Mét sè ®iÓm cÇn lu ý
Tríc ®©y, ankin lµ nguyªn liÖu quan träng nhÊt trong c«ng nghiÖp tæng hîp
h÷u c¬ v× tõ axetilen tæng hîp ra çc ho¸ chÊt h÷u c¬ thiÕt yÕu vµ çc polime th«ng
dông. Ngµy nay, etilen ®· thay thÕ vai trß ®ã nhê tÝnh kinh tÕ cña nã. V× vËy, GV
cÇn chó ý khi d¹y phÇn øng dông cña axetilen (Kh«ng nªn ra çc bµi tËp ®iÒu chÕ
çc chÊt tõ than ®¸, ®¸ v«i …).
S ¶ n xuÊt tõ a xe tile n S ¶ n xuÊt tõ e tile n
to,xt
HgSO4/H+ CH2=CH2 + 1 O2 CH3-CH=O
CH CH + H2O CH3-CH=O 2
o
80 C Cl2 o
HgCl2 CH2=CH2 CH2-CH2 500 C CH2=CH-Cl
CH CH + HCl CH2=CH-Cl Cl Cl - HCl
o
150-200 C
xt
CH2=CH2 + 1 O2 + HCN CH2=CH-CN
CH CH + HCN CH2=CH-CN 2
xt CH=CH2
Hg2+ CH=CH2 CH2=CH2 + 1 O2 + CH3COOH
CH CH + CH3COOH 2 OCOCH3
O-CO-CH3
 NÕu dïng Ni/to th× dï cã lÊy tØ lÖ C2H2 : H2 = 1 : 1 th× s¶n phÈm vÉn lµ
C2H6, nÕu dïng Pd/PbCO3 hoÆc Pd/BaSO4 th× dï cã lÊy tØ lÖ C 2H2 : H2 = 1 : 2 th×
s¶n phÈm vÉn lµ C2H4, hi®ro cßn d sÏ kh«ng tham gia ph¶n øng.
 Khi céng brom, nÕu ë nhiÖt ®é thÊp th× cã thÓ dõng l¹i ë hîp chÊt cã liªn
kÕt ®«i, ë nhiÖt ®é thêng th× t¹o ra hçn hîp çc s¶n phÈm.
GV ®Þnh híng ®Ó HS thÊy ®îc nhiÖm N¾m ®îc môc tiªu bµi häc, høng thó
vô, môc tiªu cña bµi häc. GV cã thÓ giíi tiÕp thu kiÕn thøc míi.
thiÖu mét sè øng dông quan träng cña
çc ankin hoÆc 1 ®o¹n phim giíi thiÖu
nh÷ng øng dông nµy.
– Yªu cÇu HS nªu : kh¸i niÖm ankin, – Ankin lµ nh÷ng hi®rocacbon m¹ch hë
ank–1–in. cã mét liªn kÕt ba C  C trong
ph©n tö.
 Çc ankin cã liªn kÕt ba ë ®Çu m¹ch
198
(d¹ng R – C  CH) ®îc gäi lµ çc
C«ng C«ng Tªn
Tªn hÖ
thøc thøc th«ng
– Yªu cÇu HS nghiªn cøu SGK, ®iÒn ph©n tö cÊu t¹o thêng
thèng
®Çy ®ñ çc th«ng tin vµo b¶ng trèng. (4)
(1) (2) (3)
GV nªn chÊm bµi cña 2 nhãm lµm
nhanh nhÊt, yªu cÇu HS lªn b¶ng lµm C2H2 Axetilen Etin
bµi. C3H4 Propin
C4H6 Butin
– GV cã thÓ lu ý : + Tªn hÖ thèng cña (2
ankin t¬ng tù tªn cña anken t¬ng øng ®ång
(thay ®u«i en thµnh ®u«i in). ph©n)
(3 ®ång
C5H8 Pentin
ph©n )
……. ….
Cn H2n–2 Ankin
ank–1–in.

GV cã thÓ yªu cÇu HS nghiªn cøu b¶ng – Nªu ®îc : Çc ankin cã nhiÖt ®é s«i
6.12 SGK cho biÕt : Tr¹ng th¸i tån t¹i ; t¨ng dÇn theo chiÒu t¨ng cña ph©n tö
quy luËt biÕn ®æi nhiÖt ®é nãng ch¶y,
khèi. Çc ankin cã nhiÖt ®é s«i cao h¬n
nhiÖt ®é s«i, khèi lîng riªng ; kh¶ n¨ng
tan cña çc ankin trong níc vµ trong çc vµ khèi lîng riªng lín h¬n çc anken t¬ng
dung m«i h÷u c¬ (cã thÓ yªu cÇu HS øng. Gièng ankan vµ anken, çc ankin
gi¶i thÝch). còng kh«ng tan trong níc vµ nhÑ h¬n n-
íc.
1. §iÒu chÕ vµ thö tÝnh chÊt cña
axetilen – Quan s¸t thÝ nghiÖm, so s¸nh hiÖn t-
– L¾p dông cô ®iÒu chÕ axetilen nh h- îng x¶y ra khi tiÕn hµnh çc thÝ
íng dÉn. DÉn khÝ lÇn lît vµo dung nghiÖm tîng tù víi etilen. NhËn xÐt vµ
dÞch brom råi dung dÞch KMnO4, dung viÕt ®îc pthh :
199
dÞch AgNO3 trong amoniac. §èt khÝ CH  CH + Br2 (dd)  CHBr = CHBr
sinh ra ë ®Çu èng dÉn khÝ. 1,2–®ibrometen
CHBr=CHBr + Br2 (dd)  CHBr2 – CHBr2
+ Quan s¸t hiÖn tîng x¶y ra
+ So s¸nh hiÖn tîng x¶y ra khi tiÕn 1,1,2,2–tetrabrometan
hµnh çc thÝ nghiÖm t¬ng tù víi etilen.
Rót ra kinh nghiÖm g× ? CH  CH + 2AgNO3 + 2NH3 
AgCCAg + 2NH4NO3
+ NhËn xÐt vµ viÕt pthh minh ho¹. b¹c axetilua
(Kh«ng yªu cÇu HS viÕt pthh cña 
2C2H2 + 5O2 4CO2 + 2H2O
axetilen t¸c dông víi thuèc tÝm).
Cã thÓ xÐt riªng ph¶n øng thÕ kim lo¹i
cña çc ankin–1.
* Ph¶n øng ®ime vµ trime ho¸ – ViÕt ®îc pthh :
Yªu cÇu HS viÕt ph¶n øng ®ime vµ 2CH  CH to
  CH  C – CH = CH2
trime ho¸ cña axetilen. Nªn yªu cÇu HS xt
®äc tªn s¶n phÈm. Vinylaxetilen
o
t
3CH  CH   C6H6 (Benzen)
ý ®å xt
– GV chia líp thµnh 4 nhãm. Mçi nhãm

çc em trao ®æi thùc hiÖn 1 néi dung – Nghiªn cøu SGK vµ trao ®æi víi nhau
GV giao, theo dâi phÇn bµi lµm cña çc
thùc hiÖn néi dung trªn, lªn b¶ng lµm
nhãm kh¸c, nhËn xÐt.
bµi.
ViÕt pthh khi cho isopentan vµ propin
+ t¸c dông H2 theo tØ lÖ 1 :1 vµ 1 :2
+ t¸c dông Br2 theo tØ lÖ 1 :1 vµ 1 :2
+ t¸c dông HBr theo tØ lÖ 1 :1 vµ 1 :2
+ t¸c dông víi AgNO3/NH3
– Yªu cÇu HS nÕu nhËn xÐt vÒ ph¶n
øng cña propin t¸c dông víi
AgNO3/NH3. – Nguyªn tö H liªn kÕt trùc tiÕp víi
– Lu ý ph¶n øng céng cña axetilen víi níc nguyªn tö C cña liªn kÕt ba cã tÝnh linh
t¹o ra s¶n phÈm trung gian kh«ng bÒn ®éng cao h¬n çc nguyªn tö H kh¸c nªn
chuyÓn ngay thµnh an®ehit. cã thÓ bÞ thay thÕ b»ng nguyªn tö kim
200
– GV nªn gîi ý ®Ó c¶ líp cïng nhËn lo¹i. Ph¶n øng thÕ cña ank–1–in víi
xÐt phÇn bµi lµm cña tõng nhãm, chó ý AgNO3/dd NH3 gióp ph©n biÖt ank–1–
quy t¾c Mac–c«p–nhi–c«p vµ ®iÒu
in víi çc ankin kh¸c hoÆc víi anken.
kiÖn cña ph¶n øng céng (nh phÇn mét
sè lu ý khi d¹y bµi ankin).
–
2CnH2n – 2 + (3n–1) O2 

2nCO2 + 2(n – 1)H2O
* Ph¶n øng oxi ho¸
n CO2  n H2O
– Yªu cÇu HS viÕt pthh ®èt ch¸y
ankin ; nhËn xÐt tØ lÖ n O2 3n  1

n H 2O : n CO2 ; n O2 : n Anken . n Anken 2
n H 2O  n CO2  n a nkin – Ankin cã kh¶ n¨ng lµm mÊt mÇu
dd thuèc tÝm ngay ®iÒu kiÖn thêng
(dïng ph¶n øng nµy ®Ó nhËn biÕt çc
– Nªu hiÖn tîng khi cho ankin t¸c dông ankin).
víi dd thuèc tÝm ?

1. Trong phßng thÝ nghiÖm – ViÕt ®îc pthh :
– Yªu cÇu HS ®äc SGK vµ viÕt ®îc CaC2 + 2H2O 
 C2H2 + Ca(OH)2
pthh ®iÒu chÕ.
2. Trong c«ng nghiÖp – Nguyªn liÖu : metan
Yªu cÇu HS nªu çc nguån nguyªn liÖu 1500 o C
2CH4   C2H2 + 3H2
s¶n xuÊt axetilen, viÕt pthh. lµm l¹ nh nhanh

Nªn tæ chøc ho¹t ®éng nhãm víi néi Thùc hiÖn theo yªu cÇu cña GV.
dung : T×m çc øng dông cña anken
trong ®êi sèng thùc tÕ vµ trong c«ng
nghiÖp.
(HoÆc GV chiÕu 1 ®o¹n phim vÒ çc
øng dông cña anken ; hoÆc GV cã thÓ
dông cña anken qua çc nguån tµi liÖu
vµ cö ®¹i diÖn lªn tr×nh bµy).
201
GV kh¾c s©u kiÕn thøc cho HS nh÷ng néi dung sau :
C«ng thøc chung, ®Æc ®iÓm cÊu t¹o cña ankin.
Ph¶n øng ®Æc trng cña ankin lµ ph¶n øng céng, trïng hîp, oxi ho¸.
– øng dông quan träng cña anken : dïng lµm nguyªn liÖu cho c«ng nghiÖp ho¸
häc.

Bµi 1. a) CÇn dïng thªm tèi thiÓu nh÷ng ho¸ chÊt nµo ®Ó ph©n biÖt ®îc çc chÊt
riªng biÖt sau:
1. Ba chÊt khÝ : etilen, etan, axetilen
2. Hai khÝ : but–1–in, but–2–in .
b) Tr×nh bµy çch ®Ó lµm s¹ch çc khÝ:
1. Etan cã lÉn axetilen.
2. Etilen cã lÉn axetilen.
c) Tr×nh bµy s¬ ®å t¸ch lÊy riªng tõng chÊt ra khái hçn hîp gåm 3 khÝ : etan, etilen,
axetilen.
Bµi 2. DÉn 2,24 lÝt hçn hîp X gåm but–1–in và buta–1,3–®ien vào dung dịch AgNO3
trong NH3 (lÊy d) thÊy cã 8,05 gam kÕt tña. Trong X, phÇn tr¨m thÓ tÝch cña but–
1–in b»ng
A. 25,00%. B. 50,00%.
C. 75,00%. D. 80,00%.
Bµi 3. Khi ®èt ch¸y C2H6, C2H4 vµ C2H2 th× ngän löa ®èt C2H2 l¹i cao nhÊt v× lÝ do
nµo sau ®©y ?
A. V× trong C2H2 cã hµm lîng cacbon cao nhÊt.
B. V× C2H2 cã khèi lîng ph©n tö nhá nhÊt.
C. V× nhiÖt tiªu hao do H2O bay h¬i lÊy ®i Ýt nhÊt.
D. C¶ ba lÝ do trªn.
Bµi 4. §Ó cã mét lîng nhá axetilen lµm thÝ nghiÖm, ngêi ta cã thÓ dïng ph¬ng ph¸p
nµo sau ®©y ?
202
A. T¸ch HCl tõ CH2=CHCl trong dung dÞch KOH – etanol.
B. Cho canxi cacbua t¸c dông víi níc.
C. NhiÖt ph©n metan.
D. Cho hi®ro t¸c dông víi cacbon.
Bµi 5. Cã bao nhiªu ankin ®ång ph©n cña nhau khi céng hi®ro d, xóc t¸c niken t¹o
thµnh 3–metylhexan ?
A. 2. B. 3. C.4. D. 5.
203
Bµi 33. LuyÖn tËp : AnKin
I . Môc tiªu
1. KiÕn thøc
ViÕt ®îc CTTQ, ®ång ph©n, gäi tªn ankin. HS biÕt tÝnh chÊt ho¸ häc, ®iÒu
chÕ, øng dông cña ankin.
So s¸nh nh÷ng ®iÓm gièng vµ kh¸c nhau vÒ cÊu t¹o, tÝnh chÊt cña anken so
víi ankin.
2. Kü n¨ng
RÌn luyÖn kÜ n¨ng viÕt ®ång ph©n, gäi tªn vµ viÕt çc pthh minh ho¹ tÝnh
chÊt hãa häc cña ankin.
II. ChuÈn bÞ
Gi¸o viªn : ChuÈn bÞ phiÕu häc tËp (trªn giÊy, b¶n trong hoÆc powerpoint).
Bµi 1. Trong çc ph¸t biÓu díi ®©y ph¸t biÓu nµo ®óng, ph¸t biÓu nµo sai ?
1. Anken vµ anka®ien vµ anken ®Òu lµ hi®rocacbon kh«ng no, m¹ch hë.
2. Anken cã ®ång ph©n h×nh häc cßn anka®ien vµ ankin kh«ng cã ®ång ph©n
h×nh häc.
3. Trong ph©n tö axetilen, çc nguyªn tö n»m trªn mét ®êng th¼ng.
4. Liªn kÕt ba trong ankin t¹o bëi mét liªn kªt  vµ hai liªn kÕt .
5. C«ng thøc tæng qu¸t CnH2n–2 chØ cã thÓ lµ anka®ien hoÆc ankin.
Bµi 2. ViÕt CTCT çc ®ång ph©n m¹ch hë cã CTPT C4H6 vµ gäi tªn.
Bµi 3. ViÕt CTCT çc ®ång ph©n cã CTPT C5H8, khi céng víi H2 d thu ®îc
isopentan.
Bµi 4. ViÕt c«ng thøc cÊu t¹o cña çc hîp chÊt cã CTPT C6H10 vµ cã ph¶n øng thÕ víi
AgNO3 trong dd NH3.
204
Bµi 5. Tr×nh bµy ph¬ng ph¸p ph©n biÖt çc khÝ riªng biÖt : but–1–in, propilen,
etan, but–2–in, SO2.
Bµi 6. ViÕt pthh cña çc ph¶n øng sau :
1) propin + H2O,
2) propin + AgNO3/ NH3
3) propin + HCl
4) tam hîp 3 ph©n tö propin.
Bµi 7. §èt ch¸y hoµn toµn mét ankin thu ®îc 8,8 gam CO2 vµ 2,7 gam H2O. T×m
CTPT vµ CTCT cña ankin biÕt r»ng ankin ®ã t¹o kÕt tña víi dd AgNO3 trong NH3.
Häc sinh : ¤n tËp l¹i nh÷ng kiÕn thøc quan träng ®· häc cÇn ®Ò cËp ®Õn
trong bµi «n tËp.

1. Néi dung
– PhÇn lÝ thuyÕt: GV cã thÓ dïng hÖ thèng c©u hái ®Ó vÊn ®¸p häc sinh,
dïng hÖ thèng bµi tËp lÝ thuyÕt, hoÆc cã thÓ tæng kÕt b»ng s¬ ®å trong ®ã GV ®a
ra çc kiÕn thøc chèt, HS cho biÕt mèi liªn hÖ gi÷a çc kiÕn thøc ®ã hoÆc GV cho
HS tù t×m çc kiÕn thóc chèt råi tù thiÕt lËp s¬ ®å th«ng qua ®ã häc sinh häc tËp
tÝch cùc chñ ®éng h¬n nh»m nhí l¹i kiÕn thøc c¬ b¶n ®· häc.
1. §Ó cñng cè phÇn lÝ thuyÕt, GV cã thÓ sö dông s¬ ®å kiÕn thøc sau, yªu
cÇu HS ®iÒn nh÷ng kiÕn thøc träng t©m.
205
CTTQ
CnH2n CnH2n–2
Gièng: Cã liªn kÕt 
Kh¸c: Sè liªn kÕt 
Ho¸ tÝnh
Gièng
– Ph¶n øng céng: + H+2 H2 (pd, to)
Anken + dd halogen Ankin
+ dd axit
+ níc
§iÒu chÕ
– Ph¶n øng oxi ho¸ 1. Thuû ph©n CaC2
2. NhiÖt ph©n
Kh¸c
– Ank–1–in cã ph¶n øng thÕ b»ng
ion kim lo¹i.
– Ankin cã ph¶n øng céng theo tØ
lÖ 1 : 1 hoÆc 1: 2 vÒ sè mol.
+H2 (Pd, to)

2. Ph¬ng ph¸p d¹y häc
– §µm tho¹i.
– PhÇn bµi tËp: gåm çc d¹ng bµi tËp c¬ b¶n cña mçi kiÕn thøc träng t©m.
206
Ho¹t ®éng 1. Cñng cè lÝ thuyÕt
– Néi dung 1 : Cñng cè çc kiÕn thøc: §Æc – Häc sinh chia thµnh 4 nhãm
®iÓm cÊu t¹o cña ankin vµ s¸nh víi anken, cïng tr¶ lêi, th¶o luËn phiÕu häc
anka®ien. tËp råi mçi nhãm tr×nh bµy.
– Néi dung 2 : Cñng cè çc kiÕn thøc: §ång Häc sinh kh¸c nhËn xÐt, bæ
ph©n, danh ph¸p cña ankin. sung.
– Néi dung 3 : Cñng cè çc kiÕn thøc: TÝnh
chÊt ho¸ häc cña ankin.
– Néi dung 4 : Cñng cè çc kiÕn thøc: T×m
c«ng thøc cña hi®rocacbon kh«ng no.
Ho¹t ®éng 2. Cñng cè kiÕn thøc träng t©m b»ng çc bµi tËp
– GV chÐp ®Ò tõng bµi tËp lªn b¶ng hoÆc HS lµm viÖc theo nhãm, lªn
dïng m¸y chiÕu chiÕu ®Ò bµi. GV yªu cÇu mçi b¶ng tr×nh bµy, HS kh¸c nhËn
nhãm HS (mçi nhãm gåm tõ 2 ®Õn 4 HS) lµm xÐt, bæ sung.
bµi tËp. Nhãm nµo xong lªn b¶ng tr×nh bµy.
GV ch÷a vµ kÕt luËn vÒ kiÕn thøc träng t©m.
Ho¹t ®éng 3. Giao viÖc vÒ nhµ
– GV cho vÒ nhµ mét sè bµi tËp cã thÓ ®äc sè Häc sinh chÐp bµi tËp vÒ nhµ.
bµi trong s¸ch bµi tËp hoÆc bµi tËp chÐp.
V. bµi tËp bæ sung

Bµi 1. ChÊt nµo trong sè çc chÊt díi ®©y cã thÓ ®iÒu chÕ ®îc trùc tiÕp ra çc s¶n
phÈm sau : etan, an®ehit axetic, benzen, vinylaxetilen ?
A. C2H6 B. C2H2 C. C2H4 D. CH4
Bµi 2. Cho çc chÊt : 1. metan, 2. etilen, 3. propilen, 4. propin
Nh÷ng chÊt nµo lµm mÊt mµu dd Br2, dd KMnO4.
A. 1, 2, 3, 4 B. 2, 3, 4, 5 C. 2, 3 D. 2, 3, 4
207
Bµi 3. Cã mÊy ®ång ph©n cña C5H8 khi céng víi H2 d (Ni, to) thu ®îc isopentan.
A. 2 B. 3 C. 4 D. 1
Bµi 4. Cho 4,48 lÝt (®ktc) mét ankin t¸c dông võa ®ñ víi 400 ml dung dÞch AgNO 3
1M (trong dd NH3). Ankin lµ
A. but–1–in. B. propin. C. axetilen. D. mäi ank–1–in
Bµi 5. §Ó lµm s¹ch etilen cã lÉn axetilen cÇn dïng ho¸ chÊt nµo ?
A. dd AgNO3 d trong NH3. B. dd Br2 d.
C. dd KMnO4 d. D. H2O.
Bµi 6. §èt hçn hîp gåm mét ankan vµ mét ankin thu ®îc a mol CO2 vµ b mol H2O. TØ
b
lÖ nh thÕ nµo ?
a
b b b
A. >1. B. =1. C. <1. D. A hoÆc B hoÆc C.
a a a
Bµi 7. Sè gam ®Êt ®Ìn chøa 80% CaC2 cÇn lÊy lµ bao nhiªu ®Ó khi thuû ph©n ®îc
2,24 lÝt axetilen (®ktc) ?
A. 8 gam. B. 6,4 gam. C. 5,12 gam. D. 7,6 gam.
Bµi 8. §èt ch¸y hoµn toµn a mol mét ankin thu ®îc 19,8 g CO2 vµ 5,4 g H2O. Sè mol
ankin b»ng.
A. 0,1. B. 0,15. C. 0,2. D. 0,25.
Bµi 9. Hçn hîp X gåm (0,3 mol C 2H2, 0,4 mol H2). Nung X víi Ni mét thêi gian thu ®-
îc hçn hîp Y. Hçn hîp Y ®em ®èt ch¸y hoµn toµn th× khèi lîng H2O thu ®îc b»ng :
A. 12,6 gam. B. 10,8 gam. C. 9 gam. D. 0,4.
Bµi 10. X, Y lµ chÊt nµo ®Ó tháa m·n s¬ ®å biÕn hãa.
H O  HCl,t o ,xt trï ng h î p
X 
2  Y 
 Z 
 PVC
A. Al4C3, CH4. B. CaC2, C2H2. C. Al4C3, C2H2. D. CaC2, CH4.
Bµi tËp tù luËn

Bµi 1. Gäi tªn ankin :
208
CH(CH3 ) 2
|
CH3  CH  CH  CH  C  CH 2  CH 3
| |
C2 H5 CH3
Bµi 2. ViÕt ph¬ng tr×nh ph¶n øng :

CH4  C2H2  vinyl axetat  polivinyl axetat.
vinyl clorua  polivinyl clorua

Bµi 3. §èt ch¸y hoµn toµn 16 gam hçn hîp khÝ gåm 2 ankin ë ®iÒu kiÖn thêngthu ®-
îc 52,8 gam CO2
a) T×m CTPT cña 2 ankin.
b) Cho 8 gam hçn hîp trªn t¸c dông víi dd AgNO 3 trong amoniac, sau mét thêi
gian thÊy lîng kÕt tña ®· vît qu¸ 25 gam. X¸c ®Þnh CTCT 2 ankin.
Bµi 4. DÉn 6,72 lÝt hçn hîp khÝ gåm 2 hi®rocacbon m¹ch hë qua dd Br 2 d, sau khi
ph¶n øng hoµn toµn thÊy cã 4,48 lÝt khÝ ®i ra vµ cã 32 gam Br 2 tham gia ph¶n øng.
Cho biÕt 2 hi®rocacbon ®ã thuéc lo¹i g× (biÕt çc thÓ tÝch khÝ ®o ë ®ktc).
Bµi 5. B»ng ph¬ng ph¸p ho¸ häc h·y nªu çch t¸ch mçi khÝ ra khái hçn hîp gåm CH 4,
C2H2 vµ C2H4.
209
§iÒu chÕ vµ thö tÝnh chÊt cña etilen vµ Axetilen
I. Môc tiªu
– BiÕt çch ®iÒu chÕ vµ thö tÝnh chÊt cña etilen vµ axetilen.
– TiÕp tôc rÌn kÜ n¨ng lµm thÝ nghiÖm víi çc dông cô thÝ nghiÖm trong ho¸
h÷u c¬.
II. ChuÈn bÞ
T Dông cô Sè l- T Ho¸ chÊt Sè l-
T îng T îng
1 gi¸ s¾t hoÆc (kÑp gç + 01 1 C2H5OH (96o) 2ml
®Õ sø)
2 ®Ìn cån + diªm 01 2 H2SO4 ®Æc 4ml
3 èng nghiÖm nh¸nh lo¹i to 01 3 dung dÞch Br2 1 lä
4 èng nghiÖm lo¹i to 02 4 dung dÞch KMnO4 1 lä
5 èng nghiÖm lo¹i nhá 3–5 5 dung dÞch AgNO3 /NH3 1 lä
6 èng cao su + èng thuû tinh 02 6 CaC2 (®Ëp thµnh viªn nhá) 3–4
vuèt nhän.
7 ®¸ bät 3–4 v 7 níc cÊt 1 lä
2. Häc sinh vµ gi¸o viªn: (xem bµi thùc hµnh 1)

– ThÝ nghiÖm ®iÒu chÕ vµ thö tÝnh chÊt cña etilen
+ Dïng ®¸ bät hoÆc çt s¹ch cho vµo èng nghiÖm ®Ó tr¸nh khi dung dÞch s«i
kh«ng trµo lªn miÖng èng. Sau thÝ nghiÖm thu l¹i ®¸ bät.
+ Khi ®un, dung dÞch chuyÓn sang mµu n©u råi ®en lµ do mét phÇn rîu bÞ
oxi ho¸ thµnh cacbon råi thµnh CO2, khÝ tho¸t ra cã lÉn CO2, SO2, h¬i rîu. V× vËy
cÇn lo¹i bá chóng b»ng çch dÉn qua dung dÞch NaOH tríc khi lµm thÝ nghiÖm víi
C2H4 tho¸t ra.
210
+ Khi ®èt khÝ C2H4 cÇn ®un hçn hîp s«i ®Òu ®Ó ngän löa kh«ng bÞ t¾t.
– ThÝ nghiÖm ®iÒu chÕ vµ thö tÝnh chÊt cña axetilen
+ §Ó an toµn cÇn ®¶m b¶o èng dÉn khÝ kh«ng bÞ dÝnh, t¾c ; chØ ®èt khÝ
tho¸t ra khi ®· ®uæi hÕt kh«ng khÝ ra khái èng nghiÖm.
+ ThÝ nghiÖm nµy cã thÓ thùc hiÖn ngay trªn gi¸ ®Ó èng nghiÖm. Çc
dung dÞch lµm thÝ nghiÖm nªn ®ùng trong èng nghiÖm lo¹i nhá ®Ó rót ng¾n thêi
gian lµm thÝ nghÞªm.

Yªu cÇu tæ trëng b¸o ço sù chuÈn bÞ – Tæ trëng b¸o ço viÖc chuÈn bÞ bµi
bµi cña çc thµnh viªn trong nhãm. Nép cña tõng thµnh viªn ; th«ng b¸o nhiÖm
b¶n ph©n c«ng nhiÖm vô cô thÓ cña vô cho tõng thµnh viªn.
çc thµnh viªn.
Ho¹t ®éng 2. KiÓm tra sù chuÈn bÞ bµi cña häc sinh
Yªu cÇu häc sinh nªu môc tiªu vµ nhiÖm – Nªu ®îc môc tiªu cña bµi: Chøng minh
vô cña bµi thùc hµnh. tÝnh chÊt cña etilen vµ axetilen
ThÝ nghiÖm 1
– ChØ ®Þnh 1 HS nªu tªn, çch tiÕn – Tr×nh bµy TN1. Çc häc sinh kh¸c bæ
hµnh TN1, dù ®o¸n hiÖn tîng x¶y ra, sung.
gi¶i thÝch. Tr×nh bµy xong chØ ®Þnh
b¹n kh¸c nªu TN2.
– Lu ý khi lµm TN 1(xem môc III)
ThÝ nghiÖm 2
– HS ®îc chØ ®Þnh nªu tªn, çch tiÕn – Tr×nh bµy TN2. Çc häc sinh kh¸c bæ
hµnh cña TN2, dù ®o¸n hiÖn tîng x¶y sung.
ra, gi¶i thÝch.
211
nghiÖm trong kho¶ng thêi gian 15 phót chØ ®¹o cña nhãm trëng.
vµ 5 phót hoµn thµnh b¶n têng tr×nh. – Th kÝ ghi l¹i kÕt qu¶ çc thµnh viªn
Sau khi tiÕn hµnh xong mét thÝ trong nhãm quan s¸t ®îc.
nghiÖm ph¶i gi÷ nguyªn kÕt qu¶.
– Theo dâi çc nhãm çc nhãm lµm thÝ
nghiÖm, gi¶i ®¸p th¾c m¾c.
Ho¹t ®éng 4. B¸o ço kÕt qu¶ thÝ nghiÖm
– HÕt giê, yªu cÇu çc nhãm b¸o ço kÕt
qu¶. Çc nhãm kh¸c theo dâi, bæ sung:
+ Nhãm 1: B¸o ço kÕt qu¶ TN1. – §¹i diÖn nhãm 1 tr×nh bµy kÕt qu¶
+ Tæ chøc cho çc nhãm th¶o luËn ®Ó TN1.
rót ra kÕt luËn cuèi cïng. – Çc nhãm kh¸c bæ sung. KÕt luËn sau
khi ®· so s¸nh víi dù ®o¸n lÝ thuyÕt :
– Ph¶n øng khi ®un hçn hîp :
o
 C2H4 + H2O
H 2SO4 ,t
C2H5OH 
– Khi ®èt khÝ tho¸t ra C2H4 ch¸y :
o
t
C2H4 + 3O2   2CO2 + 2H2O
– Lµm mÊt mµu dung dÞch brom :
C2H4 + Br2  CH2Br–CH2Br
– Lµm mÊt mµu dung dÞch KMnO4, cã
kÕt tña ®en.
+ Nhãm 2: B¸o ço kÕt qu¶ TN2. – §¹i diÖn nhãm 2 tr×nh bµy kÕt qu¶
– Ph¶n øng khi bá CaC2 vµo níc :
CaC2 + 2H2O  C2H2 + Ca(OH)2
– C2H2 lµm mÊt mµu dung dÞch Br2,
KMnO4 :
C2H2 + Br2  CHBr = CHBr
212
CHBr = CHBr + Br2  CHBr2–CHBr2
– Khi sôc C2H2 vµo dung dÞch
AgNO3/NH3 cã kÕt tña vµng nh¹t :
C2H2 + 2AgNO3 + 2NH3  C2Ag2vµng
nh¹t + 2NH4NO3
– C2H2 rÊt dÔ ch¸y trong kh«ng khÝ:

5
C2H2 + to
O2 
2  2CO2 + H2O
– Yªu cÇu häc sinh viÕt têng tr×nh.
– Nh¾c häc sinh röa dông cô, thu dän – Röa dông cô, thu dän ho¸ chÊt, vÖ
ho¸ chÊt, vÖ sinh phßng thÝ nghiÖm. sinh phßng thÝ nghiÖm.
213
Ch¬ng 7
hi®rocacbon th¬m.
nguån hi®rocacbon thiªn nhiªn
A. Më ®Çu
KiÕn thøc
Häc sinh biÕt :
– Kh¸i niÖm vÒ hi®rocacbon th¬m, ®Æc ®iÓm cÊu t¹o cña hi®rocacbon
th¬m.
– TÝnh chÊt ho¸ häc ®Æc trng cña hi®rocacbon th¬m.
– øng dông cña mét sè hi®rocacbon th¬m tiªu biÓu.
Häc sinh hiÓu :
– T¹i sao benzen vµ çc ®ång ®¼ng cã tÝnh chÊt kh¸c víi tÝnh chÊt çc
hi®rocacbon ®· häc (no vµ kh«ng no).
– Benzen vµ toluen lµ nguyªn liÖu quan träng trong ngµnh c«ng nghiÖp ho¸
chÊt.
KÜ n¨ng
– So s¸nh : Ph©n biÖt ®îc ®iÓm gièng vµ kh¸c nhau vÒ tÝnh chÊt ho¸ häc
gi÷a hi®rocacbon th¬m víi hi®rocacbon no vµ kh«ng no.
– TiÕp tôc rÌn kÜ n¨mg dù ®o¸n tÝnh chÊt ho¸ häc dùa vµo ®Æc ®iÓm cÊu
ph©n tö.
– RÌn kÜ n¨ng viÕt ph¬ng tr×nh ho¸ häc minh ho¹ tÝnh chÊt ho¸ häc cña
hi®rocacbon th¬m.
– Gi¶i çc bµi to¸n ho¸ häc liªn quan tíi kiÕn thøc vÒ hi®rocacbon no.
– KÜ n¨ng vËn dông kiÕn thøc ®· häc t×m hiÓu çc øng dông trong thùc tÕ
s¶n xuÊt cña hi®rocacbon th¬m vµ dÉn xuÊt cña chóng.
1. KiÕn thøc
214
Gåm 3 phÇn :
– Hi®rocacbon th¬m, cung cÊp cho häc sinh kiÕn thøc vÒ benzen, toluen,
stiren, naphtalen …lµ nh÷ng ho¸ chÊt cã nhiÒu øng dông thùc tÕ hiÖn nay.
– Nguån hi®rocacbon thiªn nhiªn, cung cÊp cho häc sinh vÒ : çc nguån
hi®rocacbon cã trong thiªn nhiªn ; thµnh phÇn, çch khai th¸c, øng dông cña çc s¶n
phÈm tõ khÝ thiªn nhiªn, dÇu má vµ than má.
– HÖ thèng ho¸ vÒ hi®rocacbon, gióp häc sinh so s¸nh thµnh phÇn, tÝnh chÊt
cña çc lo¹i hi®rocacbon ®· häc vµ mèi liªn quan gi÷a chóng.
§ Æc ®iÓm cÊu t¹ o
Dù ®o¸ n tÝ
nh chÊt
TÝ
nh chÊt vËt lÝ TÝ
nh chÊt hã a hä c
ø ng dông
Tr¹ ng th¸ i tù nhiª n § iÒu chÕ
HS ®· ®îc tËp d¬t vÒ ph¬ng ph¸p suy luËn theo quan ®iÓm cÊu t¹o. TÝnh
chÊt trong phÇn ankan, anken, ankin nªn GV cÇn tiÕp tôc ph¸t huy u thÕ nµy. Cô thÓ
:
– Víi ®ång ®¼ng benzen, cÇn cho HS thÊy râ 2 bé phËn cÊu t¹o : vßng benzen
vµ m¹ch nh¸nh anken, ®Ó dù ®o¸n tÝnh chÊt, sau ®ã x¸c nhËn b»ng çc ph¶n øng
trong SGK (v× khã th«ng qua thÝ nghiÖm).
– Víi stiren, tËp trung vao tÝnh chÊt kh«ng no cña anken (m¹ch nh¸nh) vµ ph¶n
øng céng vµo nh©n benzen mµ kh«ng ®i s©u vµo tói thÕ vµo nh©n th¬m cña stiren
(do sù phøc t¹p cña qu¸ tr×nh ph¶n øng).
Naphtalen lµ ®¹i diÖn duy nhÊt cña hi®rocacbon th¬m ®a vßng ngng tô chØ
nªn ®Ò cËp ë møc ®é s¬ lîc v× HS kh«ng ®ñ c¬ së ®Ó suy luËn.
Víi HS kh¸ giái, cã thÓ më réng thªm sang hîp chÊt phenylaxetilen ®Ó rÌn
luyÖn thªm kh¶ n¨ng suy luËn vËn dông cña HS.
215
Çc TN liªn quan ®Õn tÝnh chÊt cña hi®rocacbon th¬m nãi chung kh¸ phøc t¹p
kÐo dµi, ®éc h¹i vµ khã nhËn biÕt b»ng dÊu hiÖu ®Æc trng, nªn GV cÇn chuÈn bÞ
thªm t liÖu, h×nh ¶nh, thÝ nghiÖm ¶o hoÆc ®o¹n phim thÝ nghiÖm hç trî cho bµi
gi¶ng thªm sinh ®éng.

Bµi 35 Sö dông TN – TN1 : – TN1, TN2, TN3
Më ®Çu theo ph¬ng Ph¶n øng – BTTN
vÒ ph¸p nghiªn nitro ho¸
hiddrocacb cøu. benzen
on th¬m. – TN2 :
Benzen vµ Ph¶n øng
®ång oxi ho¸
®¼ng. Mét benzen vµ
sè toluen
hi®rocacbo – TN3 :
n th¬m TÝnh th¨ng
kh¸c. hoa cña
naphtalen
Bµi 36 – Ho¹t ®éng

LuyÖn tËp nhãm. Sö
dông phiÕu
häc tËp
Bµi 37 – Nªu vÊn – Çc lo¹i – LÞch sö – Çc h×nh ¶nh øng
Nguån ®Ò, lµm tranh, ¶nh, khÝ thiªn dông cña
hidrocacbo viÖc víi tµi b¨ng h×nh nhiªn hi®rocacbon
n thiªn liÖu. cã liªn quan – LÞch sö khÝ thiªn
nhiªn ®Õn dÇu nhiªn
má, than, – BTTN
khÝ thiªn
nhiªn.
Bµi 38 – Sö dông bµi – B¶ng tæng kÕt
216
HÖ thèng tËp – BTTL
ho¸ vÒ
hi®rocacbo
n
217
Bµi 35. benzen vµ ®ång ®¼ng cña benzen

mét sè hi®rocacbon th¬m kh¸c
I. Môc tiªu
1. KiÕn thøc
N¾m ®îc :
– §Þnh nghÜa, c«ng thøc chung cña d·y ®ång ®¼ng, cÊu tróc ph©n tö, ®ång
ph©n vµ danh ph¸p.
– TÝnh chÊt vËt lÝ : quy luËt biÕn ®æi nhiÖt ®é nãng ch¶y, nhiÖt ®é s«i.
– TÝnh chÊt ho¸ häc, øng dông cña benzen, toluen, stiren, naphtalen.
– Qui t¾c thÕ H cña vßng benzen.
HiÓu ®îc : Mèi liªn quan gi÷a cÊu tróc ph©n tö vµ tÝnh chÊt hãa häc.
2. KÜ n¨ng
– ViÕt ®îc c«ng thøc cÊu t¹o cña benzen vµ mét sè ®ång ®¼ng cña nã.
– ViÕt ®îc çc pthh biÓu diÔn tÝnh chÊt ho¸ häc cña benzen, toluen ; vËn
dông quy t¾c thÕ ®Ó dù ®o¸n s¶n phÈm ph¶n øng.
– X¸c ®Þnh c«ng thøc ph©n tö, viÕt c«ng thøc cÊu t¹o vµ gäi tªn.
– Gi¶i ®îc bµi tËp : TÝnh khèi lîng benzen, toluen tham gia ph¶n øng hoÆc
% khèi lîng cña çc chÊt trong hçn hîp, mét sè bµi tËp kh¸c cã liªn quan.
II. ChuÈn bÞ
1. Dông cô, ho¸ chÊt :
+ Ho¸ chÊt : Benzen, HNO3 ®Æc, H2SO4 ®Æc, níc l¹nh, Br2 khan, phoi bµo
s¾t.
+ Dông cô : ®òa thuû tinh, èng nghiÖm, kÑp èng nghiÖm.
2. M« h×nh ph©n tö benzen
3. HÖ thèng c©u hái, bµi tËp cñng cè (chuÈn bÞ trªn phiÕu, b¶ng phô, powerpoint
...)
218
Ho¹t ®éng cña gi¸o viªn Ho¹t ®éng cña hs – néi dung
– Nghiªn cøu cÊu t¹o mét sè hi®rocacbon – Hi®rocacbon th¬m lµ nh÷ng
th¬m trong SGK, rót ra nhËn xÐt ? hi®rocacbon trong ph©n tö cã chøa mét
hay nhiÒu vßng benzen
– Dùa vµo ®Æc ®iÓm nµo ®Ó ph©n – Ph©n thµnh 2 lo¹i :
lo¹i hi®rocacbon th¬m ? + Chøa mét vßng benzen.
+ Chøa nhiÒu vßng benzen.
A – D·y ®ång ®¼ng cña benzen
Ho¹t ®éng 2. §ång ®¼ng, ®ång ph©n, danh ph¸p, cÊu t¹o
1. Thµnh phÇn d·y ®ång ®¼ng
– Yªu cÇu HS viÕt c«ng thøc chung cña – C«ng thøc ph©n tö chung :
d·y ®ång ®¼ng ? Nªu çch x©y dùng CnH2n – 6 (n  6).
c«ng thøc chung ? – Çch x©y dùng : dùa vµo kh¸i niÖm.
(Theo kh¸i niÖm hoÆc qua CTPT cña mét sè
®ång ®¼ng) 2. §ång ph©n, danh ph¸p
– Nghiªn cøu b¶ng 7.1–SGK cho biÕt : Tõ C8H10 trë ®i cã çc ®ång ph©n
+ Tõ CTPT nµo cã hiÖn tîng ®ång vÒ :
ph©n ? + CÊu t¹o m¹ch cacbon
+ Cã nh÷ng lo¹i ®ång ph©n nµo ? + VÞ trÝ t¬ng ®èi cña çc nhãm
ankyl xung quanh vßng benzen.
+ Tªn hÖ thèng cña chóng cã ®Æc – Tªn hÖ thèng (tªn thay thÕ) :
®iÓm g× chung ? Tõ ®ã nªu (tªn thay Tªn nhãm ankyl + "benzen"
thÕ) quy t¾c gäi tªn hÖ thèng, çch – §¸nh sè sao cho tæng chØ sè vÞ trÝ
®¸nh sè vÞ trÝ cña nh¸nh khi cã nhiÒu nh¸nh nhá nhÊt.
nh¸nh.
+ Bæ sung : Trêng hîp cã 2 nh¸nh :
VÞ trÝ tuyÖt ®èi VÞ trÝ t¬ng ®èi KÝ hiÖu
VÞ trÝ 1,2 orctho o–
VÞ trÝ 1,3 meta m–
VÞ trÝ 1,4 para p–
3. CÊu t¹o
– Cho HS quan s¸t m« h×nh, rót ra ®Æc
®iÓm cÊu t¹o, çch biÓu diÔn CTCT. hoÆc
219
– Cã cÊu tróc ph¼ng, h×nh lôc gi¸c
®Òu.
– Çc liªn kÕt C–C lµ nh nhau.
– Nghiªn cøu b¶ng 7.1–SGK rót ra nhËn – Lµ chÊt láng hoÆc r¾n ë ®iÒu kiÖn
xÐt vÒ tr¹ng th¸i tån t¹i vµ nhiÖt ®é s«i thêng, cã nhiÖt ®é s«i t¨ng theo chiÒu
t¨ng cña ph©n tö khèi.
– Cho HS quan s¸t lä ®ùng benzen : tr¹ng Çc hi®rocacbon th¬m láng cã mïi
th¸i, mµu, mïi ; kÕt hîp víi nghiªn cøu ®Æc trng, kh«ng tan trong níc vµ nhÑ
SGK vµ rót ra nhËn xÐt. h¬n níc, cã kh¶ n¨ng hoµ tan nhiÒu chÊt
h÷u c¬.
4. TÝnh chÊt ho¸ häc
– Cho HS so s¸nh ®Æc ®iÓm cÊu t¹o – Dù ®o¸n : cã tÝnh chÊt cña vßng benzen
cña benzen vµ ®ång ®¼ng, tõ ®ã dù ; tÝnh chÊt cña nh¸nh ankyl (gièng
®o¸n tÝnh chÊt. ankan).
Ho¹t ®éng 4. Ph¶n øng thÕ
a) ThÕ nguyªn tö H cña vßng benzen
– Yªu cÇu HS (hoÆc GV nh¾c l¹i tÝnh – Ph¶n øng halogen ho¸
chÊt benzen ®· häc ë líp 9). * TN. C6H6 t¸c dông víi Br2
– GV lµm TN biÓu diÔn (hoÆc chiÕu pthh :
phim). Yªu cÇu HS m« t¶ hiÖn tîng quan Br
s¸t ®îc vµ viÕt pthh gi¶i thÝch. Fe,to
+ Br2 + HBr
brombenzen
– Yªu cÇu HS viÕt pthh khi cho toluen * C H CH t¸c dông víi Br
6 5 3 2
t/d víi Br2/Fe, to. CH 3
Br
CH3 chÝnh
o
Fe,t CH3
– GV bæ sung vÒ s¶n phÈm chÝnh vµ + Br2
dÔ h¬n be nze n Br chÝnh
+ HCl
kh¶ n¨ng ph¶n øng so víi benzen. CH3
Br phô
– So s¸nh vµ rót ra nhËn xÐt. => Nhãm –CH3 cã ¶nh hëng tíi vßng
benzen.
– T¸c dông víi axit nitric
– GV biÓu diÔn TN. * C6H6 + HNO3
– HS quan s¸t, m« t¶ hiÖn tîng vµ viÕt
220
pthh. NO2
H2SO4 ®Æc
+ HNO3 + H2 O
Víi líp kh¸ : Nªu vai trß cña H2SO4.
Nitrobenzen:
lá ng,vµng nh¹ t, mï i h¹ nh nh©n
– Yªu cÇu HS viÕt pthh khi cho toluen CH3

t/d víi HNO3 ? Dù ®o¸n s¶n phÈm NO2
chÝnh ? So s¸nh kh¶ n¨ng ph¶n øng so CH3
CH3
víi benzen. H2SO4 ®Æc
+ HNO3
DÔ h¬n be nze n + H2O
NO2
CH3
NO2
– Híng dÉn HS tõ çc thÝ dô trªn, rót ra – Quy t¾c thÕ H cña vßng benzen (SGK)
quy t¾c thÕ vµo vßng benzen.
b) ThÕ nguyªn tö H cña m¹ch nh¸nh
– Nªu vÊn ®Ò : NÕu cho toluen t/d víi CH3 CH2Br
Br2 thay v× dïng xóc t¸c s¾t, dïng askt
th× ph¶n øng cã x¶y ra kh«ng ? ViÕt as
pthh nÕu cã ? + Br2 + HBr
– NhËn xÐt : çc ®ång ®¼ng cña

– So s¸nh víi ankan vµ rót ra nhËn xÐt. benzen t/d víi brom/as sÏ x¶y ra ph¶n øng
thÕ nguyªn tö H cña m¹ch nh¸nh t¬ng tù
ankan.
Ho¹t ®éng 5. Ph¶n øng céng
a) Céng hi®ro
– Yªu cÇu HS viÕt pthh, nªu ®iÒu kiÖn
ph¶n øng (ph¶n øng nµy ®· häc ë líp 9) + 3H2
Ni,t
b) Céng clo
– Híng dÉn HS viÕt pthh, cã thÓ GV nªu Cl
®Æc ®iÓm cña p–HS viÕt pthh. Cl Cl
as
+ 3Cl2
Cl Cl
Cl
Ho¹t ®éng 6. Ph¶n øng oxi ho¸
221
– TiÕn hµnh TN ®èi chøng : + C6H6 kh«ng t/d.
+ TN1 : C6H6 + ddKMnO4
+ TN2 : C6H5CH3 + dd KMnO4 ë ®iÒu + C6H5CH3 cã p :
kiÖn thêng vµ khi ®un nãng C6H5–CH3 + 2KMnO4
0

t
– Yªu cÇu HS m« t¶ hiÖn tîng, dù ®o¸n

s¶n phÈm sinh ra. C6H5–COOK + 2MnO2↓®en+ KOH +
– Híng dÉn HS viÕt pthh. H2O
– Qua TN rót ra nhËn xÐt. – C6H6 kh«ng lµm mÊt mµu dung dÞch
KMnO4 ngay c¶ khi ®un nãng.
– Çc ®ång ®¼ng cña benzen lµm mÊt
mµu dung dÞch thuèc tÝm khi ®un
nãng.
– Yªu cÇu HS viÕt pthh tæng qu¸t khi CnH2n – 6 + (3n – 3)/2 O2
®èt ch¸y d·y ®ång ®¼ng cña benzen.
 nCO2 + (n –3)H2O
– Bæ sung : NÕu ®èt chóng trong kh«ng
khÝ, sinh ra nhiÒu muéi than do giµu
cacbon lîng oxi (kk) kh«ng ®ñ cung cÊp.
Sö dông bµi tËp 1, 2–SGK ®Ó cñng cè bµi.
HoÆc GV x©y dùng bµi tËp TNKQ cã néi dung t¬ng tù.
B – mét vµi hi®rocacbon th¬m kh¸c
I. Stiren
Ho¹t ®éng 8. CÊu t¹o vµ tÝnh chÊt
vËt lÝ
– Yªu cÇu HS viÕt CTCT cña stiren nªu – CTCT :
®Æc ®iÓm cÊu t¹o. CH=CH2
Vinylbenzen/ stiren
– Nghiªn cøu SGK, nªu tÝnh chÊt vËt
lÝ. – ChÊt láng kh«ng mµu, s«i ë 146 oC,
kh«ng tan trong níc, tan nhiÒu trong
dung m«i h÷u c¬.
222
– Yªu cÇu HS dùa vµo ®Æc ®iÓm cÊu – Võa cã tÝnh chÊt gièng anken võa cã
t¹o ®Ó suy ra tÝnh chÊt cña stiren. tÝnh chÊt gièng benzen.
– Yªu cÇu HS viÕt pthh cña stiren víi : a) Gièng anken
dd Br2, H2, trïng hîp.
– Lµm mÊt mµu dung dÞch brom
C6H5CH=CH2+Br2  C6H5CHBr–
CH2Br
o
xt, t
nCH=CH2 CH CH2
C6H5 C6H5 n
polistiren hay PS
b) Gièng benzen
CH2=CH2 CH2 -CH3 CH2 - CH3
+H2 +H2
Ni, to Ni, to
Bæ sung : Stiren còng tham gia ph¶n øng
thÕ ë vßng benzen. DÔ bÞ oxi ho¸ : lµm
mÊt mµu thuèc tÝm ë ®k thêng.
ii – naphtalen
Ho¹t ®éng 10. CÊu t¹o vµ tÝnh chÊt
vËt lÝ
– Nghiªn cøu SGK, viÕt CTPT vµ nªu – CTCT : 8 1
®Æc ®iÓm cÊu t¹o ? 2
7
6 3
5 4
– CTPT : C10H8
– Lµm TN th¨ng hoa naphtalen. – ChÊt r¾n, dÔ th¨ng hoa, nãng ch¶y ë
80oC, tan trong benzen, ete,...
– Dùa vµo cÊu t¹o, yªu cÇu HS dù ®o¸n a) Ph¶n øng thÕ
sau ®ã GV kh¼ng ®Þnh vµ híng dÉn
HS viÕt pthh gi÷a naphtalen víi : Br2,
HNO3, H2.
223
Br
Fe, to
+ Br2 + HBr
b) Ph¶n øng céng H2

+2H2 +3H2
to, xt to, xt
tetralin ®e ca lin
Bæ sung : Naphtalen kh«ng lµm mÊt
mµu dung dÞch KMnO4 ë ®iÒu kiÖn th-
êng.
Ho¹t ®éng 12. øng dông cña mét sè hi®rocacbon th¬m

– Yªu cÇu HS nghiªn cøu SGK, nªu øng Tõ benzen ®iÒu chÕ : nitrobenzen,
dông quan träng (liªn hÖ víi tÝnh chÊt anilin ®Ó s¶n xuÊt phÈm nhuém, dîc
cña chóng). phÈm ; ®iÒu chÕ stiren vµ xiclohexan
– GV cã thÓ lÊy çc thÝ dô thùc tÕ, cho c«ng nghiÖp chÊt dÎo, t¬ nilon.
quan s¸t mÉu vËt, xem phim...
Tõ toluen ®iÒu chÕ thuèc næ TNT.
– Stiren dïng s¶n xuÊt polistiren, cao su
buna–S, nhùa trao ®æi ion...
– Naphtalen : s¶n xuÊt phÈm nhuém,
thuèc ch÷a bÖnh, chÊt mµu...
Ho¹t ®éng 13. Tæng kÕt vµ vËn dông

Cñng cè b»ng BT 8, 9–SGK.
BTVN : 5, 6, 7–SGK.

Bµi 1. CH2 -CH3
CH3
cã tªn gäi lµ
A. 1–etyl–3–metylbenzen
B. 1–metyl–3–etylbenzen
224
C. 1–etyl–5–metylbenzen
D. 1–metyl–5–etylbenzen
Bµi 2. Khi ®un nãng toluen víi brom th× thu ®îc s¶n phÈm thÕ lµ
CH2Br CH3 CH3 CH3
Br
A B C D
Br
Br
Bµi 3. Ph¶n øng nµo sau ®©y x¶y ra khã nhÊt ?
CH3 CH3
Br
Fe, to
A + Br2 + HBr
Fe, to Br
+ Br2 + HBr
B
NO2 NO2
Fe, to
+ Br2 + HBr
C
Br
Br
o
xt, t
D + Br2 + HBr
Bµi 4. Cho çc chÊt sau : toluen, stiren, o–xilen, naphtalen.

a) Cã bao nhiªu chÊt kh«ng lµm mÊt mµu dung dÞch thuèc tÝm ë nhiÖt ®é th-
êng ?
A. 1 B. 2 C. 3 D. 4
b) Cã bao nhiªu chÊt cã kh¶ n¨ng lµm mÊt mµu thuèc tÝm ?
A. 1 B. 2 C. 3 D. 4
Bµi 5. NÕu céng hi®ro vµo 1 mol naphtalen th× thÓ tÝch H 2 (®ktc) tèi ®a cÇn dïng
lµ
A. 44,8 lÝt B. 56 lÝt C. 112 lÝt D. 224 lÝt
225
Bµi 6. Mét hi®rocacbon X cã c«ng thøc ph©n tö C 8H8. Khi céng H2 tíi b·o hoµ vµo
X, thu ®îc hi®rocacbon Y cã c«ng thøc ph©n tö C 8H16. Sè liªn kÕt  vµ sè vßng
trong ph©n tö X vµ ph©n tö Y lÇn lît lµ
A. 4 vµ 1 B. 3 vµ 2 C. 2 vµ 3 D. 1 vµ 4
Bµi 7. §em nitro ho¸ 117,0 gam benzen, sau khi ph¶n øng xong, thu ®îc 110,7 gam
nitrobenzen. HiÖu suÊt ph¶n øng nitro ho¸ benzen lµ
A. 50% B. 60% C. 70% D. 80%
226
Bµi 37. nguån hi®rocacbon thiªn nhiªn
I. Môc tiªu
1. KiÕn thøc
HS BiÕt :
– Thµnh phÇn hãa häc, tÝnh chÊt, çch chng cÊt vµ chÕ biÕn dÇu má b»ng
ph¬ng ph¸p hãa häc ; øng dông cña çc s¶n phÈm tõ dÇu má.
– Thµnh phÇn hãa häc, tÝnh chÊt, çch chÕ biÕn vµ øng dông cña khÝ má
dÇu vµ khÝ thiªn nhiªn.
– Çch chÕ biÕn, øng dông cña çc s¶n phÈm tõ than má.
2. KÜ n¨ng
– §äc, tãm t¾t th«ng tin trong bµi häc vµ tr¶ lêi c©u hái, rót ra nhËn xÐt.
– T×m ®îc th«ng tin t liÖu vÒ dÇu má vµ than ë ViÖt Nam.
– T×m hiÓu ®îc øng dông cña çc s¶n phÈm dÇu má, khÝ má dÇu vµ khÝ
thiªn nhiªn, than má trong ®êi sèng.
II. ChuÈn bÞ
Çc lo¹i tranh, ¶nh, b¨ng h×nh cã liªn quan ®Õn dÇu má, than, khÝ thiªn nhiªn.
Ho¹t ®éng cña gi¸o viªn Ho¹t ®éng cña hS. Néi dung
– Cho HS xem nh÷ng t liÖu vÒ nguån hi®rocacbon trong thiªn nhiªn hoÆc HS tr×nh
bµy nh÷ng t liÖu su tËp ®îc vÒ dÇu má.
I  dÇu má
Ho¹t ®éng 2. Thµnh phÇn dÇu má
– Yªu cÇu HS nghiªn cøu SGK, m« t¶ – Tói dÇu : Lµ çc líp nham th¹ch cã
cÊu t¹o vµ ®Æc ®iÓm cña tói dÇu. nhiÒu lç xèp chøa dÇu ®îc bao quanh
bëi mét líp kho¸ng sÐt kh«ng thÊm níc
vµ khÝ.
– §Æc ®iÓm cña tói dÇu, gåm ba líp :
 Trªn cïng lµ líp khÝ (khÝ má dÇu).
 Gi÷a lµ líp dÇu.
227
 Díi cïng lµ líp níc vµ cÆn.
– Yªu cÇu HS nghiªn cøu SGK, tr¶ lêi – Nªu ®îc :
c©u hái : +DÇu má lµ chÊt láng s¸nh, mµu n©u
+ DÇu má lµ g× ? Thµnh phÇn cña dÇu ®en, cã mïi ®Æc trng, nhÑ h¬n níc,
má ? kh«ng tan trong níc.
+ T¹i sao dÇu má cã mïi khã chÞu ? + Thµnh phÇn gåm : ankan tõ C1 ®Õn
+ T¹i sao dÇu má miÒn Nam ViÖt Nam C50 ; xicloankan nh xiclopentan,
l¹i dÔ chÕ ho¸ ? … xiclohexan vµ çc ®ång ®¼ng cña chóng
; hi®rocacbon th¬m gåm benzen, toluen,
xilen, naphtalen vµ çc ®ång ®¼ng cña
chóng.
Ho¹t ®éng 3. Khai th¸c dÇu má
– DÇu ®îc khai th¸c b»ng çch nµo ? – §äc SGK vµ tr¶ lêi c©u hái.
– T¹i sao ban ®Çu dÇu tù phun lªn ?
– Khi ¸p suÊt khÝ gi¶m, ngêi ta ph¶i lµm
g× ?
Ho¹t ®éng 4. ChÕ biÕn dÇu má
– GV nªu vÊn ®Ò : DÇu th« cã gi¸ trÞ sö
dông thÊp. §Ó n©ng cao gi¸ trÞ sö dông
ngêi ta ph¶i chÕ biÕn nh thÕ nµo ?
– Yªu cÇu HS nghiªn cøu SGK, nªu quy – Lo¹i bá níc, muèi vµ ph¸ nhò t¬ng,
tr×nh chÕ biÕn dÇu má. – §em chng cÊt ph©n ®o¹n.
– Dïng ph¬ng ph¸p ho¸ häc nh cr¨ckinh,
rifominh.
– Nªu nh÷ng s¶n phÈm chÝnh thu ®îc a) Chng cÊt
khi chng cÊt dÇu má ë ¸p suÊt thêng vµ – SGK
øng dông cña chóng.
b) ChÕ biÕn ho¸ häc
– T¹i sao ph¶i chÕ ho¸ çc ph©n ®o¹n – ChÕ biÕn ho¸ häc lµm t¨ng gi¸ trÞ sö
dÇu má ? Dïng nh÷ng ph¬ng ph¸p nµo ? dông cña dÇu má.
– Ph¬ng ph¸p chñ yÕu :
– Gi¶i thÝch thuËt ng÷. + cr¨ckinh.
+ rifominh.
Ho¹t ®éng 5. KhÝ thiªn nhiªn va khÝ dÇu má
– HS nghiªn cøu SGK vµ ®iÒn th«ng tin
228
vµo mÉu b¶ng (bªn c¹nh) theo nhãm
hoÆc ç nh©n.
– KiÓm tra mét sè nhãm, GV nhËn xÐt Thµnh Kho¶ng % thÓ tÝch
vµ bæ sung. phÇn KhÝ ®ång KhÝ thiªn
hµnh nhiªn
Metan 50 – 70 70 – 95
Etan ~ 20 2–8
Propan ~ 11 ~2
Butan ~4 ~1
Pentan(kh ~2 ~1
Ý)
Çc khÝ ~ 12 4 – 20
kh¸c :
N2,H2,He...
øng dông
Ho¹t ®éng 6. Than má
– Yªu cÇu HS nghiªn cøu SGK vµ tr¶ lêi –Nghiªn cøu SGK, n¾m néi dung bµi
hÖ thèng c©u hái, qua ®ã n¾m ®îc néi häc.
dung bµi häc :
+ Nguyªn nh©n h×nh thµnh than má ?
+ Than má cã mÊy lo¹i ? Lo¹i than nµo
cã gi¸ trÞ nhÊt ?
+ Nªu thµnh phÇn cña khÝ lß cèc, nhùa
than ®¸ ?
80 -170oC C6H6,C6H5 -CH3
KhÝlß cèc: H2 , CH4 , C6H4(CH3)2
CO 2, CO, C 2 H6, N2 ..
170 -230OC
na phta len, phe nol,
N í c chøa NH3 dï ng piri®in...
Than mì lµm ph©n bãn
1000oC
(than bÐo) 230 -270oC cre zol, xile nol
Nhùa tha n ®¸ ch ng cÊt ph©n ®o¹ n quinolin
Than cè c dï ng h¾c Ýn
luyÖn kim
– GV liªn hÖ thùc tÕ t¹i ViÖt Nam.

Ho¹t ®éng 7. Cñng cè bµi
229
– Dïng bµi tËp 1,3 –SGK.
Iv. Bµi tËp bæ sung

Bµi 1. Mét lo¹i khÝ gas chøa 50% C3H8 vµ 50% C4H10 vÒ thÓ tÝch. ThÓ tÝch khÝ
CO2 sinh ra khi ®èt ch¸y hÕt 49 gam lo¹i khÝ gas lµ
A. 39,2 lÝt B. 33,6 lÝt C. 28,0 lÝt D. 44,8 lÝt
Bµi 2. Ph¸t biÓu nµo sau ®©y kh«ng ®óng ?
A. Thµnh phÇn chñ yÕu cña khÝ má dÇu vµ khÝ thiªn nhiªn lµ metan vµ etan.
B. Hµm lîng metan trong khÝ thiªn nhiªn thÊp h¬n trong khÝ má dÇu.
C. KhÝ lß cèc lµ s¶n phÈm thu ®îc khi nung than mì ë trªn 1000o C.
D. Cr¨ckinh vµ rifominh lµ hai ph¬ng ph¸p chñ yÕu trong chÕ biÕn ho¸ häc dÇu
má.
Bµi 3. Çc s¶n phÈm cña ph©n ®o¹n nµo (thu ®îc khi chng cÊt dÇu má ë ¸p suÊt th-
êng) ®îc dïng lµm nhiªn liÖu ph¶n lùc, th¾p s¸ng, ®un nÊu … ?
A. Ph©n ®o¹n khÝ vµ x¨ng.
B. Ph©n ®o¹n dÇu ho¶.
C. Ph©n ®o¹n ®iezen.
D. Ph©n ®o¹n dÇu nhên.
Bµi 4. Mét lo¹i nÕn (thµnh phÇn lµ ankan ë thÓ r¾n) cã ph©n tö khèi trung b×nh lµ
345. NÕu ®em ®èt ch¸y mét c©y nÕn cã khèi lîng 100 gam th× tiªu hao bao
nhiªu lÝt kh«ng khÝ (chøa 20% O2 vµ 80%N2 vÒ thÓ tÝch) vµ sinh ra bao
nhiªu lÝt CO2, bao nhiªu gam níc. Çc khÝ ®îc tÝnh ë ®iÒu kiÖn tiªu chuÈn.
V. Th«ng tin bæ sung
LÞch sö khÝ thiªn nhiªn
Çch ®©y kho¶ng 2500 n¨m, ngêi Trung Quèc ®· biÕt dïng khÝ thiªn nhiªn. Hä
dÉn khÝ b»ng èng tre tõ çc giÕng n«ng tíi çc lß nÊu. Ngêi cæ Hy L¹p, Ba T, Ên §é
còng ph¸t hiÖn ra khÝ thiªn nhiªn çch ®©y nhiÒu thÕ kû. ë Hoa kú, khÝ thiªn nhiªn
®îc dïng ®Ó chiÕu s¸ng çc ®êng phè Baltimor n¨m 1816. N¨m 1821, William Hart
®· khoan thµnh c«ng giÕng khoan khÝ thiªn nhiªn ®Çu tiªn ë Fredonie–New York,
230
giÕng khoan chØ s©u kho¶ng 9 mÐt. C«ng ty chiÕu s¸ng b»ng khÝ thiªn nhiªn
Fredonie khai tr¬ng n¨m 1858 lµ c«ng ty khÝ ®Çu tiªn cña Hoa Kú. §Õn n¨m 1900,
khÝ thiªn nhiªn ®îc ph¸t hiÖn ë 17 bang.
ë ViÖt Nam, vµo ®Çu nh÷ng n¨m 70 cña thÕ kû 20, nh©n d©n vïng Xu©n
Thuû, tØnh Nam §Þnh ®· ph¸t hiÖn vµ khai th¸c thñ c«ng khÝ metan ë tÇng n«ng
®Ó nung g¹ch, nung v«i vµ ®un nÊu. N¨m 1981, Tæng côc dÇu khÝ (nay lµ TËp
®oµn dÇu khÝ ViÖt Nam) ®· khai th¸c khÝ thiªn nhiªn ë TiÒn H¶i dïng cho ph¸t
®iÖn vµ cung cÊp cho ®Þa ph¬ng tØnh Th¸i B×nh. N¨m 1995, dßng khÝ ®ång hµnh
®Çu tiªn cña má B¹ch Hæ ®· ®îc dÉn vµo bê tØnh Bµ RÞa – Vòng Tµu b»ng ®êng
èng, cÊp khÝ cho nhµ m¸y nhiÖt ®iÖn Bµ RÞa. N¨m 2003 khÝ thiªn nhiªn tõ Vïng
tròng Nam C«n S¬n trªn thÒm lôc ®Þa ViÖt Nam còng ®îc dÉn vµo bê cung cÊp cho
khu c«ng nghiÖp Phó Mü.
Bµi 38. hÖ thèng ho¸ vÒ hi®rocacbon
I. Môc tiªu
1. KiÕn thøc
– HÖ thèng ho¸ çc lo¹i hi®rocacbon quan träng (ankan, anken, ankin,
ankylbenzen) vÒ thµnh phÇn, tÝnh chÊt ho¸ häc.
– LËp mèi liªn quan gi÷a çc lo¹i hi®rocacbon quan träng.
2. KÜ n¨ng
– RÌn kÜ n¨ng so s¸nh tÝnh chÊt ho¸ häc cña çc lo¹i hi®rocacbon.
– RÌn kÜ n¨ng ph©n biÖt çc hi®rocacbon vµ t¸ch çc chÊt ra khái hçn hîp
– ViÕt pthh thùc hiÖn sù chuyÓn ho¸ qua l¹i gi÷a çc lo¹i hi®rocacbon.
II. ChuÈn bÞ
– B¶ng tãm t¾t mét sè lo¹i hi®rocacbon quan träng.
– S¬ ®å chuyÓn ho¸ gi÷a çc lo¹i hi®rocacbon.
III. ThiÕt kÕ ho¹t ®éng d¹y häc

Ho¹t ®éng cña Gi¸o viªn Ho¹t ®éng cña Häc sinh
Ho¹t ®éng 1. Tæ chøc t×nh huèng häc
231
tËp
– Yªu cÇu HS liÖt kª çc lo¹i – HS nhí l¹i çc lo¹i hi®rocacbon ®· häc.
hi®rocacbon ®· häc.
– GV nªu vÊn ®Ò : VËy chóng cã nh÷ng – L¾ng nghe, hiÓu môc ®Ých cña bµi
®iÓm g× gièng vµ kh¸c nhau, cã mèi liªn häc.
quan g× víi nhau kh«ng ?
Ho¹t ®éng 2. HÖ thèng ho¸ vÒ hi®rocacbon

– Yªu cÇu HS gÊp SGK, nhí l¹i kiÕn thøc ®· häc ®iÒn vµo b¶ng sau :
Ankan Anken Ankin Ankylbenzen
1 C«ng thøc ph©n tö
2 §Æc ®iÓm cÊu t¹o

ph©n tö
3 TÝnh chÊt vËt lÝ
4 TÝnh chÊt ho¸ häc
5 øng dông
– HS ho¹t ®éng theo nhãm, hÕt giê ®¹i diÖn çc nhãm lÇn lît lªn tr×nh bµy çc néi
dung theo yªu cÇu cña GV. Çc nhãm kh¸c theo dâi, bæ sung.
– Cho HS lµm bµi tËp 1–SGK ®Ó cñng – Lµm BT 1 –SGK.
cè.
Ho¹t ®éng 3. Sù chuyÓn ho¸ gi÷a çc lo¹i hi®rocacbon
– GV cho HS nghiªn cøu tríc s¬ ®å mèi
liªn quan, sau ®ã ¸p dông lµm bµi tËp
hoÆc cã thÓ yªu cÇu HS lµm bµi tËp
sau ®ã kh¸i qu¸t ho¸. Bµi tËp :
Cho çc s¬ ®å chuyÓn ho¸ sau :
C2H6
+? +?
+?
C2 H 2 C2H4
+?
232
+? +?
n -C6H14 C6H12(xiclohexan) C6H6 (benzen)
1. Hoµn thµnh s¬ ®å chuyÓn ho¸ ( ®iÒn çc chÊt cßn thiÕu vµ viÕt pthh x¶y ra).
2. NhËn xÐt vÒ mèi liªn quan gi÷a çc chÊt ®ã ?
– Híng dÉn HS tõ mèi liªn quan ®ã ®Ó – NhËn xÐt vÒ mèi liªn quan gi÷a çc
®a ra s¬ ®å tæng qu¸t. hi®rocacbon ®· häc.
– Cho HS lµm bµi tËp vËn dông : BT 2, – HS lµm bµi tËp vËn dông.
3–SGK hoÆc thiÕt kÕ bµi tËp t¬ng tù.
Ho¹t ®éng 4. Bµi tËp
Cho HS lµm çc bµi tËp tæng hîp liªn HS vËn dông kiÕn thøc tæng hîp vÒ
quan ®Õn çc lo¹i hi®rocacbon kh¸c hi®rocacbon vµo lµm bµi tËp.
nhau nh : nhËn biÕt, t¸ch chÊt, s¬ ®å
chuyÓn ho¸, ®iÒu chÕ ; çc bµi to¸n x¸c
®Þnh d·y ®ång ®¼ng, CTPT...

Bµi 1. ViÕt çc ph¬ng tr×nh ho¸ häc thÝch hîp ®Ó minh ho¹ cho çc c©u sau :
a) Ankan lµ nguån nguyªn liÖu quan träng cña c«ng nghiÖp ho¸ häc ®Ó s¶n
xuÊt etilen, axetilen …
b) Etilen ®îc dïng lµm chÊt ®Çu tæng hîp çc polime cã nhiÒu øng dông.
c) Tõ butan vµ isopentan ®iÒu chÕ ®îc buta–1,3–®ien vµ isopren lµ çc
nguyªn liÖu ®Çu ®Ó ®iÒu chÕ polibuta®ien vµ poliisopren lµ nh÷ng chÊt cã tÝnh
®µn håi cao ®îc dïng ®Ó s¶n xuÊt cao su (cao su buna, cao su isopren,…).
Bµi 2. ViÕt çc ph¬ng tr×nh ph¶n øng theo s¬ ®å biÕn ho¸ sau (çc chÊt h÷u c¬ viÕt
díi d¹ng c«ng thøc cÊu t¹o) :
vinyl clorua nhùa PVC
metan axetilen
vinylaxetilen buta®ien–1,3
polibuta®ien
Bµi 3. Hçn hîp khÝ A gåm CH4, C2H4 vµ C2H2. Cho 6,72 lÝt hçn hîp A sôc tõ tõ vµo
dung dÞch AgNO3 trong NH3 (d) thu ®îc 12 gam kÕt tña mµu vµng nh¹t. MÆt kh¸c,
6,72 lÝt hçn hîp A lµm mÊt mµu võa ®ñ 150 ml dung dÞch níc Br2 1M. ViÕt çc ph-
233
¬ng tr×nh ph¶n øng vµ tÝnh % thÓ tÝch mçi khÝ trong hçn hîp A (thÓ tÝch khi ®ã ë
®ktc).
Bµi 4. Hçn hîp khÝ E (®ktc) gåm 1 ankan vµ 1 anken. Cho 6,72 lÝt hçn hîp E sôc
vµo b×nh ®ùng dung dÞch níc brom (d) thÊy cã 16 gam brom ®· ph¶n øng, ®ång thêi
khèi lîng b×nh t¨ng thªm 2,8 gam. §èt ch¸y hoµn toµn 6,72 lit hçn hîp E thu ®îc 17,6
gam CO2 vµ m gam H2O. T×m CTPT cña ankan, anken vµ tÝnh m.
Bµi 5. DÉn 3,36 lÝt hçn hîp gåm 1ankan vµ 1anken ®i qua dung dÞch níc Br2 d thÊy
cã 8 gam Br2 ®· tham gia ph¶n øng. Khèi lîng 6,72 lÝt hçn hîp ®ã lµ 13 gam. T×m
CTPT cña çc hi®rocacbon. ThÓ tÝch çc khÝ ®o ë ®ktc.
234
Ch¬ng 8
dÉn xuÊt halogen

ancol – phenol
A. Më ®Çu
Môc tiªu cña ch¬ng

1. KiÕn thøc
– Kh¸i niÖm vÒ dÉn xuÊt halogen, ancol vµ phenol.
– §Æc ®iÓm liªn kÕt, cÊu tróc, ®ång ®¼ng, ®ång ph©n, danh ph¸p cña dÉn
xuÊt halogen, ancol, phenol.
– TÝnh chÊt ho¸ häc cña ancol, phenol.
– Mét sè øng dông quan träng cña ancol vµ phenol.
2. KÜ n¨ng
– ViÕt ®îc CTCT cña çc dÉn xuÊt monohalogen, ancol no ®¬n chøc,
m¹ch hë cã kh«ng qu¸ 5 nguyªn tö cacbon trong ph©n tö vµ ®äc ®îc tªn chóng.
– ViÕt ®îc çc pthh thÓ hiÖn tÝnh chÊt ho¸ häc cña dÉn xuÊt halogen, ancol,
phenol, mèi quan hÖ gi÷a ®Æc ®iÓm cÊu t¹o ph©n tö vµ tÝnh chÊt.
– ThÊy ®îc ®iÓm kh¸c nhau gi÷a ancol vµ phenol, ¶nh hëng qua l¹i gi÷a çc
nguyªn tö hoÆc nhãm nguyªn tö trong ph©n tö.
– GV chó ý rÌn cho HS thãi quen khi viÕt pthh cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó ph¶n øng
x¶y ra.
Mét sè ®iÓm cÇn lu ý

 HÖ thèng kiÕn thøc cña ch¬ng
1. Néi dung
235
DÉn xuÊt halo g e n cña hi®ro c ac bo n
a ncol phenol
LuyÖn tËp
DÉn xuÊt ha loge n, ancol vµ phe nol
Thùc hµnh
TÝ
nh chÊt cña e ta nol, glixe rol vµ phenol
– Çc lo¹i hîp chÊt ®îc ®Ò cËp theo tõng lo¹i nhãm chøc víi cÊu tróc ®i tõ :
®Þnh nghÜa  ph©n lo¹i  danh ph¸p  tÝnh chÊt lÝ – ho¸ häc  ®iÒu chÕ, øng
dông.
– CÇn t¹o ®iÒu kiÖn cho HS tÝch cùc tham gia x©y dùng bµi, chñ ®éng tiÕp
nhËn kiÕn thøc míi b»ng çch tæ chøc çc ho¹t ®éng theo nhãm. ThÝ dô : cho çc
nhãm HS nghiªn cøu mét néi dung SGK sau ®ã mçi nhãm cö ®¹i diÖn nªu ý kiÕn cña
nhãm vÒ néi dung nghiªn cøu.
– T¨ng cêng sö dông tranh, m« h×nh l¾p ghÐp ®Ó HS dÔ h×nh dung viÖc
viÕt c«ng thøc cÊu t¹o çc ®ång ph©n cña ancol theo quan ®iÓm thay thÕ çc nguyªn
tö– nhãm nguyªn tö cã cïng hãa trÞ.
– V× ph¶i häc sinh ph¶i tiÕp thu mét lîng kiÕn thøc lín, trong thêi gian ng¾n,
do ®ã gi¸o viªn cÇn tËn dông vèn kiÕn thøc vÒ çc chÊt cã nhãm chøc ®· häc ë líp 9
(vÒ ph¶n øng thÕ halogen cña metan, benzen ; ph¶n øng céng brom, HX cña etilen,
axetilen, ancol etylic) vµ vËn dông çc kiÕn thøc vÒ quan hÖ cÊu t¹o – tÝnh chÊt
®Ó xÐt çc chÊt.
 ViÖc viÕt CTCT cña çc ®ång ph©n dÉn xuÊt halogen vµ ancol cã nÐt t¬ng
tù nhau nªn cÇn tËn dông thuËn lîi nµy. ViÖc gäi tªn theo danh ph¸p thay thÕ cña dÉn
xuÊt halogen vµ ancol còng t¬ng tù vÒ çch ®¸nh sè m¹ch cacbon, do ®ã cÇn chØ
cho HS thÊy ®Ó tiÖn khi vËn dông.
Trong ch¬ng 8, HS b¾t ®Çu lµm quen víi mét kh¸i niÖm míi lµ “liªn kÕt
hi®ro” nhng do yªu cÇu cña ch¬ng tr×nh nªn trong SGK kh«ng ®a mét çch hÖ thèng
vÒ liªn kÕt hi®ro. Tuú theo ®èi tîng HS, gi¸o viªn cã thÓ cho HS biÕt mèi quan hÖ
gi÷a ®é ©m ®iÖn vµ kh¶ n¨ng t¹o liªn kÕt hi®ro : liªn kÕt H  X cµng ph©n cùc th×
236
kh¶ n¨ng t¹o liªn kÕt hi®ro cµng m¹nh. (Tuy nhiªn, sù ph©n cùc liªn kÕt nµy ch a ®ñ
dÉn ®Õn sù ph©n li thµnh ion.)
HiÖn nay, mét lîng lín phenol ®îc tæng hîp tõ benzen vµ etilen (çc s¶n phÈm cña
chÕ biÕn dÇu khÝ) theo s¬ ®å :
CH  CH  CH CH3 1. O2
C6 H 6 
3

2  C H  CH
6 5 
2.dd H2SO4
 C6 H5OH  CH3COCH 3
H CH3
Tuy nhiªn, víi ch¬ng tr×nh chuÈn kh«ng nªn ®i s©u vÒ çc ph¶n øng cô thÓ.
PhÇn s¸ch PhÇn ®Üa

CD
Bµi häc Ph¬ng ph¸p Phßng thÝ Th«ng tin D÷ liÖu hãa
(1) d¹y häc (2) nghiÖm (3) bæ sung häc (5)
(4)
Bµi 39 §µm tho¹i nªu TN thuû ph©n – TN

DÉn xuÊt vÊn ®Ò etyl bromua – BTTN
halogen
Bµi 40 §µm tho¹i nªu – TN 1 : C2H5OH – TN 1, 2, 3
Ancol vÊn ®Ò + Na – BTTN
– TN 2 : ancol +
Cu(OH)2
– TN 3 : C2H5OH
+ CuO
Bµi 41 – Sö dông TN – TN 1 : Phenol – TN 1, TN 2
Phenol nªu vÊn ®Ò + NaOH – BTTN
– TN 2 : Phenol
+ níc brom
Bµi 42 – Sö dông BTTN
LuyÖn phiÕu häc tËp
tËp
Bµi 43 –TN 1 : C2H5OH
Bµi thùc + Na
hµnh 5 – TN 2 : Glixerol
+ Cu(OH)2
– TN 3 :Phenol
+Br2
237
bµi 39. dÉn xuÊt halogen cña hi®rocacbon
I. Môc tiªu
1. KiÕn thøc
Häc sinh biÕt :
– Kh¸i niÖm, ph©n lo¹i dÉn xuÊt halogen cña hi®rocacbon.
– TÝnh chÊt hãa häc ®Æc trng vµ øng dông cña mét sè dÉn xuÊt halogen.
2. KÜ n¨ng
– ViÕt c«ng thøc cÊu t¹o çc ®ång ph©n cña dÉn xuÊt halogen cô thÓ.
– ViÕt ph¬ng tr×nh hãa häc : ph¶n øng thñy ph©n vµ ph¶n øng t¸ch cña dÉn
xuÊt halogen.
II. ChuÈn bÞ
– Gi¸o viªn : chuÈn bÞ mét sè t liÖu vÒ dÉn xuÊt halogen, thÝ nghiÖm thñy
ph©n etyl bromua.
– B¶ng Mét sè h»ng sè vËt lÝ cña mét vµi dÉn xuÊt halogen theo d·y : CH 3X,
C2H5X (X : F, Br, Cl, I).
– Häc sinh : hÖ thèng ho¸ l¹i çc ph¶n øng cña hi®rocacbon ®· häc cã t¹o ra çc
hîp chÊt chøa halogen ; cã thÓ su tÇm mét sè th«ng tin vÒ øng dông cña dÉn xuÊt
halogen (theo nhãm hoÆc ç nh©n).
iii. thiÕt kÕ ho¹t ®éng d¹y häc
GV nªu môc ®Ých, yªu cÇu cña bµi häc, nªu çc nhiÖm vô mµ HS ph¶i thùc hiÖn
trong giê
Ho¹t ®éng 2. T×m hiÓu kh¸i niÖm vÒ dÉn xuÊt halogen cña hi®rocacbon
I. Kh¸i niÖm. Ph©n lo¹i
– GV yªu cÇu HS nghiªn cøu çc thÝ dô 1. Kh¸i niÖm
vÒ hi®rocacbon vµ çc dÉn xuÊt ®· nªu
trong SGK, nhËn xÐt sù biÕn ®æi
238
ph©n tö hi®rocacbon vµ dÉn ®Õn kh¸i HS lÊy çc thÝ dô vÒ çc ph¶n øng cña
niÖm hi®rocacbon sinh ra dÉn xuÊt halogen
– GV cã thÓ yªu cÇu HS lÊy thÝ dô vÒ (thÕ clo cña metan, benzen ; céng brom,
çc ph¶n øng thÕ halogen cña ankan, HBr cña etilen, axetilen)
benzen ®· häc vµ gäi tªn çc chÊt h÷u
c¬ t¹o thµnh – gäi lµ dÉn xuÊt halogen + Ph©n biÖt : dÉn xuÊt halogen vµ çc
t¬ng øng. s¶n phÈm halogen hãa cña hi®rocacbon
– So s¸nh ®Æc ®iÓm liªn kÕt hãa häc
trong ph©n tö çc chÊt ®Çu vµ s¶n
phÈm.
Ho¹t ®éng 3. Ho¹t ®éng 2. Ph©n lo¹i
– GV cã thÓ nªu mét sè thÝ dô vÒ dÉn – HS nhËn xÐt vÒ sù gièng nhau vÒ
xuÊt halogen (CHBr3, CHBrCl2, CF4, liªn kÕt hãa häc trong ph©n tö
hi®rocacbon vµ dÉn xuÊt halogen.
CH2=CHCl, C2H5Br,....).
2. Ph©n lo¹i
HS so s¸nh thµnh phÇn nguyªn tè cña
çc chÊt, ®Æc ®iÓm cña gèc HS nhËn xÐt : lo¹i nguyªn tö halogen
hi®rocacbon. trong ph©n tö, sè lîng nguyªn tö, lo¹i liªn
kÕt hãa häc trong ph©n tö,..tõ ®ã dÉn
– GV yªu cÇu HS nh¾c l¹i khi niÖm
®Õn çc tiªu chÝ ph©n lo¹i :
bËc cña nguyªn tö cacbon.
– Ph©n lo¹i theo nguyªn tè halogen : dx
– GV yªu cÇu HS x¸c ®Þnh bËc cña mét
clo, dx brom,.. dx hçn hîp çc halogen.
sè dÉn xuÊt halogen cô thÓ.
+ §Ó cñng cè, GV yªu cÇu HS viÕt – Ph©n lo¹i theo gèc hi®rocacbon : dx
CTCT cña çc ®ång ph©n cã CTPT : no, m¹ch hë ; dx kh«ng no m¹ch hë ;...
C3H7Br, C4H9Br ; C2H4Cl2,... – HS vËn dông ph©n lo¹i theo bËc cña
nguyªn tö cacbon liªn kÕt víi nguyªn tö
halogen :
– GV yªu cÇu HS theo dâi b¶ng sè liÖuII. TÝnh chÊt vËt lÝ
Mét sè h»ng sè vËt lÝ cña mét vµi dÉnHS nghiªn cøu b¶ng sè liÖu, nhËn xÐt
xuÊt halogen. So s¸nh víi hi®rocacbon t-
sù biÕn ®æi
¬ng øng. – NhiÖt ®é s«i t¨ng dÇn theo ph©n tö
khèi cña X.
– Çc dx halogen kh«ng tan trong níc
Ho¹t ®éng 5. T×m hiÓu tÝnh chÊt hãa häc cña dÉn xuÊt halogen
III. TÝnh chÊt hãa häc
239
– GV yªu cÇu HS so s¸nh ®é ©m ®iÖn HS nhËn xÐt sù ph©n cùc liªn kÕt hãa
cña cacbon víi çc nguyªn tè halogen. häc cña liªn kÕt C–X.
GV/hoÆc HS lµm thÝ nghiÖm C2H5Br 1. Ph¶n øng thÕ
t¸c dông víi dung dÞch NaOH theo thø C2H5Br + NaOH  C2H5OH + NaBr
tù sau :
C2H5Br + OH–  C2H5OH + Br–
– §o pH cña dung dÞch NaOH ban ®Çu
NhËn xÐt : liªn kÕt C–X ph©n cùc vÒ
(b»ng m¸y pH hoÆc chØ thÞ v¹n n¨ng
phÝa X nªn –X dÔ bÞ thay thÕ
hoÆc b»ng giÊy quú tÝm)
HS viÕt ph¬ng tr×nh hãa häc (d¹ng
– §un nãng hh mét l¸t,
ph©n tö, ion rót gän)
– §o pH dung dÞch sau khi ®un.
– Axit hãa dung dÞch/hh b»ng HNO3
– Thªm Ag+.
HS nhËn xÐt, gi¶i thÝch.
* ThÝ nghiÖm m« pháng SN2
HS theo dâi b¨ng h×nh.
Ho¹t ®éng 6. Ph¶n øng t¸ch HX
– GV tiÕn hµnh thÝ nghiÖm nh trong 2. Ph¶n øng t¸ch HX
SGK hoÆc m« t¶. HS quan s¸t thÝ nghiÖm biÓu diÔn cña
– Híng dÉn HS ph©n tÝch, gi¶i thÝch GV. NhËn xÐt vµ gi¶i thÝch kÕt qu¶
kÕt qu¶ thÝ nghiÖm thÝ nghiÖm.
* Híng cña ph¶n øng t¸ch
GV cã thÓ ®a thªm sè liÖu vÒ phÇn Tõ sè liªu phÇn tr¨m cña s¶n phÈm céng
tr¨m s¶n phÈm hoÆc chØ ra spc, spp HS rót ra nhËn xÐt ®Ó dÉn ®Õn néi
trong çc ph¶n øng t¸ch HX kh¸c, ®Ó tõ dung cña quy t¾c Zai–xep.
®ã x©y dùng quy t¾c t¸ch.
III. øng dông
– GV híng dÉn HS nghiªn cøu néi dung HS nghiªn cøu SGK hoÆc b¸o ço kÕt
SGK hoÆc s¬ ®å øng dông, qu¶ su tÇm cña nhãm vÒ øng dông cña
– Cã thÓ yªu cÇu HS tr×nh bµy nh÷ng dÉn xuÊt halogen trong çc lÜnh vùc :
t×m hiÓu cña m×nh hoÆc cña nhãm vÒ – Lµm nguyªn liÖu : chÊt ®Çu tæng hîp
nh÷ng øng dông ®· su tÇm ®îc. çc chÊt nh VC, brombenzen, CHCl3,...
* Video øng dông (Halothane)
– Lµm dung m«i : CCl4, CHCl3,...
240
– ChÊt g©y tª trong y häc : etyl bromua
(thÓ thao) halotan (g©y mª qua ®êng h«
hÊp),...
– Cã thÓ cho HS lµm mét sè bµi tËp – HS lµm bµi tËp theo nhãm
hoµn thµnh d·y biÕn hãa tõ
hi®rocacbon thµnh dÉn xuÊt halogen
sau ®ã thµnh ancol hoÆc thµnh anken,..
®Ó HS ®îc cñng cè vÒ tÝnh chÊt vµ
ph¬ng ph¸p ®iÒu chÕ dÉn xuÊt
halogen (cã thÓ díi d¹ng çc PhiÕu häc
tËp)
– DÆn dß : vÒ «n l¹i tÝnh chÊt hãa häc
cña ancol etylic (L9)

Bµi 1. NhiÖt ®é s«i cña chÊt nµo sau ®©y lµ nhá nhÊt ?
A. CH3Cl
B. CH3Br
C. CH3I
D. C2H5Cl
Bµi 2. Hîp chÊt nµo sau ®©y khi ®un víi dung dÞch AgNO 3 kh«ng xuÊt hiÖn kÕt
tña ?
A. etyl bromua
B. isopropyl bromua
C. brombenzen
D. tert – butyl bromua
Bµi 3. Khi ®un s«i hçn hîp gåm isopropyl bromua, kali hi®roxit vµ etanol thÊy cã
khÝ kh«ng mµu tho¸t ra. KhÝ ®ã lµ
A. etyl bromua
B. etan
C. propan
241
D. propen
Bµi 4. C©u nµo sau ®©y sai ?
A. Halotan ®îc dïng ®Ó g©y mª cßn etyl clorua dïng ®Ó g©y mª côc bé.
B. TÊt c¶ çc dÉn xuÊt clo cña hi®rocacbon víi dung dÞch AgNO 3 ®Òu cã kÕt
tña tr¾ng xuÊt hiÖn.
C. Teflon lµ chÊt ®îc dïng chÕ t¹o ch¶o kh«ng dÝnh, bé phËn chÞu mµi mßn.
D. PVC lµ nguyªn liÖu s¶n xuÊt èng dÉn, vá bäc d©y ®iÖn, v¶i gi¶ da...
Bµi 5. Clo ho¸ hi®rocacbon A, thu ®îc dÉn xuÊt B cã tØ khèi ®èi víi hi®ro lµ 31,25. A
lµ
A. etan
B. etilen
C. propan
D. metan
Bµi 40. Ancol
I. Môc tiªu
1. KiÕn thøc
HS biÕt :
– §Þnh nghÜa, ph©n lo¹i, ®ång ph©n, danh ph¸p, liªn kÕt hi®ro.
– Ph¬ng ph¸p ®iÒu chÕ ancol vµ øng dông cña ancol etylic.
HS hiÓu : TÝnh chÊt vËt lÝ, tÝnh chÊt hãa häc.
2. KÜ n¨ng
– ViÕt ®óng c«ng thøc ®ång ph©n ancol ; biÕt çch ®äc tªn cña ancol (khi
biÕt c«ng thøc cÊu t¹o) vµ viÕt ®îc c«ng thøc cÊu t¹o cña ancol (khi biÕt tªn gäi).
– VËn dông liªn kÕt hi®ro gi¶i thÝch mét sè tÝnh chÊt vËt lÝ cña ancol.
– VËn dông tÝnh chÊt hãa häc cña ancol ®Ó gi¶i ®óng bµi tËp liªn quan.
– TiÕn hµnh çc thÝ nghiÖm theo nhãm ; biÕt çch quan s¸t, ph©n tÝch vµ
gi¶i thÝch çc hiÖn tîng thÝ nghiÖm.
3. T×nh c¶m, th¸i ®é :
242
HS høng thó häc tËp, tù t×m tßi kiÕn thøc míi trªn c¬ së khai th¸c mèi quan hÖ
cÊu t¹o – tÝnh chÊt.
II. ChuÈn bÞ
1. M« h×nh l¾p ghÐp ph©n tö ancol ®Ó minh häa phÇn ®Þnh nghÜa, ®ång ph©n,
bËc cña ancol. B¶ng nhiÖt ®é s«i cña mét sè chÊt (ankan, dÉn xuÊt halogen vµ ancol
cã ph©n tö khèi b»ng hoÆc gÇn b»ng nhau).
2. Ho¸ chÊt : ancol etylic khan, natri, ancol isoamylic, axit sunfuric ®Æc, axit axetic ®Æc,
dung dÞch natri hi®roxit vµ dung dÞch ®ång (II) sunfat (®Ó ®iÒu chÕ Cu(OH) 2),
glixerol.
Çc èng nghiÖm, gi¸ èng nghiÖm biÓu diÔn, kÑp gç.
3. HÖ thèng c©u hái, bµi tËp, kÕt luËn
– ChuÈn bÞ hÖ thèng c©u hái, bµi tËp ; çc kÕt luËn, pthh khi d¹y bµi míi còng
nh khi cñng cè mçi phÇn vµ toµn bµi. §©y chÝnh lµ néi dung ®Ó thiÕt kÕ çc ho¹t
®éng d¹y häc. Nh÷ng néi dung nµy cã thÓ ®îc chuÈn bÞ trªn phiÕu ph¸t cho häc
sinh ; trªn b¶ng phô ; trªn b¶n trong ; trªn powerpoint (nÕu cã m¸y chiÕu ®a chøc
n¨ng).

Cã thÓ chia tiÕt 1 ®Õn hÕt phÇn “TÝnh chÊt vËt lÝ”.
TiÕt 1
1. æn ®Þnh tæ chøc
2. KiÓm tra bµi cò
HS 1. ViÕt CTCT cña çc ®ång ph©n cã CTPT C4H9Br vµ gäi tªn chóng
HS 2. ViÕt PTHH cña ph¶n øng gi÷a 2–clobutan víi dung dÞch NaOH ®un
nãng, víi dung dÞch KOH + C2H5OH ®un nãng
3. TiÕn tr×nh bµi gi¶ng
tËp
GV nªu môc ®Ých, yªu cÇu cña bµi häc,
nªu çc nhiÖm vô mµ HS ph¶i thùc hiÖn
trong giê
243
Ho¹t ®éng 2. T×m hiÓu ®Þnh nghÜa ancol, bËc ancol
– GV dÉn d¾t HS so s¸nh vÒ h×nh thøc 1. §Þnh nghÜa. Ph©n lo¹i
gi÷a dÉn xuÊt halogen R–X vµ ancol R– 1. §Þnh nghÜa
OH, dÉn ®Õn nhËn xÐt. HS nhËn xÐt, tõ ®ã dÉn ®Õn kh¸i niÖm
– GV híng dÉn HS x¸c ®Þnh bËc ancol vÒ ancol.
trªn c¬ së bËc dÉn xuÊt halogen qua çc Còng cã thÓ nhËn xÐt : vÒ h×nh thøc,
thÝ dô C4H9Br vµ C4H9OH khi thay H cña hi®rocacbon b»ng nhãm
OH ta ®îc hîp chÊt ancol.
– Yªu cÇu HS viÕt CTCT tæng qu¸t cña – BËc ancol b»ng bËc cña nguyªn tö
ancol çc bËc. cacbon liªn kÕt víi nhãm OH
HS viÕt c«ng thøc cÊu t¹o rót gän cña
ancol çc bËc :
Ancol bËc I : R–CH2OH ;
bËc II : R–CHOH–R’ ; bËc III :.....
Ho¹t ®éng 3. Ph©n lo¹i ancol
2. Ph©n lo¹i
– GV cã thÓ yªu cÇu HS nghiªn cøu néi HS nhËn xÐt, rót ra çc ®iÓm gièng vµ
dung SGK, tõ ®ã gi¶i thÝch sù ph©n kh¸c nhau gi÷a ancol vµ dÉn xuÊt
lo¹i ®èi víi çc thÝ dô ®· cho. halogen
– GV còng cã thÓ ®Æt vÊn ®Ò ph©n * Gièng dÉn xuÊt halogen
lo¹i ancol theo çc tiªu chÝ cña dÉn xuÊt – Theo ®Æc ®iÓm cÊu t¹o gèc
halogen, tõ ®ã yªu cÇu HS nªu çch hi®rocacbon
ph©n lo¹i ancol ancol no, kh«ng no (m¹ch hë, vßng),
GV lu ý HS : kh¸c dÉn xuÊt halogen, th¬m
mçi nguyªn tö cacbon no chØ liªn kÕt víi – Theo sè nhãm OH : ®¬n chøc, ®a chøc
tèi ®a 1 nhãm OH * Kh¸c dÉn xuÊt halogen :
– §Ó cñng cè, GV yªu cÇu HS ph©n lo¹i + Nhãm OH chØ liªn kÕt víi nguyªn tö
ancol ®èi víi mét vµi ancol ®¬n gi¶n cacbon no.
kh¸c (do HS hoÆc GV nªu) ®Ó kh¾c
+ Mçi nguyªn tö cacbon no chØ liªn kÕt
s©u kh¸i niÖm.
víi tèi ®a 1 nhãm OH
Ho¹t ®éng 4. T×m hiÓu vÒ ®ång ph©n cña ancol
II. §ång ph©n
– GV cho HS nhËn xÐt vÒ çc ®ång – §ång ph©n m¹ch cacbon
ph©n C4H9Br vµ C4H9OH, tõ ®ã kh¸i – §ång ph©n vÞ trÝ nhãm OH
244
qu¸t vÒ ®ång ph©n ancol.
–* GV më réng : thay ®æi nguyªn tö H
trong nhãm OH b»ng gèc hi®rocacbon
®îc ®ång ph©n kh¸c chøc (ete).
– TiÕp theo, GV dÉn d¾t HS çch lµm – Çc bíc viÕt CTCT çc ®ång ph©n
thuËn lîi ®Ó viÕt c«ng thøc cÊu t¹o ancol : t¬ng tù nh ®èi víi dÉn xuÊt
®ång ph©n m¹ch cacbon ; çch ®Ó viÕt halogen.
®îc c«ng thøc cÊu t¹o cña çc ®ång
ph©n vÞ trÝ nhãm chøc cña çc ancol,
thÝ dô C5H10O.
Ho¹t ®éng 5. T×m hiÓu danh ph¸p

a– GV tr×nh bµy (hoÆc HS ®äc) quy 3. Danh ph¸p
t¾c trong SGK råi ®äc tªn mét chÊt ®Ó a. Danh ph¸p th«ng thêng
lµm mÉu. HS cã thÓ suy luËn qua çc thÝ dô ;
– GV cã thÓ yªu cÇu HS viÕt CTCT mét còng cã thÓ nghiªn cøu néi dung SGK tõ
vµi gèc ankyl sau ®ã g¾n thªm nhãm ®ã dÉn ®Õn danh ph¸p th«ng thêng :
OH, sau ®ã cung cÊp tªn th«ng thêng Ancol + tªn gèc ankyl + ic
cuØa chóng. Yªu cÇu HS nhËn xÐt vÒ
quy t¾c gäi tªn th«ng thêng cña mét sè
ancol
b. Danh ph¸p thay thÕ
b– GV tr×nh bµy (hoÆc HS ®äc) quy HS nghiªn cøu néi dung SGK råi vËn
t¾c trong SGK råi ®äc tªn mét chÊt ®Ó dông theo çc bíc :
lµm mÉu. – Chän m¹ch chÝnh
c– Sau ®ã, GV cho tªn ancol, yªu cÇu HS – §¸nh sè nguyªn tö cacbon m¹ch chÝnh
viÕt c«ng thøc cÊu t¹o.
– Gäi tªn :
Chó ý : Nªn cã c¶ thÝ dô ancol ®¬n
chøc (no hoÆc kh«ng no) ph©n tö kh«ng
qu¸ 4 nguyªn tö cacbon vµ ancol ®a
chøc ®¬n gi¶n (glixerol, etylen glicol).
Ho¹t ®éng 6. T×m hiÓu vÒ liªn kÕt hi®ro
4. TÝnh chÊt vËt lÝ
– GV híng dÉn HS nghiªn cøu b¶ng 1.2 HS nghiªn cøu sè liÖu trong b¶ng, dÉn
®Ó dÉn ®Õn nhËn xÐt. ®Õn nhËn xÐt :
245
– GV th«ng b¸o nguyªn nh©n : do ancol – Çc ancol cã nhiÖt ®é nãng ch¶y,
t¹o ®îc liªn kÕt hi®ro víi nhau vµ víi çc nhiÖt ®é s«i, ®é tan trong níc ®Òu cao
ph©n tö níc. h¬n nhiÒu so víi çc chÊt ®ång ph©n.
– XÐt kh¸i niÖm vÒ liªn kÕt hi®ro : – Liªn kÕt H : liªn kÕt tÜnh ®iÖn, yÕu,
– Liªn kÕt hi®ro lµ g× ? gi÷a nguyªn tö H (liªn kÕt víi nguyªn tö
– Khi nµo th× cã liªn kÕt hi®ro ? X cã ®é ©m ®iÖn lín) vµ nguyªn tö Y
cã cÆp electron chøa liªn kÕt (vÝ dô : O,
– XÐt ¶nh hëng cña liªn kÕt hi®ro ®Õn
N)
tÝnh chÊt vËt lÝ
– HS hiÓu nguyªn nh©n dÉn ®Õn tÝnh
GV gi¶i thÝch thªm vÒ ¶nh hëng cña liªn
kÕt H ®Õn tÝnh chÊt. chÊt cña ancol (tan, tos«i).
* T liÖu vÒ liªn kÕt hi®ro

GV cñng cè tiÕt thø nhÊt b»ng çch cho HS lµm bµi tËp vËn dông
HS lµm mét vµi c©u trong bµi tËp 1 vµ
bµi tËp sè 7 SGK. ChuÈn bÞ cho tiÕt sau :
HS «n l¹i ®Æc ®iÓm cña liªn kÕt céng ho¸
trÞ. Häc bµi cò.

Bµi 1. ChÊt nµo sau ®©y kh«ng ph¶i lµ ancol ?
A H3C OH B. CH2=CH–CH2OH
CH2OH D. HO–CH2–CH2OH
C
Bµi 2. NhËn xÐt nµo sau ®©y ®óng khi xÐt çc ancol cã CTPT C4H9OH ?
A. Cã 2 ancol bËc mét, 1 ancol bËc hai vµ 1 ancol bËc 3
B. Cã 1 ancol bËc mét, 2 ancol bËc hai vµ 1 ancol bËc 3
C. Cã 2 ancol bËc mét, 2 ancol bËc hai vµ kh«ng cã ancol bËc 3
246
D. Cã 1 ancol bËc mét, 1 ancol bËc hai vµ 2 ancol bËc 3
Bµi 3. ChÊt nµo sau ®©y cã nhiÖt ®é s«i cao nhÊt ?
A. C2H5Cl
B. C2H5OH
C. CH3OCH3
D. CH3CH2CH3
Bµi 4. Ancol cã c«ng thøc cÊu t¹o :
H3C CH CH2 - OH
H3C CH2 cã tªn gäi lµ

A. 2–etylpropan–1–ol
B. 2–metylbutan–1–ol
C. 3–metylbutan–4–ol
D. 3–etylpropan–1–ol
E. ancol isobutylic
tiÕt 2
HS 1. ViÕt CTCT, x¸c ®Þnh bËc vµ gäi tªn cña çc ancol ®ång ph©n cã CTPT
C4H10O.
HS 2. ViÕt CTCT vµ x¸c ®Þnh bËc ancol cña çc ancol sau : ancol isobutylic ;
2–metylpentan–2–ol ; 4–metylpentan–1–ol ;
Ho¹t ®éng 1. Kh¸i qu¸t tÝnh chÊt ho¸ häc cña ancol
III. TÝnh chÊt hãa häc
– GV cho HS nh¾c l¹i ®Æc ®iÓm HS nhËn xÐt vÒ sù ph©n cùc cña liªn kÕt
cÊu t¹o cña ph©n tö ancol vµ trªn c¬ C–OH
së çc tÝnh chÊt cña ancol etylic ®Ó – Liªn kÕt C–OH ph©n cùc
tõ ®ã HS cã thÓ vËn dông suy ra tÝnh – Liªn kÕt O–H ph©n cùc
chÊt chung cña ancol. Ancol cã ph¶n øng thÕ H hoÆc OH
247
Ho¹t ®éng 2. Nghiªn cøu ph¶n øng thÕ H cña nhãm –OH
1. ThÕ H cña nhãm –OH
– GVhoÆc HS lµm thÝ nghiÖm cña HS biÕt ph¬ng tr×nh hãa häc cña ph¶n
etanol víi natri, ®èt ch¸y hi®ro sinh ra. øng :
HS nhËn xÐt quan hÖ sè mol ancol ë – T¸c dông víi kim lo¹i kiÒm
thÓ láng vµ sè mol hi®ro sinh ra. 1
C2H5OH + Na  H2 + C2H5ONa
(NÕu cã ®iÒu kiÖn, tæ chøc HS 2
thµnh çc nhãm cho HS tù lµm çc thÝ natri etylat
nghiÖm theo híng dÉn cña GV). P¦TQ :
– GV kh¸i qu¸t : Çc ancol ®Òu cã 1
ph¶n øng víi natri t¹o thµnh ancolat vµ RO–H + Na  2 H2 + RO–Na
hi®ro, vµ yªu cÇu HS viÕt ph¬ng
tr×nh hãa häc tæng qu¸t cña ph¶n øng. HS quan s¸t thÝ nghiÖm, nhËn xÐt.
Sè mol hi®ro sinh ra =1/2 sè mol ancol
– GV lµm thÝ nghiÖm biÓu diÔn : – Glixerol hoµ tan ®îc Cu(OH) t¹o thµnh
2
Glixerol hoµ tan ®îc Cu(OH)2 ; ®èi phøc chÊt tan, mµu xanh da trêi :
chøng víi thÝ nghiÖm ancol etylic CH2 OH OH CH2
(kh«ng hoµ tan Cu(OH)2).
CH2 O H+HO Cu OH+H O CH2
*Video
Tõ ®ã, GV nªu øng dông cña ph¶n CH2 OH OH CH2
øng nµy lµ dïng ®Ó nhËn biÕt CH2 OH OH CH2
poliancol mµ çc nhãm – OH ®Ýnh
víi nh÷ng nguyªn tö C c¹nh nhau, CH O Cu O CH +2H2O
ch¼ng h¹n glixerol, etylen glicol …
CH2 OH OH CH2
®ång (II) glixerat, xanh da trêi

Ho¹t ®éng 3. Ph¶n øng thÕ nhãm –OH
2. ThÕ nhãm OH
– GV cã thÓ cho HS nghiªn cøu SGK a. Víi axit v« c¬
vÒ ph¶n øng cña etanol víi axit HBr. HS ®äc SGK, viÕt ph¬ng tr×nh hãa häc
– GV yªu cÇu HS so s¸nh h×nh thøc C H OH + HBr → C H Br + H O
2 5 2 5 2
ph¶n øng cña axit HBr víi NaOH vµ
C2H5OH + HBr → C2H5Br + H2O
víi C2H5OH.
NhËn xÐt vÒ vai trß cña ancol : Ancol
* Video
®ãng vai trß baz¬.
– GV tiÕn hµnh thÝ nghiÖm ®iÒu
248
chÕ ®ietyl ete. GV híng dÉn HS so b. Ph¶n øng víi ancol
s¸nh cÊu t¹o chÊt ®Çu vµ chÊt s¶n o
t ,H2 S O 4
C2H5OH + C2H5OH  
phÈm tõ ®ã n¾m ®îc b¶n chÊt sù
biÕn ®æi ancol thµnh ete : nhãm RO C2H5OC2H5 + H2O
cña ph©n tö nµy thay thÕ nhãm – OH Tæng qu¸t
cña ph©n tö kia. ROH + ROH→ RO R + H2O
Tõ ®ã gióp HS gi¶i quyÕt bµi tËp 3 Sè mol ancol = 2 lÇn sè mol ete
SGK.
Ho¹t ®éng 4. Nghiªn cøu ph¶n øng t¸ch níc
3. Ph¶n øng t¸ch níc t¹o thµnh anken
– GV yªu cÇu HS t¸i hiÖn l¹i ph¶n øng CH 2  CH 2 H SO ®
| | 2 4
CH2=CH2 + H2O
®iÒu chÕ etilen tõ etanol trong PTN H OH 170o C
(®· häc ë líp 9) vµ ë ch¬ng 6 vµ ph©n
tÝch ®Ó thÊy ®îc b¶n chÊt cña ph¶n
øng : Nhãm – OH cña ancol t¸ch ra HS nghiªn cøu thÝ dô trong SGK, nhËn
xÐt ®Ó kh¸i qu¸t thµnh quy t¾c Zai–xep.
cïng nguyªn tö H liªn kÕt víi nguyªn tö
I II
C bªn c¹nh t¹o thµnh 1 liªn kÕt ®«i (vÏ H C  CH  CH CH3 H2SO4 ®, t o
2  
s¬ ®å t¸ch níc nh SGK). | | |  H2 O
H OH H
– §a thÝ dô butan–2– ol t¸ch níc t¹o
hçn hîp anken ®Ó dÉn ®Õn quy t¾c CH3CH=CHCH3+ CH2=CHCH2CH3 +
t¸ch Zai–xep. H2O
– GV còng cã thÓ th«ng b¸o cho HS but–2–en (s¶n phÈm chÝnh) but–1–en
viÕt ph¶n øng t¸ch H2O cña ancol (s¶n phÈm phô)
o
tu©n theo quy t¾c Zaixep vµ yªu cÇu t ,xt
Tæng qu¸t : CnH2n+1OH  
HS vËn dông viÕt pthh, ...
CnH2n + H2O
* GV cho HS nhËn xÐt vÒ s¶n ph©m
Sè mol anken = sè mol ancol
h÷u c¬ cña ancol t¹o ete vµ ancol t¹o
HS trao ®æi, nhËn xÐt, ghi nhí.
anken ®Ó gióp HS lµm bµi tËp n©ng
cao. VËn dông : §un CxHyOH víi H2SO4 ®Æc
thu ®îc chÊt Y cã M y  0, 7M Cx H y OH x¸c
®Þnh c«ng thøc cña CxHyOH lµ :
A. C2H5OH B. CH3OH
C. C3H7OH D. C4H9OH.
249
Ho¹t ®éng 5. Nghiªn cøu vÒ ph¶n øng oxi ho¸ ancol
4. Ph¶n øng oxi hãa
– GV lµm thÝ nghiÖm cña CuO t¸c a) Oxi hãa kh«ng hoµn toµn
dông víi etanol khi ®un nãng, GV cho HS trao ®æi, nhËn xÐt rót ra kÕt luËn.
HS nghiªn cøu SGK ®Ó thÊy ®îc b¶n ViÕt pthh minh häa :
chÊt cña sù biÕn ®æi chÊt h÷u c¬ lµ : t o CH3CH=O + Cu + H2O
nhãm OH t¸ch ra cïng nguyªn tö H liªn C2 H5 OH + CuO 
kÕt víi nguyªn tö C g¾n nhãm OH t¹o Tæng qu¸t :
thµnh liªn kÕt ®«i C=O, tõ ®ã cã thÓ RCH2OH + CuO  t o RCH=O + Cu +H2O
hiÓu ®îc lÝ do t¹i sao ancol bËc III an®ehit
kh«ng ph¶n øng. R  CH  R' R  C  R'
| + CuO  t o || + Cu +
OH O
H2O xeton
Ho¹t ®éng 6. T×m hiÓu vÒ ph¬ng ph¸p ®iÒu chÕ vµ øng dông
III. §iÒu chÕ. øng dông
– GV yªu cÇu HS ®äc SGK t¹i líp 1. Ph¬ng ph¸p tæng hîp
(nÕu cßn thêi gian) vµ tãm t¾t çch HS nghiªn cøu SGK kÕt hîp víi viÖc «n
®iÒu chÕ, nªu øng dông cña ancol tËp vÒ tÝnh chÊt cña anken ®Ó n¾m ®îc
hoÆc coi nh 1 bµi tËp vÒ nhµ. ph¬ng ph¸p tæng hîp ancol :
–GV yªu cÇu HS nh¾c l¹i tÝnh chÊt – Anken céng níc
cña anken céng níc. GV cung cÊp CnH2n + H2O t,xt  CnH2n+1OH
0
th«ng tin ®©y lµ pp hiÖn ®¹i tæng

– Tæng hîp glixerol tõ propilen :
hîp ancol.
–GV yªu cÇu HS hoµn thµnh s¬ då
ph¶n øng tæng hîp glixerol tõ propilen
2. Ph¬ng ph¸p sinh hãa tæng hîp etanol
– GV gióp HS ph©n biÖt ®îc quy m«
®iÒu chÕ PTN vµ s¶n xuÊt c«ng HS ®äc SGK vµ phÇn etanol líp 9.
nghiÖp. – HS tr×nh bµy kÕt qu¶ su tÇm.
– §iÒu chÕ metanol : GV yªu cÇu HS
«n l¹i tÝnh chÊt cña metan.
Cã thÓ yªu cÇu HS t×m hiÓu quy
tr×nh s¶n xuÊt rîu uèng trong nhµ
m¸y.
Ho¹t ®éng 7. Tæng kÕt bµi
– GV híng dÉn tæng kÕt çc néi dung chÝnh (viÕt c«ng thøc cÊu t¹o, gäi tªn, tÝnh
250
chÊt hãa häc).
– HS cÇn biÕt : Etanol, metanol lµ nh÷ng ancol ®îc sö dông nhiÒu trong c«ng
nghiÖp vµ ®êi sèng. Bªn c¹nh çc lîi Ých, etanol vµ metanol còng cã nh÷ng ®éc h¹i
®èi víi con ngêi vµ m«i trêng (xem t liÖu)

Bµi 1. Ancol etylic kh«ng ph¶n øng ®îc víi chÊt nµo sau ®©y ?
A. HBr
B. CH3COOH
C. CuO
D. Cu(OH)2
Bµi 2. NÕu ®un hçn hîp gåm hai ancol ®ång ph©n C 3H7OH víi H2SO4 ®Æc ë
kho¶ng 140oC, sÏ thu ®îc hçn hîp s¶n phÈm gåm H2O vµ
A. 2 ete B. 3 ete
C. 4 ete D. 5 ete
Bµi 3. §Ó ph©n biÖt 2 chÊt láng etanol vµ etilen glicol, ta nªn dïng
A. CuO
B. Cu(OH)2
C. HBr
D. Na
Bµi 4. Cho 12,20 gam hçn hîp X gåm etanol vµ propan–1–ol t¸c dông víi natri (d) thu
®îc 2,80 lÝt khÝ (®ktc). Khèi lîng natri ancolat thu ®îc lµ
A. 16,7 gam
B. 17,7 gam
C. 18,7 gam
D. 19,7 gam
Bµi 5. Oxi ho¸ hoµn toµn 0,60 mg mét ancol X ®¬n chøc b»ng oxi kh«ng khÝ, sau
®ã dÉn s¶n phÈm qua b×nh (1) ®ùng CaCl 2 khan råi dÉn tiÕp qua b×nh (2) ®ùng
dung dÞch KOH. Khèi lîng b×nh (1) t¨ng 0,72 mg ; b×nh (2) t¨ng 1,32 mg. C«ng thøc
cña X lµ
A. C2H5OH
B. C3H7OH
251
C. C3H6(OH)2
D. C3H5(OH)3
252
Bµi 41. phenol
I. Môc tiªu
1. KiÕn thøc
– BiÕt kh¸i niÖm vÒ lo¹i hîp chÊt phenol.
– BiÕt cÊu t¹o, tÝnh chÊt cña phenol ®¬n gi¶n nhÊt.
2. KÜ n¨ng
– BiÕt nhËn d¹ng ph©n biÖt c«ng thøc cÊu t¹o cña phenol víi ancol th¬m.
– ViÕt ®îc çc ph¬ng tr×nh ph¶n øng cña phenol víi natri hi®roxit, brom/dd.
3. T×nh c¶m, th¸i ®é
CÈn thËn khi lµm viÖc víi phenol
II. ChuÈn bÞ
– M« h×nh ph©n tö phenol.
– Hãa chÊt, dông cô : phenol r¾n, dung dÞch phenol b·o hßa, dung dÞch
NaOH, kim lo¹i natri, dung dÞch níc brom, etanol, èng nghiÖm, èng nhá giät, ®Ìn cån,
gi¸ thÝ nghiÖm biÓu diÔn.
1. §iÒn çc th«ng tin cÇn thiÕt vµo « trèng trong b¶ng díi ®©y
2.
1. §iÒn çc th«ng tin cÇn thiÕt vµo « trèng trong b¶ng díi ®©y
etanol phenol
TÝnh tan trong níc
t¸c dông víi natri
t¸c dông víi NaOH
T¸c dông víi dung dÞch brom
Dung dÞch lµm ®á/xanh quú
tÝm
2.
253
tËp
GV nªu môc ®Ých, yªu cÇu cña bµi häc, nªu çc nhiÖm vô mµ HS ph¶i thùc hiÖn trong
giê
Ho¹t ®éng 2. T×m hiÓu ®Þnh nghÜa, ph©n lo¹i
I. §Þnh nghÜa. Ph©n lo¹i
– GV cã thÓ nªu mét sè thÝ dô vÒ 1. §Þnh nghÜa
phenol ®¬n chøc, ®a chøc (cã thÓ lÊy HS nhËn xÐt so s¸nh cÊu t¹o ph©n tö
thÝ dô nh trong SGK). cña phenol víi ancol, kÕt hîp víi viÖc HS
Còng cã thÓ cho HS nghiªn cøu SGK, tõ ®äc SGK, tõ ®ã HS nªu ®Þnh nghÜa
®ã rót ra ®Þnh nghÜa phenol. phenol.
* Trªn c¬ së kh¸i niÖm vÒ dÉn xuÊt HoÆc HS nghiªn cøu SGK, tõ ®ã rót ra
halogen vµ ancol, GV còng cã thÓ híng ®Þnh nghÜa phenol vÒ ®Æc ®iÓm cÊu
dÉn HS ®Õn kh¸i niÖm t¬ng tù vÒ t¹o ph©n tö.
phenol : Khi thay thÕ nguyªn tö H cña
vßng benzen b»ng nhãm OH ta thu ®îc
hîp chÊt phenol. NhËn xÐt sù gièng vµ kh¸c nhau gi÷a
– GV ®a vÝ dô ®Ó HS ph©n biÖt ancol th¬m vµ phenol.
phenol vµ ancol th¬m qua CTCT.
2. Ph©n lo¹i
GV híng dÉn HS çch ph©n lo¹i phenol HS vËn dông tiªu chÝ ®Ó ph©n lo¹i çc
t¬ng tù ph©n lo¹i ancol theo sè nhãm phenol cô thÓ.
chøc. – Phenol ®¬n chøc : Ph©n tö cã 1 nhãm
GV cã thÓ lÊy thªm vÝ dô vÒ çc phenol OH phenol
cã trong tù nhiªn – Phenol ®a chøc : Ph©n tö cã tõ 2 nhãm
OH phenol trë lªn, thÝ dô
254
OH OH OH OH
OH OH
OH OH
Catechol rezoxinol Catechol rezoxinol

Ho¹t ®éng 2. T×m hiÓu cÊu t¹o, tÝnh chÊt vËt lÝ cña phenol
II. Phenol
GV giíi thiÖu hîp chÊt phenol ®¬n gi¶n 1. CÊu t¹o, tÝnh chÊt vËt lÝ
nhÊt : phenol C6H5–OH. HS nghiªn cøu SGK ®Ó rót ra çc kiÕn
– Cho HS nghiªn cøu SGK ®Ó biÕt thøc c¬ b¶n :
CTPT, CTCT cña phenol. – HS quan s¸t mÉu phenol r¾n míi lÊy ra
HS ®äc t liÖu vÒ CTCT cña Phenol. khái lä vµ sau ®ã ®Ó phenol ngoµi
kh«ng khÝ mét l¸t (dÔ ch¶y r÷a, ®æi
– Tõ CTCT, dù ®o¸n phenol t¹o ®îc liªn
mµu). HS nªu tr¹ng th¸i, mµu s¾c cña
kÕt hi®ro nh ancol.
phenol.
– GV ®Æc biÖt nhÊn m¹nh ®Õn ®éc
tÝnh cña phenol. Phenol g©y báng khi CTPT : C6H6O
dÝnh vµo da, nªn khi sö dông phenol CTCT C6H5OH
ph¶i hÕt søc cÈn thËn. Ph©n tö ph¼ng, h×nh lôc gi¸c ®Òu,.
– GV tiÕn hµnh thÝ nghiÖm tÝnh tan NhiÖy ®é nãng ch¶y :
cña phenol. HS quan s¸t, rót ra nhËn xÐt
NhiÖt ®é s«i :
vÒ tÝnh tan cña phenol.
HS quan s¸t thÝ nghiÖm, gi¶i thÝch :
– Phenol tan rÊt Ýt trong níc l¹nh, tan
nhiÒu trong níc nãng lµ do : Gi÷a çc
ph©n tö phenol cã liªn kÕt hi®ro t¬ng tù
gi÷a çc ph©n tö ancol.
Ho¹t ®éng 3. Nghiªn cøu tÝnh chÊt hãa häc
2, TÝnh chÊt hãa häc
– GV dÉn d¾t HS so s¸nh ®iÓm gièng a. T¸c dông víi kim lo¹i kiÒm
vµ kh¸c vÒ cÊu t¹o cña phenol tõ ®ã dù HS nhËn xÐt ®iÓm gièng vµ kh¸c vÒ
®o¸n phenol còng cã ph¶n øng thÕ cÊu t¹o cña phenol so víi ancol, tõ ®ã dù
nguyªn tö hi®ro cña nhãm –OH gièng ®o¸n phenol còng cã ph¶n øng thÕ
ancol : t¸c dông víi kim lo¹i kiÒm. nguyªn tö hi®ro cña nhãm –OH gièng
255
– GV híng dÉn HS ®äc SGK vÒ ph¶n ancol : t¸c dông víi kim lo¹i kiÒm.
øng cña phenol víi natri.
2C6H5–OH + 2Na 2C6H5–ONa + H2
natri phenolat
* TÝnh axit b. T¸c dông víi dung dÞch kiÒm
– GV lµm (hoÆc HS lµm theo nhãm) HS quan s¸t hoÆc trùc tiÕp lµm thÝ
thÝ nghiÖm cña phenol víi dung dÞch nghiÖm theo nhãm díi sù híng dÉn cña
NaOH. ViÕt ptp. GV :
ViÕt PTHH d¹ng ph©n tö vµ ion. HS ViÕt pthh cña p ë d¹ng ph©n tö vµ
Tõ ®ã dÉn ®Õn kÕt luËn vÒ tÝnh axit ion rót gän.
cña phenol vµ nhËn xÐt vÒ ¶nh hëng HS quan s¸t çc thÝ nghiÖm vµ rót ra
cña vßng benzen ®Õn nhãm – OH. kÕt luËn :
GV lµm thÝ nghiÖm sôc khÝ CO 2 vµo Phenol cã tÝnh axit yÕu : kh«ng lµm
dung dÞch natri phenolat, thÊy dung ®æi mµu quú tÝm vµ yÕu h¬n axit
dÞch trë lªn vÈn ®ôc ; nhóng quú tÝm cacbonic.
thÊy phenol kh«ng lµm ®æi mµu quú Vßng benzen ®· lµm t¨ng kh¶ n¨ng ph¶n
tÝm, t¸c dông ®îc vvíi dung dÞch natri øng cña nhãm –OH so víi –OH ancol.
hi®roxit.
* Quay thÝ nghiÖm
Ho¹t ®éng 4. Ph¶n øng thÕ nguyªn tö hi®ro cña vßng benzen
– Tõ cÊu t¹o ph©n tö phenol cã vßng c. Ph¶n øng thÕ nguyªn tö H cña vßng
benzen dù ®o¸n phenol cã ph¶n øng thÕ benzen
nguyªn tö hi®ro cña vßng benzen. HS quan s¸t hoÆc lµm thÝ nghiÖm : Nhá
– GV tiÕn hµnh thÝ nghiÖm ph¶n øng níc brom vµo dung dÞch phenol, l¾c
cña phenol víi dung dÞch brom, th«ng nhÑ.
b¸o s¶n phÈm kÕt tña lµ 2,4,6 – HS viÕt ph¬ng tr×nh hãa häc cña ph¶n
tribromphenol. HS viÕt ptp. øng.
HoÆc HS lµm thÝ nghiÖm theo nhãm, OH OH
Br Br
nÕu cã ®iÒu kiÖn.
* Quay thÝ nghiÖm + 3Br2
dd
+ 3HBr
Tõ hiÖn tîng thÝ nghiÖm, khai th¸c çc

hiÖn tîng quan s¸t ®îc tõ ®ã dÉn ®Õn NhËn xÐt : phenol dÔ dµng ph¶n øng
nhËn xÐt : thÕ h¬n benzen. Nhãm OH ®· cã ¶nh h-
ëng ®Õn vßng benzen, lµm t¨ng kh¶
– GV kÕt luËn vÒ ¶nh hëng qua l¹i
n¨ng ph¶n øng thÕ nguyªn tö H cña vßng
256
gi÷a çc nguyªn tö, nhãm nguyªn tö trong benzen.
ph©n tö. KÕt luËn : ¶nh hëng cña vßng benzen
* TN bæ sung : Phenol t¸c dông víi dd ®Õn nhãm –OH vµ ¶nh hëng cña nhãm
HNO3 ®iÒu chÕ 2,4,6–trinitrophenol –OH ®Õn vßng benzen ®îc gäi lµ ¶nh h-
ëng qua l¹i gi÷a çc nguyªn tö trong
ph©n tö.
Ho¹t ®éng 5. §iÒu chÕ vµ øng dông cña phenol
III. §iÒu chÕ vµ øng dông cña phenol
– GV híng dÉn HS nghiªn cøu SGK, sau 1. §iÒu chÕ
®ã tãm t¾t çc ph¬ng ph¸p ®iÒu chÕ vµ HS nghiªn cøu SGK
øng dông cña phenol. HiÓu ®îc tÝnh tèi u cña ph¬ng ph¸p
Còng cã thÓ cho HS vÒ nhµ nghiªn cøu ®iÒu chÕ phenol tõ cumen so víi ®iÒu
coi nh mét bµi tËp, nÕu thêi gian kh«ng chÕ phenol qua dÉn xuÊt halogen.
cho phÐp tiÕn hµnh trªn líp. 2. øng dông
Cã thÓ giao nhiÖm vô tríc cho HS su HS nghiªn cøu SGK hoÆc çc nhãm
tÇm çc øng dông cña phenol. Yªu cÇu tr×nh bµy b¸o ço vÒ çc lÜnh vùc øng
tr×nh bµy çc kÕt qu¶ su tÇm ®îc. dông cña phenol :
* Quay thÝ nghiÖm – Lµm nguyªn liÖu s¶n xuÊt nhùa
phenolfoman®ehi (hay poli
phenolfoman®ehit) dïng chÕ t¹o çc ®å
d©n dông ; nhùa urefoman®ehit dïng
lµm chÊt kÕt dÝnh nh keo d¸n gç, d¸n
kim lo¹i, sµnh, sø…
– Dïng chÕ phÈm nhuém, thuèc næ
(2,4,6 – trinitrophenol), chÊt diÖt cá 2,4–
D, chÊt diÖt nÊm mèc ( nitrophenol),..
Ho¹t ®éng 6. Cñng cè bµi häc
– HS so s¸nh tÝnh chÊt hãa häc cña HS lµm bµi tËp :
phenol víi ancol díi d¹ng c©u hái tr¾c So s¸nh tÝnh chÊt hãa häc cña phenol víi
nghiÖm ancol.

Bµi 1. ChÊt nµo sau ®©y kh«ng ph¶i lµ phenol ?
257
OH
CH2 -OH
A
B
C OH OH D H3C OH
Bµi 2. §Ó chøng minh cã sù ¶nh hëng cña nhãm –OH ®Õn vßng benzen trong ph©n
tö phenol, cho phenol t¸c dông víi
A. dung dÞch NaOH
B. níc brom
C. Na
D. Na vµ dung dÞch NaOH
Bµi 3. Sôc khÝ cacbonic vµo dung dÞch natri phenolat, thu ®îc s¶n phÈm lµ
A. C6H5OH vµ NaHCO3
B. NaO3C OH
C. C6H5OH vµ Na2CO3
D. COOH
vµ NaHCO3
§¸p ¸n : A
Bµi 4. Nhá níc brom vµo dung dÞch chøa 0,94 gam phenol th× thu ®îc tèi ®a bao
nhiªu gam kÕt tña tr¾ng cña 2,4,6-tribromphenol ?
A. 2,31 gam
B. 3,31 gam
C. 4,31 gam
D. 5,31 gam
Bµi 42. LuyÖn tËp

dÉn xuÊt halogen, ancol, phenol
258
I. Môc tiªu
1. KiÕn thøc
– Gióp HS cñng cè vµ hÖ thèng ho¸ l¹i tÝnh chÊt hãa häc vµ ph¬ng ph¸p ®iÒu
chÕ ancol, phenol ; mèi quan hÖ chuyÓn hãa gi÷a hi®rocacbon vµ ancol – phenol
qua hîp chÊt trung gian lµ dÉn xuÊt halogen.
2. KÜ n¨ng
– RÌn luyÖn kÜ n¨ng viÕt pthh chuyÓn ho¸ tõ hi®rocacbon thµnh dÉn xuÊt.
II. ChuÈn bÞ
– HÖ thèng c©u hái kÕt nèi hi®rocacbon víi ancol, phenol qua dÉn xuÊt
halogen.
1. So s¸nh ®é tan trong níc vµ nhiÖt ®é s«i cña çc chÊt : etanol vµ etyl clorua ; etanol
vµ etan–1,2–®iol. Gi¶i thÝch.
2. ViÕt c«ng thøc cÊu t¹o, gäi tªn çc ®ång ph©n cã CTPT : C 4H9Br, C3H6Br2 çc
ancol C4H10O, C3H8O2 ; çc ancol C4H8O

1. ViÕt PTHH cña çc ph¶n øng gi÷a :
a. CH3CHBrCH3 víi dung dÞch NaOH, víi dung dÞch KOH trong etanol
b. propan–1–ol vµ propan–2–ol víi natri, víi CuO, H 2SO4 ®Æc (ë 140 vµ
0
170 C), víi axit HBr
c. phenol víi kali, kali hi®roxit, níc brom.
2. Tr×nh bµy ph¬ng ph¸p ph©n biÖt çc dung dÞch : etanol, glixerol, phenol

Ho¹t ®éng cña Gi¸o viªn Ho¹t ®éng cña häc sinh
Ho¹t ®éng 1. HÖ thèng l¹i çc kiÕn thøc cÇn nhí
– GV chuẩn bị bảng trống theo çc néi dung 1. KiÕn thøc cÇn nhí
trong SGK. HS tr¶ lêi çc c©u hái vÒ çc néi
GV yªu cÇu HS lÇn lît bæ sung kiÕn thøc dung.
259
vào çc môc trong bảng.
– HS nhËn xÐt gi÷a dÉn xuÊt halogen víi
ancol vÒ mÆt h×nh thøc ph¶n øng (thÕ,
t¸ch).
Ho¹t ®éng 2. LuyÖn tËp vÒ ®ång ph©n, tªn gäi cña ancol vµ dÉn xuÊt
halogen
1. (Bµi tËp 1 SGK) ViÕt c«ng thøc cÊu t¹o, 2. Bµi tËp
gäi tªn çc ®ång ph©n cã CTPT : C 4H9Br, – 1 HS lµm bµi tËp trªn b¶ng.
C3H6Br2 çc ancol C4H10O, C3H8O2 ; çc – Çc HS kh¸c lµm viÖc theo nhãm.
ancol C4H8O
– HS nhËn xÐt bµi lµm cña HS trªn
b¶ng, so víi kÕt qu¶ cña ç nh©n
hoÆc cña nhãm HS.
Ho¹t ®éng 3. HÖ thèng l¹i çc kiÕn thøc cÇn nhí
Ho¹t ®éng 3. LuyÖn tËp vÒ tÝnh chÊt cña HS lµm çc bµi tËp trªn b¶ng vµ
ancol vµ phenol trong vë. Sau ®ã HS theo dâi nhËn
2. ViÕt PTHH cña çc ph¶n øng gi÷a : xÐt bµi lµm cña b¹n
a. CH3CHBrCH3 t¸c dông víi dung dÞch

NaOH, víi dung dÞch KOH + etanol
b. propan–1–ol vµ propan–2–ol víi natri, víi
CuO, H2SO4 ®Æc ( 140 vµ 170o C), víi axit
HBr
c. phenol víi kali, kali hi®roxit, níc brom.
Cã thÓ
3. Tr×nh bµy ph¬ng ph¸p ph©n biÖt çc
dung dÞch : etanol, glixerol, phenol
GV cã thÓ tãm t¾t çc ®iÓm mÊu chèt vµ
híng dÉn häc sinh chuÈn bÞ cho bµi kiÓm
tra 1 tiÕt.
IV. Bµi tËp tham kh¶o
260
Bµi 1. So s¸nh vÒ sè lîng ®ång ph©n vµ lo¹i ®ång ph©n gi÷a ancol C 4H10O và dÉn
xuÊt clo C4H9Cl.
Bµi 2. Dù ®o¸n vÒ nhiÖt ®é s«i cña çc ancol vµ dÉn xuÊt halogen t¬ng øng.
Bµi 3. øng víi CTPT C8H8O cã bao nhiªu hîp chÊt t¸c dông ®îc víi Na ; t¸c dông dd
NaOH ; t¹o kÕt tña víi Br2, víi HNO3 ? ViÕt CTCT, pthh minh häa.
261
tÝnh chÊt ho¸ häc cña etanol, glixerin vµ phenol
I. Môc tiªu
– BiÕt tiÕn hµnh mét sè thÝ nghiÖm vÒ tÝnh chÊt ho¸ häc ®Æc trng cña
etanol, phenol, glixerol.
– TiÕp tôc rÌn kÜ n¨ng thùc hµnh vµ quan s¸t hiÖn tîng.
II. ChuÈn bÞ
T îng T îng
1 §Ìn cån 1 1 C2H5OH khan 2ml
2 KÑp gç 2 2 Na 1 lä
3 èng nghiÖm lo¹i nhá 05 3 glixerrol 1 lä
4 Dao 4 Dung dÞch CuSO4 2% 1 lä
5 èng nhá giät 5 Dung dÞch NaOH 10% 1 lä
6 KÑp s¾t. 6 Níc phenol b·o hoµ 1 lä
7 Dung dÞch níc Br2 1 lä
8 3 mÉu dung dÞch cÇn
nhËn biÕt
2. Häc sinh vµ gi¸o viªn : (xem bµi thùc hµnh 1)

 ThÝ nghiÖm etanol t¸c dông víi natri
+ Ph¶n øng x¶y ra rÊt ªm dÞu nÕu etanol kh«ng lÉn níc.
+ ChØ lÊy 1 mÈu Na ra khái lä b¶o qu¶n khi lµm thÝ nghiÖm, c¾t nhá chia
cho mçi nhãm 1 viªn nhá ; phÇn cßn thõa cho ngay vµo lä.
+ Víi líp kh¸ cã thÓ cho häc sinh so s¸nh tÝnh linh ®éng cña H trong nhãm –
OH gi÷a ancol vµ níc nh sau : läc lÊy phÇn chÊt r¾n l¾ng ë ®¸y èng nghiÖm hoµ tan
vµo 1 ml níc råi nhá 1–2 giät phenolphthalein vµo sÏ chuyÓn mµu hång. HoÆc cho
Na + H2O hoÆc Na + C2H5OH
262
 ThÝ nghiÖm glixerol t¸c dông víi ®ång (II) hi®roxit
+ Phøc ®ång(II) glixerat chØ bÒn trong m«i trêng kiÒm, do ®ã khi nhá
glixerin vµo mµ Cu(OH)2 kh«ng tan hÕt, nhá tiÕp tõng giät NaOH vµo.
+ CÇn lµm thÝ nghiÖm ®èi chøng ®Ó häc sinh nhí ®©y lµ ph¶n øng ®Æc tr -
ng cña ancol cã çc nhãm chøc liÒn kÒ.
 Phenol t¸c dông víi níc brom
+ Ph¶n øng x¶y ra dÔ dµng, kh«ng cÇn xóc t¸c. Khi nhá níc Br2 vµo níc phenol
ban ®Çu cã kÕt tña tr¾ng, sau ®ã nÕu tiÕp tôc nhá níc brom vµo kÕt tña chuyÓn
sang mµu vµng :
OH O
Br Br Br Br
+ HOBr + H2O
tr¾ng vµng
Br Br
Br

Ho¹t ®éng 1 : kho¶ng 3 phót.

– Yªu cÇu tæ trëng b¸o ço sù chuÈn bÞ – Tæ trëng b¸o ço viÖc chuÈn bÞ bµi
çc thµnh viªn.
Ho¹t ®éng 2. KiÓm tra sù chuÈn bÞ bµi cña häc sinh
– Yªu cÇu häc sinh nªu môc tiªu vµ – Nªu ®îc môc tiªu cña bµi : Chøng
nhiÖm vô cña bµi thùc hµnh. minh tÝnh chÊt ho¸ häc cña rîu ®¬n
chøc, ®a chøc vµ phenol.BiÕt ph©n
biÖt chóng.
ThÝ nghiÖm 1
– ChØ ®Þnh 1 HS nªu tªn vµ çch tiÕn – Tr×nh bµy TN1. Çc häc sinh kh¸c bæ
hµnh TN1,dù ®o¸n hiÖn tîng x¶y ra, sung.
gi¶i thÝch.
263
– Lu ý khi lµm TN 1(xem môc III) – ChØ ®Þnh b¹n tiÕp theo tr×nh bµy
TN2.
ThÝ nghiÖm 2
– Yªu cÇu HS ®îc chØ ®Þnh tr×nh bµy – Tr×nh bµy TN2. Çc häc sinh kh¸c bæ
TN2. ChØ ®Þnh b¹n tiÕp theo tr×nh bµy sung.
TN3
ThÝ nghiÖm 3
– Yªu cÇu HS ®îc chØ ®Þnh tr×nh – Tr×nh bµy TN3. Çc häc sinh kh¸c bæ
bµyTN3. sung.
ThÝ nghiÖm 4
– ChØ ®Þnh 1 HS nªu çch tiÕn hµnh – S¬ ®å ph©n biÖt :
cña TN4. Çc HS kh¸c bæ sung. 3 dd: C2H5OH, C6H5OH, C3H5(OH)3
+ n í c Br2
cã kÕt tña tr¾ng kh«ng cã hiÖn t î ng
dd:C6H5OH 2 dd: C2H5OH, C3H5(OH)3

+Cu(OH)2 + NaOH
Cu(OH)2 kh«ng tan dung dÞch xanh thÉm
dd: C2H5OH dd: C3H5(OH)3

nghiÖm trong kho¶ng thêi gian 15 phót. chØ ®¹o cña nhãm trëng.
Sau khi tiÕn hµnh xong mét thÝ – Th kÝ ghi l¹i kÕt qu¶ çc thµnh viªn
Chó ý : Víi TN4 gi¸o viªn chuÈn bÞ tríc çc mÉu ®¸nh sè s½n theo ý ®Þnh cña
m×nh vµ ph¸t cho mçi nhãm.
Ho¹t ®éng 4. B¸o ço kÕt qu¶ thÝ nghiÖm.
– HÕt giê, yªu cÇu çc nhãm lÇn lît lªn
b¸o ço kÕt qu¶. Çc nhãm kh¸c theo
dâi, bæ sung :
+ Nhãm 1 : B¸o ço kÕt qu¶ TN1. – ThÝ nghiÖm 1 :
+ Çc nhãm kh¸c bæ sung. KÕt luËn sau + Ph¶n øng khi ®un hçn hîp : :
264
khi ®· so s¸nh víi dù ®o¸n lÝ thuyÕt. C2H5OH + Na  C2H5ONa r¾n tr¾ng +
H2
+ Khi ®èt khÝ H2 ch¸y nhanh :
2H2 + O2  2H2O
+ Tæ chøc cho çc nhãm th¶o luËn ®Ó + Cho dung dÞch CuSO4 vµo dung dÞch
rót ra kÕt luËn cuèi cïng. Çc nhãm kh¸c NaOH, c¶ hai èng nghiÖm ®Òu cã kÕt
bæ sung. KÕt luËn sau khi ®· so s¸nh
tña xanh cña Cu(OH)2 :
víi dù ®o¸n lÝ thuyÕt.
CuSO4 + 2NaOH  Cu(OH)2 + Na2SO4
+ Nhá etanol vµo èng thø nhÊt, glixerol
vµo èng thø hai. Trong èng (1) : kÕt tña
kh«ng tan. Trong èng (2) : kÕt tña tan
t¹o thµnh dung dÞch mµu xanh lam cña
muèi ®ång(II) glixerat.
2C3H5(OH)3+Cu(OH)2[C3H5(OH)2O]2Cu+2H2
O
®ång(II) glixerat
+ Çc nhãm kh¸c bæ sung. KÕt luËn sau + Cã kÕt tña tr¾ng.
khi ®· so s¸nh víi dù ®o¸n lÝ thuyÕt. Br
OH
Br
OH
Br Br
+ 3Br2 + 3HBr
tr¾ng
Br Br
+ Çc nhãm b¸o ço kÕt qu¶ TN4. – B¸o ço kÕt qu¶.
+ NhËn xÐt kÕt qu¶ nhËn biÕt cña çc
tæ.
– Nh¾c häc sinh röa dông cô, thu dän – Röa dông cô, thu dän ho¸ chÊt, vÖ
ho¸ chÊt, vÖ sinh phßng thÝ nghiÖm. sinh phßng thÝ nghiÖm.
265
Ch¬ng 9
an®ehit xeton – axit cacboxylic

phÇn 1. më ®Çu ch¬ng
I. môc tiªu cña ch¬ng

1. KiÕn thøc
HS biÕt :
– Kh¸i niÖm vÒ an®ehit xeton, axit cacboxylic, çch ph©n lo¹i vµ gäi tªn cña
chóng.
– TÝnh chÊt ho¸ häc cña an®ehit xeton vµ axit, ph¬ng ph¸p ®iÒu chÕ chóng.
2. KÜ n¨ng
– BiÕt çch nhËn d¹ng çc lo¹i hîp chÊt qua CTCT.
– BiÕt çch tiÕn hµnh thÝ nghiÖm, gi¶i thÝch ®îc çc hiÖn tîng thÝ nghiÖm.
3. T×nh c¶m th¸i ®é
Tõ çc øng dông trong ®êi sèng vµ tr¹ng th¸i tù nhiªn cña mét sè an®ehit, axit,
HS thÊy Hãa häc rÊt g¾n bã, gÇn gòi víi ®êi sèng, t¨ng lßng yªu thÝch bé m«n.
II. HÖ thèng kiÕn thøc cña ch¬ng
Bµi 4 (1 tiÕt). An®ehit

Bµi 6(1 tiÕt)
LuyÖn tËp Bµi 7 (1 tiÕt).
Thùc hµnh
Bµi 5 (2 tiÕt). Axit cacboxylic
III. Mét sè ®iÓm lu ý vÒ néi dung d¹y häc vµ PPDH
266
Ch¬ng nµy nghiªn cøu hai lo¹i hîp chÊt an®ehit vµ axit cacboxylic. CÊu tróc
cña çc bµi còng theo dµn ý chung cña ch¬ng 1. V× vËy, cÇn tËn dông ph¬ng ph¸p
x©y dùng kiÕn thøc mµ HS ®· cã ë phÇn ancol, phenol .
Tuy an®ehit lµ hîp chÊt lÇn ®Çu ®îc giíi thiÖu mét çch hÖ thèng nhng HS
còng ®· biÕt qua ph¶n øng céng níc cña axetilen. NhiÒu lo¹i tinh dÇu ë níc ta cã
thµnh phÇn chÝnh lµ an®ehit, do ®ã tïy tõng ®Þa ph¬ng GV cã thÓ giíi thiÖu thªm
vÒ chóng. ThÝ dô : tinh dÇu quÕ cã an®ehit xinamic (trans –C 6H5CH=CH–CHO), tinh
dÇu chanh vµ tinh dÇu x¶ cã geranial (trans–
CH3C(CH3)=CHCH2CH2C(CH3)=CHCHO), tinh dÇu x¶ cã xitronelal
(CH3C(CH3)=CHCH2CH2CH(CH3)CH2CHO), ... Mét sè an®ehit cã mïi th¬m dïng
trong c«ng nghiÖp thùc phÈm, mÜ phÈm ®îc ®iÒu chÕ tõ çc chÊt lµ thµnh phÇn
chÝnh cña tinh dÇu, thÝ dô vanilin (®iÒu chÕ tõ eugenol trong tinh dÇu h¬ng nhu) dïng
lµm chÊt th¬m trong b¸nh kÑo, geranial lµm h¬ng liÖu trong níc hoa, ...
ViÖc «n tËp vÒ çc lo¹i hi®rocacbon vµ gèc hi®rocacbon (trong bµi «n tËp ®Çu
n¨m) lµ rÊt cÇn thiÕt cho viÖc nhËn diÖn çc lo¹i dÉn xuÊt (halogen, ancol, an®ehit,
axit) theo gèc hi®rocacbon.
– Do thêi lîng h¹n chÕ, nªn tËp trung vµo thÝ dô ®èi víi dÉn xuÊt no, m¹ch hë,
®¬n chøc. Çc thÝ dô vËn dông vÒ tÝnh chÊt hãa häc còng chØ nªn ¸p dông cho dÉn
xuÊt no, ®¬n chøc, m¹ch hë lµ chñ yÕu.
V× HS ®· ®îc biÕt vÒ axit h÷u c¬ qua axit axetic, do ®ã cÇn khai th¸c çc
kiÕn thøc cò cña HS vµ qu¸n triÖt quan ®iÓm ”cÊu t¹o hãa häc quyÕt ®Þnh tÝnh
chÊt "gióp HS suy luËn tõ tÝnh chÊt cña axit axetic ®Ó ¸p dông cho çc axit kh¸c.
HS ®· cã kh¸i niÖm vÒ axit axetic (líp 9) vµ çch ph©n lo¹i cña ancol, an®ehit
do ®ã cã thÓ dµnh nhiÒu thêi gian cho thÝ nghiÖm este hãa. Çc ph¬ng tr×nh ph¶n
øng vÒ tÝnh axit cã thÓ n©ng ë møc viÕt ph¬ng tr×nh ion trªn c¬ së çc ph¶n øng ®·
®îc lµm quen ë líp 9.
Hîp chÊt xeton chØ giíi thiÖu s¬ l¬c, nªn kh«ng nªn yªu cÇu HS viÕt CTCT gäi
tªn çc xeton. Nªn so s¸nh xeton vµ an®ehit vÒ ®Æc ®iÓm cÊu t¹o ®Ó HS hiÓu ®îc
sù gièng vµ kh¸c nhau vÒ tÝnh ch¸t.
NÕu HS kh¸ cã thÓ tiÕn hµnh d¹y bµi An®-xeton theo cÊu tróc cña SGK n©ng
cao : O
R  C  (R’ lµ H hoÆc  H).
|
R'
267
Bµi 44 – §µm thäai – TN ph¶n – TN ph¶n øng tr¸ng

An®ehit– nªu vÊn ®Ò øng tr¸ng b¹c b¹c ; khö Cu(OH)2
Xeton – Sö dông TN
theo ph¬ng
ph¸p nghiªn
cøu
Bµi 45 – §µm tho¹i – TN1 : – TN1, TN2

Axit nªu vÊn ®Ò Chøng minh
cacboxyli tÝnh axit
c – TN2 : Ph¶n
øng este ho¸
Bµi 46 – Ho¹t ®éng – B¶ng tæng kÕt

LuyÖn nhãm. Sö
tËp dông phiÕu
häc tËp
Bµi 47 – TN 1 :
Bµi thùc Ph¶n øng
hµnh 6 tr¸ng b¹c
– TN 2 :
Ph¶n øng cña
axit axetic víi
qu× tÝm,
natricacbonat
268
PhÇn 2. Gi¶ng d¹y çc bµi cô thÓ
Bµi 44. An®ehit – Xeton
A. Môc tiªu
1. KiÕn thøc
– Kh¸i niÖm vÒ an®ehit, xeton.
– TÝnh chÊt cña an®ehit, xeton. Sù gièng vµ kh¸c nhau gi÷a chóng.
2. KÜ n¨ng
– ViÕt c«ng thøc cÊu t¹o, gäi tªn çc an®ehit no ®¬n chøc, m¹ch hë.
– Gi¶i bµi tËp vÒ tÝnh chÊt hãa häc cña an®ehit (bµi to¸n vÒ ph¶n øng tr¸ng
b¹c).
B. ChuÈn bÞ
1. Gi¸o viªn
ChuÈn bÞ thÝ nghiÖm ph¶n øng tr¸ng b¹c cña an®ehit.
Çc c©u hái liªn quan ancol – an®ehit, xeton cho phÇn kiÓm tra bµi cò.
2. Häc sinh
– ¤n tÝnh chÊt cña ancol, ®Æc biÖt lµ tÝnh chÊt bÞ oxi hãa cña ancol bËc 1,
bËc 2.
– HS cã thÓ su tÇm nh÷ng lÜnh vùc cã sö dông an®ehit, xeton (GV híng dÉn :
mÜ phÈm, tecpen,...) qua s¸ch b¸o, internet,...
C. Mét sè ®iÓm lu ý vÒ néi dung d¹y häc vµ PPDH

An®ehit lµ lo¹i hîp chÊt míi HS cha ®îc lµm quen nh ancol vµ axit, v× vËy
cÇn dùa trªn ®Æc ®iÓm cÊu t¹o cña nhãm chøc CH=O ®Ó dÉn d¾t HS x©y dùng
bµi. Tõ ®Æc ®iÓm cã liªn kÕt ®«i C=O t¬ng tù liªn kÕt ®«i C=C cña anken cã thÓ
suy ra tÝnh chÊt cña an®ehit lµ ph¶n øng céng. Tuy nhiªn, kh¸c víi Ban n©ng cao,
®èi víi Ban c¬ b¶n chØ dõng ë ph¶n øng céng hi®ro/xóc t¸c niken, kh«ng nªn khai
th¸c thªm çc ph¶n øng céng kh¸c. ë ®©y, chØ xÐt tÝnh chÊt hãa häc cña nhãm chøc
mµ kh«ng ®Ò cËp tÝnh chÊt cña phÇn gèc hi®rocacbon, v× vËy, chØ nªn lÊy thÝ
dô vÒ d·y ®ång ®¼ng cña an®ehit no m¹ch hë (an®ehit axetic). NÕu lÊy thªm thÝ
269
dô vÒ ph¶n øng tr¸ng g¬ng cña an®ehit fomic còng nªn chØ ®a ra ph¶n øng t¹o thµnh
axit fomic (díi d¹ng muèi).
ViÖc x¸c ®Þnh vai trß oxi hãa hay khö cña an®ehit cã thÓ sÏ gÆp khã kh¨n ®èi
víi HS Ban c¬ b¶n nãi chung. Cã thÓ híng dÉn HS tÝnh sè oxi hãa trung b×nh cña
cacbon trong ph©n tö an®ehit tríc ph¶n øng vµ trong ph©n tö ancol hoÆc muèi thu
®îc sau ph¶n øng. Çch ®¬n gi¶n h¬n lµ suy luËn tõ viÖc x¸c ®Þnh vai trß cña hi®ro
lµ chÊt khö, suy ra vai trß lµ chÊt oxi hãa cña an®ehit trong ph¶n øng céng hi®ro.
Còng t¬ng tù nh vËy, x¸c ®Þnh vai trß oxi hãa cña ion Ag + suy ra vai trß lµ chÊt khö
cña an®ehit trong ph¶n øng tr¸ng g¬ng.
Ph¶n øng céng hi®ro cã thÓ ®îc s¬ ®å hãa nh céng hi®ro vµo liªn kÕt ®«i C=C
®Ó HS dÔ tiÕp thu :
R  C  H  H 
 R  CH 2
|| | |
O H OH
Trong ph¶n øng tr¸ng b¹c, khi lÊy thÝ dô vÒ an®ehit fomic, s¶n phÈm ph¶n
øng chØ dõng ë s¶n phÈm bÞ oxi hãa lµ axit fomic (tån t¹i díi d¹ng muèi amoni
fomiat) ®Ó kh¸i qu¸t vÒ tÝnh chÊt khö cña çc an®ehit. Qu¸ tr×nh oxi hãa tiÕp axit
fomic hoÆc muèi fomiat sÏ ®îc xÐt trong bµi Axit cacboxylic.
Víi HS kh¸, GV cã thÓ ph©n tÝch cho thÊy thùc chÊt cña ph¶n øng oxi hãa
nhãm CHO lµ sù biÕn ®æi nhãm C–H trong –CHO thµnh C–OH
O O
C C
H OH
Trong m«i trêng baz¬ (NH3), nhãm –COOH thÓ hiÖn tÝnh axit t¹o thµnh muèi.
§iÒu nµy còng gióp HS hiÓu : xeton kh«ng cã ph¶n øng tr¸ng b¹c, v× kh«ng cã
H liªn kÕt víi C=O.
PhÇn Xeton chØ giíi thiÖu s¬ lîc nªn kh«ng nªn khai th¸c s©u vÒ ®ång ph©n,
danh ph¸p. GV cã thÓ híng dÉn HS khai th¸c sù gièng nhau vÒ cÊu t¹o cña an®ehit
vµ xeton (®Òu cã nhãm C=O) vµ qu¸n triÖt quan ®iÓm CÊu t¹o – TÝnh chÊt ®Ó dù
®o¸n tÝnh chÊt cña xeton.
PhÇn §iÒu chÕ cã thÓ ghÐp chung theo hµng ngang : Tõ ancol– Tõ
hi®rocacbon
PhÇn øng dông còng cã thÓ gép chung
270
Víi Ban C¬ b¶n, SGK tr×nh bµy lÇn lît An®ehit sau ®ã míi sang Xeton cho phï
hîp víi tr×nh ®é chung. Tuy nhiªn, víi HS çc Thµnh phè, ThÞ x· hoÆc HS cã tr×nh
®é kh¸ cã thÓ lËp b¶ng theo mÉu
An®ehit Xeton
§Þnh nghÜa
CÊu t¹o
Danh ph¸p
TÝnh chÊt
§iÒu chÕ
øng dông
GV sö dông hÖ thèng c©u hái ®· chuÈn bÞ ®Ó dÉn d¾t HS kÕt hîp nghiªn
cøu SGK vµ kiÕn thøc cò ®Ó hoµn chØnh çc néi dung kiÕn thøc vµo çc « trèng.
D. Gîi ý tæ chøc ho¹t ®éng d¹y häc

Ph¬ng ¸n 1. (Theo tiÕn tr×nh s¸ch gi¸o khoa)
Tæ chøc t×nh huèng häc tËp
GV nªu tÇm quan träng cña an®ehit, HoÆc HS tr×nh bµy çc th«ng tin su
xeton trong ®êi sèng, s¶n xuÊt tÇm ®îc
A. Andehit
Ho¹t ®éng 1 : T×m hiÓu vÒ ®Þnh Nghiªn cøu SGK, sau ®ã lµm bµi tËp
nghÜa, ph©n lo¹i, danh ph¸p nhËn d¹ng çc chÊt lµ an®ehit.
GV cã thÓ cho HS nghiªn cøu SGK ®Ó
t×m hiÓu vÒ ®Þnh nghÜa an®ehit, sau
®ã nªu mét sè thÝ dô mét sè chÊt h÷u c¬
cã vµ kh«ng cã nhãm – CHO ®Ó HS lùa
chän hoÆc ®a díi d¹ng c©u hái tr¾c
nghiÖm nhiÒu lùa chän.
271
GV yªu cÇu HS viÕt CTCT cña mét vµi HS viÕt CTCT cña mét vµi an®ehit
an®ehit bÊt k× (Nªn lÊy çc thÝ dô cã c¶
an®ehit ®¬n, ®a chøc ; no, kh«ng no,
th¬m, ...)
Ph©n lo¹i
GV híng dÉn HS nhËn xÐt so s¸nh vÒ
– HS nghiªn cøu SGK, nªu çc tiªu chÝ
®Æc ®iÓm cÊu t¹o cña çc an®ehit ®·
ph©n lo¹i, sau ®ã vËn dông çc tiªu chÝ
nªu : gèc hi®rocacbon, sè nhãm chøc
ph©n lo¹i ®ã ®èi víi çc thÝ dô ®· nªu ë
an®ehit,...
phÇn trªn.
Yªu cÇu vËn dông çc tiªu chÝ ph©n lo¹i
®ã ®èi víi çc thÝ dô ®· nªu ë phÇn trªn.
Danh ph¸p
Tõ tªn cña mét vµi an®ehit no ®¬n chøc,
m¹ch hë ®îc nªu trong b¶ng 2.1 SGK, GV HS vËn dông gäi tªn çc an®ehit ®· cho
híng dÉn HS rót ra çch gäi tªn an®ehit
theo 2 çch.
Ho¹t ®éng 2 : Nghiªn cøu cÊu t¹o, dù
®o¸n tÝnh chÊt HS nghiªn cøu cÊu t¹o cña nhãm CH=O :
– Tõ ®Æc ®iÓm cÊu t¹o cña nhãm lo¹i liªn kÕt, sù ph©n cùc liªn kÕt dÉn
CH=O, GV dÉn d¾t HS ®Õn çc dù ®Õn dù ®o¸n : an®ehit kh«ng cã kh¶
®o¸n vÒ : n¨ng t¹o liªn kÕt hi®ro nªn nhiÖt ®é s«i
– tÝnh chÊt vËt lÝ (so s¸nh víi ancol t- thÊp h¬n ancol t¬ng øng, ®é tan trong níc
¬ng øng) kÐm ancol.
– tÝnh chÊt hãa häc : céng gièng anken KiÓm tra dù ®o¸n qua çc sè liÖu hoÆc
(hi®ro), tÝnh oxi hãa hoÆc khö cña néi dung SGK cung cÊp.
an®ehit (qua sè oxi hãa cña nguyªn tö C
nhãm COH).
Ho¹t ®éng 3 : Nghiªn cøu tÝnh chÊt hãa HS vËn dông ph¶n øng céng hi®ro vµo
häc liªn kÕt ®«i C = C cña anken ®èi víi
an®ehit.
GV híng dÉn HS nghiªn cøu
– Ph¶n øng céng : cho HS vËn dông ph¶n HS ph©n tÝch sù biÕn ®æi sè oxi hãa
øng céng hi®ro vµo liªn kÕt ®«i C = C cña çc chÊt, dÉn ®Õn kÕt luËn :
cña anken ; nhËn xÐt s¶n phÈm vµ dÉn an®ehit lµ chÊt oxi hãa.
®Õn quan hÖ 2 chiÒu :
272
ancol bËc I  an®ehit
Yªu cÇu HS nhËn xÐt sù biÕn ®æi sè
oxi hãa cña çc chÊt vµ x¸c ®Þnh vai trß
cña an®ehit : chÊt oxi hãa.
– Ph¶n øng oxi hãa an®ehit : GV cÇn h- HS viÕt ph¬ng tr×nh hãa häc cña ph¶n
íng dÉn cho HS thÊy sù biÕn ®æi cÊu øng tr¸ng b¹c (d¹ng ph©n tö vµ d¹ng ion
t¹o ph©n tö tõ an®ehit thµnh axit lµ rót gän)
|
chuyÓn nhãm H– C =O cña an®ehit
|
thµnh nhãm HO– C =O trong ph©n tö axit HS ph©n tÝch sù biÕn ®æi sè oxi hãa
cña çc chÊt, dÉn ®Õn kÕt luËn :
(trong m«i trêng baz¬ tån t¹i díi d¹ng muèi). an®ehit lµ chÊt khö.
Yªu cÇu HS x¸c ®Þnh vai trß cña an®ehit : Kh¾c s©u sù biÕn ®æi cÊu t¹o phan tö
oxi hãa –khö, axit–baz¬. an®ehit qua 2 tÝnh chÊt trªn.
Cã thÓ yªu cÇu HS ®äc SGK, gi¶i thÝch
c¬ së cña çc kÕt luËn vÒ vai trß
oxi ho¸ hoÆc khö cña an®ehit. HS kh¸i qu¸t vÒ tÝnh chÊt hãa häc cña
Chó ý : nªn cho HS viÕt ph¬ng tr×nh ho¸ an®ehit : võa cã tÝnh oxi hãa, võa cã
häc cña c¶ an®ehit no, kh«ng no, th¬m tÝnh khö.
lµm c¬ së cho bµi axit sau nµy.
Ho¹t ®éng 4 : T×m hiÓu vÒ ®iÒu chÕ, – HS tr¶ lêi vÒ tÝnh chÊt cña ancol bËc I
øng dông. t¸c dông víi chÊt oxihãa.
– GV yªu cÇu HS liªn hÖ víi tÝnh chÊt
cña ancol bËc I ®Ó nªu ®îc mét ph¬ng
ph¸p ®iÒu chÕ chung. – HS nghiªn cøu SGK ®Ó biÕt ®îc ph-
– Yªu cÇu HS nghiªn cøu SGK ¬ng ph¸p c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i ®iÒu
– GV yªu cÇu HS liªn hÖ kiÕn thøc vÒ chÕ mét sè an®ehit (tõ CH 4, tõ C2H4,
ph¶n øng céng níc cña axetilen (tríc ®©y …).
®îc øng dông ®iÒu chÕ an®ehit axetic
HS trao ®æi, tr¶ lêi : vÒ lÝ thuyÕt, thùc
trong c«ng nghiÖp).
tiÔn,..
– Yªu cÇu HS gi¶i thÝch lÝ do cña çc
ph¬ng ph¸p ®iÒu chÕ ®îc sö dông.
øng dông
GV yªu cÇu çc nhãm HS tr×nh bµy
nh÷ng hiÓu biÕt vÒ øng dông cña Çc nhãm HS tr×nh bµy nh÷ng hiÓu biÕt
vÒ øng dông cña an®ehit ®· su tÇm ®îc.
an®ehit ®· su tÇm ®îc.
273
GV cã thÓ giíi thiÖu mét sè vËt dông
gÇn gòi nh x«, chËu, vá thiÕt bÞ … (®îc
s¶n xuÊt tõ nhùa phenolfoman®ehit) ; xµ
phßng, níc hoa, ... (sö dông an®ehit cã
nguån gèc thiªn nhiªn lµm h¬ng liÖu) ®Ó
HS biÕt ®îc mét sè øng dông cña
an®ehit.
B. Xeton
Ho¹t ®éng 5 : T×m hiÓu vÒ xeton
GV yªu cÇu HS nghiªn cøu SGK, hoÆc HS nghiªn cøu SGK tõ ®ã biÕt ®îc ®Þnh
GV liªn hÖ ®Õn thµnh phÇn cña mét sè nghÜa vÒ xeton.
mÜ phÈm (axeton) ®Ó dÉn ®Õn yªu HS nhËn xÐt sù gièng nhau, kh¸c nhau vÒ
cÇu häc vÒ xeton. cÊu t¹o cña xeton so víi an®ehit : cã C=O ;
So s¸nh víi an®ehit : gièng vµ kh¸c nhau kh¸c R.
vÒ ®Æc ®iÓm cÊu t¹o ®Ó dù ®o¸n vÒ HS dù ®o¸n tÝnh chÊt cña xeton : nhiÖt
tÝnh chÊt cña xeton. ®é s«i, ®é tan trong níc ; tÝnh chÊt hãa
häc (céng hi®ro)
GV híng dÉn HS dù ®o¸n vÒ tÝnh chÊt HS vËn dông viÕt çc ph¬ng tr×nh hãa
hãa häc cña xeton trªn c¬ së nh÷ng ®iÓm häc minh häa tÝnh chÊt cña xeton
t¬ng ®ång vÒ cÊu t¹o hãa häc : cã nhãm
C=O nªn xeton cã ph¶n øng céng H2 nh R  C  R ' H 2  R  CH  R '
an®ehit. || |
O OH
Tõ b¶n chÊt cña ph¶n øng oxi hãa
an®ehit vµ tõ cÊu t¹o ph©n tö cña xeton,
híng dÉn HS nªu ®îc ®iÓm kh¸c cña
xeton so víi an®ehit : xeton kh«ng cã
ph¶n øng tr¸ng b¹c.
VËn dông viÕt çc ph¬ng tr×nh hãa häc
Ho¹t ®éng 6 : §iÒu chÕ vµ øng dông cña HS vËn dông tÝnh chÊt cña ancol (bÞ oxi
xeton hãa) ®Ó nªu ph¬ng ph¸p ®iÒu chÕ
GV yªu cÇu HS cã thÓ tù t×m hiÓu th«ng an®ehit, xeton. §Æc biÖt HS nhí ph¬ng
qua tÝnh chÊt cña ancol lµm ph¬ng ph¸p ph¸p ®iÒu chÕ axeton tõ cumen
®iÒu chÕ HS tr×nh bµy kÕt qu¶ su tÇm t×m hiÓu
Híng dÉn HS ®äc SGK hoÆc giao vÒ øng dông cña xeton.
274
nhiÖm vô su tÇm (cã híng dÉn nguån :
mÜ phÈm, ®iÒu chÕ t¬ capron,... )
Ho¹t ®éng 7. Cñng cè HS so s¸nh, nhËn xÐt, viÕt c«ng thøc
cÊu t¹o thu gän ë d¹ng kh¸i qu¸t
GV cã thÓ yªu cÇu HS nhËn xÐt so s¸nh
ViÕt Pthh cña ph¶n øng ë d¹ng kh¸i qu¸t :
®iÓm gièng vµ kh¸c nhau gi÷a an®ehit ’ t o ,xt ’
vµ xeton qua çc néi dung : CÊu t¹o, R–COR + H2   R–CHOHR
TÝnh chÊt,.. §iÒu chÕ :
Yªu cÇu HS viÕt pthh ë d¹ng tæng qu¸t R–CHOHR1 + CuO t o ,xt R–COR1 + Cu +
 
cho c¶ an®ehit, xeton.
H2O
Ph¬ng ¸n 2
1. LËp B¶ng nh ë phÇn híng dÉn chung
An®ehit Xeton
§Þnh nghÜa
CÊu t¹o
Danh ph¸p
TÝnh chÊt
§iÒu chÕ
øng dông Cã thÓ giao nhiÖm vô cho HS su
tÇm tríc vµ b¸o ço tríc líp
GV sö dông hÖ thèng c©u hái ®· chuÈn bÞ ®Ó dÉn d¾t HS kÕt hîp nghiªn
cøu SGK vµ kiÕn thøc cò ®Ó hoµn chØnh çc néi dung kiÕn thøc vµo çc « trèng.
2. Cñng cè.
– GV cho HS gi¶i çc bµi tËp 1, 2 SGK.
– GV yªu cÇu HS «n l¹i tÝnh chÊt cña axit axetic ë líp 9 vµ phÇn ph©n lo¹i,
danh ph¸p cña an®ehit ®Ó chuÈn bÞ cho bµi axit cacboxylic.
E. bµi tËp cñng cè

Bµi 1. §Ó chøng minh etanal cã c¶ tÝnh khö vµ tÝnh oxi ho¸, cho etanal t¸c dông víi
A. AgNO3 trong NH3 vµ H2.
B. AgNO3 trong NH3 vµ Cu(OH)2
275
C. AgNO3 trong NH3 vµ O2/xt.
D. Cu(OH)2 vµ O2
Bµi 2. Axeton vµ propanal ®Òu t¸c dông ®îc víi
A. Cu(OH)2 trong m«i trêng kiÒm
B. AgNO3 trong dung dÞch NH3
C. H2 cã mÆt xóc t¸c.
D. O2 cã mÆt xóc t¸c.
Bµi 3. §Ó ®iÒu chÕ etanal trong c«ng nghiÖp, nªn ¸p dông s¬ nµo sau ®©y ?
A. C2H4  C2H6  C2H5Cl  C2H5OH  CH3–CHO
B. C2H4  CH3–CHO
C. C2H4  C2H5Cl  C2H5OH  CH3CHO
D. C2H4  CH3CH2OH  CH3CHO
Bµi 4. Cho 50 gam dung dÞch an®ehit axetic t¸c dông víi dung dÞch AgNO 3 trong
NH3 (®ñ) thu ®îc 21,6 gam Ag kÕt tña. Nång ®é phÇn tr¨m cña an®ehit axetic trong
dung dÞch ®· dïng lµ
A. 4,4%
B. 8,8%
C. 13,2%
D. 12,8%
Bµi 5. Oxi ho¸ kh«ng hoµn toµn etilen (cã xóc t¸c) ®Ó ®iÒu chÕ an®ehit axetic thu
®îc hçn hîp khÝ X. DÉn 2,24 lÝt khÝ X vµo dung dÞch b¹c nitrat trong NH 3 d ®Õn
khi ph¶n øng hoµn toµn thÊy cã 16,2 gam b¹c kÕt tña. HiÖu suÊt cña qu¸ tr×nh oxi
ho¸ etilen lµ
A. 65%
B. 75%
C. 85%
D. 95%
276
Bµi 45. Axit cacboxylic
A. môc tiªu bµi häc

1. KiÕn thøc
HS biÕt :
– §Þnh nghÜa, çch ph©n lo¹i vµ çch gäi tªn axit cacboxylic.
– CÊu t¹o, øng dông cña axit cacboxylic.
– HS hiÓu tÝnh chÊt ho¸ häc chung cña axit cacboxylic trªn c¬ së tÝnh chÊt
cña axit axetic
2. KÜ n¨ng
– VËn dông tÝnh chÊt chung cña axit vµ cña axit axetic ®Ó nªu ®îc tÝnh chÊt
hãa häc cña axit cacboxylic.
– ViÕt çc ph¬ng tr×nh ion rót gän çc ph¶n øng cña axit cacboxylic t¸c dông víi
çc chÊt.
B. chuÈn bÞ
– Dông cô : èng nghiÖm, bÕp çch thñy hoÆc ®Ìn cån, m¸y ®o pH hoÆc giÊy
pH.
– Hãa chÊt : ancol etylic, axit axetic 0,1 M, axit HCl 0,1 M, ancol isoamylic,
axit axetic b¨ng, H2SO4 ®Æc.
C. mét sè ®iÓm lu ý vÒ néi dung d¹y häc vµ PPDH

– HS ®· cã kh¸i niÖm vÒ axit cacboxylic ë líp 9 qua bµi häc vÒ axit axetic, do
®ã cÇn xuÊt ph¸t tõ ®iÓm gièng nhau vÒ cÊu t¹o (cã nhãm COOH) ®Ó suy ®o¸n
tÝnh chÊt cña axit cacboxylic nãi chung.
–GV cÇn cho HS «n l¹i vÒ axit axetic tríc, phÇn tÝnh axit chung cã thÓ ®i
nhanh vµ chñ yÕu cho HS vËn dông vµ viÕt ph¬ng tr×nh ph¶n øng.
– Víi Ban c¬ b¶n kh«ng cÇn ®i qu¸ s©u vµo b¶n chÊt (c¬ chÕ) cña ph¶n øng.
Do ®ã khi xÐt ph¶n øng este hãa, chØ nªn khai th¸c ë møc ®é nhËn biÕt sù biÕn ®æi
tõ nhãm COOH thµnh nhãm COOR vµ ph¶n øng thuËn nghÞch.
– Trªn c¬ së ph©n lo¹i vµ danh ph¸p cña an®ehit cã thÓ nªu nguyªn t¾c chung
vÒ ph©n lo¹i vµ danh ph¸p t¬ng tù ®èi víi axit, sau ®ã cho HS vËn dông. Lµm nh
vËy gióp HS võa cñng cè kiÕn thøc vÒ ph©n lo¹i, danh ph¸p cña an®ehit võa chñ
277
®éng vµ høng thó trong viÖc x©y dùng vµ tiÕp thu kiÕn thøc míi mµ kh«ng bÞ qu¸
t¶i.
D. gîi ý tæ chøc ho¹t ®éng d¹y häc

TiÕt 1
Cã thÓ dõng tiÕt 1 ë sau phÇn TÝnh chÊt vËt lÝ.
Ho¹t ®éng Tæ chøc t×nh huèng häc
tËp
GV nªu l¹i hoÆc yªu cÇu HS nh¾c l¹i HS theo dâi hoÆc tr×nh bµy theo nhãm
vai trß cña axit axetic, çc nguån axit çc th«ng tin su tÇm ®îc vÒ axit
cacboxylic cã trong tr¸i c©y, vai trß dinh cacboxylic.
dìng cña çc axit cacboxylic,...
Ho¹t ®éng 1 : T×m hiÓu vÒ ®Þnh HS vËn dông nªu ®Þnh nghÜa cña axit
nghÜa, danh ph¸p cacboxylic trªn c¬ së cÊu t¹o ph©n tö.
Yªu cÇu HS viÕt c«ng thøc cña axit
axetic vµ mét vµi axit kh¸c
Tõ kiÕn thøc vÒ §Þnh nghÜa an®ehit
cã thÓ híng dÉn HS tíi kh¸i niÖm t¬ng
tù vÒ axit trªn c¬ së cÊu t¹o cã nhãm
chøc – COOH.
Ho¹t ®éng 2 : T×m hiÓu çch ph©n lo¹i – HS nh¾c l¹i çch ph©n lo¹i an®ehit tõ
Tõ kiÕn thøc vÒ ph©n lo¹i an®ehit, ®ã dÉn ®Õn çch ph©n lo¹i cña axit.
b»ng çch t¬ng tù gióp HS ®a ra çch – HS vËn dông víi mét vµi trêng hîp cô
ph©n lo¹i cña axit sau ®ã cho HS vËn thÓ
dông víi mét vµi trêng hîp cô thÓ.
Ngoµi çc thÝ dô trong SGK cã thÓ yªu
cÇu HS ®a çc thÝ dô kh¸c ®Ó cñng cè
kh¾c s©u kiÕn thøc.
Ho¹t ®éng 3 : T×m hiÓu vÒ danh ph¸p
axit cacboxylic HS nghiªn cøu SGK
Cho HS nghiªn cøu b¶ng 2.2 vµ so s¸nh
víi tªn cña çc ankan cã cïng sè nguyªn tö HS vËn dông gäi tªn thay thÕ cña mét
cacbon ®Ó suy ra nguyªn t¾c gäi tªn. vµi axit.
Víi tªn th«ng thêng, yªu cÇu HS so s¸nh
278
víi tªn an®ehit ®Ó vËn dông.
Cã thÓ yªu cÇu HS ph¶i thuéc tªn thêng
cña mét vµi axit ®¬n gi¶n nhÊt (fomic, HS nhËn xÐt tªn th«ng thêng cña
axetic, propionic, butiric). an®ehit vµ axit sau ®ã vËn dông.
Ho¹t ®éng 4 : Nghiªn cøu cÊu t¹o, tÝnh HS thÊy trong nhãm chøc – COOH cã
chÊt vËt lÝ nhãm – OH, tõ ®ã dù ®o¸n gi÷a çc
Yªu cÇu HS nghiªn cøu cÊu t¹o cña ph©n tö cã thÓ t¹o ®îc liªn kÕt hi®ro t-
nhãm chøc – COOH (cã nhãm – OH, ¬ng tù ancol.
C=O) tõ ®ã dù ®o¸n kh¶ n¨ng axit t¹o Tõ viÖc nghiªn cøu B¶ng sè liÖu nhiÖt
®îc liªn kÕt hi®ro t¬ng tù ancol. ®é s«i cña çc axit trong b¶ng 2.1 vµ so
Yªu cÇu HS nghiªnn cøu b¶ng sè liÖu, s¸nh víi çc ancol cã ph©n tö khèi gÇn
dÉn ®Õn nhËn xÐt vµ yªu cÇu gi¶i b»ng nhau dÉn tíi nhËn xÐt : kh¶ n¨ng
thÝch vÒ kh¶ n¨ng t¹o liªn kÕt hi®ro t¹o liªn kÕt hi®ro cña axit lµ tèt h¬n
cña axit so víi ancil. ancol.
Ho¹t ®éng 5 : Cñng cè tiÕt 1 b»ng bµi tËp 1 SGK hoÆc sö dông c©u hái lÝ
thuyÕt nh viÕt CTCT,yªu cÇu HS ®äc tªn vµ ngîc l¹i.
TiÕt 2. TÝnh chÊt ho¸ häc
Cã thÓ kiÓm tra ®Çu giê vÒ tÝnh chÊt hãa häc cña axit v« c¬.
Ho¹t ®éng 1 : Nghiªn cøu tÝnh chÊt
ph©n li kh«ng hoµn toµn cña axit
cacboxylic HS nhËn xÐt : hai dung dÞch axit cïng
Qua h×nh vÏ trong SGK vÒ pH cña 2 nång ®é mol, kh¸c nhau vÒ pH cña dung
dung dÞch (HCl 1M vµ CH3COOH 1M), dÞch, chøng tá [H+] kh¸c nhau tõ ®ã suy
GV dÉn d¾t HS so s¸nh nång ®é ion H + ra kh¶ n¨ng ph©n li kh«ng hoµn toµn cña
trong 2 dung dÞch, tõ ®ã suy ra kh¶ n¨ng axit cacboxylic.
ph©n li kh«ng hoµn toµn cña axit
cacboxylic.
GV cã thÓ cho HS lµm thÝ nghiÖm x¸c
®Þnh ®Þnh ®é pH cña hai dung dÞch
HCl vµ CH3COOH cïng nång ®é mol
(hoÆc thay m¸y pH b»ng mét bé pin cã HS tr¶ lêi vµ hoµn chØnh tÝnh chÊt hãa
279
g¾n ampul ®Ìn). häc c¬ b¶n.
Ho¹t ®éng 2 : XÐt mét sè ph¶n øng cña VËn dông cho çc axit ®ång ®¼ng cña
axit axetic.
GV yªu cÇu HS nh¾c l¹i tÝnh chÊt hãa HS kÕt hîp víi nghiªn cøu néi dung SGK,
häc cña axit axetic (®· ®îc «n l¹i) sau ®ã vËn dông viÕt çc ph¬ng tr×nh
Tõ ®ã dÉn ®Õn tÝnh chÊt hãa häc cña ph¶n øng minh häa tÝnh chÊt cña axit
çc axit ®ång ®¼ng cña axit axetic. cacboxylic (d¹ng ph©n tö vµ ion rót gän)
Ho¹t ®éng 3 : Nghiªn cøu ph¶n øng este

ho¸ HS n¾m ®îc :
Tõ thÝ nghiÖm do GV biÓu diÔn hoÆc – ph¶n øng t¹o thµnh este gi÷a ancol vµ
HS lµm theo nhãm, HS cã thÓ nhËn xÐt axit ®îc gäi lµ ph¶n øng este ho¸ ;
thÊy sù biÕn ®æi cña çc chÊt qua hiÖn – ®Æc ®iÓm cña ph¶n øng este ho¸ lµ
tîng quan s¸t ®îc (sù t¸ch líp cña chÊt
láng sau khi ph¶n øng, mïi th¬m, …) thuËn nghÞch vµ cÇn axit H2SO4 ®Æc
lµm xóc t¸c.
Lu ý HS : kh¸i niÖm ph¶n øng este hãa ;
®Æc ®iÓm cña ph¶n øng este hãa.
Ho¹t ®éng 4 : T×m hiÓu mét sè ph¬ng HS nhí l¹i kÕt hîp víi viÖc nghiªn cøu
ph¸p ®iÒu chÕ vµ øng dông cña axit SGK.
axetic. Còng cã thÓ ®äc SGK vµ tãm t¾t l¹i.
GV cã thÓ cung cÊp thªm vª çc s¶n
phÈm rîu næi tiÕng cña ViÖt Nam.
Ho¹t ®éng 5 : Cñng cè tiÕt 2 vµ toµn bµi
Cã thÓ cñng cè b»ng mét bµi tËp lÝ HS lµm bµi tËp cñng cè
thuyÕt mang tÝnh tæng hîp, thÝ dô : cho
c«ng thøc ph©n tö cña axit (ch¼ng h¹n
C3H6O2) vµ yªu cÇu HS viÕt CTCT, gäi
tªn, viÕt çc ph¬ng tr×nh ph¶n øng cña
axit víi kim lo¹i, oxit baz¬, baz¬, muèi,
ancol.
E. bµi tËp cñng cè

Bµi 1. C«ng thøc cÊu t¹o thu gän chung cña axit ®¬n chøc, m¹ch hë, gèc hi®rocacbon
cã mét liªn kÕt ®«i C=C lµ
A. CnH2n + 1COOH (n ≥ 2) B. CnH2nCOOH (n ≥ 2)
280
C. CnH2n – 1COOH (n ≥ 2) D. CnH2n – 3COOH (n ≥ 2)
Bµi 2. Axit cacboxylic lµ
A. nh÷ng hîp chÊt h÷u c¬ mµ ph©n tö cã nhãm cacboxyl liªn kÕt trùc tiÕp víi
nguyªn tö cacbon hoÆc hi®ro.
B. nh÷ng hîp chÊt h÷u c¬ mµ ph©n tö cã nhãm cacboxyl liªn kÕt trùc tiÕp víi
nguyªn tö cacbon cña gèc hi®rocacbon hoÆc cña nhãm –COOH hoÆc
hi®ro.
C. nh÷ng hîp chÊt h÷u c¬ mµ ph©n tö cã nhãm cacboxyl liªn kÕt trùc tiÕp víi
gèc hi®rocacbon.
D. nh÷ng hîp chÊt h÷u c¬ mµ ph©n tö cã nhãm cacboxyl.
Bµi 3. NÕu xÐt çc dung dÞch axit lo·ng cã cïng nång ®é, dung dÞch axit nµo sau
®©y cã pH nhá nhÊt ?
A. HCOOH B. CH3COOH
C. HOOC–COOH D. C2H5COOH
Bµi 4. §Ó trung hoµ 150 gam dung dÞch 7,4% cña axit no, m¹ch hë X cÇn dïng 100ml
dung dÞch NaOH 1,5M. X lµ
A. axit axetic B. axit fomic
C. axit propanoic D. axit oxalic
Bµi 5. Trung hoµ 16,60 gam hçn hîp gåm axit axetic vµ axit fomic b»ng dung dÞch
natri hi®roxit thu ®îc 23,20 gam hçn hîp hai muèi. NÕu nhá 16,6 gam hçn hîp axit
trªn vµo dung dÞch natri hi®rocacbonat ®ñ th× thÓ tÝch khÝ CO 2 (®ktc) thu ®îc tèi
®a lµ
A. 6,72 lÝt B. 4,48 lÝt
C. 8,96 lÝt D. 3,36 lit
Bµi 46. LuyÖn tËp

An®ehit. XETON. AXIT CACBOXYLIC
A. Môc tiªu bµi häc

1. KiÕn thøc
Häc sinh cã mét hÖ thèng kiÕn thøc vÒ ®ång ph©n, danh ph¸p vµ tÝnh chÊt
cña an®ehit, axit cacboxylic.
281
2. KÜ n¨ng
– ViÕt c«ng thøc cÊu t¹o, gäi tªn çc an®ehit, axit.
– ViÕt ph¬ng tr×nh hãa häc cña çc ph¶n øng minh häa tÝnh chÊt hãa häc cña
an®ehit, axit cacboxylic.
– VËn dông linh ho¹t kiÕn thøc vÒ tÝnh chÊt ®Ó gi¶i çc bµi tËp nhËn biÕt
(ph©n biÖt) çc chÊt vµ bµi to¸n hãa häc.
B. ChuÈn bÞ
1. Gi¸o viªn : chuÈn bÞ b¶ng tr¾ng theo çc néi dung díi ®©y vµ hÖ thèng c©u
hái ®Ó HS hoµn chØnh kiÕn thøc lÊp ®Çy vµo çc « trèng.
2. Häc sinh : cÇn ®îc chuÈn bÞ tríc vÒ «n tËp ®ång ph©n, tÝnh chÊt hãa häc
cña an®ehit, axit.
C. Mét sè ®iÓm lu y vÒ néi dung gi¶ng d¹y

Víi 2 tiÕt LuyÖn tËp, GV cã thÓ cã thªm thêi gian ®Ó hÖ thèng hãa kiÕn thøc
vµ rÌn kÜ n¨ng cho HS. V× vËy cã ®iÒu kiÖn ®Ó hÖ thèng kiÕn thøc cò chi tiÕt
h¬n.
Gi÷a an®ehit vµ axit cacboxylic cã ®iÓm t¬ng ®ång vÒ cÊu t¹o, danh ph¸p nªn
cã thÓ lËp b¶ng ®Ó tiÖn so s¸nh.
1. CÊu t¹o, danh ph¸p
An®ehit Axit
CÊu R–CHO R–COOH
t¹o R : CxHy– ; H ; –CHO R : CxHy– ; H ; –COOH
Tªn M¹ch chÝnh b¾t ®Çu tõ CHO M¹ch chÝnh b¾t ®Çu tõ COOH
thay Tªn = Tªn cña hi®rocacbon t¬ng Tªn = Axit + tªn cña hi®rocacbon
thÕ øng víi m¹ch chÝnh +al t¬ng øng víi m¹ch chÝnh + oic
Ph©n – Theo ®Æc ®iÓm cÊu t¹o cña R : no, kh«ng no, th¬m
lo¹i – Theo sè nhãm chøc trong ph©n tö : ®¬n chøc, ®a chøc
§iÒu [o]
– Ancol bËc I  [e]
An®ehit  Axit cacboxylic
chÕ
– Oxi hãa hi®rocacbon
2. TÝnh chÊt
282
Gi÷a an®ehit, xeton vµ axit kh«ng cã sù t¬ng ®ång nªn lËp b¶ng nh»m môc
®Ých so s¸nh lµ kh«ng hîp lÝ. Tuy nhiªn, cã thÓ liÖt kª theo b¶ng ®Ó tiÖn theo dâi.
An®ehit, xeton Axit
R–COR’, R’ : H hoÆc CxHy R–COOH
TÝn – TÝnh oxi hãa : – TÝnh axit : t¸c dông víi kim
h lo¹i tríc hi®ro, baz¬, oxit baz¬,
R–COR1 + H2  R–CH(O)R1
chÊt muèi.
– An®ehit bÞ oxi hãa thµnh axit t¬ng
– T¸c dông víi ancol t¹o este
øng
D. Gîi ý tæ chøc ho¹t ®éng d¹y häc

Ho¹t ®éng Tæ chøc t×nh huèng häc tËp
GV nªu môc ®Ých, yªu cÇu cña bµi häc, nªu çc nhiÖm vô mµ HS ph¶i thùc hiÖn
trong giê
Hoạt động 1. HÖ thèng hãa tÝnh chÊt hãa Hs tr¶ lêi çc c©u hái ®Ó hoµn chØnh
häc çc kiÕn thøc c¬ b¶n.
GV dùng hệ thống c©u hỏi để HS trả lời HS nhËn xÐt vµ cho thÝ dô minh häa
çc tÝnh chất hãa học quan trọng của çc tÝnh chÊt. Cã thÓ cho HS lµm díi
anđehit, xeton và axit cacboxylic. GV có d¹ng PhiÕu Häc tËp, ®¹i diÖn nhãm
thể tr×nh bày theo thứ tự hoặc dưới dạng tr×nh bµy vµ çc nhãm kh¸c nhËn xÐt.
bảng.
Yªu cÇu HS lµm bµi tËp theo nhãm
Ho¹t ®éng 2. HÖ thèng hãa vÒ çc ph¬ng ph¸p ®iÒu chÕ.
– GV cã thÓ yªu cÇu HS lªn ®iÒn nh÷ng néi dung cÇn thiÕt vµo b¶ng ®· chuÈn
bÞ s½n.
Ho¹t ®éng 3. Gi¶i mét sè bµi tËp vËn
dông
Cho HS lµm çc bµi tËp 1, 6, 7, 8 (SGK). HS lµm çc bµi tËp 1, 6, 7, 8
283
– GV híng dÉn HS nhËn xÐt vµ hoµn
chØnh lêi gi¶i.
Ho¹t ®éng 4. Cñng cè, dÆn dß

Bµi 1. Trong ph©n tö axit ®¬n chøc X, phÇn tr¨m khèi lîng C b»ng 40%. CTPT cña
X lµ
A. CH2O2 B. C2H4O2 C. C3H6O2 D. C3H4O2
Bµi 2. §Ó trung hßa 9,7 g hçn hîp 2 axit X, Y lµ ®ång ®¼ng kÕ tiÕp nhau cÇn 100 g
dd NaOH 6%. Hai axit X, Y cã CTPT lµ :
A. CH2O2 vµ C2H4O2 B. C2H2O2 vµ C3H6O2
C. CH2O2 vµ C3H6O2 D. C2H4O2 vµ C3H4O2
Bµi 3. §Ó ph©n biÖt 3 chÊt : axit axªtic, axit arcylic glixerd cã thÓ dïng :
A. dd Br2 vµ quú tÝm. B. dd Br2.
C. quú tÝm. D. dd Br2 vµ dd NaOH
Bµi 4. §Ó ph©n biÖt dd çc chÊt ®¬n chøc cã CTPT CH2O, CH2O2, C2H4O2, CH4O cã
thÓ dïng :
A. dd AgNO3/NH3 vµ quú tÝm B. dd AgNH3/NH3
C. dd NaOH D. dd Br2.
bµi 47. bµi Thùc hµnh 6

tÝnh chÊt ho¸ häc cña an®ehit vµ axit
cacboxylic
I. Môc tiªu
– BiÕt tiÕn hµnh mét sè thÝ nghiÖm chøng minh tÝnh chÊt ho¸ häc cña
an®ehit fomic, axit axetic.
– RÌn luyÖn kÜ n¨ng tiÕn hµnh thÝ nghiÖm víi lîng nhá ho¸ chÊt chÝnh x¸c, an
toµn.
II. ChuÈn bÞ
284
T îng T îng
1 èng nghiÖm 2–5 1 Dung dÞch AgNO3 1% 1ml

2 §òa thuû tinh 1 2 Dung dÞch NH3 2M 1 lä
3 èng nhá giät. 1 3 Dung dÞch fomol 1 lä
4 §Ìn cån 1 4 Dung dÞch CH3COOH 1 lä
10%
5 KÑp gç 1 5 Dung dÞch CH3COOH 1 lä
®Æc
6 Cèc thuû tinh(®Ó röa 6 Dung dÞch Na2CO3 ®Æc 1 lä
pipet)
2. Gi¸o viªn vµ häc sinh (xem bµi thùc hµnh 1)

 ThÝ nghiÖm ph¶n øng tr¸ng b¹c cña an®ehit fomic
+ §Ó Ag sinh ra b¸m tr¾c trªn thµnh èng nghiÖm cÇn dïng èng nghiÖm thËt
s¹ch (röa èng nghiÖm b»ng dung dÞch NaOH ®Æc nãng, sau ®ã röa l¹i b»ng níc s¹ch).
Khi thùc hiÖn thÝ nghiÖm, ®un nãng ®Òu èng nghiÖm, kh«ng ®un tËp trung 1 chç,
kh«ng l¾c.
+ Sau khi häc sinh lµm thÝ nghiÖm xong, thu håi l¹i Ag b»ng dung dÞch
HNO3 ®Ó dïng l¹i.
 ThÝ nghiÖm ph¶n øng cña axit axetic etanol
+ Ph¶i dïng CH3COOH ®Ëm ®Æc, C2H5OH khan vµ H2SO4 ®Ëm ®Æc.
285

– Yªu cÇu tæ trëng b¸o ço sù chuÈn bÞ – Tæ trëng b¸o ço viÖc chuÈn bÞ bµi
çc thµnh viªn.
Ho¹t ®éng 2. KiÓm tra sù chuÈn bÞ bµi cña häc sinh.
– Yªu cÇu häc sinh nªu môc tiªu vµ – Nªu ®îc môc tiªu cña bµi : Chøng
nhiÖm vô cña bµi thùc hµnh. minh tÝnh chÊt ho¸ häc cña rîu ®¬n
chøc, ®a chøc vµ phenol. BiÕt ph©n
biÖt chóng.
ThÝ nghiÖm 1
– ChØ ®Þnh 1 HS nªu tªn, çch tiÕn – Tr×nh bµy TN1. Çc b¹n kh¸c bæ
hµnh cña TN1, dù ®o¸n hiÖn tîng x¶y sung.
ra, gi¶i thÝch.Tr×nh bµy xong chØ – ChØ ®Þnh b¹n kh¸c tr×nh bµy TN2.
®Þnh b¹n tr×nh bµy TN2
ThÝ nghiÖm 2
– Yªu cÇu HS ®îc chØ ®Þnh tr×nh bµy – Tr×nh bµy TN2. Çc häc sinh kh¸c bæ
TN2. sung.
Bµi tËp thùc nghiÖm (dµnh cho líp kh¸)
– Gäi 1 HS nªu çch nhËn biÕt vµ viÕt – S¬ ®å nhËn biÕt :
s¬ ®å nhËn biÕt. 3 dd: C2H5OH, CH3CHO, CH3COOH
qu×tÝm
chuyÓn ®á kh«ng cã hiÖn t î ng
dd:CH3COOH 2 dd: C2H5OH, CH3CHO

AgNO3+NH3
kh«ng ph¶n øng tr¸ ng b¹ c
dd: C2H5OH dd: CH3 CHO
286
nghiÖm trong kho¶ng thêi gian 15 chØ ®¹o cña nhãm trëng.
phót. Sau khi tiÕn hµnh xong mçi thÝ – Th kÝ ghi l¹i kÕt qu¶ çc thµnh viªn
Ho¹t ®éng 4. B¸o ço kÕt qu¶ thÝ nghiÖm.
– Yªu cÇu çc nhãm lÇn lît lªn b¸o ço kÕt qu¶. Çc nhãm kh¸c theo dâi, bæ sung :
khi ®· so s¸nh víi dù ®o¸n lÝ thuyÕt.
+ Dung dÞch chuyÓn xang mµu x¸m
®en, thµnh èng nghiÖm cã mµu tr¾ng
b¹c :
HCHO + 2AgNO3 + H2O + 3NH3 
HCOONH4 + 2NH4NO3 + 2Ag
+ Qu× tÝm chuyÓn xanh.
CH3COOH + H2O  CH3COO– + H3O+
+ Cã bät khÝ tho¸t ra, que ®ãm t¾t :
2CH3COOH+Na2CO3
2CH3COONa+ CO2+H2O
+ èng nghiÖm cã H2SO4 ®Æc lµm xóc
t¸c cã hiÖn tîng ph©n líp khi nhá dung
dÞch NaCl b·o hoµ vµo, èng nghiÖm
cßn l¹i th× kh«ng :
287
to, H2SO4 ®Æc
CH3COOH + C2H5OH CH3COOC2H5 + H2O

– NhËn xÐt, ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ tiÕt thùc – ViÕt têng tr×nh.
hµnh.
– Nh¾c häc sinh thu dän ho¸ chÊt, röa – Thu dän ho¸ chÊt, röa dông cô, vÖ
dông cô, vÖ sinh phßng thÝ nghiÖm. sinh phßng thÝ nghiÖm.
288
Môc lôc
Trang
¤n tËp ®Çu n¨m
Ch¬ng 1 : Sù ®iÖn li
PhÇn 1. Më ®Çu ch¬ng
PhÇn 2. D¹y häc çc bµi cô thÓ
Bµi 1 Sù ®iÖn li
Bµi 2 Axit, baz¬ vµ muèi
Bµi 3 Sù ®iÖn li cña níc. pH. ChÊt chØ thÞ axit–baz¬
Bµi 4 Ph¶n øng trao ®æi ion trong dung dÞch çc chÊt ®iÖn li
Bµi 5 LuyÖn tËp : Axit, baz¬ vµ muèi.
Ph¶n øng trao ®æi ion trong dung dÞch çc chÊt ®iÖn li
Bµi 6 Bµi thùc hµnh 1 : TÝnh axit–baz¬. Ph¶n øng trao ®æi
ion
trong dung dÞch çc chÊt ®iÖn li
Ch¬ng 2 : Nit¬ – Photpho
Bµi 7 Nit¬
Bµi 8 Amoniac vµ muèi amoni
Bµi 9 Axit nitric vµ muèi nitrat
Bµi 10 Photpho
Bµi 11 Axit photphoric vµ muèi photphat
Bµi 12 Ph©n bãn ho¸ häc
Bµi 13 LuyÖn tËp : TÝnh chÊt cña nit¬, photpho vµ çc hîp chÊt cña
chóng
Bµi 14 Bµi thùc hµnh 2 : TÝnh chÊt
cña mét sè hîp chÊt nit¬, photpho
Ch¬ng 3 : Cacbon – Silic
289
Bµi 15 Cacbon
Bµi 16 Hîp chÊt cña cacbon
Bµi 17 Silic vµ hîp chÊt cña silic
Bµi 18 C«ng nghiÖp silicat
Bµi 19 LuyÖn tËp : TÝnh chÊt cña cacbon, silic
vµ çc hîp chÊt cña chóng
¤n tËp phÇn v« c¬
Ch¬ng 4 : §¹i c¬ng vÒ ho¸ häc h÷u c¬
Bµi 20 Më ®Çu vÒ ho¸ häc h÷u c¬
Bµi 21 C«ng thøc ph©n tö hîp chÊt h÷u c¬
Bµi 22 CÊu tróc ph©n tö hîp chÊt h÷u c¬
Bµi 23 Ph¶n øng h÷u c¬
Bµi 24 LuyÖn tËp : Hîp chÊt h÷u c¬, c«ng thøc ph©n tö
vµ c«ng thøc cÊu t¹o
Ch¬ng 5 : Hi®rocacbon no
Bµi 25 Ankan
Bµi 26 Xicloankan
Bµi 27 LuyÖn tËp : Ankan vµ xicloankan
Bµi 28 Bµi thùc hµnh 3 : Ph©n tÝch ®Þnh tÝnh nguyªn tè.
§iÒu chÕ vµ thö tÝnh chÊt cña metan
Ch¬ng 6 : Hi®ocacbon kh«ng no
Bµi 29 Anken
Bµi 30 Anka®ien
Bµi 31 LuyÖn tËp : Anken vµ anka®ien
290
Bµi 32 Ankin
Bµi 33 LuyÖn tËp : Ankin
Bµi 34 Bµi thùc hµnh 4 : §iÒu chÕ vµ thö tÝnh chÊt cña etilen,
axetilen
Ch¬ng 7 : Hi®rocacbon th¬m. Çc nguån hi®rocacbon thiªn nhiªn. HÖ thèng
ho¸ vÒ hi®rocacbon
Bµi 35 Benzen vµ d·y ®ång ®¼ng. Mét sè hi®rocacbon th¬m
kh¸c
Bµi 36 LuyÖn tËp : Hi®rocacbon th¬m
Bµi 37 Çc nguån hi®rocacbon thiªn nhiªn
Bµi 38 HÖ thèng ho¸ vÒ hi®rocacbon
Ch¬ng 8 : DÉn xuÊt halogen – Ancol – Phenol
Bµi 39 DÉn xuÊt halogen cña hi®rocacbon
Bµi 40 Ancol
Bµi 41 Phenol
Bµi 42 LuyÖn tËp : DÉn xuÊt halogen, ancol vµ phenol
Bµi 43 Bµi thùc hµnh 5 :
TÝnh chÊt ho¸ häc cña etanol, glixerol vµ phenol
Ch¬ng 9 : An®ehit – Xeton – Axit cacboxylic
Bµi 44 An®ehit – Xeton
Bµi 45 Axit cacboxylic
Bµi 46 LuyÖn tËp : An®ehit – Xeton – Axit cacboxylic
Bµi 47 Bµi thùc hµnh 6 :
TÝnh chÊt ho¸ häc cña an®ehit vµ axit cacboxylic
¤n tËp häc phÇn h÷u c¬
291
ChÞu tr¸ch nhiÖm xuÊt b¶n :
Chñ tÞch H§QT kiªm Tæng Gi¸m ®èc Ng« TrÇn ¸i
Phã Tæng Gi¸m ®èc kiªm Tæng biªn tËp nguyÔn quý thao
Tæ chøc b¶n th¶o vµ chÞu tr¸ch nhiÖm néi dung :
Chñ tÞch H§QT kiªm Gi¸m ®èc CTCP §Çu t vµ Ph¸t triÓn Gi¸o dôc Hµ Néi
NguyÔn xu©n hoµ
Biªn tËp néi dung :
®INH QuèC TH¾NG
Biªn tËp mÜ thuËt, vÏ minh ho¹ :
§INH QUèC TH¾NG
Tr×nh bµy b×a :
Phan Thu H¬ng
Söa b¶n in :
Phïng ph¬ng liªn
ChÕ b¶n :
Phßng chÕ b¶n (NXBGD t¹i hµ néi)
thiÕt kÕ bµi so¹n ho¸ häc 11

M· sè : CH104M7
In ... b¶n, khæ 17  24 cm t¹i ...
Sè in ... ; Sè XB : 692 – 2006/CXB/499 – 1530/GD
In xong vµ nép lu chiÓu th¸ng ... n¨m 2007.
292

Ban in Sach Giao Vien 11-CB-Phan 2

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ban in Sach Giao Vien 11-CB-Phan 2

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Ch¬ng 5

PhÇn s¸ch (file tex)

Bµi 26 §µm tho¹i nªu M« h×nh – TN ph¶n øng céng

Bµi 25. ankan

III. thiÕt kÕ ho¹t ®éng d¹y häc

– Giíi thiÖu m« h×nh (hoÆc h×nh ¶nh)

IV. Bµi tËp bæ sung

Bµi 6. Chän tªn ®óng cña hi®rocacbon sau : CH 3–CH2–CH2–CH(CH3)–C(CH3)2–

V. Th«ng tin bæ sung

Ph¶n øng thÕ halogen cña hi®rocacbon no

III. thiÕt kÕ ho¹t ®éng d¹y häc

GV cã thÓ tù viÕt hoÆc gîi ý

Ph¶n øng céng më vßng – C¸c xiclopropan vµ xiclobutan cã ph¶n øng

Ho¹t ®éng 5. §iÒu chÕ

IV. Bµi tËp cñng cè

III. Mét sè ®iÓm cÇn lu ý

IV. ThiÕt kÕ ho¹t ®éng d¹y häc

V. Bµi tËp bæ sung

Bµi tËp tù luËn.

2. Gi¸o viªn vµ häc sinh : (xem bµi thùc hµnh 1)

III. Mét sè ®iÓm cÇn lu ý

IV. ThiÕt kÕ ho¹t ®éng d¹y häc

L¾p dông cô vµ h·y nªu c¸ch tiÕn hµnh

Bµi 29 – §µm tho¹i – M« h×nh – TN ®iÒu chÕ vµ

Bµi thùc chÕ vµ thö – BTTN, BTTL

B. D¹y häc c¸c bµi cô thÓ

Bµi 29. anken

III. Mét sè ®iÓm cÇn lu ý

IV. thiÕt kÕ ho¹t ®éng d¹y häc

– §iÒu kiÖn ®Ó cã ®ång ph©n h×nh

– GV cã thÓ hái thªm :

+ ViÕt PTHH khi cho propen t¸c dông CnH2n + X2 

V. Bµi tËp cñng cè

III. Mét sè ®iÓm cÇn lu ý

Ho¹t ®éng 6. Cñng cè

V. Bµi tËp cñng cè

III. Mét sè ®iÓm cÇn lu ý

1 liªn kÕt , m¹ch hë  ANKEN

§Æc ®iÓm cÊu t¹o

TÝnh chÊt ho¸ häc ®Æc tr-

V. Bµi tËp bæ sung

Bµi 32. ankin

III. thiÕt kÕ ho¹t ®éng d¹y häc

Ho¹t ®éng 3. TÝnh chÊt vËt lÝ

– GV chia líp thµnh 4 nhãm. Mçi nhãm

Ho¹t ®éng 5. §iÒu chÕ

Ho¹t ®éng 6. øng dông

V. Bµi tËp cñng cè

III. Mét sè ®iÓm cÇn lu ý

Gièng: Cã liªn kÕt 

Kh¸c: Sè liªn kÕt 

+H2 (Pd, to)

V. bµi tËp bæ sung

Bµi tËp tù luËn

Bµi 2. ViÕt ph¬ng tr×nh ph¶n øng :

vinyl clorua  polivinyl clorua

§iÒu chÕ vµ thö tÝnh chÊt cña etilen vµ Axetilen

III. Mét sè ®iÓm cÇn lu ý

IV. ThiÕt kÕ ho¹t ®éng d¹y häc

Ho¹t ®éng cña GV Ho¹t ®éng cña HS

– C2H2 rÊt dÔ ch¸y trong kh«ng khÝ:

Tr¹ ng th¸ i tù nhiª n § iÒu chÕ

PhÇn s¸ch (file tex) PhÇn ®Üa CD

Bµi 36 – Ho¹t ®éng