You are on page 1of 137
Phan I: MO DAU 1. LL DO CHON DE TAIL Budc sang thé ki XXI, x4 hi loai ngudi di cé nhiing tién bd vugt bac ca ve kinh té x4 héi va dic biét 14 su phat trién manh mé cia khoa hoc ki thuat va tri thir. Chinh vi vay, hién nay ching ta dang s6ng trong mét xa héi cua sy phat trién manh mé, xa hdi cua théng tin va tri thite. Day 1a mét hinh thai xa hi, kinh té trong d6 tri thite tro thanh yéu té then chét, tré thanh mét yéu té quyét dinh déi voi nén kinh té hign dai va cdc méi quan hé san xudt cing nhu quyét dinh cdc hinh thai 6 chite etia xd hdi, Con ngudi 1a yéu té trung tim trong x4 hdi tri thie, 1a chi thé kién tao xd hGi. Dé tao ra con ngudi c6 tri thite, gido dye déng vai trd then chét, do dé quyét dinh sy phat trién cua xd hdi, Mat khde, x4 hi tri thie 1 x4 hdi ciia giao lu hop tac, x4 h@i ciia sy toan cu hod. Chinh vi thé, gido duc con ngudi tri thite tré than mét yéu t6 quyét dinh sw phat trién cua xd h6i, khang dinh vi thé cia mét dat nude trén truvéng quéc té. Nhdn thite vai tré v6 cing quan trong cua gido duc, trong Hién phap 1992 cla nuéc CHXH Vién Nam, diéu 35 da khang dinh: “Gido duc 1a quéc séch hang dau”. Dinh huéng déi moi phuong phdp day hoc da duge xéc dinh trong nghj quyét TW 4 khoa VII (1/1993), nghi quyét TW 4 khoa VIII (12/1996), va duge cu thé hod trong chi thj sé 15 ciia bG Gido duc - dao tao (4/1999). Bao cao chinh tri cla Dai hoi Dang CSVN 1an tht X da khang dinh: Ddi mdi toan dién gido duc va dio tao, phat trign nguén nhan lye chat lugng cao, chdn hung nén gido duc Vigt Nam. im tat céng tac gido duc con ngudi tri thite, gido dyc cdn thyc hign tét 3 mye tigu sau: Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 1 http//ngoebinh.webdayhoe.net - Muc tiéu tri duc: Cung cp nhimg kién thitc khoa hoc co ban, hién dai giip hoe sinh dinh huéng nghé nghiép cé higu qua. - Muc tiéu phat trién: Gitp hoc sinh phat trién nang lye nhan thir, hinh thanh nhén cach toan dién. Hinh thanh thé giéi quan khoa hoc ding dan. - Muc tigu gido duc nhan cach: Gido duc thé giéi quan duy vat khoa hoc, thai d6, xde |, hanh vi van minh cua con ngudi x4 h6i mdi. M6én Hod hoc Li mét mén khoa hgc trong nhém cdc mén khoa hoe ty nhién, cung c4p cho hoe sinh nhing kién thire khoa hoc phé thong co bin vé cdc chat cing nhu su bién déi cla cdc chdt. Mat khac, Hod hoc 14 m6t mén hoe gin lién voi thy tién va dai séng, gop phdn quan trong dé gidp hoc sinh gidi thich cdc hign § chit ché véi tugng ty nhién va nguyén nhan cia ching. Hod hoc e6 méi quan hi di sng, cng ngh¢ sin xudt, méi truéng va con nguéi. Nhiing kién thite hod hoc dugc cung cdp trong chuong trinh phé théng gidp hoc sinh cé cai nhin ding din, khoa hoc vé thé gidi vat chat gop phan phat trién tiém nang tri tué, nang lye nhan thite va nang lye hanh dng cho hge sinh, Trong day hoc Héa hoe, bai tap c6 vai tr rat quan trong. Bai tap Hoa hoc gitip thye hién tét cdc mue tiéu dao tgo, viée hinh thanh phuong phdp ty hoc hop li, trong vige rén luyén ki nang, phat trién tu duy, hinh thanh van héa lao déng cho hoe sinh, Hign nay bai tip Hod hoc di duge quan tim trong cdc sdch gido khoa, sich bai tap, sach tham khao, vv.. Tuy nhign, bén canh dé, bai tp Hod hoc hign nay con tdn tai moi bat cp nhu: - Bai tp Héa hoc cdn thiéu tinh thy tién. - Bai tap hod hoe cén thiéu tinh trye quan. - Bai tp hod hoe d6i khi cdn qué nang vé tinh todn,. Vie nghién citu sit dung céng nghé théng tin vao vigc suu tim, bién soan va sir dung cdc bai tap Hod hoc gép phan gitp hoc sinh phan nao han ché duge nhimg Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 2 http//ngoebinh.webdayhoe.net khiém khuyét trén. Do dé, t6i chon dé tai: “Day hoc phan bai tap Hod hoc Hitu co lép 11 véi sw hé tro cha cong nghé thong tin”. II. MUC DICH NHIEM VU CUA DE TAI 1, Sit dung céng nghé théng tin dé Iya chon va bién soan hé théng cdc bai tp Hod hoc phin Hitu co lop 11 — Ban khoa hoe ty nhién. 2. Sir dung céng nghé théng tin va c phuong tign ki thuat day hge hign dai vio vige day hge cdc bai tip Hod hoc Hitu co lép 11 — Ban khoa hge ty nhién, 3. Thyc nghiém sw pham: Kiém nghiém gid tri cua viée sir dung céng nghé thing tin vao vide day hoe cde bai tap hod hoe phan Hoa hgc hitu co lép 11 — Ban khoa hge ty nhién, Ill. KHACH THE VA DOI TUQNG NGHIEN CUU 1. Khach thé nghién cru Qué trinh day hoc Hod hoc 6 truéng trung hoc phé théng Viét Nam. 2. Déi tugng nghién cru Hi théng cae cau hoi va bai tap Héa hoe Hiu co lép 11- Ban khoa hoc ty nhién cé thé img dung céng nghé théng tin dé day hoc. IV. GIA THUYET KHOA HQC ‘Néu 4p dung hop li, linh hoat céng nghé thong tin vao qua trinh Iya chon, bién soan bai tip Hoa hoc sé g6p phan nang cao himg thi khoa hoc cia hge sinh va sé nang cao duge chat lugng day hoc b6é mén Hod hoe 6 trudng trung hoc phd thong. V. PHUONG PHAP NGHIEN CU'U Dé tai da str dung phéi hgp cdc phuong phap nghién eu sau: 1, Nhém phuong phap nghién ctru li thuyét - Phuong php thu thap cae nguén tai ligu, - Phuong phdp phan tich, tong hgp cdc nguén tai ligu da thu thap. Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe http//ngoebinh.webdayhoe.net 2, Nhém phuong phap nghién ctru thie tién Phuong phap thyc nghiém su pham: Danh gid hé théng bai tap va sir dung cOng nghé théng tin trong vige day hgc bai tap Héa hoe. 3. Phuong phap xir li théng ké toan hoc Xw li, phan tich két qua thyc nghiém su pham. VI. NHUNG DONG GOP MOI CUA DE TAI 1, Lua chon, bi soan hé théng cae bai tip phan Hod hoc hitu co lép 11 Ban khoa hoc ty nhién véi sy hé tro ciia cong nghé théng tin. 2. De xudt mét s img dung quan trong cia céng nghé théng tin va cdc phuong tign ki thuat day hoc trong vige bién sogn cdc bai tip Hod hoc Hitu co nhim gittp hoc sinh dé ding hon trong vige nhfn thitc tri thite va tng cao hing thé hge tap cho hoe sinh. Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 4 http//ngoebinh.webdayhoe.net Phan II: NOI DUNG Chuong I: CO SO LY LUAN VA THUC TIEN CUA VIEC SU DUNG BAI TAP HOA HOC CO HO TRG CUA CONG NGHE THONG TIN I, Xu huéng déi méi phuong phap day hoc 1.1. Thye trang vige day hge Héa hge 6 cdc trudng phd thing hign nay Vige ap dung cée phuong phap day hoc hign dai va img dung cong nghé théng tin (CNTT) vao vige day hoc méi chi duge ap dung vio cdc tradmg déng tai cdc trung tim dé thi va cdc trudng chuyén, Céc trudmg tai cde khu vue khdc, dic bigt tai cdc trudng & khu vyc néng thén, mién nui va kinh té kém phat trién thi viée day hoctheo cde PPDH hign dai va 4p dung CNTT vao day hoc 1a mét van dé duéng nhu chua duge dé cap dén. anh gid chung vé gido duc phé théng hién nay cia nude ta la: - NGi dung day hoc con mang tinh han lm va thdp so véi cae nude trong Khu vue. - Trong qua trinh hoe, hoc sinh it duge hoat dng, ning vé nghe ging, ghi chép rdi hoc thuéc, it phai suy nghi, dong nao. - Thdi gian dinh cho hoe sinh hoat déng trong mét tiét hoc qua it, ké cd cdc hoat d6ng tay chan va hoat dng tr duy. Hoe sinh chua duge tré thanh chu thé cia hoat dng. Cac hinh thite hoat dng ciia hoe sinh cing don digu, chu yéu 1 nghe thay giang va chép vao v6, khéng thé hign duge tinh tich cye va chit dng sing tao. - Céc hinh thire hoat d6ng cia thay va céc PPDH cua thay str dung chua nhim vao yéu cdu t6 chtte cho hoc sinh hoat dng, khéng huéng vio rén Iuyén cho hoc sinh nang cao nang lye sing tao. Gido vién chua chi ¥ ding mite vio vige hinh thanh phuong phdp tu duy, dic biét 14 nang lye gidi quyét van dé cho hoe sinh. Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 5 http//ngoebinh.webdayhoe.net Chua cé bién phap hinh thanh timg bude nang luc gidi quyét vn dé tir thdp dén cao. - Cae PPDH cita thy sir dung chua thé hign duge phuong phap nhan thire khoa hoc b6 mén, dac biét ning vé thuyét trinh con it tmg dung thye tién va thi nghiém thy hanh, Cac phuong phap trye quan, PPDH tich cyte chua durge 4p dung hay dp dung nhung chit hrong khng cao. - Phuong phap nhan thire khoa hge die trung cla bd mén Héa hoc i TNHH chua duge thé hign trong nhigu tiét day trén lop, mot sé truimg die biét 12 cde truong tai cdc tinh ving ni, ving sdu, ving xa khéng sir dung cde phuong tién ki thudt day hoc hign dai. Qua qué trinh diéu tra thyc té, trao déi voi mét sé gido vién day hoc b6 mén Héa hoe tai cdc trréng THPT thuge dja ban tinh Son La ching t6i thdy rang, tai mét s6 trudng, di da duoc trang bj phong may tinh, may chiéu projector, tuy nhién viéc str dung cdc thiét bj dé cn rat han ché do trinh d6 cua gido vién, nhan thite clia hoc sinh va sé Iugng may méc, thiét bi. 1.2. Xu huéng déi mi phuong phap day hoc trén thé gidi va nuéc ta 6 Viét Nam, véi nhu cau phat trién, hi nhap quéc té, voi nguy co tut hau trén con duéng phap trién trong thé ki XXI dang ddi héi ching ta phai cdp thiét phai déi méi gido duc, trong d6 cin ban 1a déi moi vé phuong phap day va hoc. Day efing 14 vin dé dang duge quan tim ciia nhiéu cde quée gia khdc trén thé gidi trong chién luge phat trién ngudn nhan lye phye vu cho cde myc tiéu phat trién kinh té - xd hdi. Didu 28 Luat gido dye nude Céng hda x3 h9i chit nghia Vigt Nam (2005) di ghi rd: “Phuong phép gido dye phé thong phai phat huy tinh tich cy, ty giée, chit dong, sing tao cla hoc sinh; phi hop voi dic diém ciia timg 1ép hoc, mén hoe; boi duéng phuong phap ty hoc, kha ning kim viée theo nhém; rén luyén k¥ nang v4n Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 6 http//ngoebinh.webdayhoe.net dung kién thite vao thy tién; tac déng dén tinh cam, dem lai niém vui, himg thi hoe tap cho hoe sinh. Nghi quyét Dai héi Dang mét lan nita khang dinh “déi m6i phuong php day va hoc, phat huy tu duy sang tao va nang lyc ty sdng tao cla ngudi hoe, coi trong thyc hanh, thyc nghigm Lim chit kién thite, tranh nhdi nhét, hoc vet, hoc chay, d6i moi va hoan thign nghiém minh ché d6 thi ct... Cac ting dung cla CNTT da the su trao quyén chi déng hoc tap cho hoc sinh va ciing lam thay déi vai tro cia ngudi thay trong gido dye, Tir vai tro 1a nhan 16 quan trong, quyét dinh trong kiéu day hoc digu khién ngi dung, thi nay cdc thay c6 chuyén sang gitt vai tro li nguéi diéu phdi theo kiéu day hoc huéng tip trung vao hge sinh. Kigu day hoc huéng tp trung vio hoc sinh va hoat déng héa ngudi hoc c6 thé thyc hién duge mét cach tét hon véi sy tro gitp cla may tinh va céc phan mém cing nhu mang internet, V6i cdc churong trinh day hoc da méi truéng (multimedia) va duge chudn bi chu dado cé thé truy cép duge nhé cdc phuong tién siéu méi truéng (hypemedia) giup cho viée ty hgc cia hgc sinh tré nén thudn tién va dé dang hon bao gid hét. 1.3. Ddi moi phuong phap day hgc theo huéng day — hoc tich eye 13. Tinh tich eye trong hoc tap a. Khai nigm day hge tich eye Day hoe tich eye li thuft ngt ding dé chi nhiing phuong phap gido duc, day hoc theo huéng phat huy tinh tich cyc, chit déng, sang tao cla ngudi hoc. Phuong php tich cye huéng t6i hoat déng héa, tich ce héa hoat dong kién thite cia ngudi hoe, nghia [a t4p trung vao phat huy tinh tich cue cia ngudi hoc. Phuong phép tich cue him chira ca phuong php day va phurong php hoc. b. Tinh tich exe trong hoe tap. Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 7 http//ngoebinh.webdayhoe.net Tinh tich cue cia con ngudi duge biéu hign trong hoat dong, dc biét trong hoat dong chi déng cita chu thé. Hoc tap Ia hoat dng chi dao 6 lita tudi di hoc. Tinh tich cue hoe tap 18 tinh tich cue nhan thite, dic trumg 18 & khat vong hiéu biét, cé gang tri tué va nghi luc cao trong qua trinh chiém linh tri thite. 1.3.2 Cae du higu dic trung cia day hge tich eye é phan biét phuong phap day hoc tich cue va phuong phap day hoc thy dng nguoi ta thong cin cu vao cac du dic trung, co ban sau: a. Day hoc thong qua té chu cac hoat déng hoc tap cua hoc sinh Nguci hoe vai vai tro la déi tugng ctia hoat dong “day” déng thoi la chu thé cua hoat dong “hoc”. Nguai hoc duge cuén hut vao hoat déng hoc tap do giao vién t6 chute va chi dao, qua do kham pha nhung tri thie moi do gido vién sap dat. b. Day va hoc tru trong ren luyén phuong phap ty hoc Vige ren luyén phuyong phap hoc tp cho hoc sinh khéng chi la mét bién phap nang cao higu qua day hoc ma con la mét muc tién cua day hoc. c. Tang cong hoat dong hoc tap ca thé phéi hgp voi hoc tap hgp tac Trong mét lop hoc khéng thé co su déng déu vé trinh dé kién thutc, trinh d6 tw duy cling nhu kha nang tiép thu kién thitc cua hoc sinh. Vi vay, phai chdp nhan su phan hoa vé cuong d6, tién d6 hoan thanh nhigm vu hoc tap cua hoc sinh, Déng thoi trong qua trinh day hoc cin phéi hop hoat déng cia ca nhin hoc sinh va hoat dng hoc tap hop tac dé hoc sinh co co héi giup do In nhau va hoc tap tu ban hoc nham hoan thanh nh vu hoc tip da dé ra. d. Két hop sw danh gia cua giao vién voi ty danh gia cua hoc sinh Gido vign cn huong din, ren luygn cho hoc sinh ky ning ty danh gia dé co bign phap ty diéu chinh cach hoc cho phu hgp voi yéu cau hoc tap. Gido vién cin tao diéu kign thuan loi dé hoc sinh duge tham gia vao qua trinh danh gia, ty danh Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 8 http//ngoebinh.webdayhoe.net gia va danh gi nhau. Danh gia dung va diéu chinh kip thoi la nang lve rit thiét cho sy thanh céng trong hoc tAp. 1.3.3 Day hoc tich cwe trong day hoc Hoa hoc Day hoc tich cuc la qua trinh day hoc phat huy duoc cao 46 tinh tich cuc nhan thuc cua hoc sinh trong hoat dng hoc tap, no duge dua trén co so quan nigm vé tinh tich cue hoa hoat déng cua hoc sinh va ldy hoc sinh lam trung tam cua qua trinh hoc tap. Dé dat duge tinh tich eye trong day hoc edn phai déi moi tat ca cae qua trinh day hoc Hoa hoc. a. Qua trinh day hoc Hoa hoc Qua trinh day hoc Hoa hoc 1a mét hg toan ven bao gém cac thanh t6: Myc én day hoc, hoat déng day cua dich, néi dung day hoc, phuong phap va phuong ti giao vién, hoat déng hoc cua hoc sinh, hinh thuc t6 chic day hoc va két qua cua su day hoc. Cac thanh té nay co méi quan hé chat che, quan hé théng nhat va chi phéi Vin nhau. Muc dich day hoc xac dinh ni dung, cdu truc tién trinh va vige Iya chon phuong phap va phwong tign, hinh thuc t6 chute day hoc khac nhau. Theo phuong huong day hoc tich cue cdn dam bao tinh hé théng trong vie d6i moi, khai thac cac yéu t6 tich eye trong cae thanh t6 cua ca qua trinh day hoc hoa hoe. Vige di moi can duge thye hign tu sy doi moi muc tién giao duc, ndi dung day hoc. Khai thae cac yéu t6 tich cue trong hoat déng day va hoat déng hoc, st dung phuong phap va phuong tign day hoc, hinh thuic t8 chtic day hoc va déi mdi phuong phap kiém tra danh gid két qua hoc tp ctia hoc sinh dé co duge hinh anh chan thye vé két qua cia qua trinh day hoc. b. Diém moi trong déi moi muc tigu day hoc Do yéu cau phat trién xa héi huong toi mét xa hdi tri thue nén muc tiéu day hoc cing can phai dugc thay déi dé dao tao ra nhtmg con nguoi dap ung duoc Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 9 http//ngoebinh.webdayhoe.net nhig doi hoi cua thi truong lao déng va nghé nghigp cing nhu cuéc séng. Co kha nang hoa nhap va canh tranh quéc té, dac bigt la co nang luc hanh déng, tinh sang tao, ning d6ng, tinh ty lye va trach nhigm, nang luc céng tac lam vige, nang luc giai quyét cac van dé phutc hop va kha nang hoc tp suét doi. Hign nay, o nuoc ta dang tién hanh déi moi giao duc, myc tiéu cua cac cdp hoc, bac hoc co su déi moi tap trung vao vige hinh thanh nang lye nhan thutc, ning Ive hanh dong, nang lye giai quyét van dé, nang lye thich ung cho hoe sinh, Mnue tiéu cua vige day va hoe Hoa hoc tap trung nhiéu hon toi vige hinh thanh nang lyre hanh déng cho hge sinh, Nang lye hanh d6ng la kha nang thy hign 6 higu qua va co trach nhigm cac hanh déng, gidi quyét cde nhigm vy, van dé thudc finh vie nghé nghiép, xa hdi hay ca nhan trén co so hiéu biét, co Ki nang, ki xao va co kinh nghigm cung nhu sy sin sang hanh d6ng. Vé cdu true nang lye hanh déng la su gap nhau gitta cac nang lye chuyén mén, nang le phuong phap, nang Iue xa hi, nang lyc ca thé ma tao thanh. Ngoai nhing kién thuc, Ki nang co ban ma hoc sinh can dat duoc ta cdn chu y nhiéu hon toi vigc hinh thanh cac Ki nang van dung kién thie, tién hanh nghién curu khoa hoe nhu: - Biét quan sat thi nghigm, phan tich, dy doan, két ludn, kiém tra két qua va mé ta. - Phan loai, ghi chép théng tin, dé ra cae gia thuyét khoa hoe, giai quyét van 8, hoan thanh nhigm vu tim toi nghién cutu khoa hoe. - Bid thyc hign mét sé thi nghigm hoa hoc tr don gidn toi phufc tap theo hung déc lip va hoat déng theo nhom. - Van dung kién thie dé giai quyét mét sé van dé don gian cua cudc séng co lin quan toi hoa hoc. Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 10 http//ngoebinh.webdayhoe.net Trong cac hoat dng, chu trong toi vige déng vién hoc sinh tr phat hién va giai quyét mét cach chu déng, sang tao cac van dé thy té co lién quan toi hoa hoc. ¢. Déi moi n§i dung day hoc Hign nay chung ta da tién hanh déi moi néi dung chuong trinh va sach giao khoa ¢ cac cp hoc. Chuong trinh trung hoc phé thong dam bao cung cp cho hoc sinh mét hé thong kién thuc hoa hoc phé théng co ban, hién dai, thiét thc co nang cao vé Hoa dai cuong, Hoa vé co, Hoa huu co, Phan tich hoa hoc va Hoa hoe voi cac van dé kinh té, xa hdi, méi traong. Cac néi dung cu thé duoc thé ign trong chuong trinh sach gido khoa, d. Déi moi hoat déng day hoc cua giao vién Trong hoat déng day cua ngudi giao vién can chu trong dén vai tro thiét ké, t6 chuc, diéu khigén cac hoat déng cua hoc sinh 4é dat muc tiéu nham kich thich hoat déng nhan thi tich cye cua hoc sinh, day hoc sinh lam viéc déc lap, hinh thanh nang luc hanh déng, nang luc giai quyét van dé. Cac hoat déng cua giao vién bao gém: + Thiét ké, ké hoach gig hoc bao gém cac hoat déng cua hoc sinh theo cac muc tigu cu thé cla méi bai hoc hoa hoc ma hoc sinh cin dat duge. +T6 chic cde hoat déng trén Idp dé hoc sinh hoat déng ca thé hay hoat dong theo nhom nhu: - Néu ra cae van dé can tim hiéu, giup hoc sinh hiéu ro van dé. chue cac hoat déng tim toi, phat hign tri thuc va hinh thanh Ki nang hoa hoc. - Van dung kién thie giai quyét cae vn dé thyre té dt ra. + Dinh huong, digu chinh cac hoat déng nhu: Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe u http//ngoebinh.webdayhoe.net - Chinh xac hoa cac kién thie hoc sinh thu duoc qua cac hoat déng hoc tap: M6 ta hign tuong thi nghiém, giai thich cac két ludn vé ban chat hoa hoc, cac méi lién hé ma hoc sinh tim toi dugc, cac khai nigm hoa hoc moi dugc hinh thanh... - Thong bao, cung cap thém mét s6 théng tin ma hoc sinh khong thé tu tim toi duoc théng qua cac hoat d6ng trén lop. + Thiét ké va t6 chute thye hign vige su dung cac phuong tign truc quan, higén tuong thye té, thi nghiém hoa hoc, m6 hinh mu vat, phuong tign ki thuat, céng nghé th6ng tin... nhu 1 nguén kién thutc, tw ligu théng tin dé hoe sinh khai thae, tim toi, phat hign nhimg kién thutc, ki ning hoa hc mdi + Tao diéu kign dé hoc sinh duge thé hign sy higu biét cua minh va duge van dung nhiéu hon nhung kién thuc thu duge dé giai quyét mét sé van dé co lién quan toi hoa hoc trong doi séng san xuat. . Hoat déng hoc tap cua hoc sinh chu trong toi viée phat huy tinh y chi. Qua trinh hoc tAp tro thanh qua trinh hoc sinh ty hoc, ty nhan thuc, tu kham pha, tw tim Trong hoat déng hoc tap cua hoc sinh ca tich cc nhan thie, su né lye trong hoat déng tri tug, trong nhan thuc toi tri thc mét cach chu déng tich cue. Nhu vay, da co qua trinh chuén hoa tu qua trinh tiép thu kién thuc mét cach tha d6ng thanh qua trinh tw hoc, ty phat hign va giai quyét van dé duai sy chi dao cua giao vién. Trong qua trinh hoc tap hoe sinh cn tién hanh cac hoat déng nhu: + Nghién cifu ndi dung tu ligu hoc tap, tyr phat hign van dé hoc nim bat van dé do gido vign dura ra (cde nhigm vu hoc tap do gido vién thiét ké dé ra). - Phan tich tw ligu, dura ra cdc dyr doan li thuyét. - Phan doan, suy luan, dé ra cac gia thuyét khoa hoc. - Dé xudt cac phuong huong giai quyét theo cac gia thuyét. Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 12 http//ngoebinh.webdayhoe.net |, giai thich hign tuong va - Suy luan, tién hanh thi nghiém. Quan sat, m6 dua ra cac két luan. - Bao cao két qua hoat d6ng cua ca nhan, cua nhom. Hoje tién hanh: - Suy nghi tra Idi cde cdu hoi cua gido vién hojc cde van dé do hoc sinh khae nén ra, - Giai bai toan hoa hoc tu: phan tich dé bai, chon phuong phap giai, thuc hig cac buoc giai va rut ra két lun. - Thao lun theo nhom, tom tit ede y kién trong nhom, két lun. + Van dung kién thifc, ki nang da thu nhan duge dé gidi thich mét sé hign tuong hoa hoc xay ra trong thy té doi séng, san xudt. Cac hign tuong thy té nay co thé do gido vién néu ra hodc t6 chute cho hoc sinh ty thao luan néu ra. + Ty danh gia va danh gia sy nim ving kién thuc, Ki nang cua ban than va cuia ban hoe. Vi vay, khi t6 chuic cac hoat déng hoc tap cua hoc sinh ta cdn chu y: - Trong gid hoc, hoc sinh can phai dugc hoat déng nhiéu hon (ca hoat déng tri tug va thi nghiém, thyc hanh). - Tao diéu kign dé hoc sinh chu déng, tich cu trong hoat déng nhan thuc dé chiém finh tri thutc, Ki nang. - Déng vién hoc sinh co y thy va co ki nang van dung kién thye da hoe vao hoat d6ng thu tién. Nhw , trong hoat déng hoc tap, hoc sinh khéng chi nam ving duge nhing kién thiic, ki nang can Tinh hi ma quan trong hon 1d Ki ning hoat dong tr duy, hoat déng thuc tién dé tim toi, phat hign ra van dé cdn nghién cuu, finh hi. Te do, hoc sinh co duge nhtmg Ki ning hoat déng hoc tip, dé xudt va thuc hign viéc Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 13 http//ngoebinh.webdayhoe.net giai quyét van dé mét cach linh hoat va sang tao, co ki nang danh gia va tw danh gia, nit ra bai hoc va van dung vao thy té doi séng. g. Su dung phwong tién day hoc Trong day hoc hoa hoc, ngoai st dung cac thi nghiém hoa hoc giao vién cin su dung cac phuong tign day hoc khac nhu: biéu bang, hinh vé, m6 hinh, mau vat, cde phuong tign Ki thuat: bing hinh, may chiéu, may tinh, cae phan mém day hoc... Cae phuong tign ki thuat day hoc thudng duge swt dung dé minh hoa cho Idi gidng cuia gido vien. Theo phurong hung day hoc tich cue, dé tao digu kign cho hoc sinh tham gia vao hoat déng nhan thc, gido vién can str dung cae phong tign day hoc nhw ld nguén tri thie dé hoc sinh tim toi, phat hién ra tri thc can Tinh h6i. Giao vign su dung cac phuong tign day hoc phéi hgp voi loi giang theo phuong phap nghién cuu, t6 chic cho hoc sinh tim toi, nghién ctu qua cac phuong tign day hoc do ma mut ra cac két lun II. Bai tap hod hoc. II.1. Khai nigm bai tap hod hoc 11.1.1 Khai nigm bai tap Theo tir dién tiéng Viét, bai tap 14 bai giao cho HS lam dé van dung kién thire di hoc, con bai todn 14 vin dé can giai quyét bing phuwong phap khoa hoc. Theo cde nha ly luan day hoe Lién X6 (cdi), bai tp bao gdm ca cau héi va bai toan, ma trong khi hoan thanh ching, HS nim duge hay hoan thign mét tri thire hoc mét ky ning ndo dé, bing cach tra Idi van dap, tra loi viét hode c6 kém theo thy nghigm. Hign nay & mude ta, thudt ngit “bai tap” duge ding theo quan nigm nay. 11.1.2 Khai niém bai tap Héa hoc Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 4 http//ngoebinh.webdayhoe.net Cé thé hiéu, bai tap Héa hoc 1a nhig bai duge Iva mi ch phi hgp voi néi dung r6 rang, cy thé. Muén giai dugc nhimg bai 4p nay ngudi hoc sinh phai biét suy luan logic dya vao nhung kién thirc da hoc, phai sir dung nhimg hién tuong Héa hoc, nhing khai niém, nhiing dinh luat, hoc thuyét, nhimg phép toan... 1.2. Phan loai bai tip hoa hgc + Co sé phan loai bai tip Héa hoe Nhin chung bai tap Héa hoe ¢6 nhigu dang khde nhau, nhung dé phan loai cdc dang bai tap Héa hoc ngudi ta dya vao mét s6 co sé nhu sau: - Dua vio ndi dung cu thé cua bai tap dé. - Dya trén co sé tinh die thi cua van dé can nhién ciru, - Dya vio myc dich day hoc. + Phan logi bai tap Héa hoc: Cé nhiéu cach phan logi bai tap Héa hoe, tuy nhién, cin ctr vao hinh thite ngudi ta cé thé chia bai tap hod hoc thanh hai nhém lén: Bai tap ty luan (tric nghiém ty luan) va bai tp trac nghiém (tric nghiém khdch quan). * Bai tap tw lugn: Khi lam bai, HS phai viét trinh bay cau tra 1éi, phai ly gidi, lap Iudn, phai chimg minh bang ngén ngt cua minh. Trong bai tap ty ludn, lai chia ra: bai tap dinh tinh, bai tap dinh Iugng, bai tap ¢6 sir dung hinh vé, bai tap thu té.,. dya vao tinh chat, ndi dung bai tap. Gan day, viéc kiém tra dinh gid HS da chuyén dan sang tric nghi¢m nhung bai tap ty ludn vin dang duge phat trién va str dung kha rong rai do nhing wu diém cua né nhu: do duge kha ning déc lip suy nghi, phat huy duge tinh sang tgo cia HS.... Va dé ting cudng himg thi hoe tap, nghién ctu hod hoc cho HS, bai tip thye té, bai tip 6 sir dung hinh vé hign nay cfing duge chi trong xay dung. * Bai tap tric nghiém: Khi lim bai, HS chi phai doc, suy nghi dé Iya chon dap 4n ding trong sé cc phwong an da cho. Théi gian gidnh cho méi cau tir 1 - 2 Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 15 http//ngoebinh.webdayhoe.net phat. Bai tap nghiém duge chia thanh 4 dang chinh: Dang dién khuyét, dang ghép d6i, dang ding sai, dang nhiéu Iya chon. Hign nay, bai tip tric nghiém dang nhiéu Iya chon 1a loai bai tap thong dung nhat do nhimg wu diém cia né nhu: C6 d6 tin cay cao, tinh gid tri tot hon (do duge kha nang nhé, ap dung cac nguyén ly, dinh luat, tng quat hod...), that sw khach quan khi chim bai (diém sé cia bai tric nghiém khdch quan khéng phy thude vao chit viét, khd nang dién dat cia HS va vio trinh d6 ngudi chdm bai)... Cé nhigu cach phan loai bai tap, mdi céch phan loai c6 nhimg wu va nhuge diém rigng ciia né, thy méi trong hop cu thé ma gido vién sir dung hé théng phan Joai nay hay hé théng phn loai khac hay két hop cdc cach phan loai nhiim phat huy hét uu diém ciia n6. Thudng gido vién sir dung bai t{p theo huéng phan loai sau: Bai tap gido khoa: Thuéng duéi dang c4u héi va khéng tinh toan nhim 1am chinh xac khai niém; cing c6, hé théng héa kién thite; van dung kién thie vao the tién. Cc dang hay gap: viét phwong trinh phan img, hoan thinh chudi phan tng, nhan biét, digu ché, tach chat, gii thich hign tuong, bai tap vé tinh chat Héa hoc cae chat... C6 thé phan thanh 2 loai: + Bai tap ly thuyét (cing 6 ly thuyét da hoc) + Bai tap thc nghigm: vira cing cé ly thuyét vita rén luyén cdc ki nang, ki xao thye hank, e6 y nghia én trong vige gin lién ly thuyét véi thye hanh. Bai tp dinh Iugng: La nhing bai tap gn lign véi tinh todn, thao tac trén cdc sé ligu dé tim duge sé ligu khdc, bao him 2 tinh chat todn hoe va Héa hge trong bai. Tinh chat Héa hoc: ding ngén ngit Héa hoc va kién thite Héa hoe va cae phuong trinh phan img xay ra méi gidi duge. Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 16 http//ngoebinh.webdayhoe.net Tinh chat toan hoc: ding phép tinh dai s6, qui tic tam sudt, gidi hé phuong tinh... Héa hgc 14 m6t mén khoa hoc ty nhién, lién hé mat thiét véi Toan hoc, Vat y, Sinh hoe, 43 Hign nay, cdc bai tap Héa hoc dang phat trién theo huéng tng cudmg tinh thye tién, diém nay cing gép phan phat trién tw duy logic cho hoc sinh. rén luyén tu duy Héa hoc cho hoe sinh, gidm dan thuat todn phite tap. 1.3. Tac dung cia bai tap hoa hoc Trong qué trinh day hoc b} mon Héa hoe & truéng phé théng, bai tap Héa hoe gitt mt vai tro hét site quan trong trong vige thyc hign tét va hoan thanh mye tigu dao tao, né vita 1a mye dich vita 1a ndi dung vita 1a phuong phuong phap day hoe rat c6 higu qua. Bai tap Héa hoc khéng chi cung cdp cho hoe sinh hé théng cdc kién thire ma cén gitip cho hoc sinh thdy duge niém vui khdm pha va két qua cia qué trinh nghién citu tim t0i khi tim ra két qua cita bai tap Héa hoe. Tir dé, hoc sinh . Ben canh dé, déi vii viée thdy duge niém hung phn, y tri phan dau trong hoc ta day hoc Héa hoc 6 phé théng, bai tap Héa hoc cting cé vai tré hét suc to lén, duge thé hién qua mét sé vai tro nhu sau: - Lam cho HS hiéu sau hon cdc khdi nigm, dinh luat di hoc va rén luyén ng6n ngtt hod hc cho HS. - Dao su, mo réng sw hiéu biét cia HS mét cach sinh d6ng, phong phi ma khéng lam nang né khéi lurong kién thite cua HS. - La phuong tign 6n tap, cing cé, hé théng hod kién thite mot cach tét nhat, - Tao diéu kign phat trién tw duy HS. - Théng qua vige gidi bai tap, rén cho HS tinh kién tri, kién nbn, tinh link hoat, sing tgo... Véi cdc bai tap thye hanh cén gifip hinh thanh & HS tinh cén than, tiét kigm, téc phong lim vige khoa hoc: chinh xéc, ti mi, gon gang, sach s®, ... IIL. Vai trd cia cOng nghé théng tin va truyén thong trong day hoc Héa hgc Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 7 http//ngoebinh.webdayhoe.net TIL.1 Céng nghé théng tin va truyén thong (ICT) + Céng nghé théng tin Céng nghé thong tin, viét tit CNTT, (tiéng Anh 1a: Information Technology, viét tit 1a IT) 1 nganh img dung céng nghé quan ly va xir ly thong tin, dae bigt trong cdc co quan té chite ln. Cu thé, CNTT 1a nganh sir dung may tinh va phan mém may tinh dé chuyén Gi, luu trit, bao vé, xir ly, truyén, va thu thap théng tin. 6 Viét Nam thi khdi niém Céng nghé thong tin duge hiéu va dinh nghia trong nghi quyét 49/CP ky ngay 04/08/1993 vé phat trién céng nghé théng tin cia chinh phi Vigt Nam, nhu sau: "Céng nghé théng tin 1a tap hgp cde phuong phap Khoa hoc, cdc phuong tign va cong cy ky thudt hign dai - cha yéu 1a ky thudt may tinh va vién théng - nhim t6 chire khai théc va str dung cé higu qua cdc ngudn tai nguyén théng tin rat phong phi va tiém nang trong moi linh vuc hoat dng ctia con ngudi va xd hdi.” Trong hé théng gido due Phuong Tay, CNTT da duge chinh thite tich hop vao chuong trinh hoc phé théng. Ngudi ta da nhanh chéng nhan ra ring ni dung vé CNTT di cé ich cho tat ca cdc mén hoc khdc. V6i sy ra doi ciia Internet ma cdc két ndi bang thong rong t6i tat cd cdc trudng hoc, 4p dung ciia kién thirc, ky ning va hiéu biét ve CNTT trong cdc m6n hoe da tro thanh hién thyc. + Céng nghé théng tin va truyén thong Céng nghé théng tin va truyén thong (ICT — 1a viét tit cua cum tir tiéng Anh: Information & Communication technology) IA mét trong nhiing Tinh vue phat trién nhanh nhat da va dang va sé xim nhp, lm thay déi tét ca cdc linh vye trong cuge séng. Tuy nhién, giéo duc duéng nhw 1a linh vue rat cham thay déi Ngudi gido vién da quen lén lép voi bang den va phan tring, véi sich va vo. ICT con xa la voi rat nhiéu céc thay cé khéng chi 6 cdc bac tiéu hoc, trung hoc ma ngay ca voi cdc Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 18 http//ngoebinh.webdayhoe.net truéng dai hoc. Nguyén nhan gay ra sw chm thay déi trong nganh gido duc khong chi do diéu kién vé co so vat chat ma cdn do mét phan gido vién chua thyc su hiéu biét vé linh vue ICT. IIL. 2. Cong ngh¢ thong tin vA day hoc Héa hgc Hoa hoc 1a mét khoa hoc cua cdc biéu tuong, tat cd cc két qua nghién ctu vé cdc chat va su bién déi cla chting déu phai duge biéu dién dudi dang cdc phuong trinh phan img Héa hoe, cde dé thi, so dé, biéu bing... Tat ca cée biéu tugng dé dé c6 thé duge trinh bay m6t cach trye quan nhat nho tng dung ICT. Sir dung may tinh nh céng cy day hoc hay nhw [a phuong tign gép phan nang cao tinh tich cy trong day — hoc la dé khai thae diém manh cua Ki thudt hign dai hd tro cho qué trinh day ~ hoc. May tinh 6 thé mé phéng nhiing hién trong khong thé hodc khéng nén xy ra trong nha trudng, khong thé hodc khé thé thye hign nhé nhimg phuong tién khac. Viée m6 phéng cé thé tranh duge nhing thi nghiém nguy hiém, vuot qué nhiing han ché vé thdi gian, khong gian va kinh phi. May tinh 6 kha nang hu trit mét Iugng théng tin rét lon va tdi hién ching duéi nhimg dang khac nhau trong théi gian han ché. May tinh cé thé ding nhu mét may soan thao van ban tuyét voi. Ngudi gido vién cé thé ding né dé chudn bi bai ging, noi dung day hoe... va chinht siza, bé sung, cp nhat thong tin cho bai giang tuén méi, lun phong phit v: th dong... May tinh cing tao ra cdc bang tinh véi nhiing cOng thite hay chuong trinh duge cai dat sfin va do dé c6 thé giup ngudi hoe trong vige diéu tra, nghién citu... va mAy tinh cé thé hé try tét cho nhing ngudi hoc khdc nhau tir ngudi cé tai nang t6i ngudi bj khuyét tat... My tinh cdn cho phép hgc sinh hgc theo nhiing bude riéng ciia minh, do dé 6 thé tiét kiém duge nhiéu thoi gian day hoe trén Iép, tao nén kha nang ca thé hoa trong hoc tp cia hoc sinh. Cac chong trinh day hoc trén may tinh cdn tao digu kién cho hoe sinh ty cing cé nhimg kién thie ma minh chua nim ving. Mé phéng Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 19 http//ngoebinh.webdayhoe.net trén may tinh gitip hoe sinh ty rén luyén ki nang thye hanh, lam bai thi nghiém ma khéng can cé trang thiét bi thyc. Bang viéc néi mang, may tinh cé thé cung cdp cho ngudi st dung nhimg chuong trinh phan mém may tinh duge tao ra dé gidi quyét mt sé vin dé dic biét di gitp cho théng tin da dang ti nhiéu nguén cung cdp tham gia trong mang. Cé ngudi sit dung khéng can tén nhiéu thi gian nghién ciru cach gidi quyét m thyc hign vn dé mét cdch nhanh chéng, chinh xée va higu qua cao. it hing diém can lwu y khi sir dyng may tinh va CNTT trong day hoc - Can phai dit CNTT trong toan b6 hé théng cdc phuong phap, phuong tign day hoc nhim phat huy site manh téng hgp cua ca hé théng d6. - May tinh khéng thé tha tiéu vai trd cia ngudi thdy, ma trai lai cdn phat huy higu qua hoat dng cua gido vién trong qua trinh day hoc. Nhu da khang djnh, may tinh duge str dung nhu céng cu day hoc cia gido vién, céng cu nay di cé hig dai t6i dau cing khéng thé thay thé hoan toan vai trd cla ngwéi thay trong qua trinh day hoc. Ching ta cha trong tim céch phat huy vai tré, tac dung cua ngudi thay nhung theo nhimg huéng khéng hoan toan giéng nhu trong day hgc thong thuong. - Trénh xu huéng lam dyng méy tinh nhw bai trinh dién véi cae higu img, mau sic Ide logt, thiéu tinh su pham, II1.4. Nhimg wu diém cia viée img dyng CNTT vao day hoc Day hoe, xét vé hinh thite tién hnh 1a mOt qué trinh truyén théng hai chigu, Vi vay, vige img dung CNTT vao day hoe néi chung va nhim nang cao tinh tich cue trong day — hge néi riéng 1d xu huéng tat yéu ca théi dai, So di nhu vay 14 vi CNTT cé nhiing wu thé, nhiing thé manh. Cac thé manh ma CNTT mang lai cho ngudi sit dung né 1a: Téc d6 cao, tinh nhat quan, chinh xdc va én dinh. Nhiing thé manh nay cia CNTT hoan toan phi hgp va dap img duge nhimg yéu cau méi trong viéc day — hoc. Ngoai ra, CNTT cdn mang lai cho nguéi str dung nhimg img dung Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 20 http//ngoebinh.webdayhoe.net quan trong nhu: thu thap, xi Ii, lun tri va truyén tin higu mot cach nhanh chéng, higu qua. CNTT sé kim thay déi khong chi ngi dung ma ca phuong phap day hoc: anh, am thanh. - Cé thé Lim bai day hoc sinh dng, hép din théng qua hin - Cé thé tién hanh cdc thi nghiém minh hoa tryc tiép trong khi ging. - Cé thé chi ra cdc tai ligu tham Khao, cn thiét ngay trong Ide ging. - Ngudn théng tin da dang, phong phi, sinh déng va cé ca yéu té bat ngo. - C6 thé dé dang hung din hoc sinh ty hoc, ty nghién ctru. ILLS. M6t s6 phan mém dé thiét ké bai tap Héa hoc Phan mém Chemoffice ChemOffice la mét phan mém héa hoc néi tiéng voi rat nhiéu tinh nang, ho trg nhiéu cho nhiéu phan mém héa hoc khdc, phién ban méi nhdt cho dén thoi diém hién tai la ChemOffice 2008. Cé thé ding ki va tai bin mién phi tai www.camsoft.com 1. CAI DAT PHAN MEM. Bude 1: Nhip dup vao file Install Thai gian dé nhdn nut tiép tue khoang 1-5 phut (tity thuge vao cdu hinh cia may tinh) Buée 2 : Dang ki Sau mét théi gian khi xudt hign hp thoai yéu cdu ding ki, dién ding ki (Cac ndi dung cé danh dau * ¢6 tinh chat bat bude), nhdn Activate dé hoan tét dang ki va tiép tuc cai dat Bude 3: nut OK -Nhan nuit Next —Nhip chuét vao cdc 6 vudng dé khéng phai cai dat mét sé chuong trinh khong can thiét nhu Inventory, E-Notebook, BioAssay, sau dé tiép tuc nhdn nut Next Bude 5: nuit Begin mit Next Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe a http//ngoebinh.webdayhoe.net Tich chon Accept the Items of the License agreement, —Nhin chon nut Next cho méi lan hién thi théng bio Birdie 6: =Nhan niit Install nit Finish An mit Yes dé khéi d6ng lai may tinh. II. SU DUNG CHEM DRAW 1. Khoi dng chwrong trinh Chon Star Programs/ChemOffice 2006/ChemDraw Ultra 10.0 @ mreoeneen events 2. Thi dy minh hoa Thi dy 1: Vé phan tit toluen copy sang MS.Word - Nhip chué ti. vo mét trong hai biéu tugng trén thanh céng cy dé hra chon phan Copyright © Vo Ngoe Binh, Day va hoe Héa hoe n http://ngoebinh.webdayhoe.net - Sau khi chon phan ti cin copy, vao menu Edit chon Ign coppy hod sir dung té hop phim Ctrl + C - Mé chuong trinh Word, dit con tré vao vj tri can dan trén man hinh soan thao, sau dé vao menu Edit chon Iénh Paste hod nhdn déng thi t6 hop phim Ctrl+ v Thi dy 2: iét phuong trinh héa hoc cita phenol voi Brs ON + 38 — + 3HBr 2 Z Br SU DUNG CHEM 3D 1. Khéi ddng chuong trinh Chon Star Programs/ ChemOffice 2006/Chem3D Ultra 10.0 Khi xuat hign hp thoai Chem 3D OpenGL Setup, Iya chon chire nang 2 (ahu hinh vé), chon Enable nhip chugt chon vao 6 I have read. dé khong hién thj théng bdo trong cdc Lin khoi dong sau, rdi nhip OK dé bit dau. Copyright © Vo Ngoe Binh, Day va hoe Héa hoe 2B http://ngoebinh.webdayhoe.net 2. Man hinh lam viée cia chong trinh Thanh céng cy 3D Li ed a 7. Secret oe eo i i lh as ibs 0 Leet eal Boe 3. Mé hinh phan tir (dang 3D) a) V8 cde phan tir don gin, Vi dy: CHe: C2Hs; CoH Cfeh 1: Nhip chudt vao biéu trong LAL, sau dé dua ra ngoai man hinh, dén vi tri cin vé va nhip chudt. - Khi dé xudt hién m6t khung mau tring cho phép nhap ki ty tir ban phim, go phan tir can biéu dién (vi du: C2H4) tir ban phim. - Nhn Enter dé xem mé hinh phan ti. Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoe Héa hoe 4 http://ngoebinh.webdayhoe.net Vi & dang 3D nén dé xem phan tir 6 cdc géc d6 khdc nhau, nhap chudt vao bigu tugng 22 (Rotate) trén thanh céng cy, sau dé dua con tré ra ngoai man hinh tai vi tri c6 phan tir nhn gitt chudt trai va di chu6t. é xem phan tir dang 6 cdc dinh dang khac chon ché 49 hién thj trén thanh cOng cu, vi du: dang cdu va que (Ball & Stick) Céch 2: Chon biéu tugng (lién két don, nguyén tt...) trén thanh céng cu sau dé dua ra ngoai man hinh d b) Véi nhiing phan tir phitc tap, thuémg duge thy hign theo cée buéc sau: Bude 1: Ding chwong trinh ChemDraw dé vé cong thire dang 2D Thi dy: phan tir 2,4,6-trinitro phenol (axit picric) OH oN SS e NO2 NO2 Buréc 2: Coppy phan tie vita vé & ChemDraw va dain (Paste) vio Chem 3D Dan phan tir vita vé vio Chem 3D bing cdch vio menu Edit chon Paste hodc nhin déng thoi té hop phim Ctrl+V Copyright © Vo Ngoe Binh, Day va hoe Héa hoe 25 http://ngoebinh.webdayhoe.net “Phin mém Science Teacher’s Helper Cai dit phan mém: Nhap dip chudt vao biéu tong sau: i aera Habesance, re, Khi dé man hinh sé hign ra nhu sau: Welcome to the Science Teacher's Helper Setup Wizar Nesullnaliscence Tanchere ber 2a ose Nhap dup chudt vao phim Next, Next, Install va Finish dé két thuc phan cai dat, Man hinh lam viéc cia phan mém Seience Teacher’s Helper bao gom cac thanh cng cy hé tro cho cdc mén khoa hoc nhu Vat ly, Héa Hoc, Toan hoc. Déi véi cdc tmg dung Héa hoc, cdc céng cu hé trg cho soan thio MS.Word cia phan Copyright © Vo Ngoe Binh, Day va hoe Héa hoe 26 http://ngoebinh.webdayhoe.net mém Science Teacher’s Helper cho phép vé cde dung cu thi nghiém H6a hoc mot cach nhanh chéng, chinh xéc. Cée eéng ey vé dung cy thi nghiém nhu sau: fe A et fon Dok Ue in Pras ear mefdme Giri BommeiceSekd Pitta tat | A asl tp + Testa WU AIAL TO add otk gTaME ICO ee ae Doors TTT T VTP MI VTTDEL TU edSe-EL eke eS Gogsak | loc otay Dowie ATRERRRRETTENSS DUUAG dG 800! gaeeem) fo] [ome Hoowicdsnoe (LID DPFDORSSS SAUD LOCO DGUUU eRe EAI Tite lebs: eit : TIEU KET CHUONG I Chuong | da téng quan thye trang day hoc Hoa hoc hién nay, nhu cau va xu hudng déi moi PPDH Héa hoe noi chung, day hoc phan bai tap Héa hoc noi riéng, trong d6 nhdn manh vai trd cia CNTT & TT. Xuit phat tir nhiing dic diém ctia thoi dai ngay nay, véi nhiing Igi thé va chite ning c6 duge cla CNTT; chite ning, vai trd cia bai tap trong qua trinh day hoe va qua phan tich nhig thuan lgi khi mg dung CNTT vio vige nang cao tinh tich eye trong day hoc efing nhu CNTT li co sé 6 thye hign déi méi muc tigu gido dye dao tao hign nay, ching ta thay duge vige img dung CNTT vio viée déi méi phuong phap day hoc Héa hoc néi chung va img dung CNTT vao viée bién soan va day bai tp Héa hoc néi rigng 1A vO cing cin thiét, Chuong 1 ciing so bé gidi thiéu céc phan mém Chemoffice va Science Teacher’s Helper li nhiing phan mém chuyén dung dé thiét ké, bién soan cdc bai tp Héa hoc trong luan van. Copyright © Vo Ngoe Binh, Day va hoe Héa hoe 27 http://ngoebinh.webdayhoe.net Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe http//ngoebinh.webdayhoe.net 28 Chuong IT: HE THONG CAU HOI, BAI TAP HOA HQC PHAN HOA HOC HUU CO LOP 11 - BAN KHOA HOC TY NHIEN. I. Cac diém cAn nim ving khi day hoc phan bai tap héa hoc hitu co lép 11. 1.1. Co sé cAn thiét khi giai bai tap héa hoc 1.1.1. Mt sb phrong phap giai bai tap + Tinh theo cng thite va phuong trinh phan img. + Phuong php bao toan khéi lung. + Phuong phdp tng giam khdi lugng. + Phuong phép bao toan electron, + Phuong php ding cdc gid trj trung binh, + Khéi luong mol trung binh: - Héa trj trung binh. - Sé nguyén ti C, H... trung binh. - $6 lién két p trung binh. - Sé hydrocacbon trung binh, - $6 nhom chit trung binh... + Phuong phap ghép dn sé. + Phuong phdp ty chon lugng chat. + Phuong phap bign ludn... 1.1.2. Co sé dé hoc sinh nam virng va giai bai tap tot + Nam chic ly thuyét: Cae dinh luat, qui tic, ede qué trinh héa hoe, tinh chat ly héa hge etta cde chat. + Nim duge ce dang bai tap co ban, nhanh chéng xéc dinh bai tip can gidi thudc dang bai tap nao. + Nam duge mét sé phuong phép giai thich hyp voi timg dang bai tap. Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 29 http//ngoebinh.webdayhoe.net + Nim duge cée bude gidi mt bai toan hdn hop néi chung va véi timg dang bai néi rigng. + Biét dugc mot sé tha thuat va phép bién déi todn hoc, cach gidi phuong trinh va hé phwong trinh bac 1,2... 1.1.3. Cée bude giai bai tip trén lop + Tém tat dau bai mét cach n; in gon, Bai tap vé cac qué trinh héa hoc c6 thé diing so d6. + Xir ly cde s6 ligu dang thé thanh dang can ban (c6 thé bude nay trudc khi tom tit du bai). + Viét cdc phuong trinh phan img xay ra (néu c6) + Goi ¥ va huéng din hoc sinh suy nghi tim Idi gidi: - Phan tich dit kién cia dé bai xem tir dé cho ta biét duge nhimg gi. - Lién hé véi cdc dang bai Ap co ban da gidi. ~ Suy lun nguge tir yéu cdu cita bai toan. + Trinh bay di giai. + Tom tit, hé théng nhimg van di thiét, quan trong rat ra tir bai tap (vé kién thic, ki nang, phuwong phdp). 1.1.4. Co sé thye tign Thuc té nhiéu trudng phé thong, sé tiét héa trong tuan it, phan 16n ding vio vige gidng bai méi va ciing cé cdc bai tip co ban trong sich gido khoa. Bai tap gido dc bi khoa mé réng va ip toan chi duge dé cAp 6 mite thdp. Khi doc dé bai tap hda nhiéu hoe sinh bj king ting khéng dinh huéng duge cich giai, nghia 18 chia higu r6 bai hay chua xc dinh durge méi lién hé gitta gid thiét va cai can tim. Cc nguyén nhan Lim hge sinh king ting va sai Lim khi giai bai tip héa hoe: - Chua hiéu mét cdch chinh xéc céc khéi nim, ngOn ngit héa hoc (vi dy nhu: néng 46 mol, dd loding, dic, vita dil...) Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 30 http//ngoebinh.webdayhoe.net - Chua thudc hay hiéu dé cé thé viét ding cdc phuong trinh phan img, chua nam duge cdc dinh luat co ban cita héa hoc. - Chvaa thanh thao nhing ki ning co ban vé héa hoe, toan hoc (can bing phan img, déi sé mol, V, ndng d6, lap ti lé...) - Khong nhin ra duge méi tuong quan gitta cdc gid thiét, gia thiét voi két luan dé cé thé Iya chon va sir dung phuong phdp thich hop déi véi timg bai cy thé. II. Cac co sé li thuyét can nim ving IL1. Phan héa dai cuong 11.1.1. Thuyét céu tao héa hoc N@i dung: 1, Trong phan ti chat hitu co, cdc nguyén tr lién két voi nhau theo ding héa tri va theo mét thir tu nhdt dinh. Thr ty lién két d6 goi 1a cdu tao héa hoc. Su thay déi thir ty sé dé tao nén chat méi. 2. Trong phan tir hgp chat hitu co, cacbon 6 héa trj IV, Nhiing nguyén tir cacbon cé thé két hop khéng nhig voi nhimg nguyén tir clia cdc nguyén t6 khdc ma con két hop tryc tiép vi nhau thianh nhimg mach cacbon khdc nhau (mach khéng nhanh, c6 nhénh, mach vong). 3. Tinh chat cla c4c hop chat phu thuéc vao thanh phan phan ti (ban chat va s6 lugng cdc nguyén tir) va cau tao hoa hoc (thir ty lién két cde nguyén tir), 11.1.2. Cae loai céng thite hiru co thing sir dung Vige nim ving y nghia cua méi loai céng thire héa hitu co c6 vai tro rit quan trong. Digu nay cho phép nhanh chéng dinh huéng phuong phédp giai bai toan lap CTPT, dang ton co ban va phd bién nhat cia bai tip hitu co. Cac bai todn lip CTPT chat hitu co nhin chung chi cé 2 dang: Dang 1: Lap CTPT cita mét chat. Dang 2: Lap CTPT cita nhiéu chit. Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe a1 http//ngoebinh.webdayhoe.net ‘V6i kiéu 1, cé nhiéu phuong phap khac nhau dé gidi nhu: tim qua CTDG, tim tryc tiép CTPT.. Kiéu 2 cha yéu ding phuong phap tri s6 trung binh. Nhung di ding phuong phap nao chang nifa thi cong viéc dau tién 1a dat cong thite tng quat cla chat dé, hode céng thite tuong duong cho hén hgp mét cach thich hop nhat, viée dat cong thie ding da chiém 50% yéu t6 thanh cong. + Céng thite thye nghigm: cho biét thinh phan dinh tinh, ti 1g vé sé Iugng cdc nguyén ti trong phan tt. Vi du: (CH20), (n nguyén duong nhung chua xée dinh ) + Céng thie don gidn: Cé ¥ nghia nhu céng thie thye nghiém nhung gid tri + Céng thite phan tir: Cho biét sé Itrgng nguyén tir cia méi nguyén t6 trong phan ttr, tire 14 cho biét gid tri n. + Céng thie cdu tao: Ngoai viée cho biét sé Iugng nguyén tir cia méi nguyén 6 trong phan tir con cho biét trat ty lién két gitta cdc nguyén tir trong phan tir. C6 nhiéu loai CTCT khée nhau, ching han CTCT day di, CTCT van tit, chung dé viét CTCT ban khai trién 1a cé thé bot lién két don gitta cdc nguyén tir cdc nguyén 16, cdc lign két b6i trong nhém chire (néu thay khéng can thiét) nhung nhat thiét khong duge bé lién két bdi gitta cde C-C. Céc loai céng thire CTTN, CTDG, CTPT tring nhau khi gid tri n= 1. + Céng thite téng quat: Cho biét thinh phan dinh tinh chdt durge cdu tao nén tir nhiing nguyén té nao, déi voi CTTQ cia mét day déng dang cy thé thi con cho biét thém ti 1é nguyén tir t6i gian hodc méi lién hé gidta cdc thanh phan cau tao dé. Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 32 http//ngoebinh.webdayhoe.net Vi dy: CTTQ cia hydrocacbon li CH, hode C,Hoy.2 nhung voi hydrocacbon cu thé 18 ankan thi CTTQ Ia: CyHzai2; anken 18: C,Has... 11.1.3. Phan tich nguyén t5 HON HOP CHAT HUU CO” Chiét Két tinh Tach cae chat long co Tach cde chit long khéng tron Tach cdc chit rin c6 d6 nhiét 46 s6i khéc nhau Jin vao nhau hoc tach chat tan thay ddi theo nhiét hoa tan ra khéi chat rin d6 kh6ng tan HgP CHAT HUU CO L_ TINH KHIE t Phin tich dinh tinh Xe dinh khéi lvong mol phan tir Phan tich dinh lwong Ma = Ma.das %C, %H, %N,..., YO Ma=(GH.ON), > 0 ee’ CONG THUC DON GIAN NHAT C,HAO.N, CONG THUC PHAN TU CHON,=(C,HON), I1.1.4. C4u trac phan tir hgp chat hitu co. Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 33 http//ngoebinh.webdayhoe.net BIEU DIEN CAU TAO Céng thite Li-uyt | Céng thite cau tao] Céng thite cau tao | Cong thirc cau tach khai trién thu gon thu gon nhat Aa Aa BIEU DIEN CAU ‘TRUC Cling cng thite phan Ciing céng thite phan tir, khdc nhau vé cdu tao hoa tir, ciing céng thie cdu tao, hoe. O kha nhau ve cau tric khong DONG PHAN CAU TAO Ciing cong gian cia phan ti. - Dong phan nhém chite thire phiin tir /] DONG PHAN LAP THE - Ding phan mach cacbon - Déng phan hinh hoc - Dong phan vj tri nhém chite - Bing phan quang hoc IL.2. Hidrocacbon no Danh ANKAN: C,H XICLOANKAN: C,H, an| < 2 he vi try = tan nha hip | SO chi vi tri + tén nhinh + tén | $6 chi vj ari + tén nhinh + “xiclo” + i Pim? | mach chinh + “an” tén mach chinh + “an” Cau [= Céng thite chung: CHaai2 = Céng thite chung: C,H, Copyright © Vo Ngoe Binh, Day va hoe Héa hoe 34 http://ngoebinh.webdayhoe.net - Csp* tao thanh mach hé, chi - Csp* tao thanh mach vong, chi co 6 cdc lién két cc va Sex cde Tién két Bcc va Scat - Mach cacbon tao thinh tric | quing gap Khiic, cde giée lién két: = Ta CoG. 6 thé Khi, khong] - Cs-C. & thé khi, khong miu. Nhigt mau, nhigt d6 séi, nhigt 4 néng | d6 s6i, nhiét d6 néng chay, khéi hrong Tinh | chay, khdi Ivong riéng ting theo | riéng ting theo phan tt khdi. chat | phan tir khdi. - Nhe hon nuéc, khéng tan trong vatli] - Nhe hon nude, khéng tan | nude, tan trong cée dung mai hitu ca. trong nude, tan trong cde dung méi hitu co. - 6 digu kign thuéng twong] - Xiclopropan va xiclobutan kém déi tro: Khéng phan tmg véi| bén. Tinh | axit, bazo va chat oxi héa - Xiclopropan ¢6 phan img cong voi chat | - Dui tic dung cia xtc tic va | Ha, Br, HBr... Xiclobutan c6 phan ing héa | nhiét thi tham gia phan img thém | cOng voi He. hoc | tach va oxi héa. San phdm thu] — - Cac xicloankan cé sé nguyén ti C duge thudng 1a hén hgp cia] 1én hon 4 tham gia phan img thé, tach nhiéu chit, va oxi héa twong ty ankan. | - Digu ché cha yéu ti khi diu[ = Xiclopropan va xiclobutan khé Pita mo. diéu ché, xiclopentan va xiclohexan one, - Languyén ligu quan trong. | tung duge tach tir diu mo. mS |. Lam nguyén ligu quan trong) - Lam nguyén ligu, nhién ligu. dung cho céng nghiép héa chat. 11.3. Hidrocacbon khéng no Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 35 http://ngoebinh. webdayhoe.net 113.1. Cau trae lc=cC ‘gt Anken, C,Hos Ankadien lién hop, CHo»2 Ankin, CsHo»2 11.3.2. Tinh chat vat li: = Tit C2>Ca 6 thé khi, > Cs 6 thé long hodc rin, - Khéng mau, khéng tan trong nuéc, nhe hon nuée, 11.3.3 Tinh chat héa hoc: - Cong Hz: Khi 6 xtc tae (Ni, Pt, Pd) va nhigt d6 thich hgp déu bj oxi héa thinh ankan tuong img c6 cling sé nguyén tir C, Tir ankin, ding xie tac Pd/PbCOs thi thu duge anken. - COng halogen: Dau Lim mat mau dung dich nude brom va halogen héa thinh dan xudt di- hode tetrahalogen, - Cong HA: Anken va ankin c6ng véi axit vA nude theo quy tie Mac-cép- nhi-cép. Anka-1,3-dien c6ng theo kiéu 1,2 va 1,4. - Tring hop: Anken va ankadien dau day déu dé tring hop thanh polime, ankin khéng bj tring hgp ma chi bj dime héa, trime héa... - Oxi héa: Déu lam mit mau dung dich KMnO,; Khi chay téa nhiéu nhiét. 11.3.4. Didu ché va wg dung: - Trong cng nghiép, san xudt anken, ankadien va ankin tir dau mo. - Anken va ankadien chi yéu dugc ding dé san xudt polime lam chat déo, cao su. - Ankin va anken duge ding dé san xudt cdc din xuat cia hidrocacbon. 11.4, Hydrocacbon thom 11.4.1. Dinh nghia Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 36 http//ngoebinh.webdayhoe.net - Aren Ia nhiing hidrocacbon trong phan tir c6 chira nhan benzen. - Ankylbenzen 1a nhimg hidrocacbon déng ding cia benzen (khi thay nguyén tir H trong benzen bang géc ankyl) c6 c6ng thie chung 14 C.Ha-«, n>6. 11.4.2. Danh php Chi y chi 16 s6 chi vj tri hode chit «: i 0, m, p theo quy tac. I 1-036 2 (ortho-o) mS 3 (rmeta-m) 4 (parap) 11.4.3. Tinh chat vat li: - Benzen lA chat long, khéng mau, c6 mii dic trug, t, = 80°C. - Benzen nhg hon nuéc, khéng tan trong nuée nhung tan trong nhigu chat. - Benzen 1a dung méi héa tan tot hoa tan nhiéu chat hitu co. - Stiren 1a chat long khéng mu, nhe hon nuée va khéng tan trong nuée. - Naphtalen 1a chat rin mau tring, thang hoa 6 nhiét 46 thuong. Khong tan trong made nhung tan trong dung méi hitu co. 11.4.4. Tinh chat héa hoc - Phan img thé H 6 nhan benzen (thudng sit dung x1 dung Fe déi véi cdc ankylbenzen phan tmg thé xay ra & nhanh) ic Fe, néu khong str * Quy tic thé 6 nhan benzen: Khi vong benzen cé sin nhém day eletron nhu géc ankyl, -OH, -NHb... thi phan tg thé xay ra dé hon va nhém thé méi wu tién vao vj tri ortho hoe para. Khi vong benzen cé sin nhém thé hit electron nhu: -NO;, COOH... thi phan img thé xay ra khé khn hon va nhém thé méi wu tién vao vj tri meta, - Phan img cOng. Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 37 http//ngoebinh.webdayhoe.net - Phan img oxi héa + Benzen khéng tac dung véi dd KMnO; ngay ca khi dun néng + Toluen bj KMnO, oxi héa khi dun néng + Stiren bi KMnO, oxi héa ngay 6 diéu kién thong. - Phan img trung hgp (véi stiren) - Phan img chay: Cac aren chay trong khong khi thudng tao ra nhiéu mudi than do him lugng C én, 11.4.5. Diéu ché va tng dung + Benzen: - Thuong duge chung cat tir than da va dau mé. - Logi hidro tir ankan, xicloankan. + Cie ankylbenzen digu ché bing cdch ankyl héa benzen. IL5 DAn xudt halogen — Ancol — Phenol 115.1. Din xuat halogen + Phan img thé - Dn xudt loai ankyl halogenua khéng phan img véi nude 6 diéu kién thuéng cing nhw khi dun néng nhung bj thay phan khi dun néng véi dung dich kiém tgo thanh ancol: {—CH2CH)X + OH —> R—CH,CH,OH + X” - Dn xudt loai anlyl halogenua bj thiy phan ngay khi dun néng véi nuée - Din xudt loai vinyl halogenua va phenyl halogenua khéng phan tmg véi dung dich kiém @ nhiét d6 thudng cing nhw khi dun s6i, Ching chi phan img 6 nhét d6 cao va ap suat cao, Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 38 http//ngoebinh.webdayhoe.net + Phan img tach nude: Khi dun s6i véi dung dich ancol, din xudt halogen bj tach HX tao thanh lién két béi. U—G GH + KOH H X H i —C—H + HX + 1,0 | H * Quy tic Zai-xép: Khi tach HX khdi din xudt halogen, nguyén tir halogen (X) uu tién téch ra cing vi H & nguyén tir C bie cao hon bén canh. ILS.2. Ancol va phenol Ancol Phenol ‘Ancol li nhiing hgp chat hiru co Phenol 1a nhimg hgp chat hiru co Dinh | ma phan tir c6 nhém hidroxyl (OH) | ma phan tir cé nhém hidroxy! (OH) nghia | lién két truc tiép voi nguyén tir C | lién két truc tigp voi nguyén tir C trong goc hidrocacbon cita ving benzen Céu tric ROH + HA>R-A+H20 CsHsOH + 3Br2 — 3HBr + Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 39 http//ngoebinh.webdayhoe.net H,S0, 10% Anken 2,4,6-BrsCsH2OH| - Hidrat héa anken nhién ligu, dé éng, duge phim. Diéu | - Thé X thinh OH: ché a Nguyén ligu dé sin xuat andehit, | Diing dé san xuat chat déo, thude Un; 2 3 ® | axit, este, chét déo, dung méi, | nd, duge phim, phim nhuém, thuée dung trix dich hai. IL.6, Andehit — Xeton — Acid cacboxylic 11.6.1. Andehit va xeton ‘Andehit Xeton ‘Andehit 1 nhimg hop chat hia co ma | Xeton 1d nhing hgp chat hitu co h phan tt cé nhém (CH=O) lién két tryc | ma phan tir cé nhém >C=O lién Din! ‘ ‘ 5 ay |e? ¥6i nguyen tir C ode nguyen tir H. | két true tip véi hai nguyen tt C, nghi ee) Vi du: a HCHO: fomandehit Vi du: CH3CH=O: axetandehit CH;COCH3; CH;COCsHs < x 8 — chu a 8 tric Lién |- G dang nguyén chat khong cé lién két|- G dang nguyén chat khong 6 két_| hidro. lin két hidro. hidro | - O dang dung dich, cé lién két hidro |- 6 dang dung dich, cé lién két véi nude hidro véi nuée Copyright © V6 Ngoc Binh, Day http://ngoebinh. webday va hoe Héa hoe 40 yyhoe.net Tinh - O dieu kién thuong, andehit C, va C2 indehit kha 1a chat long cla cdc andehit cao hon so véi cae hidrocacbon nhung lai thdp - O dieu kién thuéng, cdc xeton 1a cht long hode ran. - Nhiét d6 séi ciia cdc xeton cao hon so véi cde hidrocacbon nhung lai thép hon so véi cae chat | hon so véi cdc ancol tuong img cing sé | ancol tuong img cing sé nguyén vat li | nguyén tir C. tir. - Adehit C; va C; tan tét trong made. - Axeton tan v6 han trong nuée, - Cac andehit déu cé mui dic trung. khi sé nguyén tir C trong phan tir ting thi d6 tan gidm dan. Tinh | + Phan img cong + Phan img cong chat | - Phan img c6ng Ho: - Phan img c6ng Ho: hoa hoe - Phan tmg cong H:O, céng hidro xianua: RCH=O + HCN > RCH(OH)CN + Phan img oxi héa, - Tac dung véi Br: va KMnOx RCH=O + Br + H:O + R-COOH +2HBr - Tac dung véi AgNOs/NHb: RCH=0 + 2[Ag(NH;):]OH — 2Ag) +RCOONH, + 3NHs + HsO - Phin img e6ng HO, cng hidro xianua: CN)(OK)R - Khéng cé phan img trang bac. Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 41 http://ngoebinh. webdayhoe.net + Phin wmg thé 6 géc hidrocacbon: Nguyén tir H @ canh nhém cacbonyl dé tham gia phan img: RCH=O + Br: + H20 + RCOOH +2HBr + Phan img thé 6 géc hidrocacbon: Oxi héa nhe ancol bac I: - Oxi héa rugu bac II: Diew . . - Oxi héa cumen rdi ché héa voi che axit sunfurie: CcHsCH(CHs): > CsHsOH + - - CH;COCHs_ - Fomandehit ding dé sin xuat chat déo, [- Axeton diing cho sin xuat chat us dugc phim, néng duge, chat bio quan, | déo, dugc phim, néng duge, lam ng 2 og tay ué.. dung mii. dung : . < - Axetandehit dimg dé san xudt axit|- Mét sé xeton khdée ding trong axetic, duge pham... sn xudt nudc hoa. 11.6.2. Axit cacboxylic 1.6.2.1. Dinh nghia Axit cacboxylic 18 nhiing hop chat hitu co ma phan tir c6 nhém cacboxyl (- COOH) lién két true tigp véi géc hidrocacbon hodc nguyén tit H. ‘Vi du: HCOOH, CH;COOH,.... 1.6.2.2. Phan loai Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 42 http://ngoebinh. webdayhoe.net Céng thire téng quat: R(COO),.. - Khin= 1 — axit don chite, céng thite chung R-COOH. u goc R 1a géc hidrocacbon no (géc ankyl) —> axit no don chitc, cong thire chung C,H2»)iCOOH. +Néu géc R 1a géc hidrocacbon khéng no — axit khéng no don chite. Vi du: Axit acrylic CH, = CH-COOH +Néu géc R 1a géc thom — axit thom, Vi dy: Axit benzoic CcHs-COOH -Khin>2— axit da chite, Vi du: Axit oxalic HOOC-COOH 1.6.2.3. Danh phap + Danh phdp IUPAC: Axit + tén IUPAC eiia géc hidrocacbon + oic Vi du: CH;-COOH: Axit etanoic CHs-CH2-CH:-COOH: Axit propanoic + Danh phép théng thuong: Lién quan t6i qua trinh tim ra nén khéng cé tinh hé théng. Vi du: CH;COOH: Axit axetic CHs-CHy-CH:-CH2-COOH: Axit valerie 11.6.2.4. Cau trie 11.6.2.5. Tinh chat vat li - Axit cacboxylic 1a nhimg chat lng hode ran & diéu kign thudng. Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 4B http//ngoebinh.webdayhoe.net - Nhiét d9 s6i cao hon so véi cée hidrocacbon va ancol tuong img c6 cing sé nguyén tir C trong phan tir do cé sy tao thanh lién két H lién phan tir. usnn—u - Ba axit dau trong day déng dang tan v6 han trong nusc, céc axit tiép theo chi tan mét phan hodc khéng tan. - Mai axit 06 vi chua riéng biét. Vi du: Axit axetic c6 vi chua cia gidm, axit xitric cé vi chua cia chanh, axit oxalic ¢6 vi chua cla me... 11.6.2.6. Tinh chat héa hoc + Phan img do tinh linh dong cua nguyén tir H trong nhom ~COOH - Trong dung dich mrée dign li ra ion H’, lam d6 quy: Géc R cang Ién, su dign li cing yéu. - Phan img trung hda: RCOOH + NaOH — RCOONa + H,0 - Hoa tan kim logi dimg truéc H trong day Bé-ké-t6 RCOOH + Zn — R.Zn + Het - Day axit yéu hon ra khoi mudi: RCOOH + CaCO; > R:Ca + CO2t +120 nhém OH trong nhém COOH + Phan img 1 - Phan tng este héa véi ancol: Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 44 http//ngoebinh.webdayhoe.net - Phan img hgp vi hidro tao thanh andhit (Xay ra trong truéng hgp dac biét v6i chat khir manh 1a H nguyén tit). RCOOH + 2H — R-CHO + H2,0 ~ Phan img tach nwéc lién phan tt tao thanh anhidrit axit: + Phan tmg 6 géc hidrocacbon: - Phan tng thé & géc no: - Phan img thé & géc thom: Wr - Phan img cOng vao géc khong no: Ngoai phan img thong thudng cita axit cacboxylic théng thing, cdc axit cacboxylic cn dic trumg bai phan img cng, bi oxi héa va tring hop & géc khéng no: xt, Op nCha=0H _ CHT CH COOH COOH/n 11.6.2.7. Dieu ché - Thy phan este: Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoc 45 http://ngoebinh. webdayhoe.net - Oxi héa hidrocacbon, ancol... + Diéu ché axit axetic: - Lén men gid . men giim - Oxi héa etanal: - Tir metanol va khi CO véi xtc tac thich hyp: 11.6.2.8. Ung dung - Axit axetic ding dé digu ché nhiing chat c6 img dung quan trong nhu: axeton, axit cloaxetic (ding ting hgp thudc diét cd 2,4-D; 2,4,5-T...), mudi axetat nhém, crom, sat (ding lam cht cim mau trong nhugm vai, sgi), mét sé este ding lam huong ligu, xenlulozo axetat (ding ché tgo to axetat)... - Céc axit béo cé tmg dung trong céng nghiép xA phdng (axit panmitic, CisHn COOH; axit stearic, Cr-HasCOOH...) ~ Axit benzoic ding trong céng nghiép phim nhugm, néng duge... - Axit salixylic dimg ché tao thuéc cam, thudéc xoa bép, gidm dau... - Céc axit khéng no nhu: axit adipic, axit phtalic... duc ding trong san xudt poliamit, polieste dé ché tao to tong hop. Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 46 http//ngoebinh.webdayhoe.net III. LUA CHON, XAY DUNG, SAP XEP HE THONG CAU HOI, BAI TAP HOA HQC HUU CO LOP 11 CO THE UNG DUNG CONG NGHE THONG TIN IIL1. Bai tap phan dai cuong vé héa hoc hiru co Bai tap 1: Dua vao tinh chat héa hgc cia CH=CH: va CH = CH (da hoe & lop 9) hay viét phuong trinh héa hoc khi cho CH; — CH = CH CH; va HsC - C= CCH; tac dung véi Br: va Hp va cho biét nhiing nhém nguyén tir nao trong phan tt cia hai hgp chat trén da gay nén cdc phan tng dé. Léi giai Cae phuong trinh héa hoc cua CH; ~ CH = CH — CH la: CH; — CH = CH - CH; + Br. > CH; — CHBr ~ CHBr ~ CH; CH; — CH = CH—CHs + Ho (CH; — CH: = CH2 ~ CHs Nh6m nguyén tir gay nén phan img la: Cac phan img héa hoe cia la: Nh6m nguyén tir gdy nén phan img 1a: Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 47 http//ngoebinh.webdayhoe.net PP & Hinh 3 Hay cho biét, hinh vé nao mé ta lai héa sp, sp’, sp"? Loi giai - Lai héa sp 14 sy t6 hop ciia 1 obitan s (hinh cau) véi 1 obitan p (hinh sé 8 néi) tao thanh 2 obitan lai héa sp giéng nhau, cé truc déi ximg chung nhung huéng vé 2 phia khac nhau nguge nhau ctia truc dé (lai hoa duong thing). - Lai héa sp? 1a sy té hop cia | obitan s va 2 obitan p tao thanh 3 obitan lai héa sp? giéng nhau va huéng vé 3 dinh cia | tam giée déu ma tam 1 hat nhan nguyén tit (lai hoa tam gidc), - Lai héa sp’ 1a sy td hop cia | obitan s véi 3 obitan p tao thanh 4 obitan lai héa sp’ giéng nhau vé hinh dang, kich thude, ning rong va huéng vé 4 dinh cha m6t hinh tir dign déu ma tém 1A hat nhan nguyén tir (lai héa tir dign). Vay dya vaio khdi nigm vé lai héa sp, ta 06 thé xdc dinh duge hinh vé s6 118 hinh mé td lai héa sp, hinh s6 2 mé td lai héa sp’, hinh 3 mé ta lai héa sp’. Bai tp 3: Cho hinh vé mé ta thi nghiém xe dinh cacbon va hidro bing phuong php dinh tinh. Hay cho biét céc qué trinh phan xy ra trong qué trinh xdc dinh cacbon, hidro va hay chesbit ggeh xde dinh cde nguyén tét khac? CuSO, khan Thi nghiés dinh sue it cia C va H 48 Lai gidi Cée qua trinh xay ra khi phan tich dinh tinh CcH1205 la: (Khéng mau) (Mau xanh) Ca(OH), + CO, > CaCOs| + H:0 + XAc dinh nito: Cé thé chuyén thanh muéi amoni va nhan biét duéi dang amoniac. + Xac dinh halogen: Khi dét, hgp chat hitu co chtta Clo bj phan hiy, clo duge tach ra duéi dang HCI va duge nhan biét bing bac nitrat. CHO.N > CO; + HO + HCI HCI + AgNO; — AgCl| + HNO; Bai tap 4: Hay quan sdt mo hinh phan tir sau va cho céng thite phan tir ctia hgp chat trén? Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 49 http//ngoebinh.webdayhoe.net (Hinh cau mau nhat mé ta nguyén tir H, hinh cau mau dam mé ta nguyén tir C) Loi giai Trong ca hai hinh vé miéu ta phan ti hop cl at hitu co trén déu mé ta phan tir v6i nhau bang 1 lién hgp cia hop chat hitu co 6 2 nguyén tir C lién két trye két, MGi nguyén ti C lai lién két voi 3 nguyén ti H bang 3 lién két. Vay cong thite phan tir cia hai hgp chat nay 1a: CoHs (CHs — CHs). Bai tip 5: a. Dinh nghia va phan loai déng phan? b. Hay lap so dé véi cde ghi chi can thiét nhim néu r6 méi quan hé loai déng phan va sy khéc biét gitta ching? Loi gidi a. Dinh nghia déng phan: Nhig chat khdc nhau nhung cé cing céng thie phan tir 1a nhig chat déng phan. . pron, cong thie 6 cdu tao héa hoc. Khac Khic nhau vé edu tao hoahoe NK aa du trie khéng gian tb tL DONG PH DONG PHAN LAP THE ‘Céng thite cu tao khae nhau Céng thite cau tgo nhu nhau Céng thife edu tric khée nhau Ding phiin Dang phan hinh ping phin || bang phan pn quang hoc Ding phiin nnhém chite || ,maeBC |) vitrinhom (Khéc nhau vé || (Gone nha ve " (hie nhau chief , ; hhinh hoc phn t, (hdc nha |) V8 sue phan P| (Khéc nhau Binh, Day} Mink hoe phan | nae nha vé gabe [50 vé ban chat ‘ x hae h.webdd ~ khodng cach ug nhénk mach || vé vi tri jinh. webd: quay mit phang nhém chitc) || ™ ‘i gitta cic nguyen || 7 " oO nhém chive) anh sing phan ”) cure) (dng phan hinh hoc hay déng phan cis-trans)? Viet tat cd Bai tap 6: Hay néu cdc diéu kién dé hop chat hitu co cé déng phan lap thé dc déng phan cé thé cd cilia CsHs va CsHuy,trong cae déng phan dé déng phan nao 1a dong phan lp thé? Lai giai + Diéu kign dé mot hgp chat c6 dong phan lp thé (dong phan cis-trans hay déng phan hinh hoc) la: Trong phan tir phai chita lién két b6i (lién két d6i) va nguyén tt hay nhom nguyén tir lién két voi C mang ndi déi phai khac nhau, nghia la: c—o. a Ne ath d#f Véi a, b, d, f1a cdc nguyén tir hoe nhém nguyén ti. + CsHe ¢6 cdc dong phan sau: S. CHs—-CH==CH—CHg HC— CH 4. CHy-C=CHy 5. HeC~,CH—CHs bx cs 5. Hoek 7. a CL tye’ H~ Hs Trong dé, déng phan (6) va déng phan (7) 1a nhimg déng phan lap thé. + CsHioc6 11 ding phan (hoc sinh ty viét cae déng phan ciia CsHio). Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 31 http//ngoebinh.webdayhoe.net Bai tp 7: Viét cong thie cdu tao cia chat X c6 cOng thie phan ti 1a CsHs. Biét ring khi hidro héa chat dé thi thu duge chat isopentan. Chat nay cé kha nang tring hop thanh cao su duge khéng? Loi gidi Truéc hét viét cong thite cdu tao cla isopentan CsHi2 I CH3 Nhu vay: CsHs + 2H: > X e6 céng thite cdu tao giéng isopentan (mach C e6 1 mach nhanh CHs 6 C s6 2) va X 1a hop chat hidrocacbon loai ankin hodc ankadien. kign trén i —CH: Nhiing céng thite cdu tao tha man 2 dié (CHy-GH—C==CH ° CH= CHs CHs ‘CH2 Trong cae hgp chat trén thi hgp chat c6 thé tring hgp thinh cao su 1a hgp chat sé (3). Bai tip 8: a. Lign két don 1A gi? Lién két bi IA gi? b. Khi etilen cng véi Brom thi lign két 8 hay lién két x bi phd v6, vi sao? c. Hay viét céng thire cdu tao khai trién va cong thire cdu tao thu gon nhat ctia cdc hop chat sau: CsHs, CH;CHO, CHsCOOC3Hs, CH:CN, biét ring trong phan tir cia ching dau cé lién két béi. Li gia Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 52 http//ngoebinh.webdayhoe.net a. Lién két don 1a lién két tao bai 2 nguyén tir bing 1 cap e chung biéu dién bang 1 gach néi. Lién két i 14 Lién két tao boi 2 nguyén tir bing 2 hay 3 cp e chung biéu dign bing 2 hay 3 gach néi song song. b. Khi étilen cong voi Brom thi lién két x cua né bi pha v6 vi lién két x kém bén hon so voi lién két 8. °, CTPT CTCT khai trién CTCT thu gon nhat ECC TN CoH HOH I i H CH;:CHO a I] HoH CH:COOC2Hs CH;CN Bai tap 9: Viét céng thie phéi canh cia cde hgp chat sau: metanol (CHOW), clorofom (CHCK), etan (C:Hs) va etanol (CH,OH) Loi gidi + CHOH + CHCl Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 33 http//ngoebinh.webdayhoe.net +CHs + CoHs0H X Sa mc—e \ f ™ Bai tap 10: Hay viét cong thite cng thire cu tao thu gon va céng thite phan tir img voi céng thtre thu gon nhit sau day: a. b. a j Loi gidi Cong thire cau tao thu . ‘ Céng thire ‘ Céng thire c4u tgo thu gon gon nhat phan tir C4H10 GH CsH6 CHa Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 54 http//ngoebinh.webdayhoe.net fi CsHsNH2 CsHnOOCCH; II1.2 Bai tp phan Hidrocacbon Bai tap 1: Hay viét céng thire cdu tao va céng thttc cdu tao thu gon nl cdc ankan ¢6 tén goi nhu sau: a. isopentan b. neopentan ¢. Hexan d. 2,3-dimetylbutan e. 3-etyl-2-metylheptan _g. 3,3-dietylpentan Loi giai : Cong thite cau tao Ten Céng thire edu tgo thu gon ‘ thu gon nhit I isopentan. CHe | ETOH Neopentan Ch AN Hexan by GH 2,3-dimetylbutan BM Copyright © V6 Ngoc Binh, Day va hoe Héa hoe 58 http://ngoebinh. webdayhoe.net 3-etyl-2- CHs GH metylheptan 3,3-dietylpentan I He-CHe-“ 0 CHa CHs CoHs Hoae Bai t4p 2: a. Viét céng thite cdu tao cdc ankan cé céng thife phan tir Li CcHus va goi tén ching? b. Viét céng thite cdu tao cia cac ankan sau: 2,2,3-trimetylpentan; 4-(1- metyletyloctan. | CHs 2-metylpentan (isohexan) —CH—CH—CH CHs CHg 2,3-dimetylbutan (diisopropyl) b. Hexan I CH3 3-metylpentan ‘OHO CH3 2,2-dimetylbutan (neohexan) Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 56 http//ngoebinh.webdayhoe.net Ho“ CHe “FHF CHs CH3 CH3 2,2,3-trimetylpentan 4-(1-metyletyljoctan Bai tap 3: Viét cong thite cdu tao cita cdc anken sau: a. pent-2-en b, 2-metylbut-I-en c. 2-metylpent-2-en d. isobutilen e. 3-metylhex-2-en f, 2,3-dimetylbut-2-en Loi giai pent-2-en 2-metylbut-1-en CHs ~ 2-metylpent-2-en isobutilen Hg Ui Ug een woe CH 3-metylhex-2-en 2,3-dimetylbut-2-en Bai tip 4: a. Phan img tring hgp la gi? Hé sé tring hop 1a gi? Cho vi dy. b. Vidt so dé phan ting tring hop isobutilen va chi r6 monome, mit xich cia polime va tinh khéi Igng mol phan tir trung binh ciia piliisobutilen néu hé s6 tring hop trung binh ciia né 1a 15000. Loi giai Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 37 http//ngoebinh.webdayhoe.net a. Phan img tring hop 1a qué trinh két hop lién tiép nhidu phan tir nhé giéng nhau hoe trong tyr nhau tao thanh nhing phan tir rét lén goi 1a polime. + $6 luong mit xich monome trong mét phan tir polime goi ld hé sé tring hop, ki higu 1a n. Vi dy: Phin ing tring hop étilen: “He= CH, cece Polietilen, n = 3000-40 000 b, Phan img tring hop isobutilen. THF Loe g PEN monome (..) 18.1 mat xich n lahé s6 tring hop + V6i n= 15000 thi khéi hrong phan tir trung binh ciia polime li: 15000x56 = 840000 Bai tap 5: Khi tring hop divinyl ngu6i ta thu dugc 3 san phan polime ngoai ra cdn c6 sin phdm phy 1a chat A (CsH.2). Biét A cé kha nang tham gia phan img tring hop, cong hidro, lam mat mau dung dich nuéc Bn. a, Viét phuong trinh phan img tao thanh polime, b. Xée dinh cOng thite cdu tao ciia A va viét cde phuong trinh phan tmg xay ra Lai gidi a. Viét phuong trinh phan tng tring hgp divinyl. Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 58 http//ngoebinh.webdayhoe.net xt1'y CHy=CH—CH=CH, EPS +-cH2—-CH=CH—CHe °° ‘He=6H ee CH gH buon a CH=CH2 San phim trong trudng hgp dau cé déng phan cis-trans: “oa | pore | N —cy cH] 4 a b, Céng thite c4u tgo cia san phim A (CsHis) duge tao thinh 1a do qué trinh nhj hop: wy ue OZ CH, CH2 jp 6: Hay quan sét mé hinh phan tir benzen, video m6 phéng sy t20 thanh lién két trong phan tir benzen. Tir nhiing quan st d6 hay néu dic diém cdu tao cia benzen va dy dodn cdc tinh chdt héa hoc cia benzen. Dé xuat cach thite biéu dién nhu thé nao? i&n céng thite cdu tao cita benzen. Thong thudng céng thite cdu tao duge biéu M6 hinh réng M6 hinh dac M6é hinh lién két Copyright © Vo Ngoe Binh, Day va hoe Héa hoe 59 http://ngoebinh.webdayhoe.net (Video M6 hinh phan tir benzen) (Video mé phéng tao lign két trong benzen) Lai giai iu tao cla benzen: Sdu nguyén tir C trong phan tir benzen déu 6 trang thai lai héa sp?. Mai nguyén ti C ding 3 obitan lai héa dé tao 3 lién két 5 voi 2 nguyén tir C bén canh né va | nguyén tir H. 6 obitan p thuan héa cia 6 nguyén tir C xen phi bén véi nhau tao thanh hé lién hgp m chung cho ca vong benzen, Sau nguyén tir C trong phan tir benzen lién két voi nhau tao thanh mot lye gidc déu. Ca 6 nguyén tir C va cdc nguyén tir H déu nim trén mot mat phing goi 1a mit phang phan tir. Cae géc ign két déu bing nhau va bing 120°. + Dy dodn tinh chat héa hoc: Do trong phan tir benzen c6 chita lién két 1 kém bén nén benzen cé thé tham gia 1 sé phan img nhu: - Phan img thé. - Phan img cng. - Phan img oxi héa. + Bé xudt cdc cach biéu dign cng thire cdu tao: Cong thire Ké-ku-1é(1865) Cong thie Co-lau(1867) Céng thite La-den-bua(1869) Céng thite Duoa Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoc 60 http://ngoebinh. webdayhoe.net + Trong cae loai cng thite trén thi cng thtre Ké-ku-Ié 1a hop li nhdt. Vi thé ngay nay ching ta thuéng sit dung céng thirc Ké-ku-lé dé biéu dign céng thir cdu tao cla benzen. Tuy nhién, theo quan niém hién dai ngay nay 6 obitan p thuan héa ciia 6 nguyén tir C xen phi bén véi nhau tao thanh hé lign hgp a chung cho ca vong benzen, nén biéu ‘6ng thirc cdu tao cla benzen nhu sau: Bai tap 7: Viét cdc phuong trinh phan tmg theo so dé sau, cdc chat hiu co viét dudi dang céng thitc cdu tao. ute (Ay S2woHLdde ted vpsultewn gy ICL gy Toluen \_Brsaskt pA, HAM ntido A, Cuo.atinds ys Av0.ty Biét Aj, Ag, Az 1a cdc chat dong phan c6 cing cong thite phan tir 1a; C7H>Br Lai gidi Oyo AoC )-crs + HBr (ay +2Na0H —— ) +NaBr + H,0- 3a * 8011 ON NaBH wy Wg (ag Br Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 6 http//ngoebinh.webdayhoe.net Bai tip 8: Ding céng thire cu tao viét cdc phuong trinh phan img héa hoc dé hoan thanh so dé phan img sau: +B, C ————> CGHBr (mét chat) +Br, xt” 2 > ‘opyright G1 Xt.’ _Bifh, Day va hoc Héa hoc 62 htt 3 +AgNO,NH. ——> CcHio D CaHsBr: (hai chat) B E Két tia Loi gidi Hg—CHp~CH2~CHy “+= CHs~CH==CH—CHs +H, (A) erg Ung ng eng goog Fy Bai tp 9: Bang phwong phap hoa hoc hay nhan biét 5 binh mat nh’in dyng cde khi sau: Nz, Ho, CH, CoHy va CoHe. Léi giai Lay méi binh m6t long khi vao éng nghiém rdi cho tac dung véi dung dich [Ag(NHs]:0H, mau nao cho két tia mau vang xém, dé la binh dyng khi CoH: Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 6 http//ngoebinh.webdayhoe.net Trong sé 4 khi con lai, cho téc dung voi dung dich nude Bra, éng nghigm nao lam mt mau dung dich nuéc Br; 1a éng nghiém dyng khi C2Hs: (CH, = CH; + Br: + CH2Br — CH2Br 3 dng nghiém cén lai, lin rot dét chay va cho sin phim xue vao dung dich nuéc voi trong ¢6 dur. Khi ndo khéng chdy 14 khi No, 2 khi chdy I H> va CaHs. San phim cia mau khi nao lam dye nude véi trong 1a CH,, cdn lai 1A khi Hy chay véi ngon lira khong mau va san phim khéng lim dye dung dich nuéc véi trong o6 du: CH, + 202 CO:f + 2H,0 CO: + Ca(OH): > CaCOs| + H20 Bai tp 10: Chi ding m9t thudc thir, hay phan biét cd viét cdc phuong trinh phan tmg xay ra. a, Benzen, etylbenzen va stiren. b. Stiren va phenylaxetilen. Lai giai a, Lay méi chat 1 Iugng nhé cho vao éng nghigm, nhé tir tir dung dich KMnO, vio timg éng nghiém, dng nghigm nao kim mat mau dung dich KMnO. & nhigt d6 thudng 14 éng nghiém dyng stiren: OH OH Hai éng nghiém con lai dung benzen va Etylbenzen, sau khi di nho dung dich KMnO, vao dem dun néng, éng nghigm nao lam mat mau dung dich KMnO, 14 éng nghigm dung Etylbenzen: Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 64 http//ngoebinh.webdayhoe.net Cén lai éng nghiém khéng lim mat mau dung dich KMnO. 1 dung benzen. b. Lay mdi chat mét Ivong nhé cho vao éng nghiém, nhé ti tir dung dich AgNO; trong NH; vao timg éng nghiém, dng nghigm nao cho két tua 1a dng nghiém dymg dung dich Phenylaxetilen: Cén lai dng nghiém dung stiren khong cé phan img trén. IIL.3 Bai tap vé dn xuat Halogen — Ancol — Phenol Bai t§p 1: Hay viét cong thie cdc dong phan cau tao va dong phan lap thé hinh hoc (néu ¢6) cia hyp chat ¢6 céng thie phan tt C,H;Cl. Goi tén thong thuong (néu c6) va tén theo danh phap thay thé cia cde déng phan d6? Loi giai 4-clorobut-1-en 3-clorobutel-en 2-clorobut-l-en 1-clorobut-1-en Copyright © V5 Ngoc Binh, Day va hoe Héa hoe 65 http://ngoebinh. webdayhoe.net Bai t4p 2: Viét cdc phuong trinh phan img theo so dé bién héa sau (cdc cht hitu co viét duéi dang céng thire cdu tao). (2) Vinylelorua > PVC stan —> Axetilen i) oO. (4) Vinylaxetilen > Butadien-1,3 —> Cao su Buna Lai giai Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 66 http//ngoebinh.webdayhoe.net Bai tap 3: Cho so dé ki thuat san xuat vinyl clorua: CH, =CH, cl " @ ’ CICH, — CH,CL |, CHS “6 0, 2) Nhiét phan HCl xt cH,=cicl |" _y) py a. Hay viét céc phuong trinh phan tng trong so dé trén (bd xung thém cdc diéu kién néu can), b. 6 giai doan tach HCI cé nén ding KOH/ancol khéng, vi sao? c. Vi sao phuong phap trén hign nay di duge ding thay thé cho phuong phap di tir axetilen? Lai gia a. Cée phuong trinh phn img xiy ra theo so 8 tren: ICH2-CH,Cl ute CH2=CHCI HCl + 1/20, 4» CH, + HO b. © giai doan téch HCI khéng nén ding KOH/ancol vi i do kinh té (KOH/ancol dit) va déng théi thai ra méi trrdng KCl. c. Phuong phap trén hign nay da duge ding thay thé cho phong php di tir axetilen vi: Nguyén ligu: Du md —*8—bxing + kh Crackinh (¢6 chtta nhiéu etilen) CH |= — > cath + 3h Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 67 http//ngoebinh.webdayhoe.net Chinh vi thé phuong php di tir etilen sé kinh thé hon vi etilen ré hon nhiéu so véi axetilen. Bai tap 4: Hoan thanh cdc so dé phan img téng hop PVC va poli cloropren cho duéi day va cho biét hign nay PVC dugc téng hop theo so dé nado? LCHy=CHy Clie A MOH etwl BEEP ye Loi gidi \ g/n \ oq /n Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 68 http://ngoebinh. webdayhoe.net Cao su cloropren Hién nay ngudi ta tong hop PVC theo so “1 xt, On, SB cicty-cHyci > cH=cH,c1 2 pve Bai tip 5: Hop chat hau co X c6 cdng thite phan tir lA CHO. a, Viét cong thite cu tao cdc déng phan cla X va goi tén cde dong phan ancol theo danh phap thay thé? b. Vidt céc phan img khi dun néng ancol Butan-2-ol véi HSOs dic & 170°C, x4c dinh_ sin phim chinh, san phdm phy tir dé rit ra két ludn va phat bigu ndi dung quy tic Zai-xép? Loi giai a. Cong thite cdu tao cdc déng phan ciia CHO + Déng phan ancol: OH Butan-l-ol Butan-2-ol How GH CHs—OH CHs-e— Cs CHy CHa Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoc 69 http://ngoebinh. webdayhoe.net 2-metylpropan-I-ol 2,2-dimetyletan-I-ol + Déng phan ete: b. Khi dun néng Butan-2-ol voi HoSO, die & 170°C sé xay ra phan img tach nude n§i phan ti. un = CH3—CH2—CH==CHp + HU Butan-2-ol a Trong hai sin pham trén thi san pham (1) la san pham chinh, san pham (2) a sin phim phy. Nghia 1a, khi thyc hién phan img t&ch nuéc n6i phan ti thi nhém (OH) duge tach ra cing véi nguyén tir H & cacbon bén canh cia C lién két voi nhém (OH), tuy nhign phan img wu tién tach nguyén tt H 6 C phia trong mach 6 bac cao hon. * N6i dung cia quy tic Zai-xép: Nhém OH wu tién téch ra cing véi nguyén tir H & nguyén tir C bac cao hon bén canh dé tao thanh lién két d6i C=C. Bai tap 6: Mét hoc sinh dé xudt so dé phan img dé san xudt metanol va etanol tir khi thién nhién nhu sau: Ss = HCl => Ursus @ 4 Khi thién nhién Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 70 http//ngoebinh.webdayhoe.net chat? a. Hay phan tich va nhan xét so dé néu trén. b. Hay viét so dé phan img dé san xudt hai ancol trén trong céng nghiép hoa Lai gidi a, + So dé dé nghi san xudt metanol: + So dé dé nghi san xuat etanol: Néu thyc hién qué trinh sin xuat metanol theo so dé trén thi ta thay: - Phan img (1) va (3) tao ra kha nhidu san phim khong nhu mong muén 1a cde din xuat di-, tr-, tetracloro din dén san phim khéng tinh khiét va thai khi HCI gc hai ra méi trang. loc hon thanh etan 14 mét cha - Phan tng (3°) bién etilen 14 mét chét cé kha ning phan img cao hon, chon c6 kha nang phan img thdp, kém chon lgc hon. Do d6, tigu tn théi gian, céng site va héa chat. Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe n http//ngoebinh.webdayhoe.net - Qua nhiéu giai doan nén tiéu tén nhiéu héa chat dat tién nhu: H:, Ch, NaOH. - Lang phi thai gian thy hién vi i qua 2 giai doan. Nhv vay, hai so dé dé nghj dé san xudt metanol va etanol trong céng nghiép 1a khong thye hign duge. b. So dé Ap dung trong cong nghiép: Ca hai so dé trén déu chi gdm 1 giai doan va sir dung cdc héa chat ré tién nhu: Oz, HzO déng thoi khéng thai khi déc ra méi trudng. Bai tip 7: a. Tai sao etylen glicol va glixerol ha tan duge Cu(OH):? b. Viét 4 céng thite c4u tric c6 thé c6 ciia glixerat ding va hra chon céng thite ding? c. Nhiing chat nao sau day héa tan duge Cu(OH),, vi sao? (A) CHsCH(OH)CH;OH (B) HOCHCH,CH,OH (C) CHsCH(OH)CHOH)CH; (D) HOCH,CH;CH;CH,OH (BE) CHsCH(OH)CH;CH;OH Lai giai a. etylen glicol va glixerol hda tan duge Cu(OH)2 vi ching tao duge vong 5 canh tan trong nude. b. Cac céng thite c6 thé cé ciia glixerat déng: Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe n http//ngoebinh.webdayhoe.net Hai nhém OH vixinal lam cho H ciia nhém OH 6 gitta linh déng hon va tich ra cing véi OH cia Cu(OH), tao thinh nuée (tuong téc axit-bazo) va hinh thinh Ién lién két C-O-Cu.Nhom OH @ C dau mach tao voi Cu?" lin két phdi tri, cdu hinh trans dé tao thanh hon cau hinh cis. Can cit yao nhiing phan tich trén ta thay cong thite ding 14 céng thie (I). ¢. Cae chat ¢6 thé héa tan duge Cu(OH)2 1a cde chit (A) va (C) vi ching ¢6 cdc nhém OH vixinal (hai nhém hidroxi 6 2 nguyén nhit C canh nhau). Bai tp 8: Hay dua ra cac bing ching thye nghigm (viét phuong trinh héa hoc cua phan tmg) chitng t6 ring: a. Phenol cé lye axit manh hon etanol, giai thich? b. Phan tmg thé & vong benzen ciia phenol dé hon ciia nitrobenzen, gidi thich? Loi gidi Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe B http//ngoebinh.webdayhoe.net a. Phenol tac dung duge véi dd NaOH tao muén natriphenolat, etanol khong tac dung duge véi dd NaOH dé tao mud: CcHsOH + NaOH — CdHsONa + 1:0 Giai thich: Do sy twong téc cita vong benzen trong phan tir phenol Kim cho lién két O-H trong phan tir phenol phan cye manh hon trong phan tir etanol, din dén nguyén tir H (trong nhém OH) cita phan tt phenol linh dong va dé tach ra thinh H* hon so véi yp etanol, b. Do c6 cac higu tmg sau: P ck Vi vay, mat d6 electron & vong benzen cia phenol cao hon mat dé electron & vong benzen ciia nitrobenzen, Phan img thé vio vong benzen do cdc tiéu phan tich dign duong (+) tin céng vao nén m§t dé electron (mat dé dign tich -) cao hon thi phan ing thé dé hon. Bai tap 9: Bang phuong phép li, héa hoc hay nhan biét cdc lo mat nhin duge cdc chat sau, viét ce phuong trinh phan tmg xay ra: Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 4 http//ngoebinh.webdayhoe.net a. Etanol, toluen, etanol va axit axetic. b. p-Crezol, glixerol va benzyl clorua. Lai gidi Chat Phenol Toluen Etanol Axit axetic TT Quy tim, Quy tim chuyén do Dd Bre : | ting . . \ 0 Tt tan, phan . Tan vé han \| thanh 1ép néi ; \| trong nude lén trén Phuong trinh phan tng: 2 yy er b DD p-Crezol Glixerol Benzyl clorua TT. Cu(OH), Dd mau xanh : Dd AgNO; . l {AgCl tring Phuong trinh phan tng: Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe http//ngoebinh.webdayhoe.net 15 UO - yy - Bai tp 10: Hodn thanh so dé phan tng sau: ee ee x AL By q D, Lai giai Viét cdc phurong trinh phan img xac dinh cdc chat: | “HCL Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe http//ngoebinh.webdayhoe.net 16 a un OH “NaCl IIL4. Bai tap vé phan Andehit — Xeton va Axit cacboxylic Bai tap chat d6 cé thé thudc nhimg loai hgp chat hitu co nao? Cho vi du voi mot hop chat cu thé cla C3H60 ? . Cho hop chat hitu co cé céng thite téng quit 18 C,H2,0, hop b. Viét céng thitc cdu tao cac déng phan andehit va xeton cla hop chat co 100? cong thite Loi gidi a. Ung véi céng thite tng quat dang C,H:,0 ta c6 thé o6 cdc dang céng thite cdu tao nhw sau CTTQ | Loai hgp chat Dang CTCT Vi du CyHx0 ‘Andehit CH;CH,CHO T tT Xeton o ‘CoHon-1OH Ancol khéng no Ete khéng no (Hoac R hodc R'la géc Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoc 7 http://ngoebinh. webdayhoe.net khong no) C.H,OH Ancol vong no (V6i C.Hy- 18 vong no) Ete vong no Hoic b, Cac déng phan andehit va xeton ctia CsHO: + Dong phan andhit: 1. CHsCH2CH2CH;CHO- 2. CHsCH.CH(CH;)CHO 3. CH,CH(CHs)CH,CHO 4, (CH;)sCCHO + Dong phan xeton: 1. CHs;CH;CH;COCH; 2. (CHs),CHCOCH; 3. CHsCH;COCH>CH; Bai tap 2: Néu cdc dic diém cu tric cia nhém cacbonyl, nhan xét vé suv khdc nhau gitta nhém chite andehit va nhém chite xeton? Li giai + C4u trac ctia nhém cacbonyl: Nguyén tir C mang lién két d6i & trang thai lai héa sp’. Lién két d6i C = O gém mét lién két don 6 bén vao m6t lién két 1 kém bén. + Nhém cacbonul trong phn tir xeton c trie tuong ty nhu nhém cacbonyl trong phan tir andehit. Tuy nhién, nguyén tir C cla nhém cacbonyl trong 8 Copyright © Vo Ngoc BinhgDay va hoc Héa hoe B http://ngoebinh.webdayhoe.net phan tir xeton bj 4n ngit khong gian nhiéu hon va din tich duong 3° cing bi giam nhiéu béi tac dung cita géc hidrocacbon: (8 > 8r) Vi vay, andehit va xeton ngoai nhing tinh chat héa hoc gidng nhau cdn cé nhiing tinh chat hoa hoc kha nhau, Bai tip 3: Hay giai thich vi sao: a. Céc chat sau day ¢6 phan tir khéi xdp si nhu nhau nhung lai cé diém séi khac nhau nhigu: propan-2-ol (82°C), propanal (49°C) va 2-metylpropen (-7°C) b. Andehit fomic (M = 30g/mol) tan trong nude tét hon so véi etan (M = 30 g/mol). Lai giai a. Propan-2-ol, CH;CHOHCH; (1, = 82°C) c6 nhiét 49 si cao nhat vi né c6 kha nang tao lién két hidro lién phan ti manh. y v v R R R Propanal, CHsCH:CHO (t, = 49°C) khong tao lign két lién phan tir nhung ed lign két phan cue manh nén cé nhiét d6 s6i trung binh, 2-metylpropen, (CHs)C = CH: (t, = -7°C) kh6ng tao lién két hidro lign phan tir, phan tir khéng cé lién két phan cc manh nén nhiét d6 s6i thdp nhat. b. Andehit fomic (HCHO, M = 30 g/mol) tan trong nude tét hon so véi etan (CaHs, M = 30 g/mol) vi né cé kha nang tao lién két hidro véi cdc phan tir nude. Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 9 http//ngoebinh.webdayhoe.net Bai t4p 4: Viét cde phwong trinh phan tg héa hoc hoan thanh cdc so db phan img sau: Lai giai (HCOONH. tigp tue tham gia phan tng tring bac) Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 80 http//ngoebinh.webdayhoe.net 1 CgHgCH=SCHy + HO HY > CcHsCHCH, | OH pfgenteny FLU epnseuens 7 mu Un I OH Bai tp 5: Quan sat video thi nghigm phan img sau: © (An CTRL + Click vao biéu tiegng Windows media player dé xem video) Néu hign tugng, giai thich, viét phuong trinh phan img vi néu co ché cua phan img? Loi giai Hién tugng: Khi cho hén hyp gom AgNO, NH; va CH;sCHO vao éng nghigm, lic dau khéng thay hign trong xay ra. Sau khi nhiing hén hop phan img trén vao cc nude néng, phai tmg xay ra tao thinh chat rin bam vao thanh éng nghiém séng nhu guong. Giai thich: Khi tron hén hop dung dich phan img va nhing vao céc nuée néng, phan tmg héa hoc xay ra tao thanh sin phim Ag| bém vao thinh éng nghiém, Ag cé kha ning phan chiéu anh sing nén ta thay dng nghiém sing nhu Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 81 http//ngoebinh.webdayhoe.net AgNO; + 3NH; + H,0 — [Ag(NH),JOH + NHsNO; Phite chat parang vanygrvenigy bane tangs Bai tip 6: Ding so do m6 ta dic diém cau tao va sy phan bé mat dé electron & nhém cacboxyl, Giai thich vi sao: a. Lye axit clia axitcacboxylic lén hon cia phenol va ancol? b. Nhigt d9 s6i va nhigt d6 néng chay cita axit cao hon so véi andehit, xeton va ancol tuong ing cé cling sé nguyén tir C? Loi a. Dic diém edu tgo ctia nhém chite cacboxyl Nhém chit -COOH duge hgp béi nhém cacbonyl (>CO=) vi nhém hidroxyl (-OH) vi thé né duge goi 1a nhém cacboxyl. Tuong tac gitta nhém cacbonyl va nhém hidroxyl 1am cho mat d6 electron & nhém cacboxyl dich chuyén lam ting mat d6 dién tich 4m 6 nguyén tir O trong nhém cacbonyl. H@ qua 1 nguyén tir H & nhém OH axit tre nén Linh dong hon so véi nhém OH ancol, phenol. Do dé, nguyén tir H trong nhém —OH cia axit dé dang téch ra thanh in H® hon, vi vay lye axit cia né manh hon, b. Do cé kha ning tao cdc lién két hidro lién phan tir bén ving nén nhiét do s6i va nhiét 46 néng chay ciia axit cao hon so véi ciia andehit, xeton va ancol twong img cé cing sé nguyén tir C. - Lién két hidro dang polime: Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 82 http//ngoebinh.webdayhoe.net - Lién két hidro dang dime: Bai tap 7: Viét céng thirc cdu tao, goi tén thay thé cho cdc déng phan cia cdc axit c6 c6ng thite phan tir nhur sau: a. CH Ox b. CHsO2 Loi giai a. Cong thite cdu tao va danh phap cdc déng phan cia CsHsO2: ng wie ene vow wry weg COOH Axit butanoic axit 2-metylpropanoic b. Céng thie céu tao va danh phap cdc déng phan cia CyH.Oz I CHs Axit but-I-enoic axit 2-metylpropenoic Axit but-2-enoie (Cé déng phan cis-trans) Bai tp 8: Quan sat video thi nghigm sau: Hay néu hign tuong xy ra, giai thich va viét cde phutong trinh phan img xdy ra? | Lii giai Ong nghigm 1: Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 83 http//ngoebinh.webdayhoe.net Hién trong: Nhé dung dich CHsCOOH vao éng nghiém dung mét mau kim loai Zn, ta thdy cé hién tuong bot khi thodt ra. Giai thich: CHsCOOH tc dung véi Zn, phan img xy ra tao thanh mudi km axetat va khi Hf. Vi vay ta thay 06 hign tugng sti bot. Phuong trinh phan mg xay ra 2CHsCOOH + Zn — (CH:COO); + Het Ong nghiém 2: Hién twong: Nho dung dich CH;COOH vio éng nghiém dyng mét mdu CaCO; ta thy ¢6 hign tugng bot khi thoat ra, Giai thich; CH;COOH tac dung véi CaCO; tgo thinh mudi canxi axetat va axit cacbonic, chat nay kém bén nén phan hiy thinh H2O va khi COst. Vi vay ta thy hign tugng sui bot. Phuong trinh phan img xay ra: 2CH;COOH + CaCO; > (CH:COO).Ca + COzf +1L0 Ong nghigm 3: Nhé dung dich CHsCOOH vao éng nghigm dyng sin mét hrgng CuO, lic dau chua thay hign tugng. Sau dé dun néng, ta thay hign tugng dung dich tir khéng mau chuyén xang mau xanh. Giai thich: Khi cho dung dich CH;COOH yao éng nghiém dymg CuO, dun néng, CH;COOH tac dung véi CuO tao thanh muén dong axetat va H2O, mudi nay tan, trong dung dich cé ion Cu** nén chuyén xang mau xanh. Phuong trinh phan img xay ra "HECOUH Te (UrsLuUpLa + HU Bai tap 9: Hai binh cau nhw nhau, binh A chita 0,50 lit axit clohidric 2M, binh 2 chita 0,50 lit axit axetic 2M duge it kin béi 2 béng cao su nhu nhau. Hai mau Mg cé khéi lvgng nh nhau duge tha xuéng cing mét lite. Két qua sau 1 phiit va sau 10 phitt (phan img két thiic) duge thé hign nhw hinh vé duéi day. Hay rit ra nh4n xét va giai thich? (A) Khoi dau (B) Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 84 http//ngoebinh.webdayhoe.net (A) Saul phat = (B) (A) Sau 10 phat (B) Loi gidi HCI i mét axit manh phan li hoan toan thinh ion H;O* HCI + HOH — H,0* + Cr Vi vay, ndng d6 ion H* trong dung dich HCl én, téc d6 phan img xay ra nhanh, H2 thoat ra nhanh, CH;COOH a mét axit yéu, kha nang phan li kém Vi vay, néng d6 ion H' trong dung dich CH;COOH nhé, téc dé phan img xay ra cham, sau khoang thdi gian 1 phit, lugng khi H: thodt ra it hon. Tuy nhién: Mg + 2HCl > MgCl. + Hot 1 mol 0,5 mol Mg + CH;COOH — (CHsCOO).Mg + Ht 1 mol 0,5 mol Theo ti 1¢ s6 mol cdc chat trong hai phuong trinh phan img ta thdy, sé mol khi H, thoat ra ¢ ca binh (A) va binh (B) hic két thie phan img li bang nhau nén sau 10 phiit hai béng cao su cé thé tich bang nhau. Copyright © Vo Ngoe Binh, Day va hoe Héa hoe 85 http://ngoebinh.webdayhoe.net Bai t4p 10: Quan sat video thi nghiém sau: © Néu hién tugng, giai thich, viét phuong trinh phan img va néu img xay ra trong thi nghigm? Loi giai Hign tugng: Khi thyc hign thi nghiém, lie dau san phdm phan img 1 dung dich trong suét, sau khi nhé dung dich NaCl vio san pham va lic manh ta thay dung dich phan thanh hai lép trong suét. Giai thich: Khi thyc hign thi nghigm trén, cho axit axetic tac dung vi ancol etylic trong méi truéng axit sunfuric, sin phdm tgo thnh 1A etyl axetat, chat nay khéng tan trong nuéc nhung tan trong ancol etylic. Trong qué trinh dun hin hyp phan img thi ancol etylic cing bay hoi va thodt ra cing san phim nén trong hon hyp san pham cé lan ancol etilic nén ta t hop 1a m@t dung dich trong suét. Khi cho dung dich NaC! vao san pham va lic mgnh, NaCl téc dung véi ancol etilic, vi that san phdm phan img 1a este tach ra nhe hon nuée nén néi Jén trén va phan thanh lép. Phuong trinh phan tng xay SHy GSO HO Gs n loai phan axit axetic ancol etilic CHs- FO Cats HO este ‘Vi san phim cia phan tmg gitta ancol va axit tgo thanh este nén phan mg trén goi 14 phan img este héa Bai tap 11: Cho so dé sau: by) ——> &) ——> »), ——> 5) —— on ° NH (aii eacbolig) TH D, ——» E, (polime) Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 86 http//ngoebinh.webdayhoe.net 6 mol. Cho A 1d etylbenzen va téc dung véi Cla theo tilé 1: 1 vé Hay viét cc phuong trinh phan tmg dé hoan thanh so dé trén va chi r6 tén ciia mi loai phan img? Loi giai A la etylbenzen vay so dO c6 thé chia thanh 2 so dé nhé nhu sau: + CsHsCH2CH: > Bi > C: > Di > E: > G - Phan tng thé vi Cl 6 nhanh: sHs—CH,—CHg + Cl 2* CcHs—CH,—CH,CI + HCI - Phan img thiy phan: 6S UNg Ung = as Gr SHUNT nL ~ Phan img oxi héa: - Phan img trang guong (oxi héa) - Phan ting trao déi: + CsHsCH2CHs — B2 > C — Dz > Ex: ~ Phan img thé v6i Ch: sHs—CH,—CHg * Ch “2> Cells FH CH HCL cl - Phan img thiy phan: Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 87 http//ngoebinh.webdayhoe.net ~ Phan tmg tach nude: - Phan tmg tring hop: xe, 1CHe=6H a= on —$H Cos CeHs /0 Bai tip 12: Tir metanol, andehit axetic va metanol hay viét cdc phuong trinh phan img diéu ché axit axetic. Hign nay trong cong nghiép ngudi ta sir dung phuong phap nao 14 chinh, vi sao? Lai giai + Tir metanol: Didu ché axit axetic bing céch lén men. MsUnt tT Uz ———* UCU + HgU 25 - 30°C + Ty andehit axe peu eu gece + Tit metanol: Hién nay trong céng nghiép, ngudi ta digu ché axit axetic chi yéu theo phuong phap di tir metanol va CO vi metanol va cacbon oxit déu duge diéu ché tir Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 88 http//ngoebinh.webdayhoe.net metan cé sin trong khi thién nhién va khi ddu mé nén phuong phép nay duge 4p dung va cho axit axetic véi gid thanh thdp. Bai tp 13: Jing phuong phap héa hoc hay phan biét cdc chit trong day sau: a. Etanol, fomalin, axeton, axit axetic. b. Phenol, p-nitrobenzandehit, axit banzoic. Viét cde phuong trinh phan ting xay ra. Lai giai a. DD] Etanol Fomalin “Axeton Axit axetic TT (C:H.OH) (HCHO) __| (CHsCOCHs) | (CH;COOH) Quy tim Quy tim hoa . . . to Ht > : Ag : Cie pain img héa hoe xay ra: G:HsOH + Na— C:H;ONa + Hat HCHO + 2[Ag(NH3)]OH — HCOONH,+2Ag| +3NH3 + H.O. b DD Phenol p-nitrobenzandehit | axit benzoic TT (CcH,OH) (ONCALCHO) | (CsHsCOOH) Quy tim . . Quy tim hoa dé ‘AgNO, : Agl Cac phan img héa hoc xay ra: O2NC;HsCHO + 2[Ag(NHs):]OH — O:NCsH;COOH + 2Ag| + 3NH3 + 2H:0 IV. MOT SO GIAO AN GIANG DAY PHAN HOA HOC HUU CO LOP 11 CO AP DUNG BAI TAP VOI SU' HO TRO CUA CONG NGHE THONG TIN 1. Gido an 1 Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 89 http//ngoebinh.webdayhoe.net Bai 43: ANKIN 1. Kién thire HS biét: - Khai nigm dong ding, déng phan, danh php va cau trac phan tr cia ankin, - Phuong phap diéu ché a img dung cla axetilen. HS higu: Sy giéng nhau va khdc nhau vé tinh chdt héa hoe gitta ankin va ankan, 2. Ki nang - Viét céng thite cAu tao cde déng phan va goi tén cdc ankin. - Viét phuong trinh héa hoc chimg minh tinh chAt cia ankin. - Giai thich duge cac hign tong thi nghiém. IL Chuan bi 1. Hinh anh, m6 hinh cua ankin. 2. Mot s6 video thi nghiém héa hoc vé ankin. IIL. Cac hoat dong day hoe. CAC HOAT DONG DAY HOC NQI DUNG I. Dong ding, dong phan, danh phap, tinh chat vat li va cdu tric Hoat dong 1. Dong dang, déng phan va danh phap + Dong ding: GV cho biét mét sé ankin tigu biéu: CoH2, C3Hy... Yéu cdu hoc sinh lap day déng ding CyHaa2 (n> 2) ctia ankin: C,H2, CsHs.. I. Dong ding, ddng phan, danh phap, tinh chat vat Ii va cdu tric 1. Dong dang, dong phan va danh phap + Dong ding: + CoHan2 (n= 2) Ankin la nhimg hidrocacbon mach ho c6 mét lién két ba trong phan tir. Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 90 http://ngoebinh. webdayhoe.net Tw dé HS rit ra nhan xét: Ankin 1a nhing hidrocacbon mach ho cé mot lin két ba trong phan tt. + Déng phan: GV yéu cdu hge sinh viét céng thite edu tao cdc déng phan eta CsHe CH=C-CH;~CH:~CHs Pent-1-in (propylaxetilen) CH; ~ C=C ~CH2~ CHs Pent-2-in (etylmetylaxetilen) CHs 2-metylbut-2-in + Danh phap: GV dua ra quy tic goi tn cla ankin: Tén thong thuéng: Géc ankyl + axetilen Danh phaép TUPAC: Tuong ty quy tic goi tén anken nhung déi dudi “-en” + Yéu cau hoe sinh gi tén cdc déng phan cia ankin trén, 2. Tinh chat vat li GV yéu cau hoe sinh nghién ctu bing 6.2 SGK va rit ra nhan xét vé nhiét do néng chay va nhigt 49 sdi cla céc ankin. + Déng phan: - Déng phan mach C. - Dong phan vi tri ndi ba. +Danh phap: Danh phép IUPAC: Tuong ty quy tic goi tén anken nhung déi dudi “-en” > 2. Tinh chit vat li Bang 6.2 SGK Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe a http//ngoebinh.webdayhoe.net Hogt dong 2: 3. Cdu tric phan tir GV sir dyng may chiéu, cho hoc sinh quan sat mé hinh réng, mé hinh dic. Yéu cau HS rit ra nhan xét vé cau tric phan tir ciia ankin, II. Tinh chat héa hoc Hoat dong 3: 1, Phan img cong a. Cong H GV néu digu kign, xtc tic dé ankin cOng hidro theo tilé 1:1 va 1:2 Yéu cau hoc sinh viét cdc pthh xay ra. b. COng Br: GV chiéu video thi nghiém axetilen tac dung véi ddBre 3. Cau tric phan tir ‘Trong phan tt ankin: 3d - Hai nguyén tir C 6 lign trang thai lai héa sp (lai héa thang). - Lién két 3 1 t6 hop cia 1 lién két 6 (bén ving) va 2 lién két x (linh dong). - Cac géc lién két: TI. Tinh chat héa hoc 1. Phan ng cong a. Cong Hi 3H H+ 2Hp +» CH3—CH3, UN==UM + my ——*Un-Ure b. Cong Br: Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 7 http//ngoebinh.webdayhoe.net eo (An CTRL + Click vao biéu tugng Windows media player dé xem video) HS quan sat hién tong va viét pthh xay ra, GV: phan img xay ra qua hai giai doan, muén dimg 6 giai doan 1 (cOng 1:1) thi phai thuc hién & nhiét d6 thdp. ¢. Cng hidro clorua GV huéng néu nguyén tic céng hidro clorua cia axetilen, qué trinh chai qua 2 giai doan, muén dig lai & giai doan 1 phai ding xtc tac HgCh & 150-200°C. Yéu cau hoc sinh viét cdc pthh xay ra. d. Phan ing eng HzO GV: Khi cé mit ciia xite tic HgSO, trong méi truéng axit, HO cong vao lién két ba tao thanh cdc chat trung gian va chuyén thanh andehit hoac xeton. GV huéng din hoc sinh viét cc pthh. ¢. Phin ing dime héa va trime héa GV: Hai phan tir axetilen c6 thé cong hop vi nhau thinh vinylaxetilen, ba phan tir axetilen c6 thé céng hop véi nhau tgo thanh benzen. ¢. Cng hidro clorua 150-200°C Vinyl clorua CH:=CH-Cl + 2HCl > CHs-CHCh 1,1-dicloetan d. Phan ing cng H:0 (khéng bén) » CHs — CH =O (andehit axetic) e. Phan tng dime héa va trime héa Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe http://ngoebinh. webdayhoe.net Yéu cau hge sinh viét cdc pth, Hogt dong 4: 2. Phan img thé bang ion kim loai Gido vign chiéu video thi nghigm phan img ciia axetilen voi AgNO; trong NH3. o (An CTRL + Click vao biéu tugng Windows media player dé xem video) HS quan sat hign tugng, gidi thich va viét pthh GV lu y véi hoe sinh phan img ding dé nhfn biét axetilen va cdc ankin c6 nhém -C=C- (cde ankin du mach) 3. Phan mg oxi héa GV huéng din hoc sinh viét phuong trinh phan tmg chay dang téng quat ca ankin, nhan xét ti 1é sé mol cla CO va HO. GV cho HS quan sat video thi nghiém axetilen lam mat mau dung dich KMn0s, (An CTRL + Click vao biéu tugng Windows media player dé xem video) Trén_co séhign tuong quan sat duge 2. Phan tng thé bang ion kim loai » NH:NO3+ [Ag(NHs),]OH (phite chdt, tan trong AgNO; + 3NH; + H2O nude) CH=CH + 2[Ag(NH,);]OH > 4NH; +Ag—C=C—Ag+2H,0 (két ta mau vang nhat) 3. Phan itng oxi héa 3n 2 CoH + 10, — nCOs +n 1)H,0 AH<0 Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 94 http://ngoebinh. webdayhoe.net khang dinh ankin cé phan tmg oxi héa voi KMnOy. Khong can HS viét pthh vi tao ra hon hgp phite tap. III. Diéu ché va img dung 1. Diéu ché GV yéu cdu HS viét cdc pthh didu ché axetilen trong céng nghigp di tit CH, va tr CaO +C, 2. Ung dung GV yéu cdu HS nghién ciu phan img dung trong SGK, rit ra nhan xét vé cde img dung cua axetilen. II]. Diéu ché va ing dung 1. Didu ché Lé dign 2. Ung dung Hoat dong 5: Cing co Sir dung bai tap sau dé cing Bai tp 1: Quan sat video thi nghiém sau @ (An CTRL + Click vao biéu teeong Windows media player dé xem video) Viét cdc phan img xy ra trong thi nghiém, cho biét néu dét Imol C2H2 nguyén chat tinh s6 mol CO; va H,0 thodt ra? Bai t4p 2: Quan sét thi nghigm sau: © (An CTRL + Click vao biéu tegng Windows media player dé xem video) Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 95 http://ngoebinh. webdayhoe.net ‘Yéu cau hoc sinh quan sat, mé ta lai phuong phap diéu ché axetilen trong phong thi nghiém va viét pthh xay ra khi didu ché axetilen tir canxi cacbua va nuéc. 2. Gido an 2 Bai 46: BENZEN VA ANKYLNENZEN I. Myc tigu bai hge 1. Kién thire Hoe sinh biét: ju trie electron cita phan tir benzen, - Déng ding, déng phan va danh php cdc ankylbenzen. - Tinh chat vat li, tinh chat héa hoc ca benzen va ankylbenzen Hoe sinh higu: - Su lién quan gitra cdu tric phan ti va tinh chat héa hoc cla benzen. 2, Ki nding Hoe sinh van dung: Dua vao quy tic thé vao nhan benzen dé viét cdc pthh diéu ché cc dan xuat ciia benzen va ankylbenzen. IL. Chuan bj Gido vién - M6 hinh phan ti benzen. c video thi nghigm mé hinh benzen va tinh cht héa hoc ciia benzen Hoe sinh: On tap tinh cht ha hgc cia hidrocacbon no, hidrocacbon khéng no. IIL. Céc hoat d9ng day hoe CAC HOAT DONG DAY HOC NOI DUNG Hoat dong 1: 1. Cau tric phan tir, dong dang, ding | I. Cau tric phan tir, déng dang, déng phan va danh phap. phan va danh phap. Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 96 http//ngoebinh.webdayhoe.net 1. Cau tric ciia phan tir benzen. GV sit dung bai tap 6 phan bai tap vé hidrocacbon dé ging. _ @ (An CTRL + Click vao biéu tong Windows media player dé xem video) © (An CTRL + Click vao biéu tegng Windows media player dé xem video) HS quan sat, ty nhan xét va rit ra nhimg két luan vé cdu tric cia phan tir benzen. Hoat dong 2: 2. Ding ding, déng phan va danh phap Tir nhimg cong thite cu thé cia benzen va 1 s6 ankylbenzen, gido vién huéng din HS nit ra cdc nhan xét vé déng ding, déng phan, 1. Cu tric cia phan tir benzen. - 6 nguyén tir C trén phan tir benzen déu 6 trang thai lai héa sp’. - M&i nguyén tir C diing 3 obitan lai héa dé tao lién ket 6 véi 2 nguyén tr C bén canh va i 1 nguyén tir H. = 6 obitan thuan khiét cén lai cia 6 nguyén tir C xen ph bén véi nhau tao thinh hé lién hgp m chung cho ca vong benzen, + M6 hinh phan tir: - 6 nguyén tir C trén vong benzen lién két voi nhau tao thanh mét luc gidc déu. - Ca 6C va 6H déu nim trén | mat phing (mat phang phan ti). - Cae gée lién két bing nhau va bing 120°, 2. Dong ding, ddng phan va danh phap a. Dong dang - Khi thay cdc nguyén tir H trong phan tir benzen (CsHe) bing cac nhém ankyl, ta duge cic ankylbenzen, Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 97 http://ngoebinh. webdayhoe.net ¢. Danh php: GV huéng din HS goi thén theo 2 cach GV huéng din va chi ¥ cach xde dinh cdc vj tri ortho, meta va para, Vi du: CcHs-CHs : metylbenzen (toluen) CoHs-CHo-CHs: etylbenzen (CcHs-CH-CHz-CHs: propylbenzen - Céc ankylbenzen hop thinh diy déng ding cia benzen, céng thite chung 1a: CyHeaa 6 (n> 6). b. Dong phan - Coi vong benzen 18 mach chinh, cic a mach nhanh (nhom thé) nhém thé c6 2 loai déng phan: - Déng phan mach C. - Dong phan vj tri nhom thé. ¢. Danh phap: Chi r6 vi tri cée nguyén tir C cita vong bang cac chit s6 hoc cdc chit cdi: 0, m, P. 1 Vi du: 96 2 (ortho ms 3 (meta) } etylbenzen 4 (parap) 1,2-dimetylbenen o-dimetylbenzen (o-xilen) Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 98 http://ngoebinh. webdayhoe.net IL. Tinh chat vat li Hoat dong 3: 1. Nhigt d@ néng chay, nhigt dd khéi lugng riéng GV cé thé chiéu bang 7.1 cho HS quan sat hoc cho HS nghién ciu trong SGK. Yéu cdu HS nban xét vé ty, t,, khdi lugng rigng cia cée hidrocacbon thom. Hoat dong 4: 2. Mau GV cho HS nghién ctru SGK va rit ra , tinh tan va mili. cde nhan xét. IIL. Tinh chat héa hoc Hoat ge Gido vién phan tich tt cdu tric cia benzen: mach vong, hé lign hop nén nhan benzen kha ben, cdc aren _cé hai CH3 1,3-dimetylbenzen m-dimetylbenzen (m-xilen) Il. Tinh chat vat li 1. Nhigt 49 néng chay, nhigt khéi hrong riéng - Nhigt d6 néng chay nhin chung giim a , 6 sur bat thuéng & p-xolen, o-xilen va m-xilen, - Nhiét do s6i ting dan. - Khéi Ivgng riéng nhin chung nho hon Ig/em’, nhe hon nude. 2. Mau sac, tinh tan va mii. - La nig chat khong mau, hau nhw khéng tan trong nuéc, tan nhiéu trong céc dung méi hitu co. - Cac aren déu 1a nhimg chat cé mii nhung lai 06 hai cho site khée. IIT. Tinh chat héa hoc Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 99 http://ngoebinh. webdayhoe.net trung tém phan tmg [i nhan benzen va mach nhanh, Tir do huéng dan hgc sinh suy ludn kha nang than gia phan img héa hoe celia cdc aren. 1. Phan tg thé a. Phan img halogen héa GV huéng din HS viét pthh xay ra khi cho benzen tée dung véi Br: khan, dua ra diéu kign phan tng. HS viét pthh xay ra. GV gidi thich tai sao toluen phan img nhanh hon benzen va tao hén hgp 2 san phim déng phan ortho va para. GV huéng din HS xac dinh sin phim chinh, sin phim phy. 1. Phan tng thé a. Phan tmg halogen héa +Br +HCI > o-bromtoluen cH, "9 Br p-bromtoluen (59%) +Br Fe [/ )) +H benzyl bromua b. Phan img nitro héa Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe http//ngoebinh.webdayhoe.net 100 GV luwu y voi HS néu ding xt 1a Fe ma khéng chigu sing thi véi cde ankylbenzen xay ra phan img thé H bai Br 6 nhénh. b. Phan ing nitro hoa GV chiéu video thi nghiém nitro héa @ (An CTRL + Click vao biéu twong benzen: Windows media player dé xem video) HS quan sdt, gidi thich hign tuong va viét cdc pth xay ra. GV luv ¥ véi hoc sinh vé diéu kién ctia phan img. cv nitrobenzen trong HNOs béc khéi va lu y voi HS tong hop H,SO, dam dic déng thoi dun néng thi tao thanh m-dinitrobenzen. Yéu cdu HS viét pthh xay ra. GV giai thich tai sao toluen tham gia phan img nitro héa dé ding hon (chi cdn HNO; dam dic, khéng cin HNO; béc khdi) tao thinh sin phim thé vao vi tri m-dinitrobenzen CHs o-nitrotoluen 180] gy, 08%) ©) + Hono, Nop Phitrotoluen (02%) c. Quy tic thé 6 vong benzen Khi & vong benzen di 06 sin nhém thé ankyl_(hay cde_nhém OH, -NH2, Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 101 http://ngoebinh. webdayhoe.net ortho va para. Yéu cau HS t pthh, GV huéng din HS xée djnh sin phim chinh, sin phdm phy. Hoat dong 6: c. Quy tic thé vong benzen Tit cde vi du va cdc pthh da néu trén, GV huéng quy tac thé & vong benzen. HS nhan xét va rit ra Hoat dong 7: d. Co ché phan img thé 6 yong benzen GV trinh bay, huéng dan HS tim ra co ché phan img thé & vong benzen. Yéu cau HS 4p dung viét co ché cho mét sé phan img tuong ty. Hoat dong 8: 2, Phin tg cong GV: benzen vi ankylbenzen khong , phan ung thé vao vong sé dé ding hon va wu tién xy ra 6 vi tri ortho va para. Nguge lai néu 6 cong benzen da c6 sin nhém —NO; (ho%e cde nhém COOH, -SOsH,...) phin tmg thé vio vong h6é khan hon va wu tién vao vi tri meta. d NOH +H == O:N—O—H H »NTO—H == 0=N=0+H-O-H 4 He NOs Nos +H 2. Phan tg cong Il Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 102 http://ngoebinh. webdayhoe.net phan img c6ng voi brom (khéng lam mat mau dung dich nuéc brom). Khi chiéu sing, benzen cdng véi clo tao thanh CsHsCl. GV chiéu video thi nghigm phan img benzen cng clo: © (An CTRL + Click vao biéu tugng Windows media player dé xem video) HS quan sat, giai thich hign tugng va viét pthh xay ra. GV bé xung: Khi dun néng co xt Ni hoe Pt, benzen va ankylbenzen cong voi hidro tao thanh xiclohexan. Hoat dong 9: 3. Phan tng oxi héa GV lam thi nghiém, néu khéng cé diéu kién thi chiéu video thi nghiém phan img gitta benzen vi toluen véi dd KMnO.. (An CTRL + Click vao biéu tegng Windows media player dé xem video) HS quan sat, gidi thich hign twong va viét pthh xay ra. 3. Phan tmg oxi héa - Benzen khéng tac dung voi dd KMnO.. - Céc ankyl khi dun néng véi dd KMnO. thi chi cé nhém anky! bj oxi héa. oO + Phan img chay: CoHons+ O2 — nCO; + (n— 3)HZ0. Vi dy: Cae + 20, 6CO, + 3H.0 Nhan xét: Benzen tuong déi dé tham gia phan tng thé, khé tham gia phan tmg cng va bén véi céc chat oxi héa, Dé cing 1a tinh cht héa hoc dic trang chung ciia cae hidrocacbon thom nén duge goi li tinh Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 103 http://ngoebinh. webdayhoe.net + Phan tg chay: GV huéng din HS viét phuong trinh héa hoe phan tng chay tong quat va yeu vay hge sinh viét cu thé véi benzen, Tir nhiing tinh chat trén, GV huéng din HS rut ra nh§n xét chung: Benzen trong déi dé tham gia phan tmg thé, khé tham gia phan img céng va bén véi cdc chat oxi héa. Dé cing 1a tinh chdt héa hoc dic trmg chung clia cée hidrocacbon thom nén duge goi 1a tinh thom, IV. Dieu ché va tng dung Hogt dong 10: 1, Diéu ché GV dua ra 2 phuong phdp diéu ché aren la - Chung ct nhya than dé hodc diu mé. - Tir ankan GV huéng ché aren. 2. a xicloankan. in HS viét 1 sé pthh digu ig dung GV cho HS nghién ctu cae img dung cilia aren, Tw hinh anh minh hoa sau, gido vién thom. IV. Diéu ché va img dung 1. Diéu ché °H;(CH,),CH; —> C,H, 4H, 2Hy(CH,);CH; 22» C,HsCH, 4H; Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe http//ngoebinh.webdayhoe.net 104 cing HS tim hiéu cdc tng dung cia benzen va cde ankylbenzen. (An CTRL + Click vao biéu twong dé xem hinh nh) Hoat dong 1 IV. Cing cé ‘Sur dung cdc bai tap trong SGK va SBT dé cing cé kién thite cho HS Hung din HS 1am cdc bai tap trong SGK, yéu cau HS vé nha hoan thanh cdc bai tip duge giao. TIEU KET CHUONG II Ni dung cia chuong II gm: Ph 11. Bao gém so luge cach phan loai cing nhu mét sé phuong phép gidi bai tap hoa I: Cac diém can nim ving khi day hoc phan bai tap héa hoc hitu co lop hoc thuéng duge sir dung trong qué trinh gidi 6 cdp hoc phé théng. Phan 2: Co so li thuyét cin nim ving: Hé théng lai nhimg kién thir Ii thuyét co ban trong chuong trinh héa hoc lép 11 theo timg chu dé duge sip xép nhu trong chyong trinh DH HH 6 trong THPT: Dai cuong vé hoa hoc hitu co; idrocacbon khéng no; Hidrocacbon thom — Ngudn hidrocac bon hidrocacbon no; xuit halogen, ancol ~ Phenol; Andehit ~ Xeton — Axit cacboxylic. Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 105 http//ngoebinh.webdayhoe.net Pha ip xép hé théng bai tap héa hoc hitu co lép céng nghé théng tin theo hé théng DH HH 6 truéng THPT. 3: Lya chon, xay dung, 11 véi sw hd tro ca Trong méi phan bai tap cu thé, ching t6i nghién ctu, sip xép cdc ai tap mét cach khoa hoc nhim dam bao tinh hé théng, logic cia ndi dung kién thite, tinh déng tim cia chuong trinh va cdc nguyén tac su pham (tir don gian t6i phttc tap). Trong khi x4y dung, sip xép hé théng bai tap cé mét sé bai tap mang tinh chat téng hop duge sip xép vao cde phan bai tap cu thé, day 1a nhimg bai tip doi hoi HS phai cé kién thie ting hop, sau rong. Trong hé théng bai tap chi bao gém cac bai tap dang ty ludn, khéng c6 hé théng bai tip TNKQ nhim 4p dung t6i da nhung wu diém ma cng nghé théng tim mang lai. Cac bai tap duge Iya chon & dang téng quat, trong qué trinh day hoc GV e6 thé thém bet cdc dy kign, thay déi dir kién tao ra cdc bai tap tong ty cho phi hop vi myc dich DH. 6 phan nay ching téi dé xudt sir dung cc bai tap héa hoc trong qua trinh day hoc nhim: + Rén luyén mét sé nang luc cho HS: Nang lye phat trién van dé va gidi quyét van dé; Nang luc suy ludn va khdi quat hoa; Nang luc téng hop kién thie; Nang lye ty hoe, ty doe, ty tim tdi, déc lap suy nghi va linh hoat trong hoc tap. + Sir dung bai tap trong day hoe nhim: Tigp cn va gidi cdc bai tap; Cung 6, khie sau kién thite; Kiém tra, dinh gia két qua DH. + Rén luyén cho HS tinh kién nhan, tinh chinh xéc khoa hoc va long xay mé hoc tap. Day 1A diéu khéng thé thiéu trong hoc tp. Ngoai rén luyén cho hoc sinh nhiing ning Ine di néu trén, GV can béi duéng cho HS lng yéu thich b§ mén héa hoc, bai vi khng yéu héa hoc, khong thy héa hoc hap din thi khéng thé hoc tét bé mén duge. Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 106 http//ngoebinh.webdayhoe.net Bén canh béi duéng tinh yéu héa hoc, GV cing can giip HS xdc dinh tri hudng, d6ng co va muc dich ciia viée hoc tap. Day 1a yéu té quan trong dé HS phan dau trong hoc tap. Qua nghién ciru, tim hiéu co sé Ii luan va thyc tién day hoc bai tap héa hoc bai tip HH 6 trong THPT, tdi rat ra mt sé két lun sau: © Vé bai tap HH hitu co: - N6i dung kién thite trong bai tap c6 lién hé va gin bé mat thiét voi ndi dung kién thie co so héa hc chung; Ndi dung kién thite co sé héa hoe chung 1a co so dé giai bai tap héa hoc. - Bai tap nhim dao su, nang cao va mo rong kién thite HH phé thong. - Bai tap cé tinh chat ting hop kién thirc (bé rong va chiéu sau). - Bai tap c6 ding diém “dde bigt” (dit kign c6 thé khdc thudng, cé nhiéu cach gidi, c6 cach giai khoa hoc, déc déo ngin gon va dé hié © Véhé théng bi - Hé théng bai tap bao him cdc ndi dung DH HH hitu co 6 trudng THPT. ap héa hoc hitu co: - Hé théng bai tap bao ham ca bai tap ty ludn va tric nghiém, dinh long va inh tinh, Ii thuyét va thuc nghiém. - Noi dung kién thite héa hoc hitu co duge thé hign qua cdc bai tap: Gan lién Gi co sé héa hgc chung; duge dao sau, nang cao, mé rong; c6 tinh chat ting hyp; dim bao tinh logic khoa hge; tinh déng tim cia chong trinh va cdc nguyén tie su pham... © Vé sir dung bai tap trong day hoc héa ho - Cing cé, khic su kién thie co ban; dio s4u, nang cao va mé réng kién thite héa hoe phé thong. Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 107 http//ngoebinh.webdayhoe.net - Rén luyén tur duy cho HS (Qua rén luyén cde nang lye phat hign va giai quyét van dé; suy ludn; téng hop kién thitc; ty hoc, tu doc, ty tim tdi, déc lap suy nghi va linh hoat trong hoc tap.. Nhu vay, bai tap héa hge cé vai trd v6 cing to lén trong day - hoc héa hoc. Viée Iya chon, sip xép hé théng bai tap héa hoc sé gép phan nang cao higu qua, chat lugng day - hoc héa hoc. Trong qua trinh day hoc, tly thudc vao diéu kién cu thé (GV, HS, co sé vat chat...) ma van dung mét cach linh hoat, sng tao cho phi hop va mang Iai higu qua cao nhat. Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 108 http//ngoebinh.webdayhoe.net Chwong II]: THYC NGHIEM SU PHAM IIL.1, Mue dich va nhigm vy cita thyre nghigm su pham 1. Mue dich cita thye nghigm su pham - Xc dinh tinh ding dn ciia gia thuyét khoa hoc ciia dé tai. - Khing dinh tinh kha thi cia vie sir dung ICT dé hé trg trong viée xay dung, sip xép va day hoc phan bai tap héa hoc hitu co lép 11. - Buée dau str dyng ICT trong vigc xay dung, sip xép hé théng cau hoi va bai tap phan héa hoc hiu co l6p 11 - Théng qua két qua thy nghiém su pham nhim danh gia tinh higu qua cia vige sir dung ICT trong vige xay dung, sip xép céu héi va bai tip héa hoc hiu co lop 11. 2. Nhigm vy cia thye nghigm su pham - Bién soan tai ligu thye nghigm su pham, gém 02 gido an Héa hoc hitu co 11, yéu cdu gido vién — ngudi phy trach day hoc phan héa hoc lép 11 thyc hién theo ndi dung cua luan van. - Xay dung, sip xép va day hoc phan bai tap hoa hoc Iép 11 theo néi dung ciia ludn van, tir dé quan sat mite dé tich cyte ciia gido vién va hoe sinh trong viée (mg dung ICT. Thudng xuyén trao déi voi GV va HS tao diéu kign xdy dung ddi ngii cOng tac, trao déi thong tin qua lai gitta GV — GV va GV — HS. Can ctr vao tinh hinh thyc tign dé c6 nhimg thay déi pha hgp can thiét nhim ciing cé, bé xung, nang cao tinh ding din khoa hgc cua luan van. - Tién hanh kiém tra, xir li, dinh gid két qua sau méi lan thye nghigm nhim rit ra két lun vé: ‘Nang lye nhfn thie cta HS théng qua ic img dung ICT trong xay dung, sip xép va day hoc phan bai tap héa hoc hitu co lép 11. Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 109 http//ngoebinh.webdayhoe.net + Danh gid higu qua va sy phi hgp ci cae bai tp héa hoe do ching toi xy dung va bign soan trong vigc day hoc bai tap phan héa hc hitu co lép 11. ~ Rit ra két luan vé cach thite sir dung cé higu qua hé théng cau hoi va bai tap hoa hge lop 11 véi sy hé trg cua ICT. III.2, Phuong php va ndi dung thuc nghigm su pham 1. Phong phap thyc nghiém su pham + Tim hiéu, nghién eiru Ii ludn, thye tign vige tmg dung ICT tai cde trudmg THPT hién nay, + Xay dung ni dung va ké hoach thyc nghiém. + Tign hanh thye nghigm theo ndi dung va ké hoach da dit ra, + Thu th§p théng tin va str li s6 ligu thyc nghiém. + Phan tich, danh gid két qua thye nghiém. 2. Noi dung cia thye nghiém su pham + Sir dung hé théng bai tap da xay dung, sap xép trong day hoc. + Danh gia sy pha hop vé ndi dung va mute d6 cia bai tap. + Dénh gid higu qua cua viée sir dung hé théng bai tap da xay dung trong vige day hoc héa hoe. IIL3. Déi tugng va dia ban thye nghiém su pham + Dia ban thue nghiém su pham: Dé tién hanh thyc nghiém tét nhimg phin noi dung di duge bién soan tir phan trude, chung tdi da tién hanh thye nghi¢m tai cdc dja ban cdc truémg THPT trén dja bin huyén Thun Chau — Son La. + Déi tung thye nghigm su pham: - Hoe sinh cée lop 11A1; 11A2; 11B1; 11B2; 11B3;11B4 trong THPT Téng Lénh huyén Thudn Chau ~ Son La. ILL4. NOi dung cita thye nghigm sw pham 1. Chuan bi Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 110 http//ngoebinh.webdayhoe.net + Chon gido vién: - Cé trinh d9 chuyén mén, nghiép vu vig ving. - Nhiét tinh va cé trach nhigm. - Cé tham nién céng tic. + Chon hoe sinh: Chon cdc lép thuc nghiém va déi chimg tuong ding vé cdc mat sau: - Cung sé Iugng hoc sinh. “hat long hoe tap bé mon. ‘ang gido vién day hoc. 6 cdc 16p thyre nghigm su pham, ching tdi chi sir dung cdc c4u hoi va bai tap véi si hé try cia ICT trong sch gido khoa va sich bai tap. Kiém tra danh gid chat lwgng nim kién thir cia hoc sinh lép thye nghiém va lép déi chimg. * Phuong phap danh gid chat Ivong hé théng bai tap gdm cdc bude sau: - Ra bai kiém tra v6i théi hrong 45 phtt. - Cham bai kiém tra. - Sap xép két qua theo thir ty ti diém 0 dén diém 10 va phan loai theo 4 Cé cde diém 9, 10. + Nh6m khé: Cé ede diém 7,8. +Nhém trung binh: Cé cde diém 5,6. +Nhém yéu kém: Cé cde diém dudi 5 - So sdnh két qua gitta cdc lép thyre nghigm véi cdc 1ép déi ching. - Két Indn. - Lay y kién cdc gido vién b6 mén tai cc truéng THPT. TILS. Xir li két qua the nghigm Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe ul http//ngoebinh.webdayhoe.net 1. Tinh cdc tham sé dic trung * Trung binh cong (X) : Tham sé dac trmg cho sy tap trung cia sé ligu k. bxn 5 = ML My + MX Ht MK Ty bNg Ng + .F Ny n * Phuong sai (S*) va d6 Iéch chun (S): Tham sé do mite 9 phan tin cita cdc s6 ligu quanh gia tr) trung binh cong xP a Dens =x SV (n: 1a sé hoe sinh cha méi lép) Gid tri S cing nh6 chimg té s6 ligu cng it phan tin, * Hé s6 bién thign (V): Trong trung hop hai bing sé ligu cé gia tri trung binh c6ng khdc nhau, ngudi ta so sinh mite d6 phan tan cia cdc s6 ligu dé bing hé thién, Nghia 1a nhém nao cé hé sé bién thién V nho hon sé cé chat long sb déng déu hon 100% - Néu V < 30%: D6 dao dong dang tin cay. - Néu V > 30%: D6 dao dong khéng dang tin cay. * D6 dang tin cdy: Sai khéc gitta hai gid trj phan anh két qua cia nhém TN va nhém DC. Kix Xe = > voi Sr “Vm nm Xz. Si: Déi chimg; Xz. Sz: Thyc nghiém * Chuan Studen't (t) Gid tri try s8 duge tinh theo céng thite sau: Trong dé: Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 112 http//ngoebinh.webdayhoe.net %1 vi X2 la diém trung binh cGng cua nhom TN va nhém BC S; va S: la dé Iéch chuan cia nhém TN va nhom DC ny va ne 1a kich thuée mau cia nhém TN va nhém BC — try = 1%, - Xp} n= Ra Xel ag VS Sau dé so sanh gia tri ty vii tr (a = 0,05 vi m=m=n thi: Sp= ny +n2—2) - Néu trv=tir chimg to su khéc nhau gitta Xi v4 %2do tac dong cia phuong an thyre nghiém 1a c6 ¥ nghia véi mire ¥ nghia 0,05. - Néu trv tir chimg to sy khdc nhau gitta Xv WAXs c do tac dong cia phuong an thye nghigm 14 c6 ¥ nghia voi mie 6 y nghia 0,05. Nhan xét: Tir két qua TNSP va cdc bign phap khac nhu: dy gid xem xét cdc hoat dong cia GV va HS trén lép, trao déi véi GV va HS, xem vé bai tip ...cho phép chung tdi nit ra m6t sé nhan xét sau day: - Str dung ICT mét cach cé higu qua, théng qua viée xdy dung, Iya chon va sip xép hé théng BTHH sé gitp HS théng hiéu kién thre mét cach sau sic hon, diéu dé cho thdy chinh ngudi sir dung va phuong phép str dung bai toan méi lam cho bai toan cé ¥ nghia that sy. - Thong qua x4y dung, la chon va sip xép hé théng BTHH hitu co lép 11 gitp cho HS biét duge ban chat hién tugng mét cach cy thé, trye quan nén giup HS dé hiéu bai, dé tiép thu kién thtte, kip thoi bd sung nhimg 16 hong kién thie. Nam duge ban chat cua hign tugng giip HS vugt qua duge nhimg chuéng ngai nhan thite, - HS 6 khéi lop THPT khéng chi phat trién duge nang lye tu duy nhanh nhay, sing tao ma cdn rén duge cd cach néi va trinh bay lip Iudn cia minh mot céch légic, chinh xc, kha nang d6c lap suy nghi duge nang cao dan théng qua hé théng tri thite di tich Itty két hop nhiing kién thite vita do gido vién cung cdp tir nhiéu nguon va nhieu cach thire khac nhau. Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 124 http//ngoebinh.webdayhoe.net - Da sé kién thire héa hoc kha tri tuong, vi vay déi véi HS cdc lép déi chimg gap khé khan trong viéc nim ban chat hién twong, hau hét déu sir dung phuong phép truyén théng vita mat thoi gian ma nhiéu bai gap bé tic, khé khan khi truyén dat nhimg van dé khé, cé tinh triu tung cao. - Nang lye tr duy, céch thite tiép cn véi tri thire cla HS khéi 1ép TN eiing khéng rap khudn may méec ma linh hoat, mém déo hon, cé kha ning nhin nhan géc d6 va nhiéu khia canh khéc nhau trén co sé nim ving kién thite co ban, - Nhu vay phuong an TN da ning cao duge nang lye tw duy va kha nang nhfn thite cta hoc sinh, kha ning lam vige déc lap va ty lye, ning lye van dung linh hoat va sng tao kién thite da hoc vao nhiing bai toan I nhimg tinh huéng méi, biét nhan ra cai sai cia bai toan va buéc dau x4y dung nhing bai todn nho gép phan phat trién nang luc tw duy va béi duéng tri thong minh, 6c tim tdi sang tao cho hge sinh, iy duge khéng khi hao himg trong qua trinh hoc tap b6 mén. Theo két qua ca phuong An thye nghiém, sau khi trao ddi véi cae GV tham gia TNSP, tat ca déu khang dinh sy can thiét va higu qua cla vie img dung ICT vao qua trinh x4y dung, Iva chon va xip xép BTHH dé gép phan nang cao kha nang thong hiéu kién thie, nang lye nhan thitc, tw duy va tri théng minh cho HS va tat ca du nhat tri ring: - Néu biét cach xy dung, lyra chon va sir dung bai tp hop li, gig luyn tap trong phan phéi chuong trinh sé tro nén sinh dong hon, tao duge himg thi hoe tip 5 luc, tu gidc clia hoc sinh thi higu qua day hoc chic chin sé mén hoe, cong véi sr cao hon nhiéu. - Sau mét thai gian Lim quen véi céc bai tap héa hoe cé img dung ICT, hoc sinh rét c6 himg tha véi phuong phap nay do dé kich thich duge kha nang tim tdi, Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 125 http//ngoebinh.webdayhoe.net khdm pha cua hoc sinh. Diéu nay cho thdy hé théng bai ton héa hoc da x4y dung, lua chon va sp xép cé tinh vita sit phi: hop voi kha nang tu duy ciia hoc sinh. TIEU KET CHUONG II Trong chuong nay ching t6i da trinh bay qué trinh va két qua thye nghigm su pham ~- Nhiing két qua cu thé: Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 126 http//ngoebinh.webdayhoe.net + Da tién hanh thy nghiém su pham tai 2 trrgng THPT (THPT Téng Lénh va THPT Thuan Chau) + $6 lop da tién hanh thy nghiém: 6 lép 11 (3TN; 3DC) + Sé6 bai thyc nghiém 6 bai + Sé hoe sinh tham gia thye nghié im: 508 bai 254 + $6 bai kiém tra - Nhiing két ludn rit ra tir viée danh gid két qua thye nghiém su pham di xdc nhan gid thuyét khoa hoe va tinh kha thi cia dé tai. PHAN II: 1. Nhiing cdng vige di am: ET LUAN VA KIEN NGHI Can cir vio mye dich nghién céru va nhigm vu nghién ctu cia dé tai, Iwan van cin ban duge hoan thanh nhiing van dé sau: 1. Nghién tru hg théng héa co sé Ii ludn va thy tién ciia dé tai vé cde van dé - Xu huéng déi méi phuong php day hoc hign nay. - Bai tp hod hoc va xu huéng phat trién bai tap theo huéng img dung ICT. - Vai tr cia céng nghé théng tin va truyén théng trong day hoc héa hoc 2. Ching tdi da xAy dymg va Iya chon duge tét cd 43 bai tap héa hoc phin Héa hoc hitu co lép 11 véi sw hé try cia cong nghé théng tin. 3. Da thiét ké dugc 02 gido an Héa hoc Hitu co 11, trong dé 6 sit dung mét s6 bai tap héa hoc da tuyén chon va x4y dung. Té chite day hoc & hai truéng THPT cia tinh Son La. Hoe sinh ¢6 hing thi hoe mén Héa he hon sau nhing bai day hoe nay. Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 127 http//ngoebinh.webdayhoe.net 4, Da thye nghiém va chdm duge 508 bai kiém tra, dinh gid két qua thye nghiém su pham va xir ly théng ké cdc két qua thu duge. 5. Sé ligu thyc nghiém su pham da cho thdy duge higu qua ciia viée dp dung cong nghé théng tin trong x4y dung, tuyén chon va day phan bai tap Héa hoc hitu co lép 11 voi phuong phap théng thudng. Két qua day hoe 6 cac Iép thye nghiém ludn cao hon Iép déi chimg chimg to su ding dan ciia gia thuyét khoa hoc da dé ra. Qua thye nghiém ching t6i cdn danh gia duge chat Igng, higu qua cdc bai tap da xay dung, tuyén chon, tir d6 chinh stra bai tp, loai bo nhiing bai tap khong hay, khéng phit hop. Hung phat trién cia dé tai: - Xay dug duge mét hé théng hodn chinh, phong phi, da dang bai tap héa hoc hitu co Iép 11 voi sw hé trg cba cong nghé thong tin. - Bude dau nghién ctru cach sir dung bai tap héa hoc véi su hé tro ca cong nghé théng tin trong qua trinh day hoc dé phat huy tinh tich cyc, thiic day hoat d6ng tim tdi, sing tao va nang cao nhan thite, tw duy cho hoc sinh. Trén co so nhimg kién thite va phutong phép nghién ciru da thu duge trong théi gian qua, ching tdi sé tiép tuc nghién ciru nhim: - Hoan thign hon nita hé théng bai tap héa hoc hitu co lép 11, déng thai tiép tuc Iva chon, xay dung hé théng bai tap cho cde phan con lai nhim phue vu cho qua trinh day hoc hod hge 6 tring THPT. - Str dung bai tap trong day hoc hod hge dé phat huy hon nifa nang lye nhan thite va tir duy cia hoc sinh, nhim ndng cao chat lrgng day va hoc dap img muc tiéu, yéu cdu gido duc trong sy nghiép cong nghiép héa, hién dai héa dat nude hi nay. 2. Mt sé kién ng] Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 128 http//ngoebinh.webdayhoe.net Xu hung cia day hoc hign nay 1A tang cudng vai tro chii dng cla hge sinh trong qua trinh linh hdi kién thie méi nhim phat huy tinh tich cuc, cha dong, sang tao cla hge sinh théng qua t6 chite thy hign hoat dong hoc t4p cia hoc sinh, gidp hoe sinh cé m6t phurong phép tu duy logic, sing tao. Vi vay ching tdi cd mot s6 ¥ kién dé xudt v6i cdc cdp uy dang, chinh quyén cdc cdp, nganh gido duc nhw sau: - Nang cao chat lugng ddi ngii cén bO gido vién - Khuyén khich GV ty minh xay dymg hé théng bai trong dé bai tap véi sy hé try ciia céng nghé théng tin hay sur phat trién tw duy va dc théng minh, sang tao cia HS 3. Huéng phat trién cia dé tai: Vi thai gian cé han nén ching tdi chi méi nghién etru & mute d6 cdc bai tap héa hoc hiu co lép 11 voi sy hé try cua céng nghé théng tin. Néu cé diéu kign, ching t6i tiép tuc phat trién dé tai theo hudng xay dung, tuyén chon hé théng bai tap hod hoc véi timg churong, muc cita sich gido khoa. Ching t6i nhan thay rang néi dung luan van chi 1a nhimg két qua nghién ctu bude dau. Vi trinh d6, nang lye cia ban than va diéu kign thdi gian con han ché ching téi mong nhan duge su gép y xy dug ciia cdc thy c6 gido va cdc ban déng nghiép quan tam van dé nay. DANH MUC TAI LIEU THAM KHAO 1, Nguyén Nhu An: “Phuong phap day hoc gido duc hoc”. NXB Dai hoc quéc gia 1996. 2. Nguyén Ngoc Bao: “Phat trién tinh tich cuc, ty lure cia hoc sinh trong qué trinh day hoc”. NXB Gio duc 1995. Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 129 http//ngoebinh.webdayhoe.net 3. Nguyén Hitu Chau: “Nhiing van dé co ban vé chiong trinh va qua trinh day hoc”. NXB Gido duc 2005. 4, Dang Thj Oanh, Nguyén Xuan Truing: “Tai ligu boi dwong: Nang cao nang luc cho gido vién trung hoc phé thong vé déi méi phuong phép day hoc mon Héa hoc”. Vign nghién citu su pham — Dai hge sur pham Ha NGi. 5. §uo H+u Vinh: “500 Bui tEp héa hac”. NXBGD 1995. 6. Phan V"n Kim §ang: mét sé bui tEp cé s¥n” Tp chY hada hac vp ong déng, sé 11/2005. 7. Nguyén Duy Ai, Nguyén Tinh Dung, Tran Thanh Hué, Tran Qué Son, Nguyén Van Tong: “M6t sé van dé chon loc ctia héa hoc - Tap 2”. NXB Gido duc 2000. “Phang ph,p t’o ra bui tEp mii dia vuo 8. Lé Xuan Trong, Nguyén Hitu Dinh, Lé Tri Kién, L¢ Mau Quyén: “Tai lin gido Khoa lép 11. NXB Gido duc 2006. 9. Nguyén Hitu Dinh, BS Dinh Rang: “Héa hoc hitu co - Tap 1”. NXB Gio duc 2008 10. D8 Dinh Rang, Dang Dinh Bach, Nguyén Thi Thanh Phong: “Héa hgc hitu co - Tép 2”. NXB Gio duc 2009, 11. Nguyn Hitu Dinh, Bang Dinh Bach, Lé Thi Anh Dao, Pham Httu Bién, Pham Van Hoan; “Bai tap héa hoc hitu co”. NXB Gido dye 2008, 12, Nguyén Phude Hoa Tan: “Co sé li thuyét va 500 cau hoi trac nghigm hoa hoc lép 11 phan 6n tp kién thite cot ban”. NXB Dai hoc st pham 2007. 13. Nguyén Hitu Thac. “Téng hyp kién thie co ban va nding cao héa hoc lép 11”. NXB Bai hge su pham 2007. 14, Tran Quéc Son, Tran Thi Tiu: “Danh phdp hop chat hitu co”. NXB Gido duc 2008 Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 130 http//ngoebinh.webdayhoe.net 15. Nguyén Trong Tho: “Héa hitu co — Phan 2: Céc chitc héa hoc (Tai ban lan thir 7). NXB Gido duc 2005. 15. Ng6 Ngoc An: “Bai tap héa hge chon loc THPT phan hidrocacbon”. NXB Gido duc 2005. 16. NgO Ngoc An: “350 bai tp héa hoc chon loc va nang cao lép 11”. NXB Gido duc 2003. 17. Truong Van Béng: “BG sdch héa hoc va tudi tré tp 2: Héa hoc hieu co”. NXB thé gidi 2000, 18. Nguyén Trong Tho: “Wing dung cong nghé thong tin trong day hoc héa hgc”. NXB Gido duc 2002, 19.Nguyén Ngoc Quang ~ Nguyén Cuong ~ Duong Xuan Trinh: “Ly ludn day hoc hod hgc. Tap 1”. NXB Dai hgc su pham 1982. 20. http://www.ebook.edu.vn: “Sie dung cong nghé thong tin trong day va hoc” 21. http://www. hoahoc.org - M@t sé video va hinh anh sit dung trong dé tai. 22. http://baigiang.violet.vn — M6t sé video va hinh anh sit dung trong dé tai. 23. Nguyén Xuan Truémg, Nguyén Thj Siru, Dang Thi Oanh, Trin Trung Ninh: “Tai liéu bai durang thurang xuyén gido vién trung hoc pho thong — Chu ki III (2004 2007)”. ‘XB Dai hoc su pham. 24, Hoang Ching: “Phicong phdp thong ké todn hgc trong khoa hoc gido duc”. NXB Gido duc 1983 25. Neuyén Duy Ai, Nguyén Tinh Dung, Tran Thanh Hué, Tran Quéc Son, Nguyén Van Tong: “M6t sé van dé chon loc cua héa hoc, tap 1”. NXB Gido duc 2000, Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 131 http//ngoebinh.webdayhoe.net PHY LUC 1. Dé kiém tra danh gia cht long sau khi day hoc cac bai tap voi su img dung cua cong nghé thong tin lin 1 Thai gian lam bai: 45 pit DE bai Cfu 1: Hay dién cdc chit D (ding) hode S (sai) vio céc cau cau tuong img sau: a. Ankin 1a phn cdn lai sau khi lay di 1 nguyén tir H tir phan tir anken. b. Ankin i nhing hidrocacbon mach hé cé céng thite phan tir 18 CHa. Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 132 http//ngoebinh.webdayhoe.net c. Ankin 1a nhtmg hidrocacbon khéng no cé 1 lin két ba C=C. d, Ankin li nhing hop chat cé céng thite chung 1 R'~ C = C —R? véi R', R? 18 H hoge nhém ankyl. Cafu 2: Viét cong thir thire phan tir 1a CsHg, goi tén TUPAC ¢ cdc cong thir 3: Né i 6 cong chat héa hoe eiia ankin, lay vi dy minh hoa véi axetilen? ; Cfu 4: Bing phan img héa hoc hay phan biét cdc lo dung ring biét cae chit sau: Etan, etilen, axetilen? Viét cdc phuong trinh héa hoc xay ra? Dap an — Biéu diém Céu 1: (1 diém) a. bs °.D 4D Cau 2: (2 diém) pent-1-in pent-2-in Cafu 3: (4 diém) Trong phan tir ankin: - Hai nguyén tir C 6 lién két 3 déu 6 trang thai lai héa sp (lai hoa thang), - Lién két 3 14 t6 hop ctia 1 1ién két § (bén vimng) va 2 lién két x (linh dong). = Che géc lién két: + Phan img cong: - Cong He: SH==CH + 2H CH3—CHy - Cong halogen: - Cong HX: Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 133 http://ngoebinh. webdayhoe.net ~s0-200% ~ Vinyl clorua - Cong HOH: (khong bén) (andehit axetic) + Phan img dime va trime héa: Benzen + Phan img thé nguyén tir kim loai: CH + 2[Ag(NH3):]OH — 4NH; + Ag—C Ag| +2H20 (két tita mau vang nhat) + Phan img oxi héa: GH: + 20: 200) + HO Cfu 4: (3 dim) Etan Etilen axetilen AgNO,/NHs : | ving nhat dd Brz : ‘Mat mau dd Br. CH=CH + 2[Ag(NHs);]OH > 4NH + Ag-C = C— Ag] + 2H.0 CH:=CH + Br. > BrCH~CH:Br 2. Dé kiém tra danh gia chdt lwong sau khi day hoe cac bai tap véi su img dung cia cong nghé théng tin Jan 2 Thoi gian liom bai: 45 phuit DE bai Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 134 http//ngoebinh.webdayhoe.net sau: benzen, (hay cdc nhém -OH, -NH2, -OC) tign xay ra 6 vi tri ortho va par Cfu 1: Hay dién cdc chit D (ding) hode S (sai) vao cae cau cau tong img a, Benzen thudc logi hidrocacbon khéng no. b. Benzen li mét hidrocacbon thom. c. O benzen, 3 lién két déi ngin hon 3 lién két d d. O benzen, 6 nguyén tir C tao thanh mét luc gide déu. e. O benzen, 6 lién két C — C déu nh nhau. f. 6 xiclohexan, 6 nguyén ti C tao think mét Ine gide du. Cau 2: Néu quy te thé & vong benzen, ldy vi du cho méi trang hgp? Cau 3: Bang phan img héa hgc hay phan bigt cde lo dung riéng bigt ede cht tiren, etylbenzen. Vist cdc so dé héa hoc xay ra? Cfu 4: Hoan thinh so dé phan tmg sau: . Dap An — Biéu diém Cfu 1: (2 diém) as bd cS aD e.D £s Cfu 2: (3 diém) + Quy tic thé & vong benzen: Khi & ving benzen da cé sin nhém thé ankyl NO; (hoe cdc nhém ~COOH, -SOsH....) phan tmg thé vio ving sé kh khan hon va wu tign vao vj tri meta. Vi du: y mo (WY Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 135 http//ngoebinh.webdayhoe.net o-nitrotoluen Je nono, B82} gH, G8) J “0 I NP Fitotoluen (42%) Cfu 3: (3 diém) benzen stiren etylbenzen. Lam mat mau dd Dd KMnO, KMn0O, 6 dk . thutng Dd KMn0,, © Mat mau dd I KMnO; khi dun : néng Cau 4: (2 diém) Ho” qe xt O HC. \\. CH Nou Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe 136 http//ngoebinh.webdayhoe.net Copyright © Vo Ngoc Binh, Day va hoc Héa hoe http//ngoebinh.webdayhoe.net

You might also like