Lê Kiều- Mạng Kỹ Thuật Ngầm Đô thị 2007-06-20

Ch¬ng i - nh÷ng vÊn ®Ò chung
1. çc kh¸i niÖm:

1.1 M¹ng cÊp níc
Níc trong çc ®« thÞ ®îc nh©n d©n vµ çc nhµ m¸y c«ng nghiÖp tiªu thô cho çc nhu
cÇu sinh ho¹t vµ s¶n xuÊt. Ngoµi ra, níc ®îc chi phÝ cho cho c«ng t¸c ch÷a ch¸y, röa ®êng
phè, tíi c©y …
HÖ thèng m¹ng cÊp níc khu d©n c hoÆc nhµ m¸y lµ mét tæ hîp c«ng tr×nh kü thuËt sö
dông ®Ó thu gom, lµm s¹ch níc, b¶o qu¶n dù tr÷ vµ vËn chuyÓn níc ®Õn ®Þa ®iÓm tiªu
thô. §Ó vËn chuyÓn níc cÇn cã m¹ng ®êng èng.
S¬ ®å m¹ng tuyÕn èng - ®ã lµ gi¶i ph¸p thiÕt kÕ dùa trªn c¬ së kinh tÕ kü thuËt cña
hÖ thèng nµy hoÆc hÖ thèng kh¸c. Trªn ®êng èng cÊp níc gåm cã: çc c«ng tr×nh thu gom
níc, çc tr¹m b¬m, çc hè l¾ng g¹n ®Çu vµo, çc phin läc, ®êng èng, giÕng, çc trô ®ì vµ çc
thiÕt bÞ phô kiÖn trªn ®êng èng. §êng èng cã çc lo¹i ®êng kÝnh kh¸c nhau vµ ®îc lµm tõ
çc vËt liÖu kh¸c nhau nh èng gang víi çc phô kiÖn chÞu ®îc ¸p lùc tíi 16 kG/cm2, èng thÐp
cã thÓ chÞu ®îc ¸p lùc cao h¬n 200 kG/cm2, èng ami¨ng tuú ®êng kÝnh vµ chiÒu dµy cã
thÓ chÞu ®îc ¸p lùc tíi 12 kG/cm2, èng BTCT ¸p lùc, èng nhùa tæng hîp thêng chÞu ¸p lùc
kh«ng lín h¬n 6 kG/cm2, èng gç, èng thuû tinh cã thÓ chÞu ®îc ¸p lùc tíi 8 kG/cm2.
1.2 M¹ng tho¸t níc
Níc th¶i gåm cã níc th¶i sinh ho¹t, níc th¶i s¶n xuÊt vµ níc ma.
Çc c«ng tr×nh trªn m¹ng tho¸t níc thêng cã: çc giÕng th¨m, hè ga, hÖ thèng c«ng tr×nh
xö lý níc th¶i (tuú thuéc vµo ph¬ng ph¸p xö lý), çc tr¹m b¬m, ®êng èng, kªnh dÉn vµ çc phô
kiÖn trªn tuyÕn. §êng èng tho¸t níc ®îc lµm tõ: bª t«ng, BTCT cã ®êng kÝnh tõ 300  3.000
mm, cªramic cã ®êng kÝnh tõ 125  600 mm, èng ami¨ng kh«ng ¸p ®êng kÝnh tõ 100  600
mm.
1.3 M¹ng cÊp khÝ ®èt
§êng èng cÊp khÝ ®èt thêng sö dông èng thÐp kh«ng mèi nèi çn nãng, ®êng kÝnh tõ
57  426 mm; èng thÐp hµn ®iÖn ®êng kÝnh tõ 426  1.620 mm víi chiÒu dµy thµnh 7 
16 mm; thÐp kh«ng mèi nèi çn nguéi cã ®êng kÝnh ngoµi 4  200 mm chiÒu dµi tõ 1,5  9
m.
1.4 M¹ng cÊp ®iÖn
Çp ®iÖn cã thÓ ®îc l¾p ®Æt trong ®Êt, trong hµo díi çc th¶m thùc vËt vØa hÌ, däc
nhµ vµ díi vØa hÌ; çp ®iÖn kh«ng nªn ®Æt díi c«ng tr×nh x©y dùng hoÆc díi çc c«ng
tr×nh hiÖn cã, còng kh«ng nªn ®Æt c¾t qua tÇng hÇm vµ çc phßng kho. Khi quy ho¹ch çc
khu d©n c míi nªn ®Æt m¹ng çp ®iÖn trong çc tÇng hÇm nhµ cao tÇng; kh«ng nªn ®Æt
qu¸ 6 çp cïng nhau, kho¶ng çch gi÷a çc tuyÕn çp ph¶i ®Æt theo quy ®Þnh; khi vît qua çc
1
vËt c¶n nh c¾t qua phè, ®êng « t«, ®êng s¾t … çp cÇn ®îc ®Æt trong èng lång. Çc hè
th¨m, hé ®Êu nèi cÇn bè trÝ trªn çc vÞ trÝ thay ®æi híng tuyÕn còng nh t¹i çc vÞ trÝ
chuyÓn çp tõ c«ng tr×nh vµo nÒn ®Êt.
1.5 M¹ng cÊp nhiÖt
Dïng ®Ó vËn chuyÓn, cung cÊp nhiÖt tõ tr¹m trung t©m cho çc nhu cÇu tiªu dïng nh
sëi Êm, th«ng giã, cÊp níc nãng còng nh cho çc nhu cÇu s¶n xuÊt c«ng nghiÖp.
1.6 M¹ng truyÒn tin, truyÒn h×nh …
2. Bè trÝ trong ®« thÞ:

2.1 Bè trÝ m¹ng kü thuËt ngÇm vµ ®êng èng trong mÆt b»ng
Khi x©y dùng míi hoÆc c¶i t¹o khu d©n c, çc thiÕt bÞ cña chóng, theo nguyªn t¾c
®îc thiÕt kÕ trong d¹ng tæ hîp çc hÖ thèng cÊp níc, tho¸t níc, cÊp nhiÖt, khÝ ®èt, cÊp
®iÖn… Trong ®ã m¹ng ngÇm còng cÇn ®îc thiÕt kÕ nh hÖ thèng thiÕt bÞ tæ hîp kÕt nèi
chóng víi çc chi tiÕt trong mÆt c¾t ngang ®êng ®ang thiÕt kÕ, víi m¹ng giao th«ng vµ çc
tuyÕn ®êng xe ch¹y trong khu vùc.
§Ó cÊp níc, khÝ ®èt, nhiÖt vµ n¨ng lîng ®iÖn cho çc vïng ®« thÞ, m¹ng kü thuËt
ngÇm cÇn ®îc bè trÝ tríc khi b¾t ®Çu x©y dùng çc c«ng tr×nh cña khu d©n c: m¹ng líi ®-
êng trôc ®« thÞ vµ ®êng liªn vïng däc phè, m¹ng líi ph©n nh¸nh däc çc ®êng xe ch¹y liªn
vïng.
Khi v¹ch tuyÕn ®êng trôc m¹ng ngÇm cÇn tÝnh ®Õn çc gi¶i ph¸p kiÕn tróc quy
ho¹ch khu d©n c, kÝch thíc çc ®êng trôc giao th«ng ph©n khu, ®Æc ®iÓm m¹ng líi giao
th«ng, ®Þa h×nh, vÞ trÝ çc hå ao vµ tÊt nhiªn çc hé tiªu thô níc, nhiÖt, khÝ ®èt vµ ®iÖn
n¨ng lín. Theo nguyªn t¾c m¹ng ®êng trôc ngÇm ®îc v¹ch tuyÕn qua çc vïng d©n c ®«ng
®óc theo híng ®Õn çc hé tiªu thô níc lín. M¹ng ®êng trôc ngÇm ®« thÞ ®îc bè trÝ däc trôc
®êng giao th«ng trong çc tuyÕn chuyªn dïng ®îc t¸ch riªng cho chóng, cßn çc m¹ng ngÇm
ph©n vïng - däc phè d©n c vµ ®êng xe ch¹y. Trong ®ã cÇn cè g¾ng thiÕt kÕ ®ång bé m¹ng
ngÇm trong mét ®êng hµo, trong mét kªnh hoÆc Tuynel kü thuËt. §ã lµ çc biÖn ph¸p tiªn
tiÕn l¾p ®Æt m¹ng kü thuËt ngÇm (Trªn h.2.1. tr×nh bµy tuyÕn m¹ng ngÇm t¹i khu vùc
®«ng d©n c).
Theo quan ®iÓm kinh tÕ, m¹ng kü thuËt ngÇm ph©n khu cÇn thiÕt kÕ sao cho
chiÒu réng tuyÕn khu vùc chóng phôc vô b»ng chiÒu réng vïng gi÷a çc ®êng trôc (0,8 
1,4km).
M¹ng ngÇm cÊp níc, cÊp nhiÖt khu vùc vµ ®« thÞ cè g¾ng v¹ch tuyÕn theo ®Þa
h×nh cã cao ®é lín h¬n, cßn ®êng èng dÉn khÝ ®èt thÊp ¸p - theo ®Þa h×nh cao ®é thÊp
h¬n. §iÒu ®ã cho phÐp sö dông tèt h¬n ¸p lùc trong m¹ng. §Ó ®¶m b¶o ¸p lùc trong m¹ng líi
2
ph©n bè ®Òu vµ ng¨n ngõa gi¸n ®o¹n sù lµm viÖc cña chóng khi cã sù cè, nh÷ng ® êng trôc
chuyÓn tiÕp chÝnh tèt nhÊt liªn kÕt b»ng çc lanh t«.
H.2.1. V¹ch tuyÕn

m¹ng c«ng tr×nh ngÇm
theo khu vùc d©n c.
1- m¹ng kü thuËt ®«
thÞ; 2- m¹ng khu vùc; 3-
m¹ng ph©n khu; 4- giíi h¹n
côm d©n c; 5- çc ®êng
trôc giao th«ng.
S¬ ®å m¹ng ngÇm khu vùc
d©n c cÇn dù kiÕn kh¶ n¨ng x©y
dùng c«ng tr×nh theo giai ®o¹n
còng nh viÖc më réng vµ söa ch÷a chóng.
Khi x©y dùng çc vïng ®« thÞ míi, cã çc phè trång c©y xanh vµ çc vïng kh«ng cã
quy ho¹ch nhµ ë, m¹ng ngÇm bè trÝ bªn ngoµi tuyÕn xe ch¹y - díi çc tuyÕn c©y xanh vµ díi
vØa hÒ. Khi c¶i t¹o çc khu d©n c ®« thÞ cò còng nh khi x©y dùng míi çc vïng cã çc phè
chiÒu réng kh«ng lín, m¹ng kü thuËt ngÇm ®îc bè trÝ díi c¶ phÇn ®êng xe ch¹y.
ViÖc bè trÝ t¸ch rêi m¹ng ngÇm ®îc thiÕt kÕ cã xÐt ®Õn niªn h¹n sö dông cña
chóng. VÝ dô, m¹ng çp ngÇm yªu cÇu thêng xuyªn ®µo lªn trong qu¸ tr×nh khai th¸c, ®îc bè
trÝ, theo nguyªn t¾c, trong tuyÕn vØa hÌ. M¹ng ®êng èng, kªnh tho¸t níc, ®êng èng cÊp
nhiÖt, khÝ ®èt cã thêi h¹n sö dông dµi ®îc bè trÝ díi çc tuyÕn trång c©y xanh, cßn trong tr-
êng hîp, nÕu chiÒu réng cña chóng kh«ng ®ñ - bè trÝ ë phÇn gi÷a ®êng phè.
MÆt c¾t ngang tuyÕn phè ®îc thiÕt kÕ cã xÐt ®Õn nh÷ng nguyªn t¾c sau. ChiÒu
réng vØa hÌ cho mét tuyÕn vît ngÇm lÊy b»ng 0,75m. Trong tuyÕn vØa hÌ hoÆc vïng trång
cá l©n cËn trªn kho¶ng çch Ýt nhÊt 0,5m çch chØ giíi ®êng ®á, bè trÝ çp ®iÖn ¸p thÊp
(tÝn hiÖu b¸o ch¸y, ra®i«, tivi, ®êng d©y th«ng tin gi÷a çc thµnh phè vµ nh÷ng ®êng d©y
c«ng dông ®Æc biÖt), sau ®ã - çp ®iÖn tho¹i víi kho¶ng gi¸n ®o¹n 0,5  0,6m - çp ®éng
lùc ®iÖn ¸p tíi 10KV. Çp ®iÖn mét chiÒu («t« ®iÖn, mªtr«, tµu ®iÖn) bè trÝ trªn kho¶ng
çch 0,5m çch mÐp ngoµi çp ®éng lùc, cßn çp ®êng chuyÒn t¶i cao ¸p ®iÖn thÕ 35KV
®îc bè trÝ trong tuyÕn trång c©y xanh hoÆc díi tuyÕn xe ch¹y víi kho¶ng çch kh«ng nhá
3
h¬n 2m çch m¹ng kü thuËt ngÇm l©n cËn. Çc m¹ng ngÇm cßn l¹i ®îc bè trÝ trong mÆt
b»ng çch chØ giíi ®êng ®á ®Õn trôc ®êng theo chiÒu s©u ®Æt mãng t¨ng dÇn (h.2.2).
H.2.2. Çc ph¬ng ¸n a vµ  ph©n vïng ®øng vµ ngang.
1- çp thÊp ¸p; 2- çp th«ng tin; 3-

çp ®éng lùc; 4- ®êng èng dÉn
nhiÖt; 5- ®êng èng dÊn khÝ ®èt; 6-
m¹ng tho¸t níc ma; 7- ®êng èng dÉn
níc; 8- kªnh tho¸t níc sinh ho¹t; 9- ®-
êng èng ph©n phèi níc; 10- m¹ng ®-
êng trôc; 11- çp.
Khi bè trÝ t¸ch biÖt m¹ng kü thuËt ngÇm trong mÆt c¾t tuyÕn phè vµ qu¶ng trêng
nªn tham kh¶o çc yªu cÇu cña XNIP II-K.3-62 (b¶ng 2.1).
§Ó t¨ng ®é tin cËy ®¶m b¶o çc nhu cÇu cho çc hé tiªu thô níc, nhiÖt vµ khÝ ®èt
chÝnh, ®«i khi ph¶i bè trÝ hai hoÆc nhiÒu h¬n tuyÕn song song b»ng çch dù kiÕn sè lîng
tuyÕn tèi thiÓu kh¶ dÜ. Møc ®é cÇn thiÕt m¹ng ngÇm kÐp ®îc x¸c ®Þnh b»ng sù so s¸nh
kinh tÕ kü thuËt hai ph¬ng ¸n cã xÐt ®Õn chiÒu réng tuyÕn phè. ChiÒu réng tuyÕn phè
trong çc giíi h¹n ®êng ®á lµ (tèi thiÓu): ®êng trôc nèi çc ®« thÞ 45m, liªn vïng 35m, trong
khu vùc khi cã nhµ cao tÇng 24m vµ khi cã nhµ thÊp tÇng 15m.
Tån t¹i nhiÒu ph¬ng ph¸p x¸c ®Þnh sù cÇn thiÕt l¾p ®Æt m¹ng kü thuËt kÐp ngÇm.
§Ó ®¬n gi¶n lêi gi¶i bµi to¸n nµy, trong tÝnh to¸n cã thÓ chØ lÊy chiÒu dµi phÇn ®Çu vµo
n»m gi÷a çc tuyÕn kÐp, kh«ng tÝnh ®Õn çc phÇn ®Çu vµo thùc tÕ nh nhau trong c¶ hai
ph¬ng ¸n l¾p ®Æt (h.2.3). Trong trêng hîp ®ã, ®¬n gi¶n lµ x¸c ®Þnh chiÒu dµi tuyÕn vµo
v× m¹ng thêng l¾p ®Æt song song vãi trôc tuyÕn phè. TÝnh kinh tÕ cña viÖc l¾p ®Æt
m¹ng kÐp ®îc B.B. Sªxtokoe khuyªn x¸c ®Þnh theo c«ng thøc sau:
S1 + S2 - S   nl S
' '
(2.1)
Trong ®ã S1 vµ S2- Gi¸ thµnh l¾p ®Æt 1km tuyÕn kÐp cã giÕng th¨m vµ phô kiÖn,
tÝnh theo VN§; S - Còng vËy, tuyÕn ®¬n;  nl S
' '
- Gi¸ thµnh 1km ®o¹n tuyÕn ®Çu vµo
gi÷a çc tuyÕn kÐp t¹i khu vùc, VN§ (n- sè lîng tuyÕn vµo; l’- chiÒu dµi tuyÕn vµo).
4
B¶ng 2.1
Kho¶ng çch th«ng thuû
Tríc Tíi ®êng ray §Õn cét Tíi têng ®- §Õn §Õn §Õn
khi gÇn nhÊt hoÆc trô êng ngÇm ®¸y hµn thµnh
§êng s¾t TuyÕn
c¾t m¹ng líi hoÆc trô khèi g bê
(nhng ®êng tµu
mãng ®iÖn tuyÕn èng ®Êt c©y ®¸
M¹ng ngÇm
kh«ng nhá ®iÖn
nhµ vµ chiÕu dÉn (cïng ®¾p
h¬n chiÒu
c«ng s¸ng, m¹ng cao ®é hoÆc
s©u hµo tõ
tr×nh liªn quan hoÆc thÊp mÐp
ch©n khèi
vµ çp h¬n nÒn) kªnh
®¾p)
th«ng tin
§êng èng dÉn níc kªnh tho¸t 5 3,2 2 1,5 5 1 1,5 2
hoÆc dßng níc:
Kh«ng ¸p 3 3,2 1,5 3 3 1 1,5 1,5
Cã ¸p 5 3,2 2 1,5 5 1 1,5 2
§êng èng dÉn nhiÖt (tõ têng
kªnh) 5 3,2 2 1,5 2 1 2 1,5
§êng èng dÉn khÝ ®èt ¸p lùc
thÊp (tíi 0,05 kG/cm2) 2 3 2 0,5 3 1 1,5 1,5
¸p lùc trung b×nh tõ 0,05  3
kG/cm2 5 4 2 0,5 5 2 1,5 2
cao ¸p trªn 3 tíi 6 kG/cm2 9 7 3 0,5 10 5 1,5 2
cao ¸p trªn 6 tíi 12 kG/cm2 15 10 3 0,5 15 7 1,5 -
§êng èng dÉn níc nãng 3 3,2 2 1,5 3 2,5 1,5 1,5
M¬ng tho¸t níc 3 3,2 2 1,5 1 1 1,5 1,5
Çp dßng thÊp ¸p vµ ®éng lùc 0,6 2,2 2 0,5 0,5 1 2 1,5
Sù kh¸c nhau gi÷a vÕ tr¸i vµ vÕ ph¶i cña c«ng thøc (2.1) kho¶ng 20% vµ lín h¬n chøng tá
vÒ tÝnh kinh tÕ hoÆc kh«ng kinh tÕ cña ph¬ng ¸n. NÕu sù chªnh lÖch nhá h¬n 20% th×
cÇn thµnh lËp 2 ph¬ng ¸n ®å ¸n kÌm theo dù to¸n.
5
2.2 §é s©u ®Æt m¹ng kü thuËt ngÇm vµ sù giao c¾t cña chóng.
Khi bè trÝ m¹ng kü thuËt ngÇm trong mÆt c¾t tuyÕn phè cÇn dù kiÕn ph©n
vïng kh«ng nh÷ng theo ph¬ng ngang mµ cßn theo ph¬ng ®øng. Thêng hay x¶y ra sù ph©n
vïng theo híng ®øng m¹ng líi ph©n nh¸nh v× khi ®ã ®¶m b¶o gi¶i quyÕt hîp lý viÖc bè trÝ
tuyÕn vµo vµ sù giao c¾t m¹ng ngÇm ë çc cao ®é kh¸c nhau. Khi ph©n vïng theo híng
®øng còng cã 2 ph¬ng ¸n l¾p ®Æt m¹ng ngÇm - cã hoÆc kh«ng cã m¹ng kÐp (xem c«ng
thøc 2.1).
§é s©u ®Æt m¹ng ngÇm dù kiÕn cã tÝnh ®Õn ®Æc ®iÓm c«ng nghÖ, ®iÒu kiÖn
®Þa chÊt thuû v¨n vµ ®Þa h×nh, còng nh çc ph¬ng ph¸p x©y dùng chóng.
§é s©u ®Æt m¹ng ngÇm lín nhÊt lµ m¹ng ngÇm tho¸t níc (6,5  8m). M¹ng cÊp nhiÖt
®îc bè trÝ cao h¬n kªnh tho¸t níc, ®êng èng dÉn níc vµ ®êng èng dÉn khÝ ®èt. §é s©u ®Æt
ngÇm nhá nhÊt lµ çp dßng thÊp vµ çp ®éng lùc.
§iÒu kiÖn ®Þa chÊt thuû v¨n cã ý nghÜa lín khi x¸c ®Þnh ®é s©u ®Æt m¹ng ngÇm.
VÝ dô, ®é s©u ®Æt m¹ng kªnh tho¸t níc sinh ho¹t trong ®Êt ®Êt no níc (khi mùc níc ngÇm
cao) kh«ng ®îc vît qu¸ 6,5  7m trong ®Êt kh« 7,5  8m.Trong ®¸ ®é s©u ®Æt m¹ng ngÇm
cã thÓ lÊy nhá h¬n so víi ®é s©u ®Æt chóng trong çc ®Êt kh¸c.
ViÖc xÐt ®Õn ®Þa h×nh khu vùc lµ cÇn thiÕt khi x¸c ®Þnh chiÒu s©u ®Æt m¹ng kü
thuËt ngÇm. VÝ dô, khi ®Þa h×nh b»ng ph¼ng ®é s©u ch«n mãng cho m¹ng kªnh tho¸t níc
tù ch¶y (sinh ho¹t, çc ho¹t ®éng kh¸c), çc dßng ch¶y vµ çc m¬ng tho¸t níc buéc ph¶i t¹o ®é
dèc t¨ng dÇn tõ vÞ trÝ ®Çu ®Õn vÞ trÝ tho¸t.
Trong tÊt c¶ çc trêng hîp, ®é s©u ®Æt m¹ng ngÇm ®îc dù
kiÕn cã xÐt ®Õn ®é s©u ®ãng b¨ng cña ®Êt t¹i vÞ trÝ cô thÓ
vµ ng¨n ngõa sù ph¸ ho¹i tÜnh häc vµ ®éng häc tõ mÆt ®Êt. Khi
thiÕt kÕ m¹ng ngÇm, chiÒu s©u ®Æt ngÇm kh«ng nªn lÊy nhá
h¬n sè liÖu ttrong b¶ng 2.2.
B¶ng 2.2. ChiÒu s©u nhá nhÊt ®Æt m¹ng ngÇm tÝnh tõ ®Ønh cña chóng
M¹ng ngÇm §é s©u tèi thiÓu
§êng èng dÉn níc khi ®êng kÝnh èng, tíi 300mm ThÊp h¬n ®é s©u ®ãng b¨ng 20cm
Tõ 300 ®Õn 600mm Cao h¬n ®é s©u ®ãng b¨ng 0,25 ®êng
kÝnh èng
Lín h¬n 600mm Còng vËy, 0,5 ®êng kÝnh èng
Kªnh tho¸t níc, khi ®êng èng tíi 500mm Cao h¬n ®é s©u ®ãng b¨ng 0,3m
Lín h¬n 500mm Còng vËy, 0,5 nhng kh«ng nhá h¬n
0,7m tõ cèt quy ho¹ch
§êng èng dÉn khÝ ®èt, khÝ Èm ThÊp h¬n ®é s©u ®ãng b¨ng
6
KhÝ kh« trong ®Êt kh«ng tr¬ng në díi vïng xe ch¹y,
cã mÆt ®êng hoµn thiÖn 0,8m
MÆt ®êng kh«ng hoµn thiÖn 0,9m
§êng èng dÉn nhiÖt, khi ®Æt trong r·nh (m¸ng) 0,5m
Khi kh«ng cã m¸ng
Çp 0,7m
Ngoµi tuyÕn xe ch¹y 0,7m
Khi c¾t qua ®êng 1m
Khi l¾p ®Æt t¸ch biÖt, ®é s©u ®Æt m¹ng ngÇm cÇn lÊy nhá nhÊt theo tÝnh to¸n.
Khi c¾t qua m¹ng ngÇm, kho¶ng çch nhá nhÊt gi÷a chóng theo chiÒu ®øng (th«ng
thuû) lÊy tõ 15 ®Õn 40cm phô thuéc vµo vËt liÖu èng vµ c«ng n¨ng m¹ng ngÇm. Khi m¹ng
líi dÉn níc giao c¾t víi kªnh tho¸t níc, tríc tiªn tÝnh ®Õn ®iÒu kiÖn vÖ sinh ph¶i l¾p ®Æt
chóng trong èng lång (èng hép). Trong trêng hîp cã kh¶ n¨ng bè trÝ “®¶o chiÒu”, èng lång cã
thÓ kh«ng lµm. Khi giao c¾t çp, çp ®éng lùc cÇn bè trÝ thÊp h¬n çp th«ng tin.
2.3 Bè trÝ tæng hîp m¹ng ngÇm trong çc vïng x©y dùng míi.
Khi thiÕt kÕ çc côm d©n c , ngêi ta thµnh lËp s¬ ®å bè trÝ tæng hîp m¹ng kü thuËt
ngÇm trªn mÆt b»ng tû lÖ 1:500, 1:1.000 vµ 1:2.000. Bè trÝ m¹ng ngÇm t¸ch biÖt theo tõng
tuyÕn phè ®îc thiÕt kÕ trªn c¬ së sè liÖu tr¾c ®Þa theo tû lÖ 1:500 tu©n thñ çc ký hiÖu
quy íc ®· lùa chän, b»ng çch t¸ch çc vïng cho m¹ng ®êng trôc vµ m¹ng nh¸nh. Theo tõng
tuyÕn phè thµnh lËp 1- 2 mÆt c¾t ngang theo tû lÖ 1:50 hoÆc 1:100 (trong giíi h¹n ®êng
®á), trong ®ã cÇn chØ râ vÞ trÝ tÊt c¶ çc m¹ng thiÕt kÕ míi còng nh m¹ng hiÖn cã.
Trªn h.2.4 tr×nh bµy s¬ ®å bè trÝ m¹ng ngÇm vµ mÆt c¾t ngang theo tuyÕn ®êng xe
ch¹y trong vïng x©y dùng míi.
Cao ®é cña m¹ng ngÇm ®îc x¸c ®Þnh kÕt hîp víi tr¾c däc (h.2.5) víi tû lÖ trôc ngang
1:1.000 vµ trôc ®øng 1:100 hoÆc 1:200.
Khi thµnh lËp s¬ ®å bè trÝ tæng hîp m¹ng ngÇm (h.2.4) sö dông s¬ ®å l¾p ®Æt tõng
lo¹i m¹ng ngÇm cña çc c¬ quan qu¶n lý chuyªn ngµnh ®« thÞ ®Ó kÕt hîp chóng víi nhau.
§ång thêi tiÕn hµnh ph©n vïng m¹ng ngÇm vµ thiÕt kÕ çc s¬ ®å nguyªn lý giao c¾t m¹ng
víi çc c«ng tr×nh ngÇm ®« thÞ (®êng vît ngÇm, tunel giao th«ng ngÇm, c«ng tr×nh ga vµ
®êng tµu ®iÖn ngÇm ®Æt n«ng v.v.).
Trong x©y dùng hiÖn ®¹i, çc khu d©n c kÕt hîp khi quy ho¹ch tù do côm d©n c trong
tiÓu khu, ngêi ta trang bÞ tÊt c¶ çc lo¹i m¹ng kü thuËt tiÖn Ých - ®êng èng cÊp níc, tho¸t n-
íc, cÊp nhiÖt, khÝ ®èt vµ cÊp ®iÖn. Liªn quan ®Õn ®iÒu ®ã, tèt nhÊt thiÕt kÕ ®ång bé
m¹ng ngÇm trong mét ®êng hµo, trong mét kªnh hoÆc trong ®êng èng chung. Trong giíi h¹n
7
vïng khu vùc d©n c, th«ng thêng bè trÝ m¹ng nh¸nh, tuyÕn vµo hé tiªu thô (®êng èng dÉn n-
íc, khÝ ®èt, nhiÖt, ®iÖn), cöa tho¸t (kªnh tho¸t níc sinh ho¹t) vµ m¹ng tho¸t níc ma.
Do c«ng tr×nh m¹ng kü thuËt ngÇm ®« thÞ yªu cÇu kinh phÝ ®Çu t lín, vÊn ®Ò luËn
chøng kinh tÕ gi¶i ph¸p chÊp nhËn cÇn ®a ra ý nghÜa gi¸ trÞ ®Çu tiªn. XÐt ®Õn kinh
nghiÖm thiÕt kÕ, x©y dùng vµ khai th¸c m¹ng ngÇm, gi¶i ph¸p thiÕt kÕ cÇn nªu ra çc quan
®iÓm kinh tÕ sau ®©y:
1- Sù kÕt hîp phÇn lín çc m¹ng nh¸nh trong mét kªnh hoÆc tuyÕn èng chung (trong
trêng hîp cùc h¹n - bè trÝ trong mét ®êng hµo) kÕt hîp çc tuyÕn vµo hé tiªu thô ng¾n nhÊt.
2- Sö dông tÇng hÇm kü thuËt cña toµ nhµ cho viÖc l¾p ®Æt m¹ng ®Êu nèi víi m¹ng
bªn trong.
3- Khi kh«ng cã tÇng hÇm (khi mùc níc ngÇm cao hoÆc ®iÒu kiÖn ®Þa chÊt kü
thuËt xÊu), bè trÝ t¸ch biÖt trong çc khu vùc cÇu thang, çc côm cÊp nhiÖt …
Trªn h.2.6 tr×nh bµy mÆt b»ng mét phÇn khu d©n c, trong ®ã bè trÝ m¹ng tho¸t níc
sinh ho¹t theo 2 ph¬ng ¸n. Trong ph¬ng ¸n thø nhÊt (®êng ®øt ®o¹n), tuyÕn ®îc thiÕt kÕ
khi kh«ng cã tÇng hÇm kü thuÊt trong nhµ, cßn trong ph¬ng ¸n thø hai (®êng ®Ëm) tuyÕn
®îc thiÕt kÕ xuÊt ph¸t tõ ®iÒu kiÖn çc ng«i nhµ cã tÇng hÇm. DÔ dµng nhËn thÊy r»ng,
theo ph¬ng ¸n 2 chiÒu dµi m¹ng vµ sè lîng hè ga Ýt h¬n nhiÒu. Gi¸ thµnh c«ng tr×nh m¹ng
kü thuËt theo ph¬ng ¸n 2 kho¶ng 2 lÇn nhá h¬n ph¬ng ¸n 1. CÇn nhÊn m¹nh r»ng, x©y dùng
tÇng hÇm kü thuËt trong çc ng«i nhµ thêng kh«ng t¨ng gi¾ thµnh ®¸ng kÓ.
Ngêi ta ®· chøng minh tÝnh hiÖu qu¶ cña viÖc l¾p ®Æt kÕt hîp m¹ng ngÇm trong
tÇng hÇm kü thuËt hoÆc ë çc hµnh lang nhµ c«ng n¨ng kh¸c nhau còng nh gi÷a çc ng«i
nhµ.
Trªn h.2.8 tr×nh bµy kÕt qu¶ ph©n tÝch kinh tÕ cho thÊy r»ng, gi¸ thµnh nhá nhÊt
x©y dùng 1m m¹ng kü thuËt ®¹t ®îc khi l¾p ®Æt chóng theo tÇng hÇm kü thuËt (67 róp 17
k.) vµ theo çc hµnh lang kü thuËt cña tÇng hÇm (84 róp 77k). Gi¸ thµnh cao nhÊt nhËn ®îc
khi l¾p ®Æt chóng theo m¹ng ngoµi t¸ch biÖt (102 róp 38k.) vµ khi l¾p ®Æt chóng theo
hµnh lang kü thuËt tÇng 1 trong çc r·nh díi ®Êt (118 róp 83k.) Gi¸ thµnh x©y dùng 1m
m¹ng khi l¾p ®Æt chóng trong tuyÕn kªnh BTCT chung nöa ®µo vµ kh«ng ®µo lµ 143 róp
77k. NghÜa lµ lín h¬n rÊt nhiÒu so víi khi l¾p ®Æt chóng theo tÇng hÇm kü thuËt vµ theo
hµnh lang kü thuËt. Tuy nhiªn cÇn lu ý r»ng sù tiÕt kiÖm chÝnh khi sö dông ®èi víi viÖc
l¾p ®Æt m¹ng tÇng hÇm hoÆc hµnh lang kü thuËt ®¹t ®îc nhê gi¶m tèi thiÓu chiÒu dµi
cña chóng, sè lîng hè ga vµ giÕng th¨m còng nh nhê gi¶m gi¸ thµnh ®µo, ®¾p ®Êt.
2.4 §Æc ®iÓm bè trÝ m¹ng ngÇm trong çc vïng ®« thÞ cò.
X©y dùng ®« thÞ ë níc ta tríc ®©y ®îc thùc hiÖn kh«ng cã kÕ ho¹ch thèng nhÊt vµ
kh«ng tÝnh ®Õn t¬ng lai ph¸t triÓn. §« thÞ xuÊt hiÖn vµ ph¸t triÓn chñ yÕu n¬i ngµnh
8
c«ng nghiÖp ph¸t triÓn. C¬ së x©y dùng ®« thÞ hoÆc kh«ng cã hoÆc kh«ng theo quy luËt.
M¹ng ngÇm ®« thÞ ph¸t triÓn yÕu ít vµ bao gåm chñ yÕu tõ ®êng èng dÉn níc, tho¸t níc vµ
sau nµy lµ m¹ng çp ngÇm.
M¹ng ngÇm th«ng thêng ®îc bè trÝ díi phÇn ®êng xe ch¹y cña tuyÕn phè, çc ®iÒu
kiÖn vµ nguyªn t¾c kü thuËt l¾p ®Æt m¹ng ngÇm kh«ng tån t¹i. ChØ cã çc d¹ng côc bé
kh¸c nhau nh “vÞ trÝ khuyÕt tËt “ vµ “çc yªu cÇu ®èi víi x©y dùng “. Bøc tranh nh vËy ®·
tån t¹i trong nhiÒu ®« thÞ kh«ng nh÷ng ë níc ta mµ cßn ë nhiÒu níc kh¸c.
ë níc Nga tríc çch m¹ng ®· tån t¹i bøc tranh nh vËy.
ë Niu ¦íc m¹ng kªnh tho¸t níc chung cã ®é ch«n s©u lín nhÊt ®îc bè trÝ gÇn chØ giíi ®-
êng ®á nhÊt, tÊt c¶ çc m¹ng ngÇm cßn l¹i bao gåm c¶ çc tuyÕn çp ® îc bè trÝ díi phÇn ®-
êng xe ch¹y. M¹ng çp thêng xuyªn ph¶i söa vµ c¶i t¹o vµ hËu qu¶ lµ ph¶i ®µo xíi ¸o ®êng.
TÝnh kh«ng hîp lÝ cña gi¶i ph¸p nh vËy hoµn toµn râ rµng. T×nh tr¹ng t¬ng tù trong qu¸ khø
®Æc trng cho c¶ çc ®« thÞ lín nh Pari, Lu©n §«n, Viªn. Ngµy nay m¹ng ngÇm ë çc níc
ngoµi ®îc bè trÝ theo çc nguyªn t¾c míi – l¾p ®Æt kÕt hîp trong mét ®êng hµo hoÆc
trong mét tuyÕn èng chrung. Trªn h.2.9 tr×nh bµy m¹ng ngÇm bè trÝ ë tuyÕn phè chÝnh
chiÒu réng 52m ( phÇn ®êng xe ch¹y 24m vµ hai vØa hÌ mçi bªn 14m). Tõ h×nh vÏ ta thÊy
phÇn m¹ng ngÇm cña mét bªn tuyÕn phè ®· ®îc c¶i t¹o vµ ®îc bè trÝ trong mét tuyÕn
chung.
3. çc ph¬ng ph¸p l¾p ®Æt:

3.1 L¾p ®Æt m¹ng ngÇm riªng rÏ vµ kÕt hîp ( trong mét tuyÕn hµo)
L¾p ®Æt riªng rÏ m¹ng ngÇm tríc ®©y kh«ng l©u lµ kh¸ phæ biÕn. Chóng ®îc sö
dông cho c¶ ngµy nay, cô thÓ khi thay tuyÕn cò b»ng tuyÕn míi. Tuy nhiªn khi x©y dùng
míi tæ hîp khu d©n c (khu, tiÓu khu) còng nh khi x©y dùng víi khèi lîng lín, sö dông ph¬ng
ph¸p l¾p ®Æt m¹ng nh vËy kh«ng hîp lý c¶ vÒ kü thuËt còng nh vÒ kinh tÕ. L¾p ®Æt riªng
rÏ m¹ng ngÇm yªu cÇu sù gi¸n ®o¹n lín gi÷a chóng còng nh khèi lîng c«ng t¸c ®Êt lín so víi
çc ph¬ng ph¸p l¾p ®Æt kh¸c. Ngoµi ra, c«ng viÖc do nhiÒu tæ chøc ®¬n vÞ thùc hiÖn
nhiÒu khi kh«ng thèng nhÊt vÒ tiÕn ®é, g©y c¶n trë giao th«ng trªn tuyÕn phè trong nhiÒu
ngµy. Trong ph¬ng ph¸p nµy, chiÒu réng vïng l¾p ®Æt vµ chiÒu s©u l¾p ®Æt tõng m¹ng
cÇn dù kiÕn cã xÐt ®Õn ph¬ng ph¸p vµ tr×nh tù x©y dùng chóng còng nh sù gi¸n ®o¹n cho
phÐp gi÷a chóng. Tríc tiªn cÇn cÇn l¾p ®Æt m¹ng ch«n s©u sau ®ã m¹ng n«ng h¬n. ChiÒu
réng vïng l¾p ®Æt m¹ng ®êng èng cÊp níc, tho¸t níc vµ cÊp nhiÖt theo nguyªn t¾c ®îc x¸c
®Þnh b»ng kÝch thíc çc hè ga vµ giÕng th¨m x©y dùng trªn chóng. ChiÒu réng vïng l¾p
®Æt ®êng èng khÝ ®èt thÊp ¸p ®êng kÝnh lín còng nh ®êng èng ®êng èng khÝ ®èt trung
9
vµ cao ¸p ®îc trang bÞ cöa van bè trÝ trong hè ga, th«ng thêng ®îc x¸c ®Þnh theo çc nguyªn
t¾c kü thuËt, phô thuéc vµo kho¶ng çch tõ nhµ ®Õn c«ng tr×nh.
L¾p ®Æt kÕt hîp m¹ng ngÇm trong mét ®êng hµo theo quan ®iÓm kinh tÕ - kü thuËt
hîp lý h¬n do dÉn ®Õn gi¶m khèi lîng c«ng t¸c ®Êt vµ gi¶m gi¸ thµnh x©y dùng. VÝ dô,
nÕu ®èi víi çc ®iÒu kiÖn nªu trªn h.2.10a, khèi lîng ®µo lµ 14,2 m3 trªn 1m dµi l¾p ®Æt
(h.2.10) th× khi l¾p ®Æt riªng rÏ lµ 19,9 m3 cho 1m dµi ®êng hµo.
Theo sè liÖu thùc tÕ, gi¸ thµnh x©y dùng m¹ng ngÇm khi l¾p ®Æt chóng kÕt hîp
trong mét ®êng hµo thÊp h¬n khi l¾p ®Æt riªng rÏ kho¶ng 15  30%, cßn khèi lîng c«ng t¸c
®Êt gi¶m kho¶ng 35  40%. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y viÖc l¾p ®Æt kÕt hîp ®îc thùc hiÖn ë
nhiÒu ®« thÞ çc níc.
Khi thiÕt kÕ l¾p ®Æt m¹ng ngÇm trong mét hµo, chóng thêng ®îc bè trÝ song song
víi nhau b»ng çch cho ®é dèc nh nhau ngo¹i trõ tuyÕn tho¸t níc. Kho¶ng çch gi÷a çc m¹ng
trong trêng hîp nµy ®îc gi¶m bít, cho phÐp gi¶m gi¸ thµnh x©y dùng.
Çc vïng bè trÝ m¹ng ngÇm khi l¾p ®Æt kÕt hîp chóng trong mét ®êng hµo ®îc dù
kiÕn cã xÐt ®Õn ®Æc ®iÓm c«ng nghÖ vµ nh÷ng sè liÖu cho trong b¶ng 2.3. VÝ dô, ®-
êng èng cÊp nhiÖt, cÊp khÝ ®èt kh« thÊp ¸p thêng ®îc l¾p ®Æt trong vïng ®«ng l¹nh cña
®Êt. Ngoµi ra, ®êng èng cÊp nhiÖt th¶i nhiÖt vµo ®Êt c¶ vµo mïa ®«ng g©y t¸c ®éng ®Õn
c©y cèi vµ thùc vËt, ®îc ®Æt díi vØa hÌ.
MÆt c¾t ngang ®Æc trng cña tuyÕn phè cã m¹ng kü thuËt ngÇm cho trong phô lôc 5.
B¶ng 2.2.
Kho¶ng çch nhá nhÊt trong mÆt b»ng gi÷a çc m¹ng ngÇm khi ®Æt chóng song
song kÕt hîp trong mét ®êng hµo (theo kinh nghiÖm x©y dùng ë Maxc¬va)
Kho¶ng çch th«ng thuû, m
M¹ng kü thuËt ngÇm

§Õn §Õn §Õn §Õn ®-
®êng èng n- kªnh, m¸ng ®êng èng êng èng cÊp
íc(thÐp) tho¸t níc khÝ ®èt nhiÖt (mÐp
(thÐp) ngoµi thµnh)
§êng èng níc (thÐp). 0,8 1-1,2 0,8 0,3
Kªnh hoÆc m¸ng tho¸t níc
èng dÉn khÝ ®èt (thÐp) ¸p 1-1,2 0,4 0,8 0,3
lùc thÊp (®Õn 0,05
kG/cm2) 0,8 0,4-0,5
0,8 0,5
10
¸p lùc trung b×nh (lín h¬n
0,05  3 kG/cm2) 0,8 0,8 0,4-0,5 1
§êng èng cÊp nhiÖt 0,8 0,8 0,5-1 -
Ghi chó: 1. kho¶ng çch nªu trong b¶ng dù kiÕn vÞ trÝ èng trªn mét cao ®é hoÆc cao
®é kh¸c nhau kh«ng lín h¬n 0,4m; khi chªnh lÖch lín h¬n, kho¶ng çch ®îc t¨ng lªn.
2. §êng èng cÊp níc nªn bè trÝ cao h¬n ®êng èng tho¸t níc; khi chªnh lÖch cao ®é lín
h¬n 0,4m, kho¶ng çch gi÷a chóng lÊy b»ng 1m; khi chªnh lÖch cao ®« nhá h¬n hoÆc trªn
cïng mét cao ®é, kho¶ng çch lÊy b»ng 1,2m
Kho¶ng çch trong mÆt b»ng gi÷a çc tuyÕn èng (th«ng thuû), bè trÝ ë çc ®é cao
kh¸c nhau (h.2.11) ®îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc :
B = 0,2 + h + 0,2 (2.2)
Trong ®ã 0,2 - kho¶ng çch n»m ngang tõ ch©n dèc bªn trong ®Õn thµnh èng, m
h- chªnh lÖch cao ®é ®Æt tuyÕn èng;
0,2- kho¶ng çch n»m ngang tõ mÐp m¸i dèc ®Õn thµnh ®êng èng kh¸c.
Th«ng thêng m¸i dèc bªn trong lÊy víi ®é dèc 1:1 cßn chiÒu cao ®Çu nh« nhá nhÊt h =
0,4m.
Çc s¬ ®å l¾p ®Æt kÕt hîp rÊt ®a ®¹ng. Chóng phô thuéc vµo ý nghÜa, c«ng n¨ng m¹ng
ngÇm, sù kÕt hîp chóng trong ®êng hµo, kÝch thíc ®êng èng vµ hè ga, ®iÒu kiÖn ®Þa
chÊt c«ng tr×nh v.v.
Sù phøc t¹p trong thiÕt kÕ thêng do viÖc x©y dùng tuyÕn ph©n nh¸nh cña ®êng èng
(tuyÕn vµo hé tiªu thô cña ®êng èng cÊp níc, cÊp nhiÖt, khÝ ®èt) vµ liªn kÕt mèi nèi víi
chóng (cöa tho¸t kªnh tho¸t níc sinh ho¹t vµ níc ma).
3.2 L¾p ®Æt m¹ng ngÇm trong Tuynel kü thuËt

L¾p ®Æt m¹ng ngÇm c«ng n¨ng kh¸c nhau trong mét ®êng hµo mÆc dï hîp lý h¬n l¾p
®Æt riªng rÏ, tuy nhiªn viÖc tiÕp xóc ®êng èng víi ®Êt gi¶m niªn h¹n sö dông cña chóng vµ
cÇn ph¶i ®µo dì ¸o ®êng thêng xuyªn, ®iÒu ®ã t¨ng kinh phÝ x©y dùng vµ khai th¸c m¹ng
ngÇm.
Ngµy nay viÖc l¾p ®Æt m¹ng ngÇm trong mét Tuynel kü thuËt chung ®îc coi lµ ph-
¬ng ph¸p tiÕn tiÕn nhÊt. Trong çc ®êng èng nh vËy th«ng thêng ®îc bè trÝ m¹ng cÊp níc,
tho¸t níc ¸p lùc, cÊp nhiÖt, çp ®iÖn c«ng n¨ng kh¸c nhau vµ ®«i khi c¶ ®êng èng cÊp khÝ
®èt.
11
L¾p ®Æt m¹ng ngÇm trong ®êng èng kÐo dµi tuæi thä cña chóng, t¹o nªn ®iÒu kiÖn
khai th¸c tèt h¬n, gi¶m viÖc ®µo xíi ¸o ®êng, qu¶ng trêng rÊt nhiÒu, kh«ng ph¸ vì ®iÒu
kiÖn chuyÓn ®éng giao th«ng trong çc khu vùc ®«ng d©n.
Bªn c¹nh viÖc sö dông ®êng èng, ngµy nay trog nhiÒu ®« thÞ thÕ giíi, ngêi ta l¾p
®Æt kÕt hîp m¹ng cÊp níc nãng vµ l¹nh còng nh m¹ng cÊp nhiÖt trong kªnh kh«ng ®µo
ngÇm t¹i çc tiÓu khu ®« thÞ..
§êng èng (vµ kªnh dÉn) cã thÓ lµ mét ®¬n nguyªn hoÆc hai ®¬n nguyªn. Phæ biÕn
h¬n c¶ lµ sö dông ®êng èng mét ®¬n nguyªn. M¹ng líi ®êng trôc kªnh tho¸t níc sinh ho¹t vµ
níc ma cã ®êng kÝnh lín vµ yªu cÇu ®é dèc nhÊt ®Þnh khi l¾p ®Æt, bè trÝ chóng trong ® -
êng èng chung, theo nguyªn t¾c kh«ng thùc hiÖn ®îc. Tuy nhiªn trong nhiÒu trêng hîp m¹ng
tho¸t níc ma vµ níc th¶i ®îc bè trÝ trong nÒn ®êng èng chung. Çc ®êng èng ®îc trang bÞ
chiÕu s¸ng, th«ng giã, ®Ìn tÝn hiÖu vµ çc c¬ cÊu kh¸c ®¶m b¶o khai th¸c b×nh thêng çc
tuyÕn ®Æt trong ®ã.
NÕu trong çc ®êng èng l¾p ®Æt tuyÕn cÊp khÝ ®èt kÕt hîp víi ®êng èng trßn dÉn
níc vµ cÊp ®iÖn c«ng n¨ng kh¸c nhau, ®êng èng cÇn ®îc trang bÞ chiÕu s¸ng liªn tôc theo
chØ dÉn chuyªn ngµnh vµ hÖ thèng th«ng giã dßng cìng bøc. Trªn h.2.13 tr×nh bµy Tuynel
kü thuËt chung d¹ng hép ch÷ nhËt cho m¹ng ngÇm.
MÆt c¾t ngang ®êng èng chung sö dông trong thùc tÕ x©y dùng cã sù ®a d¹ng rÊt lín.
Trªn h.2.14 tr×nh bµy mÆt c¾t 2 ®êng èng tõ thùc tÕ x©y dùng ë níc ngoµi (ë Lu©n §«n vµ
Xiurich).
Khi thiÕt kÕ ®êng èng chung cho m¹ng ngÇm khu d©n c cã thÓ tham kh¶o çc chØ
dÉn cña CH 329-65 cña Liªn X« (cò).
Trong mÆt b»ng, tuyÕn èng cÇn ®Æt däc tuyÕn phè chÝnh song song víi trôc phÇn
®êng xe ch¹y hoÆc chØ giíi ®êng ®á. Tèt nhÊt lµ bè trÝ chóng trong tuyÕn kü thuËt, díi
hµng c©y xanh hoÆc díi vØa hÌ. Sù giao c¾t ®êng èng víi çc c«ng tr×nh kh¸c tèt nhÊt thùc
hiÖn díi gãc th¼ng.
Kho¶ng çch (th«ng thuû) nhá nhÊt trong mÆt b»ng tõ ®êng èng ®Õn çc c«ng tr×nh
kh¸c (theo m) nh sau:
Tíi ray biªn cña ®êng tµu ®iÖn 2
Tíi ray gÇn nhÊt cña ®êng s¾t kh«ng ch¹y ®iÖn 4, nhng kh«ng nhá h¬n chiÒu
s©u ®êng hµo tõ ch©n ®Êt ®¾p.
Nh trªn ®êng s¾t ch¹y ®iÖn 10
Tíi bê ®¸ ®êng « t« hoÆc ®êng phè 1,5
Tíi mÐp ngoµi r·nh bªn cña ®êng « t« 1
Tíi têng hoÆc trô ®êng èng 2
12
Tíi cét vµ trô m¹ng chiÕu s¸ng bªn ngoµi,
m¹ng tiÕp xóc vµ çp th«ng tin 1,5
Tíi çp ®ång th«ng tin kªnh ®iÖn tho¹i khèi
vµ tíi çp ®éng lùchiÖu ®iÖn thÕ tíi 35KV 1
Tíi ®êng èng cÊp níc 1,5
Tíi kªnh vµ m¸ng tho¸t níc 1
Tíi ®êng èng cÊp khÝ ®èt thÊp ¸p (tíi 0,05kG/cm2) 2
Tíi ®êng èng cÊp khÝ ®èt trung vµ cao ¸p (tíi 6 kG/cm2) 2
Tíi ®êng dÉn khÝ ®èt cao ¸p (6-12kG/cm2) 4
Tíi trôc th©n c©y cã rÔ kh«ng lín h¬n 5m theo ®êng kÝnh 2
Ghi chó: 1. Khi ®Æt ®êng èng thi c«ng b»ng ph¬ng ph¸p lé thiªn s©u h¬n ®Õ mãng
nhµ hoÆc mãng m¹ng kÜ thuËt, kho¶ng çch trong mÆt b»ng gi÷a çc kÕt cÊu x©y dùng
cña ®êng èng vµ mãng nhµ hoÆc m¹ng kÜ thuËt kh«ng nhá h¬n hiÖu sè ®é cao ch«n mãng
cña chóng.
1. Trong ®iÒu kiÖn chËt chéi cho phÐp gi¶m kho¶ng çch gi÷a ®êng èng vµ çc c«ng
tr×nh kh¸c vµ m¹ng kÜ thuËt khi ®iÒu kiÖn kÜ thuËt cho phÐp, ®¶m b¶o x©y dùng vµ söa
ch÷a c«ng tr×nh vµ söa chöa c«ng tr×nh vµ ®êng èng kh«ng anû hëng sù lµm viÖc cña
chóng vµ khi ®iÒu kiÖn tho¶ thuËn bæ sung nh÷ng gi¶i ph¸p ®ã víÝ çc c¬ quan t¬ng øng.
Tr¾c däc ®êng èng cÇn ®¶m b¶o tho¸t tù ch¶y cho níc ngÇm vµ níc sù cè vÒ ®iÓm
thÊp h¬n, n¬i cã trang bÞ çc ph¬ng tiÖn ®Ó b¬m tho¸t níc. M¸ng níc ®îc t¹o ®é dèc 2%.
§é s©u ®Æt ®êng èng cÇn dù kiÕn cã xÐt ®Õn chÕ ®é nhiÖt trong èng, ®é s©u m¹ng
kÜ thuËt vµ çc c«ng tr×nh kh¸c mµ ®êng èng c¾t qua còng nh kh¶ n¨ng chÞu lùc cña kÕt
cÊu x©y dùng.
KÝch thíc bªn trong ®êng èng cÇn lÊy theo ®iÒu kiÖn, sao cho kho¶ng çch gi÷a çc
çp, çc ®êng èng vµ tõ chóng ®Õn kÕt cÊu x©y dùng cña ®êng èng cho phÐp l¾p r¸p,
kiÓm tra vµ söa ch÷a ®êng èng, phô tïng, thiÕt bÞ vµ ®¶m b¶o kh¶ n¨ng co d·n nhiÖt ®êng
èng.
Khi x¸c ®Þnh kÝch thíc bªn trong cña ®êng èng, chiÒu cao më hÇm th«ng thuû lÊy Ýt
nhÊt 180cm, cßn kho¶ng çch n»m ngang th«ng thuû gi÷a çc kÕt cÊu ( chiÒu réng më hÇm)
khi bè trÝ chóng theo mét híng vµ hai híng kh«ng nhá h¬n 80cm. Kho¶ng çch gi÷a çc m¹ng
líi l¾p ®Æt bªn trong, c«ng n¨ng kh¸c nhau lÊy t¬ng øng víi chØ dÉn CH 329-65.
Çc kÝch thíc c¬ b¶n cña kÕt cÊu ®Þnh h×nh còng nh kÝch thíc çc bé phËn cña
chóng cÇn dù tÝnh t¬ng øng víi çc yªu cÇu cña XNIP II-A.4-62 ”HÖ m« ®un thèng nhÊt
trong x©y dùng. Nh÷ng nguyªn t¾c thiÕt kÕ c¬ b¶n”.
13
Theo kinh nghiÖm thiÕt kÕ cña viÖn thiÕt kÕ c«ng tr×nh Matxc¬va, tèt nhÊt lùa chän
çc kÝch thíc thèng nhÊt cho mÆt c¾t Tuynel kü thuËt nh sau: chiÒu cao tõ 180-300cm víi
kho¶ng chªnh cña çc cÊp lµ 30cm, chiÒu réng tõ 170 ®Õn 270cm víi kho¶ng chªnh tõng cÊp
lµ 20cm.
Khi tån t¹i sè lîng m¹ng ngÇm lín, kÓ c¶ ®êng kÝnh lín, ®Æc trng cho çc vïng c«ng
nghiÖp, vïng ®«ng d©n hoÆc cho çc nhµ m¸y c«ng nghiÖp, tèt nhÊt sö dông ®êng èng hai
®¬n nguyªn (h.2.15).
Møc ®é hîp lý vÒ kinh tÕ - kü thuËt cña viÖc l¾p ®Æt m¹ng ngÇm trong çc ®êng
èng chung ®îc x¸c ®Þnh b»ng çch ph©n tÝch so s¸nh viÖc x©y dùng çc m¹ng ®ã theo ph-
¬ng ¸n l¾p ®Æt riªng rÏ.
Kinh nghiÖm thiÕt kÕ ë çc ®« thÞ lín níc ngoµi cho thÊy r»ng, x©y dùng m¹ng ngÇm
®Æc biÖt hîp lý trong ®êng èng chung khi híng cña chóng trïng nhau. Tríc tiªn ®iÒu ®ã phï
hîp víi m¹ng cÊp nhiÖt, çp ®iÖn. Çc ph¬ng ¸n ®îc so s¸nh theo gi¸ thµnh x©y dùng c«ng
tr×nh m¹ng ngÇm (ph¬ng ¸n I - l¾p ®Æt m¹ng trong ®êng èng chung, ph¬ng ¸n II - l¾p ®Æt
riªng rÏ tÊt c¶ çc m¹ng). Gi¸ thµnh thèng nhÊt l¾p ®Æt m¹ng ®îc x¸c ®Þnh theo ®¬n gi¸ cã
tÝnh ®Õn ®iÒu kiÖn khu vùc cô thÓ.
4. Çc c«ng tr×nh vµ thiÕt bÞ trªn Tuynel kü thuËt.

4.1. Hè van trªn Tuynel kü thuËt.
§Ó ®a vµo m¹ng hoÆc ra khái m¹ng ngÇm vµ ®Ó b¶o hµnh chóng, trªn ®êng èng bè
trÝ çc hè van. Khi kh«ng cã hè van, m¹ng ngÇm ®i ra tõ çc ®êng èng qua hè th¨m, mét
trong sè buång kÕt nèi víi ®êng èng tiÓu vïng víi ®êng trôc.
Ph©n nh¸nh vµ liªn kÕt ®êng èng vµ çp trong ®êng èng ®îc thùc hiÖn trong d¹ng nót
chuyÓn ®æi. TÊt c¶ thiÕt bÞ cña nh÷ng nót ®ã ®îc bè trÝ trong hè van. Çc nót chuyÓn
®æi thêng hay bè trÝ trong çc ®êng èng cho m¹ng tiÓu khu. Trªn h.2.22 tr×nh bµy nót
chuyÓn ®æi trong ®êng èng tiÓu khu, trong ®ã ®Æt ®êng èng níc l¹nh 1, ®êng èng níc
nãng 2, ®êng èng cÊp nhiÖt 3 vµ ®êng èng cÊp khÝ ®èt 4. Ngoµi ra, trong ®êng èng cã
m¹ng tÝn hiÖu cho ®êng èng khÝ ®èt 5 vµ m¹ng chiÕu s¸ng ®êng èng 6.
KÝch thíc hè van nót chuyÓn ®æi phô thuéc vµo sè lîng m¹ng ngÇm bè trÝ trong ®êng
èng, kÝch thíc, sè lîng ®Çu ra vµ ®Çu vµo cña chóng. §Ó x¸c ®Þnh kÝch thíc hè van cÇn sö
dông çc chØ dÉn trong CH 329-65.
Khi l¾p ®Æt m¹ng cÊp nhiÖt trong Tuynel kü thuËt, ngêi ta bè trÝ hè th¨m ®Ó b¶o tr×
bé phËn co d·n nhiÖt, çc van vµ çc phô tïng kh¸c. Trong sµn hè th¨m cÇn cã Ýt nhÊt 2
m¸ng víi m¸i kÐp vµ c¬ cÊu ®iÒu ¸p. NÕu trong hè th¨m bè trÝ thiÕt bÞ vµ phô tïng cã
14
kÝch thíc lín th× ngoµi lç cöa ®Çu vµo cÇn cã lç l¾p r¸p (hèc), kÝch thíc cña chóng x¸c
®Þnh theo kÝch thíc bªn ngoµi cña thiÕt bÞ l¾p r¸p.
Khi l¾p ®Æt trong Tuynel kü thuËt m¹ng èng níc, ngêi ta bè trÝ hè van cho çc vßi
ch÷a ch¸y, van ®ãng më vµ çc phô tïng kh¸c.
Trªn h.2.23 tr×nh bµy Tuynel kü thuËt cã hè van kÕt cÊu l¾p ghÐp cho çc häng ch÷a
ch¸y. Nh h×nh vÏ cho thÊy, ngay c¶ c¬ cÊu hè van trªn ®êng èng còng dÉn ®Õn viÖc l¾p r¸p
çc khèi BTCT ®Þnh h×nh theo hîp khèi nµy hay hîp khèi kh¸c. Trong sµn hè van bè trÝ lç
cöa. Çc lç cöa hè van cho vßi ch÷a ch¸y cÇn ®¶m b¶o « t« ch÷a ch¸y tiÕp cËn ®îc.
Khi l¾p ®Æt m¹ng çp trong ®êng èng chung, ngêi ta bè trÝ hè van ph©n nh¸nh çp.
Trong çc sµn hè van cÇn lµm çc lç cöa cã m¸i kÐp vµ çc c¬ cÊu van. §Ó t¹o kh¶ n¨ng l¾p
®Æt m¹ng çp, dù kiÕn çc trô ®ì trong d¹ng tay ®ßn. Kho¶ng çch gi÷a çc trô çp däc ®êng
èng lÊy Ýt nhÊt 100cm. Trªn h.2.24 tr×nh bµy ph©n nh¸nh m¹ng çp.
Khi l¾p ®Æt m¹ng khÝ ®èt trong ®êng èng chung, ®Æc biÖt lu ý ®Õn c¬ cÊu ®Çu
vµo vµ ®Çu ra còng nh vÞ trÝ giao c¾t m¹ng khÝ ®èt ngoµi ph¹m vi ®êng èng chung víi çc
c«ng tr×nh kh¸c v× ®é nguy hiÓm ch¸y næ khÝ ®èt, mét sai sãt nhá trong thi c«ng vµ khai
th¸c cã thÓ dÉn ®Õn sù ph¸ ho¹i m¹ng kü thuËt ngÇm. Trªn h.2.25 tr×nh bµy tuyÕn cÊp khÝ
®èt l¾p trong Tuynel kü thuËt. Trong Tuynel kü thuËt bè trÝ ®êng èng cÊp níc l¹nh 1, cÊp
nhiÖt 2, ®êng èng cÊp níc nãng 3, ®êng èng cÊp khÝ ®èt 4, tuyÕn çp ®iÖn 5.
Ngoµi ph¹m vi Tuynel kü thuËt, tuyÕn èng dÉn khÝ ®èt ®îc l¾p ®Æt trong vá èng
thÐp 6, ®Çu cuèi cña nã cÇn ph¶i ®a ra ngoµi ph¹m vi khèi ®Êt ®¾p cña ®êng hµo vµ g¾n
chÆt vµo nÒn ®Êt gèc. ë ®Çu cuèi èng lång, kho¶ng kh«ng gian gi÷a chóng vµ ®êng èng
dÉn khÝ ®èt cÇn bÞt nót ami¨ng cÈn thËn 7. Ngoµi ra, èng lång ®îc nhåi bª t«ng 8 m¸c
200#. §êng èng dÉn khÝ ®èt ®Æt trong èng lång kh«ng ®îc cã mèi hµn. MÆt ngoµi èng
lång còng nh èng dÉn khÝ ®èt ®îc bäc t¨ng cêng çch níc ®Ó ng¨n ngõa rØ.
PhÝa díi ®êng èng, ®¸y hµo ®îc lÊp ®Êt çt 9, phÝa trªn - ®Êt t¹i chç.
4.2. ThiÕt bÞ chuyªn dïng cña Tuynel kü thuËt.

Víi môc ®Ých b¶o ®¶m khai th¸c b×nh thêng Tuynel kü thuËt, ngêi ta trang bÞ cho
chóng:
- Çc lç cöa l¾p r¸p vµ tho¸t n¹n.
- Çc c¬ cÊu th«ng giã vµ tho¸t níc.
- §iÖn chiÕu s¸ng, ¸p t« m¸t vµ çc tÝn hiÖu.
- Çc phßng ®iÒu hµnh.
Cöa l¾p r¸p (cöa sæ, lç) ®îc bè trÝ ®Ó t¹o kh¶ n¨ng l¾p r¸p ®êng èng vµ phô
tïng.
15
ChiÒu dµi lç cöa cÇn Ýt nhÊt 4m cßn chiÒu réng kh«ng nhá h¬n ®êng kÝnh èng
lín nhÊt céng 0,1m, nhng kh«ng nhá h¬n 0,5m. Cöa l¾p r¸p cÇn bè trÝ Ýt nhÊt trªn
kho¶ng çch 300m vµ cÇn cã lèi tiÕp cËn cho « t« vµ cÇn cÈu.
§Ó nh©n viªn tho¸t ra tõ ®êng èng trong trêng hîp tai n¹n, cÇn bè trÝ lç tho¸t n¹n
cã m¸i kÐp vµ c¬ cÊu trô ch¾n, bè trÝ trªn tÊt c¶ çc ®o¹n th¼ng víi kho¶ng çch nhá
nhÊt lµ 100m còng nh t¹i tÊt c¶ çc khu vùc ®o¹n côt. Theo nguyªn t¾c, çc lç, cöa tho¸t
n¹n cÇn bè trÝ trïng víi hè van trªn ®êng èng.
Th«ng giã ®êng èng (dßng nh©n t¹o hoÆc tù nhiªn) ®îc thiÕt kÕ theo ®iÒu kiÖn
®¶m b¶o trong ®ã kho¶ng nhiÖt ®é nhÊt ®Þnh (kh«ng lín h¬n 30 0C vµ kh«ng thÊp
h¬n 50C) vµ kh«ng Ýt h¬n 3 vßng thay ®æi kh«ng khÝ trong 1 giê. ChiÒu dµi ®o¹n
tÝnh to¸n th«ng giã lÊy b»ng 200-250m.
ThiÕt bÞ th«ng giã ®îc bè trÝ trong çc phßng ®Æc biÖt - khoang th«ng giã; ®Ó
nh©n viªn phôc vô ®i l¹i tõ ®êng èng ®Õn khoang th«ng giã, bè trÝ lç cöa chiÒu cao
Ýt nhÊt 1,6m.
Trªn h.2.26a tr×nh bµy khoang th«ng giã cña Tuynel kü thuËt cho m¹ng ngÇm.
Trong ®êng èng bè trÝ çp ®éng lùc 1, çp th«ng tin 2, ®êng èng cÊp nhiÖt 3, ®êng
èng níc 4. Trùc tiÕp trong khoang bè trÝ qu¹t cã ®éng c¬ ®Æt trªn lß xo gi¶m xãc 5,
èng dÉn khÝ 6 vµ hép thu kh«ng khÝ cã líi läc 7. Trªn khoang bè trÝ kªnh th«ng giã 8
vµ hÇm th«ng giã 9.
§êng èng ®îc chia thµnh çc nh¸nh th«ng giã b»ng çc mµng ch¾n kh«ng thÊm n-
íc trong d¹ng têng ng¨n n»m ngang cøng cã cöa kÝn. §Ó th«ng giã tõng nh¸nh ®êng èng
riªng biÖt, bè trÝ çc èng ng¾n th«ng h¬i tõ çc èng bª t«ng kh«ng cã trô ®êng kÝnh
250mm, bè trÝ trªn m¸i ®êng èng. §Çu trªn èng ®ua lªn khái mÆt ®Êt 60cm ®Ó tr¸nh
lÊp ®Êt trong thêi kú ma giã.
§Ó ®¶m b¶o dßng ch¶y cña níc ngÇm thÊm vµo còng nh níc ®äng l¹i do dß rØ tõ
çc van vµ çc bÝch, m¸ng ®êng èng t¹o ®é dèc 0,002  0,004.T¹i vÞ trÝ thÊp çch
nhau kho¶ng 500  600m theo chiÒu dµi ®êng èng, cÇn t¹o çc hè thu níc. §Ó hót níc tõ
hè thu dïng b¬m, bè trÝ trong çc phßng chuyªn dïng (tr¹m b¬m sù cè) hoÆc trong çc
khoang x©y dùng t¹i çc vÞ trÝ thÊp cña tr¾c däc tuyÕn. Trong mçi tr¹m b¬m sù cè, bè
trÝ 2 b¬m c«ng suÊt nhá - ®Ó hót lîng níc kh«ng lín thÊm tõ trong ®Êt, ch¶y qua van,
bÝch vµ çc mèi nèi kh«ng kÝn cña ®êng èng vµ b¬m c«ng suÊt lín - ®Ó hót níc tÝch
tô do sù cè trªn ®êng èng. §ãng b¬m tiÕn hµnh tù ®éng dùa vµo cao ®é mùc níc trong
hÇm tr¹m b¬m.
Trªn h.2.26 tr×nh bµy tr¹m b¬m sù cè Tuynel kü thuËt cho m¹ng ngÇm. Trong
Tuynel kü thuËt bè trÝ tuyÕn èng cÊp nhiÖt 1, tuyÕn cÊp níc 2 vµ çp ®iÖn c«ng n¨ng
16
kh¸c nhau. Tr¹m b¬m bè trÝ c¹nh ®êng èng cã hè thu 3, n¬i bè trÝ ®Çu èng hót cã van
hót níc vµ líi 5 b¬m ly t©m.
§Ó chiÕu s¸ng Tuynel kü thuËt vµ ®Ó cho thiÕt bÞ ®éng lùc lµm viÖc, bè trÝ
®Çu çp vµo ®éc lËp. §Ó chiÕu s¸ng lµm viÖc sö dông ®Ìn, bè trÝ díi sµn ®êng èng,
cßn ®Ó chiÕu s¸ng trong qu¸ tr×nh thc hÞªn c«ng t¸c söa ch÷a - ®Ìn di ®éng. ChiÕu
s¸ng ®îc ®ãng b»ng c«ng t¾c tÝn hiÖu cã thÓ ®iÒu khiÓn tõ Tuynel kü thuËt còng
nh tõ phßng ®iÒu hµnh. Trong phßng ®iÒu hµnh tõ xa bè trÝ tÊm ch¾n ph©n bè n¨ng
lîng ®iÖn. Khi thiÕt kÕ tÊt çc çc thiÕt bÞ cÇn sö dông chØ dÊn CH 329-65.
Ch¬ng Ii - tÝnh to¸n thiÕt kÕ

1. KÕt cÊu ®êng èng cã mÆt c¾t ch÷ nhËt vµ h×nh trßn.
Lùa chän kÕt cÊu ®êng èng phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn ®Þa chÊt thuû v¨n (trong ®ã c¶
vïng ®ãng b¨ng) vµ tÝnh ®éng häc vïng x©y dùng. Trong tÊt c¶ çc trêng hîp khi thiÕt kÕ
kÕt cÊu x©y dùng cÇn dù kiÕn sö dông çc biÖn ph¸p thi c«ng c«ng nghiÖp. Theo nguyªn
t¾c, cÇn ¸p dông kÕt cÊu l¾p ghÐp theo thiÕt kÕ ®iÓn h×nh cã xÐt ®Õn çc tiÕu chuÈn
thiÕt kÕ vµ quy ph¹m hiÖn hµnh. Çc kÝch thíc c¬ b¶n cña kÕt cÊu ®Þnh h×nh còng nh
kÝch thíc chi tiÕt cña chóng ®îc lùa chän t¬ng øng víi çc yªu cÇu cña XNIP II-A.4-64 “HÖ
thèng m« ®un thèng nhÊt trong x©y dùng. Çc nguyªn t¾c thiÕt kÕ c¬ b¶n”.
1.1 §êng èng tiÕt diÖn ch÷ nhËt tõ BTCT liÒn khèi vµ khèi x©y g¹ch.
BTCT liÒn khèi ®Ó x©y dùng ®êng èng tiÕt diÖn ch÷ nhËt cã thÓ ®îc ¸p dông khi sö
dông BTCT l¾p ghÐp kh«ng hîp lý (khèi lîng c«ng t¸c nhá, kh«ng cã c¬ së s¶n xuÊt l¾p
ghÐp v.v.). Trong nh÷ng trêng hîp ®ã, tríc kia nhiÒu n¬i hay sö dông khèi x©y g¹ch.
Trªn h.2.16a tr×nh bµy ®êng èng, têng x©y g¹ch trªn nÒn bª t«ng. TÊm n¾p tuyÕn r·nh
®îc lµm tõ BTCT l¾p ghÐp, chóng cã thÓ ®îc x©y b»ng g¹ch d¹ng vßm. Trªn h.2.16 tr×nh
bµy kÕt cÊu tuyÕn tõ kÕt cÊu BTCT ®æ t¹i chç.
1.2 §êng èng BTCT l¾p ghÐp tiÕt diÖn ch÷ nhËt.
Tõ çc cÊu kiÖn BTCT ngêi ta thêng thiÕt kÕ kÕt cÊu chÞu lùc cho ®êng èng.
§èi víi kÕt cÊu BTCT l¾p ghÐp, cÇn sö dông bª t«ng ®é bÒn chÞu nÐn m¸c Ýt nhÊt
200# (còng m¸c nµy sö dông cho bª t«ng vµ BTCT ®æ t¹i chç). §èi víi kÕt cÊu BTCT øng
suÊt tríc, m¸c bª t«ng cÇn thÊp nhÊt 300#, cßn ®èi víi cÊu kiÖn ®Õ ®óc sÉn thÊp nhÊt m¸c
100#.
Khi dßng níc ngÇm lín còng nh khi tån t¹i m«i trêng ¨n mßn, ®Ó s¶n xuÊt chi tiÕt
BTCT cÇn sö dông bª t«ng thµnh phÇn ®Æc biÖt t¬ng øng víi tiªu chuÈn GOST 4797-69 “
17
Bª t«ng thuû kü thuËt. Yªu cÇu kü thuËt ®èi víi vËt liÖu” vµ GOST 4795-68 “ Bª t«ng thuû
kü thuËt. Yªu cÇu kü thuËt”.
Cã hai lo¹i kÕt cÊu Tuynel kü thuËt d¹ng ch÷ nhËt:
- tiÕt diÖn ghÐp (tõ tõng chi tiÕt riªng biÖt).
- tiÕt diÖn kÝn (®¬n nguyªn khèi), lo¹i nµy thêng cã träng lîng lín vµ cÇn cã thiÕt bÞ
cÈu søc n©ng kh«ng díi 10 T ®Ó l¾p r¸p.
§êng èng tiÕt diÖn ghÐp (h.2.16b) cÊu t¹o tõ khèi têng 1, khèi m¸i 2, khèi ®¸y 3, líp
®Öm 4, têng g¹ch b¶o vÖ 5. §êng èng cã líp d¸n çch níc theo 2 líp 6 vµ líp atphan bÞt kÝn
dµy 3cm. Khèi têng ®îc thùc hiÖn trong d¹ng tÊm sên cã çc ch©n ®Õ híng vÒ bªn trong ®-
êng èng. Gi÷a çc ch©n ®Õ bè trÝ çc tÊm ®¸y. §Ó liªn kÕt khèi têng vµ tÊm ®¸y sö dông
liªn kÕt nèi buéc nhê çc thÐp ®Æt s½n vµ ®æ bª t«ng g¾n kÕt mèi nèi. KÕt cÊu nh vËy
®¶m b¶o æn ®Þnh.
§Ó l¾p ®Æt ®êng èng kÕt cÊu nh vËy cÇn cã cÇn cÈu søc n©ng 3  5 tÊn, trong
®iÒu kiÖn chËt chéi cña ®« thÞ ®©y lµ yÕu tè thuËn lîi.
H.2.17. Çc chi tiÕt BTCT kÕt cÊu ®êng èng l¾p ghÐp
ДC- khèi têng;ДП- khèi m¸i; Д0- khèi ®¸y; ДT- khèi têng gi÷a cña ®êng èng
hai ®¬n nguyªn; ДK- cét cho giÕng th¨m; ДБ- dÇm cho giÕng th¨m; ДY- khèi
gãc têng.
Trong ®å ¸n ®êng èng thiÕt kÕ ®Þnh h×nh, tiÕt diÖn ®îc thèng nhÊt cã xÐt ®Õn yÕu
tè bè trÝ thuËn lîi ®êng èng vµ çp trong ®ã. ChiÒu réng vµ chiÒu cao tiÕt diÖn ®êng èng
th«ng thêng ®îc chän theo bíc 30 hoÆc 50cm.
Tõ sè lîng h¹n chÕ, çc cÊu kiÖn ®Þnh h×nh cã thÓ tËp hîp mét sè ph¬ng ¸n tiÕt diÖn
kh¸c nhau vÒ chiÒu cao vµ chiÒu réng. VÝ dô, sö dông khèi têng mét chiÒu cao vµ khèi m¸i
vµ ®¸y chiÒu réng kh¸c nhau cã thÓ nhËn ®îc tiÕt diÖn ®êng èng kh¸c nhau.
ë Matxc¬va ®Ó thèng nhÊt tiÕt diÖn ®êng èng mét ®¬n nguyªn, ngêi ta sö dông khèi
têng bªn ngoµi 4 kÝch thíc ®Þnh h×nh kh¸c nhau, khèi sên m¸i 5 lo¹i kÝch thíc vµ khèi ®¸y 5
lo¹i kÝch thíc (h.2.17 vµ b¶ng 2.5).
B¶ng 2.5.
Ký hiÖu vµ nh÷ng chØ tiªu c¬ b¶n cÊu kiÖn ®êng èng l¾p
ghÐp theo thiÕt kÕ cña viÖn thiÕt kÕ m¹ng kü thuËt
Matxc¬va
18
KÝch thíc , cm Kh
Ký hiÖu cÊu kiÖn èi lîng bª T
H a b A
t«ng, räng
M3 lîng,
T
Khèi têng
ДC-3 199 15 18 - 0,63 1,58

ДC-4 199 15 20 - 0,71 1,78
ДC-5 259 15 20 - 0,77 1,93
ДC-7 319 15 20 - 0,93 2,32
Khèi m¸i
ДП-3 - - 22 170 0,4 1
ДП-4 - - 24 190 0,47 1,18
ДП-6 - - 24 230 0,55 1,37
ДП-7 - - 26 250 0,62 1,55
ДП-8 - - 26 270 0,66 1,65
Khèi ®¸y
Д0-4 - - 14 70 0,18 0,45
Д0-5 - - 14 90 0,23 0,58
Д0-6 - - 14 110 0,28 0,7
Д0-7 - - 14 130 0,33 0,83
Д0-8 - - 14 150 0,38 0,95
19
H.2.18. §¬n nguyªn khèi. a- d¹ng ®Çu mót; -tiÕt diÖn ngang;
1- tÊm têng CK18;
2- tÊm ®¸y ДK-12; 3- tÊm m¸i ПK12
20
§¬n nguyªn h×nh khèi cho ®êng èng ®îc s¶n xuÊt trong nhµ m¸y tõ çc tÊm cã sên
b»ng ph¬ng ph¸p Ðp rung liªn tôc trªn m¸y hÖ H. IA.Kozl«p.
L¾p r¸p ®êng èng tõ çc ®¬n nguyªn khèi cho phÐp gi¶m chi phÝ lao ®éng rÊt nhiÒu,
gi¶m thêi gian x©y dùng còng nh lo¹i trõ qu¸ tr×nh ít liªn quan ®Õn l¾p r¸p çc nót, mét
phÇn viÖc b¾t buéc ®èi víi kÕt cÊu tiÕt diÖn ghÐp. Trªn h.2.18. tr×nh bµy ®¬n nguyªn
khèi sö dông ®Ó x©y dùng ®êng èng m¹ng tiÓu vïng. KÝch thíc ®¬n nguyªn khèi ®ã cho
trong b¶ng 2.6.
X©y dùng ®êng èng trong ®iÒu kiÖn ®Êt lón sôt vµ ®Êt ®ãng b¨ng cã nh÷ng ®Æc
®iÓm riªng cÇn ph¶i xÐt ®Õn trong qu¸ tr×nh x©y dùng còng nh khi khai th¸c chóng.
Trªn h.2.19 tr×nh bµy tiÕt diÖn kªnh BTCT kh«ng ®µo, x©y dùng trong ®Êt lón sôt.
Kªnh BTCT tr×nh bµy trªn h.219a cã hai nh¸nh, trong ®ã ®Æt ®êng èng cÊp nhiÖt vµ ®êng
èng cÊp níc nãng 1, çp ®iÖn ®a n¨ng 2. Díi kªnh bè trÝ lãt nÒn b»ng lo¹i ®Êt kh«ng tr¬ng
në. Kªnh tr×nh bµy trªn h.2.19 ®îc trang bÞ m¸ng th«ng giã.
B¶ng 2.6
TiÕt diÖn BxH, ChiÒu dµi ®¬n Träng lîng ®¬n

m nguyªn, m nguyªn,T
1,8x1,9 3.2 4,7

1,5x1,9 3,2 4.3
1,2x1,9 3,2 4
Trong çc ®iÒu kiÖn tuyÕn cã chiÒu réng lín trong çc vïng ®«ng d©n víi hÖ thèng
ngÇm ph¸t triÓn, m¹ng ngÇm ®îc l¾p ®Æt trong ®êng èng mét hoÆc hai tÇng. Víi môc
®Ých lo¹i trõ viÖc tan b¨ng s©u ®Êt ®ãng b¨ng xung quanh èng, ®êng èng cÊp nhiÖt ®îc bè
trÝ ë tÇng trªn Tuynel kü thuËt. Trong çc ®êng èng nh vËy ®îc tiÕn hµnh th«ng giã tù
nhiªn. §êng èng ®îc l¾p ®Æt trªn líp ®Êt kh«ng lón sôt.
§Ó cã c¬ së kinh tÕ-kü thuËt gi¶i ph¸p kÕt cÊu lùa chän, ngêi ta so s¸nh çc chØ tiªu
cña çc ph¬ng ¸n ®îc so¹n th¶o. Çc chØ tiªu cã b¶n lµ gi¸ thµnh x©y dùng, tuy nhiªn, ngêi ta
21
xÐt c¶ chi phÝ lao ®éng, vËt liÖu ®¾t ®á khã kiÕm (kim lo¹i, xi m¨ng), tÝnh c«ng nghÖ
s¶n xuÊt çc chi tiÕt vµ träng lîng cña chóng, møc ®é thuËn tiÖn l¾p r¸p çc chi tiÕt.Trong
b¶ng 2.7 cho çc chØ tiªu kinh tÕ kü thuËt ®êng èng mét sè lo¹i kÕt cÊu kh¸c nhau.
Do theo tuyÕn ®êng èng ®iÒu kiÖn ®Þa chÊt thêng thay ®æi nªn trªn nã cÇn bè trÝ
khe nhiÖt. Kho¶ng çch gi÷a çc khe nhiÖt trong kÕt cÊu ngÇm thi c«ng b»ng ph¬ng ph¸p
®µo lé thiªn cÇn lÊy t¬ng øng víi sè liÖu cho trong b¶ng 2.8.
Khi thi c«ng vµo mïa thu - ®«ng, do nhiÖt ®é thay ®æi nhiÒu, trong kÕt cÊu xuÊt
hiÖn øng suÊt kÐo lín, cã thÓ vît gi¸ trÞ cho phÐp dÉn ®Õn xuÊt hiÖn vÕt nøt. §Ó tr¸nh
®iÒu ®ã còng nh cÇn ph¶i dù kiÕn khe nhiÖt trong d¹ng r·nh ®øng c¾t toµn bé ®êng èng
trong híng ngang. Çc khe nhiÖt ®îc bè trÝ çch nhau 20-60m (xem b¶ng 2.8) vµ nhåi vËt
liÖu çch níc co d·n ®îc. Th«ng thêng sö dông nhùa bi tum- kho¸ng chÊt b»ng çch b¬m
chóng vµo khe hë trong tr¹ng th¸i nãng.
B¶ng 2.7
Çc chØ tiªu kinh tÕ kü thuËt ®êng èng chung kÕt cÊu kh¸c nhau ( cho 1m)
KÕt Gi¸ thµnh Chi phÝ Chi phÝ vËt t Gi¸

cÊu ®êng x©y dùng lao ®éng Xi m¨ng Kim lo¹i thµnh vËn
èng chuyÓn chi
tiÕt vµ vËt
liÖu
Róp % Ngêi- % k % kg % róp %
ngµy g
X©y g¹ch cã
m¸i BTCT 442 151,8 30,1 178,1 148 120,3 130 59 44 151,7
l¾p ghÐp
BTCT ®æ t¹i 349 125,5 23,3 137,9 150 122,8 425 193,2 41 141,8
chç cã m¸i
l¾p ghÐp
L¾p ghÐp cã
khèi têng bª 458 164,7 22,2 132,3 200 162,6 260 118,1 44 151,7
t«ng vµ tÊm
®¸y, m¸i 278 100 16,9 100 123 100 220 100 29 100
BTCT.
L¾p ghÐp tõ
22
khèi panen s-
ên BTCT
§êng èng x©y dùng trong thêi kú nhiÖt ®é kh«ng thay ®æi nhiÒu, cã thÓ x©y dùng
kh«ng cÇn khe nhiÖt.
Çch níc ®êng èng cÇn ®îc lu ý ®Æc biÖt, do chóng lu«n lu«n cÇn ph¶i kh« r¸o. T¨ng
®é Èm trong ®êng èng sÏ g©y t¸c h¹i lªn líp çch nhiÖt vµ líp phñ, gi¶m tuæi thä ®êng èng.
B¶ng 2.8. Kho¶ng çch gi÷a çc khe nhiÖt cña kÕt cÊu
KÕt cÊu Kho¶ng çch gÜa çc khe nhiÖt, m
Bª t«ng:
Toµn khèi 20
L¾p ghÐp 40
BTCT:
Toµn khèi 50
L¾p ghÐp 60
Ghi chó:
1. Kho¶ng çch gi÷a çc khe nhiÖt cã thÓ t¨ng khi cã c¬ së vµ khi kiÓm tra b»ng tÝnh to¸n.
2. T¹i çc vi trÝ cã sù thay ®æi kÕt cÊu lín hoÆc ®Æc ®iÓm ®Êt trong nÒn tuyÕn èng cÇn
bè trÝ bæ sung khe lón.
ViÖc x©y dùng líp çch nhiÖt phô thuéc vµo vÞ trÝ mùc níc ngÇm t¬ng øng víi ®êng
èng. Tríc khi x©y dùng líp çch níc, bÒ mÆt m¸i ®îc rãt mét líp lµm ph¼ng b»ng nhùa
atphan (víi ®é dèc lµ 0,01). Khi bè trÝ m¸ng ®êng èng cao h¬n mùc níc ngÇm, sau khi lµm
ph¼ng bÒ mÆt m¸i chóng ®îc phñ 2 líp bi tum vµ d¸n líp çch níc theo 2 líp. Khi chiÒu cao
cét ¸p níc ngÇm tõ 70 tíi 300cm - 3 líp, lín h¬n 300cm - 4 líp. Líp çch níc ®îc d¸n cao h¬n
mùc níc ngÇm cao nhÊt.
1.3 §êng èng tiÕt diÖn trßn, thi c«ng b»ng ph¬ng ph¸p ®µo khiªn
§êng kÝnh bªn trong cña Tuynel kü thuËt x©y dùng b»ng ph¬ng ph¸p khiªn phô thuéc
vµo ®êng kÝnh khiªn sö dông. ë Matxc¬va ngêi ta sö dông khiªn ®êng kÝnh 2; 2,56 vµ 3,6m
(h.2.20). TiÕt diÖn ®êng kÝnh nhËn ®îc khi më hÇm b»ng khiªn nh vËy cho phÐp bè trÝ
trong ®ã sè lîng m¹ng ngÇm kh¸c nhau. Khi ®êng kÝnh khiªn 2m, trong Tuynel kü thuËt cã
thÓ bè trÝ 2 ®êng èng dÉn nhiÖt ®êng kÝnh mçi èng lµ 300mm.
Ph¬ng ph¸p thi c«ng ®êng èng b»ng ph¬ng ph¸p khiªn sÏ ®îc ®Ò cËp sau.
23
1.4 §êng èng d¹ng trßn l¾p ®Æt b»ng ph¬ng ph¸p lé thiªn trong hµo.
Ngoµi èng bª t«ng vµ BTCT t¬ng øng víi GOST nhiÒu nhµ m¸y cßn s¶n xuÊt çc lo¹i
èng BTCT kh«ng ¸p lùc ®êng kÝnh tíi 3,5m t¬ng øng víi çc ®iÒu kiÖn kü thuËt t¹i chç.
Nh÷ng èng ®ã ®îc s¶n xuÊt theo lo¹i ®Çu loe vµ c¶ lo¹i èng nèi. ChiÒu dµy thµnh èng thêng
1 1
lÊy b»ng  ®êng kÝnh bªn trong. ViÖn thiÕt kÕ m¹ng kü thuËt ngÇm Matxc¬va ®·
10 12
thiÕt kÕ èng BTCT tiÕt diÖn ngang cã diÖn tÝch lín h¬n 2,3m 2. ChiÒu dµy thµnh kho¶ng
1
®êng kÝnh bªn trong, lo¹i nµy tiÕt kiÖm vËt liÖu kh¸ lín.
20
H.2.20 TiÕt diÖn ngang ®êng èng chung thi c«ng b»ng ph¬ng ph¸p khiªn ®µo.
A - Khi ®êng kÝnh khiªn 2,56m;  - khi ®êng kÝnh khiªn 3,6m; 1- çc khèi bª t«ng
vá Tuynel; 2- líp ¸o BTCT; 3- çp ®éng lùc; 4- çp th«ng tin; 5- ®êng èng cÊp nhiÖt;
6- ®êng èng cÊp níc.
§Ó x©y dùng kªnh n¶ ®µo tiÕt diÖn h×nh trßn ®Ó l¾p ®Æt m¹ng cÊp nhiÖt ®êng
kÝnh 300-400mm, cã thÓ sö dông, vÝ dô èng ®êng kÝnh bªn trong 150  170cm (h.2.21).
§Ó çch níc cho èng phñ 2 líp bi tum nãng ch¶y lªn bÒ mÆt èng.
§Ó x©y dùng ®êng èng tèt nhÊt sö dông èng thµnh máng chiÒu dµi lín, ®êng kÝnh 3  4m.
H.2.21. Kªnh BTCT nöa ®µo tiÕt diÖn h×nh trßn.

1- ®êng èng BTCT dµi miÖng loe ®êng kÝnh 1.500mm; 2- ®êng èng cÊp nhiÖt ®-
êng kÝnh 300mm; 3- ®êng èng cÊp níc ®êng kÝnh 250mm; 4- ®êng èng cÊp khÝ
®èt ®êng kÝnh 300mm
2. Kh¸i niÖm vÒ tÝnh to¸n kÕt cÊu m¹ng ngÇm & ®êng èng
2.1 Çc nguyªn t¾c chung. X¸c ®Þnh t¶i trong tiªu chuÈn.
TÝnh to¸n m¹ng ngÇm vµ ®êng èng lµ mét trong nh÷ng tÝnh to¸n phøc t¹p cña kÕt cÊu
x©y dùng vµ c«ng tr×nh kü thuËt v× tÝnh chÊt ®Êt ®êng èng tùa lªn vµ trong khèi ®Êt, èng
vµ tuyÕn èng lµm viÖc cã ®é ph©n t¸n lín vµ kh«ng x¸c ®Þnh. TÊt c¶ ®iÒu ®ã buéc ph¶i
t×m gi¶i ph¸p gÇn ®óng theo kh¶ n¨ng vµ kh¼ng ®Þnh b»ng çc sè liÖu thÝ nghiÖm.
TÝnh to¸n theo tr¹ng th¸i giíi h¹n thø nhÊt. VÒ cêng ®é vµ æn ®Þnh lµ b¾t buéc ®èi víi
tÊt c¶ çc èng vµ ®êng èng.
TÝnh to¸n theo tr¹ng th¸i giíi h¹n thø 2 vÒ biÕn d¹ng th«ng thêng kh«ng tiÕn hµnh v×
gi¸ trÞ ®é vâng ®Ønh èng (sù gi¶m ®êng kÝnh th¼ng ®øng cña èng) kh«ng lín vµ kh«ng
¶nh hëng lín ®Õn çc ®iÒu kiÖn khai th¸c c«ng tr×nh.
24
TÝnh to¸n theo tr¹ng th¸i giíi h¹n thø 3 vÒ xuÊt hiÖn vµ më réng vÕt nøt cÇn thiÕt ®èi
víi èng BTCT ®êng kÝnh lín vµ çc cÊu kiÖn BTCT l¾p ghÐp tiÕt diÖn ngang lín, trong
®ã xuÊt hiÖn vÕt nøt lín liªn quan ®Õn rØ cèt thÐp, thÊm níc hoÆc çc dßng chÊt láng th¸m
vµo chiÒu réng lín nhÊt cho phÐp cña vÕt nøt trong BTCT kh«ng ¸p khi kh«ng cã sù ¨n mßn
cña níc ngÇm lÊy b»ng 0,2mm, cßn khi tån t¹i níc ¨n mßn hoÆc khi cã sù ®ãng vµ tan b¨ng
víi chu k× trªn 50 - lÊy b»ng 0,1mm.
Khi tÝnh to¸n theo tr¹ng th¸i giíi h¹n thø nhÊt chÞu t¶i träng di ®éng t¹m thêi cÇn tÝnh
®Õn hÖ sè ®éng häc 1 + . Gi¸ trÞ hÖ sè ®éng häc l¹ chän chiÒu dµy ®Êt ®¾p trªn ®Ønh
èng hoÆc trªn m¸i ®êng èng: gi¸ trÞ ®éng häc bæ sung  = 0,3 khi kh«ng cã ®Êt ®¾p díi ®-
êng giao th«ng;  = 0 khi chiÒu dµy ®Êt ®¾p, tÝnh tõ ®Ønh ¸o ®êng 0 < 0,5m; gi¸ trÞ 
n»m trong giíi h¹n 5,3  0 khi chiÒu dµy ®Êt ®¾p t¬ng øng trong giíi h¹n tõ 0,25  0,5 vµ
®îc x¸c ®Þnh theo néi suy.
Gi¸ trÞ hÖ sè vËn t¶i n tho¶ m·n XNIP II Д.7-62 * ®èi víi träng lîng b¶n th©n kÕt
cÊu còng nh ¸p lùc ®øng vµ ngang cña ®Êt lÊy b»ng 1,1 hoÆc 0,9; gi¸ trÞ thø 2 øng víi trêng
hîp khi t¶i träng xem xÐt gi¶m t¸c ®éng tÝnh to¸n tæng céng. HÖ sè vît t¶i n ®èi víi t¶i träng
di ®éng t¹m thêi lùa chän dùa vµo d¹ng t¶i träng.
Khi tÝnh to¸n kÕt cÊu èng, ®êng èng vµ nÒn cña chóng cÇn xÐt ®Õn çc lo¹i t¶i träng
sau:
- T¶i träng cè ®Þnh- träng lîng b¶n th©n kÕt cÊu, träng lîng thiÕt bÞ c«ng nghÖ ®-
êng èng, ¸p lùc träng lîng ®Êt lªn c«ng tr×nh, ¸p lùc níc ngÇm.
- T¶i träng di ®éng t¹m thêi - t¶i träng th¼ng ®øng tõ çc ph¬ng tiÖn giao th«ng ®«
thÞ vµ ¸p lùc ®Êt tõ t¸c ®éng t¶i träng th¼ng ®øng t¹m thêi.
- Çc t¶i träng vµ t¸c ®éng kh¸c - ¶nh hëng cña dao ®éng nhiÖt ®é, ¸p lùc chÊt láng
bªn trong ®êng èng, ¸p lùc ®Êt khi bè trÝ vËt liÖu t¹m thêi hoÆc chÊt ®èng ®Êt trªn mÆt
®Êt, t¶i träng x©y dùng.
Ngêi ta ph©n biÖt tæ hîp t¶i träng c¬ b¶n vµ tæ hîp t¶i träng bæ sung cña chóng. Trong
tæ hîp c¬ b¶n thêng bao gåm mét sè hoÆc mét trong sè t¶i träng sau ®©y: t¶i träng cè ®Þnh,
t¶i träng di ®éng th¼ng ®øng t¹m thêi vµ ¸p lùc ®Êt do t¸c ®éng t¶i träng di ®éng th¼ng
®øng t¹m thêi. Trong thµnh phÇn t¶i träng di ®éng t¹m thêi trong tæ hîp c¬ b¶n cã thÓ bao
gåm ¸p lùc ®Êt khi bè trÝ t¹m thêi vËt liÖu hoÆc chÊt ®èng ®Êt trªn mÆt ®Êt. Ngoµi ra
cÇn tÝnh to¸n kÕt cÊu chØ chÞu t¸c ®éng t¶i träng cè ®Þnh kh«ng tÝnh ®Õn ¸p lùc ®Êt.
Khi xem xÐt tæ hîp t¶i träng bæ sung cÇn xÐt sù t¸c ®éng ®ång thêi cña mét hoÆc mét
sè t¶i träng cña tæ hîp c¬ b¶n, mét hoÆc mét sè t¶i träng tõ çc lo¹i cßn l¹i (ngoµi t¶i träng
x©y dùng).
25
Khi cÇn thiÕt tÝnh to¸n t¶i träng ®éng ®Êt cÇn xÐt tæ hîp t¶i träng ®Æc biÖt, trong
®ã bao gåm t¶i träng ®éng ®Êt vµ çc t¶i träng kh¸c.
Träng lîng b¶n th©n kÕt cÊu tÝnh tõ kÝch thíc vµ träng lîng riªng cña vËt liÖu.
¸p lùc tõ träng lîng ®Êt lªn èng vµ lªn ®êng èng x¸c ®Þnh dùa vµo vÞ trÝ èng (trong ®-
êng hµo hoÆc ®Êt ®¾p), lo¹i vµ tÝnh chÊt ®Êt còng nh lo¹i nÒn.
Khi bè trÝ èng trong ®êng hµo ®Ó ®¾p cho chóng sö dông ®Êt t¹i chç hoÆc ®Êt
chuyÓn ®Õn cã cÊu tróc ph¸ ho¹i, thËm chÝ ®Çm nÐn tèt vÉn cã ®é lón. Gi÷a ®Êt ®¾p vµ
thµnh hµo t¹o nªn tõ ®Êt kh«ng ph¸ ho¹i cÊu tróc, xuÊt hiÖn lùc ma s¸t lµm gi¶m gi¸ trÞ ¸p
lùc ®øng lªn èng x¸c ®Þnh theo träng lîng ®Êt ®¾p.
¸p lùc tõ träng lîng ®Êt lªn èng ®Æt trong hµo nªn x¸c ®Þnh theo c«ng thøc cña GS.
G.K. Klein:
B = nB kT BH (2.3)
trong ®ã: B - ¸p lùc th¼ng ®øng tÝnh to¸n toµn phÇn;

nB - hÖ sè vît t¶i;
H
kB - hÖ sè ¸p lùc ®øng cña ®Êt trong ®êng hµo x¸c ®Þnh dùa vµo tû lÖ vµ lo¹i
B
®Êt ®¾p;
- träng lîng thÓ tÝch cña ®Êt;
B- chiÒu réng ®êng hµo;
H- chiÒu s©u ®êng hµo tíi ®Ønh èng.
Khi ®Êt ®¾p kh«ng nÐn chÆt, hÇu nh toµn bé t¶i träng x¸c ®Þnh theo c«ng thøc trªn
chuyÒn lªn ®êng èng mÆc dï èng chØ chiÕm mét phÇn ®êng hµo. Cµng lÌn chÆt ®Êt trong
çc khe hë ®Êt cµng tiÕp thu tèt h¬n phÇn t¶i träng ®øng n»m theo hai c¹nh èng.
H
Trong hµo réng vµ kh«ng s©u l¾m khi < 1, gi¸ trÞ hÖ sè kB gÇn b»ng 1 vµ ¸p lùc
B
®øng lªn èng ®îc x¸c ®Þnh b»ng träng lîng ®Êt ®¾p.
H.2.27. S¬ ®å lµm viÖc cña èng n»m trong khèi ®Êt ®¾p
a- khi èng cøng vµ nÒn kh«ng biÕn d¹ng; - khi èng mÒm vµ nÒn biÕn d¹ng; b- sù
ph©n bè ¸p lùc lªn èng tiÕt diÖn trßn
Khi ®êng hµo réng vµ cã m¸i dèc, ®µo kh«ng gia cêng ¶nh hëng thµnh cña chóng
kh«ng lín ®èi víi gÝa trÞ t¶i träng ®øng lªn èng vµ ¸p lùc ®øng cña ®Êt ®¾p ®¹t gi¸ trÞ ¸p
lùc ®Êt ®¾p.
26
¸p lùc n»m ngang chñ ®éng cña ®Êt lªn èng n»m trong hµo hÑp cã gi¸ trÞ kh«ng lín vµ
1 1
lÊy b»ng gi¸ trÞ ¸p lùc ®øng. §èi víi ®êng hµo réng h¬n, tû lÖ ®ã t¨ng lªn ®Õn hoÆc
6 5
1 1
vµ thËm chÝ khi nÐn chÆt ®Êt. §Êt trong çc khe hë c¹nh èng cµng nÐn chÆt, gi¸
4 3
trÞ ¸p lùc bªn lªn èng cµng lín.
Sù ph©n bè ¸p lùc lªn èng trong ®Êt ®¾p cã kh¸c h¬n. Khi ®é lón cña khèi ®Êt ®¾p
chiÒu cao lín, gi÷a ®Êt ®¾p n»m trùc tiÕp trªn èng vµ khu vùc ®Êt ®¾p l©n cËn xuÊt
hiÖn lùc ma s¸t trong vµ lùc dÝnh do ®é lón kh«ng ®Òu v× èng cøng biÕn d¹ng nhá h¬n so
víi ®Êt ®¾p n»m hai bªn èng. KÕt qu¶ lµ t¶i träng riªng p chuyÒn lªn èng sÏ lín h¬n chuyÒn
lªn ®Êt ®¾p. (h.2,27, a).
Khi l¾p ®Æt èng lªn ®Êt rÊt cøng (nÒn cäc hoÆc nÒn ®¸, çt chÆt vµ ®Êt sÐt cøng)
t¶i träng riªng cña ®Êt lªn èng cßn t¨ng h¬n. ¸p lùc ®øng tõ träng lîng ®Êt ®¾p lªn ®êng èng
rÊt cøng khi nÒn ®Êt cøng cã thÓ ®¹t ®Õn gi¸ trÞ gÊp ®«i träng lîng ®o¹n ®Êt ®¾p trªn
èng do xuÊt hiÖn lùc ma s¸t gi÷a çc mÆt ®øng giíi h¹n ®o¹n ®ã.
Khi èng rÊt mÒm vµ nÒn biÕn d¹ng, t¶i träng chuyÒn lªn èng p ngîc l¹i nhá h¬n t¶i
träng chuyÒn lªn çc ®o¹n l©n cËn ®Êt ®¾p (h.2,27, ).
Khi tÝnh to¸n èng, ®Æc biÖt ®èi víi èng ®êng kÝnh kh«ng lín vµ trong trêng hîp khi
chiÒu cao ®Êt ®¾p trªn ®êng èng H (h.2.27,b) lín h¬n ®êng kÝnh D cña nã, th«ng thêng bá
qua träng lîng ®Êt trong khe hë (lu ý trong h×nh vÏ b»ng çc ®iÓm ph©n t¸n trªn nöa bÒ
mÆt khe hë). ChØ trong tÝnh to¸n èng ®êng kÝnh lín h¬n 1,5m cÇn tÝnh ®Õn träng lîng
®Êt ®¾p trong khe hë nöa mÆt trªn cña èng.
Khi tÝnh to¸n ®êng èng tiÕt diÖn ch÷ nhËt, ¸p lùc th¼ng ®øng lÊy ph©n bè ®Òu theo
m¸i cña chóng, nghÜa lµ thiªn vÒ dù tr÷ ®é bÒn v× do biÕn d¹ng (vâng) cÊu kiÖn ph¼ng
phÝa trªn, t¶i träng mét phÇn ®îc ph©n bè l¹i t¨ng theo híng vÒ phÝa cÊu kiÖn mÆt ph¼ng
®øng cña ®êng èng, kÕt qu¶ lµ m«men uèn ë gi÷a nhÞp cÊu kiÖn phÝa trªn gi¶m ®i chót
Ýt.
T¬ng øng víi XNIP II Д.7-62 ¸p lùc tiªu chuÈn th¼ng ®øng cña ®Êt p lªn èng tiÕt diÖn
trßn vµ ®êng èng tiÕt diÖn ch÷ nhËt tõ träng lîng b¶n th©n ®Êt ®¾p ®îc x¸c ®Þnh theo
c«ng thøc :
P = CB H (2.4)
Trong ®ã: C- hÖ sè kh«ng thø nguyªn, lÊy Ýt nhÊt b»ng ®¬n vÞ vµ ®îc x¸c ®Þnh theo
c«ng thøc sau:
C = 1- A.tgH (2.5)
27
Sh  SDh 
ë ®©y: A =  2  2  ; khi ®é cao ®Êt ®¾p trung b×nh (1,5  3m vµ lín h¬n) vµ
H H 
Sh H H
®êng kÝnh èng tõ 0,5m  3m , tû lÖ  vµ khi gi¸ trÞ A lÊy b»ng ;
H D D
B - träng lîng thÓ tÝch tiªu chuÈn cña ®Êt lÊy trªn c¬ së thÝ nghiÖm trong phßng;
H - chiÒu cao ®Êt ®¾p tÝnh tõ ®Ønh èng hoÆc ®êng èng ®Õn ®¸y dÇm ®ì hoÆc
®Õn ®Ønh ¸o ®êng.
Trong c«ng thøc nªu trªn cã çc ký hiÖu nh sau:
 = tg2 (450-H /2) - hÖ sè ¸p lùc bªn cña ®Êt ®¾p;
H - gãc ma s¸t trong tiªu chuÈn cña ®Êt ®¾p, lÊy trªn c¬ së thÝ nghiÖm trong phßng;
S - hÖ sè lùa chän dùa vµo ®Æc tÝnh nÒn ®Êt (khi nÒn rÊt cøng - cäc vµ nÒn ®¸, S=
15; khi nÒn chÆt - çt, ¸ sÐt vµ sÐt tr¹ng th¸i cøng vµ dÎo cøng, S = 10; khi nÒn biÕn d¹ng -
çt xèp, ¸ sÐt vµ sÐt dÎo mÒm, S = 5);
h - kho¶ng çch tõ mÆt nÒn ®Õn ®Ønh èng, m (xem h.2.27,b);
D - ®êng kÝnh ngoµi cña èng hoÆc chiÒu réng ®êng èng theo chu vi ngoµi, m.
Khi kh«ng cã sè liÖu thÝ nghiÖm ®Êt, cã thÓ sö dông sè liÖu cho trong b¶ng phô lôc
19 cña CH 200-62 vµ ®Ó tÝnh to¸n ®Þnh híng cã thÓ lÊy cho ®Êt ®¾p èng vµ ®êng èng
sau thµnh vµ phÝa trªn m¸i cña chóng trong ®iÒu kiÖn b×nh thêng B =1.800 kg/m3; H =
300 ; cho ®Êt trong tr¹ng th¸i Èm no níc B = 2.000 kg/m3; H = 250 vµ ®èi víi ®Êt n»m díi n-
íc trong tr¹ng th¸i ®Èy næi B =1.000 kg/m3; H =00.
¸p lùc ngang tiªu chuÈn cña ®Êt eP lªn èng tiÕt diÖn trßn vµ ®êng èng tiÕt diÖn ch÷
nhËt tõ träng lîng b¶n th©n ®Êt ®¾p t¬ng øng víi XNIP II Д.7-62 ®îc x¸c ®Þnh theo c«ng
thøc:
eP =.BH’ (2.6)
trong ®ã H’- chiÒu cao ®Êt ®¾p tÝnh tõ tiÕt diÖn tÝnh to¸n ®Õn ®¸y tÊm ®Öm
hoÆc ®Õn ®Ønh ¸o ®êng.
Khi tÝnh èng tiÕt diÖn trßn cÇn xÐt ®Õn r»ng, ¸p lùc ngang tõ träng lîng ®Êt ®¾p lªn
nöa díi cña èng khi gãc ma s¸t trong nhá h¬n nhiÒu so víi ¸p lùc lªn nöa trªn cña nã. NÕu ®-
êng èng ®Æt trªn líp ®Öm bª t«ng hoÆc trªn nÒn tù nhiªn gièng h×nh d¹ng mÆt díi cña èng
th× ¸p lùc chñ ®éng lªn mÆt trô thùc tÕ kh«ng tån t¹i. Trong thêi gian t¨ng chiÒu cao líp ®Êt
®¾p, ¸p lùc ngang ph¶i t¨ng, cã thÓ coi lµ ph©n bè ®Òu b»ng çch x¸c ®Þnh cêng ®é cña nã
t¹i møc t©m èng, nghÜa lµ lÊy H’ b»ng kho¶ng çch tõ t©m èng ®Õn ®Ønh ¸o ®êng hoÆc
®Êt ®¾p.
28
Liªn quan ®Õn ®iÒu ®ã, ¸p lùc tõ träng lîng ®Êt lªn èng tiÕt diÖn trßn - quy íc lÊy
trong d¹ng 3 biÓu ®å ch÷ nhËt nh tr×nh bµy trªn h×nh 2.27,b.
¸p lùc ngang cña ®Êt lªn thµnh ®êng èng tiÕt diÖn ch÷ nhËt ®îc coi lµ ph©n bè theo
h×nh thang, x¸c ®Þnh tung ®é biªn theo c«ng thøc nªu trªn víi gi¸ trÞ biªn t¬ng øng H’.
T¸c ®éng cña t¶i trong di ®éng t¹m thêi lªn èng vµ çc cÊu kiÖn ®êng èng khi m¹ng
ngÇm ®Æt n«ng lµ rÊt lín vµ trong nhiÒu trêng hîp vît qu¸ t¸c ®éng cña cè ®Þnh tõ ¸p lùc
®Êt.
Trªn phÇn ®êng xe ch¹y cña tuyÕn phè, thµnh phÇn di ®éng cña giao th«ng ®« thÞ lµ
t¶i träng di ®éng thay ®æi ®îc lÊy cã tÝnh ®Õn t¬ng lai ph¸t triÓn cña nã vµ t¶i träng ®Æc
biÖt trong d¹ng b¸nh xÝch vµ b¸nh h¬i cña ph¬ng tiÖn giao th«ng.
T¶i träng di ®éng t¹m thêi tiªu chuÈn ®Ó tÝnh to¸n èng vµ ®êng èng m¹ng kü thuËt ®«
thÞ ngµy nay lÊy t¶i träng « t« H-30 vµ m¸y kÐo b¸nh h¬i HK-80 träng lîng 80T.
¸p lùc tõ b¸nh xe ph©n bè trong khèi ®Êt vµ trªn èng hoÆc m¸i cña ®êng èng t¸c ®éng
nh t¶i ph©n bè, gi¸ trÞ cña nã phô thuéc vµo chiÒu cao ®Êt ®¾p.
¸p lùc tiªu chuÈn cña ®Êt lªn èng vµ ®êng èng tõ t¶i träng ®øng t¹m thêi theo T/m 2 t¬ng
øng víi h×nh chiÕu chu vi ngoµi c«ng tr×nh lÊy b»ng:
19
a) th¼ng ®øng q = khi H  1m hoÆc ph©n bè theo diÖn tÝch tùa tÝnh to¸n
H 3
cña b¸nh chuyÒn t¶i träng 10T díi gãc 300 so víi ®êng th¼ng ®øng khi H < 1m.
b) n»m ngang eP = q.
trong ®ã H- chiÒu cao ®Êt ®¾p tõ ®Ønh èng ®Õn ®¸y tÊm ®Öm hoÆc ®Ønh ¸o ®-
êng, m
Khi cã kh¶ n¨ng bè trÝ vËt liÖu t¹m thêi hoÆc chÊt ®èng ®Êt trªn c«ng tr×nh cÇn
tÝnh ®Õn ¶nh hëng cña t¶i träng t¹m thêi ®ã, lÊy ph©n bè ®Òu víi cêng ®é q = 2T/m2
kh«ng nh÷ng trªn c«ng tr×nh mµ c¶ hai bªn c¹nh cña nã trong giíi h¹n toµn bé khèi trît.
¸p lùc thuû tÜnh bªn trong tuyÕn èng kh«ng ¸p ®îc xÐt ®Õn víi gi¶ thiÕt chÊt láng
®Çy èng hoÆc ®Çy ®êng èng. Träng lîng thÓ tÝch tiªu chuÈn 0 cña chÊt láng lÊy b»ng níc
Ðp 1 T/m3, ®èi víi chÊt láng ch¶y dßng 1,01  1,08 T/m3. ¸p lùc thuû tÜnh ë ®©y thuËn tiÖn
tr×nh bµy trong d¹ng biÓu ®å chÊt t¶i tõ çc thµnh phÇn ngang vµ ®øng.
Trong çc ®êng èng ¸p lùc, ¸p lùc bªn trong cña chÊt láng thuËn tiÖn ph©n chia thµnh 2
thµnh phÇn - ¸p lùc thuû tÜnh khi toµn bé tiÕt diÖn chÊt ®Çy chÊt láng vµ ph©n bè ®Òu
b»ng ¸p lùc HP vµo ®Ønh èng, chØ g©y nªn trong èng tiÕt diÖn trßn øng suÊt kÐo tiªu
chuÈn.
29
2.2.X¸c ®Þnh néi lùc tÝnh to¸n trong tiÕt diÖn èng vµ çc cÊu kiÖn ®êng èng.
Nh ®· nªu trªn, x¸c ®Þnh chÝnh x¸c néi lùc - m«men uèn M, lùc däc N vµ trong mét sè
trêng hîp c¶ lùc c¾t Q - lµ mét bµi to¸n khã kh¨n. Còng rÊt khã kh¨n khi x¸c ®Þnh ph¶n lùc
gèi tùa vµ ®Æc ®iÓm ph©n bè cña chóng trong nÒn c«ng tr×nh, khi yªu cÇu xÐt ®Õn çc
tÝnh chÊt c¬ lý cña ®Êt vµ d¹ng tùa cña c«ng tr×nh lªn nÒn.
VÝ dô, nÕu èng BTCT cøng tiÕt diÖn trßn tùa lªn ®Êt san lÊp trong d¹ng mÆt ph¼ng
th× vÒ lý thuyÕt khi nÒn cøng, ¸p lùc t¹o nªn díi èng cã gi¸ trÞ lín v« cïng.
Trong thùc tÕ ®Êt ®îc dì vµ bÒ mÆt tùa èng t¹o ra mét chiÒu réng nµo ®ã, cßn ¸p lùc
lªn nÒn nhËn ®îc gi¸ trÞ giíi h¹n. Khi tån t¹i biÕn d¹ng t¬ng tù, gi¸ trÞ t¶i träng còng gi¶m.
Tuy nhiªn m« men uèn trong èng nh vËy, vÝ dô, tõ ¸p lùc ®øng cña ®Êt ®¾p cã gi¸ trÞ
kho¶ng 3 lÇn lín h¬n trong èng, lµm viÖc trong ®iÒu kiÖn t¬ng tù nhng ®Æt trªn nÒn san
ph¼ng. Liªn quan ®Õn ®iÒu ®ã, èng ®êng kÝnh lín cÇn l¾p ®Æt lªn ®Êt cã kÕt cÊu
kh«ng ph¸ ho¹i, cßn ®¸y cña nã bè trÝ theo d¹ng èng cã gãc phñ lµ 90 0. èng lµm viÖc thuËn
lîi h¬n khi chóng ®îc l¾p ®Æt lªn nÒn bª t«ng, tuy nhiªn viÖc x©y dùng chóng lµm t¨ng gi¸
thµnh c«ng tr×nh lªn kh¸ nhiÒu vµ chØ ®îc sö dông trong trêng hîp ®iÒu kiÖn ®Þa chÊt
c«ng tr×nh ®Æc biÖt phøc t¹p.
Thùc tÕ sau khi x¸c ®Þnh b»ng ph¬ng ph¸p nªu trªn cã xÐt ®Õn hÖ sè vît t¶i, gi¸ trÞ t¶i
träng chñ ®éng bªn ngoµi t¸c ®éng lªn c«ng tr×nh vµ viÖc lùa chän tæ hîp nguy hiÓm nhÊt
®îc tÝnh to¸n riªng rÏ ®èi víi tõng s¬ ®å chÊt t¶i c¬ b¶n theo c«ng thøc ®¬n gi¶n ho¸ t¬ng
øng, lÊy tõ çc b¶ng chØ dÉn gi¸ trÞ m«men uèn vµ lùc däc.
§Ó lµm viÖc ®ã cã thÓ sö dông “b¶ng ®Ó tÝnh to¸n èng, vßm vµ cung” A.M.
Novickèp (XD n¨m 1942).
Gi¸ trÞ néi lùc x¸c ®Þnh b»ng çc ph¬ng ph¸p th«ng thêng cña c¬ häc kÕt cÊu khi tÝnh
to¸n khung kÝn thµnh máng (trong trêng hîp èng trßn - vßng) lµm viÖc trong giíi h¹n ®µn håi
Sè liÖu ®Ó tÝnh to¸n èng trßn trong çc ®iÒu kiÖn tùa lªn ®Êt nÒn kh¸c nhau cho
trong b¶ng 2.9 vµ 2.10.
Néi lùc tÝnh to¸n toµn phÇn M vµ N ®èi víi tiÕt diÖn xem xÐt cña èng ®îc tÝnh nh
tæng ®¹i sè çc lùc chÊt t¶i tõng cÊu kiÖn riªng biÖt.
M«men uèn ®îc coi lµ d¬ng nÕu chóng g©y nªn d·n thí phÝa trong, cßn lùc däc ®îc
coi lµ d¬ng khi nÐn.
B¶ng 2.9 §Æc tÝnh t¶i träng, sù ph©n bè tiÕt diÖn tÝnh to¸n vµ biÓu ®å m«men uèn
khi tÝnh to¸n èng trßn
Th §Æc tÝnh t¶i träng Ph©n bè tiÕt diÖn tÝnh to¸n vµ
30
ø tù lo¹i biÓu ®å m«men uèn
t¶i träng
1 Träng lîng riªng cña èng, ph©n bè
theo nöa trªn vµ nöa díi , tæng sè b»ng
Q=2Cr.
2 ¸p lùc ph©n bè ®Òu cña ®Êt tõ
t¶i träng cè ®Þnh vµ t¹m thêi trong
tæng b»ng P1 =2(p+q)r
3 Träng lîng ®Êt trong khe hë èng
(phÝa nöa trªn trong tæng b»ng P2 = Hr
4
4
4 ¸p lùc ngang cña ®Êt ph©n bè
®Òu theo chiÒu cao tõ t¶i träng cè
®Þnh vµ t¹m thêi theo tõng c¹nh, trong
tæng b»ng E= 2(eP + eq)r
5 ¸p lùc thuû tÜnh bªn trong khi chÊt

®Çy tiÕt diÖn èng kh«ng cã ¸p víi tung
®é lín nhÊt 20 r vµ träng lîng chung
®êng èng chÊt ®Çy b»ng P0= 0 r2
6 ¸p lùc ph©n bè ®Òu bªn trong cña M«men uèn kh«ng xuÊt hiÖn
chÊt láng díi ¸p lùc b»ng p =HP0
B¶ng 2.10
Gi¸ trÞ m«men uèn vµ lùc däc trong èng tiÕt diÖn trßn
Lo Khi bè trÝ lªn nÒn ®Êt cã gãc Khi bè trÝ trªn nÒn ®Êt Khi bè trÝ tªn ®Öm bª t«ng cã
¹i Gi¸ phñ 900 ph¼ng gãc phñ 1350
t¶i trÞ
Sè thø tù tiÕt diÖn Sè thø tù tiÕt diÖn Sè thø tù tiÕt diÖn
tÝ
31
trä nh
ng to¸ I II III I II III I II III
n
Kg
.m,
kg
1 M 0,123Qr -0,0823Qr 0,0707Qr 0,239Qr -0,0909Qr 0,0797Qr 0,051Qr -0,0589Qr 0,0525Qr

N 0,206Q 0,25Q -0,616Q 0,0797Q 0,25Q 0,0797Q 0,299Q 0,25Q -0,0196Q
2 M 0,178P1r -0,145P1r 0,144P1r 0,294P1r -0,154P1r 0,15P1r 0,106P1r -0,122P1r 0,123P1r
N 0,18P1 0,5P1 -0,035P1 0,053P1 0,5P1 -0,053P1 0,272P1 0,5P1 0,007P1
3 M 0,155 P2r -0,117P2r 0,076P2r 0,271P2r -0,126 P2r 0,085 P2r 0,083 P2r -0,094 P2r 0,058 P2r
N 0,229 P2 0,5 P2 -0,084 P2 0,102 P2 0,5 P2 -0,102 P2 0,321 P2 0,5 P2 -0,042P2
4 M -0,125Er 0,125Er -0,125Er 0,125Er -0,125Er 0,125Er -0,125Er 0,125Er -0,125Er
N 0,5E 0 0,5E 0,5E 0 0,5E 0,5E 0 0,5E
M 0,123P0r -0,0823 0,0797 P0r 0,239 P0r -0,0909 0,0797 P0r 0,051 P0r -0,0589 0,0525 P0r
P0r P 0r P 0r
N -0,271P0 -0,0686 P0 -0,221 P0 -0,398 P0 -0,0686 P0 -0,239 P0 -0,179 P0 -0,0868 P0 -0,179 P0
M 0 0 0 0 0 0 0 0 0
N -pr -pr -pr -pr -pr -pr -pr -pr -pr
+ Ghi chó: Trong b¶ng 2.9 vµ 2.10 cã ký hiÖu träng lîng thÓ tÝch kg/m3; C- vËt liÖu
èng (BTCT); H- ®Êt; 0- chÊt láng; kÝch thíc chiÒu dµi, m: r- b¸n kÝnh trung b×nh cña èng
(theo chiÒu dµy), - chiÒu dµy thµnh èng; cêng ®é ¸p lùc ph©n bè ®Òu cña ®Êt: p vµ q- t-
¬ng øng träng lîng ®Êt ®¾p vµ t¶i träng t¹m thêi th¼ng ®øng; e P vµ eq … t¬ng øng träng l-
îng ®Êt ®¾p vµ t¶i träng t¹m thêi n»m ngang; P- ¸p lùc tÝnh to¸n cña níc trong èng theo
møc ®Ønh èng, m
2.3 tÝnh to¸n néi lùc trong èng díi t¸c ®éng cña b¸nh xe.
Khi x¸c ®Þnh t¶i träng tõ b¸nh xe t¸c dông trªn mÆt ®Êt cÇn xÐt ®Õn ®iÒu kiÖn
chuyÒn t¶i tõ b¸nh xe qua nÒn ®Êt ®¾p. §Ó lµm ®iÒu ®ã sö dông çc c«ng thøc cña lý
thuyÕt ®µn håi, lÊy t¶i träng tõ b¸nh xe trong d¹ng lùc tËp trung. Gi¸ trÞ øng suÊt tÝnh to¸n
th¼ng ®øng σZ t¹i ®é s©u H (xem h×nh …) cÇn thiÕt ®Ó lùa chän tiÕt diÖn èng x¸c ®Þnh
theo c«ng thøc Buxi nexk:
3 1
x
KPK 2 5
σZ = HÖ sè K =   r 2  2
H2 1    
  H  
32
Trong ®ã PK ¸p lùc tõ t¶i xe ®Æt trªn bÒ mÆt ®êng ch¹y; H - chiÒu s©u ®iÓm trong
®ã x¸c ®Þnh øng suÊt th¼ng ®øng tÝnh tõ mÆt ®Êt; r - h×nh chiÕu ngang kho¶ng çch tõ
®iÓm x¸c ®Þnh øng suÊt th¼ng ®øng tíi ®iÓm ®Æt lùc.
Gi¸ trÞ øng suÊt th¼ng ®øng max xuÊt hiÖn trùc tiÕp díi ®iÓm ®Æt lùc:
PK
σZmax= 0,478
H2
T¶i träng tõ b¸nh xe lªn ®êng èng ®îc biÓu thÞ b»ng thÓ tÝch biÓu ®å øng suÊt ph¸p th¼ng
®øng theo diÖn tÝch h×nh chiÕu n»m ngang cña èng. §Ó gi¶m nhÑ tÝnh to¸n, thÓ tÝch
biÓu ®å thùc tÕ cã thÓ thay thÕ trong d¹ng h×nh thang, h×nh trô hoÆc h×nh th¸p (xem h×nh
…). §èi víi ®êng èng ®êng kÝnh trong nhá h¬n hoÆc b»ng 600mm, ¸p lùc tæng céng cã thÓ
lÊy ph©n bè ®Òu trªn diÖn tÝch h×nh chiÕu ngang cña èng. Cêng ®é t¶i träng cã thÓ lÊy c-
êng ®é t¶i träng ®øng ®i qua trôc èng. NÕu trôc b¸nh xe cã 2 hoÆc 4 b¸nh, ®Ó tÝnh to¸n t¶i
träng toµn phÇn lªn èng sö dông biÖn ph¸p céng øng suÊt tõ nhiÒu t¶i träng tËp trung vµ
thay b»ng t¶i ph©n bè ®Òu lªn diÖn tÝch tiÕp xóc cña tõng b¸nh xe tõ mÆt ®Êt.
§Ó x¸c ®Þnh t¶i träng tÝnh to¸n tõ b¸nh xe lªn èng cÇn tÝnh ®Õn t¶i träng ®éng x¸c ®Þnh
b»ng tèc ®é chuyÓn ®éng vµ lùc vît t¶i liªn quan ®Õn va ®Ëp b¸nh xe do mÆt ®êng kh«ng
ph¼ng. B»ng sù nghiªn cøu lý thuyÕt vµ thùc nghiÖm x¸c ®Þnh ®îc r»ng, hÖ sè ®éng häc
®èi víi Tuynel kü thuËt cã thÓ lÊy b»ng 1,15-1,2.
Nh vËy t¶i träng tÝnh to¸n P H (kg/m) tõ b¸nh xe lªn èng (khi ®êng kÝnh trong èng ®TR 
600mm)lµ:
  Z max   Z L  D LK D
PK =DN  2 . K D  N  Z max   Z 
 2 2 2
Trong ®ã DN - ®êng kÝnh ngoµi cña èng; L- chiÒu dµi ®o¹n èng tÝnh to¸n, thêng lÊy b»ng
1m; KD - hÖ sè ®éng häc;  Z max - øng suÊt th¼ng ®øng lín nhÊt khi r = 0;  Z - øng suÊt
th¼ng ®øng khi r = L/2
Gi¸ trÞ m« men uèn tÝnh to¸n M trong thµnh èng x¸c ®Þnh theo c«ng thøc:
0,318
M=  PK  P .rTR.. B
N
Trong ®ã PK - t¶i träng tõ b¸nh xe tÝnh theo c«ng thøc nªu trªn, kg/m; P- t¶i träng tõ träng lîng
®Êt trªn èng, tÝnh theo c«ng thøc (2.4); r TR.B - b¸n kÝnh trung b×nh cña èng, b»ng (D TR+h)/2,
cm; DTR- ®êng kÝnh trong cña èng, cm; h- chiÒu dµy thµnh èng, cm; N - hÖ sè tùa èng, khi
khi ®¸y hµo t¹o nªn gãc 900 «m lÊy èng-1,5, khi nÒn bª t«ng vµ BTCT-2,5, trªn ®¸y hµo
ph¼ng-1,12.
33
ChiÒu dµi vµ chiÒu dµy thµnh èng ®îc lùa chän theo c«ng thøc:
b.h 2
- §èi víi èng bª t«ng: M  m.RP 3,5
- §èi víi èng BTCT: M  m.RUb X (h0-X/2)
ma Ra Fa
Trong ®ã: X=
RU b
M- m«men uèn tÝnh to¸n x¸c ®Þnh theo c«ng thøc trªn; R P- søc kh¸ng tÝnh to¸n cña bª t«ng
chÞu kÐo; b vµ h- t¬ng øng lµ chiÒu dµi vµ chiÕu dµy thµnh ®o¹n èng; m- hÖ sè ®iÒu
kiÖn lµm viÖc, thêng lÊy b»ng 1,0; RU - søc kh¸ng cña bª t«ng chÞu nÐn khi uèn; X- chiÒu
cao vïng chÞu nÐn; ma- hÖ sè ®iÒu kiÖn lµm viÖc cña thÐp ; F a - diÖn tÝch tiÕt diÖn cèt
thÐp däc chÞu kÐo.
§êng èng tõ ami¨ng ®îc tÝnh to¸n xÐt ®Õn kh¶ n¨ng ph¸ ho¹i díi t¸c dông t¶i träng - vì vµ g·y
èng.
Momen uèn giíi h¹n theo ®Ò nghÞ cña IU.A. Argo x¸c ®Þnh theo c«ng thøc:
  6 
n.(1   0 ) 5  2,67n   0  3  
MP =  P h 2
  n 
.
6 2.(1  0,67 n) 2
Khi g·y èng tÝnh theo c«ng thøc:
M  4.m.RPr 2 h.
Trong ®ã M - m« men uèn;  P -giíi h¹n ®é bÒn (øng suÊt ami¨ng chÞu kÐo); n - tû lÖ gi÷a
øng suÊt nÐn vµ kÐo ë mÐp biªn, lÊy theo sè liÖu thö nghiÖm b»ng 2; m - hÖ sè ®iÒu kiÖn
lµm viÖc;  0 - tû lÖ lùc kÐo vßng giíi h¹n khi uèn ®èi víi lùc vßng giíi h¹n khi kÐo ®¬n
thuÇn; RP - søc kh¸ng tÝnh to¸n chÞu kÐo cña ami¨ng; r - b¸n kÝnh trung b×nh cña tiÕt diÖn
ngang thµnh èng; h - chiÒu dµy thµnh èng, cm..
TÝnh to¸n èng ceramic nh»m ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn sao cho t¶i träng tÝnh to¸n P K kh«ng vît
qu¸ kh¶ n¨ng chÞu t¶i cña èng:
PK  m.KaPP.H
Trong ®ã Ka - hÖ sè ®ång nhÊt cña èng; P P.H - kh¶ n¨ng chÞu t¶i cña èng theo sè liÖu thö
nghiÖm vÒ ®é bÒn t¹i nhµ m¸y.
34
NÒn bª t«ng vµ BTCT cña èng ®îc tÝnh to¸n nh dÇm trªn nÒn ®µn håi chÞu t¸c ®éng t¶i
träng tõ b¸nh xe ( PK - tÝnh theo c«ng thøc trªn).
N¾p vµ líi cña giÕng th¨m, hè ga ®îc tÝnh to¸n nh dÇm tùa lªn 2 trô hoÆc tÊm tùa theo çc
c¹nh chÞu t¶i träng tõ b¸nh xe.
Thµnh giÕng th¨m, hè ga ®îc tÝnh to¸n chÞu ¸p lùc ngang chuyÒn qua ®Êt tõ b¸nh xe bè trÝ
c¹nh giÕng. øng suÊt ngang trong ®Êt ®îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc cña lý thuyÕt b¸n kh«ng
gian ®µn håi:
3PK  x 2 z 1  2   1 (2 R  z ).x 2 z 
X   5  .   3 
2  R 3  R.( R  z ) ( R  z ) R
2 3
R 
R= x2  y2  z2
Trong ®ã  X - øng suÊt n»m ngang trong ®Êt; PK - lùc tËp trung tõ b¸nh xe; R - kho¶ng çch
tõ ®iÓm ®Æt lùc tíi ®iÓm x¸c ®Þnh øng suÊt; x,y,z - kho¶ng çch theo trôc to¹ ®é tõ ®iÓm
®Æt lùc tíi ®iÓm x¸c ®Þnh øng suÊt;  - hÖ sè poison cho ®Êt.
C«ng thøc trªn tÝnh cho trêng hîp mét lùc tËp trung ®Æt trªn mÆt b¸n kh«ng gian ®µn håi
(h…). §Ó tÝnh to¸n øng suÊt tõ t¶i träng ph©n bè bÊt kú sö dông ph¬ng ph¸p céng t¸c dông.
§Ó lµm ®iÒu ®ã, t¶i träng ph©n bè ®îc thay b»ng nhãm lùc tËp trung t¬ng ®¬ng. T¹i mçi
®iÓm nghiªn cøu x¸c ®Þnh øng suÊt tõ tõng lùc nh vËy vµ sau ®ã çc øng suÊt t×m ®îc
céng l¹i.
§Ó gi¶m khèi lîng tÝnh to¸n cã thÓ dïng biÓu ®å do G.S. G.I. Glukèp lËp (h…). Trong trêng
x y
hîp nµy theo gi¸ trÞ 1  vµ  2  x¸c ®Þnh ®îc KX vµ tiÕp theo lµ øng suÊt ngang
z x
P
trong ®Êt theo c«ng thøc: X = KX
z2
Sau khi x¸c ®Þnh ®îc  X cã thÓ tÝnh ¸p lùc bªn lªn thµnh giÕng. §Ó lµm ®iÒu ®ã, gi¸ trÞ
 X tÝnh ®îc cÇn nh©n víi hÖ sè tËp trung b»ng 1,75  2,0 vµ tÝnh thÓ tÝch biÓu ®å øng
suÊt theo thµnh bªn cña giÕng.
§¸y giÕng tÝnh to¸n chÞu t¶i tõ b¸nh xe nh tÊm tùa lªn thµnh, cßn ®Çu Tuynel kü thuËt -
tÝnh nh têng ch¾n vÒ ®é bÒn vµ æn ®Þnh.
2.4 Çc nguyªn t¾c tÝnh to¸n sù xuÊt hiÖn vµ më réng vÕt nøt trong thµnh èng BTCT
TÝnh to¸n theo tr¹ng th¸i giíi h¹n thø 3 cã thÓ cã ý nghÜa lín ®èi víi èng BTCT thµnh
máng, ®Æc biÖt khi cèt thÐp cã cêng ®é cao kh«ng øng suÊt tríc. Trong trêng hîp ®ã, cêng
35
®é tÝnh to¸n cña thÐp t¨ng lªn vÉn gi÷ nguyªn gi¸ trÞ m« ®un ®µn håi dÉn ®Õn viÖc t¨ng
biÕn d¹ng, t¨ng kh¶ n¨ng xuÊt hiÖn vµ më réng vÕt nøt.
Sù xuÊt hiÖn vÕt nøt cã thÓ x¶y ra khi øng suÊt kÐo trong vïng chÞu kÐo cña bª t«ng lín
h¬n cêng ®é tÝnh to¸n chÞu kÐo cña bª t«ng (sau khi ®¹t søc kh¸ng tiªu chuÈn).
TÊt c¶ tÝnh to¸n xuÊt hiÖn vµ më réng vÕt nøt ®îc thùc hiÖn t¬ng øng víi TCVN
5574:1991 hoÆc XNIP II.B.1-62 “KÕt cÊu bª t«ng vµ BTCT. Tiªu chuÈn thiÕt kÕ”.
TÝnh to¸n xuÊt hiÖn vÕt nøt chØ tiÕn hµnh ®èi víi kÕt cÊu øng suÊt tríc.
TÝnh to¸n më réng vÕt nøt tiÕn hµnh theo c«ng thøc cña GS. B.I. Murasop. ChiÒu réng vÕt
nøt tÝnh to¸n (h.2.28):
aT = a (a/Ea).lT (2.7)
trong ®ã: a- hÖ sè x¸c ®Þnh øng suÊt trung b×nh trong cèt thÐp chÞu kÐo gi÷a çc vÕt nøt,
phô thuéc vµo sù lµm viÖc cña bª t«ng vïng chÞu kÐo cha bÞ h h¹i trªn ®o¹n ®ã.
a - øng suÊt cèt thÐp trong vïng chÞu kÐo.
Ea - m« ®un ®µn håi cña thÐp.
lT - kho¶ng çch gi÷a çc vÕt nøt.
Râ rµng, chiÒu réng vÕt nøt aT lµ ®é d·n dµi cèt thÐp trªn chÒu dµi l T vµ dÔ dµng t×m ®îc
nÕu biÕt a.c = a (a/Ea), nghÜa lµ ®é d·n dµi trung b×nh t¬ng ®èi trªn ®o¹n gi÷a çc vÕt
nøt vµ chiÒu dµi ®o¹n ®ã lµ lT.
H. 2.28. S¬ ®å tÝnh to¸n më réng vÕt nøt.

1- cèt thÐp trong vïng chÞu kÐo; 2- trôc trung hoµ tríc khi xuÊt hiÖn vÕt nøt; 3- trôc
trung hoµ sau khi xuÊt hiÖn vÕt nøt
Tuy nhiªn tÝnh to¸n gi¸ trÞ trong c«ng thøc nªu trªn (ngoµi gi¸ trÞ Ea) rÊt phøc t¹p v×
chóng phô thuéc vµo rÊt nhiÒu yÕu tè. Chóng ®îc thùc hiÖn theo chØ dÉn cña TCVN
5574:1991 hoÆc XNIP II.B.1-62 “KÕt cÊu bª t«ng vµ BTCT. Tiªu chuÈn thiÕt kÕ”, ®· ®îc
çc sè liÖu thÝ nghiÖm chøng minh.
Còng cã tµi liÖu nghiªn cøu chÝnh x¸c ho¸ tÝnh to¸n xuÊt hiÖn vµ më réng vÕt nøt
trong ®êng èng BTCT (t¹p chÝ bª t«ng vµ BTCT sè 1-1960 - kh¶ n¨ng chèng nøt cña ®êng
èng BTCT kh«ng ¸p). C«ng thøc ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ trÞ a T nªu trong t¹p chÝ ®ã ®· ®îc tiªu
chuÈn ngµnh x©y dùng Nga chÊp nhËn.
36
TÝnh to¸n xuÊt hiÖn vÕt nøt ®«i khi yªu cÇu c¶ trong vËn chuyÓn vµ trong l¾p r¸p ®êng
èng. M«men uèn ®îc x¸c ®Þnh theo träng lîng b¶n th©n èng víi hÖ sè vît t¶i 1,1 vµ hÖ sè
®éng häc 1,3.
Ch¬ng Iii - ph¬ng ph¸p thi c«ng

1. L¾p r¸p ®êng èng
1.1 Nh÷ng nguyªn t¾c chung
§Ó tiÕp tôc t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng vµ t¨ng chÊt lîng l¾p ®Æt m¹ng ngÇm, phÇn lín çc
khèi lîng c«ng t¸c vÒ l¾p r¸p ®êng èng cÇn thùc hiÖn tËp trung t¹i çc nhµ m¸y, çc c¬ së
s¶n xuÊt cÊu kiÖn vµ trong çc ph©n xëng. Trong çc xÝ nghÖp nh vËy çc c«ng viÖc
vÖ sinh, bäc chèng rØ èng thÐp, hµn chóng vµo trong kiÖn hµng vËn chuyÓn ®èi víi
®iÒu kiÖn ®« thÞ, chuÈn bÞ çc phÇn phô, l¾p ghÐp çc nót, chuÈn bÞ çc vËt liÖu
çch níc vµ çc vËt liÖu kh¸c.
Ph¬ng ph¸p l¾p ®Æt ®êng èng tiªn tiÕn nhÊt hiÖn nay lµ ph¬ng ph¸p d©y chuyÒn - tèc
®é, b¶n chÊt cña ph¬ng ph¸p nµy lµ ë chç tÊt c¶ tuyÕn èng ®îc chia thµnh çc ®o¹n –bíc
riªng biÖt víi tÝnh to¸n sao cho khèi lîng lo¹i c«ng viÖc chÝnh trªn mçi c«ng ®o¹n gÇn
nh nhau vÒ møc ®é khã kh¨n vµ ®îc thùc hiÖn b»ng çc nhãm c«ng nh©n nhÊt ®Þnh
thµnh phÇn cè ®Þnh trong mét kho¶ng thêi gian nh nhau. §iÒu kiÖn c¬ b¶n ®¶m b¶o
l¾p ®Æt tuyÕn èng b»ng ph¬ng ph¸p d©y chuyÒn - tèc ®é lµ sù thµnh lËp ®å ¸n thi
c«ng mét çch cÈn thËn, cã t duy trong ®ã cÇn so¹n th¶o çc biÖn ph¸p vît qua nh÷ng khã
kh¨n, phøc t¹p cã thÓ x¶y ra trong khi lµm viÖc trªn tuyÕn phè ®« thÞ.
1.2 ChuÈn bÞ nÒn.

§êng èng ¸p lùc vµ tù ch¶y ®îc l¾p ®Æt trong hµo trªn nÒn tù nhiªn hoÆc nh©n t¹o.
Lùa chän lo¹i nÒn trong mçi trêng hîp cô thÓ phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn ®Þa chÊt thuû
v¨n t¹i vÞ trÝ l¾p ®Æt tuyÕn èng, kÝch thøc, kÕt cÊu vµ c«ng n¨ng cña nã.
NÒn thiªn nhiªn díi ®êng èng cã thÓ lµ tÊt c¶ çc lo¹i ®Êt (trõ ®¸), kh¶ n¨ng chÞu t¶i cña
chóng lo¹i trõ ®îc ®é lón kh«ng ®Òu tr¸nh h háng çc mèi nèi èng. Çc èng l¾p ®Æt trªn
®¸y hµo trªn toµn bé chiÒu dµi kh«ng nhá h¬n 1/4 bÒ mÆt cÇn tiÕp xóc chÆt víi ®Êt
nguyªn d¹ng (h.2.38). Do ®ã khi ®µo hµo b»ng m¸y ®µo kh«ng nªn ®µo ®Õn ngay cèt
thiÕt kÕ mµ ®Ó l¹i 10  20cm. NÒn ®Êt tùa èng ®îc lµm s¹ch vµ t¹o khu«n mÉu trong
d¹ng ®êng trßn t¬ng øng víi h×nh ®¹ng èng.
37
H.2.38. VÞ trÝ ®Æt èng trong nÒn ®Êt thiªn nhiªn
èng bª t«ng vµ BTCT ®êng kÝnh lín chØ ®îc l¾p ®Æt trªn nÒn thiªn nhiªn trong mét
sè trêng hîp h·n h÷u. ThËm chÝ trong ®Êt çt h¹t to díi èng BTCT ngêi ta còng x©y dùng
nÒn nh©n t¹o trong d¹ng líp ®¸ d¨m hoÆc sái dµy 10  15cm. Trong ®Êt yÕu vµ no níc
víi dßng ch¶y níc ngÇm kh«ng lín, nÒn ®îc lµm tõ líp ®¸ d¨m dµy 15  20cm vµ líp bª
t«ng (lãt) dµy 10  15cm.
Trong ®¸ hoÆc gÇn víi ®¸ ngêi ta bè trÝ nÒn nh©n t¹o b»ng çt. ChiÒu dµy nÒn çt
díi èng cÇn Ýt nhÊt 10cm trªn toµn bé chiÒu réng hµo.®èi víi ®êng èng thÐp trong trêng
hîp ®ã cho phÐp sö dông ®Êt t¹i chç kh«ng chøa hßn, côc ®¸ v.v.
Khi l¾p ®Æt èng ®êng kÝnh bÊt kú trong ®Êt hoµng thæ hoÆc ®Êt çt ch¶y, chóng
®îc bè trÝ trªn nÒn cäc cã bª t«ng lãt.
Khi ®µo hµo vµo mïa ®«ng trong ®Êt sÐt bôi vµ ¸ sÐt cã tÝnh tr¬ng në kh«ng cho
phÐp ®«ng l¹nh nÒn nh»m tr¸nh ®é lón kh«ng ®Òu sau nµy cho ®êng èng. XÐt ®Õn
®iÒu ®ã, tríc khi l¾p ®Æt èng lªn ®¸y hµo r¶i mét líp çt kh« dµy 20  25cm. §Ó ®¾p
®Êt tõng phÇn cho èng lªn 25cm cao h¬n ®Ønh èng còng sö dông çt kh«.
Khi x©y dùng ®êng èng trªn ®Êt lón sôt cÇn thùc hiÖn nh÷ng biÖn ph¸p sau: lµm
chÆt ®Êt b»ng ®Çm nÆng hoÆc x©y dùng líp lãt nÒn b»ng ®Êt trong ®iÒu kiÖn ®Êt
lo¹i 1khi chiÒu dµy líp ®Êt lón sôt kh«ng lín; s¬ bé lµm ít ®Êt trong nÒn ®êng hµo
trong ®iÒu kiÖn nÒn ®Êt lo¹i 2, ®Æc biÖt khi chiÒu dµy líp ®Êt lón sôt lín
1.3 Lùa chän thiÕt bÞ cÈu.
§Ó l¾p ®Æt èng vµ trong çc c«ng t¸c bèc dì khi x©y dùng m¹ng kü thuËt ngÇm
trong ®« thÞ sö dông réng r·i cÇn cÈu « t« xoay vßng víi søc n©ng 3; 5,5 vµ 10T.
§Ó l¾p ®Æt èng BTCT nÆng vµ èng thÐp hµn vµo côm ®¬n nguyªn, sö dông m¸y
l¾p ®Æt ®êng èng ch¹y trªn b¸nh xÝch søc n©ng 10T. M¸y cÈu l¾p ®Æt èng nh vËy lµ
thiÕt bÞ kh«ng thay thÕ cho phÐp c¬ giíi ho¸ çc c«ng t¸c n©ng chuyÓn nÆng nhäc
trong x©y dùng ®êng èng tiÕt diÖn lín. Trong çc ®« thÞ n¬i kh«ng cho phÐp xe b¸nh
xÝch ch¹y, cÇn cÈu l¾p ®Æt èng di chuyÓn trªn « t« kÐo moãc. Søc n©ng cña m¸y l¾p
®Æt ®êng èng phô thuéc vµo ®é v¬n cÇn cho trong b¶ng 2.15.
B¶ng 2.15. Søc n©ng (theo T) cña cÇn cÈu l¾p ®Æt èng
ТЛ-4 TO12-24
ТЛ-3
§èi träng
38
§é v¬n N©ng H¹ N©ng H¹
cña cÇn,
m
1 10 10 10 12 12
2 6,5 6,5 10 10 12
3 4,5 4,5 6,5 6 8
4 3,5 3,5 4,5 4,5 6
4,5 3 3 4 3,5 4,5
Khi lùa chän thiÕt bÞ cÈu ®Ó h¹ èng vµo hµo cÇn tÝnh ®Õn träng lîng èng vµ ®é ®ua
yªu cÇu cña cÇn cÈu. §é ®ua L cña cÇn (theo m) x¸c ®Þnh theo c«ng thøc:
a
L= + +b (2.13)
2
Trong ®ã: a- chiÒu réng hµo phÝa trªn khi ®é dèc m¸i cho phÐp lín nhÊt.
 - kho¶ng çch tõ mÐp hµo tíi trô ®ì hoÆc xÝch cÈu (khi ®é s©u hµo tíi 1,5m,  kh«ng
nhá h¬n 1,5m, khi ®é s©u hµo tõ 1,5  3m,  kh«ng nhá h¬n 2m); khi l¾p ®Æt ®êng
trôc èng theo chïm hoÆc theo ®¬n nguyªn dµi vµo ®êng hµo cã thµnh ®øng, kho¶ng
çch ®ã cã gi¸ trÞ: H + 0,2m + D H + 0,3m (ë ®©y H- ®é s©u hµo ; 0,2m kho¶ng çch tõ
mÐp èng ®Õn l¨ng trô trît; DH - ®êng kÝnh ngoµi cña èng; 0,3m - kho¶ng çch mÐp èng
tíi b¸nh xÝch cÇn cÈu);
a- kho¶ng çch tõ trô ®ì hoÆc b¸nh xÝch cÈu tíi trôc quay cÇn cÈu.
Khi l¾p ®Æt èng vµo hµo cã thµnh th¼ng ®øng gia cêng, cÈu ®îc bè trÝ ngoµi giíi
h¹n l¨ng thÓ trît, thùc tÕ trªn kho¶ng çch tõ mÐp hµo kh«ng nhá h¬n chiÒu s©u hµo.
§é v¬n cña cÇn (theo m) ®îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc sau:
a
L= +H +b (2.14)
2
Trong ®ã H- ®é s©u hµo.
§Ó treo èng, c¶ ®¬n nguyªn cña chóng vµ nh÷ng vËt nÆng kh¸c trong c«ng t¸c neo buéc
sö dông d©y ch»ng tõ çp. Lùc cho phÐp cña çp x¸c ®Þnh b»ng çch chia lùc kÐo ®øt
cho hÖ sè dù tr÷ ®é bÒn:
39
R
S =
K
(2.15)
Trong ®ã: R - lùc kÐo ®øt çp theo katalog cña nhµ m¸y, cßn khi kh«ng cã th× theo sè
liÖu thö nghiÖm trong phßng thÝ nghiÖm.
K - HÖ sè dù tr÷ ®é bÒn (®èi víi d©y ®Çu cuèi cã mãc cÈu, vßng hoÆc h×nh b¸n
nguyÖt dïng ®Ó treo hµng khi cÈu kh«ng ph¶i uèn cong, K = 6, ®èi víi ®©y buéc hµng
cã thÓ uèn cong K = 8).
1.4 H¹ èng vµo hµo.

H¹ èng vµo ®¸y hµo cÇn nhÑ nhµng kh«ng cã va ch¹m, kh«ng tú vµo thanh chèng
gia cêng. Ph¬ng ph¸p h¹ phô thuéc vµo träng lîng èng, ®iÒu kiÖn cô thÓ hiÖn trêng, khèi
lîng c«ng viÖc vµ thiÕt bÞ ph¬ng tiÖn hiÖn cã.
èng gang ®êng kÝnh tíi 250mm ®«i khi ®îc h¹ thñ c«ng trªn d©y çp ®Çu mÒm phÝa d-
íi. Søc n©ng cña d©y çp sîi gai sö dông ®Ó kÐo khi n©ng hµng còng nh ®Ó n©ng
hoÆc h¹ chi tiÕt ®¬n lÎ, dông cô tÊm b¶n v.v. cho trong b¶ng 2.16.
B¶ng 2.16. Søc n©ng cña d©y çp sîi gai
§êng kÝnh çp Lùc kÐo cho phÐp §êng kÝnh çp (mm) Lùc kÐo cho phÐp
(mm) (kg) (kg)
9,6 50 28,7 345
12,7 77 31,8 400
15,9 112 36,6 510
19,1 157 39,8 580
20,7 175 47,8 840
23,9 240 55,7 1075
èng ®êng kÝnh lín cã thÓ h¹ vµo hµo thµnh ®øng b»ng têi treo trªn gi¸ ®ì hoÆc trªn
tã, n¹ng 3 ch©n. Tuy nhiªn, h¹ èng, ®Æc biÖt èng nÆng, tèt nhÊt dïng cÇn cÈu « t« vµ cÇn
cÈu b¸nh xÝch.
Trong ®êng hµo cã gia cêng èng ®îc h¹ nghiªng sao cho cã thÓ tr¸nh l¾p ®Æt l¹i
thµnh chèng ngang hoÆc chØ bè trÝ l¹i ë phÇn díi ®êng hµo. §«i khi èng ®îc h¹ vµo ®êng
hµo ®· dì gia cêng t¹i nh÷ng vÞ trÝ nhÊt ®Þnh çch nhau 50  80m vµ sau ®ã kÐo b»ng têi
theo ®¸y hµo trªn d©y çp. Trong trêng hîp ®ã, t¹i vÞ trÝ h¹ èng bè trÝ khung gia cêng cho
®êng hµo.
Çc èng bª t«ng, BTCT vµ èng phibr«xim¨ng cã ®Çu tr¬n liªn kÕt b»ng èng lång nªn
h¹ vµo hµo víi viÖc bè trÝ 1 ®Çu cuèi b»ng èng lång vµ khe vßng g¾n liÒn xung quanh.
40
®iÒu ®ã cho phÐp l¾p ®Æt èng nh èng cã ®Çu loe. èng Cªramic h¹ vµo hµo theo tõng
nh¸nh 2  5 chiÕc kh«ng cÇn gia cêng.
Khi thi c«ng tuyÕn èng thÐp t¹i nh÷ng khu vùc réng r·i, chóng cÇn ®îc h¹ vµo hµo
thµnh tõng ®¬n nguyªn hoÆc tõng côm chiÒu dµi lín nhÊt cã thÓ sao cho gi¶m ®îc khèi lîng
mèi hµn kh«ng xoay ®îc. Çc ®¬n nguyªn ®îc h¹ Ýt nhÊt b»ng 2 cÇn cÈu.
NÕu kh«ng thÓ h¹ èng vµo hµo s©u cã m¸i dèc nhê cÈu, chóng cã thÓ ®îc l¨n trªn çc
thanh gç trßn ®Æt trªn m¸i dèc ®· quy ho¹ch. VÞ trÝ neo d©y cña èng khi cÇn thiÕt ® îc b¶o
vÖ b»ng çc thanh gç bã däc buéc trªn mÆt èng. Çp thÐp ®Ó gi÷ èng g¾n víi trô cè ®Þnh
trªn miÖng hµo.
1.5 L¾p ®Æt èng tõ çc vËt liÖu kh¸c nhau vµ hoµn thiÖn mèi nèi.
èng gang chÞu ¸p lùc. Trong thùc tÕ x©y dùng m¹ng ngÇm chÞu ¸p lùc çc èng gang
ph©n nh¸nh dÉn níc vµ çc linh kiÖn kÌm theo ®îc sö dông rÊt réng r·i.
Çc èng ®îc chuyÓn chë ®Õn tuyÕn l¾p ®Æt tríc khi ®µo ®Êt vµ bè trÝ däc trôc
®êng hµo theo ®êng hµo hoÆc chÊt ®èng theo 10  20 chiÕc t¹i mét vÞ trÝ. Tríc khi h¹ èng
vµ çc phô kiÖn vµo ®êng hµo chóng ®îc kiÓm tra rÊt cÈn thËn, lµm s¹ch vµ gâ b»ng bóa
nhÑ ®Ó ph¸t hiÖn vÕt nøt vì.
L¾p ®Æt èng gang nh¸nh trªn c«ng trêng ®êng èng ¸p lùc b¾t ®Çu tõ çc khu vùc
thÊp cña ®êng hµo vµ tiÕn hµnh ngîc víi ®é dèc cña èng nh¸nh tiÕn lªn phÝa tríc nh»m
®¶m b¶o ®é chÆt cho çc mèi nèi vµ loaÞ trõ trît èng xuèng díi theo mÆt dèc. Khi l¾p ®Æt
gi÷a çc ®Çu tr¬n vµ mÆt gèi èng nh¸nh ®Ó l¹i khe hë (b¶ng 2.17). Khi bÒ mÆt ®Çu mót
c¾t kh«ng ph¼ng còng nh khi cÇn thiÕt l¾p ®Æt èng theo ®êng cong kÕt hîp xoay èng
trong ph©n nh¸nh, kÝch thíc khe hë cÇn n»m trong giíi h¹n cho trong b¶ng 2.18. Gi¸ trÞ khe
hë ®îc kiÓm tra b»ng d©y th¨m dß, ngo¹i trõ çc trêng hîp khi nÐn chÆt mèi nèi tiÕn hµnh
trong khe èng nh¸nh ®ång thêi víi viÖc ®a vµo èng nh¸nh ®Çu tr¬n cña èng.
B¶ng 2.17. Gi¸ trÞ khe hë cho phÐp khi ghÐp èng trªn ®o¹n th¼ng
Lµm chÆt mèi nèi Khe hë (theo mm) khi l¾p ®Æt çc lo¹i èng (theo mm)
50  250 300  1200
Sîi gai 3-6 6-9

Vßng cao su 5-6 8-10
B¶ng 2.18. Gi¸ trÞ khe hë cho phÐp khi ghÐp èng trªn ®o¹n cong
41
Lµm chÆt mèi nèi Khe hë (theo mm) khi l¾p ®Æt çc lo¹i èng (theo mm)
50-250 300-500 600-700 800-1200
Sîi gai 3-7 3-10 5-12 5-15

Vßng cao su 3-10 5-15 5-15 5-15
§Ó ®¶m b¶o khe hë cã gi¸ trÞ cÇn thiÕt, phÝa trong èng nh¸nh, t¹i phÇn díi cña nã
nªn l¾p ®Æt líp ®Öm giíi h¹n. Khi l¾p ®Æt èng ®êng kÝnh tíi 500mm sö dông tÊm ®Öm
xi m¨ng trong d¹ng khèi l¨ng trô chiÒu dµi 20  25 mm, chiÒu cao b»ng chiÒu dµy thµnh
èng vµ chiÒu réng b»ng khe hë yªu cÇu. Sau khi l¾p ®Æt èng tÊm ®Öm ®ã ®Ó l¹i trong
èng nh¸nh. §èi víi èng ®êng kÝnh 600mm vµ lín h¬n nªn sö dông tÊm ®Öm kim lo¹i vµ lÊy
®i sau khi l¾p ®Æt èng vµo vÞ trÝ.
Mèi èng ®Æt vµo ®êng hµo ®Òu ®îc ®Þnh t©m theo trôc ®êng èng kÕt hîp kiÓm
tra ®é th¼ng vµ ®é dèc cho tríc.
Mèi nèi ®êng èng ¸p lùc gang ®îc g¾n chÆt b»ng sîi gai vµ nhùa hoÆc d©y çp vµ
hçn hîp chÊt kÕt dÝnh phibr«xim¨ng. Thay vµo chç sîi gai vµ nhùa cã thÓ dïng sîi gai tÈm
nhùa bi tum M-IV hoµ trong x¨ng.
Sau khi chÌn chÆt b»ng sîi gai hoÆc çp vµo khe hë èng nh¸nh trong ®ã cÇn ®Ó l¹i
mét phÇn kh«ng nhåi (b¶ng 2.19) dïng ®Ó t¹o kho¸ phibr«xim¨ng. Hçn hîp phibr«xim¨ng cã
thµnh phÇn gåm 30  35% (theo träng lîng) sîi ami¨ng kh«ng thÊp h¬n lo¹i IV, 70-65% (theo
träng lîng) xi m¨ng m¸c kh«ng thÊp h¬n 400 vµ 10  12% níc theo träng lîng kh« cña v÷a. Xi
m¨ng vµ sîi ami¨ng khuÊy trén ®Õn khi nhËn ®îc khèi ®ång nhÊt sau ®ã bæ sung thªm níc.
Trong ®Êt hoÆc níc trong ®Êt cã tÝnh ¨n mßn xi m¨ng, mÆt ngoµi cña kho¸ phibr«xim¨ng
®îc phñ líp çch níc, t¹o nªn tõ ®Êt vµ líp nhùa chèng thÊm.
Khi l¾p ®Æt ®êng èng trong ®Êt lón sôt, trong nh÷ng vïng ®éng ®Êt vµ trong nh÷ng ®iÒu
kiÖn kh¸c, níi mèi nèi cÇn t¨ng ®é bÒn, kho¸ nªn gia cêng bèt thÐp vßngtõ çc d©y thÐp
mÒm ®êng kÝnh 1,5  3mm. Cèt thÐp d©y ®îc l¾p ®Æt vµo khe ph©n nh¸nh trªn líp
phibr«xi m¨ng rong phÇn më réng èng nh¸nh vµ sau khi g¾n chÆt nã tiÕn hµnh hµn g¾n
èng nh¸nh b»ng v÷a phibr«xim¨ng.
Trong c«ng t¸c kh¾c phôc sù cè khÈn cÊp còng nh khi c¾t ®êng trôc ®ang ho¹t ®éng
mèi nèi ph©n nh¸nh ngay sau khi hoµn thµnh cÇn ph¶i ®a vµo sö dông díi ¸p lùc lµm viÖc.
Trong trêng hîp nh vËy ®Ó g¾n mèi nèi cã thÓ sö dông ch× hoÆc bè trÝ nhiÒu líp liªn kÕt
42
mèi nèi (h.2.39, a). §Ó lµm ®iÒu ®ã, vËt liÖu ®Ó g¾n mèi nèi ph©n nh¸nh èng gang cã thÓ
sö dông vßng cao su (2 vßng cho 1 mèi nèi).
Sö dông vßng cao su thay cho nhùa sîi gai ®Ó g¾n liªn kÕt ph©n nh¸nh èng gang cho phÐp
gi¶m møc ®é nÆng nhäc l¾p ®Æt ®êng èng trªn 2 lÇn. Ngoµi ra vßng cho phÐp biÕn ®¹ng
®êng èng lín kh«ng h hai ®é kÝn khÝt cña chóng.
Liªn kÕt mèi nèi ph©n nh¸nh ®êng èng gang b»ng v÷a phibroxim¨ng cã thÓ tiÕn
hµnh c¶ vµo mïa ®«ng víi nhiÖt ®é ©m bÊt kú cña kh«ng khÝ khi bæ sung thªm bå t¹t vµo
hçn hîp (5  15% träng lîng xi m¨ng).
B¶ng 2.19. §é s©u g¾n khe èng loe
b»ng
v÷a amimiang
Sù th«ng qua quy íc §é s©u g¾n khe khi sö

cña èng (theo mm) dông
Sîi nhùa Vßng cao su
50-300 25-30 35-50

350-700 30-35 45-60
800-120 37-42 55-75
H.2.39. kÕt cÊu liªn kÕt mè nèi èng gang

a- theo tõng líp; - cã m¨ng x«ng cao su
1- sîi nhùa; 2-ami¨ng(s=8+10mm); 3-
m¨ng x«ng cao su
C«ng t¸c g¾n kÕt mèi nèi b»ng sîi nhùa vµ sîi phi br«xim¨ng lµ rÊt khã kh¨n vµ ®ßi hái
thî cã tay nghÒ cao.
BNII VODGEO cïng víi mét sè tæ chøc kh¸c ®· nghiªn cøu mét kÕt cÊu míi liªn kÕt
nhanh çc mèi nèi cho èng gang, trong ®ã chÊt chÌn chÆt sö dông vßng chÌn hë tù nÐn chÆt
b»ng cao su (h.2.39, ). Trong èng ph©n nh¸nh bè trÝ r·nh vßng bªn trong phôc vô nh “çi
tæ” cho çc gê vßng cao su. R·nh ®ã ng¨n c¶n chuyÓn vÞ cña vßng khi l¾p r¸p mèi nèi vµ
gi÷ cho nã tr¸nh khái bÞ Ðp ®Èy ra bíi ¸p lùc níc bªn trong. ChiÒu dµy miÕng ®Öm ®ã ë
phÇn ®u«i lín h¬nchót Ýt so víi chiÒu réng cña khe ph©n nh¸nh t¹o nªn khi ghÐp nèi èng,
43
nhê ®ã khi l¾p r¸p mèi nèi sinh ra sù nÐn chÆt nã ®¶m b¶o ®é kÝn khÝt cÇn thiÕt cho
mèi nèi.
L¾p r¸p çc liªn kÕt mèi nèi ®îc tiÕn hµnh theo tr×nh tù sau. Vßng hë ®îc ®a vµo r·nh
®o¹n ph©n nh¸nh cña èng, cßn ë ®Çu tr¬n cña èng ®Þnh vÞ tim trôc, giíi h¹n chiÒu s©u ®a
èng vµo ®o¹n ph©n nh¸nh (èng loe). èng ®· ®Æt ®îc ®Þnh t©m vµ nhê d©y kÐo kim lo¹i
“kÐo” qua vßng ®Öm vµo èng loe tíi ®iÓm ®· ®¸nh dÊu. §Ó gi¶m ma s¸t mÆt ngoµi cña
®Çu èng tr¬n vµ mÆt trong cña vßng ®Öm phñ mét líp nhùa graphit b«i tr¬n.
§Ó lµm kÝn mèi nèi èng gang dÉn níc ®êng kÝnh 300mm b»ng sîi nhùa vµ hçn hîp v÷a
phibroxm¨ng mét tæ m¸y l¾p ®Æt èng vµ cã 4 ngêi theo EHIP yªu cÇu 53 phót. Kinh
nghiÖm l¾p ®Æt èng víi kÕt cÊu mèi nèi míi cho thÊy ®Ó l¾p ®Æt nã chØ cÇn 5  6 phót.
Thö nghiÖm thuû lùc liªn kÕt ®ã víi ¸p lùc 24 kG/cm2 cho kÕt qu¶ tèt.
èng phibroxim¨ng chÞu ¸p lùc. Liªn kÕt èng phi br«xim¨ng chÞu ¸p lùc víi nhau trong ®êng
èng víi ¸p lùc lµm viÖc tíi 6 kG/cm 2 ®îc thùc hiÖn trªn 2 èng lång phibr«xim¨ngcßn trong ®-
êng èng cã ¸p lùc tõ 6  12 kG/cm2- trªn èng lång bÝch b»ng gang. §é kÝn cña mèi nèi ®îc
®¶m b¶o b»ng viÖc Ðp vßng cao su.
L¾p ®Æt èng phibr«xim¨ng ®îc tiÕn hµnh nh èng gang.
§Ó liªn kÕt èng phibroxim¨ng b»ng èng lång 2 phÝa, èng lång ®îc dÞch chuyÓn lªn
®Çu èng ®· l¾p ®Æt tríc sao cho ®Çu réng h¬n cña nã (cã chi tiÕt lµm viÖc) n»m gÇn h¬n
tíi ®Çu èng liªn kÕt, vµ trïm vßng cao su lªn çc ®Çu èng liªn kÕt. èng liªn kÕt chuyÓn dÞch
tíi èng ®· l¾p ®Æt vµ ®Þnh t©m, nghÜa lµ kÕt hîp çc ®Çu èng liªn kÕt theo vßng trßn
chÝnh x¸c. Khi liªn kÕt èng ®êng kÝnh tíi 500mm, gi÷a chóng cÇn ®Ó l¹i khª hë 10mm, cßn
èng ®êng kÝnh lín h¬n 500mm -15mm. Sau khi kiÓm tra èng l¾p ®Æt, g¾n ch¾c b»ng líp
lãt vµ nÐn chÆt ®Êt gi÷a chóng vµ çc thµnh hµo. §Ó xiÕt èng lång chÆt sö dông kÝch
®ßn bÈy hoÆc kÝch vÝt. Sau khi xiÕt chÆt èng lång, kiÓm tra ®é ®óng ®¾n vÒ vÞ trÝ
vßng cao su bªn trong chóng b»ng dông cô mÉu vµ g¾n khe hë víi ®Çu lµm viÖc cña èng
lång b»ng v÷a phibroxim¨ng hoÆc v÷a xi m¨ng tû lÖ 1:1 hoÆc 1:2.
H.2.40. liªn kÕt mèi nèi tù nÐn chÆt cña èng phphibroxim¨ng
a- trªn èng lång CAM-1;  - trªn èng lång CAM-4; b- trªn èng lång CAM-2; 1- m¨ng
x«ng; 2- èng lång
Khi l¾p ®Æt èng phibroxim¨ng chÞu ¸p lùc trong ®iÒu kiÖn mïa ®«ng sö dông çc biÖn
ph¸p chèng ®ãng b¨ng vßng cao su v× khi nhiÖt ®é thÊp chóng mÊt tÝnh ®µn dÎo.
Liªn kÕt mèi nèi trªn èng lång gang cã mÆt bÝch ®îc thùc hiÖn tu©n thñ nguyªn t¾c cÊu
t¹o liªn kÕt mÆt bÝch. Bu l«ng thÐp, bÝch vµ èng lãt cÇn ®îc b¶o vÖ chèng rØ.
44
Thùc tÕ x©y dùng vµ khai th¸c ®êng èng phibr«xim¨ng chÞu ¸p lùc cho thÊy r»ng liªn
kÕt mèi nèi èng trªn èng lång 2 phÝa víi vßng cao su cã chÊt lîng thÊp. Ngay khi ¸p lùc lµm
viÖc ®¹t 3  4 kG/cm2 tõ phÝa ®Çu ¸p lùc lµm viÖc èng lång xuÊt hiÖn dß rØ.
§¬n vÞ chuyªn ngµnh x©y dùng Kalªnhin øng dông trªn c«ng trêng x©y dùng ®êng èng
phibr«xim¨ng liªn kÕt mèi nèi tù nÐn chÆt míi. Nh÷ng liªn kÕt ®ã ®îc lµm trªn èng lång
phibr«xim¨ng CAM vµ cæ èng cao su. èng lång CAM-1 cã hai ®Çu c«n h×nh nãn ë hai ®Çu
cuèi trªn bÒ mÆt phÝa trong, trong ®ã cæ èng ®îc chÌn vµo (h.2.40, a). èng lång CAM-4
còng cã çc ®Çu c«n h×nh nãn nh èng lång CAM-1 vµ chØ kh¸c víi nã h×nh d¹ng cæ èng,
chóng cã r·nh tõ mèi nèi (h.2.40, ). èng lång CAM-2 cã hai ®Çu h×nh ch÷ nhËt cho cæ èng
cao su còng cã tiÕt diÖn ch÷ nhËt (h.2.40, b).
§é kÝn cña liªn kÕt mèi nèi ®¹t ®îc nhê sù nÐn Ðp vßng ®Öm ban ®Çu khi l¾p r¸p mèi
nèi vµ sù Ðp bæ sung trong èng lång khi t¨ng ¸p lùc trong èng. Kinh nghiÖm khai th¸c ®êng
èng phibr«xim¨ng ¸p lùc cã nh÷ng liªn kÕt mèi nèi míi cho thÊy r»ng chóng vÊn kÝn khÝt
khi ¸p lùc ®¹t ®Õn 15 kG/cm2, cßn møc ®é khã kh¨n l¾p r¸p khi ¸p dông chóng kho¶ng 1/2
lÇn nhá h¬n v× chóng kh«ng yªu cÇu sÊy kh« çc ®Çu èng, èng lång vµ vßng cao su ®Öm.
§Ó gi¶m nhÑ viÖc l¾p r¸p çc ®Çu èng ®îc b«i tr¬n b»ng bét graphÝt cã thµnh phÇn
sau: chÊt kÕt dÝnh - 45%, graphÝt - 40%, níc - 15%. §Ó l¾p r¸p 1 mèi nèi trong ®Êt kh« chi
phÝ hÕt 5  6 phót, trong ®Êt ít 6  8 phót.
§iÒu kiÖn lµm viÖc cña vßng ®Öm cao su trong liªn kÕt mèi nèi CAM thuËn lîi h¬n so
víi vßng cao su nÐn trong liªn kÕt trªn èng lång 2 phÝa v× sù nÐn vßng ®Öm hë kho¶ng 1,5
 2 lÇn nhá h¬n viÖc nÐn vßng trßn kÝn.
èng phi br« xim¨ng kh«ng ¸p. Sù l¾p ®Æt, ®Þnh t©m vµ gia cêng nh÷ng èng ®ã ®îc
tiÕn hµnh nh lo¹i èng cã ¸p. Liªn kÕt chóng ®îc thùc hiÖn b»ng èng lång phibr« xim¨ng cã
bÒ mÆt bªn trong h×nh trô th¼ng cã 2 hoÆc 3 khe r·nh s©u 2  2,5mm ë hai ®Çu. §Ó t¹o
kho¸ sö dông nhùa atphan hoÆc nhùa bi tum, hçn hîp ami¨ng xi m¨ng hoÆc v÷a xi m¨ng
thµnh phÇn 1:1 hoÆc 1:2. Sö dông v÷a ami¨ng xi m¨ng cho mèi nèi cã ®é bÒn t¨ng h¬n.
èng lång nªn bè trÝ ë ®Çu cuèi èng liªn kÕt nhê thiÕt bÞ mÉu tr íc khi h¹ nã vµo hµo (trªn
mÐp hµo hoÆc tËp trung trong xëng). §iÒu ®ã cho phÐp l¾p ®Æt èng vµ liªn kÕt chóng víi
èng ®· ®Æt nh èng ph©n nh¸nh.
èng cªramic kh«ng ¸p. Khi l¾p ®Æt èng cªramic cÇn rÊt lu ý ®Õn viÖc thi c«ng nÒn cña
chóng v× chóng rÊt dßn, cã chiÒu dµi nhá do ®ã mèi nèi dµy h¬n cßn g¾n kÕt mèi nèi
chóng cã ®é tin cËy thÊp h¬n.
L¾p ®Æt èng cªramic vµo hµo tiÕn hµnh tõ díi lªn trªn theo ®é dèc ph©n nh¸nh phÝa tr-
íc. Çc èng h¹ vµo hµo theo tõng chiÕc chØ trong trêng hîp khi çc mèi nèi cña chóng ®îc
g¾n b»ng ®Êt sÐt hoÆc xi m¨ng. Khi g¾n mèi nèi b»ng nhùa atphan, èng s¬ bé liªn kÕt
45
vµo nh¸nh theo hai, ba … chiÕc trªn mÐp hµo. Çc nh¸nh h¹ vµo hµo nhê xµ gç hoÆc kim
lo¹i t¬ng øng chiÒu ®µi vµ tiÕt diÖn, treo trªn mãc m¸y cÈu. §Çu cã khe ®îc h¹ vµo hµo, èng
(nh¸nh) cøng ®îc phñ quÊn hai vßng v¶i sîi gai tÈm nhùa ®Æc nhåi vµo èng nh¸nh ®· l¾p
®Æt. Khi ®Þnh t©m cÇn theo dâi sao cho m¸ng cña çc èng liªn kÕt trïng nhau vµ kh«ng t¹o
nªn gê. §é chÝnh x¸c cña viÖc l¾p ®Æt èng ®îc kiÓm tra b»ng quan s¸t sau ®ã ®¾p chÆt
tiÕp sîi gai tÈm nhùa. Sîi gai hoÆc çp bÖn tÈm nhùa nÐn chÆt cÇn chiÕm 1/3  1/2 phÇn
khe èng ph©n nh¸nh. VËt chÌn chÆt cã thÓ sö dông nót ami¨ng (khi cã dßng níc x©m thùc).
§Ó g¾n kÕt mèi nèi sö dông nhùa atphan hoÆc bi tum, ®Êt sÐt, v÷a xi m¨ng, hçn hîp v÷a
ami¨ngxim¨ng, çc nhùa chuyªn dïng trªn c¬ së gèc nhùa p«lime vµ nhùa bèi arzalit.
G¾n çc mèi nèi b»ng ®Êt sÐt chØ cho phÐp khi x©y dùng m¹ng kªnh tho¸t níc t¹m thêi.
G¾n mèi nèi b»ng v÷a xi m¨ng chØ cho phÐp khi l¾p ®Æt èng trªn nÒn bª t«ng. Thµnh
phÇn v÷a 1:1 hoÆc 1:2 cÇn cã ®é ®Æc sao cho khi g¾n mèi nèi nã kh«ng ch¶y ra tõ çc khe
èng loe.
Mèi nèi b»ng atphan hoÆc bi tum ®îc coi lµ tèt nhÊt.. Nhùa atphan nÊu ch¶y tõ 3
phÇn atphan thiªn nhiªn vµ 1  2 phÇn bi tum БН-III (theo träng lîng). Nhùa bi tum cÊu t¹o tõ
28,5% bi tum БН-III, 28,5% bi tum БН-II vµ 43% chÊt chÌn (bét granhit hoÆc v«i). nhùa ®îc
®èt nãng lªn 160  1700C vµ rãt vµo mèi nèi. §Ó g¾n kÕt thuËn tiÖn sö dông ®ai ®Öm
b»ng thÐp tõ cöa quay liªn kÕt hai khíp. Rãt nhùa cÇn thùc hiÖn tõ tõ sao cho kh«ng khÝ
trong mèi nèi cã thÓ tho¸t hÕt.
§Ó kiÓm tra ®é dÎo cña mèi nèi nhùa, nh¸nh tõ 3 èng cña tuyÕn ®îc l¾p ®Æt trªn 2
trô. Sau khi nh¸nh cho ®é vâng, tiÕn hµnh xoay nã 1800. Khi xoay nã vÒ vÞ trÝ ban ®Çu
nhùa kh«ng ®îc xuÊt hiÖn vÕt nøt vµ kh«ng ®îc rêi khái bÒ mÆt èng. ViÖc thö thuû lùc
tiÕp theo kh«ng ®îc rß rØ.
èng bª t«ng vµ BTCT kh«ng ¸p. §Ó l¾p ®Æt vµo hµo tíi chiÒu s©u 4m sö dông èng
®é bÒn tiªu chuÈn, hµo chiÒu s©u tíi 6m - èng ®é bÒn t¨ng cêng. Çc d¹ng liªn kÕt èng bª
t«ng vµ BTCT kh«ng ¸p lùc ®· tr×nh bµy ë trªn.
§êng èng bª t«ng vµ BTCT trong çc lo¹i ®Êt ngo¹i trõ ®¸ vµ ®Êt yÕu (no níc, çt
ch¶y v.v.) ®îc lÊp ®¹t trùc tiÕp lªn nÒn ®¸y hµo san ph¼ng hoÆc cã ®Çm khi cÇn thiÕt.
Trong çc trêng hîp cßn l¹i yªu cÇu x©y dùng nÒn nh©n t¹o, kÕt cÊu cña nã phô thuéc vµo
®Æc ®iÓm ®Êt vµ ®êng kÝnh èng.
èng h¹ vµo hµo ®îc ®iÒu chØnh vµo vÞ trÝ, ®Þnh t©m vµ kiÓm tra ®é chÝnh x¸c
l¾p ®Æt nhê thíc ng¾m.
Khe hë gi÷a çc ®Çu tr¬n cña èng vµ trô bªn trong cña èng loe kh«ng ®îc lín h¬n
15mm. Khe vßng cÇn cã chiÒu réng nh nhau theo toµn bé chu vi mèi nèi.
46
Mèi nèi cã ®êng diÒm gÊp mÐp th«ng thêng ®îc g¾n kÕt sau khi l¾p ®Æt 5  6
èng. Khi l¾p ®Æt èng, gi÷a chóng ®Ó l¹i khe hë réng 5  10mm. BÞt çc khe hë mèi nèi èng
®êng kÝnh trªn 500mm ®îc b¾t ®Çu tõ phÝa mÆt trong cña èng. Theo toµn bé chu vi khe
hë tiÕn hµnh chÌn sîi gai nhùa vµ g¾n kÕt b»ng v÷a xi m¨ng tû lÖ 1:1, chóng ®îc Ðp chÆt
vµ sau ®ã quÊn thÐp. Sau khi v÷a ®«ng kÕt bªn ngoµi mèi nèi lµm sên tõ v÷a xi m¨ng b»ng
çch rãt nã vµo hé chuyªn dïng.
Mèi nèi kh«ng cã sên chØ lµm cho m¹ng tho¸t níc ma. Trong trêng hîp ®ã tÊt c¶ bÒ
mÆt mèi nèi, ngo¹i trõ ®o¹n 20  30cm trªn ®Ønh ®îc tíi v÷a xi m¨ng láng hoÆc nhùa, bÞt
b»ng vßng trßn tõ tÊm gç phñ kÝn theo h×nh d¹ng bªn ngoµi èng.
Víi môc ®Ých t¨ng møc ®é c«ng nghiÖp vµ chÊt lîng x©y dùng tuyÕn èng tiÕt
diÖn lín cho kªnh tho¸t níc ma vµ níc sinh ho¹t, gÇn ®©y ngêi ta ®· x©y dùng çc c¬ së c«ng
nghiÖp lín ®Ó ®¶m b¶o x©y dùng èng BTCT thµnh máng ®êng kÝnh 1.700  3.500mm
(b¶ng 2.20). Nh÷ng èng ®ã ®îc tÝnh cho líp ®Êt ®¾p tíi 4m.
B¶ng 2.20. KÝch thíc vµ träng lîng èng BTCT thµnh máng.
§êng kÝnh bªn trong, ChiÒu dµy thµnh, ChiÒu dµi èng, Träng lîng èng, T
mm mm mm
1700 110 3250 5
2000 130 2350 5
2500 150 1820 5,4
3000 160 2400 9,5
3500 180 1900 9,3
Trong ®Êt sÐt vµ çt víi kh¶ n¨ng chÞu t¶i kh«ng lín (tõ 1  1,5 kG/cm2), diÖn tÝch
tùa cña èng khi l¾p ®Æt chóng trªn m¸ng ®Êt víi gãc tùa 90 0 lµ cha ®ñ. Do ®ã trong nh÷ng
®iÒu kiÖn nh vËy, èng ®îc l¾p ®Æt trªn nÒn BTCT l¾p ghÐp cã lîng cèt thÐp kh«ng lín.
Liªn kÕt èng BTCT ®êng kÝnh lín khi x©y dùng ®êng èng vµ kªnh ®îc thùc hiÖn
trong 1/4 b»ng çch x©y dùng mèi nèi cøng hoÆc nöa cøng. Khe hë vßng trßn ®îc nhåi v÷a
xi m¨ng hoÆc v÷a ami¨ng, sau ®ã bè trÝ sên ®æ t¹i chç réng 30  40cm theo toµn bé chu vi
mèi nèi. Sên ®îc gia cêng líi thÐp tõ sîi thÐp 5  6mm. Víi môc ®Ých t¨ng cêng ®é kÝn
khÝt mèi nèi nªn nhåi nã b»ngv÷a xi m¨ng díi ¸p lùc nhê sóng phun xi m¨ng.
1.6 L¾p ®Æt ®êng èng thÐp.

§Ó x©y dùng ®êng èng ¸p lùc ngÇm sö dông çc èng hµn ®iÖn ®êng kÝnh tíi
1620mm (GOST 10704-64), èng çn nãng kh«ng cã mèi nèi ®êng kÝnh tíi 400mm (GOST
47
8732-70) vµ èng hµn ®iÖn víi khe nèi xo¾n ®êng kÝnh tõ 400  1.200mm (GOST 8696-
62). èng thÐp ®îc l¾p ®Æt trong ®Êt thêng ®îc liªn hµn.
èng thÐp ®îc chuyÓn ®Õn c«ng trêng b»ng ph¬ng tiÖn « t«, ®Æc trng b¨ng tÝnh
c¬ ®éng lín hoÆc trong d¹ng tõng èng hoÆc trong d¹ng ®¬n nguyªn chiÒu dµi 25  30m,
hµn tõ mét sè èng. èng ®îc chuyÓn ®Õn nhê cÇn cÈu « t« vµ m¸y l¾p ®Æt èng còng nh mãc
kÑp vµ cÇn treo l¾p ®Æt däc tuyÕn ®êng èng trªn mét phÝa ®êng hµo ®Ó ghÐp nèi vµ
hµn chóng.
Khi thi c«ng ®êng èng thÐp, thµnh èng hµo theo nguyªn t¾c kh«ng gia cêng v× gia
cêng gÊy khã kh¨n cho viÖc h¹ èng vµo hµo. TÊt c¶ çc c«ng t¸c chÝnh vÒ ghÐp nèi vµ hµn
®îc tiÕn hµnh phÇn lín trªn mÐp hµo v× vËy chiÒu réng hµo phÝa ®¸y thêng chØ lín h¬n
0,3  0,4m ®êng kÝnh ngoµi èng l¾p ®Æt. Trong ®Êt æn ®Þnh, ®êng hµo ®îc ®µo víi m¸i
dèc hoÆc víi thµnh ®øng.
§Ó hµn çc mèi kh«ng xoay ®îc cña èng ®Æt trong ®êng hµo ngêi ta ®µo hè. §é
s©u hè tõ ®¸y èng ®Õn ®¸y hè cÇn Ýt nhÊt lµ 0,5m.
§µo hµo trong ®Êt ít ®îc b¾t ®Çu tõ vÞ trÝ thÊp nhÊt, nã cho phÐp tæ chøc tho¸t
níc vµ b¬m níc b»ng m¸y b¬m. Khi ®Êt no níc kh«ng æn ®Þnh nªn ¸p dông biÖn ph¸p h¹
mùc níc ngÇm nh©n t¹o.
§êng èng thÐp ®îc l¾p ®Æt trong nÒn thiªn nhiªn trong tÊt c¶ çc lo¹i ®Êt, ngoµi
®¸, ®Çm lÇy vµ ®Êt çt ch¶y. §¸y hµo cÇn san g¹t cÈn thËn vµ lµm s¹ch sao cho ® êng èng
n»m lªn ®Êt trªn toµn chiÒu dµi. Trong ®¸, trªn ®¸y hµo ®· ®µo r¶i mét líp çt, ®¸ d¨m
hoÆc sái chiÒu dµy Ýt nhÊt 10cm. Trong ®Êt ®Çm lÇy vµ çt ch¶y cÇn bè trÝ nÒn nh©n
t¹o.
Ph¬ng ph¸p l¾p ®Æt èng thÐp vµo hµo phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ. Trªn çc
®o¹n, n¬i tuyÕn èng thêng c¾t qua m¹ng ngÇm hiÖn cã, tõng èng hoÆc çc côm ng¾n tõ 2 
3 èng ®îc ®Æt vµo hµo. Trong trêng hîp ®ã çc mèi nèi tuyÕn èng ®îc hµn trong hµo. NÕu
trªn tuyÕn kh«ng cã sù giao c¾t nh vËy th× èng hoÆc côm èng ®îc hµn theo chïm trªn mÐp
hµo ®«i khi cã chiÒu dµi kh¸ lín. Chïm èng ®êng kÝnh tíi 500mm cÇn dïng Ýt nhÊt 2 cÇn
cÈu - l¾p ®Æt èng h¹ vµo hµo cßn ®êng kÝnh lín h¬n 500mm - 3  4 thiÕt bÞ n©ng. Tèc
®é l¾p ®Æt ®êng èng trong hµo trong ph¬ng ph¸p h¹ ®ã ®¹t tíi 2  3 km /ca.
Khi kh«ng cã cÇn cÈu tù hµnh, ®Ó h¹ èng sö dông têi, treo trªn gi¸ ®ì hoÆc trªn hÖ
chèng 3 ch©n.
Liªn kÕt èng thÐp b»ng hµn cho mèi nèi kÝn cã ®é bÒn rÊt cao cã kh¶ n¨ng chÞu
®îc ¸p lùc lín. TÝnh æn ®Þnh c«ng t¸c cña ®êng èng phô thuéc vµo chÊt lîng liªn kÕt nèi
hµn cña tõng èng.
48
Tån t¹i mét sè ph¬ng ph¸p hµn cho phÐp liªn kÕt èng trong xëng hoÆc trong ®iÒu
kiÖn c«ng trêng. Trùc tiÕp trªn tuyÕn èng, ngêi ta sö dông réng r·i hµn ®iÖn thñ c«ng kh«ng
yªu cÇu thiÕt bÞ phøc t¹p. Tríc khi hµn èng tiÕn hµnh s¾p xÕp trªn ®Öm gç ®Æt trªn mÐp
däc hµo. Çc èng ®îc ®Þnh t©m nhê ®ai kÑp hoÆc thiÕt bÞ kÑp. ChÊt lîng mèi hµn phô
thuéc rÊt nhiÒu vµo bÒ mÆt mót èng cÇn hµn. Çc ®Çu èng cÇn cã vßng trßn chuÈn, chiÒu
dµy thµnh ®Òu ®Æn vµ gãc nghiªng v¸t ®Çu mót chuÈn.
Khi ghÐp èng b»ng çc mèi nèi däc cÇn chuyÓn dÞch çi nä víi çi kia kh«ng nhá
h¬n 10cm b»ng çch bè trÝ theo « cê.
Sau khi ®Þnh t©m èng ®êng kÝnh tíi 500mm “®Þnh vÞ chÆt” t¹i 3 vÞ trÝ theo
vßng trßn cßn ®êng kÝnh lín h¬n 500mm t¹i 4  8 vÞ trÝ. §Þnh vÞ chÆt lµ dïng mèi hµn
chiÒu dµi 30  100mm vµ cao 4  5mm. Çc èng ®îc ®Þnh vÞ chÆt còng b»ng hµn ®iÖn
nh çc mèi hµn c¬ b¶n. Sau khi ®Þnh vÞ khe hë gi÷a çc ®Çu èng cÇn ph¶i nh nhau trªn
toµn bé chu vi mèi nèi.
Mèi nèi liªn kÕt cã d¹ng ch÷ V (b¶ng 2.21).
B¶ng 2.21. KÝch thíc (theo mm) cña mèi nèi liªn kÕt
ChiÒu dÇy thµnh ChiÒu réng mèi hµn trªn mÆt ngoµi ChiÒu cao t¨ng cêng
èng èng
38 S + 11 3
9  14 S + 13 4
15  21 S + 15 4
èng thÐp cã thÓ hµn thµnh côm hoÆc hµn liªn tôc. Ph¬ng ph¸p hµn côm thuËn lîi ë chç tõng
côm ®îc xoay trong thêi gian hµn vµ thî hµn cã kh¶ n¨ng chång mèi nèi vµo vÞ trÝ thuËn lîi
nhÊt. Do ®ã mèi hµn ®iÖn xoay vßng ®îc ®Æc trng b»ng b»ng ®é tin cËy cao. Mèi hµn ®-
îc thùc hiÖn b»ng çch ®¾p thªm b»ng que hµn theo 3 líp khi chiÒu dÇy thµnh èng tíi 11mm
vµ 4 líp khi chiÒu dÇy thµnh lín h¬n 11mm.
Khi lµm viÖc t¹i hiÖn trêng trªn tuyÕn cã chiÒu dµi lín hµn díi líp chÊt trî dung vµ
hµn h¬i ®îc ¸p dông réng r·i, thêi gian gÇn ®©y cßn dïng hµn hå quang ®Ó trong m«i trêng
khÝ b¶o vÖ.
ChÊt lîng mèi hµn ®îc kiÓm tra b»ng m¾t thêng, b»ng thö nghiÖm c¬ häc vµ x¸c
®Þnh mèi dß cña chóng b»ng ph¬ng ph¸p kiÓm tra vËt lý.
49
Líp çch li ChiÒu dµy líp çch li, mm
Trung b×nh T¨ng cêng RÊt t¨ng cêng
Bi tum (nhùa cã cèt liÖu kho¸ng chÊt bæ

sung vµ v©tj liÖu b¨ng cuén) 3 6 9
Bitum- cao su (cã brizol) 3 5,5 8,5
Bi tum nhµ m¸y s¶n xuÊt trªn v¶i thuû tinh 2,5 6 9
Nhùa táng hîp (cã tÝnh ®Õn chiÒu dµy
nhùa d¸n) 0,2  0,3 0,4  0,6 0,4  0,8
§êng èng thÐp ®Æt trong ®Êt cã thÓ bÞ rØ. Dßng ®iÖn l¹c thêng hay xuÊt hiÖn
trong ®Êt tõ dßng ®iÖn ®êng s¾t vµ çc thiÕt bÞ ®iÖn t¸c dông cã tÝnh chÊt ph¸ ho¹i lªn
thµnh èng. §Ó b¶o vÖ ®êng èng thÐp khái rØ, mÆt ngoµi cña chóng ®îc phñ líp bi tum
hoÆc líp vËt liÖu nhùa p«lime.Líp ph©n çch trªn c¬ së gèc bi tum ®îc lµm tõ nhùa bi tum
vµ vËt liÖu cuén. Trong thµnh phÇn nhùa bi tum cã bi tum dÇu má vµ cèt liÖu bæ sung- bét
kho¸ng chÊt hoÆc cao su.VËt liÖu cuén sö dông giÊy vá bao, ghi®rozol v.v. Líp çch li
p«lime ®îc lµm tõ b¨ng nhùa tù dÝnh. ChiÒu dµy líp chèng rØ çc lo¹i kh¸c nhau cho trong
b¶ng 2.22.
B¶ng 2.22. ChiÒu dµy líp çch li chèng rØ cho ®êng èng.
ViÖc lµm s¹ch ®êng èng tríc khi bäc líp çch li ®îc thùc hiÖn theo nguyªn t¾c, b»ng
m¸y lµm s¹ch èng. Tríc khi lµm s¹ch b»ng m¸y, thiÕt bÞ l¾p ®Æt èng tù chuyÓn ®éng h¬i
nhÊc èng lªn ®é cao cÇn thiÕt. Khi lµm s¹ch èng ®êng kÝnh lín h¬n 500mm cã 2 m¸y l¾p
®Æt èng lµm viÖc.
Lµm s¹ch èng thñ c«ng b»ng chæi thÐp chØ ®îc sö dông khi khèi lîng nhá.
§a nhùa bi tum lªn èng nªn sö dông m¸y lµm líp çch li cho èng nã cho chÊt lîng tèt
h¬n vµ gi¶m tæn thÊt vËt liÖu.
ChÊt lîng c«ng t¸c çch li cho èng ®îc kiÓm tra b»ng m¾t thêng vµ thiÕt bÞ ph¸t
hiÖn lçi h háng.
2. §Æc ®iÓm thi c«ng khi l¾p ®Æt kÕt hîp

2.1 L¾p ®Æt çc èng trong mét hµo.
Khi l¾p ®Æt kÕt hîp m¹ng ngÇm cÇn gi¶i quyÕt vÊn ®Ò tæ chøc ®µo hµo d¹ng
giËt cÊp ®Ó l¾p ®Æt 2,3 hoÆc nhiÒu h¬n ®êng èng. §êng hµo nh vËy cã thÓ ®îc ®µo
b»ng 2 ph¬ng ph¸p:
1- toµn bé tiÕt diÖn theo thiÕt kÕ ®Ó l¾p ®Æt ®ång thêi tÊt c¶ çc èng.
50
2- ®µo tõng phÇn tiÕt diÖn ®Ó l¾p ®Æt lÇn lît®êng èng kÕt hîp lÊp tõng èng riªng
biÖt.
Trong trêng hîp thø nhÊt (h.2.41a) m¸y ®µo ®îc ®îc bè trÝ trªn trôc ®êng èng ®Æt s©u
nhÊt vµ thao t¸c ®Çu tiªn lµ ®µo phÇn hµo tiÕt diÖn ngang h×nh thang c©n cho tíi ®é
s©u ®Æt èng n«ng nhÊt. Sau ®ã, tõ ®é s©u ®Æt èng ®ã, hµo ®îc ®µo s©u xuèng tíi
cao ®é ®Æt èng tiÕp theo ®Ó l¹i bËc cho èng ®Çu tiªn. Thao t¸c thø 3 tõ vÞ trÝ ®øng
cña m¸y ®µo, tiÕn hµnh ®µo hµo tíi ®é s©u toµn bé ®Ó l¹i bËc cho tuyÕn èng thø 2.
§Ó ®µo hµo (tr×nh bµy trªn h.2.41, a) cã thÓ sö dông m¸y ®µo gÇu nghÞch dung tÝch
gÇu tõ 0,25 m3 vµ lín h¬n.
Trong trêng hîp thø 2 (h.2.41, ) tõng phÇn sö dông lao ®éng thñ c«ng. M¸y ®µo
còng ®îc bè trÝ trªn trôc tuyÕn èng ®Æt s©u nhÊt vµ ®µo hµo víi tiÕt diÖn ngang trong
d¹ng h×nh thang kh«ng c©n: mét trong çc m¸i dèc lµm tho¶i h¬n. Hµo ®îc ®µo tíi ®é
s©u ®Æt èng s©u nhÊt, trong ®ã b»ng ph¬ng ph¸p c¬ giíi lÊy ®i 85  90% ®Êt. Sau khi
®µo xong hµo, tiÕn hµnh l¾p ®Æt ®êng èng n»m s©u nhÊt. §Ó x©y dùng nÒn díi m¹ng
ngÇm tiÕn hµnh ®µo thñ c«ng víi m¸i dèc tho¶i h¬n b»ng çch lÊp ®Êt m¹ng phÝa d íi.
Sau khi l¾p ®Æt ®êng èng thø 2, nã còng ®îc lÊp ®Êt c¾t tõ m¸i dèc khi x©y dùng nÒn
díi ®êng èng trªn cïng. Sau khi l¾p ®Æt ®êng èng phÝa trªn, ®êng hµo ®îc lÊp ®Êt
toµn bé.
H.2.41 §µo hµo b»ng m¸y ®µo.

a - ®Ó l¾p ®Æt ®ång thêi çc tuyÕn èng;  - ®Ó l¾p ®Æt lÇn lît çc tuyÕn èng
ViÖc l¾p ®Æt èng vµ l¾p r¸p ®êng èng trong ®êng hµo ®· ®îc chuÈn bÞ ®Ó l¾p ®Æt
kÕt hîp ®îc tiÕn hµnh b»ng ph¬ng ph¸p th«ng thêng.
2.2 X©y dùng ®êng èng chung (èng gãp).

Tríc khi lµm nh÷ng c«ng viÖc chÝnh vÒ x©y dùng ®êng èng cÇn thùc hiÖn tÊt c¶
nh÷ng c«ng viÖc chuÈn bÞ, trong ®ã cã ®Þnh vÞ vµ g¾n trôc tuyÕn, x¸c ®Þnh vµ
chuyÓn çc giíi h¹n c«ng t¸c vµo thùc ®Þa, di chuyÓn c«ng tr×nh, l¾p ®Æt l¹i vµ treo
m¹ng kü thuËt ngÇm hiÖn cã, x©y dùng ®êng cho xe ch¹y.
Nh÷ng c«ng viÖc chÝnh ®îc thùc hiÖn trong tr×nh tù ®ã lµ:
a-®µo hµo; b-x©y dùng nÒn díi ®êng èng; c- l¾p ®Æt çc ®¬n nguyªn hoÆc çc khèi
blèc ®êng èng, çc hè ga vµ giÕng th¨m; d- thi c«ng çc liªn kÕt mèi nèi; e- çc ly mÆt
ngoµi tuyÕn èng; f- lÊp ®Êt cho ®êng hµo; l- thi c«ng m¹ng chiÕu s¸ng vµ th«ng giã cè
®Þnh cho ®êng èng chung; m - l¾p ®Æt èng vµ çp trong ®êng èng chung.
51
X©y dùng Tuynel kü thuËt tiÓu khu ®îc thùc hiÖn cã xÐt ®Õn chu kú 0. X©y
dùng ®êng trôc èng gãp thùc hiÖn theo biÓu ®å c«ng t¸c ®éc lËp.
§µo hµo cho Tuynel kü thuËt cÇn sö dông thiÕt bÞ trªn c«ng trêng khi ®µo hè díi
mãng nhµ. ChiÒu réng ®¸y hµo trong tÊt c¶ çc trêng hîp lÊy réng h¬n 1,5m so víi côm
èng gãp. Gia cêng hµo (nÕu cÇn thiÕt) vµ ph¬ng ph¸p ®µo ®Êt ®îc lùa chän cho tõng
ph©n ®o¹n cã tÝnh ®Õn chiÒu s©u, ®iÒu kiÖn ®Þa chÊt thuû v¨n còng nh kÝch thíc
bªn ngoµi côm èng. §êng hµo kh«ng gia cêng ®îc ®µo theo m¸i dèc. Khi ®µo hµo trong
líp ®Êt chøa níc cÇn dù kiÕn tho¸t níc hë hoÆc h¹ mùc níc ngÇm. §µo hµo b»ng m¸y
®µo tiÕn hµnh tõng phÇn theo ®é s©u, ®Ó l¹i Ýt nhÊt 0,2m kh«ng ®µo hÕt. Trong tr-
êng hîp ®µo qu¸ cèt thiÕt kÕ, cÇn ph¶i ®¾p líp çt ®Çm chÆt tíi k  0,95.
X©y dùng nÒn díi Tuynel kü thuËt cÇn lo¹i trõ ®îc ®é lón kh¶ dÜ cña chóng. §Ó
lµm ®iÒu ®ã, trªn ®¸y hµo çch nhau 3,2m theo chiÒu dµi cÇn ®µo hè s©u h¬n, trong
®ã ®Æt tÊm BTCT l¾p r¸p sau khi ®· cã líp çt ®Öm dµy 0,1m ®îc ®Çm chÆt. §Ó l¾p
®Æt tÊm l¾p r¸p khi x©y dùng nÒn díi Tuynel kü thuËt sö dông cÇn cÈu l¾p ®Æt
mãng nhµ. Cao ®é ®Ønh tÊm cÇn thÊp h¬n 0,12  0,16m so víi cao ®é thiÕt kÕ t¬ng
øng cña m¸ng èng gãp. Díi møc tÊm l¾p r¸p theo ®¸y hµo ®æ mét líp çt nÐn chÆt b»ng
®Çm bµn rung kÕt hîp tíi níc. Trong ®Êt no níc còng nh trong ®Êt cã kh¶ n¨ng chÞu lùc
thÊp d¹ng nÒn ®îc x¸c ®Þnh theo thiÕt kÕ.
L¾p ®Æt ®¬n nguyªn khèi tÝch vµ khèi bl«c. §Ó l¾p ®Æt Tuynel kü thuËt sö
dông ®¬n nguyªn khèi tÝch hoÆc blèc kh«ng bÞ lçi vµ søt mÎ. §¬n nguyªn hoÆc blèc ®-
îc bè trÝ trªn sµn cÇn cÈu tù hµnh søc n©ng 10  15T. Khi l¾p r¸p ®¬n nguyªn trong ®-
êng hµo cã gia cêng, cÇn cÈu ®îc bè trÝ ngoµi giíi h¹n l¨ng thÓ trît. VÞ trÝ cÇn cÈu bè
trÝ l©n cËn hµo kh«ng cã gia cêng tr×nh bµy trªn h.2.42. §Ó bè trÝ ®óng ®¾n ®¬n
nguyªn theo trôc èng gãp, trªn tÊt c¶ çc tÊm ®· l¾p ®Æt tríc kÎ s¬n ®á theo trôc Tuynel
kü thuËt, cßn trªn ®Çu mót ®¬n nguyªn kÎ trôc h×nh häc cña ®¬n nguyªn víi hai ®Çu
®¸y. VÞ trÝ chÝnh x¸c cña ®¬n nguyªn trªn mÆt b»ng ®¹t ®îc b»ng çch kÕt hîp h×nh
vÏ trôc h×nh häc víi trôc däc èng gãp. Tríc khi bè trÝ ®¬n nguyªn, çc tÇm l¾p r¸p ®îc
phñ mét líp v÷a thµnh phÇn 1:3 dµy 2  3cm.
H.2.42. L¾p ®Æt ®¬n nguyªn khèi tÝch b»ng cÈu tù hµnh
Thi c«ng mèi nèi vµ líp çch ly. Liªn kÕt chïm èng cÇn ®¶m b¶o ®é kÝn cña èng
gãp. Mçi ®¬n nguyªn tiÕp theo ®îc bè trÝ trªn tÊm l¾p r¸p trªn kho¶ng çch kh«ng nhá
h¬n 5cm tõ ®¬n nguyªn tríc ®ã, sau ®ã kÐo chóng b»ng bu l«ng ®êng kÝnh 20mm tíi
khe hë thiÕt kÕ kho¶ng 10mm. Çch lµm ®ã ®¶m b¶o ®é chÆt cÇn thiÕt cho c«ng
52
tr×nh l¾p ®Æt. Sau khi kÐo ®¬n nguyªn, khe hë gi÷a çc ®¬n nguyªn ®îc bÞt tõ phÝa
ngoµi b»ng v÷a xi m¨ng thµnh phÇn 1:3. PhÝa trong èng gãp, khe hë ®îc chÌn còng b»ng
v÷a ®ã sau khi lÊp ®Êt cho ®êng hµo.
§Ó liªn kÕt çc blèc sö dông v÷a xi m¨ng m¸c 100. Nªm do nÒn blèc t¹o ra trong mèi
nèi (h.2.43, a) ®îc nhåi v÷a. Mèi nèi ®øng cña thµnh bªn Tuynel kü thuËt cã d¹ng h×nh
b×nh hµnh còng ®îc nhåi v÷a (h.2.43, ).
H.2.43. Çc mèi nèi khèi Tuynel kü thuËt.

a- mèi nèi ngang phÝa díi; -mèi nèi ®øng vµ mèi nèi n»m ngang phÝa trªn;
1-Liªn kÕt mèi nèi; 2- m¸ng trong nÒn blèc
TÊt c¶ çc khe tõ phÝa ngoµi Tuynel kü thuËt ®îc d¸n b»ng 2 líp nhùa bi tum nãng,
sau ®ã ®îc phñ b»ng líp çch ly. Theo líp çch ly trªn tÊm sµn Tuynel kü thuËt l¸ng líp
v÷a xi m¨ng dµy 3-5cm tõ v÷a xi m¨ng çt thµnh phÇn 1:3.
LÊp hµo ®îc tiÕn hµnh theo 2 thao t¸c. §Çu tiªn dïng m¸y ®µo ®¾p ®ång thêi 2
luèng ®Êt chiÒu cao 0,25cm cao h¬n ®Ønh sµn Tuynel kü thuËt, ®Çm chÆt tõng líp.
Sau ®ã lÊp ®êng hµo tíi cèt quy ho¹ch b»ng m¸y ñi. Kh«ng ®îc phÐp ®Ó l¹i kh«ng lÊp
®o¹n Tuynel kü thuËt lín h¬n 35m ®· thi c«ng xong.
L¾p ®Æt èng vµ çp trong çc èng gãp m¹ng tiÓu khu thêng ®îc thùc hiÖn tõ hÇm
kü thuËt cña nhµ tíi sµn tÇng hÇm. Çc nh¸nh èng ®· gia c«ng ë nhµ m¸y ®îc h¹ b»ng
cÇn cÈu vµo hÇm kü thuËt, tõ ®ã chuyÓn vµo Tuynel kü thuËt ®Ó l¾p r¸p vµ hµn.
§iÒu kiÖn tèt nhÊt ®Ó l¾p ®Æt m¹ng kü thuËt vµo blèc Tuynel kü thuËt ®îc t¹o ra trong
thêi ®iÓm l¾p r¸p, khi khèi phÝa trªn cña Tuynel kü thuËt cßn cha ®Æt xuèng.
Khi l¾p ®Æt ®êng trôc èng gãp cø çch 40 ®¬n nguyªn (128,4m), tiÕn hµnh dì çc
tÊm sµn tõ 4 ®¬n nguyªn vµ ®o¹n ®ã ®îc sö dông ®Ó hµn èng vµ chuyÓn çc chïm èng
®· hµn vµo Tuynel kü thuËt. Trong Tuynel kü thuËt, çc chïm èng ®îc l¾p ®Æt trªn trô
vµ hµn chóng b»ng çc mèi nèi kh«ng xoay.
§Ó l¾p ®Æt m¹ng cã thÓ sö dông chïm èng dµi tíi 36m gia c«ng t¹i nhµ m¸y s¶n
xuÊt èng vµ chuyÓn ®Õn tËp trung trªn tuyÕn x©y dùng Tuynel kü thuËt. Trong trêng
hîp ®ã c«ng t¸c l¾p ®Æt Tuynel kü thuËt ®îc tiÕn hµnh theo çc c«ng ®o¹n chiÒu dµi
100  110m (30  34 ®¬n nguyªn). §o¹n èng gãp cã chiÒu dµi trªn mét c«ng ®äan ®îc
l¾p ®Æt vµo hµo vµ thùc hiÖn tÊt c¶ çc thao t¸c vÒ líp çch ly vµ bè trÝ trô cho tuyÕn
èng. Ttrong thêi gian ®ã tiÕn hµnh ®µo ®Êt tiÕp hµo b»ng m¸y ®µo vµ x©y dùng nÒn.
Trªn chiÒu dµi 20  25m theo ®¸y hµo, ë cuèi ®o¹n ®· l¾p ®Æt bè trÝ sên tõ çc tÊm gç
cho xe têi di chuyÓn. Çc chïm èng dµi chuyÓn ®Õn tuyÕn ®îc h¹ lªn xe têi vµ chuyÓn
53
vµo Tuynel kü thuËt. §ång thêi víi viÖc l¾p ®Æt m¹ng kü thuËt trong Tuynel kü thuËt
tiÕn hµnh lÊp ®Êt cho ®êng hµo. Sau khi kÕt thóc l¾p ®Æt m¹ng kü thuËt, tiÕn hµnh
l¾p ®Æt cung ®o¹n tiÕp theo cña tuyÕn èng gãp vµ chu kú l¾p ®Æt ®êng èng nh vËy
®îc lÆp l¹i. Trong tÊt c¶ çc trêng hîp trong thêi gian c«ng t¸c trong Tuynel kü thuËt cÇn
®¶m b¶o chiÕu s¸ng vµ th«ng giã.
3. ph¬ng ph¸p thi c«ng lé thiªn (®µo hë)

3.1 Kh¸i niÖm chung.
M¹ng kü thuËt ®« thÞ ®îc l¾p ®Æt trong ®Êt b»ng ph¬ng ph¸p ®µo më hoÆc b»ng
ph¬ng ph¸p ®µo kÝn. Ph¬ng ph¸p l¾p ®Æt më b»ng viÖc ®µo hµo lµ phæ biÕn nhÊt. Ph-
¬ng ph¸p kÝn l¾p ®Æt ®êng èng ®îc sö dông chñ yÕu trong çc ®iÒu kiÖn ®« thÞ chËt
chéi còng nh trong çc trêng hîp kh«ng thÓ ®µo më hoÆc kh«ng nªn ®µo më.
X©y dùng m¹ng ®êng trôc ngÇm ®« thÞ vµ vïng khu vùc theo nguyªn t¾c, thùc hiÖn
tríc khi x©y dùng c«ng tr×nh trªn c¬ së s¬ ®å bè trÝ tæng hîp thiÕt bÞ kü thuËt. Çc m¹ng ®-
êng trôc kü thuËt vµ ®êng èng ®i qua khu vùc x©y dùng còng ®îc l¾p ®Æt ®ång thêi.
Çc m¹ng ph©n khu trong çc côm d©n c x©y dùng míi ®îc l¾p ®Æt trong thêi kú
“chu kú kh«ng”. M¹ng ngÇm ®îc l¾p ®Æt sau khi hoµn thiÖn c«ng t¸c quy ho¹ch, san lÊp.
T¹i çc vÞ trÝ n¬i cÇn lÊp ®Êt dµy h¬n 1m, m¹ng ®îc l¾p ®Æt tríc khi tiÕn hµnh san lÊp.
§êng èng dÉn khÝ ®èt cña tiÓu khu ®îc l¾p ®Æt tõ chØ giíi ®êng ®á hoÆc tõ tr¹m
®iÒu khiÓn khÝ ®èt cña tiÓu khu tíi çc hè van vµo tõng c¨n hé, cßn m¹ng cÊp nhiÖt - tõ
®iÓm cÊp nhiÖt cña tiÓu khu tíi nót ®iÒu khiÓn ë trong nhµ. Trong çc trêng hîp, khi ®êng
trôc ®êng èng cÊp níc vµ cÊp khÝ ®èt kh«ng cã èng ph©n nh¸nh tíi chØ giíi ®êng ®á, çc
m¹ng tiÓu khu t¬ng øng ®îc liªn kÕt trùc tiÕp víi ®êng trôc chÝnh. NÕu ®êng trôc tho¸t níc
kh«ng cã s½n ®êng èng ph©n nh¸nh tíi vÞ trÝ hè th¨m, m¹ng tho¸t níc tiÓu khu còng ®îc
dÉn tíi ®êng trôc vµ liªn kÕt víi giÕng th¨m cña chóng.
R·nh kh«ng ®µo th«ng vµ ®µo nöa th«ng ®Ó l¾p ®Æt m¹ng ngÇm gi÷a çc ng«i nhµ
®îc x©y dùng ®ång thêi víi viÖc x©y dùng ®êng giao th«ng cè ®Þnh hoÆc t¹m thêi, ®µo
hè díi nhµ vµ l¾p ®Æt mãng vµ phÇn ngÇm cña nhµ.
X©y dùng kªnh - nh¸nh liªn kÕt tÇng hÇm kü thuËt víi çc nhµ l©n cËn vµ l¾p ®Æt
m¹ng kü thuËt vµo ®ã ®îc tiÕn hµnh ®ång thêi víi viÖc l¾p ®Æt ®êng èng trong tÇng hÇm
kü thuËt. Çc ®Çu vµo vµ ®Çu ra tõ nhµ ®îc l¾p ®Æt trong thêi gian l¾p ®Æt têng tÇng
hÇm tríc khi x©y dùng líp lãt díi nÒn.
X©y dùng kªnh kh«ng ®µo th«ng hoÆc ®µo nöa th«ng (khi l¾p ®Æt ®ång thêi çc ®-
êng èng trong ®ã) vµ l¾p r¸p kÕt cÊu x©y dùng trong tÇng hÇm ®îc tiÕn hµnh ®ång thêi
54
víi viÖc l¾p ®Æt m¹ng kü thuËt. Giai ®o¹n kÕt thóc cña c«ng t¸c ®ã lµ lÊp vµ ®Çm chÆt
®Êt cho ®êng hµo vµ x©y dùng dèc tho¸t níc.
3.2 Çc nguyªn t¾c tiÕn hµnh x©y dùng ngÇm trªn çc tuyÕn phè.
L¾p ®Æt m¹ng ngÇm ë çc tuyÕn ®êng xe ch¹y hoÆc t¹i çc khu vùc cha khai ph¸ cÇn
®îc thùc hiÖn tríc khi x©y dùng nÒn ®êng vµ çc c«ng viÖc tiÖn Ých kh¸c cã xÐt ®Õn kÕ
ho¹ch ph¸t triÓn x©y dùng trong t¬ng lai.
X©y dùng m¹ng ngÇm cã ®Æc ®iÓm lµ kÐo dµi däc theo tuyÕn c«ng t¸c. C«ng nghÖ
l¾p ®Æt ®îc céng tõ çc qu¸ tr×nh x©y dùng liªn tiÕp riªng biÖt. §Ó x©y dùng m¹ng ngÇm
tèt nhÊt sö dông ph¬ng ph¸p d©y chuyÒn ®Ó thi c«ng, trong ®ã qua tõng qu·ng thêi gian
nhÊt ®Þnh cÇn kÕt thóc hoµn toµn tõng ®o¹n l¾p ®Æt. ChiÒu dµi ®o¹n ®ã gäi lµ b íc cña
d©y chuyÒn, phô thuéc vµo tiÕn ®é thùc hiÖn kh©u chñ ®¹o. Khi l¾p ®Æt ®êng èng tho¸t
níc, khèi lîng c«ng t¸c lµm ®Êt lµ rÊt lín v× vËy ®ã chÝnh lµ kh©u chñ ®¹o. Bíc d©y
chuyÒn sau mét ca cã thÓ ®îc x¸c ®Þnh b»ng n¨ng suÊt m¸y bèc dì vµ thÓ tÝch khèi lîng
®Êt trªn 1m chiÒu dµi ®êng hµo hoÆc nãi çch kh¸c lµ kÝch thíc ®êng hµo:
PE a
BP = (2.8)
FT
Trong ®ã: BP - bíc d©y chuyÒn sau mét ca, m

PE - n¨ng suÊt khai th¸c m¸y c¹p sau 1 ca, m2.
a - hÖ sè t¨ng n¨ng suÊt.
FT - diÖn tÝch tiÕt diÖn ngang ®êng hµo, m2
Trong ®iÒu kiÖn chËt chéi cña ®« thÞ, ®Ó tr¸nh g©y khã kh¨n chuyÓn ®éng cña çc
ph¬ng tiÖn giao th«ng vµ ngêi bé hµnh, kh«ng ph¸ vì nguyªn t¾c an toµn PCCC vµ ®¶m b¶o
l¾p ®Æt m¹ng ngÇm b»ng ph¬ng ph¸p d©y chuyÒn cÇn nghiªn cøu tuyÕn, lµm quen víi çc
®iÒu kiÖn cô thÓ hiÖn trêng vµ thµnh lËp ®å ¸n tæ chøc thi c«ng tèt sau khi nghiªn cøu kü
tµi liÖu kü thuËt.
Trong ®å ¸n tæ chøc thi c«ng dù kiÕn d¹ng vµ tiÕt diÖn ®êng hµo, lo¹i gia cêng vµ ph-
¬ng ph¸p ®µo ®Êt. C«ng t¸c ®µo hµo ®îc tæ chøc sao cho gi¶m thiÓu ¸ch t¾c giao th«ng
tuyÕn phè. CÇn dù kiÕn x©y dùng ®êng xe ch¹y theo çc vÞ trÝ cô thÓ cã sù thèng nhÊt víi
bé phËn qu¶n lý giao th«ng khu vùc thuéc c«ng an phêng, quËn. Trong ®iÒu kiÖn cêng ®é
chuyÓn ®éng cña çc ph¬ng tiÖn giao th«ng cao, bè trÝ n¬i chÊt ®èng ®Êt vµ chÕ ®é lµm
viÖc cña çc m¸y ®µo ®Êt lµ rÊt quan träng. Khi cã níc ngÇm cÇn so¹n th¶o s¬ ®å tho¸t níc
tríc, cã chØ dÉn vÞ trÝ hè ga ®Ó tæ chøc tho¸t níc khái ®êng hµo. CÇn dù kiÕn bè trÝ hîp
lý tÊt c¶ çc c«ng tr×nh t¹m vµ vËt liÖu theo tuyÕn.
55
Trong ®å ¸n tæ chøc thi c«ng, cÇn so¹n th¶o ph¬ng ph¸p thi c«ng ®Êt riªng cho çc ®-
êng vît qua çc m¹ng kü thuËt díi çc tuyÕn ®êng s¾t vµ ®êng tµu ®iÖn, çc tuyÕn phè
chÝnh, çc chíng ng¹i vËt níc. Còng cÇn dù kiÕn tr×nh tù thi c«ng ®Êt t¹i çc vÞ trÝ giao
c¾t tuyÕn víi m¹ng kü thuËt ngÇm hiÖn cã vµ dù kiÕn ph¬ng ph¸p treo ®êng èng vµ çp ®·
®µo lªn, gi¶i quyÕt çc bµi to¸n vÒ ph¬ng ph¸p lÊp ®Êt cho ®êng hµo (dïng ®Êt t¹i chç
hoÆc dïng çt chuyÓn ®Õn tõ n¬i kh¸c), còng nh çc ph¬ng ph¸p lu lÌn vµ kh«i phôc l¹i ¸o
®êng.
ViÖc kh«i phôc l¹i ¸o ®êng hoÆc líp l¸t vØa hÌ cÇn tiÕn hµnh ngay sau khi lÊp ®Êt ®-
êng hµo vµ ph¶i kÕt thóc trong thêi gian ng¾n nhÊt. §Êt trong ®êng hµo cÇn lu lÌn kü, nÕu
kh«ng chóng sÏ lón lµm h háng ¸o ®êng ®· kh«i phôc l¹i.
C«ng t¸c chuÈn bÞ khi x©y dùng m¹ng ngÇm ®« thÞ b»ng ph¬ng ph¸p hë bao gåm:
®Þnh vÞ tuyÕn èng trªn mÆt b»ng vµ theo chiÒu cao cã liªn kÕt víi çc mèc cè ®Þnh, ®¸nh
dÊu vÞ trÝ giao c¾t víi m¹ng ngÇm hiÖn cã vµ dùng çc rµo ch¾n t¹m thêi theo ®êng hµo.
Çc tuyÕn èng chÝnh cña ®êng phè cÇn t¬ng øng vµ chÝnh x¸c víi gi¶i ph¸p trong ®å
¸n thiÕt kÕ. C«ng t¸c ®Þnh vÞ tuyÕn trong mÆt b»ng vµ theo chiÒu cao lµ kh©u quan träng
cÇn giao cho kü s tr¾c ®Þa giµu kinh nghiÖm. §Ó ®Þnh vÞ tuyÕn cÇn cã s¬ ®å mèc ®Þnh
vÞ víi tÊt c¶ çc sè liÖu x¸c ®Þnh sù liªn hÖ gi÷a çc gãc quay cña tuyÕn vµ çc chi tiÕt cÇn
thiÕt.
Cã nhiÒu ph¬ng ph¸p ®Þnh vÞ tuyÕn. KÕt qu¶ chÝnh x¸c nhÊt vµ tin cËy nhÊt ®¹t ®-
îc lµ khi sö dông dông cô tr¾c ®Þa vµ liªn kÕt çc dÊu hiÖu ®a gi¸c tr¾c ®Þa trªn thùc ®Þa.
Ph¬ng ph¸p nµy kh«ng ph¶i lóc nµo còng g¾n tuyÕn trong líi to¹ ®é, nã cho phÐp dÔ dµng
x¸c ®Þnh vÞ trÝ líi sau nµy.
Khi tån t¹i chØ giíi ®êng ®á th× viÖc liªn kÕt víi nã cã thÓ thùc hiÖn dÔ dµng nhê thíc
®o. Còng nh vËy cã thÓ thùc hiÖn ®èi víi çc c«ng tr×nh hiÖn cã vµ çc c«ng tr×nh cè ®Þnh
trªn mÆt ®Êt. §Ó ®o ®êng th¼ng sö dông thíc com pa, b¨ng thÐp hoÆc thíc cuén b»ng
thÐp. Trong ®ã b¾t buéc ph¶i ®o 2 lÇn tõ hai ®Çu tuyÕn ®Þnh vÞ.
§êng hµo ®îc rµo ®ång thêi tõ 2 phÝa. ë çc ®Çu cuèi hµng rµo cÇn bè trÝ ®Ìn tÝn
hiÖu chuyªn dïng. Çc c©y cèi vµ çc miÖng hè ga hiÖn cã còng cÇn ®îc rµo ch¾n b¶o vÖ.
MÆt ®êng ®îc chia thµnh çc d¶i, chiÒu réng mçi d¶i cÇn lín h¬n chiÒu réng ®êng hµo
kho¶ng 0,5m. VËt liÖu ¸o ®êng, vËt liÖu x©y dùng vµ èng ®Ó l¾p ®Æt ®îc bè trÝ trªn
kho¶ng çch Ýt nhÊt 1,5m çch mÐp hµo trong giíi h¹n hµng rµo t¹i nh÷ng vÞ trÝ dµnh riªng.
3.3 X©y dùng ®êng hµo.

§Ó l¾p ®Æt m¹ng ngÇm trong ph¬ng ph¸p ®µo më tiÕn hµnh ®µo hµo víi m¸i dèc
(h.2.29, a) thµnh ®øng (h.2.29, ) hoÆc thµnh hçn hîp (h.2.29, b).
56
Thi c«ng hµo víi thµnh ®øng cã khèi lîng ®µo ®Êt nhá nhÊt, tuy nhiªn ®µo ®Êt kh«ng
cã gia cêng thµnh trong ®Êt cã ®é Èm thiªn nhiªn chØ cho phÐp tíi chiÒu s©u h¹n chÕ (tÝnh
theo m):
Trong ®Êt ®¾p, ®Êt çt vµ ®Êt sái s¹n 1
Trong ®Êt ¸ çt 1,25
Trong ®Êt ¸ sÐt vµ sÐt 1,5
Trong ®Êt ®Æc biÖt chÆt, kh«ng ph¶i ®¸ 2,0
Trong ®Êt kh«ng dÝnh vµ Ýt dÝnh còng nh trong ®Êt no níc, thµnh ®øng cña ®êng
hµo cÇn ®îc gia cêng ®iÒu ®ã lµm phøc t¹p vµ t¨ng chi phÝ cho c«ng t¸c thi c«ng.
X©y dùng ®êng hµo cã m¸i nghiªng cã khèi lîng ®µo ®Êt lín nhÊt nhng l¹i kh«ng cÇn
gia cêng v¸ch. Gi¸ thµnh x©y dùng hµo nh vËy cho gi¸ thµnh thÊp h¬n so víi ®µo hµo cã
thµnh ®øng kÕt hîp gia cêng v¸ch. Ngoµi ra trong hµo kh«ng cã gia cêng, c«ng t¸c l¾p ®Æt
®êng èng ®¬n gi¶n h¬n nhiÒu.
D¹ng ®êng hµo lùa chän trªn c¬ së so s¸nh kinh tÕ kü thuËt cã tÝnh ®Õn ®iÒu kiÖn cô
thÓ hiÖn trêng.
§êng hµo cã gia cêng ®îc sö dông trong khu vùc chËt hÑp cña ®« thÞ, khi chiÒu réng
tuyÕn phè (phÇn ®êng xe ch¹y) kh«ng cho phÐp ®µo miÖng hµo réng cã m¸i dèc, khi tuyÕn
®êng èng ®i qua l©n cËn nhµ vµ ®µo hµo cã nguy c¬ g©y mÊt æn ®Þnh mãng nhµ hoÆc
khi trªn tuyÕn gÆp nÒn ®Êt no níc, kh«ng æn ®Þnh.
§êng hµo cã m¸i dèc nªn sö dông trong ®Êt cã ®é Èm tù nhiªn vµ khi tån t¹i khu vùc ®ñ
réng cho c«ng t¸c thi c«ng.
D¹ng hµo hçn hîp thêng ®îc sö dông khi chóng cã chiÒu s©u lín vµ mùc níc ngÇm cao.
KÝch thíc mÆt c¾t ngang ®êng hµo phô thuéc vµo ®êng kÝnh vµ ®é s©u ch«n èng,
®iÒu kiÖn ®Þa chÊt thuû v¨n vµ ph¬ng ph¸p liªn kÕt çc mèi nèi ®êng èng. ChiÒu réng ®-
êng hµo díi ®¸y ®Ó l¾p ®Æt èng ®êng kÝnh ngoµi tíi 820mm lÊy theo b¶ng 2.11. ChiÒu
réng hµo ®Ó l¾p ®Æt èng ®êng kÝnh lín h¬n 820mm, kªnh dÉn, ®êng èng tho¸t níc, còng
nh èng ®êng kÝnh bÊt kú trªn ®o¹n cong cña tuyÕn ®îc x¸c ®Þnh b»ng ®å ¸n thi c«ng ®Êt.
B¶ng 2.11
ChiÒu réng ®¸y hµo ®Ó l¾p ®Æt èng (kh«ng tÝnh gia cêng v¸ch)
Ph¬ng ph¸p l¾p ®Æt tuyÕn èng ChiÒu réng hµo (theo m) cho tuyÕn èng
ThÐp hoÆc gang Bª t«ng, BTCT, Bª t«ng vµ
cªramic, chÊt BTCT trªn gèi
dÎo ®ì vµ èng nèi
57
Theo nhãm hoÆc theo tõng ®¬n
nguyªn riªng biÖt DH +0,3 - -
Theo tõng èng riªng biÖt khi DH

(theo m)
Tíi 0,5m DH +0,5 DH +0,6 DH +0,8
Líp h¬n 0,5m DH +0,8 DH +1 DH +1,2
Khi x©y dùng ®êng hµo cã gia cêng, chiÒu réng cña chóng ®îc t¨ng lªn theo chiÒu dÇy kÕt
cÊu gia cêng. ChiÒu réng th«ng thuû nhá nhÊt cña ®êng hµo gi÷a çc tÊm gia cêng, çc trô
hoÆc nÒn m¸i dèc cÇn Ýt nhÊt 0,7m cßn khi ®µo ®Êt b»ng m¸y cÇn t¬ng øng víi kÝch thíc
mÐp lìi c¾t cña m¸y ®µo ®Êt.
M¸i dèc lín nhÊt cña ®êng hµo (hè ®µo) khi nÒn ®Êt ®ång nhÊt ®é Èm tù nhiªn cÇn lÊy t-
¬ng øng víi b¶ng 2.12. Khi chiÒu s©u hè ®µo s©u h¬n 5m, m¸i dèc ®îc x¸c ®Þnh b»ng tÝnh
to¸n. Trong ®Êt sÐt qu¸ ®é Èm do ma, tuyÕt tan vµ çc nguån níc kh¸c, ®é dèc m¸i ®µo cÇn
gi¶m tíi 1:1 (450).
Khi l¾p ®Æt kÕt hîp nhiÒu ®êng èng, çc m¸i dèc trung gian n»m trong ®êng hµo chung bè
trÝ m¸i dèc 1:1 kh«ng phô thuéc lo¹i ®Êt.
B¶ng 2.12
§é dèc lín nhÊt cho phÐp m¸i hµo trong ®Êt ®é Èm tù nhiªn
§Êt Gãc gi÷a híng m¸i dèc vµ ®êng n»m ngang  theo ®é vµ tû lÖ
chiÒu cao m¸i dèc so víi ®êng n»m ngang 1:m khi ®é s©u hè ®µo
(theo m)
1,5 3,0 5,0
 1:m  1:m  1:m

§Êt ®¾p, çt vµ sái s¹n 76 1:0,25 45 1:1 38 1:1,25
Èm 63 1:0,5 45 1:1 45 1:1
§Êt dÝnh:
¸ çt 76 1:0,25 56 1:0,67 50 1:0,85
¸ sÐt 90 1:0 63 1:0,5 53 1:0,75
sÐt 90 1:0 76 1:0,25 63 1:0,5
§Êt hoµng thæ kh« 90 1:0 63 1:0,5 63 1:0,5
§¸:
58
vôn rêi - - - 1:0,1 76 1:0,25
kÕt cÊu chÆt - - 90 1:0 - 1:0,1
3.4 Gia cêng hµo cã thµnh th¼ng ®øng.

Khi x©y dùng hµo cã thµnh th¼ng ®øng sö dông gia cêng b»ng gç tõ çc tÊm chiÒu dÇy
50mm. KÕt cÊu gia cêng ®îc lùa chän dùa vµo ®iÒu kiÖn ®Êt, chiÒu s©u hè ®µo (b¶ng
2.13) vµ ph¬ng ph¸p ®µo hµo.
B¶ng 2.13
Çc lo¹i gia cêng thµnh hµo
§iÒu kiÖn ®Êt Gia cêng khi ®é s©u hè ®µo (theo m)

3 3-5
§Êt cã ®ä Èm b×nh thêng N»m ngang víi khe hë çch N»m ngang liªn tôc
lo¹i trõ ®Êt rêi mét tÊm
§Êt cã ®é Èm t¨ng cao
vµ rêi N»m ngang liªn tôc hoÆc th¼ng ®øng.
§Êt çc lo¹i khi dßng níc Rµo ch¾n b»ng têng cõ trong giíi h¹n níc ngÇm tíi ®é s©u
ngÇm m¹nh Ýt nhÊt 0,75m thÊp h¬n ®¸y hµo.
Khi bè trÝ gia cêng n»m ngang cã khe hë çch nhau 1 tÊm, chóng ®îc gi÷ b»ng çc cét ®øng
g¾n chÆt víi thµnh hµo b»ng çc thanh chèng n»m ngang. Çc cét ®îc bè trÝ trªn kho¶ng
çch 1,5-1,67m theo chiÒu dµi hµo, cßn çc thanh chèng ngang - víi kho¶ng çch 0,6 - 0,75m
theo chiÒu s©u. §èi víi çc cét sö dông çc tÊm dµy 50mm, ®èi víi çc thanh chèng - gç ®êng
kÝnh tõ 12 ®Õn 18cm. PhÝa díi çc thanh chèng cã çc gèi ®ì ®îc g¾n víi cét ®Ó ng¨n ngõa
kh¶ n¨ng r¬i thanh chèng.
Khi x©y dùng hÖ gia cêng n»m ngang liªn tôc, thêng sö dông cét b»ng tÊm nhùa tæng hîp
dµy 6-8cm.
Gia cêng theo ph¬ng ngang b¾t ®Çu tiÕn hµnh sau khi hµo ®îc ®µo ®Õn chiÒu s©u 0,5-
1m. Thµnh hµo ®îc b¶o vÖ vµ çc tÊm gia cêng ®îc g¾n chÆt víi chóng. ViÖc gia cêng
thµnh tiÕp theo ®îc thùc hiÖn theo tiÕn tr×nh ®µo s©u xuèng.
Khi bè trÝ hÖ gia cêng th¼ng ®øng liªn tôc (h.2.30), kho¶ng çch gi÷a çc thanh chèng theo
chiÒu th¼ng ®øng lÊy tõ 0,7-1,4m. Theo tiÕn tr×nh ®µo hµo, çc tÊm gia cêng ®îc chÌn
vµo b»ng thñ c«ng (bóa) hoÆc b»ng m¸y ®ãng cõ khÝ nÐn, tõ phÝa díi bè trÝ çc sên cïng
víi çc thanh chèng.
59
H.2.30 Gia cêng th¼ng ®øng liªn tôc
1- çc tÊm gç; 2- çc thanh gi»ng (xµ gå); 3- thµnh chèng; 5- gèi ®ì
KÕt cÊu gia cêng b»ng gç nªu trªn kh«ng kinh tÕ vµ kh¸ phøc t¹p. Chóng ®îc tÝnh to¸n theo
ph¬ng ph¸p l¾p r¸p b»ng thñ c«ng. C«ng t¸c ®µo ®Êt trong ®ã còng thùc hiÖn b»ng thñ
c«ng. T¨ng n¨ng suÊt lao ®éng vµ gi¶m chi phÝ gç cã thÓ ®¹t ®îc b»ng çch sö dông thiÕt
bÞ gia cêng trong d¹ng khiªn kÝch thíc tiªu chuÈn vµ çc thanh chèng kim lo¹i hoÆc khung
chèng. Khung chèng lµ 2 èng däc chiÒu dµi 1m gi÷a chóng ®îc hµn vÝt chèng. Trªn h.2.31
tr×nh bµy thiÕt bÞ gia cêng n»m ngang.
H.2.31. ThiÕt bÞ gia cêng ngang

1- Çc tÊm gç gia cêng; 2- çc khung chèng cã 2 èng thay ®æi chiÒu dµi b»ng vÝt.
Khi ®ång thêi thi c«ng hÖ gia cêng thµnh hµo vµ çc m¸y ®µo ®Êt lµm viÖc cÇn cã çc
kÕt cÊu cho phÐp h¹ vµ th¸o ra ®îc tõ phÝa trªn kh«ng cÇn c«ng nh©n trong hµo. Yªu cÇu
®ã cã thÓ tho¶ m·n nhê hÖ gia cêng trît kÕt cÊu kh¸c nhau l¾p r¸p - di chuyÓn ®îc.
KÕt cÊu gia cêng l¾p r¸p - di chuyÓn ®îc cã cÊu t¹o tõ çc khung chèng vµ çc tÊm khiªn
ch¾n. Khung chèng ®îc l¾p r¸p tõ nh÷ng ®¬n nguyªn kim lo¹i riªng biÖt trong d¹ng cét èng,
khíp nèi vµ çc thanh chèng ngang ghÐp l¹i tõ 2 miÕng ®Öm vµ èng nèi. Nhê çc thanh
chèng ngang cã thÓ d·n khung chèng cho tíi chèi, cßn nhê èng nèi hÖ gia cêng cã thÓ nèi dµi
thªm theo chiÒu cao.
HÖ gia cêng trît lµ kÕt cÊu kh«ng gian kim lo¹i cøng cã thÓ di chuyÓn däc tuyÕn hµo theo
tiÕn tr×nh ®µo ®Êt b»ng m¸y ®µo. Çc ch©n chèng nh vËy cã thÓ di chuyÒn nhê kÝch.
Trong v× chèng tù di chuyÓn theo kÕt cÊu cña B.C. Pikuli dïng ®Ó thi c«ng Tuynel cã ®êng
kÝnh lín b»ng ph¬ng ph¸p ®µo më sö dông lùc ma s¸t gi÷a v× chèng vµ thµnh hµo. HÖ gia
cêng cã cÊu t¹o tõ çc d¶i n»m ngang chuyÓn ®éng ®ua ra - san ®«, tiÕp xóc víi thµnh hµo,
chóng ®îc l¾p ®Æt trªn khung kh«ng gian chÞu lùc (h.2.32). Khung vµ san ®« ®îc chÕ t¹o
tõ thÐp çn tiªu chuÈn. PhÇn ®Çu cña hÖ v× chèng - hë. TÊm ch¾n thµnh bªn cã gãc
nghiªng 1:10 ®Ó v× chèng cã thÓ tùa lªn ®Êt vµ “treo” trong hµo. §iÒu ®ã cho phÐp san g¹t
®¸y hµo vµ l¾p ®Æt líp ®Öm díi Tuynel ®ang thi c«ng, ngoµi ra nã cho phÐp gi¶m träng l-
îng v× chèng, gi¶m nhu cÇu vÒ lùc ®Ó di chuyÓn vµ gi¶m nhÑ viÖc di chuyÓn trªn çc
®o¹n cong. Çc kÝch ®îc g¾n víi khung lÇn lît ®Èy çc san ®« ch¾n vÒ phÝa tríc. ë phÇn
®Çu san ®« cã lìi dao ®Ó c¾t líp ®Êt cßn sãt l¹i sau khi m¸y ®µo ®Êt ®i qua vµ hoµn
thiÖn h×nh d¹ng hµo.
60
Nguyªn t¾c di chuyÓn v× chèng nh sau: theo tiÕn tr×nh ®µo hµo, tõ g¬ng ®Êt çc san ®«
bªn tù ®éng lÇn lît chuyÓn dÞch lªn phÝa tríc b¾t ®Çu tõ phÝa trªn sau ®ã kÕt thóc ë phÝa
díi. Sau ®ã, chuyÓn ®éng cña cÇn kÝch híng vÒ phÝa sau vµ gi÷a mÆt san ®« vµ ®Êt
xuÊt hiÖn lùc ma s¸t. Do vá kÝch ®îc g¾n víi khung chÞu lùc cña v× chèng cßn cÇn - víi
san ®« nªn x¶y ra sù dÞch chuyÓn tù ®éng cña v× chèng lªn phÝa tríc.
V× chèng cã nh÷ng kÝch thíc nh sau: chiÒu dµi 6-7m, chiÒu réng ë phÝa díi tíi 4m, chiÒu
cao 4,5m. ChiÒu réng mçi san ®« lµ 0,4m. Trªn v× chèng bè trÝ 20 kÝch c«ng suÊt mçi
chiÕc 16T. Tèc ®é di chuyÓn tÝnh to¸n cña v× chèng lµ 1m/giê. Tèc ®é më hµo tÝnh to¸n
lµ 20 m/ ngµy ®ªm.
H.2. 32. S¬ ®å kÕt cÊu v× chèng tù hµnh cña B.C. Pikuli.

1- khung thÐp ; 2- çc thÐp gãc ®Þnh híng; 3- çc san ®«
M« h×nh v× chèng ®· ®îc thö th¸ch thµnh c«ng trong nhiÒu ®iÒu kiÖn lµm viÖc kh¸c
nhau. V× chèng d¹ng nh vËy cã thÓ sö dông khi thi c«ng ®êng èng chung cho m¹ng kü thuËt
ngÇm vµ thi c«ng çc tuyÕn èng cÊp níc sinh ho¹t vµ tho¸t níc ma ®êng kÝnh 2,5-3,5m.
§µo hµo trong ®Êt no níc, kÐm æn ®Þnh vµ çt ch¶y còng nh gÇn nhµ vµ c«ng tr×nh ngÇm
hiÖn cã chØ cã thÓ ®µo díi sù b¶o vÖ cña cõ ch¾n ®ãng s¬ bé. Th«ng thêng ®Ó ng¨n hµo
sö dông cõ gç, çc tÊm cña nã cã chiÒu dµy 5  7cm liªn kÕt víi nhau b»ng ghÐp méng vµ
khe nèi vµ lµm nhän phÝa díi. Cõ ®îc ®ãng 0,5  0,75m s©u h¬n ®¸y hµo. Cø 0,8  1,2m
theo chiÒu cao bè trÝ dÇm däc vµ thanh chèng. Gi÷a çc dÇm däc bè trÝ çc khóc gç ng¾n
th¼ng ®øng, cßn phÝa trªn thanh chèng g¾n çc tÊm ®Öm. Khi ®µo hµo tíi chiÒu s©u
3,5m v¸ch gia cêng ®îc bè trÝ 1 tÇng, khi lín h¬n - 2 tÇng (h.2.33). Cõ çc lo¹i kh¸c nhau ®îc
Ðp b»ng çc gÇu xóc hoÆc ®ãng b»ng bóa h¬i. Tuy nhiªn søc va ®Ëp khi ®ãng cõ thêng bÞ
biÕn d¹ng kh«ng chØ do b¶n th©n cõ mµ cßn do çc kho¸ liªn kÕt cña chóng. Do ®ã ngµy
nay ph¬ng ph¸p rung ®Ó h¹ cõ gç vµ cõ kim lo¹i ®îc sö dông réng r·i. Cõ kim lo¹i ®îc sö
dông trong çc trêng hîp khi cÇn cã hÖ gia cêng ®Æc biÖt ch¾c ch¾n. HÖ gia cêng thµnh
hµo thuËn tiÖn nhÊt lµ cõ thÐp ph¼ng hoÆc uèn sãng s¶n xuÊt theo GOST 4781-55.
Khi bè trÝ hµng cõ kim lo¹i h¹ tõng cäc liªn tôc tíi ®é s©u thiÕt kÕ. §Ó h¹ cõ kim lo¹i sö
dông m¸y rung tÇn sè cao c«ng suÊt kh¸c nhau (b¶ng 2.14). Tríc khi h¹ cõ cÇn ®µo s¬ bé hµo
réng B = b + 0,7m vµ s©u 0,6  0,7m, trªn ®¸y r·nh ®ã ®Æt khung ®Þnh híng thËt chuÈn
®¶m b¶o ®é th¼ng cho hµng cõ trong mÆt b»ng.
61
B¶ng 2.14
Sè liªô kü thuËt cña m¸y rung h¹ cõ
Çc chØ tiªu B- B-5 B-

4a 6
M«men c©n
b»ng (kg.cm) 450 350 250
Lùc khÝ nÐn 12,8 8,7 6,2
N¨ng suÊt sau 1
ca theo chiÕc cõ
chiÒu dµi: - 42 42
Tíi 5m - 35 -
5-8m 32 - -
lín h¬n 8m
H.2.33. X©y dùng cõ ch¾n b»ng gç theo 2 tÇng

1- tÊm ®Öm; 2- thanh chèng; 3- tÊm gç däc; 4- tÊm cõ ch¾n; 5- ®o¹n gç chèng
Têng cõ kim lo¹i thµnh hµo ®îc g¾n chÆt trong mét tÇng. §Êt sau khi bè trÝ cõ ®îc ®µo
b»ng m¸y ®µo. Sau khi l¾p ®Æt ®êng èng vµo hµo cõ ®îc rót lªn ®Ó sö dông l¹i.
Trong tÊt c¶ çc trêng hîp tríc khi ®µo dì hµo, çp hiÖn cã ®îc bãc ra b»ng thñ c«ng b»ng
çch ®µo çc giÕng th¨m, tu©n thñ çc biÖn ph¸p cÇn thiÕt vÒ an toµn. Çp ®îc ®a vµo çc
hép gç b¶o vÖ treo lªn çc thanh gç hoÆc dÇm thÐp ®Æt ngang hµo. Çc ®Çu cuèi cña dÇm
cÇn n»m trong thµnh hµo Ýt nhÊt 1m. Çp ®iÖn tho¹i ®Æt trong r·nh cña khèi bª t«ng ®îc
treo lªn dÇm chÞu lùc b»ng çch bè trÝ mét tÊm gç chiÒu réng t¬ng øng díi çc khèi.
Khi c¾t qua çc hµo kh«ng réng vµ kh«ng s©u cã çc ®êng èng thÐp, chóng ®îc ®Ó l¹i
kh«ng cÇn treo. Khi c¾t qua hµo s©u cã çc ®êng èng kim lo¹i ®êng kÝnh lín, chóng cÇn
®îc treo t¹m thêi trong thêi gian thi c«ng.
TuyÕn èng gang ®êng kÝnh bÊt kú vµ èng tho¸t níc cªramic bÞ ®êng hµo c¾t qua ®îc treo
lªn vµ ®îc s¬ bé ®a vµo hép. KÕt cÊu treo èng cªramic khi ®¾p ®Êt cho ®êng hµo kh«ng dì
®i.
62
3.5 Ph¬ng ph¸p ®µo hµo b»ng c¬ giíi.
C«ng t¸c ®µo ®Êt trong x©y dùng m¹ng ngÇm lµ mét c«ng viÖc khã kh¨n nhÊt vµ cã khèi l-
îng lín. N¨ng suÊt lao ®éng cao trong c«ng t¸c nµy chØ cã thÓ ®¹t ®îc b»ng çch thi c«ng
b»ng m¸y mãc. §Ó c¬ giíi ho¸ c«ng t¸c ®µo ®Êt sö dông çc m¸y ®µo ®Êt nhiÒu gÇu vµ
mét gÇu.
M¸y ®µo hµo nhiÒu gÇu lµ m¸y ®µo ®Êt tù hµnh, chóng chuyÓn ®éng liªn tôc vµ ®µo hµo
theo thµnh ®øng. Cã m¸y ®µo nhiÒu gÇu víi khung gÇu bè trÝ nghiªng vµ th¼ng ®øng,
còng cã m¸y cã bé phËn lµm viÖc trong d¹ng r«to. TÊt c¶ çc lo¹i m¸y ®µo nhiÒu gÇu cã
phÇn chuyÓn ®éng trªn b¸nh xÝch vµ ®îc sö dông ®Ó ®µo hµo trong ®Êt çt, ®Êt sÐt vµ
çc lo¹i ®Êt t¬ng tù kh«ng chøa ®¸ t¶ng lín. M¸y ®µo hµo nhiÒu gÇu kh«ng dïng cho ®Êt
nÆng vµ ®Êt láng.
§Ó ®µo hµo sö dông phæ biÕn nhÊt lµ çc m¸y ®µo hµo mét gÇu. Kh¶ n¨ng thay thÕ thiÕt
bÞ cho phÐp sö dông chóng ®Ó thi c«ng hµo thµnh nghiªng hoÆc thµnh ®øng, më réng hµo
t¹i nh÷ng vÞ trÝ bè trÝ hè ga, l¾p ®Æt èng nÆng ®êng kÝnh lín vµ l¾p ®Æt hè ga vµ kªnh
tho¸t níc tõ BTCT l¾p ghÐp.
Sau khi ®µo hµo, m¸y ®µo ®îc bè trÝ trªn trôc ®êng hµo hoÆc chuyÓn dÞch t¬ng ®èi so
víi trôc tíi kho¶ng çch cÇn thiÕt ®Ó chuyÓn ®Êt vµo ®èng vµ tiÕn hµnh ®µo hµo tíi ®é
s©u thÊp h¬n cao ®é ®iÓm ®ç b»ng çch ®i däc hµo. §Êt ®îc ®æ thµnh ®èng thêng ë mét
phÝa ®êng hµo, cßn phÝa bªn kia bè trÝ èng vµ vËt liÖu. T¹i nh÷ng khu vùc réng r·i, ®«i
khi cã kh¶ n¨ng ®æ ®Êt c¶ hai phÝa ®êng hµo. S¬ ®å hè ®µo vµ ®æ ®Êt 2 bªn tr×nh bµy
trªn h.2.34
H.2.34. S¬ ®å hè ®µo cã ®æ ®Êt 2 bªn

Kho¶ng çch tõ trôc chuyÓn ®éng cña m¸y ®µo tíi trôc ®èng ®Êt kh«ng ®îc lín h¬n
b¸n kÝnh dì t¶i R. DiÖn tÝch mÆt c¾t ngang cña ®èng ®Êt F0 cÇn b»ng diÖn tÝch mÆt
c¾t ngang cña hµo FB nh©n víi hÖ sè t¬i ®Êt ban ®Çu K P. ChiÒu réng ®èng ®Êt ë phÝa díi
b khi gãc m¸i dèc tù nhiªn cña ®Êt t¬i 45 0 b»ng 2 lÇn gi¸ trÞ chiÒu cao cho phÐp cña ®èng
®Êt H0. ChiÒu cao cña ®èng ®Êt lÊy 30  40cm thÊp h¬n chiÒu cao dì t¶i cña m¸y ®µo cho
trong katalog. Kho¶ng çch tõ ®¸y m¸i dèc cña ®èng ®Êt tíi mÐp hµo kho¶ng 0,5  1,0m.
Khi chÊt ®èng ®Êt 1 phÝa x¸c ®Þnh ®îc çc gi¸ trÞ sau ®©y:
1- DiÖn tÝch mÆt c¾t ngang ®êng hµo FB (theo m2) vµ chiÒu réng phÝa trªn cña nã E
(theo m): FB = (B + m.h)h; E = B+2.m.h (2.9)
2- DiÖn tÝch mÆt c¾t ngang ®èng ®Êt F0 (theo m2) tõ tÝnh to¸n gãc m¸i dèc ®Êt ®¾p
450
63
F0 = FB.KP
(2.10)
3- ChiÒu cao ®èng ®Êt H0 vµ chiÒu réng phÝa díi b cña nã (theo m):
H0 = F0 ; b= 2.H0 (2.11)
bE
NÕu tæng  a b»ng hoÆc nhá h¬n b¸n kÝnh dì t¶i cña m¸y ®µo R th× nã cã thÓ
2
®Æt trªn trôc ®êng hµo. Trong trêng hîp ngîc l¹i trôc chuyÓn ®éng cña m¸y ®µo chuyÓn
dÞch vÒ híng ®èng ®Êt víi gi¸ trÞ C (theo m):
bE
C=  a -R (2.12)
2
M¸y ®µo ®Êt ®îc trang bÞ gÇu ngo¹m, chuyÓn dÞch trªn cao ®é mÐp hµo vµ cã thÓ
®µo rÊt hiÖu qu¶ tÊt c¶ çc ®Êt ít ngo¹i trõ bïn vµ ®Êt sÐt qu¸ nh·o. GÇu ngo¹m lµ c¬
cÊu kh«ng thay thÕ khi ®µo hµo s©u cã m¸i dèc kh«ng gia cêng.
M¸y ®µo cã trang bÞ gÇu nghÞch cã thÓ sö dông ®Ó ®µo hµo thµnh th¼ng ®øng hoÆc
cã m¸i dèc ®é s©u 3,5-4,0m cóng nh ®Ó ®µo hµo cã cõ gç hoÆc cõ kim lo¹i. Th«ng th-
êng khi l¾p ®Æt m¹ng ngÇm sö dông m¸y ®µo cã dung tÝch gÇu 0,25  0,5 m3.
Khi ®µo hµo b»ng m¸y ®µo víi môc ®Ých ng¨n ngõa lîng ®Êt d, ngêi ta kh«ng ®µo
®Õn tËn cèt thiÕt kÕ mµ ®Ó l¹i kho¶ng 0,2  0,3m. Líp ®Êt nµy sÏ lÊy b»ng thñ c«ng
tríc khi thi c«ng nÒn hoÆc l¾p ®Æt ®êng èng.
Khi ®µo hµo trong ®Êt no níc hoÆc ®Êt kh«ng æn ®Þnh cÇn tiÕn hµnh quan s¸t ®é lón
nhµ vµ c«ng tr×nh n»m l©n cËn tuyÕn èng. §é lón mÆt ®Êt ngoµi giíi h¹n gia cêng ®-
êng hµo kh«ng ®îc vît qu¸ 0,5% chiÒu s©u hµo vµ kh«ng ®îc ph¸t triÓn vÒ híng çch ®-
êng hµo mét gi¸ trÞ lín h¬n chiÒu s©u cña nã.
Khi sö dông m¸y ®µo hµo ®Ó ®µo ®Êt ®ãng b¨ng, chóng cÇn ®îc xíi lªn s¬ bé hoÆc
lµm tan b¨ng.
3.6 Tæ chøc tho¸t níc.

Sù tån t¹i níc trong hµo cao h¬n ®¸y hµo kh«ng nh÷ng g©y khã kh¨n cho viÖc l¾p ®Æt
m¹ng ngÇm mµ ®«i khi kh«ng cã kh¶ n¨ng thi c«ng nÒn, l¾p ®Æt ®êng èng vµ ®Æc
biÖt lµ hoµn thiÖn mèi nèi. §Ó ng¨n ngõa tÝch tô níc trong hµo, phô thuéc vµo gi¸ trÞ
dßng ch¶y níc ngÇm vµ lîng níc tho¸t ngêi ta sö dông ph¬ng ph¸p tho¸t níc hë hoÆc ph-
¬ng ph¸p h¹ mùc níc ngÇm nh©n t¹o. Níc b¬m ®îc x¶ vµo çc hè ga m¹ng tho¸t níc thµnh
phè hoÆc vµo kªnh tiªu níc.
Tho¸t níc hë ®îc sö dông nÕu dßng ch¶y níc ngÇm kh«ng lín vµ nÕu kh¶ n¨ng chÞu lùc
cña ®Êt trong nÒn hµo kh«ng bÞ gi¶m do t¸c ®éng xãi cña dßng níc. Trong ph¬ng ph¸p
64
®ã, níc th©m nhËp vµo hµo ®îc b¬m b»ng m¸y b¬m (tèt nhÊt sö dông m¸y b¬m ly t©m
mµng) vµ tù x¶ trùc tiÕp tõ çc hè thu bè trÝ theo chiÒu dµi hµo trªn kho¶ng çch 20 
25m trong ®Êt dÔ bÞ xãi lë vµ 25  50m trong ®Êt æn ®Þnh h¬n. Khi kÕt thóc ®µo
hµo, çc lç trong hè thu níc ®îc thay b»ng çc miÖng ga thu níc cã kÕt cÊu bÒn v÷ng
h¬n. Nh÷ng miÖng hè ga ®ã bè trÝ t¹i nh÷ng vÞ trÝ thÊp h¬n cña ®êng hµo víi tÝnh
to¸n chóng kh«ng ¶nh hëng ®Õn quy tr×nh thi c«ng l¾p ®Æt ®êng èng. Mùc níc trong
hè ga thu níc ®îc gi÷ thÊp h¬n 0,4  0,5m so víi ®¸y hµo.
u ®iÓm cña ph¬ng ph¸p tho¸t níc hë lµ sù th«ng tho¸ng trong c«ng t¸c tæ chøc thi c«ng vµ
khai th¸c thiÕt bÞ tho¸t níc.
Nhîc ®iÓm cña nã lµ:
1- Dßng níc tån t¹i trong hµo g©y khã kh¨n cho tÊt c¶ çc kh©u lµm c«ng t¸c.
2- §Êt nÒn ®êng èng bÞ t¬i vµ yÕu do dßng thÊm liªn tôc qua ®¸y hµo.
3- Níc cuèn tr«i ®Êt tõ çc thµnh bªn cña hµo cã thÓ g©y nªn sù biÕn d¹ng sau nµy ®èi
víi nhµ vµ c«ng tr×nh l©n cËn còng nh lµm yÕu çc thanh chèng gia cêng vµ tiÕp
theo lµ sôt ®Êt.
4- CÇn thiÕt ph¶i cã biÖn ph¸p gia cêng thµnh bªn ®êng hµo.
Khi ®µo hµo trong ®Êt çt no níc, tho¸t níc hë thËm chÝ kÕt hîp víi hÖ thèng cõ gia c-
êng ®¾t ®á kh«ng ph¶i lóc nµo còng ®¹t ®îc hiÖu qu¶ mong muèn. Do ®ã bªn c¹nh tho¸t
níc hë, ph¬ng ph¸p h¹ níc ngÇm nh©n t¹o ®îc sö dông réng r·i nhê çc thiÕt bÞ kim läc.
Ph¬ng ph¸p nµy ®îc sö dông ®Ó lµm kh« líp ®Êt trong giíi h¹n bè trÝ ®µo hµo. Néi
dung cô thÓ nh sau: däc ®êng hµo t¬ng lai h¹ çc nhãm kim läc th¼ng ®øng xuèng ®Êt
vµ níc ch¶y vµo ®ã ®îc liªn tôc b¬m ®i. Trong ®ã, ®Êt n»m ë gi÷a mùc níc ban ®Çu vµ
mùc níc h¹ xuèng kh« dÇn. §µo khèi ®Êt ®îc lµm kh« cã ®é bÒn thµnh thËm chÝ cã
m¸i dèc t¬ng ®èi dèc. S¬ ®å h¹ mùc níc ngÇm b»ng thiÕt bÞ lim läc tr×nh bµy trªn
h.2.36.
H.2.36. S¬ ®å h¹ mùc níc ngÇm b»ng thiÕt bÞ kim läc

a- mét d·y;  - 2 d·y
ThiÕt bÞ kim läc ЛИУ ®îc dïng ®Ó h¹ mùc níc ngÇm trong ®Êt cã hÖ sè hÖ sè thÊm 2
 3 ®Õn 40 m / ngµy ®ªm. ThiÕt bÞ ®ã ®îc s¶n xuÊt ®ång bé theo xªri, trong ®ã bao
gåm 2 tæ hîp m¸y b¬m (tæ hîp thø 2 ®Ó dù phßng), çc nh¸nh èng thu níc, çc kim läc víi
çc cét cã èng phÝa trªn vµ çc èng cao su ®Ó nèi kim läc víi ®êng èng tho¸t níc.
ThiÕt bÞ ЛИУ-2 vµ ЛИУ-3®îc sö dông trong ®iÒu kiÖn chËt chéi khi cÇn thiÕt h¹
mùc níc ngÇm tíi chiÒu s©u kh«ng nhiÒu vµ t¬ng øng lµ dßng ch¶y níc ngÇm kh«ng lín.
65
Nh÷ng thiÕt bÞ ®ã theo nguyªn t¾c kh«ng nªn sö dông khi ®Êt no níc cã chøa nhiÒu
kh«ng khÝ, khi gÇn ®¸y hµo cã çc líp ®Êt bÒn níc, khi chiÒu dµi tuyÕn x¶ níc qu¸ lín
v.v… ThiÕt bÞ ЛИУ-5 cã c«ng suÊt lín h¬n chót Ýt vÒ viÖc ®Èy níc vµ kh«ng khÝ cã
tÝnh sö dông ®a n¨ng h¬n.
§é s©u h¹ mùc níc ngÇm ®îc ®¶m b¶o b»ng thiÕt bÞ kim läc vµ m¸y b¬m bè trÝ trªn
mÆt ®Êt, th«ng thêng kh«ng lín h¬n 4  5m. Khi cÇn h¹ mùc níc ngÇm s©u h¬n, çc
kim läc bè trÝ thµnh 2 tÇng hoÆc sö dông kim läc ezect¬. Çc kim läc ezect¬ ®îc dïng
®Ó ch©n kh«ng ho¸ lç khoan vµ h¹ mùc níc ngÇm trong çc tÇng ®Êt cã hÖ sè thÊm
kh«ng lín (tõ 0,1 - 0,5  3 - 5 m/ngµy ®ªm), còng nh khi b¬m níc chøa ®Çy khÝ vµ khi
cã líp ®Êt bÒn níc ë l©n cËn.
ThiÕt bÞ kim läc ezect¬ ЭИ-2,5 vµ ЭИ-4 cã cÊu t¹o tõ kim läc víi bé phËn d©ng níc
ezect¬, ®êng èng ph©n phèi níc vµ m¸y b¬m ly t©m.
3.7 LÊp ®Êt ®êng hµo.

Sau khi kiÓm tra viÖc l¾p ®Æt ®êng èng chuÈn x¸c vµ thö nghiÖm s¬ bé ®é bÒn vµ
®é kÝn, ®êng hµo ®îc lÊp ®Êt. C«ng viÖc ®ã ®îc thùc hiÖn theo 2 giai ®o¹n tu©n thñ
tuyÖt ®èi theo tr×nh tù.
Trong giai ®o¹n 1 lùa chän ®Êt ®Ó lÊp kÝn khe hë tuyÕn èng ®· l¾p ®Æt, ®©y lµ mét
trong nh÷ng yªu cÇu kü thuËt c¬ b¶n b¾t buéc khi x©y dùng bÊt kú ®êng èng ngÇm nµo
vµ lÊp tõng phÇn ®Ó l¹i çc mèi nèi èng. Sù chÌn ch©n çc khe hë gi÷ chÆt vÞ trÝ
tuyÕn èng trong mÆt b»ng vµ theo chiÒu ®øng, ng¨n ngõa ®é lón vµ chuyÓn vÞ vµ
gi¶m t¶i träng ®Êt ®¾p chuyÒn lªn èng, ®¾p ®Êt tõng phÇn tr¸nh cho ®êng èng khái h
h¹i khi lÊp toµn bé ®Êt cho ®êng hµo. PhÇn díi ®êng hµo cao h¬n ®Ønh èng 0,25 
0,5m (phô thuéc vµo ®êng kÝnh vµ vËt liÖu èng) lÊp ®Êt mÒm kh«ng cã côc lín vµ ®¸
ph©n bè ®Òu theo chiÒu dµi èng thµnh tõng líp dµy 10  15cm vµ ®Çm cÈn thËn. §Ó
®Çm ®Êt nªn sö dông ®Çm ch©n kh«ng vµ çc ph¬ng tiÖn c¬ giíi nhá kh¸c. Trong ®Êt
no níc chÌn çc khe hë vµ ®¾p ®Êt tõng phÇn cho ®êng èng chØ ®îc thùc hiÖn trong
hµo kh« khi b¬m níc liªn tôc. §¾p ®Êt tõng phÇn tuyÕn èng ®êng kÝnh nhá thêng ®îc
tiÕn hµnh thñ c«ng cßn èng ®êng kÝnh lín yªu cÇu khèi lîng ®Êt lín - nhê thiÕt bÞ c¬
giíi.
Sau khi hoµn thµnh thö nghiÖm s¬ bé tuyÕn èng ®· l¾p ®Æt vµ lÊp ®Êt tõng phÇn
tuyÕn èng, ®êng hµo ®îc lÊp ®Êt trªn toµn bé chiÒu s©u - giai ®o¹n 2. §Ó kÕt thóc lÊp
®Êt ®êng hµo tèt nhÊt sö dông m¸y ñi.
Trong giíi h¹n ®êng xe ch¹y cña tuyÕn phè cã líp ¸o ®êng hoµn thiÖn, chi phÝ ®Çu t lín
®êng hµo ®îc lÊp ®Êt t¹i chç hoÆc çt chuyÓn tõ n¬i kh¸c ®Õn. Trong ®iÒu kiÖn mïa
66
®«ng trong giíi h¹n ®êng xe ch¹y cña tuyÕn phè, ®êng hµo chØ ®îc ®¾p b»ng ®Êt çt
®· tan b¨ng, ngoµi giíi h¹n ®êng xe ch¹y cã thÓ lÊp ®Êt t¹i chç kÕt hîp sö dông ®Êt
®ãng b¨ng kh«ng qu¸ 15%. §èi víi ®Êt ®¾p kh«ng ®îc phÐp sö dông ®Êt cã chøa khèi l-
îng lín ®Êt h÷u c¬ còng nh ®¸ vµ ®Êt ®ãng b¨ng.
Mét trong nh÷ng yªu cÇu quan träng ®ßi hái ®èi víi viÖc ®¾p ®Êt ®êng hµo lµ ®¶m
b¶o ®é chÆt cÇn thiÕt. Møc ®é ®Çm chÆt ®Êt ®¾p ®îc ®¸nh gi¸ b»ng hÖ sè ®Çm lÌn
K. §èi víi ®êng hµo n»m trong giíi h¹n ®êng xe ch¹y cña tuyÕn phè cã ¸o ®êng hoµn
thiÖn, møc ®é ®é ®Çm chÆt ®îc coi lµ ®¹t yªu cÇu khi K  0,98 trªn toµn bé chiÒu
s©u.
Lu lÌn ®Êt ®¾p cã thÓ tiÕn hµnh b»ng m¸y lu, ®Çm hoÆc b»ng ph¬ng ph¸p ®Çm rung.
Khi lu, ®Êt ®îc nÐn chÆt díi ¸p lùc b¸nh xe lu nÆng di chuyÓn trªm mÆt ®êng hµo. Lu
b¸nh xÝch hoÆc qu¶ lu trªn b¸nh h¬i träng lîng tõ 5 ®Õn 25 T còng nh xe lu con l¨n ®éng
c¬ tù hµnh mÆt nh½n träng lîng tõ 6,3  14,5T thêng hay ®îc sö dông.
Khi ®Çm, ®Êt ®îc nÐn chÆt nhê träng lîng qu¶ ®Çm th¶ r¬i tõ ®é cao nµo ®ã. Khi sö
dông ®Çm tù hµnh t¸c ®éng va ®Ëp CTУД-2, tÊt c¶ trang bÞ ccña nã ®îc g¾n trong d¹ng
thiÕt bÞ treo vµo m¸y kÐo C-100 , ®é s©u lu lÌn ®¹t tíi 1,5m khi 8  10 lÇn va ®Ëp.
§Çm cã thÓ lÌn chÆt ®Êt tíi 3,5m díi nÒn m¸y. Còng cã thÓ dïng ®Çm h¬i И-157 träng
lîng 40kg, m¸y ®Ëp bª t«ng C-406 cã ®Çu ®Ó ®Çm vµ çc thiÕt bÞ kh¸c.
Ph¬ng ph¸p ®Çm kh«ng ®îc dïng ®Ó ®Çm lÌn ®Êt phÝa trªn ®êng èng gang, èng
cªramic vµ èng phi br« xi m¨ng.
Trong ph¬ng ph¸p ®Çm rung, ®Êt ®îc nÐn chÆt b»ng m¸y rung bè trÝ trªn mÆt líp nÒn
hoÆc bªn trong nã.
Ph¬ng ph¸p nÐn chÆt b»ng ®Çm rung thuû lùc lµ t¸c ®éng rung lªn mÆt ®Êt xèp no n íc
nhê kim truyÒn níc. M¸y rung lo¹i nÆng И-86 lµ mét h×nh trô b»ng thÐp kÝn, bªn
trong chøa ®éng c¬ ®iÖn tÇn sè cao vµ ®Æt trªn trªn tay ®ßn cña ®éng c¬ lÖch t©m.
Kim truyÒn níc lµm tõ èng dÉn khÝ ®êng kÝnh 25  32mm, ®ôc lç ®êng kÝnh 6mm
trªn ®o¹n chiÒu dµi 50cm kÓ tõ ®Ønh nhän. ChiÒu dµi èng t¬ng øng víi chiÒu dµi thiÕt
bÞ rung.
Khi nÐn ®Êt b»ng ph¬ng ph¸p nµy cÇn tu©n thñ tr×nh tù thao t¸c nhÊt ®Þnh. Tríc khi
b¾t ®Çu lµm viÖc th¸o dì gia cêng thµnh hµo vµ ®¸nh dÊu vÞ trÝ h¹ m¸y rung. Sau ®ã
tríc khi ®ãng m¹ch ®Çu rung, chuyÒn níc vµo phÇn díi ®êng hµo theo kim. §Çu tiªn níc
tho¸t lªn bÒ mÆt, nhng sau khi ®ãng m¹ch ®Çu rung níc lan to¶ theo ®êng b¸n kÝnh lµm
no níc líp ®Êt phÝa díi. Kim ®îc bè trÝ gi÷a çc ®Çu rung t¹i vÞ trÝ thÊp h¬n møc dù
kiÕn h¹ chóng kho¶ng 15  20cm. Çc ®Çu rung ®îc h¹ xuèng ®Êt ®ãng m¹ch vµ chóng
tù “ch×m” xuèng hoÆc chØ yªu cÇu lùc Ðp b»ng tay kh«ng lín trong giíi h¹n líp phÝa
67
trªn cña ®Êt kh«ng kÞp thÊm níc ®Çy ®ñ. ViÖc h¹ ®Çu rung x¶y ra rÊt nhanh, ®Êt ®îc
nÐn chÆt trong khi nhÊc tõ tõ ®Çu rung lªn. ViÖc n©ng ®Çu kim cÇn vît tríc viÖc
n©ng ®Çu rung (h.2.37). Kh«ng cho phÐp nÐn ®Êt tõ trªn xuèng díi.
Ph¬ng ph¸p nÐn chÆt ®Êt b»ng rung thuû lùc nªn sö dông trong çt tan b¨ng, ®Êt ¸ çt
hoÆc ®Êt sÐt nhÑ vµ kh«ng nªn dïng trong ®Êt ¸ sÐt vµ sÐt nÆng v× ë ®©y yªu cÇu
chi phÝ c«ng suÊt kh«ng hiÖu qu¶ lín.
§Ó nÐn chÆt ®Êt ®¾p trong hµo cã thÓ sö dông thiÕt bÞ rung BYYП- 4. §Çu rung nÐn
chÆt ®Êt ®îc h¹ vµo vµo ®Êt no níc t¹o nªn trong líp ®Êt ®îc nÐn tÇn sè rung rÊt m¹nh,
lan réng trong kh«ng gian víi cêng ®é nh nhau trªn toµn bé chiÒu cao líp ®¶m b¶o ®Êt
®¹t tíi ®é chÆt cao ph©n bè ®Òu theo diÖn tÝch vµ t¨ng theo chiÒu s©u.
H.2.37. Tr×nh tù çc thao t¸c vÒ ®Çm rung thuû lùc ®Êt ®¾p trong hµo.
1- èng cÊp níc; 2- ®Êt ®¾p tõng phÇn; 3- kim; 4- ®Çu rung; 5- ®Êt nÐn chÆt; I- VIII-
tr×nh tù çc thao t¸c.
Khi l¾p ®Æt ®ång thêi m¹ng ngÇm trong mét ®êng hµo, ®Êt ®¾p lªn nã cÇn ®îc b¾t
®Çu tõ ®êng èng s©u nhÊt. Tríc khi ®¾p ®Êt ®êng hµo cÇn tiÕn hµnh ®Çm khe hë
cña tÊt c¶ çc tuyÕn èng vµ lÊp ®Êt tõng phÇn cho chóng tíi chiÒu cao 20  25 cm.
4. Ph¬ng ph¸p l¾p ®Æt b»ng khiªn

X©y dùng m¹ng ngÇm vµ Tuynel kü thuËt b»ng ph¬ng ph¸p lé thiªn trong çc vïng ®·
x©y dùng khu vùc ®«ng d©n lµ rÊt khã kh¨n do ph¶i ®µo ¸o ®êng, phøc t¹p trong viÖc
bè trÝ m¸y ®µo vµ m¸y l¾p ®Æt èng, vËt liÖu x©y dùng vµ chÊt ®èng ®Êt ®µo v.v.
trªn çc tuyÕn phè xe ch¹y. Khi ®µo hµo trong çc ®iÒu kiÖn chËt chéi, thµnh cña chóng
buéc ph¶i lµm th¼ng ®øng kÕt hîp hÖ gia cêng. §iÒu ®ã liªn quan ®Õn chi phÝ bæ
sung vÒ lao ®éng, thêi gian, vËt liÖu, cuèi cïng lµ gi¸ thµnh x©y dùng cao. §Æc biÖt
phøc t¹p, khã kh¨n vµ ®¾t ®á x©y dùng b»ng ph¬ng ph¸p ®µo lé thiªn ®èi víi m¹ng ®-
êng trôc kªnh tho¸t níc, ®é s©u ®Æt chóng nhiÒu khi ®¹t trªn 6  7m. Khi tuyÕn èng
ngÇm c¾t qua ®êng trôc « t«, ®êng tµu ®iÖn vµ ®êng s¾t kh«ng cho phÐp ngõng
chuyÓn ®éng, ph¬ng ph¸p ®µo lé thiªn kh«ng thÓ øng dông ®îc.
Do ®ã trong tÊt c¶ çc trêng hîp kÓ trªn, ®Ó x©y dùng m¹ng kü thuËt vµ Tuynel kü
thuËt ngÇm ngêi ta sö dông çc ph¬ng ph¸p kÝn (kh«ng ®µo hµo) kh¸c nhau: giÕng
ngang, khiªn, kÝch ®Èy (kÕt hîp hè ®µo), khoan Ðp (kh«ng ®µo ®Êt), khoan ngang,
rung ch©n kh«ng (®µo lç ngang) vµ ph¬ng ph¸p thuû c¬ häc. LÜnh vùc sö dông tõng ph-
¬ng ph¸p ®ã ®îc x¸c ®Þnh b»ng ®êng kÝnh èng, chiÒu dµi cña nã, ®Æc ®iÓm c«ng
68
tr×nh c¾t qua, ®iÒu kiÖn ®Êt vµ ®é chÝnh x¸c l¾p ®Æt cÇn thiÕt trong mÆt b»ng vµ
trong mÆt ®øng. §é s©u ®Æt èng kh«ng ¶nh hëng ®Õn lùa chän ph¬ng ph¸p, ngo¹i trõ
më tuyÕn b»ng khiªn sö dông hîp lý khi ®é s©u ®Æt èng lín h¬n 6  7m.
L¾p ®Æt tuyÕn èng trong giÕng ngang sö dông trong trêng hîp h·n h÷u khi x©y
dùng tuyÕn vît kh«ng lín do sö dông chóng rÊt khã kh¨n phøc t¹p (trong ®ã th«ng thêng
chØ c¬ giíi ho¸ ®îc c«ng t¸c bèc ®Êt trong g¬ng ®µo), yªu cÇu sè lîng lín c«ng nh©n cã
tay nghÒ cao, liªn quan ®Õn tæn thÊt mét sè lîng lín (tõ 2  6 m3/m) vËt liÖu gç gia cêng
vµ phøc t¹p nhÊt trong vÊn ®Ò ®¶m b¶o kü thuËt an toµn. TiÕn ®é më tuyÕn ngang rÊt
thÊp, ®iÒu ®ã lµm t¨ng gi¸ thµnh x©y dùng lªn rÊt nhiÒu. Ngµy nay ®îc sö dông réng
r·i nhÊt lµ 4 ph¬ng ph¸p l¾p ®Æt tuyÕn èng vµ Tuynel kü thuËt ngÇm kh«ng ®µo hµo:
ph¬ng ph¸p khiªn, ph¬ng ph¸p kÝch ®Èy khoan Ðp vµ ph¬ng ph¸p khoan ngang.
Ph¬ng ph¸p khiªn cã thÓ sö dông thµnh c«ng trong çc ®iÒu kiÖn ®Êt rÊt kh¸c
nhau (®¸ v«i, çt, ®Êt sÐt, çt ch¶y) khi ®é s©u tõ 6  7m tíi 25m vµ lín h¬n. B»ng ph-
¬ng ph¸p nµy ngêi ta ®· thi c«ng khèi lîng lín Tuynel cho m¹ng kü thuËt díi çc trôc ®êng
s¾t, çc ng«i nhµ, s«ng vµ kªnh tho¸t níc.
Khiªn ®Ó thi c«ng Tuynel ngÇm mét v× chèng kim lo¹i trßn di chuyÓn, díi sù b¶o
hé cña nã ngêi ta tiÕn hµnh ®µo ®Êt vµ gia cêng thµnh hÇm ®µo. Sù di chuyÓn cña
khiªn lªn phÝa tríc trong qu¸ tr×nh c«ng t¸c ®îc thùc hiÖn nhê kÝch thuû lùc bè trÝ ë
phÇn gi÷a khiªn theo chu vi cña nã. Khi ®ãng kÝch, ch©n cña nã tú lªn vá Tuynel ®Çu
tiªn ®· l¾p ®Æt tríc ®ã vµ khiªn chuyÓn dÞch vÒ phÝa tríc c¾t vµo khèi ®Êt (h.2.44).
Sau khi di chuyÓn khiªn ch©n kÝch co l¹i tiÕn hµnh l¾p ®Æt vßng tiÕp theo cña vá
hÇm Tuynel ®Çu tiªn, ®µo ®Êt trong g¬ng hÇm vµ tiÕp tôc di chuyÓn khiªn.
Tuynel x©y dùng b»ng ph¬ng ph¸p khiªn ®îc sö dông c¶ cho çc ®êng trôc kªnh dÉn
tù ch¶y lÉn cho Tuynel kü thuËt chung ®Ó l¾p ®Æt çc tuyÕn èng c«ng n¨ng kh¸c nhau.
Khiªn më hÇm (h.2.45) cã cÊu t¹o tõ 3 phÇn chÝnh: phÇn tríc- lìi c¾t 1, phÇn gi÷a- trô 2
vµ phÇn sau- ®u«i 3. Trong mét sè khiªn, ë phÝa tríc phÇn lìi c¾t cã çc dá hoÆc ngêi ta
thêng gäi nã lµ dÇm dÉn 4. Khi di chuyÓn khiªn, lìi c¾t cña khiªn c¾t vµo ®Êt ®Êt
mÒm. Díi sù b¶o vÖ cña phÇn ®ã ®Êt ®îc ®µo. KÝch khiªn thuû lùc 5 ®îc g¾n trªn
phÇn trô cña khiªn. PhÇn nµy cña khiªn cã ®é cøng rÊt lín nhê çc vßng trô (phÝa tríc vµ
phÝa sau) 6 vµ sên cøng 7, hµn víi vßng trô trong kho¶ng gi÷a çc kÝch. Trong phÇn
®u«i cña khiªn tiÕn hµnh l¾p ®Æt vá hÇm Tuynel ®Çu tiªn. §êng kÝnh bªn trong phÇn
®u«i b»ng ®êng kÝnh bªn ngoµi vá Tuynel. §êng kÝnh bªn ngoµi cña khiªn kh«ng nhá
h¬n 2,15m cã tÝnh ®Õn kh¶ n¨ng ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn lµm viÖc b×nh thêng trong
69
Tuynel trong thêi gian x©y dùng vµ khai th¸c tiÕp theo còng nh c«ng t¸c c¬ giíi ho¸ më
hÇm.
H.2.44. S¬ ®å tr×nh tù di chuyÓn khiªn ®êng kÝnh D

1- phÇn lìi c¾t cña khiªn; 2- kÝch; 3- trô kÝch; 4- vá hÇm ®Çu tiªn cña Tuynel; 5- phÇn
®u«i cña khiªn; 6- phÇn trô khiªn; 7- sù di chuyÓn khiªn trªn chiÒu dµi bíc trô kÝch; 8-
chiÒu dµi bíc trô kÝch.
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y cã xu híng ®Þnh h×nh ho¸ khiªn më hÇm theo ®êng
kÝnh cña chóng (b¶ng 2.24). §Þnh h×nh ho¸ khiªn më hÇm cho phÐp gi¶m gi¸ thµnh
thiÕt kÕ vµ chÕ t¹o rÊt lín còng nh t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó tiªu chuÈn ho¸ kÝch thíc vá hÇm
ban ®Çu vµ çc thiÕt bÞ më hÇm.
H.2.45. S¬ ®å khiªn më hÇm
ChÊt láng lµmviÖc cho kÝch lµ mì chuyªn dïng hoÆc níc ®îc chuyÒn ®Õn kÝch
b»ng b¬m cao ¸p (trªn 200  300 kG/cm2), bè trÝ trªn mÆt ®Êt, theo hÖ èng cao ¸p víi
çc thiÕt bÞ ®iÒu khiÓn sù lµm viÖc t¬ng øng cña chóng.
Vá hÇm ®Çu tiªn cña Tuynel ®îc thùc hiÖn ë phÇn ®u«i cña khiªn ngay sau khi nã
di chuyÓn. Nã cã thÓ ®îc l¾p ghÐp tõ nh÷ng khèi riªng biÖt (gç hoÆc bª t«ng h.2.46, a
vµ ) hoÆc v× tu bin (gang hoÆc BTCT, h.2.46, b) còng cã thÓ ®îc lµm trong d¹ng ¸o bª
t«ng hoÆc BTCT Ðp vµo ®Êt (¸o bª t«ng Ðp). Khi l¾p ghÐp vá hÇm ®Çu tiªn tõ khèi
gç, theo nã phÝa trong x©y dùng ¸o BTCT sau ®ã tr¸t bÒ mÆt. Vá hÇm nh vËy yªu cÇu
chi phÝ lîng vËt liÖu vµ nh©n c«ng lín v× vËy ngµy nay kh«ng ®îc dïng.
B¶ng 2.24
Çc sè liÖu kü thuËt cña khiªn ®Þnh h×nh Leningrat
Çc chØ tiªu §êng kÝnh bªn ngoµi cña khiªn, m

2,15 2,61 3,23 3,23*
70
§êng kÝnh bªn trong cña khiªn, mm
ChiÒu dµi khiªn, mm 2120 2570 3180 3180
Sè lîng kÝch 2770 3190 2770 3570
Bíc lµm viÖc cña trô kÝch, mm 12 12 20 18
Tæng lùc bíc ®i th¼ng cña kÝch, T 520 915 520 915
¸p lùc chÊt láng lµm viÖc trong 480 480 560 760
kÝch, kg/cm2
Träng lîng toµn bé, T 250 250 200 250
9,5 14,5 16,5 21,5
Vá hÇm ®Çu tiªn tõ khèi bª t«ng h×nh thang (b¶ng 2.25) ®îc sö dôg réng r·i trong
x©y dùng b»ng ph¬ng ph¸p khiªn cho Tuynel m¹ng kü thuËt ngÇm ë Matxc¬va vµ nhiÒu
thµnh phè kh¸c cña Nga.
B¶ng 2.25.
§Æc tÝnh vá hÇm tõ çc khèi h×nh thang (xem h.2.46, )
§êng kÝnh Sè lîng khèi ChiÒu dµy ChiÒu réng Träng lîng 1 VÞ trÝ
bªn ngoµi trong vßng khèi, cm khèi B, cm khèi c«ng tr×nh
vá hÇm, m vá
2 16 15 23 28 Matxc¬va
2,56 18 19 35 68
2,56 18 25 35 85
3,6 20 25 50 150
1,88 6 12 20 54 Leningrat
1,88 6 12 40 103
2,18 24 17,3 25,4 28,5
2,47 8 16 33 102
3,23 10 20 35 180
V× tu bin gang ®îc sö dông trong çc trêng hîp ®Æc biÖt chñ yÕu khi Tuynel c¾t
qua dßng níc. S¶n xuÊt v× tu bin chi phÝ hÕt nhiÒu kim lo¹i, gi¸ thµnh ®¾t.
V× tu bin BTCT ®îc sö dông réng r·i h¬n v× chóng rÎ h¬n v× tu bin gang rÊt
nhiÒu , yªu cÇu kim lo¹i Ýt, cßn vÒ ®é bÒn kh«ng thua kÐm v× tu bin gang. V× tu bin
BTCT chÊt lîng cao ®îc s¶n xuÊt tõ bª t«ng m¸c 400# víi chØ tiªu chèng thÊm B-4. Liªn kÕt
çc v× tu bin BTCT ®îc thùc hiÖn b»ng bu l«ng hoÆc chèt.
71
Khi x©y dùng vá toµn khèi Tuynel khiªn, phÇn ®u«i khiªn sö dông nh cèp pha kim
lo¹i di chuyÓn. Bª t«ng ®îc chuyÒn vµo cèp pha nhê b¬m bª t«ng bè trÝ trªn mÆt ®Êt. ¸p lùc
kÝch chuyÒn lªn vßng trô Ðp chÆt bª t«ng.
H.2.46. Vá hÇm Tuynel khiªn.

a- khèi gç; - khèi bª t«ng h×nh thang; b- v× tu bin BTCT h×nh thang; 1- khèi gç; 2- ¸o
BTCT ®æ t¹i chç; 3-líp tr¸t; 4- mÐp ®Ó liªn kÕt khèi theo khe hë vßng ; 5- lç ®Ó b¬m v÷a
vµo v× chèng; 6-r·nh ®Ó liªn kÕt çc khèi theo khe vßng.
Khi x©y dùng vá hÇm ®Çu tiªn tõ çc khèi bª t«ng riªng biÖt, sau khi ghÐp chóng
®Ó ®¶m b¶o chèng thÊm cho vá hÇm cÇn bÞt hoÆc chÌn cÈn thËn çc khe hë vµ tiÕn hµnh
tr¸t trªn líp líi thÐp. Khi x©y dùng Tuynel cã yªu cÇu cao h¬n vÒ chèng thÊm, bÒ mÆt bªn
trong vá hÇm ®Çu tiªn cÇn bæ sung líp d¸n çch níc. Khi ®êng kÝnh khiªn 2,61m vµ lín h¬n,
®Ó t¨ng cêng kh¶ n¨ng chÞu lùc cho vá ®Çu tiªn vµ b¶o vÖ nã tr¸nh rØ khi sö dông Tuynel
kü thuËt ®Ó v©n chuyÓn nguån níc cã tÝnh ¨n mßn, ngêi ta thi c«ng líp ¸o BTCT bªn trong
b»ng ph¬ng ph¸p phun tr¸t. X©y dùng líp ¸o nh vËy cho phÐp nhËn ®îc bÒ mÆt bªn trong
Tuynel nh½n, t¨ng kh¶ n¨ng chèng thÊm cho Tuynel kü thuËt, t¨ng tèc ®« thi c«ng c«ng
tr×nh kh¸ nhiÒu vµ gi¶m gi¸ thµnh cña chóng.
4.2 Çc c«ng t¸c khi l¾p ®Æt Tuynel kü thuËt b»ng khiªn
Trong khèi lîng c«ng t¸c l¾p ®Æt Tuynel kü thuËt b»ng khiªn cã nh÷ng thao t¸c c¬
b¶n sau ®©y:
1- c«ng t¸c chuÈn bÞ.
2- më hÇm b»ng khiªn.
3- hoµn thiÖn bªn trong vá Tuynel kü thuËt.
C«ng t¸c chuÈn bÞ. §ã lµ viÖc x©y dùng çc nhµ vµ c«ng tr×nh s¶n xuÊt sinh ho¹t
t¹m thêi (phßng chØ huy c«ng trêng, phßng t¾m, vßi sen, xëng c¬ khÝ, phßng kho, qu¹t th«ng
giã, m¸y n©ng, cÇu cho têi pa l¨ng ®Ó chuyÓn vá hÇm Tuynel, khu vùc tËp kÕt vËt liÖu,
m¸y nÐn khÝ, n¬i ®æ v÷a v.v.), l¾p ®Æt çc m¹ng kü thuËt t¹m thêi (cÊp níc, tho¸t níc, cÊp
®iÖn, ®iÖn tho¹i v.v.), x©y dùng çc giÕng ®øng, n¬i tËp kÕt khiªn vµo g¬ng hÇm, trong
®Êt no níc cßn ph¶i bè trÝ thiÕt bÞ ®Ó h¹ vµ tho¸t níc ngÇm.
GiÕng ®øng khi x©y dùng Tuynel kü thuËt Tuynel ®îc bè trÝ ®Ó t¹o kh¶ n¨ng h¹
vµ ®a khiªn vµo g¬ng hÇm, lÊy ®Êt ®µo tõ g¬ng hÇm ra, chuyÓn kÕt cÊu (cÊu kiÖn) vá
hÇm ®Çu tiªn cña Tuynel vµ çc vËt liÖu kh¸c, n©ng vµ h¹ ngêi vµ cuèi cïng lµ lÊy khiªn ra.
Kho¶ng çch gi÷a çc giÕng ®øng khi ®µo ®Êt thñ c«ng lÊy b»ng 500  600m, cßn khi ®µo
72
b»ng c¬ giíi lÊy b»ng 1.000  1.200m. Theo nguyªn t¾c, giÕng ®øng ®îc dù kiÕn trong ®å
¸n thiÕt kÕ t¹i nh÷ng vÞ trÝ bè trÝ giÕng th¨m hoÆc hè ga. GiÕng ®Çu tiªn dïng ®Ó h¹
khiªn vµo g¬ng hÇm gäi lµ giÕng l¾p r¸p hoÆc giÕng c¬ së. GiÕng cuèi cïng dïng ®Ó th¸o
dì khiªn gäi lµ giÕng th¸o dì. KÝch thíc giÕng cÇn ph¶i t¬ng øng víi c«ng n¨ng cña chóng.
VÝ dô, kÝch thíc giÕng ®Çu vµ giÕng cuèi ®îc x¸c ®Þnh b»ng sù cÇn thiÕt h¹ vµ n©ng
khiªn qua chóng, ngoµi ra b»ng sù cÇn thiÕt bè trÝ cÇu thang ®Ó h¹ vµ n©ng ngêi, çc m¹ng
®iÖn, níc, èng th«ng giã, çc thiÕt bÞ vµ dông cô ®Ó n©ng ®Êt vµ vËn chuyÓn vËt liÖu
v.v… §èi víi khiªn ®êng kÝnh tõ 2  3,6m yªu cÇu giÕng cã ®êng kÝnh th«ng thuû tõ 3 
8m.
Gi¸ thµnh giÕng, sö dông sau nµy trong khai th¸c chiÕm tõ 6  19% tæng gi¸ thµnh
x©y dùng Tuynel b»ng ph¬ng ph¸p khiªn. Do ®ã cÇn cè g¾ng gi¶m sè lîng cña chóng.
Ph¬ng ph¸p x©y dùng giÕng chñ yÕu phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn ®Þa chÊt thuû
v¨n.Th«ng dông nhÊt lµ sö dông ph¬ng ph¸p má më hÇm kÕt hîp víi cõ kim lo¹i, sö dông ph-
¬ng ph¸p më hÇm kÕt hîp ®«ng cøng ®Êt vµ ph¬ng ph¸p h¹ giÕng. Trong ph¬ng ph¸p thø
nhÊt, sau khi ®µo giÕng tiÕn hµnh x©y dùng hÇm trong ®ã.
Ph¬ng ph¸p má thuËn tiÖn khi cã nÒn ®Êt æn ®Þnh cho phÐp tiÕn hµnh ®µo tíi
®é s©u 1m kh«ng cÇn gia cêng vµ kh«ng cÇn thùc hiÖn çc biÖn ph¸p chuyªn dïng ®Ó gia
cêng ®Êt. ®Ó gia cêng thµnh giÕng sö dông vßng kim lo¹i vµ gç tÊm bè trÝ phÝa sau vßng
kim lo¹i.
Më giÕng kÕt hîp cõ kim lo¹i sö dông chñ yÕu trong ®Êt no níc khi tån t¹i líp bÒn
níc mµ cõ cã thÓ ®ãng vµo ®ã. Sau khi thi c«ng giÕng, cõ ®îc rót lªn. MÆc dï cõ ®îc dïng
nhiÒu lÇn nhng ph¬ng ph¸p nµy vÉn cã gi¸ thµnh kh¸ cao.
Më giÕng kÕt hîp ®«ng cøng ®Êt hay ®îc sö dông chñ yÕu trong ®Êt çt
ch¶y.Trong ®ã theo chu vi giÕng, trªn kho¶ng çch 0,8  2m bè trÝ mét hoÆc hai hµng lç
khoan ®Ó h¹ cét èng ®«ng l¹nh. Xung quanh cét, çc h×nh trô ®Êt ®«ng l¹nh ®îc t¹o nªn lµm
®«ng l¹nh xung quanh thµnh giÕng, díi sù b¶o vÖ cña nã tiÕn hµnh ®µo ®Êt vµ x©y dùng
giÕng.
Më hÇm b»ng ph¬ng ph¸p h¹ giÕng thêng ®îc sö dông trong ®Êt kh«ng æn ®Þnh. Trong ®ã,
trªn mÆt ®Êt tiÕn hµnh t¹o vá giÕng tõ BTCT l¾p ghÐp hoÆc ®æ t¹i chç cã phÇn dao
phÝa díi. Bªn trong giÕng (hÇm) tiÕn hµnh ®µo ®Êt, díi t¸c dông cña träng lîng b¶n th©n
giÕng b¾t ®Çu h¹. Tr×nh tù ®µo ®Êt cÇn ®¶m b¶o giÕng h¹ ®Òu kh«ng bÞ nghiªng. Sau
khi ®¹t ®îc ®é s©u thiÕt kÕ, ®¸y cña nã ®îc ®æ bª t«ng (h.2.47)
H.2.47. HÇm thi c«ng b»ng ph¬ng ph¸p h¹ giÕng
73
H.2.48. TiÕt diÖn Tuynel tõ khèi bª t«ng cã líp çch níc d¸n.
1- khèi; 2- líp çch níc d¸n; 3- ¸o BTCT; 4- v÷a b¬m phÝa sau vá
Khiªn h¹ vµo giÕng nhê cÈu di ®éng søc n©ng 5-25T. §Î ®a khiªn vµo g¬ng hÇm ë phÇn
díi giÕng t¹i cao ®é thiÕt kÕ lµm vßng khung ®Þnh híng t¬ng øng víi ®êng kÝnh khiªn.
§Ó tùa kÝch khiªn trong thêi gian ®a khiªn vµo g¬ng hÇm cÇn x©y dùng thµnh tùa (cho
kÝch phÝa trªn) vµ l¸t m¸ng tõ çc khèi ®óc s½n tíi mét nöa ®êng kÝnh khiªn (cho kÝch
phÝa díi). Sau khi di chuyÓn khiªn tiÕn hµnh liªn kÕt vá giÕng víi vá Tuynel kü thuËt.
TiÕp theo, lùc tõ trô kÝch do vá ®Çu tiªn cña Tuynel kü thuËt tiÕp nhËn.
§Ó thùc hiÖn c«ng viÖc tiÕp theo trong giÕng trang bÞ khoang cÇu thang ®Ó h¹ vµ
n©ng ngêi, x©y dùng kho¶ng kh«ng ®Ó vËn chuyÓn ®Êt vµ chuyÒn vËt liÖu theo
chiÒu ®øng vµ lµm rµo ng¨n cho chóng.
Më hÇm b»ng khiªn. Më hÇm b»ng khiªn bao gåm ®µo ®Êt trong g¬ng, di chuyÓn
khiªn, x©y dùng vá Tuynel kü thuËt ®Çu tiªn, b¬m v÷a vµo phÝa sau vá hÇm vµ thùc
hiÖn çc thao t¸c vËn chuyÓn.
§µo ®Êt trong g¬ng vµ bèc dì chiÕm gÇn mét nöa thêi gian trong qu¸ tr×nh më
hÇm b»ng khiªn. §©y lµ kh©u quan träng vµ nÆng nhäc. §µo ®Êt cÇn kÕt hîp chÆt chÏ
víi tÊt c¶ çc chu kú më hÇm b»ng khiªn.
Víi môc ®Ých ng¨n ngõa ®é lón vµ biÕn d¹ng çc c«ng tr×nh l©n cËn bªn trªn theo
tuyÕn Tuynel kü thuËt kh«ng cho phÐp ®æ ®Êt theo chu vi hÇm ®µo vµ chÊt ®èng
kho¸ng chÊt. Trong ®Êt kh«ng æn ®Þnh no níc, më hÇm ®îc thiÕn hµnh kÕt hîp h¹ s©u
mùc níc ngÇm hoÆc díi khÝ nÐn. T¨ng cêng ®iÒu kiÖn lao ®éng vµ t¨ng nhÞp ®é më
hÇm cã thÓ ®¹t ®îc b»ng çch c¬ giíi ho¸ toµn bé c«ng t¸c ®µo ®Êt, bèc dì vµ vËn
chuyÓn ®Êt. TÊt c¶ çc thao t¸c ®ã ®¶m b¶o ®îc khi sö dông khiªn c¬ giíi ho¸.
Di chuyÓn khiªn b»ng kÝch ¸p lùc lín th«ng thêng ®îc tiÕn hµnh trªn chiÒu réng
mét vßng vá hÇm ®Çu tiªn cña Tuynel. Trong thêi gian di chuyÓn khiªn tiÕn hµnh kiÓm
tra liªn tôc møc ®é ®óng ®¾n chuyÓn ®éng cña nã nhê dông cô tr¾c ®Þa. Sù sai lÖch
khiªn trong mÆt b»ng hoÆc theo chiÒu ®øng ®îc ®iÒu chØnh nhê kÝch.
X©y dùng vá hÇm (h.2.48) ®îc b¾t ®Çu tõ l¾p ®Æt khèi m¸ng theo 2 híng, lÇn lît
tõ mçi híng l¾p ®Æt tõ díi lªn trªn çc khèi blèc cßn l¹i cña vßng vá hÇm. MÐp, khe hë vµ
mÆt mót cña khèi tríc khi l¾p ®Æt ®îc phñ mét líp bi tum dµy 1,5  2 mm. Sau khi l¾p
®Æt tõng khèi ®îc Ðp chÆt vµo vßng ®îc l¾p ®Æt tríc b»ng kÝch. Çc khèi träng lîng
tíi 40kg cho phÐp l¾p ®Æt b»ng thñ c«ng. Khi träng lîng lín h¬n, chóng ®îc l¾p ®Æt
nhê thiÕt bÞ chuyªn dïng - m¸y l¾p ®Æt khèi blèc t¸c ®éng c¬ häc hoÆc thuû lùc.
74
§Ó l¾p ®Æt v× tu bin, ngoµi nh÷ng thiÕt bÞ kÓ trªn cã thÓ sö dông m¸y l¾p ®Æt
v× tu bin vßng kÕt cÊu cña h·ng x©y dùng chuyªn ngµnh Leningrat vµ viÖn thiÕt kÕ
c«ng nghiÖp Leningrat, bè trÝ ë phÇn ®u«i khiªn. L¾p ®Æt v× tu bin ®îc tiÕn hµnh
theo vßng kim ®ång hå, b¾t ®Çu tõ phÇn díi phÝa tr¸i Tuynel. Cuèi cïng lµ v× tu bin
kho¸ ®îc ®Æt vµo phÇn m¸ng Tuynel.
B¬m v÷a xi m¨ng phÝa sau vá hÇm vµo çc lç rçng t¹o nªn khi më hÇm b»ng khiªn
gi÷a vá hÇm vµ ®Êt, ®îc thùc hiÖn nh»m môc ®Ých ®¶m b¶o chuyÒn ¸p lùc má ®Òu
lªn vá hÇm, lo¹i trõ lón sôt bÒ mÆt ®Êt trªn Tuynel Tuynel kü thuËt vµ t¨ng kh¶ n¨ng
chèng thÊm cho vá hÇm.
Tríc khi b¬m v÷a xi m¨ng vµo sau vá hÇm, çc lç trong v× tu bin ®îc bÞt l¹i vµ chÌn
kÝn cÈn thËn çc khe hë gi÷a çc v× tu bin hoÆc çc khèi. V÷a xi m¨ng ®îc b¬m b»ng
m¸y b¬m v÷a ¸p lùc cao qua çc lç chuyªn dïng cã trong çc khèi vµ v× tu bin.
Çc ph¬ng ph¸p bèc dì ®Êt ®µo trong g¬ng hÇm còng nh bèc dì vËn chuyÓn çc
cÊu kiÖn vá hÇm ®Çu tiªn cña Tuynel vµ çc vËt liÖu kh¸c phô thuéc vµo ®êng kÝnh
khiªn vµ ®iÒu kiÖn ®Þa chÊt thuû v¨n khu vùc x©y dùng.
Khi x©y dùng Tuynel b»ng khiªn ®êng kÝnh 2 m trong ®Êt kh« hoÆc trong ®Êt cã
dßng níc ngÇm ch¶y yÕu tèt nhÊt sö dông têi trªn b¸nh lèp di chuyÓn chóng trùc tiÕp
m¸ng Tuynel. Khi níc ngÇm cã dßng ch¶y lín sö dông ph¬ng tiÖn giao th«ng ch¹y trªn
ray. Tµ vÑt dîc ®Æt ngang Tuynel cao h¬n mùc níc trong m¸ng.
Khi lµm viÖc b»ng khiªn ®êng kÝnh lín h¬n 2m, ®Êt, kÕt cÊu x©y dùng vµ vËt
liÖu cã thÓ vËn chuyÓn trªn xe goßng cã thïng dung tÝch 0,3  0,35m3 hoÆc trªn xe
goßng - sµn. §Ó c¬ giíi ho¸ viÖc nghiªng goßng sö dông xe ch¹y ®iÖn ¸c quy hoÆc têi tù
hµnh nhá cã ®éng c¬ ®iÖn.
§Ó vËn chuyÓn ®Êt vµ vËt liÖu theo chiÒu ®øng, phÝa trªn giÕng bè trÝ cÈu -
çnh nghiªng søc n©ng 1,5  2T.
Tèc ®é më hÇm b»ng khiªn phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn ®Þa chÊt vµ ®Þa chÊt thuû
v¨n tuyÕn Tuynel kü thuËt, ph¬ng ph¸p ®µo ®Êt trong g¬ng hÇm, ®êng kÝnh khiªn vµ
®¹ng vá hÇm Tuynel ®Çu tiªn.
Khi ®µo ®Êt thñ c«ng, tèc ®é më hÇm b»ng khiªn kh«ng lín vµ n»m trong kho¶ng
0,6  1,5m /ca. Khi më hÇm trong ®Êt no níc hoÆc çt ch¶y còng nh khi tån t¹i trªn
tuyÕn ®¸ phón xuÊt, tèc ®é më hÇm gi¶m nhiÒu.
T¨ng tèc ®é më hÇm b»ng khiªn cã thÓ ®¹t ®îc b»ng c¬ giíi ho¸ cao c«ng t¸c ®µo
®Êt trong g¬ng hÇm vµ tÊt c¶ çc thao t¸c vËn chuyÓn, gi¶m sè lîng khèi (vi tu bin)
trong vßng vá hÇm ®Çu tiªn b»ng çch t¨ng kÝch thíc cña chóng vµ sö dông vá bª t«ng
toµn khèi lo¹i trõ ®îc nhiÒu thao t¸c.
75
Vá bªn trong Tuynel kü thuËt. D¹ng vá bªn trong Tuynel kü thuËt phô thuéc vµo
c«ng n¨ng cña nã - tho¸t níc ma, tho¸t níc sinh ho¹t, l¾p ®Æt tõng ®êng èng, l¾p ®Æt
kÕt hîp nhiÒu tuyÕn èng vµ çp. Tríc khi b¾t ®Çu c«ng t¸c hoµn thiÖn Tuynel tiÕn
hµnh lµm s¹ch r¸c vµ vËt liÖu x©y dùng r¬i v·i, tÊt c¶ çc khe hë vµ lç ®îc chÌn kÝn
b»ng v÷a xi m¨ng.
4.3 Çc Tuynel kü thuËt thi c«ng b»ng ph¬ng ph¸p khiªn.
Çc Tuynel kü thuËt tho¸t níc l¾p ®Æt b»ng ph¬ng ph¸p khiªn trong phÇn lín çc tr-
êng hîp cã ®êng kÝnh bªn trong tõ 1,45  2,75m. §Ó tho¸t lîng níc lín ngêi ta x©y dùng
Tuynel kü thuËt ®êng kÝnh 3,5m vµ 4,7m sö dông t¬ng øng khiªn ®êng kÝnh 4,1m vµ
5,65m. Trong Tuynel kü thuËt, ®Ó vËn chuyÓn níc ma vµ níc sinh ho¹t bè trÝ vá bªn
trong d¹ng ¸o BTCT l¾p ghÐp hoÆc ®æ t¹i chç còng nh trong d¹ng v÷a tr¸t dµy 4  5cm
trªn líi thÐp.
§êng èng tho¸t níc cã tiÕt diÖn h×nh trßn lµ phæ biÕn nhÊt v× chóng ®¬n gi¶n
trong x©y dùng vµ thuËn tiÖn trong khai th¸c.
§Ó thu nhËn nguån níc vµo Tuynel kü thuËt Tuynel trong qu¸ tr×nh x©y dùng
Tuynel kü thuËt khi më hÇm b»ng khiªn, sö dông giÕng ®øng bè trÝ theo trôc Tuynel
(h.2.49). Trong mét sè trêng hîp, vÝ dô khi tån t¹i trªn tuyÕn Tuynel kü thuËt çc m¹ng vµ
çc c«ng tr×nh ngÇm ®« thÞ, giÕng ®îc ®a sang mét bªn cña tuyÕn, liªn kÕt chóng víi
®êng èng giÕng ®øng (h.2.50).
Mçi giÕng ®îc trang bÞ miÖng thu, liªn kÕt víi nã lµ m¹ng tho¸t níc ®« thÞ vµ b»ng
trô ®øng tõ èng gang ph©n nh¸nh ®êng kÝnh tÝnh to¸n (thêng lµ 300  500mm). ChiÒu
cao cét trô phô thuéc vµo ®é s©u m¹ng ngÇm ®« thÞ vµ Tuynel kü thuËt Tuynel. §Ó tiªu
n¨ng tèc ®é ch¶y xuçng cña chÊt láng díi cét trô bè trÝ giÕng tiªu cã m¸ng liªn kÕt, theo
®ã níc tù do ch¶y vµo Tuynel.
§Ó ®¶m b¶o h¹ vµ n©ng b×nh thêng nh©n viªn phôc vô còng nh thùc hiÖn çc c«ng
t¸c söa ch÷a cÇn thiÕt trong giÕng bè trÝ cÇu thang ®øng hoÆc nghiªng vµ x©y dùng
sµn BTCT, trong mçi sµn ®ã bè trÝ lç cña vµ khoang ®Ó vËn chuyÓn vËt liÖu. Lç cöa
cña nh©n viªn ®îc rµo b»ng lan can. Trªn mÆt ®Êt lç cöa ®îc ®ãng b»ng n¾p gang cßn
cöa vËn chuyÓn vËt liÖu ®îc ®ãng b»ng tÊm BTCT.
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ë Leningrat khi c©y dùng Tuynel tho¸t níc thay vµo
giÕng (ngo¹i trõ giÕng ®Çu vµ cuèi), ngêi ta khoan 2 hè khoan ®êng kÝnh 1400mm.
Trong thêi gian x©y dùng tuyÕn èng gãp, mét hè khoan sö dông ®Ó vËn chuyÓn ngêi,
cßn hè kia dïng ®Ó th«ng giã vµ vËn chuyªn ®Êt lªn. Khi khai th¸c mét trong çc hè
76
khoan ®îc trang bÞ cÇu thang vµ sµn ®Ó vËn chuyÓn nh©n viªn phôc vô, cßn hè thø 2
x©y dùng häng thu, cét trô vµ giÕng chèng va thuû lùc.
H2.49..KÕt cÊu giÕng bè trÝ theo trôc Tuynel kü thuËt.

1- giÕng chèng va thuû lùc cã liªn kÕt víi m¸ng; 2- cét trô ®øng; 3- ®êng èng tho¸t níc
liªn kÕt; 4- lç cöa cho ngêi; 5- cña l¾p r¸p; 6- sµn BTCT cña giÕng; 7- cÇu thang; 8-
sµn BTCT trung gian; 9- §êng an toµn b»ng bª t«ng.
H.2.50. KÕt cÊu giÕng cã giÕng ®øng liªn kÕt.

1- èng tho¸t níc liªn kÕt; 2- cét trô ®øng; 3- giÕng chèng va thuû lùc; 4- m¸ng liªn kÕt;
5- sµn BTCT; 6- giÕng ngang; 7- miÖng giÕng.
Khi cÇn thiÕt híng lîng níc kh«ng lín vµo èng gãp Tuynel (tõ mét ®Õn 3 ng«i nhµ),
khi x©y dùng giÕng hoÆc 2 hè khoan ®êng kÝnh lín lµ kh«ng hîp lý, phÝa trªn Tuynel
kü thuËt khoan lç ®êng kÝnh kh«ng lín (200  400mm) vµ trªn hè khoan ®ã bè trÝ
giÕng th¨m víi ®é s©u b»ng ®é s©u ®Æt tuyÕn èng liªn kÕt (h.2.51). Níc nguån ch¶y
vµo giÕng ®îc híng vµo ®êng èng Tuynel theo cét trô ®øng.
H.2.51. Liªn kÕt m¹ng kªnh tho¸t níc vµo Tuynel kü thuËt Tuynel nhê hè khoan.
1- ®êng èng tho¸t níc ®îc liªn kÕt; 2- giÕng th¨m; 3- cét trô ®øng; 4- ®êng èng Tuynel
Khi l¾p ®Æt trong Tuynel tõng ®êng èng riªng biÖt, ®êng kÝnh Tuynel phô thuéc
chñ yÕu vµo ®êng kÝnh tuyÕn èng lµm viÖc ®îc l¾p ®Æt. §êng èng lµm viÖc ®îc l¾p
®Æt trong Tuynel trªn nÒn tõ bª t«ng nghÌo hoÆc trªn b¸nh xe ®Æc biÖt. Kho¶ng kh«ng
gian gi÷a tuyÕn èng vµ thµnh bªn trong Tuynel nhåi bª t«ng nghÌo hoÆc çt.
Khi l¾p ®Æt kÕt hîp çc tuyÕn èng c«ng n¨ng kh¸c nhau vµ ®êng çp ®iÖn trong
Tuynel chóng b¾t buéc ph¶i ®i l¹i ®îc nghÜa lµ ®êng kÝnh ph¶i  2m. Khi sö dông
Tuynel kü thuËt thi c«ng b»ng ph¬ng ph¸p khiªn, trong thµnh phÇn èng lång, ®Ó l¾p
®Æt kÕt hîp trong ®ã çc tuyÕn èng c«ng n¨ng kh¸c nhau vµ çp vá hÇm bªn trong th«ng
thêng kh«ng yªu cÇu. §Ó ng¨n ngõa níc ngÇm ch¶y vµo Tuynel kü thuËt, ngêi ta chÌn
kÝn çc khe hë vá hÇm ®Çu tiªn. Trong çc ®iÒu kiÖn nÒn ®Êt kh«ng thuËn lîi ngêi ta
sö dông v÷a tr¸t trªn líi thÐp hoÆc x©y dùng ¸o BTCT.
Gi¸ thµnh x©y dùng Tuynel kü thuËt b»ng ph¬ng ph¸p khiªn ngµy nay vÉn cßn cao (b¶ng
2.26).
B¶ng 2.26.
Gi¸ thµnh x©y dùng ®êng èng b»ng ph¬ng ph¸p khiªn (theo kinh nghiÖm cña Lªningrat)
77
Gi¸ thµnh më hÇm Gi¸ thµnh x©y dùng chung
§êng kÝnh bªn ngoµi
Trong çc ®iÒu kiÖn ®Þa §¬n vÞ tiÒn
cña khiªn, m
chÊt
B×nh thêng Phøc t¹p B×nh thêng Phøc t¹p
2,15 251 325 300 400

2,61 310 410 370 480
3,23 478 664 630 820
MÆc dï vËy, nãi chung trong nhiÒu trêng hîp x©y dùng chóng vÉn hîp lý vµ tõ
quan ®iÓm kinh tÕ, do gi¸ thµnh x©y dùng Tuynel kü thuËt b»ng ph¬ng ph¸p khiªn
kh«ng phô thuéc vµo ®é s©u ®Æt chóng, trong khi ®ã gi¸ thµnh l¾p ®Æt ®êng èng
trong ph¬ng ph¸p ®µo lé thiªn t¨ng lªn tû lÖ víi víi ®é s©u hµo (h.2.52). Sö dông ph¬ng
ph¸p khiªn khi x©y dùng ®êng èng tho¸t níc trªn çc lèi xe ch¹y trªn phè hîp lý vÒ kinh tÕ
khi chiÒu s©u ®¹t ®êng èng lín h¬n 6,5m cßn ë nh÷ng n¬i cha cã c«ng tr×nh x©y dùng -
lín h¬n 10m.
BiÓu ®å quan hÖ gi¸ thµnh x©y dùng ®êng èng BTCT C víi ®é s©u ®Æt mãng
cña nã H, ®îc lËp trªn c¬ së l¾p ®Æt m¹ng tho¸t níc díi tuyÕn phè ë Leningrat (trªn 1m)
1- b»ng ph¬ng ph¸p ®µo lé thiªn ngoµi phÇn ®êng xe ch¹y; 2- còng vËy, khi cã líp
atphan trªn nÒn çt trén ®¸ d¨m; 3- b»ng ph¬ng ph¸p khiªn khi ®iÒu kiÖn ®Þa chÊt thuû
v¨n b×nh thêng; 4- còng vËy, khi çc ®iÒu kiÖn ®Þa chÊt thuû v¨n phøc t¹p.
Gi¸ thµnh x©y dùng Tuynel kü thuËt Tuynel phô thuéc vµo mét lo¹t çc th«ng sè,
th«ng sè c¬ b¶n trong ®ã lµ ®êng kÝnh khiªn më hÇm, ®iÒu kiÖn thi c«ng , lo¹i vá ®Çu
tiªn cña ®êng hÇm vµ bªn trong ®êng èng, sè lîng giÕng trªn 1km Tuynel. Kho¶ng gÇn
70% gi¸ thµnh x©y dùng chung lµ chi phÝ cho s¶n xuÊt, vËn chuyÓn vµ l¾p ghÐp çc
cÊu kiÖn vá ®Çu tiªn cña hÇm Tuynel. Sö dông v× tu bin BTCT lín hoÆc çc khèi blèc
chiÒu réng h¬i t¨ng sÏ gi¶m ®îc sè lîng cña chóng trong vßng, gi¶m khèi lîng l¾p ®Æt vá
hÇm vµ nhê ®ã gi¶m gi¸ thµnh x©y dùng Tuynel. T¨ng tèc ®é më hÇm vµ gi¶m sè lîng
giÕng trªn ®êng èng Tuynel còng dÉn ®Õn gi¶m gi¸ thµnh x©y dùng kh¸ nhiÒu. Khi sö
dông ®êng èng Tuynel ®Ó l¾p ®Æt kÕt hîp nhãm èng c«ng n¨ng kh¸c nhau vµ çp, gi¸
thµnh x©y dùng nã nhËn ®îc kh«ng cao l¾m.
78
5. ph¬ng ph¸p kÝch ®Èy & khoan Ðp
Khi sö dông ph¬ng ph¸p kÝch ®Èy vµ khoan Ðp ®Ó l¾p ®Æt ®êng èng, èng ®îc
Ðp vµo ®Êt díi t¸c dông cñalùc ngang t¹o nªn nhê kÝch hoÆc thiÕt bi c¬ giíi kh¸c. §Ó lµ
viÖc ®ã, tèt nhÊt sö dông kÝch thuû lùc ГД 170/1.150 hoÆc ГД 170/1.600, l¾p ®Æt
trªn khung thÐp hµn. KÝch thuû lùc t¸c ®éng nhê b¬m cao ¸p hay sö dông nhÊt lµ lo¹i
b¬m 3 lß xo 3Ш-HBД.Phô thuéc vµo lùc Ðp ®ñ ®Ó kÝch hoÆc Ðp èng, cã thÓ sö dông
tõ mét hoÆc 8 kÝch.
C«ng t¸c kÝch hoÆc Ðp èng ®îc b¾t ®Çu tõ viÖc ®µo hÇm c«ng t¸c ®Ó kÝch tõ
®ã vµ hÇm tiÕp nhËn mµ tõ ®ã ®Çu cña èng bÞ Ðp tho¸t ra (h.2.53). Trong hÇm c«ng
t¸c bè trÝ tÊt c¶ çc thiÕt bÞ vµ dông cô, v× vËy kÝch thíc cña nã phô thuéc vµo ph¬ng
ph¸p thi c«ng, thiÕt bÞ sö dông, chiÒu dµi vµ ®êng kÝnh èng Ðp. Th«ng thêng chiÒu
dµi hÇm c«ng t¸c lµ 10  12m, cßn chiÒu réng tõ 2  5m.
H.2.53. L¾p ®Æt èng b»ng ph¬ng ph¸p kÝch ®Èy (khoan Ðp).
1- têng trô; 2- b¬m cao ¸p; 3- vÞ trÝ bè trÝ kÝch; 4- bé Ðp tiªu ©m; 5-èng Ðp ; 6- khung
®iÒu híng; 7- hÇm c«ng t¸c; 8- èng Ðp (vá); 9-dao; 10- hÇm tiÕp nhËn.
ChiÒu dµi hÇm tiÕp nhËn díi ®¸y cÇn kho¶ng 1  1,5m cßn chiÒu réng lùa chän
dùa vµo ®êng kÝnh èng Ðp. §Ó thuËn tiÖn cho viÖc hµn ë têng phÝa tríc hÇm c«ng t¸c
bè trÝ mét hèc s©u 0,7m kÓ tõ ®¸y èng vµ chiÒu réng kh«ng nhá h¬n 2m.
§Ó tiÕp nhËn ph¶n lùc ngang tõ kÝch, ë phÇn sau cña hÇm c«ng t¸c lµm têng trô,
kÕt cÊu cña nã phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn ®Êt vµ gi¸ trÞ lùc Ðp cña kÝch. Trong ®Êt rÊt
cøng, têng trô nªn lµm tõ mét hµng cäc gç, trong ®Êt ®é bÒn trung b×nh - tõ mét hµng
cäc vµ mét bã gç khèi, trong ®Êt yÕu - tõ hai hµng cäc g¾n víi nhau b»ng çc thanh
chèng. Kho¶ng kh«ng gian gi÷a çc hµng cäc nhåi çt hoÆc ®¸ d¨m ®Çm chÆt tõng líp.
Gi÷a têng trô vµ çc kÝch bè trÝ ®Õ trô dïng ®Ó ph©n bè ®Òu t¶i truyÒn lªn têng
trô. §Õ trô ®îc lµm tõ thÐp tÊm dµy 10  20 mm hoÆc trong d¹ng bã thÐp h×nh ch÷ U
vµ ch÷ I sè 20 hoÆc tõ ray P38 vµ P50.
Lùc Ðp tõ kÝch chuyÒn lªn ®Çu mót cña cña èng Ðp qua bé Ðp tiªu ©m ®o¹n èng
®Öm vµ èng dÉn mÒm (th«ng nßng). Bé Ðp tiªu ©m phôc vô ®Ó dïng ®Ó chuyÒn lùc
Ðp cña kÝch lªn ®Çu mót èng Ðp, cßn èng Ðp - ®Ó chuyÒn lùc Ðp tõ cÇn kÝch b»ng bé
Ðp tiªu ©m. èng mÒm (Ðp th«ng nßng) chñ yÕu dïng ®Ó l¾p ®Æt èng b»ng ph¬ng ph¸p
khoan Ðp. §êng kÝnh èng th«ng nßng lÊy b»ng 0,5  0,7 ®êng kÝnh èng Ðp, cßn chiÒu
dµi - b»ng chiÒu dµi nh¸nh èng l¾p ®Æt.
79
§Ó gi÷ híng èng l¾p ®Æt, trªn ®¸y hÇm c«ng t¸c bè trÝ khung ®Þnh híng tõ 2 thÐp
gãc, thÐp ch÷ U, ray hoÆc çc khèi gç. §Ó ng¨n ngõa n©ng èng, trong giíi h¹n hÇm phÝa
trªn èng g¾n thanh gç ngang hÇm. Khi tån t¹i dßng ch¶y níc ngÇm, trong hÇm c«ng t¸c bè
trÝ hè thu níc vµ b¬m b»ng m¸y b¬m.
C«ng t¸c l¾p ®Æt èng kh«ng ®µo hµo thêng ®îc tiÕn hµnh tõ mét hÇm c«ng t¸c.
Trong nh÷ng trêng hîp khi c«ng suÊt thiÕt bÞ hiÖn cã kh«ng ®ñ ®Ó kÝch toµn b« chiÒu
dµi èng, ®o¹n vît ®îc chia ra thµnh 2 hoÆc mét sè phÇn kÕt hîp ®µo bæ sung hÇm c«ng
t¸c.
B»ng ph¬ng ph¸p kÝch ®Èy vµ khoan Ðp ngêi ta l¾p ®Æt èng - vá cho côm èng
c«ng t¸c hoÆc b¶n th©n tõng èng c«ng t¸c. §Ó t¨ng niªn h¹n sö dông vá hoÆc ®êng èng
c«ng t¸c, bªn ngoµi bÒ mÆt cña nã ®îc phñ mét líp çch ly chèng rØ. Líp çch ly tõ sîi
ami¨ng xi m¨ng hoÆc tõ xi m¨ng çt cã cèt thÐp cã ®é bÒn c¬ häc cao thêng cã chiÒu
dµy 20  30mm.
5.2 X¸c ®Þnh lùc cÇn thiÕt ®Ó kÝch ®Èy vµ khoan Ðp.
Khi lùa chän thiÕt bÞ ®Ó kÝch vµ khon Ðp vµ x¸c ®Þnh lùc yªu cÇu cho kÝch cÇn
bè trÝ theo sè liÖu thuû v¨n chÝnh x¸c vµ tiÕn hµnh tÝnh to¸n cho ®iÒu kiÖn nÆng
nhÊt vµ bÊt lîi nhÊt. Lùc Ðp cña kÝch P cÇn vît qua lùc ma s¸t èng theo ®Êt P1 vµ lùc
kh¸ng c¾t ®Êt ®Çu mót èng P2: P = P 1 + P2
(2.19)
Lùc Ðp ®Ó kÝch ®Èy èng kÕt hîp ®Èy ®Êt ra liªn tôc cã thÓ x¸c ®Þnh theo biÓu
®å do BNIIGX vµ viÖn thiÕt kÕ c«ng tr×nh Leningrat lËp (h.2.54, a) cßn ®Ó khoan Ðp
èng - theo s¬ ®å do viªn thiÕt kÕ cÊp tho¸t níc Liªn Bang cÊp (h.2.54, ) phô thuéc vµo
®êng kÝnh quy íc èng vît Dy vµ chiÒu dµi vît L.
H.2.54. BiÓu ®å ®Ó x¸c ®Þnh lùc Ðp khi kÝch ®Èy èng kÕt hîp dì ®Êt liªn tôc (a) vµ
khi khoan Ðp (). 1- §èi víi ®Êt çt; 2- ®èi víi ®Êt sÐt
5.3 Sù kÝch ®Èy vµ khoan Ðp èng.

B»ng ph¬ng ph¸p kÝch ®Èy cã thÓ thùc hiÖn l¾p ®Æt èng thÐp kh«ng ®µo hµo
®êng kÝnh tõ 700mm ®Õn 1.400mmvµ lín h¬n trong ®Êt bÊt kú ngo¹i trõ ®¸. Thùc tÕ
tõ mét hÇm c«ng t¸c cã thÓ kÝch ®Èy èng trªn chiÒu dµi tíi 60  80m. Víi môc ®Ých
ph©n bè ®Òu ¸p lùc lªn ®Çu mót èng ®êng kÝnh tõ 700  900mm nªn sö dông Ýt nhÊt 2
kÝch, bè trÝ song song cßn ®èi víi èng ®êng kÝnh tõ 1.000  1.400mm - Ýt nhÊt 4
kÝch.
80
Tríc khi b¾t ®Çu kÝch ®Èy, trong v× chèng têng mÆt tríc hÇm c«ng t¸c cÇn c¾t
mét lç theo kÝch thícphÇn dao ®êng èng Ðp. Dao trong d¹ng 2 vßng thÐp g¾n víi ®Çu
èng cã kh¶ n¨ng gi¶m lùc kh¸ng c¾t cña ®Êt trong èng vµ gi÷ èng theo híng cho tríc. §-
êng kÝnh bªn ngoµi phÇn dao lín h¬n ®êng kÝnh ngoµi èng Ðp kho¶ng 24  28mm.
èng chÌn ®Ó chuyÒn ¸p lùc cña kÝch lªn èng Ðp cÇn cã chiÒu dµi b»ng chiÒu dµi
bíc cÇn kÝch hoÆc b»ng hai lÇn chiÒu dµi cña nã. VÝ dô, khi chiÒu dµi ®o¹n vît lµ 6m
vµ chiÒu dµi bíc kÝch lµ 1,1m cÇn cã mét ®o¹n èng chÌn dµi 1m vµ 2 èng chÌn dµi mçi
çi 2m. KÝch ®Èy èng ®îc thùc hiÖn theo tr×nh tù sau. Trªn khung ®Þnh híng l¾p ®Æt
nh¸nh èng ®Çu tiªn, ®Çu mót cña nã l¾p bé Ðp tiªu ©m vµ h¹ vµo tuyÕn kÝch. KÕt qu¶
kÝch, èng ®îc Ðp vµo ®Êt trªn chiÒu dµi bíc cÇn kÝch . Sau ®ã cÇn kÝch quay trë l¹i
vÒ vÞ trÝ ban ®Çu, tiÕp tôc l¾p ®Æt ®o¹n èng chÌn ®Çu tiªn chiÒu dµi 1m vµo
kho¶ng çch ®îc t¹o nªn gi÷a kÝch vµ èng ®· Ðp trªn khung ®iÒu híng vµ l¹i h¹ thiÕt bÞ
kÝch vµo tuyÕn kÝch.
Khi l¾p ®Æt èng b»ng ph¬ng ph¸p kÝch ®Èy cÇn ®µo ®Êt vµ dì ®Êt vµo trong èng
qua ®Çu hë phÝa tríc cña nã. Phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn lµm viÖc, ®Êt ®îc ®µo b»ng
ph¬ng ph¸p c¬ giíi hoÆc b»ng thñ c«ng. Khi Ðp èng ®êng kÝnh tíi 800mm, ®µo ®Êt thñ
c«ng tiÕn hµnh b»ng b¬m hót, tay ®ßn cña nã t¨ng dÇn theo tiÕn tr×nh t¨ng chiÒu dµi
më hÇm. Khi Ðp èng ®êng kÝnh 800 vµ lín h¬n, ®µo ®Êt tiÕn hµnh b»ng xÎng tay cÇm
ng¾n hoÆc dông cô khÝ nÐn do c«ng nh©n ®iÒu khiÓn trong ®êng èng. §Êt ®µo ®îc
chÊt lªn xe têi vµ dïng çp kÐo ®a ra ngoµi ®êng èng l¾p ®Æt vµ b»ng cÇn cÈu nhÊc
lªn mÆt ®Êt ®æ vµo ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn. §Ó ®µo ®Êt vµ bèc dì tõ èng nhiÒu khi
sö dông ph¬ng ph¸p thuû c¬ giíi - xãi ®Êt b»ng dßng níc tho¸t ra tõ ®Çu vßi ®Æt ë phÇn
dao èng.
Víi môc ®Ých c¬ giíi ho¸ nh÷ng qu¸ tr×nh khã kh¨n khi kÝch ®Èy èng vµ tríc tiªn
lµ ®µo vµ vËn chuyÓn ®Êt bªn trong èng, thêi gian gÇn ®©y mét sè thiÕt bÞ ®· ®îc t¹o
nªn, trong ®ã ®Êt ®îc ®µo b»ng ®Çu c¾t cßn vËn chuyÓn trong èng b»ng guång xo¾n.
Nh÷ng thiÕt bÞ nh vËy lµ lo¹i m¸y УГБ- 2, УГБ- 4, УГБ- 5 ®îc sö réng r·i ®Ó l¾p ®Æt
èng ®êng kÝnh tõ 300mm tíi 1.200mm, kh«ng ®µo hµo.
Sö dông thiÕt bÞ khoan ngang (УГБ) gi¶m thêi gian thi c«ng rÊt nhiÒu (nhê t¨ng tèc
®é më hÇm) vµ gi¶m gi¸ thµnh (nhê gi¶m chi phÝ lao ®éng) x©y dùng ®êng èng (b¶ng
2.27).
B¶ng 2.27. So s¸nh kinh tÕ kü thuËt kÝch ®Èy èng b»ng çc thiÕt bÞ kh¸c nhau
ThiÕt bÞ sö dông ®Ó kÝch ®Èy èng Tèc ®é më Chi phÝ lao ChiÒu dµi
81
hÇm trung ®éng cho 1m më më hÇm
b×nh, m/ca hÇm, ngêi giê lín nhÊt, m
KÝch thuû lùc ГД-170/1150:
- khi ®µo vµ dì ®Êt thñ c«ng. 1,8-3,2 7,8-21 80
- Khi ®µo vµ dì ®Êt c¬ giíi 1,8-4 6,4-17,6 60
ThiÕt bÞ rung ch©n kh«ng. 6-15 2,7-6,7 -
ThiÕt bÞ khoan ngang (УГБ) 15-30 2,8-4,7 kh«ng giíi
h¹n
§Ó l¾p ®Æt nhanh tuyÕn èng thÐp ngêi ta sö dông tæ hîp c¬ giíi chuyªn dïng.
B»ng ph¬ng ph¸p kÝch ®Èy cã thÓ l¾p ®Æt kh«ng nh÷ng ®êng èng kim lo¹i mµ
c¶ vßng BTCT, èng vµ çc blèc Tuynel tiÕt diÖn kh¸c nhau. Trong trêng hîp ®ã, thiÕt bÞ
kÝch ®Èy gåm 2 phÇn chÝnh - thiÕt bÞ tõ kÝch thuû lùc c«ng suÊt lín cã lùc tõ 600
®Õn 3.000T vµ phÇn dao cã c¬ cÊu ®Ó xíi ®Êt. PhÇn dao cã h×nh d¸ng vµ kÝch th íc
trong tiÕt diÖn ngang nh çc cÊu kiÖn kÝch ®Èy. Qu¸ tr×nh c«ng nghÖ kÝch ®Èy èng
(blèc) BTCT t¬ng tù nh qu¸ tr×nh kÝch ®Èy èng kim lo¹i. Sö dông èng (blèc) BTCT
gi¶m chi phÝ kim lo¹i so víi èng thÐp, kh«ng yªu cÇu b¶o vÖ chèng rØ, kh«ng giíi h¹n
kÝch thíc ®êng èng.
Khi l¾p ®Æt tuyÕn èng b»ng ph¬ng ph¸p khoan Ðp (kh«ng ®µo ®Êt tõ èng) trong ®Êt,
mét lç ®îc t¹o thµnh cho èng nhê nÐn chÆt ®Êt trong híng b¸n kÝnh. B»ng ph¬ng ph¸p
nµy cã thÓ l¾p ®Æt èng thÐp ®êng kÝnh tíi 400mm. Tõ mét hè ®µo cã thÓ ®Æt tuyÕn
èng dµi ®Õn 50m. Phï hîp nhÊt cho viÖc khoan Ðp lµ çc ®Êt sÐt vµ ¸ sÐt. Trong ®Êt
çt do kh¶ n¨ng nÐn Ðp rÊt nhá nªn khoan Ðp rÊt khã kh¨n - yªu cÇu lùc nÐn rÊt lín.
§Ó gi¶m søc kh¸ng ma s¸t khi khoan Ðp sö dông nót bÞt ®Çu mót cã sù më réng-
dao më réng hoÆc ®Çu nhän (thêng lµ h×nh nãn) víi ®êng kÝnh ngoµi kho¶ng 20 
50mm lín h¬n ®êng kÝnh èng l¾p ®Æt.
Khi l¾p ®Æt èng b»ng ph¬ng ph¸p khoan Ðp cã sö dông ®o¹n èng nÐn, c«ng t¸c ®-
îc thùc hiÖn còng trong tr×nh tù nh khi l¾p ®Æt chóng b»ng b»ng ph¬ng ph¸p khoan Ðp,
ngo¹i trõ thao t¸c vÒ bèc dì ®Êt tõ èng l¾p ®Æt.
ViÖc chuyÒn lùc nÐn tõ kÝch khi khoan Ðp còng nh khi kÝch ®Èy cã thÓ ®îc
thùc hiÖn nhê vßng ®ai. Th«ng thêng vßng ®ai cã cÊu t¹o tõ 2 nöa vÝt th¸o l¾p kÐo trªn
èng b»ng bu l«ng. §Ó chuyÒn ¸p lùc qua vßng ®ai sö dông 2 kÝch, cÇn cña chóng tùa lªn
®Çu cuèi cña vßng ®ai. Nhîc ®iÓm cña vßng ®ai nh vËy lµ chi phÝ thêi gian lín vÒ
viÖc l¾p ®Æt l¹i chóng (sau mçi lÇn Ðp víi gi¸ trÞ bíc kÝch), ®Æc biÖt trong çc trrêng
hîp khi bíc kÝch nhá.
82
Hoµn thiÖn h¬n lµ vßng ®ai tù kÑp cã dông cô b¾t chÆt d¹ng nªm. Trong chóng,
lùc kÝch chuyÒn cho vßng ®ai ®îc chuyÒn cho èng qua çc mãc kÑp. Sö dông vßng ®ai
khi khoan Ðp vµ kÝch ®Èy tuyÕn èng lµ rÊt h·n h÷u v× lùc lín nhÊt chuyÒn lªn èng
b»ng vßng ®ai lµ 30  50T, trong khi ®ã, còng nh ®Ó khoan Ðp (h¬n thÕ ®èi víi kÝch
®Èy) èng ®êng kÝnh trung b×nh vµ lín yªu cÇu lùc rÊt lín.
Ngoµi thiÕt bÞ cã çc kÝch thuû lùc thêng hay sö dông ®Ó khoan Ðp èng, tån t¹i
hµng lo¹t çc thiÕt bÞ kh¸c, trong sè ®ã Ýt khã kh¨n nhÊt ®îc ®Æc trng bëi thiÕt bÞ rung
còng nh thiÕt bÞ Ðp dÉn thuû lùc (b¶ng 2.28).
C«ng t¸c vÒ kÝch ®Èy vµ khoan Ðp èng ®îc tiÕn hµnh b»ng mét nhãm gåm 4 ngêi.
6. c«ng t¸c l¾p ®Æt ®êng èng qua s«ng & kªnh níc
TuyÕn èng c«ng n¨ng kh¸c nhau thêng c¾t qua ao, hå, s«ng vµ nh÷ng vËt c¶n níc
kh¸c. C«ng tr×nh vît qua hå níc lµ phøc t¹p vµ quan träng, yªu cÇu sö dông ph¬ng tiÖn phao
næi, çc thiÕt bÞ, m¸y mãc chuyªn dïng còng nh sö dông thî lÆn.
§êng èng ®Æt díi níc cÇn rÊt bÒn vµ tin cËy trong ho¹t ®éng v× chóng Ýt ®îc tiÕp
cËn ®Ó kiÓm tra vµ söa ch÷a.
Theo sè liÖu thùc tÕ trong níc vµ níc ngoµi, viÖc l¾p ®Æt ®êng èng vît qua vËt
c¶n níc trung b×nh chiÕm tíi 4,5% chiÒu dµi tÊt c¶ çc c«ng tr×nh ®êng èng, trong ®ã gi¸
thµnh lín h¬n gi¸ thµnh ®êng èng t¬ng tù x©y dùng ë vÞ trÝ b×nh thêng lµ 4  5 lÇn.
Çc ph¬ng ph¸p thi c«ng x©y dùng tuyÕn vît níc trong d¹ng èng cèng phô thuéc vµo
®êng kÝnh vµ kÕt cÊu tuyÕn èng, ®Æc ®iÓm hå níc (®é s©u, tèc ®é dßng ch¶y, ®Þa
h×nh vµ ®iÒu kiÖn ®Þa chÊt líp ®¸y) vµ ®iÒu kiÖn thi c«ng (thêi gian trong n¨m, sù cã
mÆt cña tµu kÐo). Khèi lîng, tr×nh tù vµ thêi h¹n thùc hiÖn cã thÓ rÊt kh¸c nhau vµ ®îc x¸c
®Þnh cho tõng trêng hîp cô thÓ khi thiÕt kÕ vît vËt c¶n níc.
Trong lßng s«ng, ®êng èng ®îc l¾p ®Æt trong hµo t¹i chiÒu s©u kh«ng nhá h¬n
0,5m kÓ tõ cèt xãi lë kh¶ dÜ cña ®¸y (tíi ®Ønh èng); trªn çc s«ng cã tµu bÌ qua l¹i, ®é s©u
®Æt èng ®Õn ®Ønh èng lÊy b»ng 1  1,5m vµ lín h¬n, víi môc ®Ých ng¨n ngõa h háng èng
do çc mãc neo cña tµu, bÌ. Trong çc trêng hîp ®Æc biÖt cho phÐp l¾p ®Æt ®êng èng vît
chíng ng¹i níc trªn ®¸y níc.
ChiÒu réng hµo díi níc ë phÝa díi B ®îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc:
B = Dn + a(n-1) + 2b (2.16)
83
Trong ®ã D- ®êng kÝnh bªn ngoµi cña èng lång; n- sè èng l¾p ®Æt trong mét hµo; a vµ b-
t¬ng øng lµ kho¶ng çch gi÷a çc èng th«ng thuû vµ gi÷a çc èng vµ ®¸y m¸i dèc.
§é nghiªng m¸i dèc lÊy theo XNIP III-D.10-62 phô thuéc vµo lo¹i ®Êt ®µo. Khi ®µo ®Êt
b»ng m« t¬ thuû lùc, trong tÊt c¶ çc trêng hîp ®é nghiªng m¸i dèc lÊy kh«ng nhá h¬n 1:2,5.
§é s©u dù kiÕn vµ chiÒu réng cña hµo x¸c ®Þnh theo c«ng thøc (2.16) ®îc ®iÒu chØnh dùa
vµo ph¬ng ph¸p ®µo ®Êt vµ møc ®é cuèn tr«i.
6.2 §µo hµo díi níc.

Çc ph¬ng ph¸p ®µo hµo díi níc phô thuéc vµo ®Þa h×nh vµ cÊu t¹o ®Þa chÊt ®¸y
níc, ®iÒu kiÖn dßng ch¶y cña nã, thêi h¹n vµ khèi lîng c«ng viÖc. Lùa chän ®óng ®¾n ph-
¬ng ph¸p ®µo vµ ph¬ng tiÖn c¬ giíi lµ ®iÒu kiÖn quan träng nhÊt ®Ó thùc hiÖn c«ng viÖc
trong thêi h¹n ng¾n nhÊt víi chi phÝ lao ®éng nhá nhÊt.
Khi c¾t qua l¹ch, s«ng nhá, kªnh cã chiÒu s©u kh«ng lín, hµo ®îc ®µo b»ng m¸y
®µo, s¬ bé ng¨n vÞ trÝ lµm viÖc b»ng çc v¸ch ng¨n vµ t¹m thêi n¾n dßng ch¶y sang con
l¹ch míi. PhÇn ng¨n ®îc lµm kh« b»ng çch b¬m níc vµ tiÕp tôc hót níc trong suèt thêi gian
x©y dùng ®o¹n èng vît. Trong trêng hîp ®ã, tÊt c¶ çc c«ng viÖc vÒ x©y dùng ®êng èng ®-
îc tiÕn hµnh nh trong ®iÒu kiÖn b×nh thêng.
ThiÕt bÞ c¬ giíi th« s¬ nhÊt ®Ó ®µo hµo díi níc lµ thiÕt bÞ c¹p - d©y.ThiÕt bÞ c¹p
cã thÓ ®µo tÊt c¶ çc lo¹i ®Êt, bao gåm c¶ ®¸ xèp, trªn s«ng chiÒu réng tíi 200m víi tèc ®é
dßng ch¶y cña níc tíi 2,5m/gi©y. ChiÒu réng hµo ®µo b»ng thiÕt bÞ c¹p ®îc x¸c ®Þnh b»ng
kÝch thíc gÇu vµ dao ®éng trong kho¶ng 1  2,5m. Tèc ®é bíc lµm viÖc cña gÇu díi níc
cÇn 0,6  0,7m/gi©y. Tèc ®é gÇu rçng lÊy b»ng 1,5  2 lÇn lín h¬n. §Ó di chuyÓn gÇu c¹p
sö dông têi t¶i hai tang trèng ®iÒu chØnh - b¸nh r¨ng th«ng thêng dÉn ®éng b»ng ®éng c¬
®iÖn hoÆc ®éng c¬ ®èt trong. Còng cã thÓ sö dông têi kÐo c«ng suÊt 4,5T, l¾p r¸p trùc
tiÕp trªn m¸y kÐo C-100, ®ã lµ mét c¬ cÊu cã c«ng suÊt lín, gän nhÑ vµ thuËn tiÖn trong
khai th¸c.
§Ó ®µo hµo trªn s«ng lín cã tµu bÌ qua l¹i cã thÎ sö dông tµu cuèc mét vµ nhiÒu
gÇu. Tuy nhiªn khi sö dông chóng bÞ giíi h¹n do chiÒu s©u h¹ khung kh«ng lín. Ngoµi ra, sö
dông tµu quèc kh«ng thuËn lîi khi ®µo hµo díi níc t¹i çc tuyÕn gÇn bê cã b·i båi, n¬i ®Ó di
chuyÓn b¶n th©n m¸y cuèc ph¶i ®µo réng thªm tuyÕn. Tµu cuèc nhiÒu gÇu c«ng suÊt lín
cho phÐp ®µo ®êng hµo díi níc trong thê gian rÊt ng¾n. Tµu cuèc 1 gÇu cã dung tÝch tõ
1,5  5m3 ®îc trang bÞ ®Ó ®µo çc ®Êt nÆng vµ ®Êt lÉn ®¸.
§Ó ®µo hµo trªn s«ng tµu bÌ ®i l¹i b»ng ph¬ng ph¸p hót bïn sö dông b¨ng t¶i thuû
lùc, m¸y b¬m ch©n kh«ng vµ m¸y hót bïn.
84
B¨ng t¶i thuû lùc (thiÕt bÞ phun níc) ®îc sö dông víi ®é s©u nguån níc bÊt kú ®Ó
hót bïn, çt vµ ®Êt ¸ çt. ChiÒu cao hót bïn so víi mùc níc lµ 4  6m, cho phÐp chuyÓn ®Êt
®Õn kho¶ng çch kh¸ lín vµ ®æ lªn bê kh«ng cao l¾m. B¨ng t¶i thuû lùc d¹ng ®øng cã ¸p lùc
chuyÓn níc 5 7at khi ®êng kÝnh èng dÉn bïn lµ 100mm cã thÓ x¶ tíi 150m3 bïn trong 1 giê
víi lîng ®Êt trong ®ã chiÕm 10%.
M¸y b¬m ch©n kh«ng ®îc sö dông ®Ó ®µo bïn, çt, ¸ çt, ®Êt sÐt vµ ®Êt sái s¹n
khi chiÒu s©u níc trong s«ng lín h¬n 5m. §é cao n©ng bïn so víi mùc níc lµ 1  1,5m, v×
vËy ®Êt ®µo ®îc x¶ vµo níc thÊp h¬n dßng ch¶y cña s«ng. Sö dông b¬m ch©n kh«ng chØ
hîp lý khi khèi lîng c«ng t¸c nhá vµ khi cÇn lµm s¹ch ®¸y hµo.
M¸y hót bïn lµ b¬m ly t©m chuyªn dïng ®Æt trªn phao dïng ®Ó b¬m níc lÉn ®Êt.
§Êt lÉn níc hót b»ng b¬m qua bÇu h¹ xuèng hµo cÇn ®µo vµ theo ®êng èng ¸p lùc chuyÒn
®Õn vÞ trÝ chÊt ®èng. N¨ng suÊt b¬m theo ®Êt vµo kho¶ng 25  400 m3/giê vµ cao h¬n.
M¸y b¬m c«ng suÊt lín ®îc trang bÞ bé xíi vµ cã thÓ ®µo ®Êt chÆt. ChiÒu cao hót cña m¸y
b¬m nhá vµo kho¶ng 3,5  4m, cßn m¸y c«ng suÊt lín lªn tíi 10m. Sö dông b¬m hót bïn hîp lý
khi khèi lîng ®Êt lín.
§µo ®Êt ®êng hµo díi níc cã ®îc thùc hiÖn b»ng ph¬ng ph¸p xãi ®Êt nhê sóng phun
thuû lùc. Dßng níc do b¬m ly t©m ®Æt trªn phao hoÆc trªn tµu t¹o nªn xãi ®îc tÊt c¶ çc lo¹i
®Êt kÓ c¶ ®¸ mÒm rêi r¹c. Khi chÝ níc kh«ng lín (tíi 100 m3/giê) vµ ¸p lùc tíi 6 at viÖc xãi
®Êt do thî lÆn thùc hiÖn. §é s©u hµo khi ®ã kh«ng lín h¬n 0,75  1m. Khi cÇn xãi hµo s©u
h¬n ®Êt ®îc ®µo theo tõng líp. ThiÕt bÞ nh vËy ®îc sö dông trªn nh÷ng ®êng vît kh«ng lín
l¾m. Trªn nh÷ng ®êng vît lín sö dông sóng phun c«ng suÊt lín nh УПГМ - 360. HIÖu qu¶ sö
dông sóng phun thuû lùc cao h¬n khi tèc ®é dßng ch¶y trªn s«ng lín t¹o nªn kh¶ n¨ng xãi ®Êt
cao h¬n.
Trong nhiÒu trêng hîp ®êng hµo ®Ó ®Æt èng dÉn níc trong ®Êt çt ë ®¸y s«ng cã
thÓ ®îc ®µo sö dông lùc ®éng cña dßng ch¶y. §Ó lµm ®iÒu ®ã, ngang s«ng bè trÝ tÊm
ch¾n gç g¾n trªn çc cäc. Gi÷ phÇn díi cña tÊm ch¾n vµ ®¸y s«ng ®Ó l¹i khe hë 30  40cm.
Níc ch¶y qua díi tÊm ch¾n víi tèc ®é lín lµm xãi ®Êt t¹o nªn ®êng hµo. Theo tiÕn tr×nh xãi
®Êt tÊm chÆn h¹ xuèng s©u h¬n.
Trong ®¸, ®Ó x©y dùng ®êng hµo trong lßng s«ng sö dông ph¬ng ph¸p næ m×n.
6.3 L¾p ®Æt èng díi níc.

Khi thiÕt kÕ ®êng vît díi níc cÇn lùa chän ph¬ng ph¸p l¾p ®Æt ®êng èng díi níc
hîp lý nhÊt cho ®iÒu kiÖn cô thÓ còng nh thêi gian tèt nhÊt cho viÖc thi c«ng.
Lùa chän ph¬ng ph¸p l¾p ®Æt èng phô thuéc nhiÒu vµo ®é mÒm cña ®êng èng,
nghÜa lµ kh¶ n¨ng uèn cña nã trong thêi gian thi c«ng mµ kh«ng gi¶m ®é bÒn. §êng èng
85
®êng kÝnh tíi 400mm cã çc mèi nèi hµn cã ®é mÒm ®ñ dïng. Khi ®êng kÝnh èng lín
h¬n ®é cøng cña nã t¨ng lªn. Trong trêng hîp ®ã, nã cã thÓ ®îc l¾p ®Æt b»ng ph¬ng
ph¸p h¹ tù do kÕt hîp t¨ng dÇn çc côm hoÆc nh¸nh trªn mÆt níc vµ b»ng ph¬ng ph¸p h¹
tù do kÕt hîp b¬m níc.
L¾p ®Æt ®êng èng b»ng ph¬ng ph¸p kÐo trªn ®¸y chØ hîp lý ®èi víi ®êng èng ®-
êng kÝnh tíi 700mm v× khi ®êng kÝnh lín yªu cÇu nhiÒu ph¬ng tiÖn gia t¶i hoÆc çc
c¬ cÊu dì phao. Ph¬ng ph¸p nµy ®îc sö dông khi cã ®Þa h×nh ®¸y ®êng hµo b»ng
ph¼ng vµ tuyÕn gÇn bê trªn ®ã bè trÝ c«ng trêng x©y dùng. L¾p ®Æt èng ®îc b¾t
®Çu b»ng viÖc x©y dùng ®êng ray hÑp trong tuyÕn vît trªn bê vµ c¹nh nã bè trÝ gi¸ l¾p
ghÐp. §êng ray cÇn cã chiÒu dµi b»ng chiÒu dµi ®êng èng vµ ®é dèc vÒ híng níc b»ng
0,001  0,005. §êng èng ®îc ®Æt vµo gi¸ l¾p ghÐp trªn xe têi ®êng ray, kho¶ng çch l
gi÷a chóng (theo m) ®îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc:
W
l= , (2.17)
kq
trong ®ã  - øng suÊt chÞu uèn cho phÐp ®èi víi èng thÐp b»ng 1.000 kG/cm2
 (D 4  d 4 )
W - m«men kh¸ng tiÕt diÖn èng (cm3), b»ng (ë ®©y D- ®êng
32 D
kÝnh bªn ngoµi èng; d - ®êng kÝnh bªn trong èng); k- hÖ sè m«men gèi dÇm nhiÒu
nhÞp phô thuéc vµo sè lîng gèi cã gi¸ trÞ tõ 0,1  0,125; q (kg) - träng lîng 1m dµi èng cã
líp çch ly trong kh«ng khÝ. Khi chiÒu dµi bã èng tíi 200m, ®êng ray hÑp cã thÓ ®îc
thay thÕ b»ng gi¸ con l¨n hoÆc b»ng m¸ng vËn chuyÓn. §Ó ng¨n ngõa ®êng èng bÞ bÈn
vµ gi¶m nhÑ viÖc kÐo nã, çc ®Çu cuèi cña chïm èng ®îc bÞt kÝn. Trªn ®Çu cuèi tiÕp
xóc víi níc hµn kÝn b»ng nót h×nh c«n, nã ®ång thêi lµ ®Çu ®Ó neo çp kÐo. Çp kÐo
®îc l¾p ®Æt theo trôc èng trªn ®¸y ®êng hµo ®· ®µo díi níc vµ ®îc g¾n trªn tang trèng
cña têi kÐo hoÆc trªn m¸y kÐo n»m trªn bê ®èi diÖn hoÆc cã thÓ trªn tµu lai d¾t. Tèc
®é chuyÓn ®éng cña chïm èng theo tuyÕn h¹ vµ theo ®¸y ®êng hµo tõ 5  10 m/phót. §-
êng èng ®îc kÐo cÇn cã ®é dù tr÷ næi ©m:
q’< P (2.18)
trong ®ã q’ (kg) - träng lîng tÝnh to¸n cña níc, tho¸t ra tõ 1m dµi èng, hoÆc lùc ®Èy cña
níc trªn 1m dµi ®êng èng.
P (kg) - Träng lîng tÝnh to¸n 1m dµi èng cã líp çch lyvµ èng lång trong kh«ng khÝ.
§êng èng ®êng kÝnh lín h¬n 250mm cã ®é næi d¬ng vµ yªu cÇu gia t¶i c©n b»ng
bæ sung.
Khi x©y dùng ®êng èng vît díi níc qua ao, vÞnh vµ vïng níc kh¸c cã ®é dµi lín th-
êng hay sö dông ph¬ng ph¸p l¾p ®Æt ®êng èng h¹ tù do kÕt hîp t¨ng dÇn chiÒu dµi côm
86
èng trªn níc. Côm ®êng èng chiÒu dµi 24, 36, 48m vµ lín h¬n ®· gia c«ng trªn bê ®îc
chuyÓn xuèng xµ lan - m¸y l¾p ®Æt èng vµ ®îc chuyÓn ®Õn sµn tµu næi, n¬i côm èng
®· h¹ tríc ®ã ®îc hµn víi côm míi chuyÓn ®Õn, kiÓm tra chÊt lîng hµn vµ líp çch níc.
ChiÒu s©u l¾p ®Æt lín nhÊt b»ng ph¬ng ph¸p ®ã ®îc x¸c ®Þnh b»ng øng suÊt xuÊt
hiÖn trong èng t¹i vÞ trÝ uèn khi h¹ chóng. Gãc nghiªng cña cÇu xµ lan l¾p ®Æt cÇn t-
¬ng øng víi gãc nghiªng ®êng èng t¹i ®iÓm kÕt nèi víi cÇu xµ lan. Cuèi nh¸nh ®Çu tiªn,
bÞt b»ng nót kÝn tiÕn hµnh g¾n víi ®iÓm liªn kÕt chÕt trong ®êng hµo trªn bê. §Çu kia
cña nh¸nh g¾n trong bé kÑp cña xµ lan lÊp ®Æt ®îc hµn víi côm thø 2, sau ®ã xµ lan di
chuyÓn theo híng tuyÕn vît tªn chiÒu dµi côm èng vµ nh vËy tiÕp tôc ®Õn khi kÕt thóc
c«ng viÖc. Khi cã ®é s©u lín vµ do ®ã t¹o nªn nhÞp treo lín, côm èng l¾p ®Æt ®îc gi÷
b»ng phao vµ theo tiÕn tr×nh di chuyÓn cña xµ lan vµ h¹ chïm èng phao ®îc dì ra. Khi
®é næi d¬ng, chïm èng tõ phÝa bê ®îc ®æ níc vµo. Ph¬ng ph¸p nµy trong thêi gian gÇn
®©y®îc øng dông réng r·i ë níc ngoµi khi l¾p ®Æt èng díi biÓn.
Trong thùc tÕ x©y dùng ®êng èng vît díi níc ë trong níc còng sö dông ph¬ng ph¸p h¹
tù do kÕt hîp b¬m níc vµo. Ph¬ng ph¸p ®ã phï hîp cho viÖc l¾p ®Æt ®êng èng trong
®Þa h×nh bÊt kú cña tuyÕn vît díi níc. Trong kho¶ng réng ®êng kÝnh èng vµ khi ®é
s©u lßng s«ng tµu bÌ ®i l¹i víi tèc ®é dßng ch¶y kh«ng lín h¬n 2m/gi©y. Khi l¾p ®Æt
®êng èng b»ng ph¬ng ph¸p nµy nªn sö dông s¬ ®å c«ng nghÖ thi c«ng sau ®©y. Trªn gi¸
l¾p r¸p bè trÝ däc mÐp níc tiÕn hµnh l¾p r¸p chïm èng. ë phÝa ®Çu chïm hµn van kho¸
®êng kÝnh 100  150mm ®Ó chuyÒn níc vµ van kho¸ ®êng kÝnh 50mm ®Ó tho¸t
kh«ng khÝ. Trªn ®Çu kia cña ®êng èng, van kho¸ ®êng kÝnh 50mm ®îc hµn vµo nót
bÞt ®Ó tho¸t kh«ng khÝ. Chïm èng ®· ®îc chuÈn bÞ ®îc h¹ tõ gi¸ l¾p ghÐp lªn mÆt níc
vµ ®îc chuyÓn vµo tuyÕn ®Þnh híng trªn ®êng hµo cã sù ®iÒu chØnh tiÕp theo. Khi
®é s©u nhá, vÞ trÝ ®êng èng ®îc g¾n b»ng çc cäc ®ãng; khi ®é s©u lín - nhê d©y çp
kÐo c¨ng g¾n trªn çc ph¬ng tiÖn næi hoÆc trªn çc mãc bè trÝ cao h¬n tuyÕn ®Þnh h-
íng. Sau ®ã tiÕn hµnh b¬m níc vµo ®Çu ®êng èng. Díi t¸c ®éng cña träng lîng níc, cuèi
®êng èng bÞ uèn theo mÆt ph¼ng ®øng vµ dÇn dÇn h¹ xuèng ®¸y hµo. Theo tiÕn tr×nh
b¬m níc vµo ®êng èng, ®é vâng èng vµ chiÒu dµi ®o¹n n»m trªn ®¸y hµo t¨ng lªn. Khi
®ã cÇn theo dâi sao cho trong ®êng èng kh«ng t¹o nªn bong bãng khÝ.
Sau khi h¹ ®êng èng xuèng ®¸y hµo díi níc, thî lÆn kiÓm tra ®é chÝnh x¸c cña
viÖc l¾p ®Æt vµ sau ®ã tiÕn hµnh thö thuû lùc l¹i cho ®êng èng.
§Ó lÊp ®Êt cho ®êng èng díi níc sö dông tµu hót bïn hoÆc tµu cuèc, nÕu chóng ®·
®îc sö dông ®Ó ®µo hµo; ®Ó lÊp ®Êt cã thÓ sö dông m¸y hót bïn thuû lùc ®îc thî lÆn
®iÒu khiÓn díi níc. §Ó b¶o vÖ ®êng èng ®· l¾p ®Æt tr¸nh khái çc mãc neo tµu ®«i khi
chóng ®îc ®¾p b»ng ®¸.
87
TuyÕn èng ®Æt trªn ®¸y s«ng kh«ng cã hµo ®îc g¾n b»ng çc mãc.
TuyÕn ®êng èng vît díi níc trªn çc s«ng tµu bÌ qua l¹i, sau khi kÕt thóc x©y dùng
cÇn ®îc ®¸nh dÊu b»ng çc tÝn hiÖu mÉu quy ®Þnh.
Ch¬ng Iv - an toµn lao ®éng

1. Kü thuËt an toµn khi ®µo ®Êt.
Khi ®µo hµo vµ lÊp ®Êt cÇn tuyÖt ®èi tu©n thñ çc nguyªn t¾c ®· nªu ra vÒ an
toµn lao ®éng.
Tríc khi ®µo hµo cÇn x¸c ®Þnh chÝnh x¸c vÞ trÝ tuyÕn èng c¾t qua m¹ng kü thuËt
vµ c«ng tr×nh ngÇm hiÖn cã. Víi môc ®Ých ®ã cÇn míi ®¹i diÖn tæ chøc khai th¸c m¹ng vµ
c«ng tr×nh ngÇm ®Õn hiÖn trêng. Khi ph¸t hiÖn çp hoÆc m¹ng kü thuËt, c«ng tr×nh
ngÇm, c«ng t¸c ®µo hµo cha thÓ b¾t cho tíi khi cha gi¶i thÝch ®îc kh¶ n¨ng tiÕn hµnh
®µo ®Êt qua khu vùc ®ã.
C«ng t¸c ®µo ®Êt trong vïng m¹ng kü thuËt hiÖn cã chØ cho phÐp khi cã v¨n b¶n
tho¶ thuËn cña çc tæ chøc qu¶n lý vµ khai th¸c m¹ng ®ã vµ ®îc tiÕn hµnh díi sù chØ dÉn
cña çn bé kü thuËt hoÆc chØ huy c«ng trêng cã sù tham gia cña ®¹i diÖn tæ chøc quan
t©m. GÇn m¹ng ngÇm hiÖn cã (çp cã hiÖu ®iÖn thÕ, ®êng èng cã ¸p v.v.) ng¨n cÊm sö
dông thiÕt bÞ vµ çc c¬ cÊu va ®Ëp. §Êt ë ®©y chØ ®îc ®µo b»ng thñ c«ng (b»ng xÎng).
Khi ®µo hµo trªn phè, trªn çc tuyÕn xe ch¹y vµ çc qu¶ng trêng cã nhiÒu ngêi vµ
ph¬ng tiÖn giao th«ng qua l¹i, vÞ trÝ thi c«ng cÇn ph¶i rµo ng¨n cÈn thËn, thêi gian buæi tèi
ph¶i cã chiÕu s¸ng. Trªn hµng rµo cÇn cã tÝn hiÖu vµ ch÷ c¶nh b¸o (buæi tèi tÝn hiÖu
chiÕu s¸ng mµu ®á).
§êng hµo vµ hè ®µo trong giíi h¹n c«ng trêng x©y dùng cÇn cã ®êng vît (cÇu)
ch¾c ch¾n cã lan can t¹i nh÷ng vÞ trÝ nhÊt ®Þnh. §Ó h¹ c«ng nh©n xuèng hµo cÇn bè trÝ
thang d©y chiÒu réng Ýt nhÊt lµ 0,75m cã ch¾n b¶o vÖ hoÆc bËc thang. CÊm chuyÓn
c«ng nh©n xuèng hµo theo çc thanh chèng ngang.
CÊm ®µo hµo b»ng ph¬ng ph¸p ®µo hµm Õch. Khi t¹o nªn “m¸i ®ua” cña ®Êt trªn
hµnh hµo, c«ng nh©n cÇn nhanh chãng tho¸t ra tõ vÞ trÝ nguy hiÓm, sau ®ã “m¸i ®ua”cÇn
®îc ph¸ bá vµ hãt ®Êt khái hµo.
CÊm nÐm vËt liÖu xuèng hµo vµ hè ®µo. Chóng cÇn ®îc h¹ theo m¸ng vËn
chuyÓn t¹i nh÷ng vÞ trÝ chuyªn dïng giµnh riªng. Nh÷ngvÞ trÝ ®ã cÇn cã rµo ng¨n.
VÊn ®Ò vÒ m¸i ®é dèc ta luy, nÕu ®êng hµo ®îc ®µo kh«ng gia cêng, còng nh vÒ
viÖc bè trÝ gia cêng vµ chñng lo¹i cña chóng ®îc gi¶i quyÕt t¬ng øng víi çc yªu cÇu kü
thuËt an toµn ®èi víi çc lo¹i ®Êt kh¸c nhau, ®Æc ®iÓm ph©n tÇng cña chóng, ®é Èm,
®iÒu kiÖn thi c«ng v.v.
88
Khi thùc hiÖn c«ng t¸c trong hµo kh«ng cã gia cêng, çn bé kü thuËt vµ chØ huy
c«ng trêng cÇn tiÕn hµnh theo dâi liªn tôc vÒ tr¹ng th¸i m¸i dèc trong toµn bé thêi gian ta luy
tån t¹i. Ng¨n cÊm bè trÝ ®Êt ®µo, vËt liÖu x©y dùng, m¸y mãc thiÕt bÞ trªn mÐp hµo trong
giíi h¹n l¨ng trô trît cña ®Êt.
Khi xuÊt hiÖn vÕt nøt trªn m¸i dèc cÇn nhanh chãng s¬ t¸n c«ng nh©n khái vÞ trÝ
nguy hiÓm vµ cã biÖn ph¸p chèng s¹t lë ®Êt.
§Ó gia cêng thµnh hµo cÇn sö dông çc chi tiÕt gia cêng ®· qua kiÓm tra. Çc tÊm
gia cêng phÝa trªn cÇn ®ua lªn phÝa trªn mÐp hµo Ýt nhÊt 15cm. HÖ gia cêng cÇn l¾p
®Æt vµ dì trong çc ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o ®é æn ®Þnh cña ®Êt trong toµn bé qu¸ tr×nh ®µo
®Êt. T¹i nh÷ng vÞ trÝ hè ®µo tiÕp gi¸p víi hµo ®· ®¾p tríc ®ã hoÆc hè ®µo, hÖ gia cêng
®îc theo dâi cÇn ®îc t¨ng cêng. Çn bé kü thuËt vµ chØ huy c«ng trêng mçi ca cã tr¸ch
nhiÖm kiÓm tra tr¹ng th¸i hÖ gia cêng ®êng hµo vµ nhanh chãng kh¾c phôc nh÷ng thiÕu sãt
ph¸t hiÖn ®îc.
Khi th¸o dì hÖ gia cêng b¾t buéc çn bé kü thuËt vµ chØ huy c«ng trêng ph¶i cã
mÆt. Trong çc ®Êt no níc (çt ch¶y), hÖ gia cêng cÇn ®Ó l¹i tõng phÇn hoÆc toµn bé
trong ®Êt. Còng cÇn ®Ó l¹i gia cêng trong ®Êt nÕu khi th¸o chóng g©y nguy c¬ cho c«ng
nh©n vµ c«ng tr×nh xung quanh.
Khi ®µo ®Êt b»ng m¸y ®µo, cÊm ®Õn gÇn g¬ng ®µo phÝa trªn trong giíi h¹n l¨ng
thÓ trît còng nh cã mÆt ë khu vùc ho¹t ®éng cña cÇn m¸y ®µo. Khi lµm viÖc vµo ca tèi
vïng ®µo ®Êt vµ ®Æc biÖt lµ vïng m¸y ®µo ho¹t ®éng cÇn ®îc chiÕu s¸ng. Khi ph¸t hiÖn
trong hµo cã khÝ, cÇn nhanh chãng dõng lµm viÖc, c«ng nh©n ph¶i s¬ t¸n vµ mêi ®¹i diÖn
®¬n vÞ khai th¸c khÝ ®èt ®Õn. C«ng viÖc t¹i nh÷ng vÞ trÝ nh vËy chØ cã thÓ b¾t ®Çu l¹i
sau khi x¶ khÝ khái ®êng hµo vµ lo¹i trï nguyªn nh©n xuÊt hiÖn khÝ.
Tr¸ch nhiÖm c¬ b¶n vÒ viÖc thùc hiÖn nh÷ng biÖn ph¸p an toµn lao ®éng vµ an
toµn kü thuËt lµ thuéc vÒ chØ huy cung ®o¹n, ®èc c«ng c«ng trêng vµ çn bé kü thuËt.
ChØ huy cung ®o¹n vµ ®èc c«ng c«ng trêng cã tr¸ch nhiÖm theo dâi cã hÖ thèng
t×nh tr¹ng thiÕt bÞ vµ m¸y mãc, hµng rµo vµ lan can còng nh ®é s¹ch sÏ gän gµng cña c«ng
trêng, chç lµm viÖc cña c«ng nh©n, lèi ®i bé vµ ®êng xe ch¹y. Hä cÇn ph¶i gi¸m s¸t liªn tôc
sù khai th¸c m¸y mãc thiÕt bÞ, tr¹m b¬m, çc ph¬ng tiÖn giao th«ng v.v. ®¶m b¶o gi¸o dôc
c«ng nh©n thùc hiÖn çc biÖn ph¸p an toµn, chØ dÉn cho c«ng nh©n vÒ kü thuËt an toµn
trªn çc vÞ trÝ lµm viÖc, kiÓm so¸t viÖc øng dông vµ sö dông ®óng ®¾n quÇn ¸o b¶o hé
lao ®éng, ®¶m b¶o çc vÞ trÝ lµm viÖc cã hµng ch÷ hoÆc biÓn c¶nh b¸o.
Çn bé kü thuËt c«ng trêng chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ viÖc thùc hiÖn çc yªu cÇu kü
thuËt an toµn còng nh nh÷ng hËu qu¶ bÊt h¹nh x¶y ra.
89
2. Kü thuËt an toµn khi l¾p ®Æt èng vµ çc cÊu kiÖn kÕt cÊu l¾p ghÐp
Nh÷ng c«ng nh©n (thî m¸y) h¹ chi tiÕt kÕt cÊu l¾p ghÐpvµ èng vµo ®êng hµo cÇn
®îc häc vÒ çc biÖn ph¸p an toµn lao ®éng.
Träng lîng èng hoÆc çc cÊu kiÖn kÕt cÊu l¾p ghÐp h¹ b»ng cÇn cÈu kh«ng ®îc
vît qu¸ søc n©ng cña chóng t¬ng øng víi ®é v¬n cÇn. CÇn cÇu cÇn ®îc trang bÞ tÝn hiÖu
©m thanh. Khi lµm viÖc vµ chuyÓn dÞch cÇn cÈu gÇn tuyÕn ®êng t¶i ®iÖn cÇn tu©n thñ
nh÷ng yªu cÇu sau ®©y:
1- CÇn cÈu kh«ng ®îc phÐp ho¹t ®éng trùc tiÕp díi ®êng d©y t¶i ®iÖn ®ang ho¹t
®éng cã hiÖu ®iÖn thÕ bÊt kú.
2- Kho¶ng çch theo ph¬ng ngang tõ ®iÓm biªn cña t¶i träng khi ®é v¬n cña cÇn cÈu
lín nhÊt tíi ®êng d©y gÇn nhÊt cña tuyÕn ®êng t¶i ®iÖn cÇn Ýt nhÊt:
HiÖu ®iÖn thÕ ®êng d©y t¶i ®iÖn (kv) <1 1  20 35  110 150  220
Kho¶ng çch (m) 1,5 2 4 5.
3- Kho¶ng çch theo chiÒu ®øng gi÷a cÇn cÈu khi ®é v¬n nhá nhÊt vµ ®êng d©y
thÊp nhÊt cÇn kh«ng nhá h¬n:
HiÖu ®iÖn thÕ ®êng d©y t¶i ®iÖn (kv) <1 1  20 35  220
Kho¶ng çch (m) 1 1,5 2,5
Sù lµm viÖc vµ di chuyÓn cÇn cÈu gÇn ®êng d©y t¶i ®iÖn ®îc tiÕn hµnh díi sù
chØ dÉn trùc tiÕp cña chØ huy c«ng trêng hoÆc çn bé kü thuËt.
ViÖc n©ng vµ h¹ vËt liÖu trong thêi gian di chuyÓn cÇn cÈu còng nh di chuyÓn
cÇn cÈu cã hµng trªn mãc cÈu lµ tuyÖt ®èi cÊm.
H¹ èng vµ çc kÕt cÊu l¾p ghÐp vµo ®êng hµo cÇn ph¶i nhÑ nhµng, kh«ng ®îc
giËt côc. Trong ®ã cÇn sö dông çp, xÝch hoÆc nh÷ng c¬ cÊu liªn kÕt chuyªn dïng. TÊt c¶
nh÷ng c¬ cÊu phô trî ph¶i cã chøng chØ cña nhµ m¸y- s¶n xuÊt.
D©y ch·o vµ xÝch tríc khi sö dông vµ sau ®ã Ýt nhÊt 1 lÇn trong nöa n¨m ph¶i ®îc
thö nghÞªm díi t¶i träng cao gÊp ®«i t¶i träng n©ng tiªu chuÈn. Søc n©ng vµ thêi gian thö
nghiÖm ph¶i ®îc chØ dÉn trªn thÎ hµng g¾n víi chóng.
Ngoµi viÖc thö nghiÖm theo chu kú, d©y çp vµ xÝch cÇn ®îc ngêi cã tr¸ch nhiÖm
kiÓm tra theo chu kú 10 ngµy 1 lÇn. KÕt qu¶ kiÓm tra ®îc ®a vµ sæ s¸ch theo dâi. Sè liÖu
cho sù phÕ th¶i cña çp thÐp cho trong b¶ng 2.23.
Khi h háng hoÆc rØ ®¹t ®Õn 40% vµ lín h¬n ®êng kÝnh d©y ban ®Çu còng nh
khi ph¸t hiÖn sîi çp ®øt cÇn ph¶i lo¹i bá.
Trong thêi ®iÓm h¹ èng hoÆc cÊu kiÖn kÕt cÊu l¾p ghÐp vµo hµo t¹i vÞ trÝ l¾p
®Æt chóng kh«ng ®îc ®Ó c«ng nh©n cã mÆt ë ®ã. Tíi gÇn èng chØ cho phÐp khi èng ®îc
90
gi÷ ë vÞ trÝ æn ®Þnh trªn ®¸y hµo. N©ng l¹i èng khi l¾p ®Æt chóng cho phÐp ®Õn chiÒu
cao kh«ng lín h¬n 0,5m, trong ®ã c«ng nh©n cÇn ph¶i tr¸nh vµo vÞ trÝ an toµn.
B¶ng 2.23. Sè liÖu cho sù phÕ th¶i cña çp thÐp
D©y çp cã 1 lâi Çp bÖn Sè lîng sîi bÞ ®øt trªn chiÒu dµi 1 bíc bÖn
giíi h¹n (sîi háng) khi tû lÖ D: d ®óng vµ hÖ sã dù
tr÷ ban ®Çu
Tíi 6 > 6 tíi 7 Lín h¬n 7
6x9 = 114 Ch÷ thËp 12 14 16
Mét phÝa 6 7 8
6x37 = 222 Ch÷ thËp 22 26 30
Mét phÝa 11 13 15
6x61 = 366 Ch÷ thËp 36 38 40
Mét phÝa 18 19 20
18x19 = 342 Ch÷ thËp 36 38 40
Mét phÝa 18 19 20
Ghi chó D- ®êng kÝnh tang trèng; d- ®êng kÝnh çp theo mm
Ch¬ng v - nghiÖm thu b¶o hµnh & qu¶n lý khai th¸c

1. Tµi liÖu thiÕt kÕ kü thuËt, kiÓm so¸t thi c«ng theo thiÕt kÕ.
1.1 Çc nguyªn t¾c chung
Tµi liÖu thiÕt kÕ - dù to¸n x©y dùng m¹ng ngÇm c«ng n¨ng kh¸c nhau ®îc so¹n
th¶o trªn c¬ së nhiÖm vô thiÕt kÕ t¬ng øng víi yªu cÇu tiªu chuÈn hiÖn hµnh “Tiªu
chuÈn vµ nguyªn t¾c x©y dùng”, çc “chØ dÉn vÒ thµnh lËp tiÕt kÕ vµ dù to¸n vÒ x©y
dùng c«ng tr×nh d©n dông vµ c«ng nghiÖp” “ çc chØ dÉn vÒ kh¶o s¸t kü thuËt ®èi víi
x©y dùng ®« thÞ vµ n«ng th«n”, “ çc chØ dÉn vÒ tr×nh tù thµnh lËp vµ phª duyÖt ®å
¸n tæ chøc x©y dùng vµ ®å ¸n thi c«ng” ®· ®îc cÊp cã thÈm quyÒn phª duyÖt.
Çc ®å ¸n vÒ l¾p ®Æt vµ c¶i t¹o m¹ng vµ ®êng èng ngÇm (kh«ng phô thuéc vµo
ph¬ng ph¸p thi c«ng - ®µo lé thiªn hay ngÇm) cÇn ph¶i tho¶ thuËn víi c¬ quan giao
nhiÖm vô thiÕt kÕ - chñ ®Çu t, ®¬n vÞ sau ®ã phª duyÖt hå s¬ thiÕt kÕ - dù to¸n còng
nh víi çc Phßng, Ban qu¶n lý m¹ng ngÇm hoÆc c«ng tr×nh ngÇm thuéc chÝnh quyÒn
thµnh phè. Thêi h¹n tho¶ thuËn ®å ¸n phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ vµ kh«ng ®îc qu¸
91
thêi gian quy ®Þnh trong çc nghÞ ®Þnh cña ChÝnh phñ. Sù thay ®æi bÊt kú nµo cña
tuyÕn m¹ng ngÇm ®· tho¶ thuËn chØ cã thÓ khi ®îc phÐp cña bé phËn qu¶n lý m¹ng kü
thuËt hoÆc c«ng tr×nh ngÇm thuéc chÝnh quyÒn thµnh phè. X©y dùng míi hoÆc thay
®æi tõng phÇn m¹ng ngÇm t¹i çc qu¶ng trêng, çc tuyÕn xe ch¹y, çc khu d©n c, çc khu
nhµ ë t nh©n, çc xÝ nghÖp vµ çc tæ chøc chØ ®îc thùc hiÖn theo ®å ¸n ®· ®îc phª
duyÖt vµ ®· ®îc tho¶ thuËn víi çc tæ chøc liªn quan, khi cã v¨n b¶n quyÕt ®Þnh (chÝnh
thøc) ®îc phÐp thi c«ng do çc tæ chøc cã thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh.
§Ó nhËn ®îc giÊy phÐp x©y dùng, tæ chøc x©y l¾p cÇn tr×nh bµy mÆt b»ng
tuyÕn ®· tho¶ thuËn vµ phª duyÖt, ®«i khi (khi x©y dùng trong çc ®iÒu kiÖn phøc t¹p)
c¶ s¬ ®å tæ chøc x©y dùng. Trong giÊy phÐp giao cho tæ chøc x©y dùng ®îc nªu râ tªn
c«ng tr×nh vµ khèi lîng c«ng t¸c, tr×nh tù vµ thêi h¹n thi c«ng, tªn tuæi vµ chøc vô ngêi cã
tr¸ch nhiÖm (ChØ huy c«ng trêng, ®éi trëng) trong viÖc thi c«ng, tæ chøc cã tr¸ch nhiÖm
kh«i phôc l¹i nÒn ¸o ®êng.
1.2 KiÓm so¸t thi c«ng theo thiÕt kÕ.

Tríc khi b¾t ®Çu c«ng viÖc trªn c«ng trêng, ®¬n vÞ x©y dùng cÇn mêi ®¹i diÖn
chñ ®Çu t vµ tÊt c¶ çc tæ chøc cã liªn quan ®Õn c«ng trêng. VÞ trÝ çc m¹ng ngÇm
n»m gÇn tuyÕn x©y dùng hoÆc c¾t qua nã vµ çc ®iÒu kiÖn thi c«ng ®îc chÝnh x¸c
ho¸ cïng çc ®¹i diÖn çc tæ chøc cã liªn quan. Bªn c¹nh ®ã, tæ chøc thi c«ng cÇn ph¶i b¸o
cho chñ ®Çu t vµ çc tæ chøc kh¸c vÒ thêi ®iÓm b¾t ®Çu thi c«ng trªn c«ng trêng ®Ó
gi¸m s¸t thi c«ng vµ gi÷ g×n çc m¹ng vµ c«ng tr×nh ngÇm l©n cËn.
Khi x©y dùng m¹ng ngÇm còng nh khi x©y dùng c«ng tr×nh bÊt kú, ®Çu tiªn ph¶i
thùc hiÖn çc c«ng viÖc chuÈn bÞ. Trong thêi gian chuÈn bÞ tiÕn hµnh ®Þnh vÞ vµ g¾n
tuyÕn trªn mÆt b»ng vµ chuÈn bÞ mÆt b»ng khu vùc x©y dùng. TuyÕn g¾n trªn mÆt
b»ng ®îc chuyÓn cho c«ng nh©n theo biªn b¶n, trong ®ã chØ râ thêi gian hoµn thµnh vµ
bµn giao tuyÕn, chiÒu dµi cña nã vµ sè lîng hè ga. Trªn mÆt bªn kia cña biªn b¶n cã b¶n
vÏ ph¸c thÓ hiÖn tuyÕn, ký hiÖu gãc xoay vµ chØ dÉn kho¶ng çch gi÷a çc hè ga. Trong
mét sè trêng hîp, nhËn ®îc hå s¬ thiÕt kÕ, ®¬n vÞ x©y dùng tù ®Þnh vÞ tuyÕn trªn
mÆt b»ng.
Trong toµn bé thêi gian x©y dùng, ®¬n vÞ khai th¸c tiÕn hµnh kiÓm so¸t (gi¸m s¸t
kü thuËt) vÒ qu¸ tr×nh x©y dùng, kiÓm tra ®é chÝnh x¸c l¾p ®Æt èng trªn mÆt b»ng
vµ mÆt ®øng, chÊt lîng mèi nèi, ®é tin cËy cña nÒn díi ®êng èng v.v. Sau ®ã cho phÐp
lÊp ®Êt phÇn ®· kiÓm tra vµ toµn bé tuyÕn èng (thµnh lËp biªn b¶n vÒ çc phÇn ch«n
ngÇm cña c«ng tr×nh).
92
Sau khi hoµn thµnh tÊt c¶ çc c«ng viÖc trªn c«ng trêng - l¾p ®Æt m¹ng ngÇm,
x©y dùng giÕng th¨m, hè ga, çc lç cöa vµ n¾p, san nÒn trªn ®êng hµo, vÖ sinh khu vùc
tuyÕn - ®¬n vÞ x©y dùng cÇn khÈn tr¬ng bµn giao m¹ng ngÇm cho çc tæ chøc khai
th¸c m¹ng.
2. Bµn giao vµ nghiÖm thu m¹ng ngÇm ®a vµo khai th¸c

2.1 Thö thuû lùc vµ khÝ nÐn cho ®êng èng.
Tríc khi bµn giao ®êng èng ¸p lùc vµ kh«ng ¸p vµo khai th¸c, tiÕn hµnh thö thuû lùc
vµ khÝ nÐn ®Ó kiÓm tra ®é bÒn vµ ®é kÝn cña chóng. Thö nghiÖm ®êng èng cÇn ®îc
tiÕn hµnh tu©n thñ chÆt chÏ çc nguyªn t¾c kü thuËt an toµn. Thö nghiÖm ®êng èng ¸p lùc
®Æt trong hµo, trong Tuynel ®µo lé thiªn vµ trong çc kªnh tiÕn hµnh 2 lÇn:
1. Thö s¬ bé (thö ®é bÒn) tõng ®o¹n èng tríc khi lÊp hµo vµ bè trÝ thÐp.
2. Thö cuèi cïng (thö ®é kÝn) sau khi lÊp ®Êt hµo vµ hoµn thiÖn tÊt c¶ çc c«ng viÖc
trªn ®o¹n tuyÕn èng thi c«ng, nhng tríc khi l¾p ®Æt çc ®Çu häng, van an toµn vµ lç th«ng
h¬i, thay vµo vÞ trÝ ®ã, trong qu¸ tr×nh thö bè trÝ nót bÞt.
Trong nh÷ng trêng hîp ®Æc biÖt (l¾p ®Æt tuyÕn èng trong Tuynel kü thuËt ®µo
ngÇm, n¬i cã thÓ kiÓm tra chóng trong qu¸ tr×nh khai th¸c, thi c«ng vµo mïa ®«ng, trong
®iÒu kiÖn chËt chéi cña ®« thÞ v. v. ) thö nghiÖm s¬ bé cã thÓ bá qua. §êng èng thÐp chØ
®îc thö s¬ bé khi kÕt qu¶ kiÓm tra chÊt lîng hµn vµ líp çch ly lµ d¬ng. §o¹n ®êng èng díi
níc ®îc thö nghiÖm 2 lÇn:
1- Trong côm èng sau khi hµn èng.
2- Trªn ®¸y ®êng hµo díi níc tríc khi lÊp ®Êt. Chóng ®îc thö nghiÖm cuèi cïng cïng víi
çc ®o¹n tiÕp cËn víi ®o¹n ngÇm díi níc vµ lÊp hµo.
Khi thö nghiÖm s¬ bé ®¹i diÖn chñ ®Çu t kh«ng b¾t buéc ph¶i cã mÆt, cßn khi
thö nghiÖm cuèi cïng chØ ®îc phÐp khi cã mÆt cña hä.
Thö thuû lùc cho ®êng èng ¸p lùc tiÕn hµnh theo ¸p lùc thö cho trong ®å ¸n thiÕt kÕ dùa vµo
gi¸ trÞ ¸p lùc lµm viÖc (b¶ng 2.29).
§Ó ®¹t ®îc gi¸ trÞ ¸p lùc thö nghiÖm ®· x¸c ®Þnh, ®êng èng thö chÞu lùc nÐn c¬ häc hoÆc
thuû lùc. S¬ bé çc ®Çu cuèi ®êng èng thö ®îc bÞt kÝn. §èi víi ®êng èng thÐp çc ®Çu cuèi
®îc hµn kÝn. §èi víi ®êng èng gang vµ ®êng èng ami¨ng sö dông èng bÞt thÐp cã ®Çu hµn
kÝn. B¶n bÞt kÝn cÇn cã ®é bÒn ®ñ sao cho gi÷ ®îc ¸p lùc níc khi thö nghiÖm ®êng èng.
Gi¸ trÞ ¸p lùc níc cã thÓ x¸c ®Þnh theo c«ng thøc:
D 2
P= p (2.20)
4
Trong ®ã D- ®êng kÝnh bªn trong cña ®êng èng thö , cm; p - ¸p lùc thö, kG/cm2.
93
Theo c«ng thøc ®ã dÔ dµng tÝnh ®îc r»ng, khi thö èng ®êng kÝnh trong lµ
1.200mm chÞu ¸p lùc 15kG/cm2, ¸p lùc lªn b¶n bÞt sÏ kho¶ng 170T, nghÜa lµ cÇn tÊm ch¾n
kh¸ lín.
B¶ng 2.29. Gi¸ trÞ ¸p lùc thö nghiÖm cho ®êng èng ¸p lùc
§êng èng HÖ sè ¸p lùc lµm Gi¸ trÞ ¸p lùc thö nghiÖm

viÖc
ThÐp 1,25 Kh«ng nhá h¬n 10 kG/cm2, vît qu¸ ¸p lùc lµm
viÖc Ýt nhÊt kG/cm2
Gang - ¸p lùc lµm viÖc céng thªm 5 kG/cm2
ThÐp díi níc 2 kh«ng nhá h¬n 10 kG/cm2
BTCT hoÆc ami¨ng - ¸p lùc lµm viÖc céng thªm 3 kG/cm2
Nhùa tæng hîp 1,5 -
§êng èng ®îc thö nghiÖm theo tõng ®o¹n dµi:

§èi vãi èng thÐp … 1km vµ lín h¬n
§èi víi èng gang, BTCT, ami¨ng … kh«ng lín h¬n 1km
§èi víi èng nhùa tæng hîp … kh«ng lín h¬n 0,5km.
H.2.55. S¬ ®å thö thuû lùc cho ®êng èng ¸p lùc
§Ó b¬m níc ®Çy ®o¹n èng, ë phÇn díi cña tÊm bÞt bè trÝ van ®êng kÝnh 25 
100mm; ®Ó x¶ kh«ng khÝ t¹i nh÷ng vÞ trÝ cao h¬n còng nh t¹i çc ®Çu cuèi ®o¹n èng bè
trÝ èng th«ng h¬i ®êng kÝnh 19mm cã th«ng giã. èng th«ng khÝ còng cã thÓ dïng ®Ó l¾p
r¸p ®ång hå ¸p lùc. S¬ ®å thö nghiÖm ®êng èng gang ¸p lùc tr×nh bµy trªn h×nh 2.55. Sau
khi bè trÝ nót bÞt 1, bè trÝ trô vµ lÊp ®Êt theo èng 2, b¬m níc ®Çy èng (kh«ng khÝ trong
thêi gian nµy tho¸t ra qua èng 3).Níc tho¸t ra tõ èng 3 chøng tá níc ®· ®Çy èng. Sau ®ã ®ãng
van th«ng giã 5 vµ më m¸y Ðp thuû lùc 6; ®ãng kho¸ 7 trªn èng 3, më kho¸ 8 c¹nh ®ång hå ¸p
lùc 9 vµ kho¸ 10 dÉn ®Õn m¸y Ðp thuû lùc 6. §ång thêi ®ãng van 11 vµ më van 12 còng nh
van 13 c¹nh ®ång hå ¸p lùc 14. Khi trong ®êng èng thö nghiÖm ®¹t ®îc ¸p lùc thö, van 10
®ãng l¹i vµ tiÕn hµnh quan s¸t viÖc h¹ ¸p lùc trªn ®ång hå ¸p lùc 9 vµ 14.
Khi thö nghiÖm s¬ bé, ®êng èng ®îc gi÷ díi ¸p lùc thö Ýt nhÊt 10  30 phót, sau ®ã
gi¶m tíi ¸p lùc lµm viÖc vµ kiÓm tra ®êng èng.
94
Thö thuû lùc cuèi cïng cho ®êng èng gang, thÐp, ami¨ng vµ nhùa tæng hîp cã thÓ
b¾t ®Çu kh«ng sím h¬n 24 giê sau khi lÊp ®Êt cho èng vµ b¬m níc ®Çy èng, cßn ®èi víi
èng BTCT- kh«ng sím h¬n 72 giê.
§o¹n ®êng èng ®îc coi lµ chÞu ®îc ¸p lùc thö nghiÖm thuû tÜnh, nÕu trong thö
nghiÖm ®ã kh«ng ph¸t hiÖn sù h háng ®êng èng vµ nÕu do rØ thùc tÕ kh«ng vît qu¸ tiªu
chuÈn cho phÐp (phô thuéc vµo ®êng kÝnh vµ vËt liÖu èng).
Thö nghiÖm khÝ nÐn cho ®êng èng ¸p lùc cã nhiÒu u ®iÓm h¬n so víi thö thuû lùc
vµo thêi gian mïa ®«ng (khi níc cã thÓ ®«ng cøng trong èng) vµ trong çc vïng hiÕm níc.
Khi thö khÝ nÐn cã thÓ kiÓm tra ®é bÒn ®êng èng b»ng ¸p lùc bªn trong vµ ®é
kÝn cña nã b»ng viÖc quan s¸t bªn ngoµi vµ x¸c ®Þnh gi¸ trÞ gi¶m ¸p lùc.
§èi víi kh«ng khÝ b¬m vµo ®êng èng thö cÇn pha thªm chÊt cã mïi ®Ó cho phÐp
dÔ ®µng nhËn biÕt ®îc sù dß rØ theo mïi. Ngoµi ra dß rØ cßn ®îc x¸c ®Þnh theo tiÕng
®éng còng nh theo sù ph¸ ho¹i líp phñ ®Êt.
Khi thö khÝ nÐn, chiÒu dµi ®o¹n èng thö kh«ng ®îc vît qu¸ 1km. trªn ®êng èng
trôc chÝnh ngoµi giíi h¹n khu d©n c, chiÒu dµi ®o¹n èng thö cã thÓ t¨ng ®Õn 3km.
S¬ ®å liªn kÕt m¸y nÐn khÝ, thiÕt bÞ ®o kiÓm tra vµ çc gèi ®ì ®êng èng thö
nghiÖm tr×nh bµy trªn h. 2.56. §ång hå ¸p lùc lß xo 1 dïng ®Ó ®o ¸p lùc khi kiÓm tra ®é
bÒn èng vµ ®Ó quan s¸t sù thay ®æi ¸p lùc trong ®êng èng khi gi÷ nã díi ¸p lùc thö nghiÖm
vµ khi quan s¸t bªn ngoµi (®ång hå ¸p lùc chÊt láng 2 trong thêi gian nµy ®îc ng¾t). §ång hå
¸p lùc chÊt láng mét èng ®îc dïng ®Ó ®o ¸p lùc khi kiÓm tra ®é kÝn cña ®êng èng sau khi
lÊp ®Êt. Ngoµi ®ång hå ¸p lùc 2 trªn c¶ hai ®Çu ®o¹n èng thö nghiÖm bè trÝ thªm mçi ®Çu
mét ®ång hå ¸p lùc lß xo, theo chØ sè trªn ®ång hå tiÕn hµnh kiÓm tra kh¶ n¨ng chÞu lùc
cña toµn bé ®o¹n èng.
§êng èng gang vµ ®êng èng BTCT øng suÊt tríc cã thÓ kiÓm tra b»ng khÝ nÐn,
nÕu ¸p lùc lµm viÖc trog èng kh«ng vît qu¸ 5 kG/cm2. Khi ¸p lùc lµm viÖc lín h¬n, b»ng ph-
¬ng ph¸p khÝ nÐn chØ cã thÓ tiÕn hµnh thö s¬ bé, cßn ®Ó thö nghiÖm cuèi cïng cÇn sö
dông ph¬ng ph¸p thuû lùc. Khi thö nghiÖm s¬ bé ®êng èng gang vµ BTCT øng suÊt tríc (tríc
khi lÊp ®Êt hµo), ¸p lùc trong èng t¨ng lªn tíi 1,5 kG/cm 2 vµ gi÷ ®êng èng díi ¸p lùc ®ã trong
vßng 30 phót, sau ®ã gi¶m ¸p lùc xuèng 1 kG/cm2 vµ kiÓm tra ®êng èng. Khi thö nghiÖm
cuèi cïng (sau khi lÊp ®Êt) tiÕn hµnh kiÓm tra ®é bÒn ®êng èng b»ng ¸p lùc 6 kG/cm2
trong vßng 30 phót vµ kiÓm tra ®é kÝn cña nã víi ¸p lùc 0,3 kG/cm2.
Khi ¸p lùc lµm viÖc tíi 5 kG/cm 2, ®êng èng thÐp ®îc thö nghiÖm víi ¸p lùc tíi 6
kG/cm2, cong khi ¸p lùc lµm viÖc lín h¬n 5 kG/cm2 – b»ng ¸p lùc lín h¬n ¸p lùc lµm viÖc
1,15 lÇn. Khi thö nghiÖm s¬ bé, ®êng èng ®îc gi÷ díi ¸p lùc thö 30 phót, sau ®ã ¸p lùc ®îc
gi¶m xuèng tíi 3 kG/cm2 vµ quan s¸t ®êng èng. Khi thö nghiÖm cuèi cïng , ¸p lùc ®îc t¨ng tíi
95
gi¸ trÞ ¸p lùc thö nghiÖm vµ quan s¸t sù gi¶m xuèng cña nã, kh«ng ®îc nhá h¬n gi¸ trÞ cho
phÐp.
Trong thêi gian tiÕn hµnh thö khÝ nÐn cÇn ph¶i bè trÝ vïng b¶o vÖ, trong giíi h¹n
®ã cÊm con ngêi cã mÆt c¶ trong thêi gian b¬m khÝ nÐn còng nh trong thêi gian gi÷ ®êng
èng díi ¸p lùc thö. KÝch thíc vïng b¶o vÖ phô thuéc vµo ®êng kÝnh ®êng èng thö vµ gi¸ trÞ
¸p lùc thö; vïng ®ã ®îc më réng vÒ 2 phÝa trôc èng kho¶ng 7  25m. M¸y nÐn khÝ vµ ®ång
hå ¸p lùc cÇn ®îc ®Æt xa ®êng èng thö Ýt nhÊt 10m vµ n»m trong vïng b¶o vÖ.
Thö nghiÖm khÝ nÐn cho ®êng èng dÉn khÝ ®èt. Tríc khi tiÕn hµnh thö
nghiÖm, ®êng èng dÉn khÝ ®èt ph©n phèi cña ®« thÞ vµ bªn trong çc khu d©n c ®îc thæi
s¹ch phoi hµn, ®Êt vµ níc r¬i v·i vµo èng trong thêi gian hµn.
Thö nghiÖm ®êng èng vÒ ®é bÒn vµ ®é kÝn ®îc tiÕn hµnh b»ng kh«ng khÝ sau
khi bè trÝ thiÕt bÞ thu níc ngng tô vµ van vµ ng¾t ®êng èng tíi tÊt c¶ çc hé tiªu thô. Tríc
khi thö nghiÖm vÒ ®é bÒn, ®êng èng dÉn khÝ ®èt thÊp ¸p vµ ¸p lùc trung b×nh ®îc ®¾p
®Êt dµy 20  25cm; çc mèi nèi hµn vµ thiÕt bÞ thu håi níc ngng cha bäc líp çch ly vµ cha
lÊp ®Êt ®Ó cã thÓ ph¸t hiÖn vÞ trÝ rß rØ nhê dung dÞch níc xµ phßng.
Çc mèi nèi ®êng èng dÉn khÝ ®èt cao ¸p, tríc khi thö nghiÖm vÒ ®é bÒn ®îc bäc
çch ly vµ ®îc lÊp ®Êt (ngo¹i trõ mèi nèi trÇn liªn kÕt hµn sau khi h¹ tõng côm hoÆc nh¸nh
vµo ®êng hµo).
¸p lùc thö khi thö nghiÖm vÒ ®é bÒn ®êng èng dÉn khÝ ®èt (kg/cm2):
¸p lùc thÊp… 3
¸p lùc trung b×nh … 4,5
Cao ¸p khi ¸p lùc lµm viÖc, kG/cm2:
3-6 … 7,5
6-12 … 15
§Ó ®Èy níc tõ thiÕt bÞ ngng tô níc, dïng m¸y nÐn khÝ b¬m kh«ng khÝ vµo ®êng
èng dÉn khÝ ®èt qua ®êng èng. ¸p lùc ®îc ®o hoÆc b»ng cét thuû ng©n (khi ¸p lùc s¬ bé
b»ng 1 kG/cm2), hoÆc b»ng ®ång hå ¸p lùc lß xo (khi ¸p lùc trªn 1 kG/cm2).
NÕu trong vßng 1 giê díi ¸p lùc thö nghiÖm chØ sè ®ång hå ¸p lùc kh«ng bÞ gi¶m,
®êng èng ®îc coi nh ®¶m b¶o ®é bÒn. Sau khi gi¶m ¸p lùc thö nghiÖm xuèng ¸p lùc lµm
viÖc kiÓm tra b»ng m¾t thêng tr¹ng th¸i bªn ngoµi èng vµ nhê dung dÞch níc xµ phßng kiÓm
tra çc mèi hµn cña ®êng èng dÉn khÝ ®èt, çc liªn kÕt hµn, ren vµ bÝch cña thiÕt bÞ thu
håi níc ngng, çc van kho¸ vµ çc thiÕt bÞ kh¸c còng nh çc phô tïng ®êng èng.
Tríc khi sö ch÷a, kh¾c phôc h háng ph¸t hiÖn ®îc khi thö nghiÖm vÒ ®é bÒn, ¸p
lùc trong èng cÇn gi¶m tíi ¸p lùc khÝ quyÓn.
Sau khi thö nghiÖm vÒ ®é bÒn, tiÕn hµnh thö nghiÖm vÒ ®é kÝn.
96
¸p lùc thö khi thö nghiÖm vÒ ®é kÝn ®êng èng dÉn khÝ ®èt (kg/cm2):
¸p lùc thÊp … 1
¸p lùc trung b×nh … 3
Cao ¸p khi ¸p lùc lµm viÖc, kG/cm2:
3-6 … 6
6-12 … 12
Tríc khi thö nghiÖm, ®êng èng dÉn khÝ ®èt ®îc ®Ó mét thêi gian:
§êng kÝnh èng dÉn khÝ ®èt, mm … tíi 300 300  500 lín h¬n 500
Thêi gian, giê 6 12 24
§é dµi thö nghiÖm vÒ ®é bÒn cÇn lÊy Ýt nhÊt 24 giê. Sau thêi gian ®ã, viÖc h¹ ¸p
lùc trong ®êng èng dÉn khÝ ®èt thö nghiÖm kh«ng ®îc lín h¬n gi¸ trÞ cho phÐp x¸c ®Þnh
theo c«ng thøc:
300T
p = (2.21)
D
trong ®ã p - gi¸ trÞ ¸p lùc tÝnh to¸n h¹ xuèng, theo mm cét ¸p thuû ng©n
T - ®é dµi thö nghiÖm, giê.
D - ®êng kÝnh bªn trong èng dÉn khÝ ®èt, theo mm.
VÝ dô, ®èi víi ®êng èng dÉn khÝ ®èt ®êng kÝnh 300mm, ¸p lùc gi¶m cho phÐp sau 24 giê
lµ:
30024
p =  24 mm cét ¸p thuû ng©n.
300
H.2.57. S¬ ®å thö nghiÖm ®êng èng kh«ng ¸p.
1- tuyÕn èng thö nghiÖm; 2- èng ®êng ®Ó ®æ níc; 3- èng ®Ó tho¸t khÝ; 4- trô ®ì; 5-
nót bÞt
NÕu gi¸ trÞ gi¶m ¸p lùc ®o thùc tÕ sau 24 giê lín h¬n 24 mm cét ¸p thuû ng©n, cÇn
ph¶i t×m vÞ trÝ dß rØ khÝ, ®µo ®Êt vµ xö lý.
§êng èng dÉn níc kh«ng ¸p ®îc thö nghiÖm vÒ ®é kÝn 2 lÇn: tríc khi lÊp ®Êt - thö s¬
bé; sau khi lÊp ®Êt - thö cuèi cïng. Thö nghiÖm ®êng èng kh«ng ¸p cã thÓ ®îc tiÕn hµnh
theo tõng ®o¹n (gi÷a çc giÕng th¨m gÇn nhau) theo tr×nh tù hoµn thµnh cña chóng.
Phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn ®Þa chÊt thuû v¨n l¾p ®Æt ®êng èng kh«ng ¸p, ®Ó thö nghiÖm
chóng sö dông mét trong hai ph¬ng ph¸p sau:
97
1. X¸c ®Þnh dß rØ níc tõ ®êng èng, nÕu nã ®îc ®Æt trong ®Êt kh« hoÆc trong ®Êt ít, cßn
mùc níc ngÇm ë giÕng phÝa trªn n¨mg t¹i ®é s©u b»ng hoÆc lín h¬n mét nöa kho¶ng çch
gi÷a çc m¸i giÕng th¨m vµ ®Ønh èng.
2. X¸c ®Þnh dßng ch¶y cña níc vµo èng, nÕu nã ®îc ®Æt trong ®Êt ít vµ møc níc ngÇm
n»m ë ®é s©u nhá h¬n mét nöa kho¶ng çch gi÷a m¸i giÕng th¨m vµ ®Ønh èng.
Thö nghiÖm ®é kÝn cÇn ®îc tiÕn hµnh 24 giê sau khi b¬m ®Çy níc cho ®êng èng.
S¬ ®å thö nghiÖm ®êng èng kh«ng ¸p tr×nh bµy trªn h.2.57. ¸p lùc thuû tÜnh trong ®êng
èng khi thö dß rØ ®îc t¹o nªn b»ng viÖc b¬m níc qua èng ®øng, bè trÝ ë ®iÓm trªn tuyÕn
èng. Kh«ng khÝ tõ tuyÕn èng ®îc ®Èy ra theo èng tho¸t khÝ. Thö nghiÖm dß rØ níc ®îc
tiÕp diÔn trong thêi gian Ýt nhÊt lµ 30 phót. Møc níc trong èng ®øng ®îc gi÷ æn ®Þnh b»ng
çch b¬m bæ sung lîng níc cÇn thiÕt. Khèi lîng níc ®æ vµo èng ®øng trong thêi gian thö
nghiÖm x¸c ®Þnh gi¸ trÞ dß rØ sau thêi gian ®ã. Lîng dß rØ kh«ng ®îc vît qu¸ gi¸ trÞ cho
trong b¶ng 2.30.
Khi thö nghiÖm ®êng èng kh«ng ¸p vÒ ®é kÝn theo lîng níc ®æ vµo èng ®îc ®o
trong giÕng thÊp b»ng ph¬ng ph¸p thÓ tÝch hoÆc nhê dông cô ®ong níc. §é dµi cña viÖc
thö nghiÖm ®ã kh«ng ®îc Ýt h¬n 30 phót. Khèi lîng níc ®æ vµo èng kh«ng ®îc vît qu¸ gi¸
trÞ cho phÐp cho trong b¶ng 2.30.
B¶ng 2.30.
Gi¸ trÞ dß rØ cho phÐp hoÆc lîng níc m3/ngµy ®ªm qua mèi nèi vµ thµnh èng kh«ng ¸p
chiÒu dµi 1km
§êng èng Gi¸ trÞ dß rØ cho phÐp hoÆc lîng níc trong ®iÒu kiÖn ®êng èng,
mm
150 200 250 300 350 400 450 500 550 600
CeramÝc 7 12 15 18 20 21 22 23 23 23
Bª t«ng, BTCT vµ
ami¨ng 7 20 24 28 30 32 34 36 38 40
Ghi chó: 1-gi¸ trÞ dß rØ cho phÐp hoÆc hoÆc lîng níc ®æ vµo ®èi víi ®êng èng bª t«ng,
BTCT vµ ami¨ng b»ng ®êng th«ng quy íc lín h¬n 600mm cÇn x¸c ®Þnh theo c«ng thøc: q=
4(D +4) m3/ngµy ®ªm trªn 1km (ë ®©y q- gi¸ trÞ dß rØ cho phÐp; D - ®êng kÝnh bªn trong
tuyÕn èng, dm).
2- Khi thö nghiÖm ®êng èng b»ng ¸p lùc lín h¬n 4 mm cét níc, gi¸ trÞ dß rØ nªu trong b¶ng
t¨ng lªn 10% cho mçi m cét níc ¸p lùc.
98
2.2 Çc nguyªn t¾c bµn giao vµ nghiÖm thu m¹ng ngÇm ®a vµo khai th¸c
TÊt c¶ çc ®êng èng, m¹ng çp vµ çc c«ng tr×nh mg¹ng ngÇm ®· ®îc x©y dùng ®a
vµo khai th¸c cè ®Þnh cÇn ®îc héi ®ång nghiÖm thu Nhµ níc chÊp nhËn.
Khi bµn giao c«ng tr×nh hoµn thµnh ®a vµo khai th¸c, ®¬n vÞ x©y dùng tr×nh víi
héi ®ång nghiÖm thu Nhµ níc çc tµi liÖu sau ®©y: tµi liÖu thiÕt kÕ - dù to¸n; çc b¶n vÏ
hoµn c«ng; çc biªn b¶n nghiÖm thu vÒ c«ng t¸c ngÇm ®îc chñ ®Çu t x¸c nhËn cã chØ râ
vËt liÖu èng, ®êng kÝnh cña chóng, lo¹i nÒn, vËt liªu liªn kÕt mèi nèi, vËt liÖu vµ chiÒu
dµy thµnh giÕng (nÕu chóng kh«ng ph¶i lµ çc cÊu kiÖn BTCT l¾p ghÐp); çc biªn b¶n
nghiÖm thu trung gian (tõng phÇn viÖc); çc tµi liÖu vÒ c«ng t¸c hµn vµ çc biªn b¶n thö
nghiÖm mèi nèi; çc biªn b¶n vÒ thæi röa vµ khö trïng ®êng èng dÉn níc; çc biªn b¶n vÒ thö
nghiÖm thuû lùc hoÆc thö khÝ nÐn ®êng èng; tµi liÖu vÒ gi¸ thµnh thùc tÕ x©y dùng vµ
mét sè tµi liÖu b¸o ço kü thuËt kh¸c. TÊt c¶ sù sai kh¸c so víi ®å ¸n ®· ®îc phª duyÖt cho
phÐp trong qu¸ tr×nh thi c«ng cÇn ph¶i ®îc tho¶ thuËn kÞp thêi víi chñ ®Çu t vµ tæ chøc
thiÕt kÕ vµ çc biªn b¶n vÒ çc vÊn ®Ò ®ã còng ph¶i tr×nh víi Héi ®ång nghiÖm thu.
Sau khi t×m hiÓu çc tµi liÖu ký thuËt vµ thi c«ng, Héi ®ång ra thùc ®Þa xem xÐt
hiÖn trêng. Trong ®ã çc thµnh viªn xem xÐt kü lìng c«ng tr×nh tæng thÓ vµ kiÓm tra tõng
phÇn vµ çc nót trong tr¹ng th¸i ho¹t ®éng; kiÓm tra sù t¬ng øng víi b¶n vÏ hoµn c«ng (lùa
chän, kiÓm tra sù liªn kÕt çc giÕng th¨m vµ kho¶ng çch gi÷a çc giÕng, kiÓm tra cao ®é
èng vµ n¾p giÕng); kiÓm tra viÖc kh¾c phôc çc vÞ trÝ cha hoµn thµnh vµ çc khuyÕt tËt,
®· ®îc Héi ®ång lu ý khi kiÓm tra s¬ bé b»ng m¾t thêng; ph¸t hiÖn nh÷ng sai sãt cha ®îc
kh¾c phôc vµ cha ph¸t hiÖn ®îc khi kiÓm tra s¬ bé; ®¸nh gi¸ chÊt lîng thi c«ng.
Khi nghiÖm thu s¬ bé kªnh vµ ®êng èng tho¸t níc, chóng ®îc kiÓm tra kü lìng bªn
trong (khi ®êng kÝnh 1m vµ lín h¬n) vµ bªn ngoµi b»ng quan s¸t còng nh kiÓm tra çc cao
®é m¸ng trong giÕng th¨m, hè ga b»ng dông cô ®o.
Khi kiÓm tra bªn ngoµi, tiÕn hµnh kiÓm tra ®é th¼ng cña çc ®o¹n ®êng èng gi÷a
çc giÕng l©n cËn, ®é kÝn cña çc mèi nèi liªn kÕt vµ sù kÕt nèi çc ®êng èng víi giÕng
th¨m, hè ga.
Khi quan s¸t bªn trong, cÇn chó ý çc vÕt nøt trong èng (vÞ trÝ vµ kÝch thíc cña
chóng), çc vÕt lón, çc ®iÓm næi, çc lç rß, çc lç tæ ong vµ nh÷ng mèi nèi cha ®Çy kÝn.
Nh÷ng khuyÕt tËt ®ã cÇn ph¶i ®îc kh¾c phôc ngay.
B»ng viÖc x¶ níc cã thÓ ph¸t hiÖn vÞ trÝ ø ®äng trong lßng m¸ng tuyÕn èng, sinh
ra do cao ®é kh«ng ®óng thiÕt kÕ khi l¾p ®Æt tõng èng riªng biÖt. §é s©u cña líp níc trong
çc vÞ trÝ ø ®äng kh«ng ®îc vît qu¸ 10mm.
Trong çc giÕng, ngoµi cao ®é m¸ng cßn ph¶i kiÓm tra cao ®é n¾p. §ång thêi
kiÓm tra kho¶ng çch gi÷a çc giÕng cßn ph¶i kiÓm tra c¶ liªn kÕt gi÷a chóng.
99
Sù sai lÖch cao ®é m¸ng trong giÕng so víi thiÕt kÕ kh«ng ®îc qu¸  5mm.
§é th¼ng cña ®o¹n èng kh«ng ¸p gi÷a çc giÕng l©n cËn ®îc kiÓm so¸t b»ng quan
s¸t theo ¸nh s¸ng cña g¬ng (h¹ nguån s¸ng vµo mét ®Çu cßn ®Çu kia lµ g¬ng). Khi quan s¸t
®êng èng tiÕt diÖn trßn, vßng trßn nh×n thÊy trong g¬ng cÇn cã d¹ng ®óng ®¾n. Sù sai
lÖch ®èi víi ®êng n»m ngang cho phÐp tíi 1/4 ®êng kÝnh tuyÕn èng nhng kh«ng lín h¬n
50mm theo mçi híng. Theo híng ®øng kh«ng cho phÐp.
Khi xem xÐt giÕng, kiÓm tra ®é ®óng ®¾n cña viÖc thi c«ng mèi nèi gi÷a çc cÊu
kiÖn giÕng l¾p ghÐp, sù liªn kÕt vµ khe v÷a cña giÕng x©y g¹ch, sù bè trÝ ®inh ®Øa vµ
sù chÌn kÝn m¸ng; kiÓm tra chÊt lîng tr¸t m¸ng, trÇn vµ ®Ønh giÕng còng nh møc ®é cÈn
thËnhoµn thiÖn vÞ trÝ tiÕp gi¸p èng víi giÕng v.v.
Khi nghiÖm thu tuyÕn èng dÉn níc, kiÓm tra vÞ trÝ quy ho¹ch vµ cao ®é tuyÕn
èng vµ giÕng, sù bè trÝ çc van chÆn, çc häng níc ch÷a ch¸y, nh÷ng phô tïng vµ thiÕt bÞ
kh¸c, tr¹ng th¸i bªn trong giÕng. §Ó kiÓm tra sù lµmviÖc cña çc häng níc ch÷a ch¸y, trªn
chóng bè trÝ gi¸ ®ì, l¾p èng ch÷a ch¸y vµ x¶ níc.
Khi nghiÖm thu m¹ng ®êng èng dÉn khÝ ®èt vµ cÊp nhiÖt, kiÓm tra sù t¬ng øng
cña çc c«ng viÖc ®· hoµn thµnh, vËt liÖu vµ çc thiÕt bÞ sö dông víi ®å ¸n thiÕt kÕ ®· ® -
îc phª duyÖt; ®é chÝnh x¸c cña çc ®é dèc, chÊt lîng c«ng t¸c vÒ x©y dùng giÕng vµ çc
cÊu kiÖn kh¸c cña c«ng tr×nh; sù lµm viÖc cña çc c¬ cÊu van kho¸; ®é bÒn vµ ®é kÝn cña
tÊt c¶ hÖ thèng nãi chng; hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña çc c¬ cÊu ®Ó b¶o vÖ chèng rØ ®iÖn
ho¸.
Mét trong nh÷ng tµi liÖu c¬ b¶n do ®¬n vÞ thi c«ng tr×nh Héi ®ång nghiÖm thu lµ
b¶n vÏ hoµn c«ng.
Mét bé b¶n vÏ hoµn c«ng c«ng tr×nh trong vßng 15 ngµy sau khi kÕt thóc x©y dùng
cÇn ph¶i ®îc göi vÒ bé phËn qu¶n lý m¹ng kü thuËt ngÇm hoÆc bé phËn qu¶n lý c«ng tr×nh
ngÇm cña Héi ®ång thµnh phè.
Çc b¶n vÏ hoµn c«ng thµnh lËp trªn c¬ së ®o vÏ vµ tr¾c ®¹c, ph¶n ¸nh vÞ trÝ mÆt
b»ng, chiÒu cao c«ng tr×nh vµ çc chi tiÕt cña nã. Trong néi dung b¶n vÏ hoµn c«ng bao gåm
mÆt b»ng vµ mÆt c¾t ®îc thùc hiÖn theo tû lÖ nh trong ®å ¸n thiÕt kÕ.
Trªn mÆt b»ng b¶n vÏ hoµn c«ng thÓ hiÖn chØ giíi ®êng ®á, tuyÕn vØa hÌ, sè nhµ
cã chØ dÉn sè tÇng vµ c«ng n¨ng cña chóng, tuyÕn ®êng èng vµ çp cã chØ dÉn tªn phè
tuyÕn èng ®i qua, vÞ trÝ bè trÝ giÕng vµ hè ga. TÊt c¶ çc giÕng vµ hè ga ®îc kÕt nèi víi 3
®iÓm liªn kÕt ®Þnh híng cè ®Þnh. Trong mçi nhÞp gi÷a çc hè ga cÇn chØ râ ®êng kÝnh
vµ vËt liÖu èng, ®é dµi nhÞp vµ ®é dèc.
100
Trªn mÆt ®øng b¶n vÏ hoµn c«ng chØ râ çc ®Ønh ®êng èng hoÆc m¸ng cña
chóng trong çc hè ga (®èi víi m¹ng tho¸t níc), çc cao ®é mÆt ®Êt c¹nh hè ga; thÓ hiÖn tÊt
c¶ hè ga, kho¶ng çch gi÷a chóng vµ ®é dèc ®êng èng.
Trong thµnh phÇn b¶n vÏ hoµn c«ng tuyÕn èng cÊp níc bao gåm çc chi tiÕt nót cã
chØ dÉn sù bè trÝ çc èng nèi tª, cót vµ çc phô tïng trong hè ga.
Trong çc b¶n vÏ hoµn c«ng cÇn chØ râ tÊt c¶ sù phª duyÖt vµ tho¶ thuËn cña ®å
¸n, sè v¨n b¶n phª duyÖt cho phÐp thi c«ng vµ thêi gian nhËn ®îc còng nh vÞ trÝ bè trÝ mèc
cao ®é gÇn nhÊt cña ®« thÞ ®· sö dông trong c«ng t¸c tr¾c ®Þa thi c«ng vµ cao ®é cña nã.
Trªn c¬ së nghiªn cøu kü tÊt c¶ çc tµi liÖu liªn quan ®Õn c«ng tr×nh vµ sù kiÓm tra
®èi chiÕu trªn thùc ®Þa, Héi ®ßng thµnh lËp biªn b¶n nghiÖm thu c«ng tr×nh ®a vµo khai
th¸c theo mÉu quy ®Þnh.Biªn b¶n cña Héi ®ång nghiÖm thu ®îc chuyÓn ®Õn l·nh ®¹o tæ
chøc phª duyÖt quyÕt ®Þnh ®a c«ng tr×nh vµo khai th¸c.
3. Khai th¸c m¹ng bªn ngoµi ®êng èng cÊp níc vµ tho¸t níc
3.1 Tæ chøc dÞch vô khai th¸c.
Khai th¸c m¹ng bªn ngoµi ®êng èng cÊp vµ tho¸t níc ®îc tiÕn hµnh t¬ng øng víi “
Nguyªn t¾c khai th¸c kü thuËt ®êng èng dÉn vµ kªnh tho¸t níc”.
Khai th¸c m¹ng cÊp - tho¸t níc vµ çc c«ng tr×nh trªn chóng trong çc thÞ trÊn kh«ng
lín cã thÓ do bé phËn qu¶n lý m¹ng kü thuËt ngÇm ph©n khu díi sù chØ ®¹o cña UBND khu
vùc. Trong çc ®« thÞ lín, ®Ó khai th¸c çc m¹ng ®ã, ®¬n vÞ qu¶n lý ® îc thµnh lËp díi sù
chØ ®¹o cña UBND thµnh phè vµ c¬ quan qu¶n lý chuyªn ngµnh h¹ tÇng kü thuËt.
Çc bé phËn chÞu tr¸ch nhiÖm khai th¸c m¹ng ngÇm gäi lµ çc vïng khai th¸c m¹ng
ngÇm. Chóng lµ çc ®¬n vÞ ®éc lËp (tù h¹ch to¸n). Çc vïng ®îc t¹o nªn khi ®é dµi m¹ng
tuyÕn èng cÊp hoÆc tho¸t níc 75  150km, cã thÓ do mét sè ®¬n vÞ hµnh chÝnh khu vùc
®« thÞ phôc vô.
Qu©n sè vïng khai th¸c bao gåm chØ huy vµ kü s trëng, çc kü s chÝnh, çn bé kü
thuËt vµ c«ng nh©n çc nghÒ kh¸c nhau. T¹i çc vïng khai th¸c cÇn ph¶i thùc hiÖn çc chøc
n¨ng c¬ b¶n sau ®©y:
1- B¶o tr× m¹ng líi c«ng tr×nh ë tr¹ng th¸i lµm viÖc tèt vµ theo dâi b¶o qu¶n chóng.
2- Nghiªn cøu chÕ ®é lµm viÖc thuû lùc cña m¹ng vµ c«ng tr×nh víi môc ®Ých x¸c
®Þnh chÕ ®é tèi u vµ ph¸t hiÖn khu vùc m¹ng cã nhu cÇu ph¸t triÓn tiÕp theo.
3- Ph¸t hiÖn nh÷ng h háng cña m¹ng c«ng tr×nh vµ çc c¬ cÊu yªu cÇu söa ch÷a vµ thay
thÕ.
4- Gi¸m s¸t viÖc x©y dùng míi vµ nghiÖm thu ®a vµo khai th¸c m¹ng vµ çc c«ng tr×nh
míi trªn chóng.
101
5- Ng¨n ngõa vµ lo¹i trõ çc sù cè trªn tuyÕn trong thêi gian ng¾n nhÊt.
6- Thùc hiÖn tÝnh to¸n thèng kª kü thuËt vµ trang thiÕt bÞ cña m¹ng c«ng tr×nh.
§Ó khai th¸c, çc tæ khai th¸c vµ söa ch÷a - sù cè ®îc thµnh lËp. Sè lîng tæ ®ã phô
thuéc vµo khèi lîng c«ng t¸c vµ ®é dµi m¹ng khu vùc.
ViÖc kª khai çc trang thiÕt bÞ kü thuËt ®îc tiÕn hµnh ®Ó tÝnh to¸n sù tån t¹i vµ
tr¹ng th¸i c«ng tr×nh m¹ng.
Tµi liÖu c¬ b¶n cña viÖc kª khai trang thiÕt bÞ kü thuËt ®èi víi m¹ng cÊp níc lµ s¬
®å - mÆt b»ng tuyÕn phè cã thÓ hiÖn tÊt c¶ c«ng tr×nh vµ çc c¬ cÊu cña m¹ng trªn ®ã.
Trªn s¬ ®å - mÆt b»ng chØ râ ®êng kÝnh, chiÒu dµi, vËt liÖu vµ chiÒu s©u ®Æt èng, vËt
liÖu liªn kÕt çc mèi nèi, vËt liÖu hè ga, n¨m l¾p ®Æt èng. Ngoµi ra, cÇn chØ dÉn vÞ trÝ
®Çu vµo çc ng«i nhµ vµ çc sè liÖu liªn kÕt tÊt c¶ çc giÕng víi çc c«ng tr×nh cè ®Þnh
b»ng 3 to¹ ®é h×nh ch÷ nhËt. Trªn mçi ®Çu vµo theo mÊu cã s½n thµnh lËp b¶ng tÝnh
trong ®ã ghi râ n¨m l¾p ®Æt èng, ®êng kÝnh, vËt liÖu vµ ®é s©u ch«n èng.
Tµi liÖu c¬ b¶n cña viÖc kª khai trang thiÕt bÞ kü thuËt ®èi víi m¹ng tho¸t níc lµ:
mÆt b»ng m¹ng khu vùc cã çc cöa tho¸t tõ çc hé d©n, ®êng kÝnh vµ ®é dµi Tuynel kü
thuËt tuyÕn phè, s¬ ®å - mÆt b»ng cã chØ râ ®êng kÝnh, ®é dèc vµ ®é s©u ch«n èng, vÞ
trÝ bè trÝ tÊt c¶ çc giÕng, hè ga, kho¶ng çch gi÷a çc giÕng, hè ga, híng dßng ch¶y cña níc
vµ vÞ trÝ liªn kÕt çc kªnh to¸t níc khu vùc; çc b¶n vÏ hoµn c«ng vÒ m¹ng ®« thÞ vµ tiÓu
khu víi çc tµi liÖu nghiÖm thu ®a chóng vµo khai th¸c ; b¶ng kª thiÕt bÞ toµn bé m¹ng cã sù
chØ dÉn thêi gian x©y dùng , çc ®Æc tÝnh kü thuËt tõng tuyÕn. Gi¸ thµnh ban ®Çu vµ
thêi gian ®a vµo khai th¸c ; catalog kü thuËt trªn tõng tuyÕn phè. TÊt c¶ sù thay ®æi hµng
n¨m x¶y ra trªn c«ng tr×nh m¹ng, thµnh lËp biªn b¶n vµ ®a vµo b¶ng kª çc sè liÖu ®· cho.
§Ó gi÷ chÕ ®é lµm viÖc b×nh thêng mét çch c¬ ®éng, çc c«ng viÖc cña c«ng
tr×nh m¹ng trong çc ®« thÞ lín, ngêi ta tæ chøc ®éi dÞch vô ®iÒu phèi. §¬n vÞ ®iÒu phèi
nµy cã thÓ chung cho tuyÕn cÊp níc vµ tho¸t níc hoÆc t¸ch riªng- phô thuéc vµo ®é phøc t¹p
vµ quy m« hÖ thèng cÊp - tho¸t níc.
Çc ®iÓm ®iÒu phèi cã thÓ lµ trung t©m (§PTT), phôc vô toµn bé m¹ng cÊp níc vµ
tho¸t níc hoÆc côc bé (§PCB), thµnh lËp cho tõng c«ng tr×nh. NhiÖm vô c¬ b¶n cña tr¹m
dÞch vô ®iÒu phèi lµ:
1- Qu¶n lý vµ chØ dÉn c«ng t¸c kÕt hîp cña tÊt c¶ çc nót vµ c«ng tr×nh.
2- §¶m b¶o chÕ ®é lµm viÖc b×nh thêng toµn bé m¹ng cÊp vµ tho¸t níc.
3- KiÓm so¸t viÖc thùc hiÖn çc nguyªn t¾c khai th¸c kü thuËt tu©n thñ çc nguyªn t¾c
kü thuËt an toµn.
4- Bè trÝ c¬ ®éng vÒ viÖc lo¹i trõ h háng vµ lç trong chÕ ®é lµmviÖc cña m¹ng, tr¹m
b¬m, c«ng tr×nh lµm s¹ch vµ kh¾c phôc sù cè.
102
5- T¹i çc ®iÓm ®iÒu phèi cÇn cã tÊt c¶ çc tµi liÖu kü thuËt cÇn thiÕt.
§Ó lo¹i trõ sù cè trªn m¹ng ngÇm, ngêi ta tæ chøc ®éi kh¾c phôc sù cè, nã cã thÓ ®-
îc t¸ch thµnh ph©n ban, nhiÒu khi ph¶i thµnh lËp cho tõng vïng khai th¸c. ViÖc ®Þnh vÞ
to¹ ®é c«ng t¸c cña ®éi kh¾c phôc sù cè do phßng dÞch vô ®iÒu ®é thùc hiÖn, n¬i tÝn
hiÖu b¸o sù cè ®îc cËp nhËt. §éi dÞch vô kh¾c phôc sù cè ®îc trang bÞ sè lîng cÇn thiÕt çc
ph¬ng tiÖn giao th«ng, vËn chuyÓn, m¸y mãc thiÕt bÞ ( m¸y b¬m níc, m¸y ®µo ®Êt) vµ çc
dông cô sö dông khi kh¾c phôc sù cè. C«ng viÖc cña ®éi kh¾c phôc sù cè lµ suèt ngµy ®ªm,
chia thµnh 3 ca.
Mét trong nh÷ng biÖn ph¸p c¬ b¶n khi khai th¸c m¹ng cÊp níc ngÇm ®« thÞ lµ ®Êu
tranh víi sù dß rØ, tæn thÊt vµ viÖc sö dông níc kh«ng hîp lý. Do ®ã dÞch vô cÊp níc cÇn
tÝnh to¸n lîng níc chi phÝ cho tõng hé tiªu thô (çc ng«i nhµ ë , çc nhµ m¸y c«ng nghiÖp vµ
çc c¬ quan, trêng häc). Trªn tÊt c¶ çc ®Çu vµo cña hé tiªu thô bè trÝ ®ång hå ®o níc. VÒ
tr¹ng th¸i ®ång hå ®o níc cã kiÓm so¸t viªn theo dâi, hµng th¸ng cã ghi çc chØ sè ®ång hå
vµ kiÓm tra ®é chÝnh x¸c cña nã b»ng çch chuyÓn chØ sè ®ång hå cho phßng t¬ng øng
®Ó tÝnh to¸n kinh phÝ v¬i kh¸ch hµng vµ b¸o sù h háng cña chóng cho xëng söa cha kh¾c
phôc. Trªn mçi ®ång hå míi l¾p ®Æt ®Òu lËp b¶ng chuyªn dïng - catalog cña ®ång hå.
Qu¶n lý hÖ thèng cÊp tho¸t níc theo nguyªn t¾c, cã xëng söa ch÷a - c¬ khÝ, çc c¬
së vËn t¶i chuyªn dông, gara, nhµ m¸y nhá vµ xÝ nghiÖp phô trî.
3.2 Çc c«ng t¸c b¶o tr× vµ söa ch÷a m¹ng ®êng èng cÊp níc.
Mét bµi to¸n quan träng cña viÖc khai th¸c m¹ng vµ c«ng tr×nh cÊp níc ngÇm lµ b¶o
tr× cho chóng trong tr¹ng th¸i lµm viÖc æn ®Þnh víi môc ®Ých ®¶m b¶o vËn chuyÓn níc
cho çc hé tiªu thô kh«ng cã sù cè mét khèi lîng níc cÇn thiÕt chÊt lîng cao vµ víi ¸p lùc cho
tríc. Khi thùc hiÖn bµi to¸n ®ã, cÇn ph¶i tiÕn hµnh c«ng t¸c b¶o tr× vµ söa ch÷a m¹ng.
Néi dung c«ng t¸c vÒ b¶o tr× m¹ng thùc hiÖn theo tr×nh tù kÕ ho¹ch bao gåm:
1- §i vßng quanh tuyÕn ®êng èng cÊp níc vµ kiÓm tra sù tån t¹i cña çc b¶ng to¹ ®é,
kiÓm tra tr¹ng th¸i n¾p giÕng, hè ga vµ çc c«ng tr×nh kh¸c cña m¹ng, ph¸t hiÖn sù
h háng cña çc thanh ®ì ë hè ga vµ trªn tuyÕn ®êng èng cÊp níc, dßng ch¶y trªn m¹ng
vµ çc sù cè kh¸c.
2- KiÓm tra tr¹ng th¸i kü thuËt phô tïng m¹ng vµ çc thiÕt bÞ m¹ng (van, häng n íc cøu
ho¶, giÕng th¨m v.v.).
3- Nghiªn cøu tr¹ng th¸i kü thuËt ®Çu vµo çc nhµ, çc èng lång vµ ®o¹n vît díi ®êng
s¾t, ®êng « t«; kiÓm tra tr¹ng th¸i çc giÕng, hè ga trªn tuyÕn phè vµ ®iÒu chØnh sù
lµm viÖc cña chóng.
103
4- Nghiªn cøu chÕ ®é lµm viÖc cña m¹ng bao gåm sù ph¸t hiÖn ph©n bè ¸p lùc tù do
b»ng çch kiÓm tra ¸p lùc (b»ng ®ång hå ®o ¸p lùc) t¹i çc ®iÓm kiÓm so¸t còng nh
møc ®é chÊt t¶i cña ®êng èng cÊp níc.
5- Xóc röa çc ®o¹n èng côt cña m¹ng b»ng níc víi tèc ®é chuyÓn ®éng Ýt nhÊt
1m/gi©y cho tíi khi chÊt lîng níc chuyÓn vµo èng vµ tho¸t ra khái nã nh nhau.
Sù lµm viÖc b×nh thêng cña m¹ng cÊp níc cßn ®îc x¸c ®Þnh b»ng sù lo¹i trõ kÞp
thêi sù cè trªn chóng. Çc sù cè trªn m¹ng ®îc coi lµ nh÷ng h háng cña ®êng èng hoÆc m¹ng
kh¸c cña c«ng tr×nh g©y nªn sù ngõng trÖ tõng phÇn hoÆc toµn bé viÖc cÊp níc cho çc hé
tiªu thô. Çc sù cè cßn l¹i h háng thµnh èng, sù ph×nh çc liªn kÕt mèi hµn èng, g·y, vì çc
van ngîc chiÒu vµ çc phô tïng kh¸c trong thêi gian söa ch÷a chóng cÇn ph¶i ngõng cÊp níc.
Çc h háng cã tÝnh chÊt sù cè ®îc ph¸t hiÖn theo ®Æc ®iÓm lón sôt cña ®Êt, níc tho¸t lªn
mÆt ®Êt còng nh khi xem xÐt giÕng, çc häng ch÷a ch¸y v.v. C«ng t¸c kh¾c phôc sù cè ®îc
thùc hiÖn khÈn cÊp nhng sau khi ng¾t m¹ch vµ lµm s¹ch ®o¹n èng h háng.
Çc c«ng t¸c vÒ söa ch÷a m¹ng ngÇm bao gåm söa ch÷a nhá vµ söa ch÷a lín. Söa
ch÷a nhá ®îc dù ®Þnh trªn c¬ së çc sè liÖu cho tríc nhËn ®îc khi kiÓm tra ®Þnh kú m¹ng
bao gåm viÖc thùc hiÖn çc khèi lîng kh«ng lín (söa ch÷a giÕng, hè ga, ®iÒu chØnh n¾p hè
ga v.v.). Nh÷ng c«ng viÖc ®ã do çc nh©n viªn khai th¸c thùc hiÖn tÝnh vµo chi phÝ khai
th¸c.
Söa ch÷a lín bao gåm söa ch÷a, thay thÕ vµ phôc håi tõng ®o¹n m¹ng, giÕng, hè ga,
van, häng ch÷a ch¸y v.v. Nh÷ng c«ng viÖc ®ã ®îc thùc hiÖn b»ng lùc lîng vµ ph¬ng tiÖn
cña b¶n th©n ®¬n vÞ qu¶n lý khai th¸c (ph¬ng ph¸p tù qu¶n lý khai th¸c) còng nh b»ng lùc l-
îng cña çc tæ chøc x©y dùng chuyªn ngµnh (ph¬ng ph¸p thuª thÇu phô).
Sau khi hoµn thµnh c«ng t¸c x©y dùng liªn quan ®Õn viÖc ng¾t m¹ng, cÇn tiÕn
hµnh thæi röa vµ khö trïng tuyÕn èng l¾p ®Æt hoÆc tuyÕn èng söa ch÷a. Khö trïng ®êng
èng ®Æt ®îc b»ng çch ®a dung dÞch v«i clo hoÆc clo vµo ®êng èng víi sè lîng Ýt nhÊt
25g clo ho¹t tÝnh trªn 1m3 níc. Dung dÞch clo n»m trong èng mét ngµy ®ªm, sau ®ã ®êng
èng l¹i ®îc thæi röa ®Õn khi hÕt mïi clo.
3.3 Khai th¸c m¹ng tho¸t níc ngÇm vµ çc c«ng tr×nh trªn chóng.
NhiÖm vô c¬ b¶n khai th¸c m¹ng tho¸t níc lµ ®¶m b¶o tiÕp nhËn liªn tôc vµ th¶i
nguån níc bÈn. Thùc hiÖn nhiÖm vô nµy yªu cÇu c«ng nh©n dÞch vô khai th¸c thùc hiÖn th-
êng xuyªn çc biÖn ph¸p quan träng sau ®©y:
1- Theo dâi sù lµm viÖc vµ tr¹ng th¸i m¹ng.
2- Lµm s¹ch ®êng èng vµ giÕng, hè ga.
3- Söa ch÷a nhá (thêng kú) vµ söa ch÷a lín.
104
4- Kh¾c phôc sù cè vµ lo¹i bá r¸c bÈn bÊt thêng.
Ngoµi viÖc tiÕn hµnh çc biÖn ph¸p nªu trªn, c«ng nh©n dÞch vô khai th¸c cßn thùc
hiÖn viÖc kiÓm tra thêng xuyªn thµnh phÇn vµ sè lîng nguån níc còng nh tu©n thñ çc
nguyªn t¾c sö dông kªnh tho¸t níc trªn tÊt c¶ çc c«ng tr×nh kÕt nèi víi hÖ thèng tho¸t níc ®«
thÞ; xem xÐt vµ phª duyÖt ®å ¸n vÒ viÖc kÕt nèi çc c«ng tr×nh kh¸c nhau víi m¹ng kªnh
tho¸t níc vµ tiÕn hµnh kiÓm tra qu¸ tr×nh x©y dùng chóng; quyÕt ®Þnh kÞp thêi çc biÖn
ph¸p vÒ ng¨n ngõa kªnh tho¸t níc tr¸nh ngËp lôt vµ ®¶m b¶o sù ho¹t ®éng cña nã trong mïa
níc d©ng; nghiªn cøu m¹ng, lËp kÕ ho¹ch c¶i t¹o vµ ph¸t triÓn nã; kiÓm so¸t qu¸ tr×nh x©y
dùng çc m¹ng tho¸t níc míi vµ chÊp nhËn ®a vµo khai th¸c.
Quan s¸t sù ho¹t ®éng vµ tr¹ng th¸i m¹ng lµ sù xem xÐt bªn ngoµi vµ ®é s©u (kü
thuËt) cña èng, giÕng, hè ga, èng lång, çc ®Çu tho¸t sù cè, çc hè ga liªn kÕt v.v.
Xem xÐt bªn ngoµi tiÕn hµnh kh«ng Ýt h¬n 1 lÇn trong th¸ng do nhãm kiÓm tra gåm 2 ngêi
thùc hiÖn. Nhãm ®ã ®i vßng quanh cung ®o¹n cÇn kiÓm tra cña m¹ng vµ ph¸t hiÖn çc vÞ
trÝ lón, çc ®o¹n bÞ ®µo bíi, sù t¾c nghÏn cña çc giÕng th¨m v.v.
Xem xÐt ®é s©u (kü thuËt) cña m¹ng ®îc tiÕn hµnh 2 lÇn trong n¨m, th«ng thêng
vµo mïa xu©n vµ mïa thu do nhãm gåm 3 ngêi thùc hiÖn. Trong ®ã xem xÐt cÈn thËn çc
giÕng th¨m ph¸t hiÖn tÊt c¶ çc h háng trong chóng còng nh kiÓm tra tr¹ng th¸i kü thuËt vµ
®iÒu kiÖn thuû lùc cña çc Tuynel kü thuËt vµ kªnh lín b»ng çch më th«ng theo chóng (sau
khi lµm s¹ch chóng). Trªn c¬ së sè liÖu quan s¸t kü thuËt thµnh lËp b¶ng kª çc vÞ trÝ h háng
sö dông lµm tµi liÖu híng dÉn cho viÖc lµm s¹ch ®êng èng vµ giÕng, ®Ó tiÕn hµnh söa
ch÷a nhá vµ söa ch÷a lín.
VÖ sinh èng vµ giÕng do níc ma vµ r¸c bÈn víi môc ®Ých ®¶m b¶o sù lµm viÖc
b×nh thêng cña m¹ng vµ ng¨n ngõa sù t¾c nghÏn èng- d¹ng c«ng t¸c chÝnh cña viÖc khai th¸c
m¹ng khu vùc.
TÝnh chu kú cña viÖc vÖ sinh ®êng èng phô thuéc vµo ®êng kÝnh vµ tr¹ng th¸i kü
thuËt cña m¹ng vµ ®îc x¸c ®Þnh xuÊt ph¸t tõ kinh nghiÖm khai th¸c. Th«ng thêng çc èng ®-
êng kÝnh tíi 600mm ®îc vÖ sinh 1 lÇn trong n¨m, cßn èng ®êng kÝnh lín h¬n 600mm- tha
h¬n.
Ph¬ng ph¸p vÖ sinh èng ®îc lùa chän dùa vµo ®êng kÝnh vµ ®é nhiÔm bÈn cña
chóng, sè lîng vµ tÇn suÊt ma, tèc ®é vµ lîng nguån níc th¶i vµ çc ®iÒu kiÖn cô thÓ khu
vùc. Çc ph¬ng ph¸p chÝnh vÖ sinh ®êng èng sau ®©y thêng ®îc sö dông:
1- Ph¬ng ph¸p thuû lùc- thæi röa b»ng níc.
2- Thuû c¬ giíi - lµm s¹ch b»ng thiÕt bÞ- tµu cuèc tù chuyÓn ®éng.
3- C¬ häc - lµm s¹ch b»ng tµu cuèc kÐo theo ®êng èng nhê têi.
105
Ph¬ng ph¸p thuû lùc vÖ sinh ®êng èng ®îc sö dông chñ yÕu trªn çc ®êng èng ®-
êng kÝnh nhá (150  250mm) khi nÒn ®Êt kh«ng chÆt vµ cã ®é lón nhÑ. ViÖc thæi röa ®-
êng èng b»ng níc dùa trªn c¬ së kh¶ n¨ng xãi vµ vËn chuyÓn cña dßng níc. ViÖc thæi röa cã
thÓ ®îc thùc hiÖn b»ng 2 ph¬ng ph¸p: a) b¬m ®Çy níc tõ ®êng ãng dÉn cho giÕng; b) b¬m
®Çy níc cho giÕng tõ çc nguån níc. Trong c¶ 2 trêng hîp ®Ó tÝch tô níc trong giÕng, ®Çu
díi cña èng bÞt b»ng nót hoÆc tÊm ch¾n. Sau khi tÝch níc trong giÕng vµ m¹ng ®ñ sè lîng
níc, ®Çu díi cña èng nhanh chãng më ra vµ níc ch¶y vµo ®êng èng víi tèc ®é lín h¬n lµm xãi
lë ®Êt r¸c ®äng trong èng vµ vËn chuyÓn chóng ®Õn mét kho¶ng çc nµo ®ã. Kinh nghiÖm
khai th¸c cho thÊy sù tÝch tô trong giÕng ®êng kÝnh 1m líp níc 1,5  1,6m cho phÐp thæi
röa ®êng èng®êng kÝnh 150  200mm trªn kho¶ng çch tíi 200m.
Çc cung ®o¹n kh«ng lín (tíi 30  35m) cña ®êng èng riªng biÖt ®êng kÝnh tíi
400mm cã thÓ ®îc thæi röa b»ng dßng níc tõ nh¸nh s«ng hoÆc tõ ®êng èng mÒm ¸p lùc kÕt
nèi víi mét trong sè vßi röa cña tr¹m röa xe cã thÓ t¹o nªn ¸p lùc níc tíi 10at.
Ph¬ng ph¸p vÖ sinh b»ng thuû lùc cã ®é n¨ng nhäc Ýt nhÊt - khi sö dông nã kh«ng
vít l¾ng cÆn lªn mÆt ®¸t vµ vËn chuyÓn sau ®ã. C«ng t¸c vÒ thæi röa ®êng èng cÇn tiÕn
hµnh sao cho lo¹i trõ ®îc viÖc óng ngËp tÇng hÇm vµ cÇu c¹n.
Ph¬ng ph¸p thuû c¬ giíi vÖ sinh ®êng èng ®îc tiÕn hµnh b»ng çch th¶ vµo ®êng
èng thiÕt bÞ - tµu cuèc ®Æc biÖt, nhê ¸p lùc vµ sù co hÑp tiÕt diÖn ®êng èng do chóng t¹o
nªn lµm t¨ng tèc ®é dßng ch¶y cña níc trªn kho¶ng çch nµo ®ã phÝa tríc chóng. Díi t¸c ®éng
cña ¸p lùc thuû tÜnh thiÕt bÞ - tµu cuèc ®ã chuyÓn ®éng nhanh theo ®êng èng cuèn theo
cÆn l¾ng ®äng do níc xãi t¬i. §Ó h·m tèc ®é chuyÓn ®éng cña thiÕt bÞ - tµu cuèc phÝa
sau nã g¾n sîi d©y ®êng kÝnh 3  5mm nh¶ b»ng têi lo¹i nhÑ.
§Ó vÖ sinh ®êng èng b»ng thuû lùc c¬ giíi thêng hay sö dông thiÕt bÞ tµu cuèc
d¹ng bãng cao su vµ d¹ng khóc gç h×nh trô.
Bãng cao su cã thÓ vÖ sinh cho m¹ng tù ch¶y ®êng kÝnh tíi 700mm (h.2.58). §êng
kÝnh qu¶ bãng cÇn ph¶i nhá h¬n ®êng kÝnh èng kho¶ng 50  100mm. b¬m níc ®êng èng
khi vÖ sinh b»ng bãng cao su cÇn Ýt nhÊt mét nöa ®êng kÝnh. NÕu do nguyªn nh©n nµo
®ã viÖc vÖ sinh kh«ng thùc hiÖn ®îc cÇn bæ sung níc cho ®êng èng qua häng cøu ho¶
hoÆc qua vÞ trÝ kh¸c.
Khi thæi röa ®o¹n èng chiÒu dµi lín h¬n 100-150m, trong èng cÆn bÈn cã thÓ l¾ng ®äng
dÇn ®Õn møc xuÊt hiÖn nguy c¬ t¾c èng. Trong nh÷ng trêng hîp ®ã cÆn l¾ng ë phÇn díi
giÕng, hè ga ®îc vÐt s¹ch. Trong thêi gian vÐt cÆn bãng ®îc dõng chuyÓn ®éng.
Tæ vÖ sinh ®êng èng b»ng bãng cao su gåm 3 ngêi: 1 c«ng nh©n ®iÒu khiÓn
chuyÓn ®éng cña bãng , 2 ngêi vÐt cÆn. Tæ ®ã do thî c¶ ®iÒu khiÓn.
106
H×nh trô gç cã thÓ vÖ sinh ®êng èng ®êng kÝnh tõ 200  1500mm thËm chÝ lín
h¬n. §êng kÝnh trô gç lùa chän kho¶ng 100  250mm nhá h¬n ®êng kÝnh tuyÕn èng gãp
khi ®êng kÝnh tuyÕn èng gãp tíi 1500mm vµ kho¶ng 250  500mm nhá h¬n nÕu ®êng
kÝnh tuyÕn èng gãp lín h¬n. ChiÒu dµi h×nh trô phô thuéc vµo ®êng kÝnh cña nã: ChiÒu
dµi cÇn thiÕt sao cho lo¹i trõ ®îc kh¶ n¨ng xoay ngîc h×nh trô trong Tuynel kü thuËt vµ kh¶
n¨ng bÞ nªm chÆt. Th«ng thêng chiÒu dµi trô b»ng 0,7  1 lÇn ®êng kÝnh cña nã. Çc trô
cÇn cã kh¶ n¨ng næi ®îc.
H.2.58. S¬ ®å vÖ sinh ®êng èng b»ng bãng cao su
VÖ sinh ®êng èng b»ng trô gç t¬ng tù vÖ sinh b»ng bãng cao su; thµnh phÇn tæ vÖ
sinh còng nh vËy.
u ®iÓm cña ph¬ng ph¸p thuû c¬ giíi vÖ sinh ®êng èng lµ cã n¨ng suÊt cao, nhanh
chãng, nhÑ nhµng vµ ®¬n gi¶n, chÊt lîng vÖ sinh cao. Theo sè liÖu khai th¸c, khi vÖ sinh
b»ng ph¬ng ph¸p ®ã cho m¹ng kªnh tho¸t níc sinh ho¹t ®¹t ®îc n¨ng suÊt sau ®©y:
§êng kÝnh èng, theo mm … 200  250 300  400 500  700 800  1000
ChiÒu dµi ®o¹n vÖ sinh trong 1 ca, theo m… 350 200 150 120
Ph¬ng ph¸p thuû c¬ giíi vÖ sinh ®êng èng ®îc sö dông réng r·i. §iÒu kiÖn c¬ b¶n
sö dông thµnh c«ng ph¬ng ph¸p ®ã lµ tÝnh kÞp thêi vµ kh«ng ®Ó l¹i cÆn l¾ng trong èng
líp lín h¬n 1/5  1/4 ®êng kÝnh èng.
Ph¬ng ph¸p c¬ häc vÖ sinh ®êng èng ®îc sö dông trong çc trêng hîp khi sö dông
çc ph¬ng ph¸p vÖ sinh kh¸c g¾p khã kh¨n ®Æc biÖt:khi ®êng èng rÊt bÈn, khi ®êng èng cã
lçi víi ®é dèc b»ng kh«ng hoÆc dèc ngîc, trªn çc ®o¹n cña m¹ng lµm viÖc víi mùc níc d©ng
cè ®Þnh, khi vÖ sinh Tuynel kü thuËt tæng thÓ cã lîng níc tho¸t kh«ng lín v.v. M¹ng kªnh
tho¸t níc ma chØ ®îc vÖ sinh b»ng ph¬ng ph¸p c¬ häc.
Khi vÖ sinh èng b»ng ph¬ng ph¸p c¬ häc ®Ó vun ®èng l¾ng cÆn vÒ çc giÕng
th¨m sö dông çc dông cô kh¸c nhau: cµo, tÊm trßn , ®inh mãc, châ, gËy v.v. Sau ®ã l¾ng
cÆn ®îc xóc lªn mÆt ®Êt. VÖ sinh c¬ giíi ®êng èng gÆp nhiÒu khã kh¨n vµ nhiÒu khi ph¶i
thùc hiÖn trong çc ®iÒu kiÖn ®éc h¹i, mÊt vÖ sinh.
Trong çc ®¬n vÞ qu¶n lý khai th¸c ë Lªningrrat (Nga) sö dông réng r·i tµu cuèc (con
thoi) cã çnh më.
S¬ ®å lµm viÖc cña con thoi tr×nh bµy trªn h.2.59. Khi kÐo çp b»ng têi 1 èng con
thoi më çnh vµ nã chuyÓn ®éng trong èng trªn kho¶ng çch ®ñ ®Ó chÊt ®Çy l¾ng cÆn
trong thÓ tÝch cña nã. Sau ®ã d©y têi 1 nh¶ ra, cßn têi 2 quÊn çp vµo tang trèng. Khi kÐo
çp b»ng têi 2 çnh con thoi ®ãng l¹i vµ cÆn l¾ng ë l¹i trong con thoi. VÉn nhê têi 2 ®ã con
107
thoi ®îc ®a ra giÕng th¨m vµ ®îc nhÊc lªn mÆt ®Êt theo híng ®øng vµ ®îc chuyÓn ®i
b»ng c«ng ten n¬. Sau ®ã çc thao t¸c ®îc lÆp l¹i. B»ng ph¬ng ph¸p ®ã cã thÓ lµm s¹ch
®o¹n èng chiÒu dµi tíi 150m kh«ng cÇn thay ®æi vÞ trÝ têi.
§Ó thay thÕ têi thñ c«ng, nhiÒu khi cßn sö dông têi m« t¬ ch¹y xÝch vµ m« t¬ tù
hµnh trong ph¬ng ph¸p c¬ häc vÖ sinh ®êng èng tho¸t níc.
ViÖc øng dông réng r·i con thoi cã çnh më vµ têi m« t¬ trong thùc tÕ cho phÐp
gi¶m nÆng nhäc rÊt nhiÒu vµ t¨ng cêng ®iÒu kiÖn vÖ sinh trong c«ng t¸c thæi röa ®êng
èng tho¸t níc.
Çc èng luån vÖ sinh theo chu kú (phô thuéc vµo chÕ ®é lµm viÖc cña chóng) b»ng
níc hoÆc th¶ bi ®¸ ®ãng b¨ng. Çc èng luån cã ®é ®µi 75  100m khi ®Þa h×nh thuËn lîi
cã thÓ lµm s¹ch b»ng bãng cao su víi d©y çp tríc vµ sau tõ 2 têi bè trÝ ë khoang trªn vµ
khoang díi.
Bi ®¸ ®ãng b¨ng ®Ó lµm s¹ch èng luån ®îc s¶n xuÊt theo çc d¹ng t¬ng øng. §Ó vÖ
sinh tõng èng luån, thêng s¶n xuÊt 3 bi ®¸ ®ãng b¨ng: mét bi cã kÝch thíc 0,6 ®êng kÝnh
èng luån, 2 bi cã kÝch thíc 0,9 ®êng kÝnh cña nã. §Çu tiªn bi nhá ®îc ®a vµ trong èng luån.
NÕu nã th«ng suèt th× tiÕp theo ®a 2 bi lín vµo. Bi ®¸ ®ãng b¨ng m¾c trong èng luån sÏ
nhanh chãng tan ra trong m«i trêng nguån níc nãng, kh«ng g©y nªn níc d©ng sù cè trong
m¹ng.
VÖ sinh giÕng l¾ng níc ma tríc ®©y chñ yÕu ®îc thùc hiÖn b»ng thñ c«ng. §ã lµ
c«ng viÖc rÊt nÆng nhäc ®îc thùc hiÖn trong ®iÒu kiÖn rÊt mÊt vÖ sinh.
Ngµy nay « t« b¬m vÐt bïn lo¹i “Il«x«x-980” ®îc s¶n xuÊt hµng lo¹t vµ ®îc sö dông
réng r·i. §ã lµ «t« t¶i m· hiÖu Zil-130Б, trªn khung cña nã bè trÝ xi tÐc vµ thiÕt bÞ chuyªn
dïng (m¸y b¬m ch©n kh«ng v.v.). ChiÒu s©u hót lín nhÊt cña nã lµ 4m.
Kinh nghiÖm khai th¸c «t« b¬m vÐt bïn cho thÊy r»ng mÆc dï cßn mét sè nhîc
®iÓm nhá vÒ cÊu t¹o, sö dông réng r·i chóng ®Ó vÖ sinh giÕng níc ma lµ kh¸ tiªn tiÕn
kh«ng nh÷ng vÒ ph¬ng diÖn vÖ sinh mµ c¶ vÒ ph¬ng diÖn kinh tÕ. Sö dông « t« b¬m vÐt
bïn gi¶m nhÑ lao ®éng cña c«ng nh©n vµ gi¶m gi¸ thµnh 20  25%.
Söa ch÷a nhá (®Þnh kú) vµ söa ch÷a lín. Söa ch÷a nhá bao gåm çc c«ng t¸c sau
®©y: thay thÕ n¾p háng cña giÕng, bè trÝ mãc kÑp trong giÕng, söa ch÷a m¸ng vµ cæ
giÕng, ®iÒu chØnh vÞ trÝ cao ®é n¾p giÕng do c«ng t¸c lµm ®êng, söa ch÷a vµ b«i dÇu
mì cho van trªn çc ®êng èng ¸p lùc, trªn çc cöa tho¸t sù cè, çc èng luån, söa ch÷a van chÆn
v.v. Söa ch÷a nhá ®îc çc c«ng nh©n chuyªn nghµnh thùc hiÖn díi sù chØ huy cña thî c¶. Söa
ch÷a lín bao gåm çc c«ng t¸c yªu cÇu nhiÒu vÒ thêi gian , lao ®éng vµ vËt liÖu: söa ch÷a
toµn bé hoÆc tõng phÇn giÕng hoÆc l¾p ®Æt l¹i çc ®o¹n riªng biÖt cña m¹ng do h háng
hoÆc lón ®êng èng, thay thÕ çc van bÞ háng , rØ v.v. Söa ch÷a lín thêng do nhãm c«ng
108
nh©n söa ch÷a - x©y dùng hoÆc nhãm c«ng nh©n chuyªn ngµnh thùc hiÖn díi sù chØ ®¹o
cña kü s hoÆc çn bé kü thuËt.
Kh¾c phôc sù cè vµ lo¹i bá sù t¾c nghÏn bÊt thêng. Sù cè trªn m¹ng ®îc coi lµ sù
h háng ®ét xuÊt hoÆc t¾c nghÏn ®êng èng g©y nªn sù t¾c nghÏn dßng ch¶y vµ ph¸ ho¹i sù
lµm viÖc b×nh thêng cña kªnh tho¸t níc trong vïng ®ã.
Trong trêng hîp xuÊt hiÖn sù cè trªn m¹ng, ®Çu tiªn cÇn ®¶m b¶o sù ho¹t ®éng liªn
tôc cña kªnh tho¸t trªn ®o¹n ®ã. §iÒu ®ã ®¹t ®îc b»ng çch x¶ (víi sù cho phÐp cña c¬ quan
®Þa ph¬ng thuéc uû ban m«i trêng quèc gia) dßng níc qua cöa tho¸t sù cè vµo hè thu, b»ng
çch b¬m chuyÓn nguån níc hoÆc x©y dùng tuyÕn tho¸t níc t¹m thêi ®é s©u kh«ng lín. Sau
khi ®¶m b¶o tho¸t nguån níc, ®o¹n ®êng èng h háng ®îc ng¾t b»ng çch l¾p ®Æt ®o¹n nèi
trong giÕng trªn vµ díi, tiÕn hµnh ®µo vµ söa ch÷a èng.
C«ng t¸c kh¾c phôc sù cè trªn m¹ng cÇn ®îc thùc hiÖn trong thêi gian ng¾n nhÊt víi
møc c¬ giíi ho¸ cao nhÊt.
Sù t¾c nghÏn ®ét xuÊt ®êng èng m¹ng tho¸t níc x¶y ra chñ yÕu do viÖc sö dông
kh«ng ®óng kªnh tho¸t níc vµ bá qua çc nguyªn t¾c khai th¸c chóng. Sù t¾c nghÏn ®îc lo¹i
bá nhê trôc mÒm, d©y dÉn, èng mÒm còng nh röa b»ng níc. VÞ trÝ t¾c nghÏn x¸c ®Þnh
theo giÕng th¨m (çc giÕng cao h¬n vÞ trÝ t¾c nghÏn ®îc b¬m ®Çy níc, cßn thÊp h¬n- kh«
hoÆc sè lîng nguån níc kh«ng lín). Khi tíi vÞ trÝ t¾c nghÏn, nhãm söa ch÷a gåm thî c¶ vµ 2
c«ng nh©n cÇn mang theo dông cô vµ thiÕt bÞ cÇn thiÕt còng nh d©y an toµn ®Ó lµm
viÖc trong giÕng, çc dÊu hiÖu ng¨n ngõa vµ c¶nh b¸o.
3.4 Çc nguyªn t¾c an toµn khi khai th¸c m¹ng cÊp níc vµ tho¸t níc.
TÊt c¶ çc c«ng t¸c trªn m¹ng cÊp - tho¸t níc cÇn ®îc thùc hiÖn tu©n thñ “ çc
nguyªn t¾c an toµn khai th¸c çc c«ng tr×nh cÊp - tho¸t níc”.
§èi víi c«ng nh©n ®ang lµm viÖc còng nh ®i l¹i tõ vÞ trÝ lµm viÖc nµy sang vÞ
trÝ lµm viÖc kh¸c (tíi ®iÒu kiÖn lµm viÖc míi), theo kü thuËt an toµn cÇn ®îc tæ chøc häc
tËp vµ ®îc kiÓm tra kiÕn thøc vÒ nguyªn t¾c an toµn t¹i vÞ trÝ lµm viÖc.
Toµn bé nh©n viªn khai th¸c bao gåm c¶ kü s, çn bé kü thuËt, b¾t buéc mçi n¨m 1
lÇn ph¶i qua líp häc vÒ çc ph¬ng ph¸p an toµn c«ng t¸c cã sù kiÓm tra kiÕn thøcvÒ kü
thuËt an toµn. Ch¬ng tr×nh häc tËp do kü s trëng xÝ nghiÖp phª duyÖt.
C«ng nh©n ®· qua häc tËp cÇn tr¶ bµi thi, trong ®ã kÕt qu¶ ®îc thÓ hiÖn trong tµi
liÖu chuyªn dïng. Çc c«ng nh©n vît qua kú thi ®¹t yªu cÇu vÒ an toµn lao ®éng vµ kü thuËt
an toµn míi ®îc lµm viÖc.
109
TÊt c¶ çc vÞ trÝ nguy hiÓm trªn m¹ng kü thuËt vµ c«ng tr×nh cÊp - tho¸t n íc cÇn
®îc b¶o vÖ vµ cã rµo ng¨n. Khi kh«ng cã ®iÒu kiÖn b¶o vÖ vµ ng¨n çch cÇn ph¶i treo çc
ký hiÖu hoÆc biÓn c¶nh b¸o.
C«ng nh©n ngµnh cÊp tho¸t níc cÇn sö dông quÇn ¸o b¶o hé lao ®éng dÇy b¶o hé
vµ çc dông cô phßng ngõa t¬ng øng víi çc yªu cÇu cña tiªu chuÈn hiÖn hµnh.
Khi x©y dùng m¹ng vµ c«ng tr×nh cÊp … tho¸t níc cÇn thùc hiÖn çc yªu cÇu c¬ b¶n sau
®©y:
1- Trong phÇn lµm viÖc cña giÕng trßn cã ®êng kÝnh Ýt nhÊt lµ 1m.
2- Mçi giÕng ®îc trang bÞ mãc chiÒu réng 18  20cm b»ng thÐp dµy 22  25mm; çc
mãc nµy bè trÝ ë thµnh bªn giÕng theo híng dßng ch¶y trong d¹ng « cê çch nhau
35cm theo chiÒu cao vµ 30cm theo chiÒu ngang (tÝnh tõ t©m mãc).
3- Trong çc giÕng chªnh cèt cã phÇn ®Ët cÊp hë lµm tríc lèi ra cña èng cÇu nhá chiÒu
réng 50-60cm.
4- Mçi hè ga cÊp níc vµ tho¸t níc ®îc trang bÞ bËc thang ch¾c ch¾n cho ngêi ®i xuèng.
5- Çc hè ga tho¸t níc ®îc trrang bÞ th«ng giã tù nhiªn lµm viÖc liªn tôc.
Khi tiÕn hµnh c«ng t¸c trªn m¹ng cÊp níc vµ tho¸t níc c«ng nh©n cÇn ®îc trang bÞ
quÇn ¸o b¶o hé lao ®éng hé thuèc y tÕ. Nhãm c«ng nh©n cÇn ®îc ®¶m b¶o çc trang thiÕt
bÞ, dông cô, çc dÊu hiÖu ng¨n ngõa, çc thanh rµo gç vµ çc dông cô ®Ó x¸c ®Þnh khÝ gas
trong giÕng. Khi xem xÐt bªn ngoµi (trªn bÒ mÆt) m¹ng, cÊm cho c«ng nh©n xuèng giÕng.
N¾p giÕng cÇn më b»ng mãc chèt vµ xµ beng. CÊm më n¾p giÕng b»ng tay. VÞ trÝ c«ng
t¸c vµo thêi gian tèi cÇn ®îc chiÕu s¸ng.
Khi khai th¸c m¹ng cÊp tho¸t níc, giÕng th¨m, hè ga cÇn tu©n thñ nh÷ng yªu cÇu sau
®©y:
1- VÖ sinh m¹ng tho¸t níc do nhãm c«ng nh©n 3  6 ngêi tiÕn hµnh do tæ trëng chØ
huy.
2- Khi lµm viÖc cÇn ph¶i xuèng, vµo trong m¹ng kü thuËt cho phÐp trong thµnh phÇn
nhãm cã 3 ngêi: 1 ngêi lµm viÖc trong giÕng, 1 ngêi lµm viÖc trªn mÆt ®Êt vµ 1 ng-
êi quan s¸t sù lµm viÖc trong giÕng vµ gióp ®ì c«ng nh©n trong giÕng khi cÇn
thiÕt.
3- Nhãm c«ng t¸c trong giÕng, hè ga vµ trong Tuynel kü thuËt ®îc trang bÞ th¾t lng an
toµn, b×nh dìng khÝ cã èng mÒm dµi h¬n chiÒu s©u giÕng kho¶ng 2m, 2 bãng ®Ìn
hÇm má ЛБК-6 hoÆc thiÕt bÞ ph©n tÝch khÝ, ®Ìn pin ¾c quy hiÖu ®iÖn thÕ
kh«ng lín h¬n 12 V, qu¹t, dÊu hiÖu ng¨n ngõa di ®éng mÉu thèng nhÊt vµ chèt, xµ
beng ®Ó më n¾p giÕng, hè ga.
110
4- Trîc khi h¹ c«ng nh©n xuèng giÕng hoÆc hè ga cÇn kiÓm tra cÈn thËn çc mãc vµ
®é bÒn liªn kÕt cña chóng.
5- Tríc khi h¹ c«ng nh©n xuèng giÕng hoÆc hè ga cÇn kiÓm tra cÈn thËn kh¶ n¨ng cã
khÝ gas nhê thiÕt bÞ ph©n tÝch khÝ gas hoÆc ®Ìn hÇm má; tríc khi tho¸t hÕt khÝ
gas hoµn toµn cÊm cho phÐp c«ng nh©n h¹ xuèng giÕng hoÆc hè ga.
6- §Æc biÖt cÊm hót thuèc, bËt löa còng nh sö dông ngän löa trong giÕng lÉn c¹nh
giÕng hë.
7- NÕu khÝ trong giÕng hoÆc trong hè ga kh«ng tho¸t hoµn toµn, viÖc h¹ c«ng nh©n
vµo giÕng chØ ®îc phÐp khi mÆt n¹ chèng ®éc vµ d©y mÒm vît lªn mÆt ®Êt;
trong nh÷ng trêng hîp ®ã c«ng nh©n ®îc phÐp lµm viÖc liªn tôc trong giÕng kh«ng
qu¸ 10 phót.
8- Trong tÊt c¶ çc trêng hîp, khi h¹ c«ng nh©n xuèng giÕng hoÆc hè ga kh«ng cã th¾t
lng an toµn dµi h¬n chiÒu s©u giÕng 2m ®Òu bÞ cÊm.
9- Khi c«ng t¸c cã têi, nÕu kh«ng cã kh¶ n¨ng tr¸nh sang híng kh¸c so víi t¶i ®ang n©ng,
cÊm cã mÆt trong giÕng vµ hè ga, ®iÒu khiÓn th¶ çp trªn tang trèng cña têi b»ng
tay hoÆc ch©n; b¸nh r¨ng têi ®îc ®ãng kÝn b»ng vá hép chuyªn dïng.
10- CÊm c«ng nh©n lµm viÖc kh«ng cã g¨ng tay vµ quÇn ¸o b¶o hé lao ®éng khi trùc
tiÕp tiÕp xóc víi nguån níc hoÆc l¾ng cÆn.
Khi söa ch÷a m¹ng vµ c«ng tr×nh cÊp - tho¸t níc trong çc ®iÒu kiÖn ph¬ng tiÖn
giao th«ng chuyÓn ®éng trªn phè cÇn cã rµo ng¨n vÞ trÝ lµm viÖc phï hîp víi “ChØ dÉn vÒ
rµo ch¾n vÞ trÝ c«ng t¸c trong ®iÒu kiÖn xe cé ®i l¹i trªn phè”. Trong thêi gian tèi, trªn
hµng rµo cÇn treo ®Ìn tÝn hiÖu mµu ®á.
NÕu c«ng t¸c ®îc tiÕn hµnh gÇn ®êng tµu ®iÖn, ngoµi rµo ch¾n cÇn cã biÓn b¸o
víi çc dßng ch÷ c¶nh b¸o cÇn thiÕt.
H¹ èng vµ çc phô tïng vµo hµo hoÆc giÕng khi träng lîng chóng tíi 80kg cã thÓ
tiÕn hµnh b»ng tay trªn d©y thõng ®· ®îc thö nghiÖm 2 lÇn t¶i nh vËy vµ kh«ng cã nót, mèi
nèi, ®o¹n ®øt v.v. Cho phÐp h¹ b»ng tay vËt cã träng lîng trªn 80kg nhng chØ trong trêng hîp
khi t¶i tÝnh trªn ngêi mçi c«ng nh©n tham gia h¹ nã xuèng kh«ng qu¸ 50kg. Trong thêi gian
h¹ vËt xuèng, c«ng nh©n trong hµo kh«ng ®îc ë díi vËt ®ang h¹.
Khi ph¸t hiÖn t¹i vÞ trÝ ®µo hµo ®êng èng hoÆc çp ®iÖn, c«ng viÖc cÇn ®îc
dõng l¹i vµ b¸o cho chØ huy.
Khi ph¸t hiÖn t¹i vÞ trÝ ®µo hµo cã khÝ gas, c«ng nh©n cÇn nhanh chãng tho¸t
khái ®êng hµo vµ b¸o cho chØ huy. C«ng viÖc tiÕp theo cÇn tiÕn hµnh mét çch cÈn thËn
®Ò phßng khÝ ®éc.
111
Ngoµi nh÷ng yªu cÇu nªu trªn, theo kü thuËt an toµn khi khai th¸c m¹ng vµ c«ng
tr×nh cÊp níc vµ tho¸t níc cÇn tu©n thñ çc nguyªn t¾c chung vÒ kü thuËt an toµn trong
c«ng t¸c ®Êt, n©ng chuyÓn vµ c«ng t¸c hµn còng nh khi lµmviÖc víi m¸y nÐn khÝ vµ çc
thiÕt bÞ khÝ nÐn.
4. Khai th¸c m¹ng çp vµ cÊp nhiÖt ngÇm ®« thÞ.

Khai th¸c m¹ng cÊp nhiÖt vµ çp ngÇm ®« thÞ cÇn ®îc thùc hiÖn tu©n thñ
“Nguyªn t¾c kü thuËt khai th¸c tr¹m vµ m¹ng ®iÖn” b¾t buéc ®èi víi tr¹m ®iÖn, m¹ng cÊp
®iÖn vµ nhiÖt “Çc nguyªn t¾c x©y dùng tr¹m thiÕt bÞ ®iÖn”, “ChØ dÉn vÒ khai th¸c ®-
êng çp ®iÖn ®éng lùc hiÖu ®iÖn thÕ tíi 200KV” vµ çc chØ dÉn côc bé.
4.1 Çc nhiÖm vô khai th¸c vµ c¬ cÊu tæ chøc.
HÖ thèng n¨ng lîng bao gåm tr¹m ®iÖn, ®êng d©y chuyÒn t¶i, tr¹m biÕn thÕ vµ
m¹ng cÊp nhiÖt liªn quan víi nhau b»ng chÕ ®é chung vµ b»ng sù liªn tôc cña qu¸ tr×nh thi
c«ng vµ ph©n phèi n¨ng lîng ®iÖn vµ nhiÖt.
Bµi to¸n c¬ b¶n cña dÞch vô khai th¸c m¹ng nhiÖt vµ çp ®iÖn lµ:
1- Thùc hiÖn kÕ ho¹ch quèc gia vÒ s¶n xuÊt n¨ng lîng nhiÖt vµ ®iÖn.
2- §¶m b¶o sù lµm viÖc tin cËy cña thiÕt bÞ vµ sù cung cÊp ®iÖn vµ nhiÖt liªn tôc cho
çc hé tiªu thô.
3- Duy tr× chÊt lîng b×nh thêng n¨ng lîng cÊp ra - tÇn sè vµ hiÖu ®iÖn thÕ, ¸p lùc vµ
nhiÖt ®é, h¬i vµ níc nãng..
4- §¶m b¶o tÝnh kinh tÕ cao nhÊt cña hÖ thèng cÊp n¨ng lîng khi chi phÝ nhiªn liÖu vµ
nguån thuû ®iÖn vµ gi¸ thµnh thi c«ng, chuyÒn t¶i, ph©n phèi nhiÖt vµ ®iÖn n¨ng
nhá nhÊt.
Khai th¸c m¹ng nhiÖt trong çc ®« thÞ kh«ng lín ®îc thùc hiÖn hoÆc tõ mét xëng
hoÆc mét d©y chuyÒn ®éc lËp cña m¹ng nhiÖt n»m trong xëng ®ã.
Trong çc ®« thÞ lín, n¬i cã ph©n nh¸nh m¹ng cÊp nhiÖt, ngêi ta ph©n vïng m¹ng
cÊp nhiÖt phô thuéc vµo chiÒu dµi vµ ®é phøc t¹p cña m¹ng çp vµ ®êng chuyÒn t¶i ®iÖn
trªn kh«ng vµ sè lîng tr¹m, cã thÓ ®îc tæ chøc ë mét hoÆc mét sè vïng m¹ng çp. Çc vïng
m¹ng cÊp nhiÖt vµ çp chÞu sù qu¶n lýcña ®¬n vÞ qu¶n lý n¨ng lîng.
4.2 Khai th¸c m¹ng çp.

DÞch vô khai th¸c m¹ng çp lµ thùc hiÖn çc biÖn ph¸p an toµn còng nh söa ch÷a
®Þnh kú vµ söa ch÷a lín trong çc xëng ®¶m b¶o cung cÊp liªn tôc cho çc hé tiªu thô n¨ng l-
îng ®iÖn t¬ng øng víi tÇn sè vµ hiÖu ®iÖn thÕ.
112
Çc biÖn ph¸p an toµn bao gåm viÖc kiÓm tra hÖ thèng vµ thö nghiÖm çp ®iÖn.
TÝnh chu kú cña viÖc kiÓm tra phô thuéc vµo kÕt cÊu vµ ®iÒu kiÖn l¾p ®Æt çp. M¹ng
çp hiÖu ®iÖn thÕ tíi 35KV ®îc xem xÐt theo chu kú sau ®©y:
1- R¶i trong nÒn ®Êt – theo chØ dÉn côc bé, nhng kh«ng Ýt h¬n mét lÇn trong 3 th¸ng.
2- L¾p ®Æt trong Tuynel kü thuËt, Tuynel, cÇu c¹n - 1 lÇn trong 3 th¸ng.
3- L¾p ®Æt díi níc - theo chØ dÉn côc bé.
4- Çc giÕng vµ çc ®Çu nèi trßn trªn m¹ng hiÖu ®iÖn thÕ 1000V vµ thÊp h¬n -1 lÇn
trong 1 n¨m.
5- §Çu nèi trßn trªn m¹ng hiÖu ®iÖn thÕ cao h¬n 1000V - 1 lÇn trong s¸u th¸ng.
M¹ng çp nhåi mì hiÖu ®iÖn thÕ 110 - 220KV ®îc theo dâi theo chu kú nh sau:
1- §Æt trong nÒn ®Êt - 2 lÇn trong 3 th¸ng.
2- §Æt trong Tuynel kü thuËt vµ Tuynel - 1 lÇn trong 3 th¸ng.
3- §Æt díi níc - theo chØ dÉn riªng
4- GiÕng cã hép ®Êu nèi chÆn vµ nöa chÆn - 1 lÇn trong 3 th¸ng.
H háng ph¸t hiÖn ®îc khi xem xÐt ®îc ghi l¹i trong tµi liÖu vµ ®îc kh¾c phôc trong
thêi gian ng¾n nhÊt.
TÊt c¶ çc c«ng tr×nh m¹ng çp (Tuynel, kªnh, Tuynel kü thuËt v.v.) cÇn b¶o tr× s¹ch
sÏ; çp vµ çc kÕt cÊu kim lo¹i trªn ®ã chóng ®îc l¾p ®Æt cÇn ®îc phñ líp cã thµnh phÇn
chèng rØ.
Sù lu ý ®Æc biÖt trong qu¸ tr×nh khai th¸c lµ b¶o vÖ chèng rØ cho çp do rØ dßng
®iÖn dß. §èi víi çp ®ã l¾p ®Æt trong çc èng phi kim lo¹i, kªnh, Tuynel kü thuËt hoÆc
chóng ®îc bäc b»ng chÊt liÖu bÒn ch¾c (bi tum, sun ph¸t). Sù tån t¹i dßng ®iÖn dß ®îc ph¸t
hiÖn b»ng çch ®o t¹i çc vÞ trÝ ®o - kiÓm tra.
Trong qu¸ tr×nh khai th¸c m¹ng çp ®iÖn ¸p tõ 2 ®Õn 35KV cÇn ®îc thö nghiÖm
møc ®é an toµn b»ng dßng ®iÖn kh«ng ®æi ®iÖn ¸p cao h¬n Ýt nhÊt 1 lÇn trong n¨m t¬ng
øng víi “ Khèi lîng vµ tiªu chuÈn thö nghiÖm thiÕt bÞ ®iÖn “. M¹ng çp lµm viÖc trong
®iÒu kiÖn phøc t¹p còng nh m¹ng cã h háng cã thÓ ®îc thö nghiÖm thêng xuyªn h¬n theo s¬
®å do ®¬n vÞ khai th¸c lËp.M¹ng çp dÆt trong Tuynel, kªnh, Tuynel kü thuËt vµ trong
phßng Ýt bÞ rØ vµ kh«ng chÞu t¸c ®éng c¬ häc, thö nghiÖm Ýt nhÊt 1 lÇn trong 3 n¨m. Çp
®iÖn ¸p 110 - 220KV ®îc thö nghiÖm 1 lÇn trong 3 n¨m.
T¹i nh÷ng vÞ trÝ giao c¾t cña çp víi ®êng èng dÉn h¬i, chªnh lÖch nhiÖt ®é cña
chóng kh«ng ®îc lín h¬n 100.
Söa ch÷a nhá (®Þnh kú) m¹ng çp ®îc tiÕn hµnh theo møc ®é cÇn thiÕt. Söa ch÷a
lín m¹ng çp cÇn tiÕn hµnh theo kÕ ho¹ch so¹n th¶o trªn c¬ së sè liÖu kiÓm tra vµ thö
113
nghiÖm ®îc kü s trëng cña xÝ nghiÖp phª duyÖt. Khi x¸c ®Þnh khèi lîng söa ch÷a lín cÇn
tÝnh ®Õn:
1- Nh÷ng lçi ®îc ph¸t hiÖn däc tuyÕn çp cã thÓ dÉn ®Õn h háng çp.
2- Çc vÞ trÝ h háng ®îc ph¸t hiÖn cña m¹ng çp, çc hé ®Êu d©y, çc mèi liªn kÕt
vßng, nh÷ng h háng cña c«ng tr×nh hoÆc kÕt cÊu ®Æt m¹ng çp.
3- Nh÷ng h háng do thî lÆn ph¸t hiÖn cña çc tuyÕn çp vît díi níc.
4- Nh÷ng h háng ®îc ph¸t hiÖn khi thö nghiÖm vµ ®o ®¹c çc líp çch ly cña çp, hép
®Êu d©y hoÆc sù h háng çc vá kim lo¹i cña chóng.
5- Sù cÇn thiÕt thay thÕnh÷ng ®o¹n cò, bÞ bµo mßn còng nh nh÷ng lçi vÒ cÊu t¹o
hoÆc lçi do nhµ m¸y cña tõng ®o¹n çp riªng biÖt, çc mèi liªn kÕt vµ hép ®Êu vßng
ph¸t hiÖn ®îc trong qu¸ tr×nh khai th¸c.
C«ng t¸c söa ch÷a ®îc thùc hiÖn tu©n thñ çc biÖn ph¸p an toµn ch¸y næ vµ çc
nguyªn t¾c kü thuËt an toµn.
Khi kÕt thóc c«ng t¸c söa ch÷a thµnh lËp b¶n vÏ hoµn c«ng, trªn c¬ së ®ã ®iÒu
chØnh trong çc tµi liÖu khai th¸c kü thuËt.
Çc nguyªn t¾c kü thuËt an toµn. TÊt c¶ nh©n viªn dÞch vô cÇn ®îc häc tËp çc
biÖn ph¸p an toµn c«ng t¸c trªn m¹ng çp. KiÕn thøc vÒ çc nguyªn t¾c kü thuËt an toµn ®îc
Héi ®ång n©ng bËc kiÓm trra cã hÖ thèng cã cÊp chøng chØ.
TÊt c¶ çc c«ng t¸c liªn quan ®Õn viÖc khai th¸c m¹ng çp ngÇm ®« thÞ ®îc tiÕn
hµnh tu©n thñ “ Çc nguyªn t¾c kü thuËt an toµn khi khai th¸c thiÕt bÞ ®iÖn cña m¹ng
®iÖn ®« thÞ”.
TiÕn hµnh çc c«ng t¸c trªn m¹ng çp chØ ®îc phÐp sau khi ng¾t m¹ch cho m¹ng
çp, kiÓm tra kh«ng cã hiÖu ®iÖn thÕ trªn çc ®Çu cuèi cña chóng vµ treo biÓn “kh«ng ®îc
®ãng m¹ch çp - ngêi ®ang lµm viÖc”. C«ng t¸c ®îc tiÕn hµnh theo quy ®Þnh kh«ng Ýt h¬n
2 ngêi. §µo ®Êt t¹i çc vÞ trÝ çp hiÖn cã cÇn ®îc tiÕn hµnh rÊt cÈn thËn, tõ ®é s©u 0,4m
chØ ®îc phÐp ®µo b»ng thñ c«ng (xÎng). Ttríc khi b¾t ®Çu c«ng t¸c ®Êt cÇn th«ng b¸o cho
cho çc tæ chøc qu¶n lý c«ng tr×nh ngÇm.
Çc vÞ trÝ ®Êu d©y hë ®îc gia cêng trªn b¶ng gç ch¾c ch¾n, treo b»ng d©y hoÆc
thõng vît qua hµo theo çc thanh gç. Çc çp hë ®îc b¶o vÖ trong hép. Ng¨n cÊm sö dông çc
çp, ®êng èng v.v. l©n cËn ®Ó treo çp.
Khi l¾p ®Æt çp thñ c«ng, mçi c«ng nh©n cã thÓ nhËn mét phÇn çp träng lîng
kh«ng lín h¬n 35kg ®èi víi nam giíi vµ 20kg ®èi víi n÷ giíi. L¾p ®Æt l¹i, dì bá, chuyÓn
dÞch çp còng nh di chuyÓn hép ®Êu d©y theo nguyªn t¾c, chØ tiÕn hµnh sau khi ng¾t
m¹ch vµ gi¶i phãng ®iÖn çp.
114
Tríc khi c¾t çp ®Ó kiÓm tra viÖc ng¾t hiÖu ®iÖn thÕ cÇn xuyªn thñng çp ®Õn
líp bäc dÉn ®iÖn. Ngêi thùc hiÖn viÖc ®©m thñng cÇn lµm viÖc trong g¨ng tay çch ®iÖn
vµ kÝnh ng¨n ngõa, ®øng trªn nÒn çch ®iÖn. Nh÷ng ngêi chÞu tr¸ch nhiÖm c¾t çp còng
ph¶i tu©n thñ nh÷ng biÖn ph¸p ®Ò phßng ®ã.
Tríc khi b¾t ®Çu c«ng t¸c trong giÕng vµ trong Tuynel, chóng ®îc kiÓm tra vÒ sù
tån t¹i khÝ ch¸y vµ khÝ ®éc trong ®ã. ViÖc xem xÐt giÕng, Tuynel vµ lµm viÖc trong ®ã
Ýt nhÊt do 2 c«ng nh©n thùc hiÖn.
Khi lµm viÖc trong giÕng, sù ®èt ch¸y èng v¶y hµn còng nh ®èt ch¸y dÇu mì ®Ó
rãt vµo hép ®Êu nèi çp vµ chÊt phô gia chØ cã thÓ ®îc tiÕn hµnh tõ bªn ngoµi. Trong çc
Tuynel vµ çc Tuynel kü thuËt ®îc phÐp ®èt ch¸y èng v¶y hµn, ®èt nãng dÇu mì vµ chÊt
phô gia. Trong ®ã cÇn sö dông tÊm ch¾n tõ vËt liÖu bÒn ch¸y cã kh¶ n¨ng h¹n chÕ sù lan
trµn cña ngän löa, ®Ó chiÕu s¸ng vÞ trÝ lµm viÖc trong giÕng, Tuynel vµ Tuynel kü thuËt
cÇn sö dông ®Ìn di ®éng cã hiÖu ®iÖn thÕ 12V hoÆc ®Ìn pin ch¹y ¸c quy.
5. Khai th¸c m¹ng khÝ ®èt
5.1 NhiÖm vô cña dÞch vô khai th¸c vµ cÊu tróc tæ chøc cña nã.
Khai th¸c hÖ thèng khÝ ®èt çc khu d©n c cÇn thùc hiÖn çc biÖn ph¸p sau:
1- §¶m b¶o tr¹ng th¸i lµm viÖc tèt cho tÊt c¶ çc c«ng tr×nh cña hÖ cÊp khÝ ®èt còng
nh çc thiÕt bÞ, m¸y mãc vµ tæ hîp sö dông khÝ gas nh nhiªn liÖu ®èt.
2- Cung cÊp khÝ ®èt liªn tôc vµ an toµn cho tÊt c¶ çc hé tiªu thô.
3- Duy tr× ¸p lùc gas cÇn thiÕt ®Ó sö dông nã hîp lý vµ an toµn.
Khai th¸c m¹ng khÝ ®èt vµ thiÕt bÞ gas trong çc vÞ trÝ ®«ng d©n ®îc thùc hiÖn
díi sù chØ ®¹o cña c¬ quan qu¶n lý chuyªn ngµnh theo cung ®o¹n cã thµnh phÇn gåm nh÷ng
c«ng nh©n lµnh nghÒ vµ kü s - çn bé kü thuËt cao.
S¬ ®å vÝ dô cña tæ chøc qu¶n lý hÖ thèng cÊp khÝ ®Êt tr×nh bµy díi ®©y.
Tæ chøc dÞch vô hÖ thèng gas
Qu¶n lý söa ch÷a-

x©y dùng
C¬ së « t«
Xëng söa ch÷a gas Qu¶n lý hÖ thèng
gas
Trung tÊm ®iÒu

hµnh
115
V¨n DÞch DÞch DÞch vô khai DÞch vô khai
phßng vô sù vô ®o th¸c m¹ng cao ¸p th¸c m¹ng thÊp
khÝ cè ®¹c vµ trung ¸p ¸p
nÐn kiÓm
tra
1 2 3 1 2 3
M¹ng vµ thiÕt bÞ gas bè trÝ trªn khu vùc xÝ nghiÖp, çc ®¬n vÞ tæ chøc vµ trêng
häc dÞch vô b»ng lùc lîng vµ ph¬ng tiÖn b¶n th©n çc ®¬n vÞ ®ã. §Ó ®¶m b¶o tæ chøc
khai th¸c ®óng d¾n vµ xÐt ®Õn sù tån t¹i m¹ng gas vµ thiÕt bÞ cÇn cã nh÷ng tµi liÖu kü
thuËt sau ®©y:
1- MÆt b»ng - s¬ ®å bè trÝ tuyÕn cÊp khÝ ®èt ngÇm cã vÞ trÝ çc nhµ m¸y c«ng
nghiÖp, çc tr¹m ph©n phèi khÝ ®èt vµ çc ®iÓm ®iÒu chØnh khÝ ®èt; trªn çc
mÆt b»ng cÇn cho çc ®iÓm kÕt nèi víi çc c«ng tr×nh cè ®Þnh cña tÊt c¶ çc nót rÏ,
çc nót phô tïng liªn kÕt còng nh çc ®o¹n cÊp khÝ ®èt víi chiÒu dµi 100  150m.
2- Çc b¶n vÏ hoµn c«ng ®êng èng cÊp khÝ ®ètvíi çc thiÕt bÞ trªn ®ã vµ nh÷ng c«ng
tr×nh ngÇm l©n cËn; tr¾c däc tuyÕn èng.
3- Catalog ®êng èng cÊp khÝ ®èt theo mÉu quy ®Þnh ph¶n ¸nh nh÷ng sè liÖu c¬ b¶n
vÒ ®êng èng, phô tïng trªn chóng vµ vÒ tÊt c¶ çc c«ng t¸c (sù cè vµ theo kÕ ho¹ch)
thùc hiÖn trªn tuyÕn èng.
4- Çc biªn b¶n vµ çc b¶n vÏ nh¸p vÒ çc c«ng viÖc söa ch÷a ®· thùc hiÖn (theo mÊu
quy ®Þnh); çc s¬ ®å hµn ®êng èng.
5- Çc tµi liÖu kü thuËt do ®¬n vÞ thi c«ng tr×nh lªn khi bµn giao ®êng èng cÊp khÝ
®èt míi vµo khai th¸c.
B¶o tr× ®êng èng cÊp khÝ ®èt vµ çc c«ng tr×nh trªn chóng trong tr¹ng th¸i ®¶m
b¶o cÊp liªn tôc cho çc hé tiªu thô gas vµ t¹o nªn ®iÒu kiÖn ®Ó lµm viÖc an toµn khi khai
th¸c hÖ thèng cÊp khÝ ®èt yªu cÇu tæ chøc khai th¸c (®¬n vÞ qu¶n lý, cung ®o¹n) tiÕn
hµnh çc biÖn ph¸p c¬ b¶n sau ®©y:
1- gi¸m s¸t thêng xuyªn vÒ tr¹ng th¸i ®êng èng, b¶o tr× chóng còng nh thùc hiÖn söa
ch÷a ®Þnh kú vµ söa ch÷a lín.
2- ChØ dÉn cã hÖ thèng tÊt c¶ çc hé tiªu thô gas vÒ viÖc sö dông ®óng ®¾n thiÕt bÞ
gas vµ çc nh©n viªn dÞch vô vÒ çc nguyªn t¾c khai th¸c kü thuËt vµ an toµn kü
thuËt.
116
5.2 Gi¸m s¸t ®êng èng cÊp gas vµ b¶o dìng chóng
Gi¸m s¸t ®êng èng cÊp gas vµ b¶o dìng chóng do nhãm thî ®êng èng Ýt nhÊt 2 ngêi ®i tuÊn
tra ®êng èng theo lÞch. TuyÕn èng cÊp khÝ ®èt cao ¸p vµ trung ¸p n»m trong giíi h¹n cã
c«ng tr×nh x©y dùng cña ®« thi xem xÐt 1 lÇn trong vßng 3 ngµy. TuyÕn cÊp khÝ ®èt
thÊp ¸p ®îc xem xÐt Ýt nhÊt 2 lÇn trong th¸ng.
T¹i nh÷ng vÞ trÝ tiÕn hµnh x©y dùng vµ kiÓm tra ( x©y dùng ®êng, nhµ vµ çc
c«ng tr×nh næ vµ ngÇm kh¸c) trang th¸i ®êng èng ®ang ho¹t ®éng vµ thiÕt bÞ ®îc kiÓm tra
hµng ngµy.
Xem xÐt vµ kiÓm tra ®é trµn gas cña c«ng tr×nh trªn tuyÕn. §Ó ph¸t hiÖn dß rØ
gas, ®Æc trng b»ng çc dÊu hiÖu lµ thùc vËt trªn tuyÕn èng bÞ th©m, xuÊt hiÖn giät níc trªn
bÒ mÆt, cã tiÕng lÌo xÌo gas khi chóng dß rØ m¹nh trªn ®êng èng cao ¸p vµ trung ¸p ®îc
xem xÐt bªn ngoµi tuyÕn. Ngoµi viÖc xem xÐt bªn ngoµi tuyÕn èng cÇn theo dâi cã hÖ
thèng sù dß rØ gas b»ng çch kiÓm tra ®é trµn gas t¹i çc vÞ trÝ èng kiÓm so¸t (h.2.61), bè
trÝ t¹i nh÷ng vÞ trÝ quan träng cña ®o¹n tuyÕn; çc giÕng th¨m vµ hè ga trªn tuyÕn vµ çc
c«ng tr×nh ngÇm kh¸c; çc tÇng hÇm nhµ n»m trong kho¶ng çch 15m ë hai bªn trôc tuyÕn
èng ®ang ho¹t ®éng. Trong nh÷ng trêng hîp cã gas ®îc x¸c ®Þnh b»ng thiÕt bÞ chuyªn dïng -
thiÕt bÞ ph©n tÝch gas.
H.2.61. S¬ ®å bè trÝ èng kiÓm tra: 1- tuyÕn èng; 2- èng kiÓm tra; 3- thµnh hè.
Çc giÕng cã vanbè trÝ trªn tuyÕn èng, ngoµi viÖc kiÓm tra ®Þnh kú vÒ sù trµn
gas Ýt nhÊt 2 lÇn trong n¨m ®îc xem xÐt vµ kiÓm tra cÈn thËn, trong ®ã çc van vµ giÕng
®îc lµm s¹ch tr¸nh bÈn vµ çc vËt r¬i v¸i kh¸c, b«i mì trôc vÝt van, tiÕn hµnh kiÓm tra,
®ãng vßng bÞt, kiÓm tra ®é ®óng ®¾n cña çc c¬ cÊu ®iÒu khiÓn, s¬n van vµ çc bé phËn
®iÒu hoµ nhiÖt, kiÓm tra vµ gia cè çc vßng ®ai.
KÕt qu¶ kiÓm tra tr¹ng th¸i tuyÕn èng cÊp khÝ ®èt vµ c«ng tr×nh trªn chóng ®îc
ghi chÐp vµo phiÕu theo mÉu quy ®Þnh.
Trong thêi gian kiÓm tra tuyÕn èng cÊp khÝ ®èt tõ çc phÇn bªn ngoµi vµ bªn trong
cña çc líp ®Öm, çc hè ngng tô, çc chÊt chÌn chèng thÊm vµ çc èng kiÓm tra trong çc
giÕng chiÒu s©u nhá, dän s¹ch r¸c bÈn, níc vµ çc vËt th¶i kh¸c.
Khi söa ch÷a ¸o ®êng hoÆc lµm çc c«ng viÖc kh¸c gÇn ®êng èng dÉn khÝ ®èt
cÇn ph¶i theo dâi sao cho çc giÕng vµ çc tÊm ®Öm trªn tuyÕn èng kh«ng ®îc l¸t ®¸ lªn, bÞ
phñ líp atphan hoÆc bÞ h háng. Çc chØ dÉn (biÓn b¸o) treo têng dïng ®Ó nhanh chãng t×m
líp ®Öm vµ giÕng lu«n lu«n ®îc gi÷ g×n, çc ch÷ sè trªn chóng ph¶i râ rµng.
117
KiÓm tra tr¹ng th¸i hè ngng vµ çc chÊt chÌn chèng thÊm ®îc tiÕn hµnh theo
biÓu ®å (phô thuéc vµo ®é Èm khÝ gas). §Ó lo¹i trõ sù ngng tô tõ hè ngng vµ vµ çc chÊt
chÌn chèng thÊm trªn tuyÕn èng khÝ ®èt thÊp ¸p th«ng thêng sö dông b¬m tay, cßn trªn ®-
êng èng khÝ ®èt cao vµ trung ¸p - b¬m ¸p lùc gas hoÆc b¬m m« t¬. KÕt qu¶ kiÓm tra tr¹ng
th¸i hè ngng vµ çc chÊt chÌn chèng thÊm ®îc ghi chÐp vµo phiÕu kiÓm tra.
KiÓm tra ¸p lùc gas trong ®êng èng cÊp khÝ ®èt ®îc tiÕn hµnh cã hÖ thèng,
®Ó ®¶m b¶o sù ho¹t ®éng b×nh thêng cña çc thiÕt bÞ gas, nã cÇn ®îc cÇn ®îc gi÷ ë møc
¸p lùc hîp lý t¬ng øng víi chÕ ®é cho tríc, chÕ ®é ¸p lùc cho tríc ®îc nh©n viªn dÞch vô
®iÒu hµnh ®« thÞ kiÓm tra vµ ®iÒu chØnh theo ®ång hå ¸p lùc ®Æt ë ®iÓm ®iÒu khiÓn
khÝ ®èt hoÆc t¹i çc hé tiªu thô riªng biÖt.
Ph¸t hiÖn vµ kh¾c phôc sù t¾c nghÔn ®êng èng khÝ ®èt. Ph¸t hiÖn vµ kh¾c
phôc kÞp thêi sù t¾c nghÏn (níc, dÇu mì …) lµ mét trong nh÷ng nhiÖm vô c¬ b¶n cña dÞch
vô b¶o tr× ®êng èng cÊp khÝ ®èt. Sù t¾c nghÏn ®îc ph¸t hiÖn b»ng çch ®o sù sôt ¸p gas.
§Ó lo¹i trõ t¾c nghÏn do níc, tiÕn hµnh söa ch÷a hè ngng hoÆc chÊt chÌn chèng
thÊm vµ lo¹i trõ tÝch tô níc trong ®êng èng, ®«i khi cÇn lo¹i trõ ®é vâng ®êng èng hoÆc t¹i
vÞ trÝ thÊp nhÊt bè trÝ bæ sung hè ngng.
Sù t¾c nghÏn do dÇu mì hoÆc çc chÊt hoµ tan kh¸c, cÇn lo¹i trï b»ng viÖc rãt vµo
®êng èng gas chÊt hoµ tan lµm s¹ch ®êng èng b»ng “mãc” hoÆc nhê d©y thÐp ®êng kÝnh
6  8mm. Trong trêng hîp nghÏn ®êng èng khÝ ®èt b»ng chÊt kh«ng hoµ tan, chóng ®îc lÊy
ra b»ng çch c¾t “cöa sæ” trong ®êng èng gas, söa ch÷a ®o¹n èng gas t¬ng øng hoÆc thæi
röa b»ng khÝ tr¬ díi ¸p lùc lín.
KiÓm tra b»ng khoan vµ kh¾c phôc dß rØ.
Sau khi nhËn ®îc th«ng tin vÒ dß rØ gas, ®Ó biÕt chÝnh x¸c vÞ trÝ dß rØ, tiÕn
hµnh kiÓm tra b»ng khoan ®êng èng dÉn gas. §Ó lµm viÖc ®ã, cø çch 2m tõ hai phÝa ®-
êng èng (theo h×nh « cê) tiÕn hµnh khoan lç s©u h¬n ®¸y èng 10  20cm. NÕu biÕt vÞ trÝ
mèi nèi th× çc lç ®îc khoan gÇn chóng çch thµnh èng 0,3  0,5m.
Sù tån t¹i gas trong lç khoan ®îc x¸c ®Þnh b»ng thiÕt bÞ ph©n tÝch gas. Trong
nh÷ng trêng hîp ®Æc biÖt (nÕu lç khoan n»m trªn kho¶ng lín h¬n 3 m çch nhµ, giÕng,
Tuynel vµ çc c«ng tr×nh kh¸c) cho phÐp kiÓm tra sù tån t¹i gas b»ng ngän löa. §Ó kh¾c
phôc dß rØ gas tiÕn hµnh ®µo hè, trong ®ã thùc hiÖn c«ng t¸c söa ch÷a. Hè ®îc ®µo gÇn lç
khoan cã sù trµn khÝ gas nhiÒu nhÊt.
5.3 Söa ch÷a ®Þnh kú vµ söa ch÷a lín ®êng èng dÉn khÝ ®èt
Söa ch÷a ®Þnh kú ®îc tiÕn hµnh chñ yÕu ®Ó kh¾c phôc çc nguyªn nh©n g©y
dß rØ gas. §é hë cña çc mèi nèi ®êng èng nh¸nh dÉn khÝ ®èt b»ng gang ®îc kh¾c phôc
118
b»ng çch bÞt, g¾n èng nh¸nh, Ðp chÆt hoÆc thay b»ng d©y h¾c Ýn vµo èng. NÕu viÖc
dß rØ gas x¶y ra do g·y, vì hoÆc nøt th©n èng gang, ®o¹n háng ph¶i thay b»ng èng míi. Sù
gi¸n ®o¹n mèi nèi ®êng èng dÉn khÝ ®èt b»ng thÐp ®îc söa ch÷a b»ng çch hµn èng lång
chiÒu dµi Ýt nhÊt 400mm. §o¹n èng dÉn khÝ ®èt bÞ h háng do rØ ®¸y hoÆc bÞ rØ do dßng
®iÖn l¹c ®îc thay thÕ cã tÝnh ®Õn møc ®é h háng. Khi dß rØ gas qua çc phô tïng kh«ng
b¾t chÆt th× ®îc kh¾c phôc b»ng çch Ðp bu l«ng liªn kÕt bÝch, Ðp chÆt vßng bÞt hoÆc
thay b»ng çc chi tiÕt phô tïng riªng biÖt.
NÕu viÖc kh¾c phôc dß rØ liªn quan ®Õn viÖc ®µo bíi ®êng èng cÇn lËp b¶n vÏ
ph¸c häa chØ râ ®êng kÝnh, chiÒu s©u ch«n, vËt liÖu èng vµ liªn kÕt vÞ trÝ ®µo ®µo ®-
êng èng víi mèc cè ®Þnh. ë ®©y còng cÇn chØ râ môc ®Ých tiÕn hµnh c«ng t¸c, çi g× ®·
lµm vµ thêi gian thùc hiÖn. Mét bé b¶n vÏ cÇn ®îc lu gi÷ t¹i phßng qu¶n lý hÖ thèng gas, cßn
bé kh¸c - t¹i v¨n phßng dÞchvô ®êng èng.
Söa ch÷a lín ®îc thùc hiÖn ®Ó kh¾c phôc nh÷ng h háng trÇm träng ®êng èng dÉn
khÝ ®èt vµ cçc phô kiÖn cña chóng. Khi söa ch÷a lín, tiÕn hµnh thay ®æi ®o¹n èng h do
rØ, phôc håi líp çch ly bÞ háng, söa ch÷a hoÆc thay ®æi phô kiÖn, söa ch÷a hoÆc thay
®æi giÕng ®èi víi van vµ líp ®Öm, lo¹i trõ vµ thay thÕ hoÆc söa ch÷a çc ph¬ng tiÖn b¶o
vÖ ®iÖn cho ®êng èng bÞ rØ …
§êng èng dÉn khÝ ®èt b»ng gang kh«ng dïng ®îc do t×nh tr¹ng kü thuËt, khi söa
ch÷a lín ®îc thay thÕ b»ng èng thÐp. Sau khi thùc hiÖn söa ch÷a lín ®êng èng dÉn khÝ ®èt
cÇn lËp tµi liÖu kü thuËt vµ biªn b¶n theo mÉu quy ®Þnh cho ®o¹n èng ®· söa ch÷a.
5.4 Çc nguyªn t¾c kü thuËt an toµn khi khai th¸c m¹ng cÊp khÝ ®èt
C«ng nh©n tÊt c¶ çc cÊp bËc kh¸c nhau vµ kü s- çn bé kü thuËt b¾t buéc ph¶i qua
líp häc chØ dÉn kü thuËt an toµn khi khai th¸c hÖ thèng khÝ ®èt. TiÕp theo, nhËn thøc çc
nguyªn t¾c kü thuËt an toµn ®îc kiÓm tra hµng n¨m®èi víi tÊt c¶ c«ng nh©n, cßn ®èi víi kü
s- çn bé kü thuËt - 1 lÇn trong 3 n¨m.
ViÖc kiÓm tra vµ söa ch÷a ®êng èng cÊp khÝ ®èt do nhãm gåm Ýt nhÊt 3 ngêi.
Nhãm nµy ®îc trang bÞ thiÕt bÞ th«ng giã di ®éng (khi cÇn thiÕt), èng mÒm x¸ nh©n hoÆc
b×nh «xy - çch ly chèng khÝ ®éc, th¾t lng an toµn, ®Ìn pin chèng næ, çc dÊu hiÖu ng¨n
ngõa ®èi víi çc ph¬ng tiÖn giao th«ng vµ thang thÐp.
ViÖc xuèng giÕng chØ ®îc phÐp khi cã th¾t lng an toµn, mét ®Çu tù do cña d©y
an toµn ®ã ph¶i n»m trong tay ngêi ë trªn mÆt ®Êt c¹nh giÕng. Ngêi c«ng nh©n ë c¹nh
giÕng liªn tôc theo dâi ngêi c«ng nh©n ë trong giÕng ®Ó s½n sµng hç trî vµo bÊt kú thêi
®iÓm nµo.
119
Khi tiÕn hµnh c«ng t¸c söa ch÷a trong giÕng, Tuynel, trong çc tuyÕn èng gãp cña
®êng èng dÉn gas ®ang ho¹t ®éng, ®ång thêi kh«ng ®îc qu¸ 2 ngêi ë trong ®ã. Tríc khi b¾t
®Çu c«ng t¸c, çc giÕng, Tuynel kü thuËt vµ çc phßng cÇn ®îc kiÓm tra cÈn thËn, sau ®ã
cÇn kiÓm tra sù tån t¹i cña gas trong ®ã.
TuyÖt ®èi cÊm kiÓm tra ®é kÝn cña ®êng èng dÉn gas vµ vÞ trÝ dß rØ gas b»ng
ngän löa; viÖc kiÓm tra chØ cã thÓ ®îc tiÕn hµnh b»ng níc xµ phßng. TuyÖt ®èi cÊm ®a
ngän löa l¹i gÇn vµ hót thuèc l¸ t¹i vÞ trÝ ®ang thùc hiÖn c«ng t¸c trªn ®êng èng gas.
Th¸o dì ®êng èng dÉn khÝ ®èt chØ ®îc phÐp sau khi h¬i gas tõ chóng ®îc lo¹i trõ
hÕt b»ng çch thæi röa vµ khi sù ph©n tÝch kh«ng khÝ sau ®ã cho thÊy nång ®é khÝ gas
trong ®ã kh«ng lín h¬n 0,5% theo thÓ tÝch.
C«ng t¸c hµn liªn quan ®Õn viÖc kh¾c phôc h háng trªn ®êng èng dÉn khÝ ®èt
®ang ho¹t ®éng cã thÓ ®îc tiÕn hµnh khi ¸p lùc gas trong ®ã kh«ng lín h¬n 100 vµ kh«ng
nhá h¬n 40mm cét níc. Sù tån t¹i ¸p lùc cho phÐp ®îc kiÓm tra trong suèt qu¸ tr×nh lµm viÖc
theo ®ång hå ¸p lùc.
Khi thùc hiÖn c«ng t¸c ®Êt ®Ó söa ch÷a ®êng èng khÝ ®èt cÇn giíi h¹n vÞ trÝ lµm
viÖc theo toµn bé chu vi cña nã, vµo thêi gian ban ngµy bè trÝ dÊu hiÖu ng¨n ngõa kho¶ng
5m çch hµng rµo tõ phÝa chuyÓn ®éng cña çc ph¬ng tiÖn giao th«ng, vµo thêi gian buæi
tèi g¾n tÝn hiÖu ®Ìn ®á lªn hµng rµo ë ®é cao 1,5m, vÞ trÝ c«ng t¸c ®îc chiÕu s¸ng b»ng
®Ìn ®iÖn hoÆc ®Ìn pha. Ngoµi nh÷ng ®iÒu c¬ b¶n nªu trªn khi c«ng t¸c liªn quan ®Õn khai
th¸c ®êng èng dÉn khÝ ®èt, cÇn thùc hiÖn çc nguyªn t¾c chung vÒ kü thuËt an toµn khi
thùc hiÖn c«ng t¸c ®Êt, lµm líp çch ly, hµn vµ vËn chuyÓn.
6. Khai th¸c ®êng èng dÉn níc vµ ®êng çp khi l¾p ®Æt chung
6.1 Çc ®Æc ®iÓm khai th¸c ®êng èng dÉn níc vµ ®êng çp n»m trong Tuynel kü
thuËt.
Çc c«ng t¸c liªn quan ®Õn khai th¸c ®êng èng d·n níc c«ng n¨ng kh¸c nhau vµ ®êng
çp n»m trong Tuynel kü thuËt chung kh«ng kh¸c biÖt so víi çc c«ng t¸c cÇn ®îc thùc hiÖn
khi khai th¸c tõng c«ng tr×nh ngÇm ®Æt riªng biÖt.
Ngµy nay hiÖn cha cã çc nguyªn t¾c thèng nhÊt khai th¸c kü thuËt Tuynel kü thuËt
chung ®Ó l¾p ®Æt ®ång thêi ®êng èng dÉn níc vµ çp còng nh cha gi¶i quyÕt ®îc mét sè
vÊn ®Ò vÒ tæ chøc.
§Ó khai th¸c b×nh thêng Tuynel kü thuËt, nhiÖt ®é kh«ng khÝ trong chóng kh«ng
®îc vît qu¸ 35  400C. Sù h¹ nhiÖt ®é kh«ng khÝ nãng lªn do kÕt qu¶ to¶ nhiÖt tõ m¹ng
nhiÖt vµ çp ®iÖn ®îc ®¶m b¶o b»ng viÖc th«ng giã cìng bøc Tuynel kü thuËt (xem h.2.26,
a). Çc qu¹t th«ng giã ®îc ®ãng m¹ch tù ®éng nhê r¬ le khÝ gas hoÆc ®ång hå kh¸ng nhiÖt
120
tiÕp xóc, bªn c¹nh viÖc gi÷ g×n nhiÖt ®é kh«ng khÝ b×nh thêng trong Tuynel kü thuËt, nã
cßn lo¹i trõ kh¶ n¨ng tÝch tô khÝ gas trong chóng thÊm tõ m¹ng tuyÕn phè gÇn ®ã. Ngoµi
ra, th«ng giã Tuynel kü thuËt cßn ®îc thùc hiÖn cét th«ng giã dßng (h.2.62) hoÆc b»ng sù
liªn kÕt tõng nh¸nh Tuynel kü thuËt cã çc cét th«ng giã cña çc ng«i nhµ.
Níc tÝch tô trong Tuynel kü thuËt ®îc ®a vÒ giÕng tho¸t qua ®êng èng ®Æt víi ®é dèc
0,02-0,03 (nÕu giÕng tho¸t níc bè trÝ thÊp h¬n hÇm cña Tuynel kü thuËt) hoÆc ®îc b¬m
®i nhê tr¹m b¬m ngÇm (xem h.2.26, δ).
§Ó kh¾c phôc nhanh h háng xuÊt hiÖn khi khai th¸c Tuynel kü thuËt tèt nhÊt sö dông c¬ cÊu
tÝn hiÖu tù ®éng vµ thiÕt bÞ ®iÒu khiÓn tõ xa. VÝ dô, ®Ó ph¸t hiÖn dß rØ trong ® êng
èng dÉn níc cã thÓ sö dông “r¬ le dßng ch¶y “ chuyÒn tÝn hiÖu vÒ sù h háng vÒ phßng
®iÒu khiÓn.
6.2 Çc nguyªn t¾c kü thuËt an toµn khi khai th¸c Tuynel kü thuËt.
Khi khai th¸c c«ng tr×nh ngÇm bè trÝ chung trong Tuynel kü thuËt, bªn c¹nh viÖc thùc hiÖn
çc nguyªn t¾c kü thuËt an toµn, lªn quan ®Õn khai th¸c tõng m¹ng riªng biÖt, cÇn tu©n thñ
nh÷ng nguyªn t¾c ®Æc biÖt cña kü thuËt an toµn. Néi dung chÝnh gåm nh÷ng vÊn ®Ò sau
®©y. TÊt c¶ çc Tuynel kü thuËt cÇn ®îc gi÷ g×n s¹ch sÏ vµ dän dÑp çc vËt ng¨n c¶n sù ®i
l¹i tù do trong chóng.
Çc sµn cña ®êngèng gãp cÇn ph¶i bÒn vµ kÝn, ®îc tÝnh to¸n chÞu t¶i träng tÜnh
vµ ®éng cÇn thiÕt vµ kh«ng cho phÐp dß rØ níc ngÇm vµ níc mÆt qua chóng.
Däc tuyÕn Tuynel kü thuËt Ýt nhÊt lµ qua 300m cÇn ®îc x©y dùng cöa vµo ®êng
kÝnh th«ng thuû Ýt nhÊt lµ 630mm. Lèi tho¸t sù cè cho ngêi ra vµo ®îc x©y dùng trªn çc
®o¹n th¼ng Ýt nhÊt lµ qua 100m khi trong ®êng èng cã tuyÕn èng dÉn hoi vµ 200m khi
kh«ng cã chóng còng nh t¹i çc vÞ trÝ cuèi cña çc ®o¹n côt. Cöa ®i cÇn cã kho¸ ch¾c ch¾n
vµ kh«ng cho níc mÆt vµ níc ngÇm thÊm qua. KÕt cÊu kho¸ cÇn ®¶m b¶o më cöa nhÑ
nhµng tõ bªn trong Tuynel kü thuËt. TÊt c¶ èng dÉn níc vµ çp bè trÝ trong Tuynel kü thuËt
cÇn ®îc s¬n çc mµu kh¸c nhau.
Çc nh©n viªn dÞch vô Tuynel kü thuËt trong ®ã cã thÓ cã khÝ gas cÇn ph¶i biÕt:
1- Nång ®é khÝ gas trong kh«ng khÝ nguy hiÓm vµ cho phÐp ®èi víi con ngêi vµ çc ph-
¬ng ph¸p x¸c ®Þnh nã.
2- Çc ph¬ng ph¸p x¸c ®Þnh sù tån t¹i khÝ gas (b»ng thiÕt bÞ ph©n tÝch gas … ).
3- Nh÷ng èng nµo n»m trong ®o¹n Tuynel kü thuËt lµ nguy hiÓm vÒ ph¬ng diÖn dß gas.
4- Çc nguyªn t¾c lµmviÖc vµ cã mÆt t¹i çc vÞ trÝ nguy hiÓm theo quan niÖm tÝch tô
gas.
5- Çc dÊu hiÖu nhiÔm khÝ gas.
121
6- Çc nguyªn t¾c s¬ t¸n ngêi bÞ nhiÔm khÝ gas tõ nh÷ng vïng bÞ dß gas vµ çc biÖn ph¸p
cÊp cøu ban ®Çu.
7- Çc nguyªn t¾c sö dông thiÕt bÞ chèng khÝ gas b»ng «xy (çch ly) vµ èng mÒm.
Ngoµi nh÷ng ®iÒu trªn cÇn tu©n thñ tuyÖt ®èi çc nguyªn t¾c kü thuËt an toµn khi
lµm viÖc víi m¹ng çp. Tríc khi lµm viÖc trong Tuynel kü thuËt thî nguéi ®êng èng cÇn
kh¼ng ®Þnh ®îc r»ng trong ®êng èng kh«ng cã khÝ gas.
Kh«ng cho phÐp lµm viÖc trong Tuynel kü thuËt khi nhiÖt ®é kh«ng khÝ trong ®ã
lín h¬n 500C. Khi nhiÖt ®é kh«ng khÝ 400  500 thêi gian cã mÆt cña c«ng nh©n trong
Tuynel kü thuËt kh«ng ®îc vît qu¸ 20 phót. Cø 20 phót, c«ng nh©n cÇn ra khái Tuynel kü
thuËt kh«ng Ýt h¬n 20 phót. §Ó h¹ nhiÖt ®é kh«ng khÝ trong Tuynel kü thuËt, m¹ng cÊp
nhiÖt (nÕu cã) cÇn cã líp bäc b¶o vÖ tèt, cßn èng gãp - cã hÖ thèng th«ng giã tù nhiªn hoÆc
cìng bøc. Th«ng giã cìng bøc ®îc bè trÝ khi tån t¹i khÝ gas trong Tuynel kü thuËt vµ khi
nhiÖt ®é kh«ng khÝ trong ®ã cao h¬n 500C.
Çc Tuynel kü thuËt theo nguyªn t¾c cÇn cã hÖ thèng chiÕu s¸ng nh©n t¹o thêng
xuyªn thiÕt kÕ t¬ng øng víi “çc nguyªn t¾c x©y dùng tr¹m thiÕt bÞ ®iÖn”, ®èi víi çc
phßng ®Æc biÖt Èm cã nhiÖt ®é kh«ng khÝ h¬i cao. ChiÕu s¸ng ®iÖn cè ®Þnh ®îc thùc
hiÖn theo hiÖu ®iÖn thÕ 12V. Trong çc Tuynel kü thuËt cã thÓ cã khÝ ®èt thÊm vµo cÇn
sö dông thiÕt bÞ ®iÖn chèng ch¸y næ. Trong trêng hîp kh«ng cã chiÕu s¸ng nh©n t¹o cè
®Þnh, sö dông ®Ìn pin ¸c quy. CÊm sö dông ngän löa trÇn ®Ó chiÕu s¸ng Tuynel kü thuËt
còng nh hót thuèc trong chóng vµ gÇn çc cña më.
122

Lê Kiều- Mạng Kỹ Thuật Ngầm Đô thị 2007-06-20

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Lê Kiều- Mạng Kỹ Thuật Ngầm Đô thị 2007-06-20

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Ch¬ng i - nh÷ng vÊn ®Ò chung

1. c¸c kh¸i niÖm:

2. Bè trÝ trong ®« thÞ:

H.2.1. V¹ch tuyÕn

H.2.2. C¸c ph¬ng ¸n a vµ  ph©n vïng ®øng vµ ngang.

1- c¸p thÊp ¸p; 2- c¸p th«ng tin; 3-

3. c¸c ph¬ng ph¸p l¾p ®Æt:

Kho¶ng c¸ch th«ng thuû, m

M¹ng kü thuËt ngÇm

3.2 L¾p ®Æt m¹ng ngÇm trong Tuynel kü thuËt

4. C¸c c«ng tr×nh vµ thiÕt bÞ trªn Tuynel kü thuËt.

4.2. ThiÕt bÞ chuyªn dïng cña Tuynel kü thuËt.

Ch¬ng Ii - tÝnh to¸n thiÕt kÕ

ДC-3 199 15 18 - 0,63 1,58

TiÕt diÖn BxH, ChiÒu dµi ®¬n Träng lîng ®¬n

1,8x1,9 3.2 4,7

KÕt Gi¸ thµnh Chi phÝ Chi phÝ vËt t Gi¸

H.2.21. Kªnh BTCT nöa ®µo tiÕt diÖn h×nh trßn.

trong ®ã: B - ¸p lùc th¼ng ®øng tÝnh to¸n toµn phÇn;

Th §Æc tÝnh t¶i träng Ph©n bè tiÕt diÖn tÝnh to¸n vµ

5 ¸p lùc thuû tÜnh bªn trong khi chÊt

1 M 0,123Qr -0,0823Qr 0,0707Qr 0,239Qr -0,0909Qr 0,0797Qr 0,051Qr -0,0589Qr 0,0525Qr

Khi g·y èng tÝnh theo c«ng thøc:

H. 2.28. S¬ ®å tÝnh to¸n më réng vÕt nøt.

Ch¬ng Iii - ph¬ng ph¸p thi c«ng

1.2 ChuÈn bÞ nÒn.

1.4 H¹ èng vµo hµo.

Sîi gai 3-6 6-9

Sîi gai 3-7 3-10 5-12 5-15

Sù th«ng qua quy íc §é s©u g¾n khe khi sö

Sîi nhùa Vßng cao su

50-300 25-30 35-50

H.2.39. kÕt cÊu liªn kÕt mè nèi èng gang

1.6 L¾p ®Æt ®êng èng thÐp.

Bi tum (nhùa cã cèt liÖu kho¸ng chÊt bæ

2. §Æc ®iÓm thi c«ng khi l¾p ®Æt kÕt hîp

H.2.41 §µo hµo b»ng m¸y ®µo.

2.2 X©y dùng ®êng èng chung (èng gãp).

H.2.43. C¸c mèi nèi khèi Tuynel kü thuËt.

3. ph¬ng ph¸p thi c«ng lé thiªn (®µo hë)

Trong ®ã: BP - bíc d©y chuyÒn sau mét ca, m

3.3 X©y dùng ®êng hµo.

Theo tõng èng riªng biÖt khi DH

 1:m  1:m  1:m

3.4 Gia cêng hµo cã thµnh th¼ng ®øng.

§iÒu kiÖn ®Êt Gia cêng khi ®é s©u hè ®µo (theo m)

H.2.31. ThiÕt bÞ gia cêng ngang

H.2. 32. S¬ ®å kÕt cÊu v× chèng tù hµnh cña B.C. Pikuli.

C¸c chØ tiªu B- B-5 B-

H.2.33. X©y dùng cõ ch¾n b»ng gç theo 2 tÇng

H.2.34. S¬ ®å hè ®µo cã ®æ ®Êt 2 bªn

3.6 Tæ chøc tho¸t níc.

H.2.36. S¬ ®å h¹ mùc níc ngÇm b»ng thiÕt bÞ kim läc

3.7 LÊp ®Êt ®êng hµo.

4. Ph¬ng ph¸p l¾p ®Æt b»ng khiªn

H.2.44. S¬ ®å tr×nh tù di chuyÓn khiªn ®êng kÝnh D

H.2.45. S¬ ®å khiªn më hÇm

C¸c chØ tiªu §êng kÝnh bªn ngoµi cña khiªn, m

H.2.46. Vá hÇm Tuynel khiªn.

H.2.47. HÇm thi c«ng b»ng ph¬ng ph¸p h¹ giÕng

H2.49..KÕt cÊu giÕng bè trÝ theo trôc Tuynel kü thuËt.

H.2.50. KÕt cÊu giÕng cã giÕng ®øng liªn kÕt.

B×nh thêng Phøc t¹p B×nh thêng Phøc t¹p

2,15 251 325 300 400