MӨC LӨC

Chương 1. TӘNG QUAN Vӄ PHÂN TÍCH VÀ THIӂT Kӂ HTTT

1.1 Tәng quan vӅ hӋ thӕng thông tin 5
1.1.1 Đһt vҩn đӅ 5
1.1.2 HӋ thӕng - HӋ thӕng thông tin 6
1.2 Các hӋ thӕng thông tin thông dөng 6
1.2.1 HӋ xӱ lý dӳ liӋu (DPS-Data Processing System) 6
1.2.2 HӋ thông tin quҧn lý (MIS-Management Information System) 7
1.2.3 HӋ hӛ trӧ quyӃt đӏnh (DSS- Decision Support System) 7
1.2.4 HӋ chuyên gia (ES-Expert System) 8
1.3 Các thành phҫn cӫa mӝt hӋ thӕng thông tin quҧn lý 8
1.4 Các tính năng cӫa mӝt HTTT 10
1.5 Mөc đích, yêu cҫu phương pháp phân tích thiӃt kӃ HTTT 11
1.5.1 Mөc đích 11
1.5.2 Yêu cҫu 11
1.6 Xây dӵng thành công mӝt hӋ thӕng thông tin 11
1.6.1 Khái niӋm vӅ mӝt dӵ án công ng hӋ thông tin thành công 11
1.6.2 Quҧn lý và phát triӇn mӝt dӵ án công nghӋ thông tin 12
1.6.2.1 Khӣi tҥo dӵ án 12
1.6.2.2 Lұp kӃ hoҥch dӵ án 13
1.6.2.3 Thӵc hiӋn dӵ án 13
1.6.2.4 KӃt thúc dӵ án 14
1.7 Giӟi thiӋu mӝt vài phương pháp phân tích thiӃt kӃ 15
1.7.1 Phương pháp phân tích thiӃt kӃ có cҩu trúc 15
1.7.2 Phương pháp phân tích thiӃt kӃ Merise 16
1.7.4 Phương pháp phân tích GLACSI 19
1.8 Nhӳng sai lҫm có thӇ xҧy ra khi phân tích thiӃt kӃ HTTT 20

 

1.9 Các giai đoҥn xây dӵng mӝt hӋ thӕng thông tin tin hӑc hóa 20
1.9.1 Lұp kӃ hoҥch 21
1.9.2 Phân tích 22
1.9.2.1 Phân tích hiӋn trҥng 22
1.9.2.2 Phân tích khҧ thi và lұp hӗ s ơ nhiӋm vө 23
1.9.2.3. Xây dӵng mô hình hӋ thӕng chӭc năng 23
1.9.3 ThiӃt kӃ 24
1.9.4 Giai đoҥn thӵc hiӋn 24
1.9.5 ChuyӇn giao hӋ thӕng 25
1.9.6 Bҧo trì 26
1.10 Các mӭc bҩt biӃn cӫa mӝt hӋ thӕng thông tin 26
1.10.1 Mӭc quan niӋm 26
1.10.2 Mӭc tә chӭc 27
1.10.3 Mӭc vұt lý (tác nghiӋp) 27

Chương 2. NGHIÊN CӬU HIӊN TRҤNG CӪA HTTT

2.1 Mӝt sӕ vҩn đӅ chung khi nghiên cӭu hӋ thӕng 29
2.2 Yêu cҫu đһt ra đӕi vӟi hӋ thӕng thông tin tin hӑc hóa 30
2.2 Quy mô tin hӑc hóa 31
2.3 Vai trò cӫa nhӳng ngưӡi tham gia phát triӇn hӋ thӕng thông tin 32
2.3.1 Ngưӡi quҧn lý hӋ thӕng thông tin 32
2.3.2 Ngưӡi phân tích hӋ thӕng 32
2.3.3 Ngưӡi lұp trình 33
2.3.4 Ngưӡi sӱ dөng đҫu cuӕi 33
2.3.5 Kӻ thuұt viên 34
2.3.6 Chӫ đҫu tư 34
2.4 Nghiên cӭu hiӋn trҥng 34
2.4.1 Mөc đích 34

 

2.4.2 Nӝi dung nghiên cӭu và đánh giá hiӋn trҥng 35
2.4.3 Các kӻ thuұt thu thұp thông tin 35
2.4.3.1 Các khái niӋm và thuұt ngӳ sӱ d өng trong khҧo sát hiӋn trҥng 35
2.4.3.2 Các phương pháp nghiên cӭu hiӋn trҥng 37
2.5 Các công viӋc sau khҧo sát hiӋn trҥng 41
2.5.1 Xӱ lý sơ bӝ kӃt quҧ khҧo sát 41
2.5.2 Tәng hӧp kӃt quҧ khҧo sát 42
2.5.2.1 Tәng hӧp các xӱ lý 42
2.5.2.2 Tәng hӧp các dӳ liӋu 43
2.5.3 Hӧp thӭc hoá kӃt quҧ khҧo sát 44
2.6 Giӟi thiӋu nghiên cӭu hiӋn trҥng cӫa mӝt sӕ HTTT 45
2.6.1 HӋ thӕng thông tin "¬u̫n lý kho hàng" 45
2.6.2 HӋ thӕng thông tin " ¬u̫n lý công chͱc" 49
2.5.3 HӋ thӕng thông tin "¬u̫n lý đào t̩o" 50

2.7 Phân tích hӋ thӕng vӅ chӭc năng 51

2.7.1 Các mӭc đӝ diӉn tҧ chӭc năng 52
2.7.2 BiӇu đӗ chӭc năng nghiӋp vө BFD 53

2.8.1 Sơ đӗ ngӳ cҧnh 55

2.8.2 BiӇu đӗ luӗng dӳ liӋu DFD 56
2.8.3 Kӻ thuұt phân mӭc 60
Chương 3. MÔ HÌNH QUAN NIӊM CӪA HTTT
3.1 Giӟi thiӋu vӅ mô hình quan niӋm 64
3.2 Mô hình thӵc thӇ-mӕi quan hӋ (mô hình ER) 64
3.2.1 ý nghĩa cӫa mô hình 64
3.2.2 Các thành phҫn cӫa mô hình ER 64
3.2.1 Thӵc thӇ và tұp thӵc thӇ 65
3.2.2 Thuӝc tính 66

 

3.3 Mӕi quan hӋ giӳa các tұp thӵc thӇ 67
3.3.1 Mӕi quan hӋ 67
3.3.2 Bҧn sӕ 70
3.3.3 Bҧn sӕ trӵc tiӃp giӳa các mӕi quan hӋ 71
3.3.4. Tách mӝt mӕi quan hӋ đa nguyên thành các mӕi quan hӋ nhӏ nguyên 72
3.3.5. Ràng buӝc phө thuӝc hàm trên mӕi quan hӋ đa nguyên 75
3.4 Mӝt vài nhұn xét đӇ rà soát lҥi mô hình ER 78
3.4.1 Đӕi tưӧng nào có thӇ làm tұp thӵc thӇ? 78
3.4.2 YӃu tӕ thông tin gì có thӇ làm thuӝc tính cho mӝt tұp thӵc thӇ? 79
3.4.3 Loҥi bӓ các thuӝc tính vô nghĩa 79
3.4.4 Tính đӝc lұp cӫa các t huӝc tính 79
3.4.5 Xác đӏnh thuӝc tính khóa 79
3.4.6 Tách thuӝc tính có dung lưӧng lӟn 80
3.4.7 Xӱ lý mӝt thuӝc tính lһp nҵm trong mӝt tұp thӵc thӇ 80
3.4.8 Xӱ lý mӝt nhóm thuӝc tính lһp nҵm trong cùng mӝt tұp thӵc thӇ 81
3.4.8 Xӱ lý các thuӝc tính phӭc hӧp 81
3.4.9 Các tұp thӵc thӇ có mӕi quan hӋ ISA 81
3.5 Mô hình quan niӋm vӅ dӳ liӋu 82
3.6 Mô hình quan niӋm xӱ lý 85
3.6.1 Mөc đích 85
3.6.2 Mӝt sӕ thuұt ngӳ và khái niӋm 85
Chương 4. MÔ HÌNH TӘ CHӬC CӪA HTTT 94
4.1 Khái niӋm 94
4.2 Mô hình dӳ liӋu quan hӋ 94
4.2.1 Các đӏnh nghĩa cơ bҧn 94

 

4.2 Mô hình tә chӭc dӳ liӋu 96
4.2.1 Khái niӋm 96
4.2.2 Quy tҳc chuyӇn đәi 97
4.2.3. Thuұt toán chuyӇn đәi mô hình ER thành các quan hӋ 105
4.2.3 Mô hình tә chӭc dӳ liӋu 111
4.3 Chuҭn hoá và kiӇm tra lҥi mô hình ER 114
4.3.1 Mөc đích cӫa chuҭn hóa 114

4.3.2 Đӏnh nghĩa các dҥng chuҭn 115

4.3.3 Chuҭn hoá các lưӧc đӗ quan hӋ 116

4.3.4 Mӝt sӕ ví dө vӅ chuҭn hoá 118

4.4 Ràng buӝc toàn vҽn 129
4.5 Mô hình tә chӭc vӅ xӱ lý 131
4.5.1 Mөc đích 131
4.5.2 Các khái niӋm 131
4.4.2 Bҧng công viӋc 132
4.4.4 Mô hình tә chӭc vӅ xӱ lý 133

Chương 5. MӬC VҰT LÝ CӪA HTTT 138

5.1 Mô hình vұt lý vӅ dӳ liӋu 138

5.1.1 ThiӃt kӃ cơ sӣ dӳ liӋu vұt lý 138

5.1.2 ThiӃt kӃ các trưӡng 139

5.1.2 ThiӃt kӃ các file 140

5.1.3 Các hӋ quҧn lý file 140

5.1.4 Các cҩu trúc dӳ liӋu và phương thӭc truy nhұp 141

5.1.6 Xác đӏnh quy mô file và không gian lưu trӳ cҫn thiӃt 142

5.2 Mô hình vұt lý vӅ xӱ lý 145

5.2.1 Mөc đích 145



5.2.2 Mô đun xӱ lý 145

5.2.3 Phân rã mô đun 146

5.2.4 Sơ đӗ tәng thӇ phân rã chӭc năng 147

5.2.5 Mô tҧ các mô đun 150

 

˜
 
 

 




1.1 Tәng quan vӅ hӋ thӕng thông tin



ü
HӋ thӕng thông tin tin hӑc hoá là mӝt trong nhӳng ӭng dөng đҫy đӫ và toàn
diӋn nhҩt các thành tӵu cӫa công nghӋ thông tin vào mӝt tә chӭc.
ü
Tҥi sao phҧi phân tích và thiӃt kӃ hӋ thӕng thông tin?
. Có mӝt cái nhìn đҫy đӫ, đúng đҳn và chính xác vӅ hӋ thӕng thông tin đưӧc
xây dӵng trong tương lai.
. Tránh sai lҫm trong thiӃt kӃ và cài đһt.
. Tăng vòng đӡi (life cycle) hӋ thӕng
. DӉ sӱa chӳa, bә sung và phát triӇn hӋ thӕng trong quá trình sӱ dөng hoһc
khi hӋ thӕng yêu cҫu.
ĐӇ thҩy đưӧc sӵ cҫn thiӃt cӫa viӋc phân tích và thiӃt kӃ hӋ thӕng thông tin tӵ
đӝng, chúng ta xem các sӕ liӋu liên quan đӃn xây dӵng các phҫn mӅm mà công
ty IBM đã thӕng kê đưӧc trong giai đoҥn 1970-1980.
 
  

ý niӋm /quan niӋm : 45%
Mã hóa : 25%
Soҥn thҧo : 7%
Các sai sót ӣ mӭc 2 : 20%
Các sai sót không xӃp loҥi : 3%
 
   
Bҧo trì : 54%
Phát triӇn : 46%
 
   !
"
Sҧn xuҩt mã : 15%
Phát hiӋn và sӱa chӳa sai sót : 50%
Khác : 35%
Các sӕ liӋu trên cho thҩy sai sót lӟn nhҩt trong tҩt cҧ các loҥi sai sót mҳc
phҧi là ӣ phҫn ý niӋm, quan niӋm, tӭc là nҵm trong viӋc phân tích và thiӃt kӃ.
Chi phí chiӃm tӍ trӑng lӟn nhҩt là chi phí bҧo hành, l ưӧng công viӋc chiӃm tӹ lӋ
lӟn nhҩt là phát hiӋn và sӱa chӳa. Tình trҥng này bҳt nguӗn tӯ các thiӃu sót
trong phân tích và thiӃt kӃ, do đó các nhà tin hӑc luôn tìm ra mӝt phương pháp
phân tích hӳu hiӋu nhҩt nhҵm khҳc phөc các tình trҥng trên.

 

#$
%$



ü
$
 là tұp hӧp các phҫn tӱ có quan hӋ qua lҥi vӟi nhau cùng hoҥt đӝng
hưӟng đӃn mӝt mөc tiêu chung thông qua viӋc tiӃp nhұn các đҫu vào và sҧn
xuҩt các đҫu ra nhӡ mӝt quá trình chuyӇn đәi đưӧc tә chӭc. HӋ thӕng này còn
đưӧc gӑi là hӋ thӕng đӝng ( Dynamic System)
ü
$


 là mӝt tұp hӧp gӗm nhiӅu thành phҫn mà mӕi liên hӋ giӳa
các thành phҫn này cũng nh ư liên hӋ giӳa chúng vӟi các hӋ thӕng khác là liên
hӋ thông tin vӟi nhau.

1.2 Các hӋ thӕng thông tin thông dөng

P 
&
' (
)  *

+
,-(.
#$/-01(20 3 (DPS-Data Processing System)
˜ 45
ü
Xӱ lý các giao dӏch và ghi lҥi nhӳng dӳ liӋu cho tӯng chӭc năng đһc thù.

ü
Dӳ liӋu đưa vào đưӧc thưӡng xuyên cұp nhұt. Dӳ liӋu đҫu ra đӏnh kǤ bao
gӗm các tài liӋu hoҥt đӝng và báo cáo.
HӋ xӱ lý dӳ liӋu có tính cөc bӝ thưӡng dành cho các cho các nhà quҧn lý cҩp
tác nghiӋp.

##$

63701(MIS-Management Information System)
HӋ thông tin quҧn lý là mӝt hӋ thӕng thông tin đưӧc sӱ dөng trong các tә
chӭc kinh tӃ xã hӝi, hӋ gӗm nhiӅu thành phҫn, mӛi thành phҫn là mӝt hӋ thӕ ng
con hoàn chӍnh.
Ví dө: hӋ thӕng thông tin quҧn lý trong mӝt xí nghiӋp có các hӋ thӕng con là hӋ
thӕng Quҧn lý vұt tư, hӋ thӕng Quҧn lý tài chính,..., hӋ thӕng thông tin quҧn lý
trong mӝt trưӡng đҥi hӑc có các hӋ thӕng con là hӋ thӕng Quҧn lý vұt tư, hӋ
thӕng Quҧn lý đào tҥo, hӋ thӕng Quҧn lý NCKH´,...
˜ 4589:;
ü
Hӛ trӧ các chӭc năng xӱ lý dӳ liӋu trong giao dӏch và lưu trӳ.

ü
Dùng mӝt cơ sӣ dӳ liӋu hӧp nhҩt và hӛ trӧ cho nhiӅu chӭc năng.

ü
Cung cҩp cho các nhà quҧn lý các thông tin theo thӡi gian cӫa hӋ thӕng.

ü
Có cơ chӃ bҧo mұt thông tin theo tӯng cҩp đӝ có thҭm quyӅn sӱ dөng.

 

 Cách xem xét tӕt nhҩt mӝt hӋ thӕng thông tin quҧn lý là đһt nó trong mөc
đích cӫa tә chӭc đang sӱ dөng hӋ thӕng đó, mӝt trong các cách nh ư vұy là nhìn
hӋ thӕng thông tin dưӟi góc đӝ cӫa mӝt hӋ hӛ trӧ ra quyӃt đӏnh.
1.2.3 HӋ hӛ trӧ quyӃt đӏnh (DSS- Decision Support System)
Mөc đích cӫa hӋ là giúp cho tә chӭc nhӳng thông tin cҫn thiӃt đӇ ra quyӃt
đӏnh hӧp lý và đӫ đӝ tin cұy.
À 758 
ü
Cung cҩp, sҳp xӃp các phương án theo t iêu chuҭn cӫa ngưӡi làm quyӃt đӏnh.

ü
Cung cҩp và phân tích dӳ liӋu, biӇu diӉn dӳ liӋu bҵng đӗ thӏ mӝt cách tӵ
đӝng.
ü
Chӑn lӵa giúp mӝt phương án tӕi ưu trên cơ sӣ các thông tin đưa vào.


8<;;
ü
Hӛ trӧ các nhà làm quyӃt đӏnh trong quá trình ra quyӃt đӏnh.

ü
Tҥo nhӳng mô hình đa chӭc năng, có khҧ năng mô phӓng và có các công cө
phân tích.
ü
Tҥo thuұn lӧi cho liên lҥc giӳa các mӭc làm quyӃt đӏnh.
1.2.4 HӋ chuyên gia (ES-Expert System)
HӋ thông tin giúp các nhà quҧn lý giҧi quyӃt và thӵc hiӋn vҩn đӅ ӣ mӭc
cao hơn DSS. HӋ này liên quan đӃn lĩnh vӵc trí tuӋ nhân tҥo, làm cho máy tính
có khҧ năng lұp luұn, hӑc tұp, tӵ hoàn thiӋn như con ngưӡi. Chҷng hҥn các
chương trình lұp kӃ hoҥch tài chính, chҭn đóan bӋnh, dӏch máy,...

1.3 Các thành phҫn cӫa mӝt hӋ thӕng thông tin quҧn lý
Theo quan điӇm cӫa hӋ thӕng thì mӝt hӋ thӕng thông tin quҧn lý thưӡng có
3 thành phҫn:
-
Thành phҫn quyӃt đӏnh: thӵc hiӋn chӭc năng ra quyӃt đӏnh.
-
Thành phҫn thông tin: thӵc hiӋn chӭc n ăng tiӃp nhұn, xӱ lý, truyӅn tin và
lưu trӳ thông tin trong hӋ thӕng.
-
Thành phҫn tác nghiӋp: là thành phҫn bҧo đҧm các hoҥt đӝng cơ sӣ cӫa
mӝt tә chӭc.

 

Ví dө: hӋ thӕng thông tin quҧn lý trong mӝt xí nghiӋp có thành phҫn quyӃt đӏnh
là Ban Giám đӕc, thành phҫn thông tin là các phòng ban chӭc năng, thành phҫn
tác nghiӋp là các phân xưӣng, cơ sӣ sҧn xuҩt.
Chúng ta có thӇ thҩy mӕi quan hӋ giӳa các thành phҫn cӫa mӝt hӋ thӕng thông
tin qua sơ đӗ dưӟi đây.

TP QUYӂT ĐӎNH






P



 
P











TP THÔNG TIN






 
 

P



P




 

!"



#$
%&
 
TP TÁC NGHIӊP '(
) 


6





 










Bây giӡ chúng ta đi đӃn mӝt đӏnh nghĩa có tính chҩt mô tҧ cӫa mӝt hӋ thӕng
thông tin:
6 th͙ng thông tin cͯa m͡t t͝ chͱc là t̵p hͫp các ph ương ti n, nhân l͹c, thông
tin và phương pháp x͵ lý tin nh̹m cung c̭p các thông tin cho quá trình ra
quy͇t đ͓nh đúng thͥi h̩n và đͯ đ͡ tin c̵y.



Trong đó:
*P͝ chͱc: có thӇ là cơ quan, xí nghiӋp, trưӡng hӑc...
*Phương ti n (phҫn cӭng-phҫn mӅm): cơ sӣ vұt chҩt dùng đӇ thu nhұp, xӱ lý,
lưu trӳ, chuyӇn tҧi thông tin trong hӋ thӕng nh ư máy tính, máy in, điӋn thoҥi ...
*Nhân l͹c: bao gӗm tұp thӇ, cá nhân tham gia vào viӋc thu thұp dӳ liӋu, xӱ
lý, truyӅn tin,...nhӳng ngưӡi phát triӇn và duy trì hӋ thӕng.
*Phông tin (dӳ liӋu): Các thông tin đưӧc sӱ dөng trong hӋ thӕng, các thông
tin tӯ môi trưӡng bên ngoài vào hӋ thӕng, các thông tin tӯ hӋ thӕng ra môi
trưӡng bên ngoài. Tuy nhiên, khi nói đӃn thông tin phҧi nó i đӃn các yӃu tӕ kèm
theo nó như:
.Giá mang thông tin: là các phương tiӋn lưu trӳ tin như giҩy, đĩa tӯ, âm
thanh...
.KiӇu thông tin: thông tin văn bҧn, âm thanh, hình ҧnh, tri thӭc.
.Qui tҳc tiӃp nhұn và hành trình cӫa thông tin.
.Vai trò cӫa thông tin trong hoҥt đӝng tác nghiӋp, trong viӋc đưa ra quyӃt
đӏnh.
*Phương pháp x͵ lý tin: là các tài nguyên phi vұt chҩt nh ư các mô hình toán
hӑc, các thuұt toán, tri thӭc cӫa con ngưӡi trong hӋ thӕng, các phҫn mӅm tin
hӑc.
Tóm lҥi, hӋ thӕng thông tin đưӧc cҩu thành tӯ 4 yӃu tӕ chính: thông tin,
phương pháp xӱ lý tin, con ngưӡi và phương tiӋn.


=˜>
 58?"
$PPP
ü
Thӡi gian trҧ lӡi: đưӧc tính bҵng khoҧng thӡi gian tӯ khi thông tin đưӧc hӋ
thӕng tiӃp nhұn đӃn khi hӋ thӕng tác nghiӋp nhұn đưӧc quyӃt đӏnh tương ӭng
vӟi thông tin đӃn.
ü
Bҧn chҩt cӫa quyӃt đӏnh thuӝc loҥi tӵ đӝng hóa đưӧc hay không.

ü
KiӇu sҧn phҭm cӫa hӋ thӕng tác nghiӋp.

ü
Khӕi lưӧng thông tin đưӧc xӱ lý.



ü
Đӝ phӭc tҥp cӫa dӳ liӋu.

ü
Đӝ phӭc tҥp cӫa xӱ lý.

ü
Đӝ phӭc tҥp vӅ cҩu trúc cӫa hӋ thӕng.

ü
Đӝ tin cұy cӫa hӋ thӕng.


@9. '*A3B3 ) ?"

 > 
 


$PPP
@9. 
. HTTT có vòng đӡi dài (long life cycle)
. Có chӭc năng là mӝt hӋ hӛ trӧ ra quyӃt đӏnh
. Chương trình cài đһt dӉ sӱa chӳa, bҧo hành
. HӋ thӕng dӉ sӱ dөng, có đӝ chính xác cao.

1.5.2 Yêu cҫu

. ¬uan đi͋m ti͇p c̵n t͝ng th͋: bҵng cách xem mӑi bӝ phұn, dӳ liӋu,
chӭc năng là các phҫn tӱ trong hӋ thӕng là các đӕi tưӧng phҧi đưӧc nghiên cӭu.
Do đó hiӇu biӃt tҩt cҧ nhӳng điӅu đó là cҫn thiӃt cho phát triӇn cӫa hӋ thӕng.
. ¬uan đi͋m top-down: là quan điӇm phân tích tӯ trên xuӕng theo hưӟng
tӯ tiӃp cұn tәng thӇ đӃn riêng biӋt.
. Nhұn dҥng đưӧc các mӭc trӯu tưӧng và bҩt biӃn cӫa hӋ thӕng ӭng vӟi
chu trình phát triӇn hӋ thӕng
. Nhұn dҥng đưӧc các thành phҫn dӳ liӋu và xӱ lý cӫa hӋ thӕng.
. Đӏnh ra đưӧc các kӃt quҧ cҫn đҥt đưӧc cho tӯng giai đoҥn phát triӇn hӋ
thӕng và các thӫ tөc cҫn thiӃt trong mӛi giai đoҥn.

1.6 Xây dӵng thành công mӝt hӋ thӕng thông tin

1.6.1 Khái niӋm vӅ mӝt dӵ án công nghӋ thông tin thành công
Trong thӵc tӃ chưa có mӝt tiêu chuҭn cө thӇ nào đӇ xác đӏnh đưӧc mӝt
hӋ thӕng thông tin đưӧc xem là thành công. Ngay cҧ mӝt hӋ thӕng thông tin nhӓ
đang hoҥt đӝng tӕt thì mӑi ngưӡi vүn không đӗng ý vӟi nhau vӅ hiӋu quҧ cӫa
nó. Tuy nhiên đӇ có cơ cӣ cho viӋc đánh giá mӝt hӋ thӕng thông tin ngưӡi ta
đưa ra mӝt sӕ tiêu chuҭn và quy tҳc sau: M͡t h th͙ng thông tin đưͫc xem là có
hi u l͹c n͇u nó góp ph̯n nâng cao ch̭t l ưͫng ho̩t đ͡ng và qu̫n lý t͝ng th͋
cͯa m͡t t͝ chͱc, nó thӇ hiӋn cө thӇ trên các mһt:
. Phù hӧp vӟi chiӃn lưӧc hoҥt đӝng cӫa tә chӭc.
. Đҥt đưӧc mөc tiêu thiӃt kӃ đӅ ra cӫa tә chӭc.
. Chi phí vұn hành là chҩp nhұn đưӧc.



 . Có đӝ tin cұy cao, đáp ӭng đưӧc các chuҭn mӵc cӫa mӝt hӋ thӕng
thông tin hiӋn hành. Chҷng hҥn như tính sҹn sàng: thӡi gian làm viӋc trong
ngày, tuҫn; thӡi gian thӵc hiӋn mӝt dӏch vө, mӝt tìm kiӃm; các kӃt xuҩt thông
tin đúng yêu cҫu như biӇu mүu, sӕ chӍ tiêu...
. Sҧn phҭm có giá trӏ xác đáng: thông tin đưa ra là đúng đҳn, kӏp thӡi, có
ý nghĩa thiӃt thӵc đӕi vӟi hoҥt đӝng chӭc n ăng và quҧn lý, nâng cao chҩt l ưӧng
sҧn phҭm và dӏch vө cӫa tә chӭc, các sai sót có thӇ cho phép.
. DӉ hӑc, dӉ nhӟ và dӉ sӱ dөng.
. MӅm dӁo, hưӟng mӣ, dӉ bҧo trì.

1.6.2 Quҧn lý và phát triӇn mӝt dӵ án công nghӋ thông tin

Mөc tiêu cӫa viӋc quҧn lý dӵ án là đҧm bҧo cho các dӵ án phát triӇn
HTTT đáp ӭng đưӧc sӵ mong đӧi cӫa khách hàng và đưӧc thӵc hiӋn trong
phҥm vi giӟi hҥn cho phép (như ngân sách, thӡi gian, điӅu kiӋn cӫa tә chӭc).
Đây là mӝt khâu quan trӑng cӫa viӋc phát triӇn HTTT. Quҧn lý mӝt dӵ án là sӵ
tiӃn hành có kӃ hoҥch mӝt loҥt các hoҥt đӝng có liên quan vӟi nhau đӇ đҥt mӝt
mөc tiêu, có điӇm bҳt đҫu và điӇm kӃt thúc. Nó bao gӗm 4 pha: Khӣi tҥo dӵ án
- Lұp kӃ hoҥch dӵ án - Thӵc hiӋn dӵ án - KӃt thúc dӵ án. Mӛi pha cӫa dӵ án
yêu cҫu mӝt sӕ công viӋc phҧi đưӧc thӵc hiӋn.

1.6.2.1 Khӣi tҥo dӵ án

Đây là bưӟc đҫu tiên cӫa quá trình quҧn lý dӵ án mà trong đó cҫn thӵc
hiӋn mӝt sӕ hoҥt đӝng đӇ đánh giá quy mô, phҥm vi và sӵ phӭc tҥp cӫa dӵ án.
Các hoҥt đӝng đó là:
. ThiӃt lұp đӝi dӵ án ban đҫu
. ThiӃt lұp mӕi quan hӋ vӟi khách hàng
. ThiӃt lұp dӵ án sơ bӝ: công viӋc này bao gӗm: xác đӏnh quy mô và
phҥm vi dӵ án, lұp lӏch trình cho các cuӝc hӑp
. ThiӃt lұp các thӫ tөc quҧn lý: đӇ bҧo đҧm cho sӵ thành công cӫa dӵ án,
cҫn phҧi lұp các thӫ tөc quҧn lý có hiӋu quҧ nh ư: thӫ tөc báo cáo, truyӅn thông,
xét duyӋt, thay đәi dӵ án, xác đӏnh thӡi hҥn cҩp vӕn, hoàn tҩt chӭng tӯ,...
. ThiӃt lұp môi trưӡng quҧn lý dӵ án và lұp nhұt ký công viӋc dӵ án:
Nhұt ký dӵ án nhҵm ghi lҥi các công viӋc, các sӵ kiӋn, cái vào, cái ra, thӫ tөc,
các chuҭn sӱ dөng cho viӋc kiӇm tra dӵ án.

1.6.2.2 Lұp kӃ hoҥch dӵ án

Giai đoҥn này tұp trung vào viӋc xác đӏnh và mô tҧ các hoҥt đӝng và
công viӋc cҫn thiӃt cӫa mӛi hoҥt đӝng cө thӇ trong dӵ á n. Nӝi dung lұp kӃ
hoҥch dӵ án bao gӗm:
. Phát hoҥ mӝt kӃ hoҥch truyӅn thông
. Xác đӏnh các chuҭn và các thӫ tөc dӵ án
. Mô tҧ phҥm vi dӵ án, các phương án có thӇ và đánh giá khҧ thi



 . Phân chia dӵ án thành các nhiӋm vө có thӇ quҧn lý đưӧc
. Phát triӇn mӝt lӏch trình sơ bӝ
. Xác đӏnh và đánh giá các rӫi ro
. Lұp kӃ hoҥch và ngân sách ban đҫu
. ThiӃt lұp mô tҧ công viӋc
. Lұp kӃ hoҥch dӵ án cơ sӣ
1.6.2.3 Thӵc hiӋn dӵ án
Thӵc hiӋn dӵ án là đưa kӃ hoҥch dӵ án cơ sӣ vào thӵc hiӋn. Nӝi dung
cӫa viӋc thӵc hiӋn dӵ án bao gӗm:
. Pri͋n khai k͇ ho̩ch d͹ án cơ sͧ, đưa d͹ án cơ sͧ vào th͹c hi n: bao
gӗm khӣi đӝng dӵ án, nhұn và phân bә nguӗn lӵc, đӏnh hưӟng và đào tҥo thành
viên mӟi, theo dõi tình hình thӵc hiӋn đҧm bҧo chҩt lưӧng cӫa sҧn phҭm tҥo ra.
. Phúc đ̱y ti͇n trình th͹c hi n d͹ án theo k͇ ho̩ch c ơ sͧ: đánh giá kӃt
quҧ thӵc hiӋn, điӅu chӍnh hoҥt đӝng, nguӗn lӵc và ngân sách. Trong trưӡng hӧp
có thӇ phҧi sӱa đәi kӃ hoҥch dӵ án cơ sӣ cho phù hӧp.
. ¬u̫n lý s͹ thay đ͝i đ͙i vͣi k͇ ho̩ch d͹ án cơ sͧ: mӑi thay đәi cҫn
đưӧc phҧn ҧnh trong kӃ hoҥch dӵ án c ơ sӣ và nhұt ký công viӋc cӫa dӵ án.
. B͝ sung nh̵t ký công vi c cͯa d͹ án : tҩt cҧ các sӵ kiӋn diӉn ra cӫa dӵ
án cҫn phҧi đưӧc ghi vào nhұt ký công viӋc. Nó cung cҩp cho nhӳng thành viên
mӟi các thông tin đӇ làm quen vӟi nhiӋm vө cӫa dӵ án. Nó cung cҩp tài liӋu lӏch
sӱ đӇ phân tích, ra các quyӃt đӏnh và lұp báo cáo.
. Phông báo v͉ tình tr̩ng d͹ án: mөc đích là đӇ giӳ mӕi liên hӋ giӳa
các thành viên cӫa dӵ án. ViӋc thông báo kӏp thӡi các diӉn tiӃn c ӫa dӵ án là mӝt
yêu cҫu đӇ có đưӧc nhӳng hiӇu biӃt giӳa các thành viên cùng làm viӋc vӟi
nhau. Đҧm bҧo sӵ phӕi hӧp hành đӝng mӝt cách có hiӋu quҧ.

1.6.2.4 KӃt thúc dӵ án

Mөc tiêu cӫa giai đoҥn này là hoàn tҩt dӵ án, bao gӗm các công viӋc
sau:
. Ôóng d͹ án l̩i: cҫn thӵc hiӋn mӝt sӕ các hoҥt đӝng nh ư đánh giá các
thành viên và kiӃn nghӏ lӧi ích cho hӑ, hoàn tҩt các tài liӋu và chӭng tӯ thanh
toán. Cám ơn nhӳng ngưӡi đã đóng góp, tham gia và hӛ trӧ trong quá trình thӵc
hiӋn dӵ án.
. P͝ng k͇t sau d͹ án: mөc tiêu là xác đӏnh đưӧc mһt mҥnh, mһt yӃu tӯ
các sҧn phҭm cӫa dӵ án, cӫa quá trình hình thành lên nó và quá trình quҧn lý dӵ
án, tӯ đó rút ra nhӳng kinh nghiӋm cho các dӵ án sau.
. K͇t thúc m͕i hͫp đ͛ng: ký kӃt các bҧn thanh lý hӧp đӗng vӟi các bên
liên quan.

1.7 Giӟi thiӋu mӝt vài phương pháp phân tích thiӃt kӃ



1.7.1 Phương pháp phân tích thiӃt kӃ có cҩu trúc (SADT-Structured
Analysis and Design Technique-Kӻ thuұt phân tích và thiӃt kӃ có cҩu trúc):
Phương pháp này xuҩt phát tӯ Mӻ, ý tưӣng cơ bҧn cӫa nó là Phân rã mӝt hӋ
thӕng lӟn thành các hӋ thӕng con đơn giҧn. SADT đưӧc xây dӵng dӵa trên 7
nguyên lý sau:
. Sӱ dөng mӝt mô hình
. Phân tích kiӇu Top-down.
. Dùng mӝt mô hình chӭc năng và mӝt mô hình quan niӋm (còn đưӧc gӑi
là mô hình thiӃt kӃ đӇ mô tҧ hӋ thӕng.
. ThӇ hiӋn tính đӕi ngүu cӫa hӋ thӕng
. Sӱ dөng các biӇu diӉn dưӟi dҥng đӗ hoҥ
. Phӕi hӧp các hoҥt đӝng cӫa nhóm
. Ưu tiên tuyӋt đӕi cho hӗ sơ viӃt.
˜.C 
 
. Sӱ dөng sơ đӗ chӭc năng công viӋc BFD (Business Function Diagram)
và lưu đӗ luӗng dӳ liӋu DFD (Data Flow Diagram) .
. Mô hình dӳ liӋu (Data Modes)
. Ngôn ngӳ có cҩu trúc SL (Structured Language)
. Tӯ điӇn dӳ liӋu (Data Dictionary)
. Bҧng và cây quyӃt đӏnh (Warnier/orr)
. Đһc tҧ các tiӃn trình (Process Specification).
Phương pháp phân tích thiӃt kӃ SADT có ưu điӇm là dӵa vào nguyên lý phân
tích có cҩu trúc, thiӃt kӃ theo lӕi phân cҩp, bҧo đҧm tӯ mӝt dӳ liӋu vào sҧn xuҩt
nhiӅu dӳ liӋu ra. Nhưӧc điӇm cӫa phương pháp này là không bao gӗm toàn bӝ
các tiӃn trình phân tích do đó nӃu không thұn trӑng có thӇ đưa đén tình trҥng
trùng lһp thông tin.

1.7.2 Phương pháp phân tích thiӃt kӃ Merise

MERISE viӃt tҳt tӯ cөm tӯ Methode pour Rassembler les Ideés Sans
Effort (phương pháp tұp hӧp các ý t ưӣng không cҫn cӕ gҳng). Phương pháp này
ra đӡi vào nhӳng năm cuӕi cӫa thұp niên 70. Xuҩt phát tӯ nhӳng suy nghĩ cӫa
mӝt nhóm nghiên cӭu đӭng đҫu bӣi J.L.Lemoigne tҥi trưӡng đҥi hӑc Aix -En-
Provence - Pháp và nhӳng nghiên cӭu hiӋn thӵc đӗng thӡi ӣ Trung tâm nghiên
cӭu trang bӏ kӻ thuұt (CETE), dưӟi sӵ lãnh đҥo cӫa H.Tardien.Trong sӵ phát
triӇn nhanh chóng cӫa công nghӋ mӟi, MERISE còn đưӧc dùng đӇ điӅu hành dӵ
án không chӍ trong công sӣ mà còn trong nhiӅu xí nghiӋp đӫ loҥi khác nhau.
1

D78
 >9E E
ý tưӣng cơ bҧn cӫa phương pháp phân tích thiӃt kӃ Merise dӵa trên 3 mһt cơ
bҧn sau:
9

4 
: quan tâm đӃn chu kǤ sӕng (life cycle) cӫa hӋ thӕng thông tin qua
các giai đoҥn: Thai nghén (Gestation) - Quan niӋm/ý niӋm - Quҧn trӏ - ChӃt.



Chu kǤ sӕng này có thӇ kéo dài tӯ 15đӃn 20 năm đӕi vӟi các hӋ thӕng thông tin
lӟn.
9

4  : đӅ cұp đӃn chu kǤ đһc trưng cӫa hӋ thӕng thông tin, còn đưӧc gӑi
là chu kǤ trӯu tưӧng. Mӛi tҫng đưӧc mô tҧ dưӟi dҥng mô hình tұp trung bao
gӗm tұp hӧp các thông sӕ chính xác. Theo đó khi nhӳng thông sӕ cӫa tҫng dưӟi
tăng trưӣng, tҫng đang mô tҧ không biӃn đәi và nó chӍ thay đәi khi các thông sӕ
cӫa mình thay đәi. Mӛi mô hình đưӧc mô tҧ thông qua mӝt hình thӭc dӵa trên
các quy tҳc, nguyên lý ngӳ vӵng và cú pháp quy đӏnh. Có nhӳng quy tҳc cho
phép chuyӇn tӯ mô hình này sang mô hình khác mӝt cách tӵ đӝng nhiӅu hoһc ít.
9

4: mһt này liên quan đӃn chu kǤ các quyӃt đӏnh cҫn phҧi đưa ra trong
các chu kǤ sӕng cӫa sҧn phҭm.
Đһc trưng cӫa phương pháp Merise là tách rӡi dӳ liӋu và xӱ lý nhҵm đҧm bҧo
tính khách quan trong quá trình phân tích và cung cҩp đҫy đӫ các mô hình đӇ
diӉn đҥt các bưӟc cұp nhұt. HӋ thӕng bao gӗm dӳ liӋu và xӱ lý đưӧc biӇu diӉn ӣ
ba mӭc:
- Mӭc quan niӋm (Concept): xác đӏnh các thành phҫn cӫa dӳ liӋu và xӱ lý .
- Mӭc tә chӭc (Oganization): chi tiӃt hóa nhӳng quan hӋ giӳa chúng.
- Mӭc tác nghiӋp (Physic): các thành phҫn đưӧc thӇ hiӋn trong thӵc tӃ như
thӃ nào.
˜.C 
 
Trên cơ sӣ ba mӭc bҩt biӃn cӫa hӋ thӕng thông tin, phương pháp phân tích thiӃt
kӃ Merise sӱ dөng các mô hình tương ӭng trên các mӭc này đӇ phân tích thiӃt
kӃ mӝt hӋ thӕng thông tin.
MӭC Dӳ LIӋU Xӱ Lý
Mӭc quan niӋm MH quan niӋm vӅ dӳ liӋu MH quan niӋm vӅ xӱ lý
Mӭc tә chӭc MH tә chӭc vӅ dӳ liӋu MH tә chӭc vӅ xӱ lý
Mӭc vұt lý MH vұt lý vӅ dӳ liӋu MH vұt lý vӅ xӱ lý
Ưu điӇm cӫa phương pháp phân tích thiӃt kӃ MERISE là có c ơ sӣ khoa
hӑc vӳng chҳc. HiӋn là mӝt trong nhӳng phương pháp đưӧc dùng nhiӅu ӣ Pháp
và Châu Âu khi phҧi phân tích các hӋ thӕng lӟn. Nh ưӧc điӇm cӫa phương pháp
này là cӗng kӅnh. Do đó, đӇ giҧi quyӃt các ӭng dөng nhӓ phương pháp này
thưӡng đưa đӃn viӋc kéo dài thӡi gian.
Trong giáo trình này, chúng tôi sӁ bám sát phương pháp này đӇ trình
bày các bưӟc phân tích thiӃt kӃ mӝt hӋ thӕng thông tin
Có thӇ hình dung các bưӟc phát triӇn cӫa mӝt hӋ thӕng thông tin thông
qua mô hình không gian ba chiӅu: chiӅu các thành ph̯n cӫa hӋ thӕng thông tin,
chiӅu các mͱc b̭t bi͇n cӫa hӋ thӕng thông tin và chiӅu các giai đo̩n phân tích
thi͇t k͇ mӝt hӋ thӕng thông tin.




01
,

%4

01

3
 1

01
2
&



78





56
%4


P




+,)
*
-

. 

/

P 

*

P 
&

1.7.3 Phương pháp phân tích MCX (Méthode de xavier castellani)

Phương pháp phân tích MCX có nguӗn gӕc tӯ Pháp, do giáo s ư cӫa Hӑc viӋn
Tin hӑc cho các xí nghiӋp IIE (Institut Informatique dEntrerise) sáng tҥo.
Phương pháp phân tích MCX dӵa trên các nguyên lý và đһc trưng cơ bҧn sau:
Cho phép xây dӵng đưӧc mӝt mô hình tәng quát chính xác đӇ biӇu diӉn hӋ
thӕng thông tin hoһc các phân hӋ cӫa hӋ thӕng thông tin.
Cho phép phân tích, nҳm dӳ liӋu, quá trình xӱ lý và truyӅn thông cӫa hӋ thӕng
thông tin.
Cho phép lưӧng hoá các xӱ lý.
MCX có ưu điӇm là thích hӧp vӟi viӋc thӵc hành. Nhưӧc điӇm là r ưӡm rà.
1.7.4 Phương pháp phân tích GLACSI (Groupe d Animation et de Liaison
pour l Analyse et de conception de Système d Information)
Phương pháp này cũng có nguӗn gôc tӯ Pháp, ra đӡi vào tháng 4 năm 1982.
Tác giҧ cӫa nó là mӝt nhóm giáo s ư cӫa Hӑc viӋn Công nghӋ Pháp (IUT). Nӝi
dung cơ bҧn cӫa phương pháp là trình bày mӝt tұp hӧp các công cө và nguyên
liӋu đӇ tiӃn hành các giai đoҥn c ơ bҧn sau đây cӫa tiӃn trình phân tích:
ü
Nghiên cӭu hӋ thӕng
–
Nghiên cӭu hiӋn trҥng
–
Nghiên cӭu khҧ thi
ü
Phân tích chӭc năng



 –
Mô hình dӳ liӋu
–
Mô hình xӱ lý
ü
Phân tích cҩu trúc
–
Tә chӭc dӳ liӋu: ӣ mӭc logic và mӭc vұt lý
–
Tә chӭc xӱ lý: xӱ lý theo lô, xӱ lý theo thӡi gian thӵc
–
Môi trưӡng tiӃp nhұn: máy tính, mҥng máy tính, ngôn ngӳ, các
phҫn mӅm chuyên dөng
–
Giao diӋn ngưӡi-máy
Nhưӧc điӇm cӫa phương pháp là chưa thӱ nghiӋm nhiӅu trong thӵc tӃ.
Ưu điӇm cӫa phương pháp là mӝt công cө tӕt đӇ giҧng dҥy.
Ngoài các phương pháp phân tích thiӃt kӃ đã nói ӣ trên còn có phương
pháp phân tích hưӟng đӕi tưӧng (OOA: Object Oriented Annalysis) sӁ đưӧc
bàn đӃn ӣ chương cuӕi cùng.
FG 2 0B?
C/H*   
 

$PPP
Nhӳng phương pháp phân tích hiӋn đҥi mong muӕn và hưӟng tӟi giҧi quyӃt
toàn bӝ hoһc tӯng phҫn các tӗn tҥi và khiӃm khuyӃt trong quá trình phân tích
như sau:
ü
ThiӃu sӵ tiӃp cұn tәng thӇ trong phát triӇn hӋ thӕng:
.Ngưӡi phân tích bӏ ҧnh hưӣng đӃn nhu cҫu trӵc tiӃp cӫa chӫ đҫu tư và
NSD.

ü
Thu thұp nhiӅu lҫn cùng mӝt thông tin

ü
Dùng các thuұt ngӳ khác nhau đӕ i vӟi cùng mӝt quan niӋm

ü
Sӵ phiӃn diӋn, không đҫy đӫ cӫa hӗ sơ

ü
Sӵ bҩt hӧp tác cӫa ngưӡi sӱ dөng.

ü
ThiӃu mӝt chuҭn thӕng nhҩt

.Ngưӡi phân tích thiӃu mӝt chuҭn thӕng nhҩt đӇ mô tҧ, cài đһt các ӭng
dөng trong hӋ thӕng

I˜>   !/ *(&?"

 



 J 
Mӑi phương pháp phân tích thiӃt kӃ hӋ thӕng thông tin phҧi trҧi qua các
giai đoҥn sau:
ü
Nghiên cӭu nhu cҫu (hӋ thӕng cҫn gì?)



ü
Nghiên cӭu khҧ thi (cân nhҳc giӳa nhu cҫu và khҧ năng)

ü
ĐӅ xuҩt mӝt kiӇu kiӃn trúc mӟi cӫa hӋ thӕng

ü
Mã hóa (tә chӭc dӳ liӋu và lұp trình)

ü
Thӱ nghiӋm và khai thác

Quá trình phát triӇn cӫa hӋ thӕng thông tin phҧi bҳt đҫu tӯ tình trҥng cӫa hӋ
thӕng thông tin cũ và tӯ sӵ thiӃu hiӋu quҧ cӫa hӋ thӕng cũ so vӟi nhiӋm vө đһt
ra cӫa tә chӭc.



 PHÂN TÍCH THIӂT Kӂ

HӋ thӕng cũ HӋ thӕng mӟi Xác đӏnh hӋ thӕng

hӑat đӝng như phҧi làm gì? mӟi phҧi làm như
thӃ nào?
thӃ nào?

HӋ thӕng cũ Tìm hiӇu yêu cҫu

làm gì? THӴC HIӊN
thӵc tӃ và yêu cҫu
sӱ dөng.
Mã hóa, chuyӇn
giao, bҧo trì.
Bҳt đҫu

'9
:;
<
=
>

&













IKL ! M 7 >
 
N
Đây là giai đoҥn đҫu tiên thông qua viӋc tiӃp xúc giӳa ngưӡi phân tích
và chӫ đҫu tư nhҵm xác đӏnh các công viӋc cҫn thiӃt tr ưӟc khi có thӇ tiӃn hành
nghiên cӭu các lĩnh vӵc, bӝ phұn, hӋ thӕng con, các tә chӭc có liên quan đӃn hӋ
thӕng thông tin cҫn xây dӵng. Giai đoҥn này là làm rõ đưӧc ý muӕn cӫa chӫ
đҫu tư là: xây dӵng 1 hӋ thӕng thông tin mӟi hay nâng cҩp 1 hӋ thӕng thông tin
cũ. Mөc đích cҫn làm sáng tӓ nhӳng vҩn đӅ sau:
ü
Có cҫn thiӃt xây dӵng hӋ thӕng thông tin mӟi hoһc nâ ng cҩp HTTT cũ
không? NӃu có,
ü
Thӡi gian bҳt đҫu, thӡi gian kӃt thúc

ü
Ưӟc tính chi phí thӵc hiӋn

ü
Nhân lӵc, vұt lӵc phөc vө cho hӋ thӕng tương lai.

ü
Có ích lӧi và nhӳng cҧn trӣ gì.

ü
Trách nhiӋm mӛi bên cũng đưӧc thӓa thuұn sơ bӝ vào giai đoҥn này.
Nói tóm lҥi, kӃt thúc cӫa giai đoҥn này là mӝt hӧp đӗng không chính thӭc giӳa
ngưӡi phân tích thiӃt kӃ và chӫ đҫu tư.



I# 
 
Là giai đoҥn trung tâm khi xây dӵng 1 hӋ thӕng thông tin, giai đoҥn này
bao gӗm các giai đoҥn và khӣi sӵ ngay trong giai đoҥn lұp kӃ hoҥch. Phân tích
bao gӗm các công đoҥn sau:

  Phân tích hiӋn trҥng:
Giai đoҥn này nhҵm hiӇu rõ tình trҥng hoҥt đӝng cӫa hӋ thӕng cũ trong
mөc đích hoҥt đӝng cӫa tә chӭc. Cө thӇ, nó bao gӗm các công viӋc:
- Pìm hi͋u hi n tr̩ng: thông qua viӋc nghiên cӭu hӗ sơ, tài liӋu đӇ tìm
hiӇu thông tin chung vӅ ngành dӑc cӫa tә chӭc.
-
Pìm hi͋u ho̩t đ͡ng hi n t̩i cͯa t͝ chͱc
-
iác đ͓nh các thành ph̯n tham gia trong t͝ chͱc
-
˜ác nhi m vͭ cͯa các t͝ chͱc thành viên và các t͝ chͱc bên ngoài có
liên quan
-
˜ác m͙i quan h thông tin giͷa các thành viên trong t͝ chͱc

  Phân tích khҧ thi và lұp hӗ sơ nhiӋm vө:
Phân tích khҧ thi phҧi tiӃn hành trên 3 mһt:
. Phân tích kh̫ thi v͉ kͿ thu̵t: xem xét khҧ năng kӻ thuұt hiӋn có đӇ đӅ
xuҩt giҧi pháp kӻ thuұt áp dөng cho hӋ thӕng thông tin mӟi.
. Phân tích kh̫ thi kinh t͇: xem xét khҧ năng tài chính đӇ chi trҧ cho viӋc
xây dӵng hӋ thӕng thông tin mӟi cũng như chӍ ra nhӳng lӧi ích mà hӋ thӕng sӁ
đem lҥi.
. Phân tích kh̫ thi ho̩t đ͡ng: khҧ năng vұn hành hӋ thӕng trong điӅu kiӋn
khuôn khә, điӅu kiӋn tә chӭc và quҧn lý cho phép cӫa tә chӭc.
Sau đó, ngưӡi phân tích phҧi đӏnh ra mӝt vài giҧi pháp và so sánh, cân
nhҳc các điӇm tӕt và không tӕt cӫa tӯng giҧi pháp. Tóm lҥi, trong giai đoҥn này
ngưӡi phân tích phҧi tìm ra m͡t đi͋m cân b̹ng giͷa nhu c̯u và kh̫ năng.
Sau khi đã chӑn lӵa xong giҧi pháp ngưӡi phân tích cҫn phҧi l̵p h͛ sơ
nhi m vͭ. Công viӋc này nhҵm mөc đích:
-
Đӏnh hình các chӭc năng hӋ thӕng cҫn đҥt đưӧc.
-
Đӏnh ra các thӫ tөc xây dӵng quan niӋm và thӵc hiӋn hӋ thӕng.



 -
Đӏnh hình sơ lưӧc giao diӋn cӫa hӋ thӕng vӟi ng ưӡi sӱ dөng trong tương
lai. Làm các bҧn mүu (prototype) đӇ NSD hình dung đưӧc hӋ thӕng trong tương
lai.
Tóm lҥi, lұp hӗ sơ nhiӋm vө là mӝt thӓa thuұn không chính thӭc giӳa 3
phía: Ngưӡi phân tích, Chӫ đҫu tư và Ngưӡi sӱ dөng.

 . Xây dӵng mô hình hӋ thӕng chӭc năng:
Ngưӡi phân tích dӵa vào kӃt quҧ phân tích đӇ xây dӵng mô hình nghiӋp vө
cӫa hӋ thӕng, tӯ đó làm rõ mô hình thông tin và mô hình hӑat đӝng cӫa hӋ
thӕng. Trong toàn bӝ hoҥt đӝng phân tích thì đây là giai đoҥ n quan trӑng nhҩt.
Quá trình tìm hiӇu và xây dӵng mô hình hӋ thӕng đưӧc gӑi là hoàn tҩt nӃu
không còn mӝt phҧn hӗi nào tӯ phía chӫ đҫu tư.

IOP 

ThiӃt kӃ và phân tích không phҧi là hai giai đoҥn rӡi nhau. ThiӃt kӃ hӋ
thӕng sӁ cho mӝt phương án tәng thӇ hay mӝt mô hình đҫy đӫ cӫa hӋ thӕng
thông tin. Nó bao gӗm tҩt cҧ các đһc tҧ vӅ hình thӭc và cҩu trúc cӫa hӋ thӕng.
Trong giai đoҥn thiӃt kӃ ngưӡi phân tích phҧi xác đӏnh mӝt cách chi tiӃt:
-
Các thông tin.
-
Các qui tҳc phát sinh, tiӃp nhұn và xӱ lý thô ng tin
-
Các kiӇu khai thác
-
Các phương tiӋn cӭng và mӅm đưӧc sӱ dөng trong hӋ thӕng.
Tóm lҥi, thiӃt kӃ bao gӗm các công viӋc sau:

ü
ThiӃt kӃ dӳ liӋu: xác đӏnh các đӕi tưӧng (tұp thӵc thӇ) và cҩu trúc dӳ liӋu
đưӧc sӱ dөng trong hӋ thӕng.
ü
ThiӃt kӃ chӭc năng: đӏnh ra các modun xӱ lý thӇ hiӋn các chӭc năng xӱ lý
cӫa hӋ thӕng thông tin.
ü
ThiӃt kӃ giao diӋn: chi tiӃt hóa hình thӭc giao tiӃp ngưӡi - máy

ü
ThiӃt kӃ an toàn hӋ thӕng

ü
ThiӃt kӃ phҫn cӭng: tính toán các yêu cҫu kӻ thuұt cho hӋ thӕng

ü
Dӵ kiӃn nhân sӵ tҥi các vӏ trí công tác cӫa hӋ thӕng.



I=P   !
& 
Trong giai đoҥn này xây dӵng hӋ thӕng bao gӗm xây dӵng các file c ơ bҧn.
ViӃt các chương trình thӵc hiӋn các chӭc n ăng cӫa hӋ thӕng mӟi tương ӭng vӟi
các kiӇu khai thác đã đһt ra. Thӵc chҩt cӫa giai đoҥn này là thӵc hiӋn mã hóa dӳ
liӋu và giҧi thuұt nên còn đưӧc gӑi là giai đoҥn mã hóa (coding)
Mӝt trong nhӳng nhiӋm vө quan trӑng cӫa giai đoҥn này là làm tài liӋu sӱ
dөng đӇ cho hưӟng dүn cho ngưӡi sӱ dөng và làm tài liӋu kӻ thuұt cho các
chuyên gia tin hӑc phát triӇn hӋ thӕng sau này.
I@˜ 3*C   

Giai đoҥn này là giai đoҥn cuӕi cùng đӇ ngưӡi phân tích hiӋu chӍnh hӋ
thӕng thông tin và đưa hӋ thӕng vào khai thác, vұn hành thӱ bҵng sӕ liӋu giҧ đӇ
phát hiӋn sai sot. Sau đo ngưӡi phân tích phҧi đà o tҥo ngưӡi sӱ dөng tҥi mӛi vӏ
trí trong hӋ thӕng.

IQR7 


Là quá trình sӱa đәi, khҳc phөc nhӳng thiӃu sót cӫa hӋ thӕng thông tin đӇ
làm cho hӋ thӕng thích nghi hơn, thuұn tiӋn hơn trong sӱ dөng.
Tóm lҥi, quá trình xây dӵng mӝt hӋ thӕng thông tin có thӇ mô tҧ theo sơ đӗ
dưӟi đây:

¯

 
 

 
 

   
 

  


! "


 #$
  %

S˜>?4
 8?"
 



ViӋc đӏnh ra các mӭc trӯu tưӧng hóa cӫa mӝt hӋ thӕng thông tin xuҩt phát
tӯ nhu cҫu cӫa các nhà phân tích. Các nhu cҫu đó bao gӗm:
ü
Cҫn có mӝt mô hình hoһc mӝt ngôn ngӳ đһc tҧ đơn giҧn nhưng đơn nghĩa đӇ
xác đӏnh nhӳng yêu cҫu trong mӛi giai đoҥn phân tích.



ü
Cҫn có mӝt mô hình hoһc mӝt ngôn ngӳ đӇ đӕi thoҥi vӟi nhӳng ngưӡi không
chuyên tin hӑc trong hӋ thӕng thông tin.

ü
Cҫn có mӝt ngôn ngӳ mô tҧ các mӭc quan niӋm khá c nhau cӫa hӋ thӕng
thông tin liên quan đӃn chu kǤ sӕng cӫa hӋ thӕng.
Có 3 mӭc trӯu tưӧng cӫa mӝt hӋ thӕng thông tin:

S9463 ?

Mͱc quan ni m cӫa mӝt hӋ thӕng thông tin là sӵ mô tҧ mөc đích hӋ
thӕng thông tin đó và nhӳng ràng buӝc phҧi tôn trӑn g trong mӕi quan hӋ vӟi
mөc đích cӫa hӋ thӕng. Các mô tҧ này phҧi đӝc lұp vӟi mӑi giҧi pháp cài đһt
sau này. Ví dө, hӋ thӕng thông tin quҧn lý các chuyӃn bay cӫa mӝt công ty hành
không.
˜.
C'D?463 ?
+ 
B?
7
-
Các đӕi tưӧng đưӧc sӱ dөng trong hӋ thӕng.
-
Các hiӋn tưӧng và các mӕi quan hӋ thông tin giӳa các đӕi tưӧng, giӳa các
hӋ thӕng con trong hӋ thӕng và giӳa hӋ thӕng vӟi môi tr ưӡng bên ngoài.
-
Thӭ tӵ công viӋc đưӧc thӵc hiӋn trong hӋ thӕng.
-
Các qui tҳc biên đәi, công thӭc tinh toán, thu ұt toán.
-
Các nhiӋm vө mà hӋ thӕng phҧi thӵc hiӋn và các ràng buӝc mà hӋ thӕng
phҧi tôn trӑng.
˜ó 3 lo̩i quy t̷c:
Ø ¬3 
T6370*ï: qui đinh mөc tiêu và ràng buӝc cӫa hӋ thӕng (thưӡng là
nhӳng quy đӏnh, luұt lӋ áp đһt tӯ môi trưӡng ngoài). Ví dө: "SV ph̫i n͡p h͕c
phí khi vào h͕c", "doanh nghi p ph̫i đong thu͇ VAP". Mӝt cách đӇ xem xét
mӝt quy tҳc có phҧi là quy tҳc quҧn lý không là nӃu hӫy bӓ quy tҳc này thì hӋ
thӕng có nguy cơ bӏ phá vӥ không?
Ø ¬3 
T
 4 qui tҳc liên quan đӃn giҧi pháp hӑat đӝng cӫa hӋ thӕng.
Ø ¬3 
TU
3L
 qui tҳc liên quan đӃn các yêu cҫu kӻ thuұt đӇ đҧm bҧo
hӋ thӕng có thӇ hӑat đӝng đưӧc.
Tóm lҥi ӣ mӭc quan niӋm cҫn trҧ lӡi các câu hӓi:



. Chӭc năng cӫa hӋ thӕng thông tin là gì?
. HӋ thӕng thông tin cҫn nhӳng yӃu tӕ gì?
. HӋ thӕng gӗm nhӳng dӳ liӋu và các quy tҳc quҧn lý như thӃ nào?
1. .2 Mӭc tә chӭc
Mөc đích cӫa mӭc tә chӭc là xác đӏnh các phương tiӋn, nhân lӵc, máy
móc, cách tә chӭc đӇ cung cҩp các thông tin cho ngưӡi sӱ dөng đúng thӡi hҥn
và đӫ đӝ tin cұy. Tҥi mӭc này, cҫn trҧ lӡi các câu hӓi: Ai làm? Làm ӣ đâu? Làm
khi nào?
Thông tin ӣ mӭc tә chӭc đưӧc mô tҧ theo giҧi pháp cơ sӣ dӳ liӋu và thӵc
chҩt là quan hӋ logic cӫa chúng. Do đó, đӕi vӟi dӳ liӋu mӭc tә chӭc còn gӑi là
mӭc logic.
  
Mӭc vұt lý (tác nghiӋp)
Đây là mӭc ít trӯu tưӧng nhҩt vì nó chính là hӋ thӕng có thӇ hӑat đӝng và
vұn hành. Tҥi mӭc này, cҫn trҧ lӡi các câu hӓi hӋ thӕng hoҥt đӝng như thӃ nào?
Mөc tiêu cӫa mӭc vұt lý là xác đӏnh cách thӵc hiӋn cӫa hӋ thӕng thông tin
trong mӝt môi trưӡng cài đһt nào đó, thông tin ӣ đây đưӧc mô tҧ vӟi các cҩu
trúc, giá mang và phương thӭc truy nhұp.



 9
 8   >

C 
 

0@+

0P?

PP




5+4





?
P 78

+,)
*
-

. 

/

Có thӇ xem mӛi bưӟc trong quá trình phân tích thiӃt kӃ hӋ thӕng là mӝt
điӇm trong không gian 3 chiӅu trong hình vӁ ӣ trên.

Mӭc Dӳ liӋu Xӱ lý

Quan niӋm Mô hình quan niӋm vӅ dӳ liӋu Mô hình quan niӋm vӅ xӱ lý

Logic Mô hình tә chӭc dӳ liӋu Mô hình tә chӭc xӱ lý
Vұt lý Mô hình vұt lý dӳ liӋu Mô hình vұt lý xӱ lý



Chương 2 NGHIÊN CӭU HIӋN TRҥNG

CӫA HӋ THӕNG THÔNG TIN

2.1 Mӝt sӕ vҩn đӅ chung khi nghiên cӭu hӋ thӕng

Trong thӵc tӃ gҫn 75% các hӋ thӕng thông tin lӟn và phӭc tҥp đã hoҥt
đӝng yӃu kém, không đҥt đưӧc mөc tiêu đӅ ra ban đҫu. Nhӳng yӃu kém này
thưӡng rơi vào các vҩn đӅ cơ bҧn sau:
–
; 0B?

: không hiӇu biӃt đҫy đӫ các yêu cҫu thông tin cӫa tә
chӭc. NhiӅu chӭc năng cӫa tә chӭc không đưӧc đáp ӭng. Giao diӋn
ngưӡi-máy nghèo nàn, khó sӱ dөng. Cҩu trúc rӕi rҳm, phӭc tҥp khó bҧo
trì và hҥn chӃ công viӋc phát triӇn. Chương trình không mӅm dҿo.
Nguyên nhân cӫa sai lҫm này thӵc chҩt là do viӋc phân tích không đҫy đӫ
vӅ hӋ thӕng.
–
; 0B?(20 3: Dӳ liӋu trong hӋ thӕng không thӕng nhҩt, không đҫy
đӫ hoһc không thích hӧp cho mөc đích cӫa hӋ thӕng, đôi khi còn sai lӋch
vô nghĩa.
–
$ !
"*3V?: hӋ thӕng hoҥt đӝng không hiӋu quҧ, làm mҩt nhiӅu
thӡi gian đӇ bҧo trì sӱa chӳa, chưa đáp ӭng chӭc năng cӫa mӝt hӋ hӛ trӧ
ra quyӃt đӏnh. Không đҥt đưӧc yêu cҫu các chuҭn vӅ thông tin, ngưӡi
dùng không muӕn sӱ dөng.
–
À 7 7?
 5 WB3

: hӋ thӕng hoҥt đӝng vӟi chi
phí cao, tӕn kém nhân lӵc. Đôi khi không sӱ dөng hӋ thӕng còn tӕt h ơn,
nhanh hơn.
Nhӳng vҩn đӅ trên đã đưӧc nghiên cӭu và cҧi thiӋn tӯng bưӟc tương ӭng vӟi
mӛi nguyên nhân gây ra chúng. Cách thӭc giҧi quyӃt các vҩn đӅ trên tұp trung
vào ba mһt:
- Nâng cao kӻ năng cӫa các nhà phát triӇn hӋ thӕng.



 - Không ngӯng hoàn thiӋn và phát triӇn công nghӋ, t ăng cưӡng sӱ dөng
các công cө tiӋn ích đӇ tӵ đӝng hoá ngày càng nhiӅu các hoҥt đӝng phát triӇn,...
làm cho hӋ thӕng có tính mӣ (openning) ca o.
- Hoàn thiӋn quá trình quҧn lý các dӵ án phát triӇn phҫn mӅm.
2.2 Yêu cҫu đһt ra đӕi vӟi hӋ thӕng thông tin tin hӑc hóa
Mӛi tұp thӇ hoһc cá nhân tham gia vào viӋc phát triӇn hӋ thӕng th ưӡng có
nhӳng quan điӇm khác nhau tuǤ theo vӏ trí cӫa hӑ trong hӋ t hӕng.
RA3B3
X  8B3

(ngưӡi lãnh đҥo): vӟi tư cách là ngưӡi đҥi diӋn cho
quuyӅn lӧi cӫa tә chӭc, ngưӡi lãnh đҥo quan niӋm hӋ thӕng theo khía cҥnh lӧi
ích có tính chiӃn lưӧc. Các yêu cҫu mà chӫ đҫu tư thưӡng đһt ra đӕi vӟi nhӳng
ngưӡi phát triӇn hӋ thӕng là:
. 6 th͙ng thông tin tin h͕c hoá ph̫i phù hͫp vͣi chi͇n lưͫc ho̩t đ͡ng
cͯa t͝ chͱc. Yêu cҫu cҫu này là hiӇn nhiên, vì mөc đích cӫa viӋc tin hӑc hoá là
làm thӃ nào đӇ có nhӳng thông tin chính xác và nhanh nhҩt đӇ phөc vө cho quá
trình ra quyӃt đӏnh phù hӧp vӟi hoҥt đӝng cӫa tә chӭc.
. 6 th͙ng thông tin tin h͕c hoá ph̫i có chͱc năng h͟ trͫ ra quy͇t đ͓nh
và gi̫m thͥi gian ra quy͇t đ͓nh. Trong thӵc tӃ nhiӅu ngưӡi nhҫm lүn rҵng, mӝt
công viӋc nào đó đưӧc thӵc hiӋn trên máy tính là mӝt hӋ thӕng t hông tin, ví dө
nhұp điӇm và in điӇm cho sinh viên ӣ mӝt trưӡng đҥi hӑc, nhұp sӕ KW điӋn
tiêu thө hàng cӫa khách hàng đӇ in ra hoá đơn tiӅn tiӅn điӋn,... chӍ là mӝt công
đoҥn nào đó trong hӋ thӕng thông tin bӣi vì kӃt quҧ cӫa công đoҥn này không
có chӭc năng hӛ trӧ ra quyӃt đӏnh.
. 6 th͙ng thông tin tin h͕c hoá ph̫i cho s̫n pẖm ho̿c d͓ch vͭ mͣi t͙t
hơn. Ví dө nӃu hӋ thӕng thông tin quҧn lý trong ngân hàng không đưӧc tin hӑc
hoá thì viӋc chuyӇn khoҧn, thanh toán không có hiӋu quҧ tӭc thӡi, cũng không
nãy sinh ra các dӏch vө tiӋn lӧi khác như rút tiӅn tӵ đӝng trên các máy ATM,
Credit Card, mua hàng hoá trӯ vào tài khoҧn,...
. Kh̫ năng hoàn v͙n đ̯u tư: không nên hiӇu hoàn v͙n là chuyӇn nhưӧng
hӋ thӕng thông tin này cho nhӳng tә chӭc khác đӇ thu lӧi nhuұn. Mӝt hӋ thӕng
thông tin có khҧ năng hoàn vӕn đҫu tư nӃu hӋ thӕng đó có thӇ đem lҥi cho tә



chӭc nhiӅu dӏch vө, tҥo ra ưu thӃ cҥnh tranh, đưa ra thông tin có giá trӏ giúp cho
tә chӭc có nhӳng chiӃn lưӧc đúng đҳn.
RA3B3
X 
+ -(.: ngưӡi sӱ dөng đҫu cuӕi thưӡng quan niӋm hӋ
thӕng như là mӝt sӵ mô phӓng công viӋc th ưӡng ngày chӍ có khác là có sӵ tham
gia cӫa máy tính. Các yêu cҫu mà ngưӡi sӱ dөng th ưӡng đһt ra đӕi vӟi nhӳng
ngưӡi phát triӇn hӋ thӕng là:
. 6 th͙ng thông tin ph̫i có nhi͉u kh̫ năng. Nghĩa là hӋ thӕng phҧi làm
đưӧc các công viӋc cӫa ngưӡi sӱ dөng đҫu cuӕi. Ví dө, trong hӋ thӕng thông tin
Quҧn lý nhân sӵ có thӇ in ҩn và thӕng kê theo mӝt hoһc nhiӅu điӅu kiӋn khác
nhau cӫa cán bӝ công chӭc trong cơ quan.
. 6 th͙ng thông tin ph̫i d͍ s͵ dͭng và có ích th͹c s͹ cho ngưͥi s͵
dͭng: hӋ thӕng phҧi làm cho ngưӡi sӱ dөng thҩy đưӧc sӵ nәi trӝi, hơn hҷn so
vӟi khi chưa sӱ dөng hӋ thӕng. Tuy nhiên, ngưӡi phát triӇn hӋ thӕng phҧi làm
thӃ nào đӇ hӋ thӕng thân thiӋn và dӉ sӱ dөng nhҩt.
. 6 th͙ng ph̫i có đ͡ tin c̵y cao
Ngưӡi kӻ thuұt viên quan niӋm hӋ thӕng như là sӵ tә chӭc lҥi các công
viӋc theo mөc đích xӱ lý thông tin. Các quan niӋm này đôi khi mâu thuҭn nhau
mà sӵ thành công cӫa hӋ thӕng đòi hӓi chúng ta phҧi dung hoà các quan niӋm
có thӇ rҩt khác nhau.
Quan niӋm đúng đҳn nhҩt là h th͙ng thông tin đã t͛n t̩i ngay trong
ho̩t đ͡ng cͯa t͝ chͱc, và nó phͭc vͭ cho mͭc đích chi͇n lưͫc cͯa t͝ chͱc.
Như vұy đӕi vӟi hӋ thӕng thông tin tin hӑc hoá thì tr ưӟc hӃt phҧi phөc vө cho
mөc đích chiӃn lưӧc cӫa tә chӭc sau đó mӟi đӃn nhu cҫu cө thӇ cӫa ngưӡi sӱ
dөng cũng như nhân viên kӻ thuұt.
2.2 Quy mô tin hӑc hóa
Quy mô tin hӑc hoá cӫa mӝt tә chӭc cho biӃt trình đӝ quҧn lý và mӭc đӝ
tin hӑc hoá cӫa tә chӭc đó, nó phө thuӝc vào các yӃu tӕ sau:
. Tә chӭc có nhu cҫu tin hӑc hoá nhiӅu hay ít.
. Trình đӝ quҧn lý cӫa tә chӭc cao hay thҩp.



 . Quy mô hoҥt đӝng cӫa tә chӭc
Trong thӵc tӃ viӋc tin hӑc hoá mӝt hӋ thӕng thông tin xҭy ra mӝt trong
hai dҥng: tin h͕c hoá toàn th͋ và tin h͕c hoá tͳng b͡ ph̵n.
ViӋc tin hӑc hoá toàn thӇ thưӡng đòi hӓi mӝt tұp thӇ ngưӡi phân tích
đӗng thӡi tham gia và phҧi có mӝt đҫu tư lӟn ban đҫu, thӡi gian xây dӵng đӕi
vӟi tin hӑc hoá loҥi này cũng dài h ơn. Mӝt khó khăn đӕi vӟi tin hӑc hoá toàn bӝ
là vҩn đӅ tâm lý, bӣi vì nó thay đәi hҫu như toàn bӝ các hoҥt đӝng cơ bҧn cӫa tә
chӭc và thói quen cӫa ngưӡi sӱ dөng. Nh ưng có mӝt ưu điӇm là hӋ thӕng đӗng
hoҥt đӝng đӗng bӝ, không manh múm, chҳp vá.
ViӋc tin hӑc hoá tӯng bӝ phұn thưӡng xҭy ra đӕi vӟi tә chӭc lӟn. Phương
pháp này có nhiӅu ưu điӇm: không gây xáo trӝn hoҥt đӝng cӫa tә chӭc, đҫu tư
dҫn dҫn. Tuy nhiên, phương pháp này có nhưӧc điӇm là sӵ không nhҩt quán
giӳa các phân hӋ thông tin trong hӋ thӕng. ĐiӅu này thưӡng xҭy ra đӕi vӟi các
hӋ thӕng thông tin mà nhӳng ngưӡi phát triӇn hӋ thӕng khôn g cùng trong mӝt
tұp thӇ phân tích hoһc hoҥt đӝng đӝc lұp lүn nhau.
2.3 Vai trò cӫa nhӳng ngưӡi tham gia phát triӇn hӋ thӕng thông tin
Mӝt trong nhӳng yӃu tӕ quyӃt đӏnh sӵ thành công cӫa mӝt hӋ thӕng
thông tin là tұp thӇ và cá nhân tham gia vào quá trình phát triӇn hӋ thӕng.
Thông thưӡng có sáu đӕi tưӧng tham gia vào công viӋc này.
2.3.1 Ngưӡi quҧn lý hӋ thӕng thông tin:
Đó là nhӳng ngưӡi đưӧc lãnh đҥo cӫa tә chӭc giao trách nhiӋm đưa ra
các yêu cҫu chi tiӃt cho phân tích viên và triӇn khai tә chӭc thӵc hiӋn khi hӋ
thӕng hoҥt đӝng. Đӕi vӟi các hӋ thӕng thông tin vӯa và nhӓ thì ngưӡi quҧn lý
hӋ thӕng thông tin thưӡng là các trưӣng phòng ban chӭc năng có nhiӋm vө cung
cҩp tình hình, sӕ liӋu, phương thӭc xӱ lý, công thӭc tính toán,... trong hoҥt đӝng
nӝi bӝ cӫa phòng mình và mӕi quan hӋ thông tin giӳa phòng mình vӟi các bӝ
phұn khác.
2.3.2 Ngưӡi phân tích hӋ thӕng
Là ngưӡi chӫ chӕt trong quá trình phát triӇn hӋ thӕng, nhӳng ngưӡi nҫy
sӁ quyӃt đӏnh vòng đӡi cӫa hӋ thӕng. Trong các hӋ thӕng thông tin vӯa và n hӓ



mӝt phân tích viên có thӇ là là ngưӡi lұp trình cho hӋ thӕng. Tuy nhiên đӕi vӟi
các HTTT lӟn thì bӝ phұn phân tích viên phҧi là mӝt tұp thӇ, vì nh ư thӃ mӟi có
đӫ khҧ năng nҳm bҳt các lĩnh vӵc và hoҥt đӝng cӫa tә chӭc. Mӝt phân tích viên
đưӧc gӑi là có năng lӵc nӃu hӑ hӝi đӫ các điӅu kiӋn sau:
. ˜ó kͿ năng phân tích: có thӇ hiӇu đưӧc tә chӭc và sӵ hoҥt đӝng cӫa nó.
Có thӇ xác đӏnh đưӧc các vҩn đӅ đһt ra và giҧi quyӃt chúng. Có khҧ năng suy
nghĩ mang tính chiӃn lưӧc và hӋ thӕng.
. ˜ó kͿ năng kͿ thu̵t: hiӇu biӃt vӅ thiӃt bӏ và phҫn mӅm. BiӃt chӑn lӵa
các giҧi pháp phҫn cӭng và mӅm cho các ӭng dөng đһc biӋt nơi cҫn tin hӑc hoá.
HiӇu biӃt công viӋc cӫa ngưӡi lұp trình và ngưӡi sӱ dөng đҫu cuӕi.
. ˜ó kͿ năng qu̫n lý: có khҧ năng quҧn lý nhóm làm viӋc, biӃt đưӧc
điӇm mҥnh, điӇm yӃu cӫa nhӳng ngưӡi làm viӋc trong nhóm. BiӃt lҳng nghe, đӅ
xuҩt và giҧi quyӃt vҩn đӅ. Có khҧ n ăng lұp kӃ hoҥch, điӅu phӕi các nguӗn lӵc.
. ˜ó kͿ năng giao ti͇p: phân tích viên phҧi đóng vai trò chính trong viӋc
liên kӃt giӳa các đӕi tưӧng: chӫ đҫu tư, ngưӡi sӱ dөng, ngưӡi lұp trình và các
thành phҫn khác trong hӋ thӕng. Kӻ n ăng giao tiӃp cӫa phân tích viên thӇ hiӋn ӣ
chә: năng lӵc diӉn đҥt và thuyӃt phөc, khҧ năng hoà hӧp vӟi mӑi ngưӡi trong
nhóm làm viӋc. Có khҧ năng tә chӭc và điӅu hành các cuӝc hӑp.
2.3.3 Ngưӡi lұp trình
Là tұp thӇ hoһc cá nhân có nhiӋm vө mã hoá các đһc tҧ đưӧc thiӃt kӃ bӣi
phân tích viên thành các cҩu trúc mà máy tính có thӇ hiӇu và vұn hành đưӧc.
Ngưӡi lұp trình cũng phҧi viӃt các tài liӋu chương trình và các chương trình thӱ
nghiӋm hӋ thӕng, chuҭn bӏ các sӕ liӋu giҧ đӇ kiӇm đӏnh đӝ chính xác cӫa hӋ
thӕng.
2.3.4 Ngưӡi sӱ dөng đҫu cuӕi
Trong quá trình phân tích thiӃt kӃ phân tích viên phҧi làm viӋc vӟi ngưӡi
sӱ dөng đӇ biӃt đưӧc chi tiӃt các thông tin cӫa tӯng bӝ phұn, tӯng mҧng công
viӋc trong hӋ thӕng. Ngưӡi sӱ dөng sӁ cho phân tích viên biӃt ưu điӇm và
nhưӧc điӇm cӫa hӋ thӕng thông tin cũ, cho nên nhӳng ý kiӃn cӫa hӑ có ý nghĩa
quan trӑng đӃn viӋc sӱ dөng hӋ thӕng mӝt cách có hiӋu quҧ.



2.3.5 Kӻ thuұt viên
Là bӝ phұn phө trách vӅ mҧng kӻ thuұt cӫa hӋ thӕng nh ư: bҧo đҧm sӵ
hoҥt đӝng cӫa phҫn cӭng máy tính, đưӡng truyӅn dӳ liӋu tӯ bӝ phұn này đӃn bӝ
phұn khác trong hӋ thӕng và tӯ hӋ thӕng đӃn môi trưӡng ngoài.
2.3.6 Chӫ đҫu tư
Thưӡng là thành phҫn quyӃt đӏnh cӫa tә chӭc, là ngưӡi cung cҩp cho
phân tích viên nhӳng thông tin chung cӫa tә chӭc. HӋ thӕng thông tin tin hӑc
hóa bao giӡ cũng có chӭc năng hӛ trӧ ra quyӃt đӏnh, chӭc năng này giúp cho
lãnh đҥo cӫa tә chӭc nhӳng thông tin cҫn thiӃt trong quá trình ra q uyӃt đӏnh.
2.4 Nghiên cӭu hiӋn trҥng
2.4.1 Mөc đích
Trong thӵc tӃ mӝt hӋ thӕng thông tin mӟi đưӧc xây dӵng là nhҵm đӇ thay
thӃ hӋ thӕng thông tin cũ đã bӝc lӝ nhiӅu yӃu kém. Vì vұy mà viӋc tìm hiӇu nhu
cҫu đӕi vӟi hӋ thӕng mӟi thưӡng bҳt đҫu tӯ viӋc khҧo sát và đánh giá hӋ thӕng
cũ đó. Vì rҵng hӋ thӕng này đang tӗn tҥi và đang hoҥt đӝng nên chúng ta gӑi là
hiӋn trҥng. Nghiên cӭu hiӋn trҥng mӝt hӋ thӕng thông tin là nhҵm các mөc đích
sau:
. TiӃp cұn vӟi nghiӋp vө chuyên môn, môi tr ưӡng hoҥt đӝng cӫa hӋ thӕng.
. Tìm hiӇu các chӭc năng, nhiӋm vө và cung cách hoҥt đӝng cӫa hӋ thӕng.
. ChӍ ra các ưu điӇm cӫa hӋ thӕng đӇ kӃ thӯa và các khuyӃt điӇm cӫa hӋ thӕng
đӇ nghiên cӭu khҳc phөc.
Tóm lҥi, mөc đích cӫa viӋc nghiên cӭu hiӋn trҥng là trҧ lӡi cho đưӧc các c âu
hӓi sau:
. HӋ thӕng đang làm gì? Gӗm nhӳng công viӋc gì? Đang quҧn lý cái gì?
. Nhӳng công viӋc trong hӋ thӕng do ai làm? Làm ӣ đâu? Khi nào làm?
. Mӛi công viӋc đưӧc thӵc hiӋn như thӃ nào? Mӛi công viӋc liên quan đӃn dӳ
liӋu nào?
. Chu kǤ, tҫn suҩt, khӕi lưӧng công viӋc?



. Đánh giá các công viӋc hiӋn tҥi: tҫm quan trӑng nh ư thӃ nào? Các thuұn lӧi,
khó khăn? Nguyên nhân dүn đӃn khó khăn?
2.4.2 Nӝi dung nghiên cӭu và đánh giá hiӋn trҥng
Vӟi mөc đích đã nói trên, đӇ nghiên cӭu hiӋn trҥng mӝt hӋ thӕng thông tin,
phân tích viên nên khҧo sát các nӝi dung sau:
. Tìm hiӇu môi trưӡng xã hӝi, kinh tӃ và kӻ thuұt cӫa hӋ thӕng. Nghiên
cӭu cơ cҩu tә chӭc cӫa cơ quan chӫ quҧn cӫa hӋ thӕng đó.
. Nghiên cӭu các chӭc trách, nhiӋm vө, các trung tâm ra quyӃt đӏnh v à
điӅu hành, sӵ phân cҩp quyӅn hҥn trong tә chӭc (s ơ đӗ tә chӭc).
. Thu thұp và nghiên cӭu các hӗ s ơ, sә sách, các file dӳ liӋu cùng vӟi các
phương thӭc xӱ lý các thông tin đó.
. Thu thұp và mô tҧ các quy tҳc quҧn lý, tӭc là các quy đӏnh, các quy tҳc,
các công thӭc tính toán,...
. Thu thұp và tìm hiӇu các chӭng tӯ giao dӏch. Mô tҧ các luӗng thông tin
và tài liӋu giao dӏch đưӧc luân chuyӇn như thӃ nào.
. Thӕng kê các phương tiӋn và tài nguyên đã và có thӇ sӱ dөng.
. Thu thұp và tìm hiӇu các ý kiӃn khen chê vӅ hӋ thӕng thông tin cũ và
nhӳng yêu cҫu, đòi hӓi vӅ hӋ thӕng tương lai.
. Lұp hӗ sơ tәng hӧp vӅ hiӋn trҥng
Mӝt trong nhӳng yӃu tӕ quan trӑng quyӃt đӏnh sӵ thành công cӫa hӋ
thӕng thông tin là giai đoҥn nghiên cӭu hiӋn trҥng cӫa hӋ thӕng. ĐiӅu này đòi
hӓi phân tích viên phҧi làm viӋc nghiêm túc và chính xác.
2.4.3 Các kӻ thuұt thu thұp thông tin
2.4.3.1 Các khái niӋm và thuұt ngӳ sӱ dөng trong khҧo sát hiӋn trҥng 
–
 C?
>(nơi làm viӋc)
Là các điӇm, đҫu mӕi phát sinh hoһc thu nhұn thông tin. Thông thưӡng thì
điӇm phát sinh hoһc thu nhұn thông tin cũng là n ơi lưu trӳ và xӱ lý nó. Có hai
loҥi điӇm công tác: đi͋m công tác trong và đi͋m công tác ngoài. ĐiӇm công tác
trong có thӇ là nơi lưu trӳ, xӱ lý, thu nhұn và phát sinh thông tin. Trong khi đó



điӇm công tác ngoài chӍ có thӇ là n ơi phát sinh hoһc thu nhұn thông tin. Trong
SADT đi͋m công tác trong và đi͋m công tác ngoài còn đưӧc gӑi là tác nhân
trong và tác nhân ngoài. Ví dө, trong HTTT ³¬u̫n lý kho hàng thì điӇm công
tác K͇ toán kho là điӇm công tác trong, vì đây là nơi lưu trӳ, xӱ lý, phát sinh và
thu nhұn thông tin. Trong khi đó điӇm công tác Nhà cung c̭p phҧi là điӇm công
tác ngoài, vì ӣ đây không cҫn thiӃt phҧi lưu trӳ thông tin cӫa hӋ thӕng mà chӍ là
nơi phát sinh hoһc thu nhұn thôn g tin mà thôi.
–
PW 0 3
Đưӧc dùng vӟi ý nghĩa là mӑi giá mang thông tin đưӧc sӱ dөng trong hӋ
thӕng. Ví dө: tài liӋu giҩy như hoá đơn, hӗ sơ,...; tài liӋu sӕ hoá như các file dӳ
liӋu, ҧnh sӕ,...
–
PW 0 30
3
2%À (20 3
Các thông tin đưӧc lưu trӳ đӇ phөc vө cho các chӭc năng công viӋc cӫa hӋ
thӕng.
–
˜ 45%˜ 
Mӝt chӭc năng đưӧc hiӇu là mӝt hoһc nhiӅu công viӋc nhҵm thӵc hiӋn mӝt
nhiӋm vө ӣ mӝt phҥm vi nào đó có tác đӝng trӵc tiӃp lên dӳ liӋu và thông tin
cӫa hӋ thӕng đó. Nhӳng tác đӝng trӵc tiӃp lên dӳ liӋu và thông tin thưӡng đưӧc
nhҳc đӃn như: cұp nhұt, lưu trӳ, truyӅn thông tin, xӱ lý và biӇu diӉn thông tin.
KӃt thúc mӝt chӭc năng thưӡng cho mӝt sҧn phҭm cũng là thông tin và có thӇ là
sҧn phҭm trung gian hoһc sҧn phҭm cuӕi cùng. Ví dө, trong HTTT ³¬u̫n lý
đào t̩o ӣ mӝt trưӡng đҥi hӑc, chӭc năng i͇p lo̩i sinh viên đưӧc thӵc hiӋn khi
các công viӋc Nh̵p đi͋m thi, Pính đi͋m trung bình đưӧc thӵc hiӋn. KӃt thúc
cӫa chӭc năng này là mӝt danh sách (thông tin) sinh viên đã đưӧc xӃp loҥi.
–
¬3*
T . 
Quy tҳc nghiӋp vө là nhӳng quy đӏnh hoһc nhӳng hưӟng dүn đưӧc chҩp
nhұn mà chúng sӁ chi phӕi các hoҥt đӝng cӫa tә chӭc nhҵm bҧo đҧm cho hoҥt
đӝng cӫa tә chӭc đҥt đưӧc các mөc tiêu đӅ ra trong nhӳng điӅu kiӋn cө thӇ. Các
quy tҳc nghiӋp vө đưӧc chi a làm 3 loҥi:



 c ¬3*
T63701: là các quy tҳc quy đӏnh mөc tiêu và ràng buӝc cӫa
hӋ thӕng. Các quy tҳc này có thӇ đưӧc áp đһt tӯ bên ngoài hӋ thӕng,
cũng có thӇ là do tә chӭc quy đӏnh. Ví dө, ³Sinh viên có có s͙ ti͇t
v̷ng h͕c lơn hơn 1/3 t͝ng s͙ ti͇t cͯa h͕c ph̯n thì không đưͫc d͹ thi
k͇t thúc h͕c ph̯n hoһc Doanh nghi p ph̫i đóng thu͇ VAP là 5% và
thu͇ lͫi tͱc là 35% là các quy tҳc vӅ quҧn lý đưӧc áp đһt tӯ bên ngoài
hӋ thӕng. Xét quy tҳc, Sinh viên có th͋ h͕c l̩i l̯n thͱ 3 theo phương
pháp t͹ h͕c. là quy tҳc do hӋ thӕng quy đӏnh.
c ¬3*
T
 4 : là các quy tҳc liên quan đӃn giҧi pháp hoҥt đӝng
cӫa hӋ thӕng. Đây là các quy đӏnh, trình tӵ làm viӋc cҫn tuân thӫ đӇ
đҥt đưӧc mөc tiêu trong điӅu kiӋn cӫa tә chӭc. Ví dө, quy tҳc ˜h͑ t͝
chͱc thi l̯n 2 cho sinh viên sau khi đã hoàn ṱt vi c thi l̯n 1 là mӝt
quy tҳc tә chӭc.
c ¬3*
TU
3L
: là các quy tҳc liên quan đӃn các yêu cҫu kӻ thuұt
đӇ bҧo đҧm sӵ hoҥt đӝng cӫa hӋ thӕng. Ví dө, quy tҳc máy in không
đưͫc s͵ dͭng liên tͭc quá 1 giͥ là mӝt quy tҳc kӻ thuұt.
ĐӇ xác đӏnh hiӋn trҥng cӫa hӋ thӕng thông tin, phân tích viên cҫn nghiên
cӭu, tìm hiӇu đӇ nҳm đưӧc tình trҥng hoҥt đӝng cӫa HTTT cũ, các công viӋc,
quy tҳc hoҥt đӝng cӫa mӛi bӝ phұn trong tә chӭc, trên c ơ sӣ đó đӇ quyӃt đӏnh
phҧi làm gì và làm như thӃ nào. Có nhiӅu phương pháp đӇ nghiên cӭu hiӋn
trҥng mӝt HTTT như: phương pháp quan sát, phương pháp điӅu tra bҵng phiӃu
thăm dò, phương pháp phӓng vҩn,...

2.4.3.2 Các phương pháp nghiên cӭu hiӋn trҥng


 >63>

Phương pháp này phân tích viên có thӇ quan sát trӵc tiӅp hoһc gián tiӃp
(quan sát qua phương tiӋn hoһc đӑc tài liӋu) vӅ hiӋn trҥng hӋ thӕng thông tin.
Vӟi phương pháp này phân tích viên phҧi ghi chép lҥi các yêu cҫu sau:
-
Các bӝ phұn trong tә chӭc
-
Mӕi quan hӋ nghiӋp vө giӳa cá c bӝ phұn trong tә chӭc



 -
Các hoҥt đӝng tác nghiӋp cӫa mӛi bӝ phұn
-
Cách thӭc giao tiӃp và trao đәi thông tin giӳa các bӝ phұn
-
Khӕi lưӧng công viӋc cӫa mӛi bӝ phұn
-
Nhӳng yӃu tӕ bҩt thưӡng đӇ xác đӏnh tính khҧ thi cӫa dӵ án mà
trong giai đoҥn lұp kӃ hoҥch trưӟc đây chúng ta chưa lưӡng đưӧc hӃt.
Phương pháp này có nhi͉u khi͇m khuy͇t:
-
Mang lҥi mӝt kӃt quҧ có tính chӫ quan do sӵ thiӃu hiӇu biӃt cӫa
ngưӡi phân tích.
-
Khó giӟi hҥn đưӧc lĩnh vӵc nghiên cӭu vi phân tích viên có phҫn
thө đӝng trưӟc các hiӋn tưӧng.
-
ChӍ có thӇ nҳm bҳt đưӧc các yӃu tӕ bên ngoài
-
Gây tâm lý khó chӏu cho ngưӡi bӏ quan sát
Tuy nhiên, phương pháp này cho mӝt bӭc tranh khái quát vӅ hӋ thӕng thông
tin tương lai. Chúng ta nên sӱ dөng phương pháp quan sát kӃt hӧp vӟi các
phương pháp khác thì có hiӋu quҧ hơn.

 > 3
Y 3
5?(Z
Phương pháp này thưӡng đưӧc sӱ dөng trong xã hӝi hӑc, nhӳng điӅu tra
mang tính vĩ mô. Đӕi vӟi viӋc nghiên cӭu hiӋn trҥng mӝt hӋ thӕng thông tin
phương pháp này ít đưӧc sӱ dөng, nó chӍ thích hӧp vӟi mөc đích điӅu tra tҫn
suҩt trong nghiên cӭu khҧ thi. Thông thưӡng phương pháp này chӍ lҩy nhӳng
thông tin mang tính đӏnh hưӟng.

 > [
Phương pháp này thưӡng đưӧc sӱ dөng trong các hӋ thӕng thông tin kinh
tӃ xã hӝi, bӣi vì nó mang lҥi nhӳng thông tin xác thӵc và chi tiӃt cho quá trình
phân tích và thiӃt kӃ. Phân tích viên cҫn phҧi phӓng vҩn: Ban lãnh đҥo và các
điӇm công tác.
–c  [0\ ! :
Mөc đích là nҳm các thông tin chung nhҩt cӫa tә chӭc, có thӇ là cҫn nҳm:
-
NhiӋm vө chung cӫa tә chӭc



 -
Sơ đӗ tә chӭc - Chúng sӁ cho danh sách các điӇm công tác và vai
trò cӫa chúng trong hӋ thӕng
-
Các sӕ liӋu chung - Chúng sӁ cho biӃt quy mô cӫa hӋ thӕng
-
Các lĩnh vӵc cҫn nghiên cӭu có liên quan đӃn hӋ thӕng thông tin
sҳp đưӧc xây dӵng
–c  [> C?
> 
Mөc đích là thu thұp các thông tin chi tiӃt liên quan đӃn các hoҥt đӝng cө
thӇ và tҩt cҧ các thông tin liên quan đӃn hӋ thӕng thông tin. Tҥi mӛi điӇm
công tác cҫn phҧi mô tҧ và liӋt kê các quy trình cӫa công viӋc phҧi thӵc
hiӋn. Mӛi qui trình phҧi nҳm cho đưӧc:
-
Phương thӭc hoҥt đӝng: công viӋc đưӧc thӵc hiӋn tӵ đӝng hay thӫ
công.
-
Các thông tin và khӕi lưӧng thông tin liên quan đӃn công viӋc, các
quy tҳc thӵc hiӋn công viӋc.
-
ĐiӅu kiӋn khӣi đӝng: khi nào, vӟi điӅu kiӋn nào thì công viӋc đưӧc
khӣi đӝng.
-
Thӡi gian và chu kǤ thӵc hiӋn công viӋc: công viӋc đưӧc thӵc hiӋn
khi nào và khoҧng thӡi gian bao lâu thi công viӋc đưӧc thӵc hiӋn
lҥi.
Ngoài ra, phân tích viên cũng phҧi nҳm:
-
Ngôn ngӳ công viӋc tҥi mӛi điӇm công tác đӇ thiӃt kӃ giao diӋn
ngưӡi-máy giӳa ngưӡi sӱ dөng vӟi hӋ thӕng thông tin t ương lai.
-
Các luӗng thông tin tác nghiӋp đi tӯ điӇm công tác này đӃn điӇm
công tác khác hoһc đӃn môi trưӡng ngoài cӫa hӋ thӕng.
–c P 4 [
Trưӟc khi phӓng vҩn phân tích viên nên thông báo tr ưӟc thӡi gian, đӏa
điӇm và nӝi dung phӓng vҩn vӟi ngưӡi đưӧc phӓng vҩn. Phӓng vҩn vӟi lãnh
đҥo và các điӇm công tác không phҧi là mӝt lҫn duy nhҩt, nên phân tích viên
phҧi tҥo tҥo quan hӋ tӕt vӟi ngưӡi đưӧc phӓng vҩn. Cҫn mӣ đҫu hӧp lý, biӇu lӝ



thiӋn cҧm, sӵ tin cұy và tôn trӑng đӕi vӟi ngưӡi đưӧc phӓng vҩn. Sau khi phӓng
vҩn xong, phân tích viên phҧi tóm tҳt nӝi dung đã phӓng vҩn, khҷng đӏnh các
thoҧ thuұn, đӇ ngӓ khҧ năng tranh luұn đӇ phát huy tính tích cӵc cӫa ngưӡi
đưӧc phӓng vҩn.
ĐӇ có đưӧc tài liӋu tәng kӃt giai đoҥn nghiên cӭu hiӋn trҥng, sau mӛi lҫn
phӓng vҩn phân tích viên phҧi ghi chép lҥi các thông tin vӅ cuӝc phӓng vҩn
như: ngưӡi đưӧc phӓng vҩn, chӭc vө, chӫ đӅ phӓng vҩn, tên dӵ án, ai hӓi, thӡi
gian hӓi, đӏa điӇm hӓi, các câu hӓi, các câu trҧ lӡi tương ӭng, đánh giá cӫa
ngưӡi phӓng vҩn, ngày tháng năm phӓng vҩn,... các thông tin này nên tә chӭc
trên các phiӃu phӓng vҩn nh ư sau:

Tên dӵ án: <..............> PHIӃU PHӓNG VҩN Sӕ: <......>

Tên dӵ án con: <............................ ....> Nơi phӓng vҩn: <........................>

Nӝi dung phӓng vҩn (các câu hӓi và các câu trҧ lӡi)
........................................................................................................................
........................................................................................................................
Các thoҧ thuұn tiӃp theo
........................................................................................................................
........................................................................................................................
Mӝt sӕ đánh giá cӫa ngưӡi phӓng vҩn
.................................................................................................................... ....
........................................................................................................................
Ngưӡi phӓng vҩn (Hӑ tên và chӳ ký) <........................................................>

Nӝi dung mӝt phiӃu phӓng vҩn

(G A43>

W 0 3
Nghiên cӭu tài liӋu cũng là mӝt phҫn công viӋc cӫa nghiên cӭu hiӋn
trҥng. Qua các tài liӋu cӫa hӋ thӕng phân tích viên có thӇ nҳm đưӧc:



 ü
Các chӭc năng cӫa tә chӭc.

ü
Các quy tҳc, công thӭc tính toán,... tҥi mӛi điӇm công tác.

ü
Các tài liӋu nghiên cӭu bao gӗm:

- Các văn bҧn pháp quy, quy đӏnh vӅ chӭc năng, nhiӋm vө cӫa tә
chӭc.
- Các văn bҧn pháp quy, quy đӏnh vӅ tiêu chuҭn, quy tҳc, ph ương thӭc
làm viӋc.
- Các chӫ trương chính sách cӫa tә chӭc nhà nưӟc đã ban hành.
- Các báo cáo, báo biӇu, thӕng kê đã có.
Phân tích hi n tr̩ng m͡t h th͙ng thông tin là vi c làm r̭t quan tr͕ng,
quy͇t đ͓nh s͹ thành công cͯa d͹ án, thông thưͥng phân tích viên ph̫i s͵ dͭng
ṱt c̫ các phương pháp trên m͡t cách khéo léo đ͋ đ̩t đưͫc mͭc tiêu đ͉ ra.

2.5 Các công viӋc sau khҧo sát hiӋn trҥng

Sau khi dùng các phương pháp khác nhau đӇ thu thұp thông tin và dӳ liӋu
liên quan đӃn hӋ thӕng tương lai, phân tích viên phҧi xӱ lý sơ bӝ, phân loҥi và
tәng hӧp các dӳ liӋu thu đưӧc đӇ tiӋn viӋc theo dõi, quҧn lý, phө c vө trӵc tiӃp
quá trình khҧo sát và làm tư liӋu cho các bưӟc tiӃp theo.
2.5.1 Xӱ lý sơ bӝ kӃt quҧ khҧo sát
Dӳ liӋu thu thұp đưӧc trong quá trình khҧo sát hiӋn trҥng là mӝt khӕi các
dӳ liӋu thô, phân tích viên phҧi xem lҥi và hoàn thiӋn tài liӋu thu đưӧc . Công
viӋc này bao gӗm viӋc phân loҥi, sҳp xӃp, bә sung,... làm cho nó trӣ nên đҫy đӫ,
chính xác, cân đӕi, gӑn gàng, dӉ kiӇm tra và dӉ theo dõi. Phát hiӋn chә thiӃu đӇ
bә sung, chә sai đӇ sӱa chӳa. Nhӳng viӋc cҫn làm là:
. ¯àm rõ các chͱc năng cͯa h th ͙ng: qua khҧo sát hoһc bҵng kinh
nghiӋm phân tích viên có thӇ xác đӏnh đưӧc các chӭc năng và dӳ liӋu cӫa hӋ
thӕng: như các đӕi tưӧng, các điӇm công tác, các hoҥt đӝng. Đӕi vӟi mӛi chӭc
năng cҫn làm rõ: điӅu kiӋn khӣi đӝng, kӃt quҧ thu đưӧc, thӡi gian thӵc hiӋn, tҫn
sӕ, chu kǤ, các quy tҳc phҧi tuân thӫ.



 . Rà soát l̩i dͷ li u: ngoài các kӃt quҧ cӫa phӓng vҩn, phân tích viên nên
sao chөp lҥi các bҧng biӇu, tài liӋu đӇ tách các thông tin cҫn sӱ dөng. KiӇm tra
lҥi các thông tin sau vӅ dӳ liӋu:
- Tên dӳ liӋu: do ngưӡi phân tích lӵa chӑn
- Đӏnh nghĩa vӅ dӳ liӋu: mô tҧ bҵng lӡi hoһc bҵng công thӭc
- KiӇu dӳ liӋu (sӕ, chuӛi,...)
- Loҥi: là dӳ liӋu cơ sӣ hay dӳ liӋu đưӧc suy tӯ dӳ liӋu khác.
- Ràng buӝc vӅ giá trӏ
2.5.2 Tәng hӧp kӃt quҧ khҧo sát
ViӋc phӓng vҩn tҥi các điӇm công tác chưa nói lên đưӧc mӕi quan hӋ
giӳa các điӇm công tác vӟi nhau nh ư thӃ nào. Lúc này ngưӡi phân tích cҫn tәng
hӧp lҥi đӇ có đưӧc mӝt bӭc tranh tәng thӇ cӫa hӋ thӕng. ViӋc tәng hӧp đưӧc
tiӃn hành theo hai loҥi: t͝ng hͫp các x͵ lý và t͝ng hͫp theo dͷ li u .
2.5.2.1 Tәng hӧp các xӱ lý
Mөc đích cӫa tәng hӧp các xӱ lý là làm rõ các thiӃu sót và sӵ rӡi rҥc cӫa
các yӃu tӕ liên quan đӃn công viӋc khi phӓng vҩn. Có hai cách tәng hӧp các xӱ
lý: tәng hӧp kӃt hӧp vӟi yӃu tӕ tә chӭc và tәng hӧp tách rӡi các yӃu tӕ tә chӭc.
–
P ,
 ,) *3

 4
Tәng hӧp kӃt hӧp vӟi yӃu tӕ tә chӭc sӁ kӃt hӧp các chӭc năng vӟi điӇm
công tác. Tәng hӧp này cho phép chúng ta kӃt nӕi đưӧc nhӳng công viӋc
cùng thuӝc mӝt chӭc năng chung nhưng l iên quan đӃn nhiӅu điӇm công tác.
Thông qua tәng hӧp này chúng ta sӁ rà soát đưӧc các khiӃm khuyӃt cӫa viӋc
điӅu tra tҥi các điӇm công tác khác nhau. Tәng hӧp kӃt hӧp vӟi yӃu tӕ tә
chӭc dӵa trên cơ sӣ lĩnh v͹c ho̩t đ͡ng trong hӋ thӕng. Lĩnh vӵc hoҥt đӝng
là mӝt tұp hӧp các nhiӋm vө cùng liên quan đӃn mӝt tұp dӳ liӋu và mӝt
nhóm quy tҳc quҧn lý. ĐӇ tách ra mӝt lĩnh vӵc hoҥt đӝng cҫn phҧi:
-
Nhóm các hoҥt đӝng có mӕi quan hӋ vӟi nhau theo mөc đích
-
KӃt hӧp các hành đӝng đó vӟi mӝt tұp hӧp các quy tҳc quҧn lý
chung.



 -
KӃt hӧp các hành đӝng đó vӟi mӝt tұp hӧp các dӳ liӋu chung.
–
P ,
>  + >*3

 4
Mөc đích cӫa tәng hӧp loҥi này là làm xuҩt hiӋn mӭc bҩt biӃn cao nhҩt
(mӭc quan niӋm) cӫa hӋ thӕng. NӃu bӓ đi các yӃu tӕ tә chӭc (như các điӇm
công tác) và yӃu tӕ kӻ thuұt thì hӋ thӕng chӍ còn lҥi các điӇm công tác ngoài,
các chӭc năng và thông tin vӅ các đӕi tưӧng đưӧc xӱ lý.
2.5.2.2 Tәng hӧp các dӳ liӋu
Mөc đích cӫa tәng hӧp dӳ liӋu là liӋt kê ra tҩt cҧ các dӳ liӋu có liên quan
đӃn hӋ thӕng nhҵm xây dӵng mӝt tӯ điӇn dӳ liӋu chung cho toàn nhóm phân
tích. NӃu không sau này có thӇ gây nhiӅu rҳc rӕi khi xây dӵng quan niӋm và mã
hoá hӋ thӕng. Các mөc tӯ đưa vào tӯ điӇn cҫn phҧi chӑn lӑc và chính xác hoá,
loҥi bӓ nhӳng tӯ đӗng nghĩa và đa nghĩa.
Ví dө: Bҧng tәng hӧp hӗ sơ, tài liӋu theo thӵc thӇ dӳ liӋu
STT Tên - vai trò Công viӋc liên quan
1 PHIӃU VұT TƯ: ghi hàng hoá xuҩt hoһc nhұp T1

2 ĐƠN ĐҥT HàNG: ghi lưӧng hàng hoá đһt gӱi nhà T1
cung cҩp

3 PHIӃU GIAO HàNG: ghi sӕ lưӧng hàng cӫa Nhà T2,T3

cung cҩp phát ra

4 Sә ĐһT HàNG: tұp hӧp các đơn hàng đã đһt T1,T2

..... ..... .....

Ví dө: Bҧng tәng hӧp tӯ điӇn dӳ liӋu

ST Tên gӑi- KiӇu cӥ Khuôn Lĩnh Quy tҳc, ràng
T ý nghĩa dҥng vӵc buӝc

1 Sӕ HOá ĐƠN ký tӵ 8 KӃ toán Chӳ hoa

2 TÊN HàNG ký tӵ 20 KӃ toán

3 NGàY HOá ĐƠN ngày 8 dd-mm-yy KӃ toán

..... ..... ..... ..... ..... ..... .....

2.5.3 Hӧp thӭc hoá kӃt quҧ khҧo sát



 Mөc đích cӫa viӋc hӧp thӭc hoá kӃt quҧ khҧo sát là nhҵm xác đӏnh tính
đúng đҳn cӫa thông tin và dӳ liӋu phҧn ánh yêu cҫu thông tin cӫa hӋ thӕng và
bҧo đҧm tính pháp lý cӫa nó cho viӋc sӱ dөng sau này. Hӧp thӭc hoá kӃt quҧ
khҧo sát bao gӗm các công viӋc:
- Hoàn chӍnh và trình bày các dӳ liӋu thu đưӧc đӇ ngưӡi sӱ dөng xem xét
và cho ý kiӃn.
- Tәng hӧp các tài liӋu đӇ các nhà quҧn lý và cá c nhà lãnh đҥo đánh giá
và bә sung.
- ĐӅ đҥt thêm mӝt sӕ quy tҳc mӟi (như các quy tҳc vӅ an toàn hӋ thӕng,
các yêu cҫu vӅ nhân sӵ,...) Do đó hӧp thӭc hoá còn mang ý nghĩa là sӵ thoҧ
thuұn các quy tҳc mӟi.
6ͫp thͱc hóa là m͡t khâu không th͋ b͗ qua, n͇u kh ông có th͋ sͅ đ͙i m̿t
vͣi nhͷng khó khăn không lưͥng trưͣc đưͫc khi tri͋n khai d͹ án.
2.6 Giӟi thiӋu nghiên cӭu hiӋn trҥng cӫa mӝt sӕ HTTT
Dưӟi đây chúng ta hãy xét mӝt sӕ nghiên cӭu hiӋn trҥng cӫa hӋ thӕng
thông tin thông thưӡng trong thӵc tӃ. Các hӋ th ӕng thông tin này đưӧc sӱ dөng
trong các chương sau.
2.6.1 HӋ thӕng thông tin " ¬3701  W "
Mӝt công ty sҧn xuҩt bánh kҽo, có nhiӅu kho đӇ chӭa vұt tư và hàng hoá:
. Kho nguyên liӋu: chӭa đưӡng, bӝt, hương liӋu, bao bì,...
. Kho nhiên liӋu: chӭa xăng, dҫu, than
. Kho phө tùng: chӭa các thiӃt bӏ thay thӃ
. Kho thành phҭm: chӭa bánh kҽo đã sҧn xuҩt đưӧc
Mӛi kho đӅu có thͯ kho chuyên trách. NhiӋm vө cӫa thӫ kho là xuҩt nhұp
vұt tư hàng hoá theo phiӃu xuҩt hoһc phiӃu nhұp do ngưӡi qu̫n lý kho viӃt ra.
Ví dө, phiӃu xuҩt hoһc phiӃu nhұp kho thành phҭm do bӝ phұn kinh doanh viӃt,
phiӃu xuҩt hoһc phiӃu nhұp kho nguyên liӋu do phòng cung ӭng viӃt theo công
viӋc thӵc tӃ. Ngoài ra đӏnh kǤ, ngưӡi thӫ kho phҧi kiӇm kê và báo cáo tӗn kho
tӯng loҥi mһt hàng trong kho. Báo cáo tӗn kho đưӧc dùng vӟi mөc đích sau:



 . ĐӇ làm kӃ hoҥch sҧn xuҩt, ví dө xem xét khҧ n ăng có thӇ đáp ӭng mӝt
hӧp đӗng hay không.
. Đӕi chiӃu vӟi các chӭng tӯ xuҩt nhұp xem tӗn kho trên thӵc tӃ có phù
hӧp vӟi tӗn kho theo chӭng tӯ hay không. Công viӋc này nhҵm mөc đích xem
có thҩt thoát vӅ vұt tư hoһc có nhҫm lүn vӅ chӭng tӯ không.
. ĐӇ bҧo đҧm sҧn xuҩt әn đӏnh, mӝt sӕ mһt hàng và vұt tư phҧi đҥt đưӧc
mӝt đӝ dӵ trӳ lӟn hơn mӝt mӭc nào đó đưӧc gӑi là d͹ trͷ t͙i thi͋u, nӃu mӭc
dӵ trӳ này thҩp hơn thì quҧn lý kho phҧi làm đơn đҥt hàng bә sung. Mô sӕ mһt
hàng nào đó cũng quy đӏnh mӝt mӭc gӑi là d͹ trͷ t͙i đa, nӃu tӗn kho vưӧt quá
mӭc này thì phҧi có biӋn pháp khҳc phөc đӇ tránh đӑng vӕn trên nguyên vұt
liӋu hoһc hàng hoá không tiêu thө đưӧc.
NӃu không có sӵ phù hӧp giӳa thӵc tӃ và theo chӭng tӯ thì hoһc có sӵ
thҩt thoát vӅ vұt tư hàng hoá hoһc có sӵ nhҫm lүn vӅ chӭng tӯ. Cҫn kiӇm tra.
ĐӇ tiӋn theo dõi xuҩt nhұp theo chӭng tӯ, thӫ kho lұp cho mӛi mһt hàng mӝt thҿ
kho. Mӛi lҫn xuҩt hoһc nhұp hàng đӅu ghi vào thҿ kho đó sӕ lưӧng xuҩt, sӕ
lưӧng nhұp, sӕ lưӧng tӗn kho tương ӭng. Bҧn báo cáo tӗn kho có dҥng như
trong tài liӋu A và thҿ khó có dҥng nh ư trong tài liӋu B.
Ngưӡi quҧn lý kho không trӵc tiӃp xuҩt nhұp hàng hoá mà chӍ là n ơi phát
sinh các chӭng tӯ xuҩt nhұp. Các chӭng tӯ chӫ yӃu là chӭng tӯ xuҩt hoһc nhұp.
Khi có nhu cҫu vӅ vұt tư, ngưӡi quҧn lý kho tiӃp xúc vӟi Nhà cung cҩp đӇ làm
đơn đһt hàng. Khi hàng vӅ, sau khi giám đӏnh chҩt lưӧng, ngưӡi quҧn lý kho
viӃt phiӃu nhұp lưu lҥi mӝt bҧn, mӝt bҧn gӱi cho kӃ toán đӇ thanh toán, mӝt bҧn
gӱi cho Nhà cung cҩp và mӝt bҧn cho thӫ kho đӇ làm thӫ tөc nhұp kho. Đӕi vӟi
kho thành phҭm, viӋc nhұp kho chӍ là thӫ tөc nӝi bӝ theo thông báo cӫa các
phân xưӣng dưӟi sӵ kiӇm tra cӫa nhà máy. Mӝt phiӃu nhұp kho cũ ng có thӇ có
nhiӅu mһt hàng nhưng chӍ tӯ mӝt Nhà cung cҩp hoһc tӯ mӝt phân x ưӣng mà
thôi. PhiӃu nhұp kho có dҥng nh ư tài liӋu C.
Đӕi vӟi kho nguyên liӋu hoһc kho nhiên liӋu, phiӃu xuҩt kho đưӧc thӵc
hiӋn theo yêu cҫu cӫa sҧn xuҩt do Ban giám đӕc ra lӋnh.



 Đӕi vӟi kho thành phҭm, viӋc xuҩt kho chính là bán hàng, phiӃu xuҩt kho
đưӧc viӃt theo lӋnh cӫa Phòng kinh doanh. Mӝt phiӃu xuҩt cũng gӗm bӕn bҧn
như phiӃu nhұp. Hoá đơn kiêm PhiӃu xuҩt kho có dҥng nh ư tài liӋu D.
Công ty không bán lҿ mà bán buôn cho mӝt sӕ đҥi lý có hӧp đӗng vӟi
công ty, vì vұy các phiӃu xuҩt không nhҩt thiӃt phҧi thanh toán ngay. tuy nhiên,
nӃu khách hàng thanh toán ngay sӁ đưӧc mӝt khoҧn khҩu trӯ trên giá gӑi là
chi͇t kh̭u. Hӗ sơ khách hàng (lұp tӯ hӧp đӗng đҥi lý) cũng đưӧc lưu trӳ đӇ xác
nhұn khi hӑ đӃn lҩy hàng. Hӗ sơ có dҥng như trong tài liӋu E
Đӏnh kǤ (hàng ngày, hàng tuҫn, hàng tháng, hàng quý, hàng n ăm) ngưӡi
quҧn lý kho phҧi báo cáo vӟi Ban lãnh đҥo biӃn đӝng cӫa kho hàng bao gӗm:
tӗn kho mӛi mһt hàng đҫu kǤ, sӕ lưӧng nhұp, sӕ lưӧng xuҩt trong kǤ và tӗn kho
cuӕi kǤ. Ban lãnh đҥo căn cӭ vào các sӕ liӋu này đӇ nҳm tình hình kinh doanh
cӫa công ty. Báo cáo tӗn kho có dҥng nh ư trong tài liӋu F.
9"

W 0 30 A63$PPP]¬3701  W^
Tài liӋu A

Công ty Hҧi Hà báo cáo tӗn kho tính đӃn ngày ..............

Stt Tên hàng Mã hàng Đơn vӏ Đơn giá Tӗn kho Ghi chú

1 Bánh Chocola A01 Kg 356

2 Kҽo chanh B07 Kg 250

3 Bánh quy bơ A12 Kg 57

4 .... .... .... .... ....

Tài liӋu B



Công ty Hҧi Hà THҿ KHO Sӕ .....
Tên kho: Kho Thành phҭm

Tên vұt tư hàng hoá: Ḱo ˜hocola Mã hàng: A01

Dӵ trӳ tӕi thiӇu: 50Kg Đơn giá: 2500đ
Dӵ trӳ tӕi đa: 500Kg Đơn vӏ tính: Kg

Ngày Sӕ chӭng tӯ Nhұp Xuҩt Tӗn

Tӗn đҫu kǤ 25
12/01/2004 8345 200 225
16/01/2004 5467 150 75
02/03/2004 2345 20 55
... ... ... ... ...



Tài liӋu C

Công ty Hҧi Hà PHIӃU NHұP KHO Ngày .....

Kho Nguyên liӋu Sӕ phiӃu: 015

Hӑ tên ngưӡi giao: Pô th͓ Ốp Đӏa chӍ: 16 Phan Ôình Phùng
Đơn vӏ: ˜ông ty Nông s̫n th͹c pẖm P͑nh PP 6u͇
Theo Hӧp đӗng sӕ: 1234/KP Ngày 12/10/2004
Stt Tên hàng Mã hàng Đơn vӏ Đơn giá Sӕ lưӧng ThànhtiӅn

1 Đưӡng RE C09 Kg 5000 12000 60000000

2 Bӝt mì Pháp B14 Kg 2500 5000 12500000

3 Sӳa Hà lan B16 Lit 8000 1500 12000000

... ... ... ... ...

Tәng cӝng: 84500000

Ngưӡi giao Ngưӡi kiӇm tra Thӫ kho Thӫ trưӣng



Tài liӋu D
Công ty Hҧi Hà HOá ĐƠN KIÊM PHIӃU XUҩT KHO
Kho Thành phҭm Ngày xuҩt..... Sӕ phiӃu: 215

Hӑ tên ngưӡi nhұn: 6oàng Dùi Đӏa chӍ: 18 6ùng vương

Đơn vӏ: Ô̩i lý s͙ 4
Theo Hӧp đӗng đҥi lý sӕ : 124/6DD¯ ngày 12/02/2004
Stt Tên hàng Mã hàng Đơn vӏ Đơn giá Sӕ lưӧng ThànhtiӅn

1 Kҽo Chôcôla A09 Kg 7000 120 840000

2 Bánh quy bơ A14 Kg 3000 50 150000

3 Kҽo sӳa C16 Kg 8000 10 80000

... ... ... ... ...

Tәng cӝng: 1070000

Ngưӡi nhұn Ngưӡi viét phiӃu KӃ toán Thӫ kho Thӫ trưӣng

Tài liӋu E

Công ty Hҧi Hà DANH SáCH ĐҥI Lý

Mã Tên đҥi lý Đӏa chӍ Sӕ hӧp Ngày ký Đҥi diӋn Sӕ

đӗng CMND

D1 Cӱa hàng 1-5 01-Lê Duүn 1356 1/2/03 Bà Năm 1234567

D2 Bà Nӑi 12 Lê lӧi 5678 4/6/02 Chӏ Tèo 9876544

D3
... ... ... ...



Tài liӋu F
Công ty Hҧi Hà BҧNG CÂN ĐӕI KHO
Kho Thành phҭm Tính tӯ ngày ......... đӃn ngày ...........

Stt Tên vұt tư Mã Đơn Tӗn đҫu Lưӧng Lưӧng Tӗn cuӕi
hàng hoá vӏ kǤ xuҩt nhұp kǤ

1 Kҽo Chôcôla A09 Kg 120 200 150 70

2 Bánh quy bơ A14 Kg 80 20 0 60

3 Kҽo sӳa C16 Kg 40 250 300 90

... ... ... ...

2.6.2 HӋ thӕng thông tin " Quҧn lý công chӭc"

Mӝt cơ quan hành chính sӵ nghiӋp cҫn tin hӑc hoá viӋc quҧn lý cán bӝ
công chӭc cӫa cơ quan mình. Qua nghiên cӭu hiӋn trҥng phân tích viên đã nҳm
đưӧc các thông tin sau:
Mӛi công chӭc đưӧc cơ quan quҧn lý các thông tin sau đây: Hӑ tên, đơn vӏ công
tác, giӟi tính, ngày sinh, nơi sinh, đӏa chӍ, dân tӝc, tôn giáo, chính trӏ, trình đӝ
văn hóa, ngoҥi ngӳ, loҥi hình đào tҥo, cӵu chiӃn binh, ngày vào c ơ quan, ngày
vào biên chӃ, cha mҽ, vӧ chӗng, con, khen th ưӣng, kӹ luұt.
Prong lý l͓ch, qu̫n lý:
Nơi sinh chӍ quҧn lý cҩp huyӋn và tӍnh.
Đӏa chӍ đưӧc phân làm hai loҥi: NӃu đӏa chӍ thành thӏ thì quҧn lý sӕ nhà, đưӡng
phӕ. NӃu đӏa chӍ nông thôn thì quҧn lý xã, huyӋn.
Cha mҽ bao gӗm Tên, nghӅ nghiӋp, c ơ quan, chӭc vө cӫa cha và mҽ.
Vӧ chӗng bao gӗm: Tên, ngày sinh, nghӅ nghiӋp, cơ quan và chӭc vө cӫa vӧ hay
chӗng.



Con bao gӗm: Tên, ngày sinh, nghӅ nghiӋp cӫa tӯng đӭa con.
Chính trӏ bao gӗm Đoàn viên, Đҧng viên. NӃu là Đҧng viên thì quҧn lý: Ngày
VĐ, ngày CT, nơi vào Đҧng (TӍnh).
Đi nưӟc ngoài vào thӡi gian nào, nưӟc đi.
Cӵu chiӃn binh: Ngày NN, ngày XN, binh chӫng, cҩp bұc khi xuҩt ngũ.

Công viӋc tin hӑc hoá hӋ thӕng nhҵm đáp ӭng:

. Bҩt kǤ lúc nào cũng có thӇ trҧ lӡi các thông tin chính xác vӅ tình hình
công tác, lí lӏch cӫa mӝt công chӭc.

. Thӕng kê theo mӑi lĩnh vӵc.

2.5.3 HӋ thӕng thông tin "Quҧn lý đào tҥo"

Mӝt trưӡng đҥi hӑc dân lұp cҫn tin hӑc hoá viӋc quҧn lý đào tҥo cӫa
trưӡng, qua nghiên cӭu hiӋn trҥng, mӝt phân tích viên đã nҳm đưӧc các thông
tin như sau:

Trưӡng đҥi hӑc dân lұp này chӍ gӗm mӝt bӝ máy quҧn lý, còn toàn bӝ
giáo viên phҧi thuê tӯ các trưӡng đҥi hӑc khác và các viӋn nghiên cӭu dưӟi
danh nghĩa cӝng tác viên. Trưӡng đã lұp sҹn mӝt hӗ sơ các cӝng tác viên gӗm
tên, tuәi, giӟi tính, đӏa chӍ, trình đӝ chuyên môn (cӱ nhân, thҥc sĩ, tiӃn sĩ). Tùy
theo trình đӝ, cӝng tác viên đưӧc trҧ mӝ t thù lao (tính theo tiӃt) khác nhau.

Trưӡng có mӝt sӕ lӟp, mӛi lӟp có thӇ có sӕ sinh viên khác nhau. Các
môn hӑc đưӧc tuân theo mӝt chương trình đào tҥo đưӧc Bӝ GD & ĐT phê
duyӋt vӅ nӝi dung chuyên môn và sӕ tiӃt cҫn thiӃt. Trưӡng phҧi thuê mӝt sӕ
phòng hӑc ӣ nhiӅu nơi nên phҧi có mӝt hӗ sơ vӅ các phòng hӑc bao gӗm sӕ
phòng và đӏa chӍ. ViӋc xӃp lӏch hӑc cho các lӟp phҧi phù hӧp vӟi sӕ chә cӫa
mӛi phòng hӑc.

Đҫu năm hӑc, hӝi đӗng nhà trưӡng lұp mӝt bҧng phân công giҧng dҥy
gӗm thҫy nào, dҥy lӟp nào, môn nào. Còn giáo vө phҧi xӃp lӏch hӑc và phòng
hӑc. Dĩ nhiên mӝt thҫy có thӇ dҥy nhiӅu môn và nhiӅu lӟp khác nhau. Do thӡi
gian cӫa giáo viên phө thuӝc rҩt nhiӅu thӡi gian công tác cӫa hӑ tҥi cơ quan,



nên thӡi khóa biӇu chӍ có thӇ lұp và điӅu chӍnh theo tӯng tuҫ n. Giáo viên phҧi
đӅ đҥt yêu cҫu cӫa hӑ vào thӭ năm hàng tuҫn đӇ kӏp làm lӏch hӑc cho tuҫn sau.
Trong thӡi khóa biӇu sӁ chӍ ra thӭ mҩy, tӯ tiӃt nào đӃn tiӃt nào, ai dҥy lӟp nào,
môn nào, ӣ phòng hӑc nào. Trong thӡi khóa biӇu phát cho các lӟp, mӛi ô cӫa
thӡi khóa biӇu đӅu có đӇ mӝt khoҧng trӕng đӇ giáo viên ký xác nhұn giҧng dҥy.
Vì vұy nhӳng bҧn này cũng gӑi là phiӃu giҧng dҥy. Cuӕi tuҫn các lӟp phҧi nӝp
lҥi cho giáo vө phiӃu giҧng dҥy này.

Hàng tháng căn cӭ vào bҧng xác nhұn, nhà trưӡng làm bҧng thanh toán
cho giáo viên trên cơ sӣ sӕ giӡ thӵc dҥy. Đôi khi cũng phҧi lұp bҧng thanh toán
theo yêu cҫu cӫa giáo viên hay hiӋu trưӣng trong nhӳng trưӡng hӧp đһc biӋt, ví
dө như giáo viên chҩm dӭt hӧp đӗng giҧng dҥy giӳa tháng.

Cuӕi mӛi hӑc kǤ, giáo vө căn cӭ vào bҧn g xác nhұn đӇ xác đӏnh sӕ giӡ đã
dҥy cӫa mӛi môn. NӃu môn nào cӫa lӟp nào dҥy chưa đӫ thӡi gian thì lұp kӃ
hoҥch dҥy bù.

Ngoài viӋc quҧn lý và thanh toán giҧng dҥy, hӋ thӕng thông tin này còn
phҧi đáp ӭng đưӧc các thông tin vӅ giáo viên, hӑc sinh, môn hӑc, các phòng
hӑc cơ hӳu và các phòng hӑc thuê mưӟn cӫa trưӡng.

2.7 Phân tích hӋ thӕng vӅ chӭc năng

ĐӇ có thӇ mô tҧ các kӃt quҧ nghiên cӭu qua tӯng giai đoҥn và mô tҧ các
chӭc năng nghiӋp vө cӫa hӋ thӕng, ngưӡi phân tích cҫn sӱ dөng mӝt sӕ phương
tiӋn và mô hình đưӧc nói dưӟi đây.
2.7.1 Các mӭc đӝ diӉn tҧ chӭc năng
Chӭc năng đưӧc nói ӣ đây là các chӭc năng xӱ lý thông tin trong các hӋ
thӕng thông tin quҧn lý. TuǤ theo ngӳ cҧnh mà viӋc mô tҧ các chӭc năng cӫa hӋ
thӕng đưӧc thӇ hiӋn ӣ nhiӅu mӭc đӝ khác nhau.
–
Mô t̫ v̵t lý và mô t̫ logic: mô tҧ chӭc năng ӣ mӭc đӝ vұt lý
đòi hӓi phҧi nói rõ mөc đích và cách thӵc hiӋn cӫa quá trình xӱ lý,
nghĩa là phҧi trҧ lӡi câu hӓi: làm gì? và làm như th͇ nào?. Sӵ mô tҧ
chӭc năng ӣ mӭc đӝ logic lҥi đơn giҧn hơn, chӍ cҫn trҧ lӡi đҫy đӫ câu



 hӓi làm gì? Nghĩa là chӍ diӉn tҧ mөc đích, bҧn chҩt cӫa quá trình xӱ lý
mà không cҫn quan tâm đӃn các yӃu tӕ vӅ thӵc hiӋn, cài đһt như
phương pháp, phương tiӋn, tác nhân, thӡi điӇm, thӡi gian,... Thông
thưӡng mô tҧ vұt lý đưӧc sӱ dөng trong giai đoҥn khҧo sát sơ bӝ mӝt
hӋ thӕng có sҹn, còn mô tҧ logic đưӧc sӱ dөng trong giai đoҥn thiӃt kӃ.
Có thӇ thҩy sӵ thay đәi mӭc đӝ mô tҧ vұt lý/logic trong hình dưӟi đây,
trong đó các bưӟc chuyӇn đәi (1) và (2) thuӝc giai đoҥn phân tích còn
bưӟc chuyӇn đәi (3) thuӝc giai đoҥn thiӃt kӃ.
–
Mô t̫ đ̩i th͋ và mô t̫ chi ti͇t: ӣ mӭc đӝ đҥi thӇ mӝt chӭc năng đưӧc
mô tҧ dưӟi dҥng hӝp đen. Nӝi dung bên trong hӝp đen không đưӧc chӍ rõ
mà chӍ mô tҧ các thông tin vào và ra hӝp đen đó. Ví dө quá trình lұp hoá
đơn đӇ xuҩt hàng đưӧc mô tҧ qua hӝp đen như sau:
9
:B


+,)

. 
<A

* 

C
:9

P





;
* 

ӣ mӭc đӝ chi tiӃt thì nӝi dung cӫa quá trình xӱ lý phҧi đưӧc chӍ rõ hơn.
Thông thưӡng thì cҫn chӍ ra các chӭc năng con, các mӕi quan hӋ thông tin và
điӅu khiӇn giӳa nhӳng chӭc năng đó. NӃu mӝt chӭc năng có nhiӅu chӭc năng
con thì đӇ mô tҧ chi tiӃt ngưӡi phân tích phҧi phân rã các chӭc năng con này
thành nhiӅu mӭc. Các mӭc này đưӧc biӇu diӉn qua biӇu đӗ phân cҩp chӭc năng
dưӟi đây.
2.7.2 BiӇu đӗ chӭc năng nghiӋp vө BFD (Business Function Diagram)
BiӇu đӗ chӭc năng nghiӋp vө là mӝt sơ đӗ hình hӑc dùng đӇ mô tҧ sӵ phân
rã có thӭ bұc các chӭc năng cӫa hӋ thӕng tӯ đҥi thӇ đӃn chi tiӃt. Mӛi nút trong
biӇu đӗ là mӝt chӭc năng, các chӭc năng này có quan hӋ bao hàm vӟi nhau và
chúng đưӧc nӕi vӟi nhau bҵng các cung đӇ tҥo nên mӝt cҩu trúc cây.
Ví dө: BiӇu đӗ chӭc năng nghiӋp vө cӫa hӋ thӕng thông tin 637 01
(   ´

 

 ¬&
'(

¬&
'(
¬&
'(
¬&
'(

4
5&

89:
<



7
;

=

Có hai dҥng đӇ biӇu diӉn mô hình chӭc năng nghiӋp vө là dҥng phân cҩp chӭc
năng và dҥng phân tích công ty.
_ *(&R`<
E   45
ĐӇ hình thành biӇu đӗ phân cҩp chӭc năng ngưӡi ta phân chia mӝt chӭc năng cӫa
mӝt bӝ phұn thành các chӭc năng con và dӵa trên nguyên tҳc sau:
–
Pính th͹c ch̭t cͯa m͟i chͱc năng : mӛi chӭc năng đưӧc phân rã tӯ mӝt
chӭc năng ӣ mӭc trên phҧi là mӝt bӝ phұn thӵc sӵ tham gia thӵc hiӋn chӭc
năng đã phân rã ra nó. Do đó, đӇ hình thành mӝt mӭc tiӃp theo, ngưӡi phân
tích phҧi đһt câu hӓi đӇ hoàn thành chӭc năng này thì các chӭc năng con nào
sӁ đưӧc thӵc hiӋn?´
–
Pính đ̯y đͯ cͯa m͟i chͱc năng con: ViӋc thӵc hiӋn các chӭc năng ӣ
mӭc kӃ tiӃp phҧi bҧo đҧm thӵc hiӋn đưӧc chӭc năng mӭc trên đã phân rã ra
chúng
–
B͙ trí, s̷p x͇p các chͱc năng: khi thiӃt lұp biӇu đӗ BFD không nên có
quá 6 mӭc, mӝt hӋ thӕng nhӓ thông thưӡng có khoҧng 3 mӭc. Mӛi chӭc
năng trong mô hình có thӇ có nhiӅu chӭc năng con. ӣ mӛi mӭc các chӭc
năng con nên đһt trên cùng mӝt hàng. Sơ đӗ nên cân bҵng, nghĩa là các chӭc
năng cùng mӝt mӭc nên có kích th ưӟc và đӝ phӭc tҥp tương đương nhau.
–
Ô̿t tên cho chͱc năng: Mӛi chӭc năng nên có mӝt tên riêng đơn giҧn
nhưng thӇ hiӋn bao quát các chӭc năng con và phҧn ánh đưӧc thӵc tӃ nghiӋp
vө cӫa nó.

 

 –
Mô t̫ chi ti͇t chͱc năng lá: các chӭc năng cuӕi cùng cӫa mӝt BFD
đưӧc gӑi là chӭc năng lá. Các chӭc năng này thӵc hiӋn trӵc tiӃp công viӋc
cӫa hӋ thӕng nên nó cҫn phҧi đưӧc mô tҧ mӝt cách trình tӵ và chi tiӃt.
Ví dө: BFD vӅ Quҧn lý trông giӳ xe

¬&
'(

>
?


@A
?

&
?

B&

5C


D
# ,
=-
<E
D
!"


H3
6

D
!"


G

D
!

 3



D

 
G

D
!

&



D
F 
G
<E
D
P 


D
+,)
7$
7(

 D
F 
H
<E
 
D
F 
H
<E

D
P 


H



_ *(&R`<
E (!
*
BFD dҥng công ty đưӧc sӱ dөng đӇ mô tҧ chӭc năng tәng quát cӫa tә
chӭc, thưӡng đưӧc sӱ dөng trong các hӋ thӕng lӟn, đòi hӓi phҧi phân tích sao cho
dӳ liӋu phҧi đưӧc xӱ lý và sӱ dөng chung trong toàn bӝ hӋ thӕng. ĐӇ mô tҧ BFD
dҥng công ty phân tích viên phҧi xác đӏnh tҩt cҧ các chӭc năng nghiӋp vө ӣ mӭc
cao nhҩt cӫa tә chӭc và chú ý rҵng bҩt kǤ dӵ án nào cũng là bӝ phұn cӫa mӝt
hoһc nhiӅu chӭc năng cao nhҩt này.
Ví dө: BiӇu đӗ chӭc năng nghiӋp vө mӭc cao nhҩt (dҥng công ty) cӫa hӋ thӕng
thông tin quҧn lý đào tҥo trong mӝt trưӡng đҥi hӑc.

 

 ¬&
'(

¬&
'(
¬&
'(
¬&
'(

Chú ý: cҫn phân biӋt mӝt BFD vӟi mӝt sơ đӗ tә chӭc cӫa mӝt cơ quan. Sơ đӗ tә
chӭc cӫa mӝt cơ quan mô tҧ các bӝ phұn, các tә chӭc hӧp thành cӫa cơ quan đó
nên cũng có dҥng hình cây. Sơ đӗ tә chӭc thưӡng dùng đӇ mô tҧ luӗng thông tin
đi tӯ bӝ phұn này đӃn bӝ phұn khác trong tә chӭc.

2.8 Mô hình hoá các tiӃn trình cӫa hӋ thӕng

Trong quá trình phân tích, mӝt yêu cҫu thông tin cҫn phҧi đưӧc mô tҧ khi
hӋ thӕng vұn hành đó là các luӗng dӳ liӋu đi tӯ vӏ trí này đӃn vӏ trí khác cӫa tә
chӭc. Hai loҥi biӇu đӗ thưӡng đưӧc các phương pháp phân tích thiӃt kӃ hӋ thӕng
sӱ dөng là sơ đӗ ngӳ cҧnh và các loҥi bi Ӈu đӗ luӗng dӳ liӋu. Chúng thӇ hiӋn viӋc
chuyӇn tҧi, lưu trӳ thông tin trong hӋ thӕng, giúp phân tích viên hình dung đưӧc
các loҥi thông tin đưӧc sӱ dөng và l ưu chuyӇn như thӃ nào.

2.8.1 Sơ đӗ ngӳ cҧnh

a. Các biӇu tưӧng đӇ trình bày tài liӋu

ĐiӇm công ĐiӇm công Tài liӋu

Tài liӋu
tác trong tác ngoài
lưu trӳ

CSDL

NhiӋm vө hoһc Luӗng dӳ liӋu

Sӵ kiӋn
chӭc năng

 

b. Sơ đӗ ngӳ cҧnh: là sơ đӗ hình hӑc đưӧc xây dӵng theo điӇm công tác nào đó
dùng đӇ làm rõ mӕi quan hӋ thông tin giӳa các điӇm công tác cӫa hӋ thӕng. ĐiӇm
trung tâm là điӇm đang xét, các điӇm công tác khác có liên hӋ thông tin vӟi điӇm
trung tâm sӁ đưӧc mô tҧ bҵng mũi tên và ghi chú kèm theo.
Ví dө: Sơ đӗ ngӳ cҧnh cӫa bài toán "637 01  ". ĐiӇm trung tâm là Ngưͥi
qu̫n lý kho

P


. 

<

=

NO
'(
5A
I# ,)


. 



5A
I# ,)

@9M
&



'(











Q
?9R


@AU
8S
O

@4

TU

2.8.2 BiӇu đӗ luӗng dӳ liӋu DFD

BiӇu đӗ luӗng dӳ liӋu (DFD-Data Flow Diagram ) là mӝt sơ đӗ hình hӑc
nhҵm diӉn tҧ các luӗng tài liӋu thông qua các chӭc năng cӫa hӋ thӕng.
G 2 a
,8<`<
–
Xác đӏnh yêu cҫu cӫa ngưӡi dùng.
–
Lұp kӃ hoҥch và minh hoҥ nhӳng phương án cho phân tích viên và ngưӡi
dùng xem xét.
–
Trao đәi giӳa nhӳng phân tích viên và ngưӡi dùng trong hӋ thӕng.
–
Làm tài liӋu đһc tҧ yêu cҫu hình thӭc và đһc tҧ thiӃt kӃ hӋ thӕng.



˜>
W  B8?"
<`<
–
¯u͛ng dͷ li u (Data flow): mô tҧ dӳ liӋu di chuyӇn tӯ mӝt vӏ trí này đӃn
mӝt vӏ trí khác, mӝt DFD đưӧc mô tҧ bӣi mӝt mũi tên vӟi tên dӳ liӋu kèm
theo, chiӅu cӫa mũi tên chӍ h ưӟng di chuyӇn cӫa dӳ liӋu. Tên cӫa luӗng dӳ
liӋu thӇ hiӋn trҥng thái logic cӫa thông tin chӭ không phҧi dҥng vұt lý cӫa
nó.

NO
'(

. 
5A

@9M
&

'(


Ví dө: Mӝt luӗng dӳ liӋu là PhiӃu xuҩt đi tӯ tác nhân trong Ngưӡi quҧn lý kho
đӃn tác nhân ngoài Đҥi lý
–
Kho dͷ li u (Data store): là các dӳ liӋu đưӧc lưu giӳ tҥi mӝt nơi nào đó
trong hӋ thӕng. VӅ mһt vұt lý, kho dӳ liӋu là các tұp tin dӳ liӋu trong máy
tính hoһc nhӳng tұp tài liӋu đưӧc lưu trӳ ӣ v ăn phòng. Do đó mӝt kho dӳ
liӋu có thӇ biӇu diӉn các dӳ liӋu đưӧc lưu trӳ ӣ nhiӅu vӏ trí không gian
khác nhau, như các thư mөc khác nhau, các máy tính khác nhau,... Kho dӳ
liӋu là các dӳ liӋu đưӧc lưu giӳ trên giá mang nó, vì vұy ngưӡi ta th ưӡng
lҩy tên cӫa vұt mang nó làm tên cӫa kho dӳ liӋu.
Ví dө: PhiӃu xuҩt kho, Đơn đһt hàng

J


. 
<A

* 




9
:B










J

–
Pi͇n trình (Proccess) ho̿c chͱc năng: là mӝt công viӋc hoһc mӝt hành
đӝng có tác đӝng lên dӳ liӋu làm cho chúng di chuyӇn, thay đәi hoһc đưӧc

 

 phân phӕi. ChӍ đưӧc xem là mӝt tiӃn trình trong DFD nӃu chúng nhұn
thông tin đҫu vào và có thông tin đҫu ra.
Ví dө: TiӃn trình Làm hoá đơn trong hӋ thӕng thông tin ¬3701À  W

+ 

:9

Trong SADT mӝt tiӃn trình còn đưӧc ký hiӋu bӣi mӝt vòng tròn

+ 



–
Pác nhân ngoài (extenal entity) : Tác nhân ngoài còn đưӧc gӑi là đ͙i tác, là
mӝt cá nhân hoһc mӝt tә chӭc ӣ bên ngoài lĩnh vӵc nghiên cӭu cӫa hӋ thӕng, có
thӇ hiӇu tác nhân ngoài như là điӇm công tác ngoài. Nghĩa là nơi thu nhұn, nơi
phát sinh thông tin nhưng không phҧi là nơi lưu trũ chúng. Tác nhân ngoài là
phҫn sӕng còn cӫa hӋ thӕng, bӣi vì chúng là nguӗn cung cҩp thông tin cho hӋ
thӕng và là nguyên nhân kích hoҥt hӋ thӕng.
Ví dө: mӝt luӗng dӳ liӋu là PhiӃu nhұp đӃn mӝt tác nhân ngoài là Nhà cung cҩp..

#

A)

. 
 ,)

–
Pác nhân trong (intenal entity): tương tӵ như điӇm công tác trong. Nghĩa
là, có thӇ là nơi thu nhұn, nơi phát sinh và nơi lưu trӳ và xӱ lý thông tin.

 

Ví dө: mӝt luӗng dӳ liӋu là ³Phi͇u xṷt/nh̵p đӃn mӝt tác nhân trong là ³Phͯ
kho
P

* 

. 
 ,)I<A

˜> b1 / *(&?"

<`<
ĐӇ xây dӵng mӝt DFD ngưӡi ta dӵa vào biӇu đӗ chӭc năng ngh iӋp vө và
sơ đӗ ngӳ cҧnh. Sӱ dөng BFD đӇ xác đӏnh các tiӃn trình theo tӯng mӭc cho
DFD. Bӣi vì BFD đưӧc thӵc hiӋn phân rã thành các mӭc nên nó dùng đӇ chӍ ra
các mӭc tương ӭng trong DFD. Sӱ dөng sơ đӗ ngӳ cҧnh đӇ nhұn dҥng ra đưӧc
các luӗng dӳ liӋu vào và ra hӋ thӕng, các tác nhân ngoài cӫa hӋ thӕng. Tuy nhiên
đê kiӇm tra tính đúng đҳn cӫa các thành phҭm trong mӝt DFD cҫn phҧi dӵa vào
các đһc trưng dưӟi đây.
P 

 
- Không mӝt tiӃn trình nào chӍ có cái vào mà không có cái ra. NӃu mӝt đӕi tưӧng
nào đó mà chӍ có cái vào thì đó có thӇ là mӝt tác nhân ( đích-thu nhұn thông tin).
- Không mӝt tiӃn trình nào chӍ có cái ra mà không có cái vào. NӃu mӝt đӕi tưӧng
nào đó mà chӍ có cái ra thì đó có thӇ là mӝt tác nhân (nguӗn -phát sinh thông tin).
- Cái vào cӫa mӝt tiӃn trình phҧi khác vӟi cái ra cӫa tiӃn trình đó.
- Tên mӝt tiӃn trình phҧi là mӝt mӋnh đӅ chӍ hành đӝng.
À (20 3
- Tên mӝt kho dӳ liӋu phҧi là mӝt mӋnh đӅ danh tӯ.
- Dӳ liӋu không thӇ di chuyӇn trӵc tiӃp tӯ mӝt kho dӳ liӋu này đӃn mӝt kho dӳ
liӋu khác.
- Không thӇ di chuyӇn trӵc tiӃp dӳ liӋu tӯ mӝt tác nhân đӃn mӝt kho dӳ liӋu.
- Không thӇ di chuyӇn trӵc tiӃp dӳ liӋu tӯ mӝt kho dӳ liӋu đӃn mӝt tác nhân.
P> 
- Tên mӝt tác nhân phҧi là mӝt mӋnh đӅ danh tӯ.

 

- Dӳ liӋu không thӇ di chuyӇn trӵc tiӃp tӯ mӝt tác nhân này đӃn mӝt tác nhân
khác.
K3c(20 3
- Tên mӝt luӗng dӳ liӋu phҧi là mӝt mӋnh đӅ danh tӯ.
- Mӝt luӗng dӳ liӋu chӍ có mӝt hưӟng chӍ hưӟng di chuyӇn cӫa dӳ liӋu.
- Mӝt luӗng dӳ liӋu không thӇ quay lui n ơi nó vӯa đi khӓi.
- Mӝt luӗng dӳ liӋu đi vào mӝt kho có nghĩa là kho đưӧc cұp nhұt dӳ liӋu.
- Mӝt luӗng dӳ liӋu đi ra khӓi mӝt kho có nghĩa là kho dӳ liӋu đưӧc đӑc.

2.8.3 Kӻ thuұt phân mӭc

Căn cӭ vào viӋc phân rã chӭc năng cӫa mӝt BFD, chúng ta có thӇ mô tҧ
mӝt DFD theo nhiӅu mӭc khác nhau. Mӛi mӭc đưӧc thӇ hiӋn trong mӝt hoһc
nhiӅu trang.
. Mͱc 0: còn gӑi là mӭc bӕi cҧnh, chӍ gӗm mӝt DFD, trong đó chӍ có mӝt chӭc
năng duy nhҩt (chӭc năng tәng quát cӫa hӋ thӕng) trao đәi các luӗng thông tin
vӟi các đӕi tác. Tên cӫa trang mӭc 0 là tê n cӫa hӋ thӕng.
. Mͱc 1: còn gӑi là mӭc đӍnh, cũng chӍ gӗm mӝt DFD, và các mӭc 2,3,4,... mӛi
mӭc gӗm nhiӅu DFD đưӧc thành lұp nh ư sau:
–
Cӭ mӛi chӭc năng ӣ mӭc trên, ta thành lұp mӝt DFD ӣ mӭc d ưӟi, gӑi là
biӇu DFD đӏnh nghĩa chӭc năng đó theo cách sau:
-
Phân rã chӭc năng đó thành nhiӅu chӭc năng con;
-
VӁ lҥi các luӗng dӳ liӋu vào và ra chӭc năng trên, nh ưng bây giӡ
phҧi vào hoһc ra chӭc năng con thích hӧp;
-
Nghiên cӭu các quan hӋ vӅ dӳ liӋu giӳa các chӭc năng con, nhӡ đӕ
bә sung các luӗng dӳ liӋu nӝi bӝ hoһc cá c kho dӳ liӋu nӝi bӝ.
–
Các chӭc năng đưӧc đánh sӕ theo ký pháp chҩm đӇ tiên theo dõi vӋt triӇn
khai tӯ trên xuӕng.
Tәng quát, có thӇ đӏnh nghĩa mӝt cách quy nҥp biӇu đӗ luӗng dӳ liӋu các mӭc
như sau:

 

 Bi͋u đ͛ lu͛ng dͷ li u mͱc n là bi͋u đ͛ lu͛ng dͷ li u nh̵n đưͫc tͳ vi c
phân rã m͡t ti͇n trình thu͡c bi͋u đ͛ lu͛ng dͷ li u mͱc n -1.
Như vұy biӇu đӗ luӗng dӳ liӋu ӣ mӛi mӭc là tұp hӧp các DFD ӣ mӭc đó.

1

D

"
:;
) 
K
1

D
D

D

D
D

D

D
D

"
:;
) 
K
1


D
DD

"
:;
) 
K
1


DD
DD

?
1


2

L
) 
K
7"
:;
%;
=M
%&



Ví dө: Xét hӋ thӕng thông tin Quҧn lý tín dөng có BFD như sau:

¬&
'(



Z 



@A
:
[ 
Z 
&
'M
:

\=


]
\^
'(

&
\^
'(

&

O
&


O

4
O

Hãy xây dӵng các DFD cӫa các mӭc đưӧc phân rã tӯ BFD đã cho.
. Mӭc 0: chӭc năng tәng quát cӫa hӋ thӕng là: ³ Quҧn lý tín dөng . Tác nhân cӫa hӋ
thӕng là Khách vay. Ta có DFD ӣ mӭc bӕi cҧnh như sau:

P(
%
:9


9


! 

(
%4

/
=N

#O
 

(

JPJ
Q
1

R1
7
( 

. Mӭc 1: chӭc năng ӣ mӭc 0 đưӧc phân rã thành 2 chӭc năng con là Cho vay và
Thu nӧ. Ngoài ba luӗng dӳ liӋu đã có ӣ chӭc năng 0 phҧi đưӧc bҧo toàn, thì ta
thҩy luӗng dӳ liӋu trao đәi giӳa hai chӭc năng Cho vay và Thu nӧ không trӵc tiӃp



mà phҧi thông qua mӝt kho dӳ liӋu đó là Sә nӧ. Ta có DFD mӭc đӍnh như hình
dưӟi đây.

. Mӭc 2: chӭc năng Cho vay ӣ mӭc 1 đưӧc phân rã thành 3 chӭc năng con là Nhұn
đơn´, ³DuyӋt vay và Trҧ lӡi đơn´; chӭc năng Thu nӧ ӣ mӭc 1 đưӧc phân rã thành 3

chӭc năng con là Xác đӏnh kǤ hҥn trҧ´, ³Xӱ lý nӧ trҧ trong hҥn và Xӱ lý nӧ trҧ ngoài
hҥn. ĐӇ bҧo toàn các luӗng dӳ liӋu vào/ra và thêm các luӗng dӳ liӋu nӝi bӝ ta

thành lұp đưӧc hai DFD đӏnh nghĩa cho hai chӭc năng 1 và 2 nh ư sau:

P(
%
:9


D? 


'3
O

! 

9


D
P 
O

#O
 

(

JPJ
Q
1

R1
:T 

9
:K

9

*"



! 

 
@A
:
 
[ 
Z 

9
:K

=&





'3
O

P
 


 
&
'M
:

)
1

JPJ
Q
1

R:8
 
 1
 
S
? 



 #O

(




-

 
\^
'(


#O
 

&


O


(

! 

 
\=


]
O
&



_`


 
\^
'(


&

4
O

#O

(

 
-

JPJ
Q
1

R:8
 
 1
 
S
P 
O

Chú ý:
- Quá trình phân rã thành các mӭc không thӇ kéo dài mã i mà phҧi dӯng sau mӝt
sӕ mӭc. Ta quyӃt đӏnh dӯng viӋc phân rã khi có nhӳng biӇu hiӋn sau:
. Các chӭc năng đưӧc phân rã cuӕi cùng khá đơn giҧn
. NӃu phân rã tiӃp sӁ vưӧt ra ngoài câu hӓi Làm gì? và bҳt đҫu sang câu
hӓi Làm như thӃ nào?´
- Sӕ mӭc vào khoҧng 72 (tuǤ thuӝc hӋ thӕng là đơn giҧn hoһc phӭc tҥp)



Chương 4 MÔ HÌNH TӘ CHӬC CӪA HTTT
4.1 Khái niӋm
Mô hình tә chӭc cӫa mӝt hӋ thӕng thông tin đưӧc thiӃt lұp tӯ hai mô hình
liên quan đӃn nhau làmô hình t͝ chͱc v͉ dͷ li u và mô hình t͝ chͱc v͉ x͵ lý.
Mô hình tә chӭc vӅ dӳ liӋu đưӧc hình thành do sӵ chuyӇn đәi các tұp thӵc thӇ
và các mӕi quan hӋ trong mô hình quan niӋm dӳ liӋu. Ӓ mӭc tә chӭc thông tin
đưӧc mô tҧ theo giҧi pháp cơ sӣ dӳ liӋu và thӵc chҩt chính là quan hӋ logic cӫa
chúng, nên mӭc tә chӭc còn đưӧc gӑi mӭc logic. Còn mô hình tә chӭc vӅ xӱ lý
sӁ trҧ lӡi các câu hӓi: Ai?, Khi nào?, Ӣ đâu?, Như thӃ nào?
4.2 Mô hình dӳ liӋu quan hӋ

Mô hình dӳ liӋu quan hӋ do Codd đӅ xuҩt năm 1970, đưӧc hoàn thiӋn và
sӱ dөng rӝng rãi trong các hӋ quҧn trӏ cơ sӣ dӳ liӋu thương mҥi. Mô hình dӳ
liӋu quan hӋ có nhiӅu ưu điӇm như: đơn giҧn, chһt chҿ, tính đӝc lұp giӳa dӳ liӋu
và chương trình cao, cung cҩp cho các ngôn ngӳ truy cұp dӳ liӋu ӣ mӭc cao, dӉ
sӱ dөng. Mô hình quan hӋ cho phép phân biӋt rõ ràng giӳa ngӳ nghĩa và cҩu
trúc cӫa dӳ liӋu. ĐiӅu quan trӑng hơn cҧ, mô hình quan hӋ đưӧc hình thӭc hoá
là mӝt mô hình đҥi sӕ quan hӋ, do đó đưӧc nghiên cӭu và phát triӇn vӟi nhiӅu
kӃt quҧ lý thuyӃt cũng như nhӳng ӭng dөng trong thӵc tiӉn, đһc biӋt là các ӭng
dөng vào viӋc thiӃt kӃ CSDL.

Đã có nhiӅu hӋ quҧn trӏ CSDL đưӧc xây dӵng dӵa trên mô hình này và
đưa vào sӱ dөng rӝng rãi như: DB2, Ingres, Sybase, Foxpro, Oracle, Informix,
Microsoft SQL Server, ...
Ӣ đây chúng ta không trình bày chi tiӃt lý thuyӃt cơ sӣ dӳ li Ӌu quan hӋ
mà chӍ nhҳc lҥi các kiӃn thӭc liên quan đӇ sӱ dөng cho quá trình thiӃt kӃ dӳ liӋu
cӫa hӋ thӕng.
4.2.1 Các đӏnh nghĩa cơ bҧn
a. Quan hӋ:
Cho D1, D2,..., Dn là n miӅn giá trӏ cӫa các thuӝc tính A 1, A2, ..., An. Mӝt
quan hӋ r trên các miӅn D 1, D2, ..., Dn là mӝt tұp con cӫa tích đê-cat D1 x D2



x... x Dn. Nghĩa là, quan hӋ r sӁ bao gӗm nhӳng n -bӝ <d1, d2, ...,. dn>  D1 x D2
x... x Dn, di Di. Ngưӡi ta mô tҧ mӝt quan hӋ là mӝt bҧng hai chiӅu các giá trӏ,
đó là tұp hӧp các bӝ cӫa quan hӋ tҥi mӝt thӡi điӇm nào đó.
b. Lưӧc đӗ quan hӋ :
Mӝt lưӧc đӗ quan hӋ (relation scheme) là sӵ hӧp thành bӣi hai yӃu tӕ:
- Mӝt cҩu trúc, gӗm tên quan hӋ và mӝt danh sách các thuӝc tính (mӛi
thuӝc tính gán vӟi mӝt miӅn) thưӡng cho dưӟi dҥng R(A1, A2, ..., An).
- Mӝt tұp hӧp các ràng buӝc, tӭc là các điӅu kiӋn mà mӑi quan hӋ trong
lưӧc đӗ đӅu phҧi thoҧ mãn.

Mӝt th͋ hi n cͯa quan h r (relation instance) trong lưӧc đӗ quan hӋ R là

tұp các bӝ thoҧ tҩt cҧ các ràng buӝc thuӝc cӫa lưӧc đӗ quan hӋ R (gӑi tҳt là thӇ
hiӋn).

NӃu cho mӝt bӝ t thuӝc thӇ hiӋn r cӫa lưӧc đӗ quan hӋ R, và i ¤ Ã ÒA1,
A2, ..., An}, ta ký hiӋu: t[i] là bӝ t chӍ chӭa các giá trӏ cӫa các thuӝc tính trong
i.

Cho lưӧc đӗ quan hӋ R, i ¤ Ã, i đưӧc gӑi là khoá (key) cӫa lưӧc đӗ

quan hӋ R nӃu thoҧ mãn hai điӅu kiӋn sau:

(1). Vӟi mӑi thӇ hiӋn r, và vӟi bҩt kǤ hai bӝ t1, t2  r sao cho:
t1[i] = t2[i] suy ra t1[Ã]= t2[Ã] (hay t1=t2).

(2). Không tӗn tҥi tұp i
E i (i
là tұp con thӵc sӵ cӫa i) thoҧ điӅu kiӋn
trên.

Mӝt tұp i thoҧ điӅu kiӋn (1) đưӧc gӑi là siêu khoá (super key) cӫa lưӧc
đӗ quan hӋ R.

c. Phө thuӝc hàm

d  e: Cho tұp à là tұp các thuӝc tính cӫa mӝt lưӧc đӗ quan hӋ R, i và Y
là các tұp con cӫa Ã. Ta nói rҵng R thoҧ phө thuӝc hàm i ù Y (đӑc là: i xác
đӏnh Y, hoһc Y phө thuӝc hàm vào i) nӃu và chӍ nӃu: vӟi mӑi r là thӇ hiӋn cӫa
R, vӟi mӑi t1, t2  r ta có: t1[i] = t2[i] kéo theo t1[Y]= t2[Y].



Ví dө: Trong quan hӋ Nhân viên, ta có: Mã NV ù (Hӑ tên, quê quán, ngày
sinh)
F tưͧng cͯa phͭ thu͡c hàm: mӛi phҫn tӱ cӫa mӝt lӟp đӕi tưӧng nào đó sӁ đư ӧc
xác đӏnh thông qua mӝt đҥi diӋn cӫa mӝt sӕ lӟp đӕi tưӧng khác.
Ví dө:

R U

?

 
RU
5/
 &)

m

0?#
05#

Vӟi quy tҳc quҧn lý: "m͟i công nhân luôn thu͡c v͉ m͡t xí nghi p nào đó. Bi͇t
đưͫc m͡t công nhân thì sͅ bi͇t đưͫc xí nghi p ". Ta có các phө thuӝc hàm:

0?#
ù
C
E


05#
ù
PE5#

?

 
ù 5/
 &)

Ví dө 2: Xét mӕi quan hӋ 4 chiӅu trong HTTT quҧn lý thӡi khóa biӇu

6l@B
6b
de@
6b

[O
n

Bghi
jgk@
8a
6b

Ta có các phө thuӝc hàm:

[8a
6b c
de@
6b f
ùBghi
jgk@c



[8a
6b c
de@
6b f
ù
6l@B
6b

NӃu hai tұp thӵc thӇ có quan hӋ ISA vӟi nhau, giҧ sӱ (E 1 isa E2) thì ta
luôn luôn có E1ùE2

4.2 Mô hình tә chӭc dӳ liӋu

4.2.1 Khái niӋm
Mô hình tә chӭc dӳ liӋu cӫa mӝt hӋ thӕng thông tin còn gӑi là mô hình
dӳ liӋu logic. HiӋn nay, dӳ liӋu đưӧc biӇu diӉn dưӟi nhiӅu mô hình khác nhau:
mô hình phân cҩp, mô hình mҥng, mô hình quan hӋ, mô hình hưӟng đӕi tưӧng.



Tuy nhiên, phҫn lӟn các hӋ quҧn trӏ cơ sӣ dӳ liӋu thương mҥi hiӋn nay đӅu sӱ
dөng các dӳ liӋu theo mô hình quan hӋ, nên mô hình tә chӭc dӳ liӋu đưӧc thiӃt
kӃ ӣ đây chính là các quan hӋ mà đҫu vào cӫa chúng là mô hình thӵc thӇ - mӕi
quan hӋ cӫa hӋ thӕng. Đây cũng là bưӟc trung gian chuyӇn đәi giӳa mô hình
quan niӋm dӳ liӋu (gҫn vӟi ngưӡi sӱ dөng) và mô hình vұt lý dӳ liӋu (mô hình
trong máy tính), chuҭn bӏ cho viӋc cài đһt hӋ thӕng.
4.2.2 Quy tҳc chuyӇn đәi

Cho đӃn nay đã có nhiӅu hӋ thӕng thông tin, đһc biӋt là các CSDL quan
hӋ, đưӧc thiӃt kӃ xuҩt phát tӯ mô hình ER. Theo cách này, ngưӡi ta xem quá
trình thiӃt kӃ mӝt CSDL phҧi trҧi qua ba giai đoҥn. Đҫu tiên là giai đoҥn thiӃt
kӃ mô hình khái niӋm, tiӃp đӃn là giai đo ҥn thiӃt kӃ mô hình logic, và cuӕi cùng
là giai đoҥn thiӃt kӃ CSDL vұt lý. ViӋc chuyӇn đәi mӝt mô hình ER thành mô
hình quan hӋ là thuӝc giai đoҥn thiӃt kӃ mô hình logic tӯ mӝt mô hình khái
niӋm.

ĐӇ làm cơ sӣ cho viӋc chuyӇn đәi tӯ mô hình quan hӋ sang mô hình ER

đưӧc bàn đӃn trong chương sau, mӝt phương pháp chuyӇn đәi truyӅn thӕng tӯ
mô hình ER sang mô hình quan hӋ sӁ đưӧc đӅ cұp đӃn trong phҫn này. Phương
pháp này thưӡng đưӧc sӱ dөng đӇ thiӃt kӃ các CSDL quan hӋ trong giai đoҥn
thiӃt kӃ logic vӟi mô hình khái niӋm ban đҫu là mô hình ER.
Khi chuyӇn đәi tӯ mô hình quan niӋm dӳ liӋu sang mô hình tә chӭc dӳ liӋu
chúng ta theo các quy tҳc dưӟi đây.
a. ChuyӇn các tұp thӵc tұp thӵc thӇ thành các quan hӋ
Quy tҳc 1: Mӛi tұp thӵc thӇ trong mô hình quan niӋm dӳ liӋu đưӧc chuyӇn
thành mӝt quan hӋ: có tên là tên là tên cӫa tұp thӵc thӇ; có thuӝc tính và khóa là
thuӝc tính và khóa cӫa tұp thӵc thӇ và có thӇ có thêm thuӝc tính là khóa ngoҥi nӃu
có.
Ví dө: Tұp thӵc thӇ Nhân viên vӟi các thuӝc tính như dưӟi đây đưӧc chuyӇn
thành mӝt quan hӋ như sau:

Nhân viên

-
j




-
6


 Nhân viên ( j


6





 

-

-

Quy tҳc 2: Tұp thӵc thӇ tham gia vào mӕi quan hӋ hai ngôi không có thuӝc

tính riêng, có cһp bҧn sӕ (1,1) ----- (1,n) (mӕi quan hӋ mӝt - nhiӅu) thì quan hӋ
sinh ra bӣi tұp thӵc thӇ ӣ nhánh (1,1) sӁ nhұn thuӝc tính khóa cӫa tұp thӵc thӇ ӣ
nhánh (1,n) làm khóa ngo̩i.
Ví dө: Trong hӋ thӕng thông tin ³¬37 01   4´, giӳa hai tұp thӵc thӇ
Nhân viên và Đơn vӏ có mӕi quan hӋ Thuӝc vӟi cһp bҧn sӕ (1,1) ----- (1,n)
như mô tҧ dưӟi đây.

RU

Nhân viên RU
Đơn vӏ
Pm

-
j

-
j



-
6


đưӧc chuyӇn thành các quan hӋ:

Nhân viên (j


6




 
j

)

Đơn vӏ (j

 c

)

Chú ý, thuӝc tính khóa trong quan hӋ, đưӧc gҥch dưӟi liӅn nét, thuӝc tính
khóa ngoҥi đưӧc gҥch dưӟi không liӅn nét.
Quy tҳc3: ˜huy͋n t̵p th͹c th͋ con trong m͙i quan h ISA thành quan h
Tұp thӵc thӇ con trong mӕi quan hӋ ISA cӫa mô hình thӵc thӇ mӕi quan hӋ
đưӧc chuyӇn thành mӝt quan hӋ: có tên là tên cӫa tұp thӵc thӇ con; có các thuӝc
tính là các thuӝc tính cӫa tұp thӵc thӇ con; và có khóa là khóa cӫa tұp thӵc thӇ
cha.



Ví dө 1: Mӝt trưӡng đҥi hӑc cҫn quҧn lý cán bӝ công chӭc theo 3 đӕi tưӧng: công
chͱc biên ch͇, cán b͡ hͫp đ͛ng dài h̩n và cán b͡ hͫp đ͛ng ng̷n h̩n. Mӛi cán
bӝ nhân viên đưӧc quҧn lý các thông tin: Mã nv, Hӑ tên, quê quán.

ü
NӃu là công chͱc biên ch͇ thì quҧn lý thêm: HӋ sӕ lương, phө cҩp, trình đӝ
chuyên môn (trung cҩp, cao đҷng. đҥi hӑc, thҥc sĩ, tiӃn sĩ). NӃu là tiӃn sĩ thì
quҧn lý thêm: chuyên ngành đào tҥo, ngày bҧo vӋ, nơi cҩp bҵng.

ü
NӃu là cán b͡ hͫp đ͛ng dài h̩n thì quҧn lý thêm: Sӕ hӧp đӗng, HӋ sӕ
lương.

ü
NӃu là cán b͡ hͫp đ͛ng ng̷n h̩n thì quҧn lý: Sӕ hӧp đӗng, lương thӓa
thuұn. Tùy theo đӕi tưӧng, công ty có các cách tính tiӅn lương khác nhau.

Ví dө 1: Vӟi sơ đӗ dưӟi đây sӁ đưӧc chuyӇn thành các quan hӋ:

Bӝ đӝi 

Nhân viên 

W'X


Đҧng viên
W'X

-



-
j

-




RU
RU

-
6


V?
V?

RU
RU

Cҩp bұc Binh chӫng

-
j

-
j


đưӧc chuyӇn thành:

Binh chӫng (j


 )
Cҩp bұc (j


 )

Đҧng viên (j







Bӝ đӝi (j






j

U
j
)

Nhân viên (j
6

Pên NV, 

 )



 Trong trưӡng hӧp mӝt tұp thӵc thӇ là con cӫa hai tұp thӵc thӇ cha khác
nhau thì nó phҧi đưӧc chuyӇn thành hai quan hӋ.
Trưӡng hӧp xҧy ra quan hӋ ISA trong mӝt quan hӋ ISA thì quan hӋ sinh ra
tӯ tұp thӵc thӇ "cháu" nhұn thuӝc tính khóa cӫa tұp thӵc thӇ "Ông" làm thuӝc
tính khóa.

Cán bӝ

-
j


-
6






W'X
W'X
W'X





HĐ dài hҥn Biên chӃ HĐ ngҳn hҥn

-


6 
-
6

-


6 

-
 


-


W'X


TiӃn sĩ

-
 

 

-


!"#
$

Nhân viên (j

6


 )

Biên chӃ (j

6

 
 )

HĐ dài hҥn (j
#@U
'
6 U
6

)

HĐ ngҳn hҥn (j
#@U
'
6 U
 )

TiӃn sĩ (j
#@U
 

  


!"#
$


!% )

b. ChuyӇn đәi các mӕi quan hӋ

Qui tҳc 4:



a.
Mӕi quan hӋ hai ngôi không có thu͡c tính riêng, có cһp bҧn sӕ (1,1) ----
(1,n) thì không chuyӇn thành mӝt quan hӋ.

RU

Nhân viên RU
Đơn vӏ
Ví dө: Pm

-
j

-
j



-
6


ChuyӇn thành:

Nhân viên (j


6




 
j

)

Đơn vӏ (j

 c

)

Mô tҧ dưӟi dҥng bҧng:





b. Mӕi quan hӋ hai ngôi có thu͡c tính riêng, có cһp bҧn sӕ (1,1) ---- (1,n) thì
chuyӇn thành mӝt quan hӋ có tên là tên cӫa mӕi quan hӋ, có thuӝc tính là thuӝc
tính cӫa mӕi quan hӋ và có khoá là khoá cӫa các thӵc thӇ tham gia vào mӕi
quan hӋ và khóa cӫa mӕi quan hӋ (nӃu có).
Ví dө:
RU

Nhân viên RU
Pm
Đơn vӏ

-
j

-
)*
-
j



-
6


Đưӧc chuyӇn thành



Nhân viên (j


6




 )

Đơn vӏ (j

 c

)

Thuӝc (j

j


)*)

Mô tҧ dưӟi dҥng bҧng:









Qui tҳc 5 ChuyӇn đәi mӕi quan hӋ hai ngôi 1-1

Đӕi vӟi mӕi quan hӋ hai ngôi có cһp bҧn sӕ (1,1) ----(1,1) trong mô hình ER, ta
xác đӏnh các quan hӋ S và S¶ tương ӭng vӟi các tұp thӵc thӇ E và E¶ tham gia
vào mӕi quan hӋ R. Khi đó, tuǤ thuӝc vào sӵ tham gia cӫa E và E¶ đӕi vӟi mӕi
quan hӋ R là toàn bӝ hay cөc bӝ (chӍ sӕ cӵc tiӇu cӫa bҧn sӕ tҥi cung nӕi t ương
ӭng trong sơ đӗ ER là 1 hay 0) mà ta có các chӑn lӵa cách thӵc hiӋn khác nhau
cho viӋc chuyӇn đәi. Xét cách chuyӇn đәi mӕi quan hӋ 1-1 như sau:
P
+ , (khi cҧ E và E¶ tham gia toàn bӝ vào mӕi quan hӋ)
Ta gӝp các quan hӋ tương ӭng S và S¶ thành mӝt quan hӋ T bao gӗm đҫy
đӫ các thuӝc tính cӫa S và S¶ và tҩt cҧ các thuӝc tính đơn trӏ cӫa mӕi quan hӋ R.
Chӑn khoá chính cӫa T là khoá chính cӫa S hoһc S¶.
Ví dө:
PQ
* 
RU
8S
O

RU
! 

CPE
0K! 

8
 T
P$* 

Đưӧc chuyӇn thành



Lãnh đҥo (0K* U
CPEU
8
 TU
P$* U
'PU
'
 )

P
+ ,# (ch͑ có m͡t t̵p th͹c th͋ tham gia toàn b͡ vào m͙i quan h )
Thӵc hiӋn viӋc gӝp các quan hӋ nh ư trưӡng hӧp 1 nhưng phҧi chӑn khoá
chính cӫa T là khoá chính cӫa quan hӋ t ương ӭng vӟi tұp thӵc thӇ tham gia toàn
bӝ vào mӕi quan hӋ R. Ngưӧc lҥi, nӃu cҧ E và E¶ chӍ tham gia cөc bӝ vào mӕi
quan hӋ R (chӍ sӕ cӵc tiӇu cӫa các bҧn sӕ tҥi các cung nӕi t ương ӭng đӅu là 0),
thì ta không thӇ thӵc hiӋn viӋc chuyӇn đәi mӕi quan hӋ 1-1 theo cách này, do
khoá cӫa mӝt quan hӋ không chҩp nhұn giá trӏ null.
Ngoài ra, ta cũng giҧ thiӃt rҵng cách thӵc hiӋn này sӁ không đưӧc sӱ
dөng trong mӑi trưӡng hӧp, bӣi vì bҧn chҩt cӫa viӋc gӝp hai tұp thӵc thӇ thành
mӝt sӁ làm mҩt ý nghĩa và vai trò cӫa các tұp thӵc thӇ này trong mô hình ER.
P
+ ,O: (khi c̫ E và E
tham gia cͭc b͡ vào m͙i quan h )
Khi đó ta tҥo thêm mӝt quan hӋ mӟi T nhҵm biӇu diӉn mӕi quan hӋ R.
Các thuӝc tính trong T bao gӗm tҩt cҧ các thuӝc tính đơn trӏ cӫa mӕi quan hӋ R,
và các khoángoài cӫa T lҫn lưӧt tham chiӃu đӃn các khoá chính cӫa S và S¶.
Ngoài ra chӑn khoá chính cho T là mӝt trong các khoá ngoài này.
Ví dө:
#
R U
<

R U
#M

0K
0KM



CP$

CP$
M

Đưӧc chuyӇn thành

#
R0KU
CP$
U
8
 T 

#M
R0KMU
CP$
MU
'P 

!



[ 0KU
0KMU
# f
P
+ ,=. (Phành l̵p m͡t khoá ngo̩i cho m͡t quan h )
Chӑn mӝt trong hai quan hӋ này (nên ưu tiên chӑn quan hӋ có tұp thӵc
thӇ tương ӭng tham gia toàn bӝ vào mӕi quan hӋ R, hay chӍ sӕ cӵc tiӇu cӫa
cung nӕi tương ӭng là 1), giҧ sӱ ta chӑn S, tӯ đó bә sung vào S tҩt cҧ các thuӝc



tính đơn trӏ cӫa mӕi quan hӋ R. Đӗng thӡi bә sung vào S khoá ngoài cӫa S tham
chiӃu đӃn khoá chính cӫa S¶.
Lưu ý rҵng nӃu E và E¶ đӅu tham gia toàn bӝ vào mӕi quan hӋ R, thì
khoá ngoài F trên S đӗng thӡi cũng là mӝt khoá cӫa s.
Mӝt hҥn chӃ cӫa cách chuyӇn đәi này đó là: giá trӏ các thuӝc tính ÕR và F
cӫa mӝt sӕ bӝ trên S có thӇ phҧi nhұn giá trӏ null trong tr ưӡng hӧp cҧ E và E¶
đӅu không tham gia toàn bӝ vào mӕi quan hӋ R.

¬3 
TQ: Mӕi quan hӋ hai ngôi có cһp bҧn s ӕ (1,n) ---- (1,n) hay mӕi quan hӋ
nhiӅu hơn hai ngôi (không phân biӋt bҧn sӕ) đưӧc chuyӇn thành mӝt quan hӋ:
có tên là tên cӫa mӕi quan hӋ; có khóa là khóa cӫa tҩt cҧ các tұp thӵc thӇ tham
gia vào mӕi quan hӋ - có thӇ có khóa riêng cӫa mӕi quan hӋ - có thuӝc tính là
các thuӝc tính riêng cӫa nó (nӃu có).
Ví dө 1:
B=

Zo
RU
RU
_
Zo


[O

0K
F@
0K
'@



C
P$
C
P$

Mӕi quan hӋ Dҥy đưӧc chuyӇn thành mӝt quan hӋ sau:

Dҥy(Mã GV, Mã SV)
Mô tҧ dưӟi dҥng bҧng:









Ví dө 2:

?T


RU
64

p
R U

V'
) 
V0K


V'
%O

V# 
VP$




Mӕi quan hӋ ˜p đưӧc chuyӇn thành mӝt quan hӋ sau:
˜p ('
)  , 0K
U
'%O )

Mô tҧ dưӟi dҥng bҧng:








Qui tҳc 7: Mӕi quan hӋ phҧn xҥ (đӋ quy)

a. 9 63  7/!(!M'NW 
3"
 :
Mӕi quan hӋ phҧn xҥ dҥng (1,n) và không có thuӝc tính đưӧc chuyӇn
hành mӝt quan hӋ, có tên là tên cӫa mӕi quan hӋ, có khóa là khóa cӫa tұp thӵc
thӇ, có thêm mӝt thuӝc tính mӟi đӇ làm khóa ngoҥi, thuӝc tính mӟi này nhұn
nhӳng giá trӏ thuӝc miӅn giá trӏ cӫa khóa tұp thӵc thӇ.

@6q@
jgk@
R U

V0K
#@

¬&
'(

VP$
#@
RU

Tӯ quan hӋ @6q@
jgk@
R 0K
#@U
P$
#@U
#' 
ban đҫu trӣ thành quan hӋ
@6q@
jgk@
R0K
#@U
P$
#@U
#' U
0K

+D
Trong quan hӋ này, 0K


+ là khóa ngoҥi có cùng miӅn giá trӏ vӟi 0K
#@. Nghĩa là, vӟi mӛi nhân

viên cө thӇ, giá trӏ cӫa 0K

+ là mã nhân viên
cӫa ngưӡi quҧn lý mà hӑ
trӵc thuӝc.
b. 9 63  7/!(!M%N 
3"
  A
Mӕi quan hӋ dҥng này đưӧc biӃn đәi thành mӝt quan hӋ có khóa gӗm
khóa cӫa tұp thӵc thӇ và có mӝt thuӝc tính thêm vào tham chiӃu đӃn khóa cӫa
tұp thӵc thӇ; có thuӝc tính là các thuӝc tính riêng cӫa mӕi quan hӋ.



Ví dө:
R U

N;
s

˜p

V'
N

'
%O

VP$
N

RU

Mӕi quan hӋ ˜p
đưӧc chuyӇn thành quan hӋ ˜p
R'
NU
'
N
U

'
%O

Ví dө:
R U

˜
p

j
r

V0K
??

# 
Z

VP$
??

RU

Mӕi quan hӋ j
r đưӧc chuyӇn thành quan hӋ:

j
r (0K
??, 0K
O ;, # 
Z), trong đó giá trӏ cӫa 0K
O ;

có giá trӏ đưӧc lҩy trong thuӝc tính Mã CC cӫa quan hӋ công chӭc .
4.2.3. Thuұt toán chuyӇn đәi mô hình ER thành các quan hӋ

Đҫu vào cӫa thuұt toán chuyӇn đәi trong phương pháp này là mô hình
ER. KӃt quҧ cӫa viӋc chuyӇn đәi này là tұp các quan hӋ và các khoá chính
(primary key) cӫa chúng. Ngoài ra, nhҵm chi tiӃt hoá các kӃt quҧ đҫu ra cӫa
thuұt toán chuyӇn đәi, cũng như xác đӏnh rõ ngӳ nghĩa mӕi quan hӋ giӳa các
quan hӋ (các bҧng) bên trong mô hình quan hӋ thu đưӧc, chúng ta còn quan tâm
đӃn viӋc xác đӏnh rõ thông tin vӅ tұp các khoá ngoài (foreign keys) trên mӛi
quan hӋ kӃt quҧ, đӗng thӡi thӵc hiӋn viӋc hình thӭc hoá thuұt toán chuyӇn đәi
này thông qua mӝt sӕ đӏnh nghĩa, ký hiӋu quy ưӟc và các thuұt toán tӵa Pascal.

Các quan hӋ thu đưӧc có thӇ xem là kӃt quҧ cӫa mӝt ánh xҥ tӯ các tұp
thӵc thӇ và các mӕi quan hӋ tương ӭng. Thuұt toán thӵc hiӋn viӋc ánh xҥ tӯ mô
hình ER vào mô hình quan hӋ trҧi qua các bưӟc: chuyӇn đәi các tұp thӵc thӇ,
chuyӇn đәi mӕi quan hӋ nhӏ nguyên 1 -1, chuyӇn đәi mӕi quan hӋ nhӏ nguyên 1-
nhi͉u, chuyӇn đәi mӕi quan hӋ nhӏ nguyên nhi͉u-nhi͉u, chuyӇn đәi mӕi quan
hӋ đa nguyên, chuyӇn đәi thuӝc tính đa trӏ, và chuyӇn đәi mӕi quan hӋ is-a.



 Trưӟc tiên, ta quy ưӟc mӝt sӕ ký hiӋu như sau:

> : mô hình ER mà ta muӕn thӵc hiӋn viӋc chuyӇn đәi (đҫu vào cӫa
thuұt toán)

<R: tұp các quan hӋ trong mô hình quan hӋ (đҫu ra cӫa thuұt toán)

f : tұp tҩt cҧ các thuӝc tính cӫa quan hӋ R

Õ> : tұp tҩt cҧ các thuӝc tính đơn trӏ cӫa tұp thӵc thӇ E

Õ : tұp tҩt cҧ các thuӝc tính (đơn trӏ) cӫa mӕi qua n hӋ R

À : khoá chính cӫa quan hӋ R

À> : tұp các thuӝc tính khoá cӫa tұp thӵc thӇ E

`À : tұp tҩt cҧ các khoá ngoài cӫa quan hӋ R

? (>; ), ?/(>; ): các chӍ sӕ cӵc tiӇu và cӵc đҥi cӫa bҧn sӕ trên
cung nӕi tұp thӵc thӇ E vӟi mӕi quan hӋ R

Ngoài ra, đӇ chӍ FK là mӝt khoá ngoài cӫa quan hӋ R (tӭc: FK  FKR)
tham chiӃu đӃn khoá chính cӫa quan hӋ R¶ ta sӱ dөng ký hiӋu: FK  PKR. Tên
các thuӝc tính có trong FK có thӇ khác so vӟi tên các thuӝc tính có trong PKR
,
nhưng FK cҫn thoҧ mãn đӗng thӡi hai điӅ u kiӋn sau:

(1). Các thuӝc tính trong FK có cùng miӅn trӏ vӟi các thuӝc tính trong
PKR¶;

(2). Giá trӏ cӫa FK tҥi mӝt bӝ t thuӝc R chӍ có thӇ là null hoһc bҵng giá trӏ
cӫa PKR¶ tҥi mӝt bӝ t¶nào đó thuӝc R¶

Các điӅu kiӋn trên cӫa khoá ngoài FK đһc tҧ mӝt ràng bu͡c toàn v́n
tham chi͇u (referential integrity constraint) giӳa hai quan hӋ R và R¶

Lưu ý rҵng, đӇ chӍ ràng buӝc toàn vҽn tham chiӃu này, đӗng thӡi tên các
thuӝc tính có trong FK phҧi trùng tên vӟi các thuӝc tính tương ӭng có trong
PKR
, ta ký hiӋu: FK  PKR

Thuұt toán chuyӇn đәi tӯ mô hình ER thành mô hình quan hӋ trҧi qua các
bưӟc sau:



R
)˜ 3*C >
L
&
C

Tương ӭng vӟi mӛi tұp thӵc thӇ E trong ER, ta tҥo ra mӝt quan hӋ R chӭa
tҩt cҧ các thuӝc tính đơn trӏ cӫa tұp thӵc thӇ đó. Đӕ i vӟi mӛi thuӝc tính đơn trӏ
và phӭc hӧp trên E phҧi đưӧc chuyӇn thành các thuӝc tính đơn trên R. ChuyӇn
đәi này nhҵm cho phép biӇu diӉn mӛi thӵc thӇ cӫa E bӣi mӝt bӝ cӫa quan hӋ R.
Ta có: ÃR = ÕE. Ngoài ra, chӑn PKR là mӝt trong nhӳng thuӝc tính khoá cӫa E.
Nghĩa là: PKR = k, vӟi k  KE. Như vұy, ta có thuұt toán chuyӇn đәi các tұp
thӵc thӇ như sau.

Thuұt toán 1.3. ChuyӇn đәi các tұp thӵc thӇ

Input: Tұp thӵc thӇ E thuӝc ER

Output: Các quan hӋ R thuӝc DB và các PKR tương ӭng

Method:

1. DB:= +;

2. Xor mӛi tұp thӵc thӇ mҥnh E trong ER do

3. Tҥo ra mӝt quan hӋ R vӟi ÃR = ÕE;

4. Chӑn PKR = k, vӟi k  KE;

5. DB := DB B ÒR};

6. endXor;

R
)O˜ 3*C ? 63  d3*A%

Thuұt toán 3.2. ChuyӇn đәi mӕi quan hӋ 1-1

Input: Các mӕi quan hӋ 1-1 trên ER

Output: Các quan hӋ thuӝc DB kèm khoá chính, khoá ngoài tương ӭng vӟi
mӛi quan hӋ

Method:

1. Xor mӛi mӕi quan hӋ R là quan hӋ 1-1 trong ER do

2. Xác đӏnh các tұp thӵc thӇ E và E
tham gia vào mӕi quan hӋ R;



3. Xác đӏnh các quan hӋ S và S
tương ӭng vӟi các tұp thӵc thӇ E và E¶;

4. iX min(E; R) = 0 and min(E¶; R) = 0 then

5. Tҥo ra mӝt quan hӋ mӟi P vӟi ÃP = ÕR B F B F¶ trong đó

F  FKP: F  PKS và F
 FKP: F
 PKS¶;

6. Chӑn PKP = F hoһc F¶;

7. Chӑn FKP = ÒF, F¶};

8.
DB := DB B ÒP};

9. endiX;

10. iX min(E; R) = 1 then

11. ÃS:= ÃS B ÕR B F, vӟi F  FKS: F  PKS¶;

12. FKS := FKS B ÒF};

13. else (*khi đó: min(E¶; R) = 1*)

14. ÃS¶:= ÃS
B ÕR B F¶, vӟi F¶  FKP: F¶  PKS;

15. FKS
:= FKS¶ B ÒF¶};

16. endiX;
17. endXor;

R
)O˜ 3*C ? 63  d3*A% 3

Thuұt toán 3.3. ChuyӇn đәi mӕi quan hӋ 1-nhi͉u

Input: Các mӕi quan hӋ 1-nhi͉u trên ER

Output: Các quan hӋ thuӝc DB kèm khoá chính, khoá ngoài tương ӭng vӟi
mӛi quan hӋ

Method:
1. Xor mӛi mӕi quan hӋ R là quan hӋ 1-nhi͉u trong ER do
2. Xác đӏnh các tұp thӵc thӇ E (³phía nhiӅu´) và E¶ (³phía 1´) tham
gia vào mӕi quan hӋ R;
3. Xác đӏnh các quan hӋ S và S
tương ӭng vӟi các tұp thӵc thӇ E và E¶;



4. iX min(E; R) = 0 then

5. Tҥo ra mӝt quan hӋ mӟi P vӟi ÃP = ÕR B F B F¶ trong đó

F  FKP: F  PKS và F
 FKP: F¶  PKS
;

6. Chӑn PKP = F¶

7. Chӑn FKP = ÒF, F¶};

8. DB := DB B ÒP};

9. else

10. ÃS:= ÃS B ÕR B F, vӟi F  FKS: F  PKS¶;

11. FKS := FKS B ÒF};

12. endiX;
13. endXor;
R
)=˜ 3*C ? 63  d3*A 3% 3

Thuұt toán 3.4. ChuyӇn đәi mӕi quan hӋ nhi͉u-nhi͉u

Input: Các mӕi quan hӋ nhi͉u-nhi͉u trên ER

Output: Các quan hӋ thuӝc DB kèm khoá chính, khoá ngoài tương ӭng vӟi mӛi
quan hӋ

Method:
1. Xor mӛi mӕi quan hӋ R là quan hӋ nhi͉u-nhi͉u trong ER do
2. Xác đӏnh các quan hӋ S và S¶ tương ӭng vӟi các tұp thӵc thӇ tham
gia vào mӕi quan hӋ R;

3. Tҥo ra mӝt quan hӋ mӟi P vӟi ÃP = ÕR B F B F¶ vӟi

F  FKP: F  PKS và F¶  FKP: F¶  PKS¶;

4. Chӑn PKP = F B F¶;

5. Chӑn FKP = ÒF, F¶};

6. DB := DB B ÒP};
7. endXor;



 Nhұn xét: Lưu ý rҵng viӋc chuyӇn đәi mӕi quan hӋ phҧn xҥ R (hai vai
trò) trên cùng mӝt tұp thӵc thӇ E là mӝt trưӡng hӧp đһc biӋt cӫa các mӕi quan
hӋ nhӏ nguyên (1-1, 1-nhi͉u và nhi͉u-nhi͉u). Cө thӇ, gӑi S là quan hӋ tương ӭng
vӟi tұp thӵc thӇ E. Khi đó, nӃu mӕi quan hӋ phҧn xҥ R là mӕi quan hӋ 1-1 hoһc
1-nhi͉u, thì mӝt khoá ngoài cӫa S tham chiӃu vào chính khoá chính cӫa S sӁ
đưӧc bә sung, cùng vӟi tҩt cҧ các thuӝc tính đơn trӏ cӫa mӕi quan hӋ R. Và nӃu
mӕi quan hӋ phҧn xҥ R là mӕi quan hӋ nhi͉u-nhi͉u thì mӝt quan hӋ mӟi P đưӧc
tҥo ra. Các thuӝc tính trong P gӗm hai khoá ngoài cӫa P cùng tham chiӃu (theo
vai trò) đӃn khoá chính cӫa S, và tҩt cҧ các thuӝc tính đơn trӏ cӫa mӕi quan hӋ
R.

R
)Q˜ 3*C ? 63  %

Tương tӵ như mӕi quan hӋ kӃ thӯa trong mô hình hưӟng đӕi tưӧng, mӝt
tұp thӵc thӇ E có mӕi quan hӋ is-a vӟi tұp thӵc thӇ E£ (ký hiӋu là
³E is-a E£´) có nghĩa rҵng mӝt thӵc thӇ thuӝc E thì cũng thuӝc E£ và tҩt cҧ
các thuӝc tính có trong E£ thì cũng có trong E. Các thuӝc tính bә sung trên E
nhҵm chi tiӃt hoá các đһc điӇm cӫa tұp thӵc thӇ E. Vì vұy, E còn đưӧc gӑi là
mӝt lӟp con cӫa E£, hay E£ là lӟp cha cӫa E. Khi đó, viӋc chuyӇn đәi mӕi
quan hӋ is-a đưӧc thӵc hiӋn như sau:

Xét mӝt tұp thӵc thӇ E có mӕi quan hӋ is-a vӟi tұp thӵc thӇ E£, ta lҫn
lưӧt xác đӏnh các quan hӋ S và S¶ tương ӭng vӟi các tұp thӵc thӇ E và E¶. Tӯ đó
bә sung vào tұp thuӝc tính cӫa quan hӋ S khoá chính PKS đӗng thӡi cũng là
khoá ngoài tham chiӃu đӃn khoá chính có cùng tên trên quan hӋ S¶. Tӭc là ta có:
PKS  FKS: PKS  PKS¶ ;

Thuұt toán 3.5. ChuyӇn đәi mӕi quan hӋ is-a

Input: Các mӕi quan hӋ is-a trên ER

Output: Các quan hӋ thuӝc DB kèm khoá chính, khoá ngoài tương ӭng



Method:
1. Xor mӛi mӕi quan hӋ ³E is-a E£´ trong ER do
2. Xác đӏnh các quan hӋ S và S¶ tương ӭng vӟi các tұp thӵc thӇ E và E¶;

3. ÃS := ÃS B F , vӟi F  FKS: F  PKS
;

4. PKS := F;

5. FKS := FKS B ÒF};

6. endXor;

Lưu ý rҵng, trên thӵc tӃ có nhiӅu cách đӇ chuyӇn đәi mӕi quan hӋ is-a
giӳa các lӟp con và mӝt lӟp cha. Chҷng hҥn, mӝt sӕ phương pháp chӍ sӱ dөng
mӝt quan hӋ đӇ biӇu diӉn lӟp cha và kèm thông tin vӅ các lӟp con, bҵng cách
ghi nhұn đӗng thӡi tҩt cҧ các thuӝc tính cӫa tҩt cҧ các lӟp con trên đó. Ӣ đây
chúng ta chӍ nêu mӝt phương pháp tiêu biӇu cho bưӟc c huyӇn đәi này. Mһc dù
phương pháp chuyӇn đәi này có ưu điӇm là giҧi quyӃt đưӧc hҫu hӃt các khҧ
năng vӅ tính kӃ thӯa cӫa các lӟp con, chҷng hҥn như viӋc tҧi bӝi (overlapping).
Tuy nhiên, ngӳ nghĩa cӫa mӕi quan hӋ is-a là không còn thӇ hiӋn rõ trong mô
hình quan hӋ thu đưӧc. Bên cҥnh đó, viӋc sӱ dөng nhiӅu quan hӋ sӁ đòi hӓi chi
phí cho các phép kӃt nӕi tӵ nhiên đӕi vӟi mӝt sӕ các truy vҩn.

Ngưӧc lҥi, các phương pháp chӍ sӱ dөng mӝt quan hӋ đӇ biӇu diӉn lӟp
cha và các lӟp con, mһc dù có nhưӧc điӇm là gây dư thӯa dӳ liӋu (xuҩt hiӋn
nhiӅu giá trӏ null trên mӝt sӕ thuӝc tính đӕi vӟi các bӝ thuӝc lӟp con không có
thuӝc tính đó), nhưng sӁ tҥo thuұn lӧi cho viӋc xӱ lý cũng như tiӃt kiӋm chi phí
các truy vҩn đưӧc thӵc hiӋn trên quan hӋ đó. Ngoài ra, chúng ta cũng có thӇ
phát hiӋn ngӳ nghĩa cӫa mӕi quan hӋ is-a trên các quan hӋ đó dӵa vào các thuұt
toán khai phá tri thӭc và các luұt liên quan đӃn các giá trӏ null.
4.2.3 Mô hình tә chӭc dӳ liӋu
Mô hình tә chӭc dӳ liӋu, còn gӑi là mô hình c ơ sӣ dӳ liӋu là toàn bӝ các
quan hӋ cӫa bài toán đưӧc chuyӇn đәi tӯ mô hình quan niӋm dӳ liӋu theo các
quy tҳc chuyӇn đәi trên.



 Ví dө 1: ChuyӇn mô hình quan niӋm vӅ dӳ liӋu sang mô hình tә chӭc dӳ liӋu
cӫa HTTT "¬3701  W"

@4
˜˜
<

<4

0K
#??
P$
* 
0K* 

RU
RU
RU

˜p

@AU
x
\T








P;
* 




RU

RU
RU


AU
64
F;
RU
6
\vwP

RU
F;
RU
R U

[#

[5



'
) 
#
0K


0

L



"
V
2
&


7 


\+
! 
\

Tӯ mô hình trên các quan hӋ nhұn đưӧc là

#
??


RdS
@˜˜c
Po
@˜˜c
N t
@˜˜ 

<




[P$
* U
 T
* f

<4


[0K
*  U
P$
*  U
 T
*  f


AU


['
) [#U
# 
 ,)U
0K
#??f


?T

[') [5U
# 
<A

U
0K*  f

64


[0K U
P$ U
98U
9U
P$
*  f

Br
4u@

[') [#U
0K U
'+[ ,) f

Br
4u\

[') [5U
0K U
'+[<A

f

˜p (P;
* , P$
* , 0K
 )








Ví dө 2: Mô hình tә chӭc dӳ liӋu cӫa HTTT "¬u̫n lý ˜ông chͱc"
TӌNH (0]
P#CU
P#
P#C)
HUYӊN (0]
C^_`#U
P#C^_`#U 0]
P#C)
ĐƯӠNG (0]
ab#F, P#
ab#F)
BINH CHӪNG (0]
?, P#
?)
CҨP BҰC (0]
?
UP#
?)
CC BINH (0]
??U
0]
?U
0]
?U
#Fc_
##U
#Fc_
5#)
CHӬC VӨ (0]
?@U
P#
?@)
CƠ QUAN (0]
?U
P#
?)
VӦ CHӖNG ( 0]
??U
0]
@V?U
#'W#C
@V?U
0]
?@U
0]
?U
0]
#FCd)
NGHӄ (0]
#FCdU
P#
#FCd)
CON (0]
?e#, #'W#C
?e#U
0]
??U
0]
#FCd)
BLƯƠNG (0]
+U
C'+U 0]
#Ff?C)
NGҤCH (0]
#Ff?CU
P#
#Ff?CU
P++
)
NƯӞC (0]
#ag?U
P#
#ag?)
ĐҦNG VIÊN ( 0]
??U
#Fc_
@U
#Fc_
?PU
0]
P#C)
LHĐT (0]
+CPU
P#

+CP)



NG NGӲ (0]
##U
P#
##)
DÂN TӜC (0]
JP, P#
JP)

TÔN GIÁO ( 0]
PF, P#
PF)
VĂN HÓA (0]
P@C, P#
P@C)
ĐƠN Vӎ (0]
@, P#
@)
CÔNG CHӬC (0]
??U
CP#
??U
FP#CU
#'W#CU
'h
#CcU
ec#
@W#U#Fc_

@ce
?U
#Fc_
?CiU
P#
?CXU
P#
0jU
0]
@U
0]
#Ff?CU
0]
+CPU
0]

C^_`#U
0]
ab#FU
0]
JPU
0]
+U
0]
?@
?CXU
0]
?@
0jU
0]
#FCd
?CXU

0]
#FCd
0jU
0]
PFU
0]
P@C)

NGHӌ PHÉP ( 0]
??U

0]
P#CU
#Fc_
JU
#Fc_
!P
)

ANH EM (0]
X#CU
0]
k0)
QTL (0]
??U
0]
+U
#Fc_

)
CC-ĐNN (0]
??U
0]
#ag?U
#Fc_
WU
#Fc_
@dU
+l
Je)
CC-NN (0]
??U
0]
##U
?m.
n)

4.3 Chuҭn hoá và kiӇm tra lҥi mô hình ER

4.3.1 Mөc đích cӫa chuҭn hóa
Chuҭn hóa dӳ liӋu là mӝt quá trình chuyӇn mӝt cҩu trúc dӳ liӋu phӭc hӧp thành
các cҩu trúc dӳ liӋu đơn giҧn, rõ ràng và nhҵm các mөc đích sau:

ü
Tӕi ưu hóa lưu trӳ

ü
Tránh dư thӯa dӳ liӋu

ü
Thông tin nhҩt quán

ü
Đҧm bҧo các phө thuӝc dӳ liӋu theo đúng mô hình mà vүn không làm tәn
thҩt thông tin.

4.3.2 Đӏnh nghĩa các dҥng chuҭn

<! 3H (1NF):

Lưӧc đӗ quan hӋ R vӟi tұp phө thuӝc hàm F xác đӏnh trên R đưӧc gӑi là
ӣ dҥng chuҭn 1 nӃu mӑi thuӝc tính cӫa nó là thuӝc tính đơn (các thuӝc tính



không có nhu cҫu phân rã trong các xӱ lý - không phҧi thuӝc tính lһp hoһc thuӝc
tính phӭc hӧp).

Ví dө: Lưӧc đӗ quan hӋ NHANVIEN (MANV, HLOT, TEN, HSL) là ӣ dҥng

chuҭn 1 vì các thuӝc tính cӫa nó là các thuӝc tính đơn.

<! 3H# (2NF):

Lưӧc đӗ quan hӋ R vӟi tұp phө thuӝc hàm F xác đӏnh trên R đưӧc gӑi là
ӣ dҥng chuҭn 2 nӃu nó là dҥng chuҭn 1 và mӑi thuӝc tính không khoá phҧi phͭ
thu͡c hàm đ̯y đͯ vào khoá chính.

<! 3HO (3NF):

Phͭ thu͡c hàm b̷c c̯u: cho lưӧc đӗ quan hӋ R và tұp phө thuӝc hàm F
xác đӏnh trên R; X, Y ¤R, AR. NӃu ta có: X ² Y , Y Ń ² X, Y ²A và
AàXY thì ta nói A phө thuӝc hàm bҳc cҫu vào X. A đưӧc gӑi là thuӝc tính phө
thuӝc bҳc cҫu, Y là các thuӝc tính cҫu.

Ô͓nh nghĩa 1: Lưӧc đӗ quan hӋ R vӟi tұp phө thuӝc hàm F xác đӏnh trên
R đưӧc gӑi là ӣ dҥng chuҭn 3 nӃu nó là dҥng chuҭn 2 và không tӗn tҥi thuӝc
tính không khoá phө thuӝc hàm bҳc cҫu vào khoá.

Ô͓nh nghĩa 2: Lưӧc đӗ quan hӋ R vӟi tұp phө thuӝc hàm F xác đӏnh trên
R đưӧc gӑi là ӣ dҥng chuҭn 3 nӃu mӑi phө thuӝc hàm X²A, AàX đúng trong R
thì X phҧi là siêu khóa hoһc A là thuӝc tính khóa.

4.3.3 Chuҭn hoá các lưӧc đӗ quan hӋ

Chuҭn hoá là sӵ phân tách mӝt lưӧc đӗ quan hӋ có cҩu trúc dӳ liӋu phӭc
tҥp thành các lưӧc đӗ quan hӋ con ӣ mӝt dҥng chuҭn quy ưӟc nào đó, thông
thưӡng là dҥng chuҭn 3. Trong thӵc tӃ, ngay tӯ lúc ban đҫu trong khi thiӃt kӃ dӳ
liӋu ngưӡi phân tích thưӡng gӝp tҩt cҧ các thuӝc tính đӇ hình thành các lưӧc đӗ
quan hӋ theo ý chӫ quan cӫa mình. Các lưӧc đӗ như thӃ thưӡng chưa đưӧc
chuҭn hoá nên thưӡng mҳc phҧi nhӳng khiӃm khuyӃt nh ư đã nêu ӣ trên.

a. P
+ ,63 
0WG`:



 Khi mӝt lưӧc đӗ quan hӋ không là 1NF thì nó có chӭa thuӝc tính lһp. Khi
đó ta tách lưӧc đӗ quan hӋ thành hai lưӧc đӗ quan hӋ con:

­
Lưӧc đӗ quan hӋ 1: gӗm các thu ӝc tính lһp và khoá chính xác đӏnh
chúng.

­
Lưӧc đӗ quan hӋ 2: gӗm các thuӝc tính còn lҥi ( đơn) và khoá chính.

b. P
+ ,0
,c63 
0W#G`

Khi mӝt lưӧc đӗ quan hӋ là 1NF nhưng không là 2NF thì trong lưӧc đӗ
quan hӋ sӁ tӗn tҥi thuӝc tính không khoá phө thuӝc không đҫy đӫ vào khoá
chính. Khi đó ta tách lưӧc đӗ quan hӋ thành hai lưӧc đӗ quan hӋ con:

­
Lưӧc đӗ quan hӋ 1: gӗm các thuӝc tính phө thuӝc không đҫy đӫ vào khoá
chính và phҫn khoá bӏ phө thuӝc

­
Lưӧc đӗ quan hӋ 2: gӗm các thuӝc tính còn lҥi và khoá chính.

c. P
+ ,0
,c63 
0WOG`

Khi mӝt lưӧc đӗ quan hӋ là 2NF nhưng không là 3NF thì sӁ tӗn tҥi phө
thuӝc hàm bҳc cҫu trong lưӧc đӗ quan hӋ. Khi đó ta tách lưӧc đӗ quan hӋ thành
hai lưӧc đӗ quan hӋ con:

­
Lưӧc đӗ quan hӋ 1: gӗm các thuӝc tính phө thuӝc bҳc cҫu và thuӝc tính
cҫu.

­
Lưӧc đӗ quan hӋ 2: gӗm các thuӝc tính còn lҥi và thuӝc tính cҫu.

;c 3H >

Quá trình chuҭn hoá có thӇ mô tҧ bҵng s ơ đӗ dưӟi đây.

¬ 

Zy
=

m
z
'{U

P= 
=
m
z

'{U

˜|

=
4

@}

P= 
=
Us
m


4.3.4 Mӝt sӕ ví dө vӅ chuҭn hoá

ñ(.: Mӝt Công ty sӱ dөng hai loҥi chӭng tӯ sau đây đӇ theo dõi các hoҥt
đӝng kinh doanh cӫa mình.

_R
P4
z
jA
= _


=
:~











Công ty X
ĐƠN ĐҺT HÀNG





#
:B

S

(27 ký tӵ . . . . . . . . . . . . . . . . . . )




8
 TS

(45 ký tӵ . . . . . . . . . . . . . . . . . . )




# 
:B

S dd/mm/yyyy

_
Po
4
d
&
4
NZ
z
_
'9

<
<
?R 
?R 
?R 
<
<
<
<
<
<

..... ............................ ................................ .................. ......................





_R
P4
z
jA
= _
U~



Công ty X
PHIӂU GIAO HÀNG





P$
* 
S (27 ký tӵ . . . . . . . . . . . . . . . . . . )




8
 TS

(45 ký tӵ . . . . . . . . . . . . . . . . . . )




#9

S (45 ký tӵ . . . . . . . . . . . . . . . . . . )





# 

S dd/mm/yyyy

_PP
Po
4
NZ
z
N:
=
_'9
P4
;

<
<
?R 
?R 
#R U 
#RU 

#R U 

..... .......................... ............... ............... .............. ....................

Hãy thiӃt kӃ cơ sӣ dӳ liӋu (mô hình tә chӭc vӅ dӳ liӋu) tӯ các tài liӋu trên
đӇ quҧn lý các hoҥt đӝng kinh doanh cӫa công ty. Chú ý rҵng dӳ liӋu phҧi đưӧc
chuҭn hoá ӣ dҥng chuҭn 3.

Giҧi quyӃt vҩn đӅ

_>d >

L
&
C'
3"
 W
3"
 d ( 
Cҫn trҧ lӡi các câu hӓi đã nói ӣ 3.4: Ô͙i tưͫng nào có th͋ làm t̵p th͹c
th͋? Y͇u t͙ thông tin gì có th͋ làm thu͡c tính cho m͡t t̵p th͹c th͋?

Có hai tұp thӵc thӇ đưӧc xác đӏnh tӯ Đơn đһt hàng và PhiӃu giao hàng là:
KHÁCH và HÀNG.

–
Tұp thӵc thӇ KHÁCH có hai thuӝc tính là: Pên khách và Ô͓a ch͑ khách.
Cҧ hai thuӝc tính này đӅu không thӇ dùng làm đӏnh danh cho tұp thӵc
thӇ, nên phҧi bә sung thêm thuӝc tính Mã khách đӇ làm đӏnh danh.

–
Tұp thӵc thӇ HÀNG có ba thuӝc tính là: Pên hàng, Ôơn v͓ tính và Mô t̫
hàng. Cҧ ba thuӝc tính này cũng không thӇ làm đӏnh danh nên phҧi áp đһt
thuӝc tính Mã hàng đӇ làm đӏnh danh cho tұp thӵc thӇ.

_>d >? 63  2>

L
&
C 



 Có thӇ tìm tҩy hai đӝng tӯ trong các hoҥt đӝng cӫa hӋ thӕng đó là: 

W và P   W. ĐӇ xác đӏnh các tұp thӵc thӇ và thuӝc tính cho mӕi quan
hӋ ta đһt các câu hӓi chung quanh đӝng tӯ đó:

–
Cái gì đưӧc 
 W (hoһc P   WN? HÀNG

–
Ai 
 W (hoһc P   WN? KHÁCH

–

 W (hoһc P   WN như thӃ nào? bҵng đơn hàng thӇ
hiӋn qua S͙ hoá đơn

–

 W (hoһc P   WN bao nhiêu? S͙ lưͫng đһt (giao)

và đơn giá

–
Đһt hàng (hoһc Giao hàng) khi nào? Ngày đ̿t (Giao)

–
Đһt hàng (hoһc Giao hàng) ӣ đâu? Nơi giao

Tӯ đó ta có, hai mӕi quan hӋ vӟi các thuӝc tính nh ư sau:

–
Mӕi quan hӋ 
giӳa hai tұp thӵc thӇ KHÁCH và HÀNG vӟi các thuӝc
tính: S͙ hoá đơn, Ngày đ̿t, S͙ lưͫng đ̿t.

–
Mӕi quan hӋ P  giӳa hai tұp thӵc thӇ HÀNG và KHÁCH vӟi các thuӝc
tính: S͙ phi͇u giao, Nơi giao, Ngày giao, S͙ lưͫng giao, đơn giá hàng
giao

_ *(&?
 
&
C%? 63 M> N

Ô
c
<6h˜6
RU

; >
RU
6€@B

RU
GW*
 W RU

9\ >  9\ W

c
PA W
; 3  

G   



(˜ 3*C
X?
 > ?
 63 

KHÁCH (Mã khách,Pên khách, Ô͓a ch͑)

HÀNG (Mã hàng, Pên hàng, Ôơn v͓, Mô t̫ hàng)

+ (S͙ hoá đơn, Mã khách, Mã hàng, Ngày đ̿t hàng, S͙ lưͫng đ̿t)

•,# (S͙ phi͇u giao, Mã khách, Mã hàng, Nơi giao, Ngày giao, S͙ lưͫng giao,
Ôơn giá hàng)

E˜ 3H >>0
,c63  L
,

W OG` 

ĐӇ chuҭn hoá các lưӧc đӗ quan hӋ có đưӧc chúng ta có thӇ xác đӏnh các
phө thuӝc hàm và sӱ dөng Lý thuyӃt chuҭn hoá cơ sӣ dӳ liӋu đӇ tách các lưӧc
đӗ quan hӋ thành các lưӧc đӗ con ӣ dҥng chuҭn 3. Chúng ta cũng có thӇ chuҭn
hoá bҵng cách phân rã dҫn mӝt lưӧc đӗ quan hӋ thành các các lưӧc đӗ con 1NF,
2NF, 3NF theo như cách dưӟi đây:

–
Chuҭn hoá dӳ liӋu tӯ ĐƠN ĐҺT HÀNG

öNF 1NF 2NF 3NF

S͙ hoá đơn S͙ hoá đơn S͙ hoá đơn S͙ hoá đơn

Mã khách Mã khách Mã khách Ngày đ̿t hàng

Pên khách Pên khách Pên khách Mã khách

Ô͓a ch͑ Ô͓a ch͑ Ô͓a ch͑

Ngày đ̿t hàng Ngày đ̿t hàng Ngày đ̿t hàng

Mã khách
Mã hàng(l̿p) Pên khách
S͙ hoá đơn S͙ hoá đơn
Pên hàng(l̿p) Ô͓a ch͑
Mã hàng Mã hàng
Mô t̫ hàng(l̿p)
Pên hàng S͙ lưͫngđ̿t S͙ hoá đơn
Ôơn v͓ tính(l̿p)
Mô t̫ hàng Mã hàng
S͙ lưͫngđ̿t (l̿p)
Ôơn v͓ tính Mã hàng S͙ lưͫngđ̿t
S͙ lưͫngđ̿t Pên hàng



 Mô t̫ hàng Mã hàng

Ôơn v͓ tính Pên hàng

Mô t̫ hàng

Ôơn v͓ tính

–
Chuҭn hoá dӳ liӋu tӯ PHIӂU GIAO HÀNG

öNF 1NF 2NF 3NF

S͙ phi͇u S͙ phi͇u S͙ phi͇u S͙ phi͇u

Nơi giao hàng Nơi giao hàng Nơi giao hàng Nơi giao hàng

Ngày giao hàng Ngày giao hàng Ngày giao hàng Ngày giao hàng

Mã khách Mã khách Mã khách Mã khách

Pên khách hàng Pên khách hàng Pên khách hàng

Ô͓a ch͑ Ô͓a ch͑ Ô͓a ch͑ Mã khách
Mã hàng(l̿p) Pên khách hàng
S͙ phi͇u S͙ phi͇u
Pên hàng(l̿p) Ô͓a ch͑
Mã hàng Mã hàng
Ôơn v͓ tính(l̿p)
Pên hàng Slưͫng giao S͙ phi͇u
Ôơn giá
Ôơn v͓ tính Mã hàng
Slưͫng giao (l̿p)
Ôơn giá Mã hàng Slưͫng giao

Slưͫng giao Pên hàng Ôơn giá

Ôơn v͓ tính

Ôơn giá Mã hàng

Pên hàng

Ôơn v͓ tính



 KHÁCH (9\ > 'PA > 'd h )

ĐƠN HÀNG ( ; >'GW*

 W'9\ > )
DÒNG ĐƠN HÀNG (; >'9\ W';0
,
)

PHIӂU GIAO HÀNG ( ; 3'G    W'GW*   W'9\ > )

DÒNG PHIӂU (; 3'9\ W';0
,  ' >)

HÀNG ( 9\ W, PA W'd

 )

Tӯ các kӃt quҧ chuҭn hoá, chúng ta có đưӧc mô hình dӳ li Ӌu quan hӋ như sau:





















Ví dө 2: Chuҭn hoá mӝt chӭng tӯ xuҩt trong bài toán ³ ¬3701  W´

HOÁ ĐƠN

(Kiêm phiӃu xuҩt kho)

sӕ phiӃu:________

Hӑ tên ngưӡi mua hàng: #o
 
#ccccccSӕ CMND:

1209234567

Tên đҥi lý: C
;

Đӏa chӍ: 45 Trҫn Hưng Đҥo

Mөc đích: buôn bán

MҮHÀN TÊNHÀNG ĐVӎTÍNH SÔ LƯӦNG ĐƠN GIÁ THTIӄN

G

öNF 1NF 2NF 3NF

SӔPHIӂUXUҨT SӔPHIӂUXUҨT SӔPHIӂUXUҨT SӔPHIӂUXUҨT
NGÀY NGÀY NGÀY NGÀY
NGƯӠI MUA NGƯӠI MUA NGƯӠI MUA MӨCĐÍCH
ĐҤILÝ ĐҤILÝ ĐҤILÝ SӔCMND
SӔCMND SӔCMND SӔCMND
ĐӎACHӌ ĐӎACHӌ ĐӎACHӌ NGƯӠI MUA
MӨCĐÍCH MӨCĐÍCH MӨCĐÍCH ĐҤILÝ
TÊNHÀNG (lһp) SӔCMND
MҮHÀNG (lһp) SӔPHIӂUXUҨT SӔPHIӂUXUҨT ĐӎACHӌ
ĐƠNVӎ (lһp) TÊNHÀNG MҮHÀNG
ĐƠNGIÁ (lһp) MҮHÀNG SӔLƯӦNG SӔPHIӂUXUҨT
SӔLƯӦNG (lһp) ĐƠNVӎ MҮHÀNG
ĐƠNGIÁ MҮHÀNG SӔLƯӦNG



 SӔLƯӦNG TÊNHÀNG
ĐƠNVӎ MҮHÀNG
ĐƠNGIÁ TÊNHÀNG
ĐƠNVӎ
ĐƠNGIÁ

Ví dө 3: Chuҭn hoá mӝt chӭng tӯ nhұp trong bài toán ³ ¬3701  W´

?



C(
C 6gv
@6‚
<6i




@4
DDDDD

! 
#$
%&






'
) S


C

$

: Pô th͓ Ốp 8
 T: 16 Phan Ôình Phùng
9
8: ˜ông ty Nông s̫n th͹c pẖm P͑nh PP 6u͇
P E
CO)
:;
H: 1234/KP Ngày 12/10/2004
_
Po
4
dS
4
N:
Z
N:
=
_
'9

P4;

1 Đưӡng RE C09 Kg 5000 12000 60000000

2 Bӝt mì Pháp B14 Kg 2500 5000 12500000

3 Sӳa Hà lan B16 Lit 8000 1500 12000000

... ... ... ... ...

Tәng cӝng: 84500000

#




#
*"










P

* 


P


Q

öNF 1NF 2NF 3NF

SӔPHIӂUNHҰP SӔPHIӂUNHҰP SӔPHIӂUNHҰP SӔPHIӂUNHҰP



MÃSӔ_NCC MÃSӔ_NCC MÃSӔ_NCC MÃSӔ_NCC
TÊN_NCC TÊN_NCC TÊN_NCC NGÀY
ĐӎACHӌ_NCC ĐӎACHӌ_NCC ĐӎACHӌ_NCC
NGÀY NGÀY NGÀY MÃSӔ_NCC
TÊNHÀNG (lһp) TÊN_NCC
MҮHÀNG (lһp) SӔPHIӂUNHҰP SӔPHIӂUNHҰP ĐӎACHӌ_NCC
ĐƠNVӎTÍNH (lһp) TÊNHÀNG MҮHÀNG
ĐƠNGIÁ (lһp) MҮHÀNG SӔLƯӦNG SӔPHIӂUNHҰP
SӔLƯӦNG (lһp) ĐƠNVӎTÍNH MҮHÀNG
ĐƠNGIÁ TÊNHÀNG SӔLƯӦNG
SӔLƯӦNG MҮHÀNG
ĐƠNVӎTÍNH TÊNHÀNG
ĐƠNGIÁ MҮHÀNG
ĐƠNVӎTÍNH
ĐƠNGIÁ

ñ(.O: Phân tích thiӃt kӃ hӋ thӕng thông tin " ¬3701

 

+$À$
$3"
G A43 
!
Thư viӋn trưӡng ĐHKH HuӃ quҧn lý khoҧng 800.000 đҫu sách và tҥp
chí, phөc vө cho hӑc sinh, sinh viên cӫa trưӡng. Sinh viên có thӇ mưӧn sách
đӑc tҥi chә hoһc vӅ nhà. ĐӇ phөc vө đӝc giҧ nhanh, gӑn và chính xác, thư viӋn
cҫn tin hӑc hóa công viӋc quҧn lý danh mөc sách và quҧn lý đӝc giҧ cӫa mình.
ViӋc phân cҩp quҧn lý cӫa thư viӋn theo tӯng bӝ phұn như sau:
P >?

 : điӅu hành chung toàn bӝ các công tác trong thư viӋn.
P 8

: có trách nhiӋm cұp nhұt thêm sách báo và quҧn lý đӝc giҧ cӫ a mình.
Hӫy bӓ các sách đӃn thӡi điӇm đưӧc thanh lý khӓi danh mөc, sҳp xӃp sách
trong phòng chӭa sách theo tӯng khu vӵc, kӋ sách sao cho có thӇ dӉ dàng tìm
kiӃm khi có đӝc giҧ mưӧn. Ngoài ra đӏnh kǤ thӫ thư còn phҧi lұp báo cáo thӕng
kê tình hình mưӧn sách, thӕng kê đӝc giҧ, tӯ đó xác đӏnh đưӧc các sách, chӫ đӅ
sách đưӧc nhiӅu đӝc giҧ sӱ dөng, đӇ rӗi có kӃ hoҥch bә sung sách mӟi mӝt cách
hӧp lý.



R" L .." 7: có trách nhiӋm cҩp thҿ đӝc giҧ, lұp các phiӃu mưӧn
sách, trҧ sách, kiӇm tra tư cách đӝc giҧ, in phiӃu đòi sách cho nhӳng đӝc giҧ trӇ
hҥn, hӫy bӓ các đӝc giҧ đã quá hҥn đăng ký.
˜> ?.8 
:
Thư viӋn trưӡng ĐHKH HuӃ gӗm 4 nhiӋm vө chính:
ü
¬u̫n lý sách: bao gӗm nhұp sách, hӫy sách khӓi danh mөc.

ü
¬u̫n lý đ͡c gi̫: cҩp hoһc hӫy thҿ đӝc giҧ

ü
¬u̫n lý vi c mưͫn tr̫ sách: tra cӭu, cho mưӧn sách, nhұn lҥi sách trҧ, đòi
sách trӇ hҥn, kiӇm tra tư cách đӝc giҧ.
ü
Báo cáo thông kê: thӕng kê sách, thӕng kê đӝc giҧ và tình hình mưӧn sách.
a.
Chuҭn hoá dӳ liӋu tӯ Thҿ quҧn lý sách:

P6ƒ
¬v„@
8
_h˜6

0K
H
H S
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D

# 
: S
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
DP,)S
D
D
D
D
D
D
D


'

S
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
'
%OS
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D # 
<A

7(S
D
D
D
D
D
D

0K

(S
D
D
D
D
D
D
D
D
D
P
(S
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D

D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D

D
0K
8

/S
D
D
D
D
D
D
D

D
! 
S
D
D
D
D
D
D
D!&S
D
D
D
D
D
DD
# S
D

D
D
D
D
D
D
D

D
D
D
D
D

ö@}
@}
@}
@}

0K
H
H
0K
H
H
0K
H
H
0K
H
H

# 
:
# 
:
# 
:
# 
:

'


'


'


'



'
%O
'
%O
'
%O
'
%O

# 
<A

7(
# 
<A

7(
# 
<A

7(
# 
<A

7(

0K


M
0K


M
0K


M

0K


M

#

M
#

M

0K
) 
%-

0K
) 
%-



0K
) 
%-
0K
) 
%- 0K
) 
%-

0K
) 
%-

. 
%-
. 
%-

0K
 
H
0K
 
H

0K
 
H
0K
 
H 0K


(
0K


(

# 
H
# 
H
0K
#5
0K
#5

0K


(
0K


( 0K
8

/
0K
8

/

P
(
P
(
+p
5
+p
5

8
 T


(
8
 T


(
# 
 ,)
# 
 ,)

'P


(
'P


(
'
%p
O
'
%p
O

0K
#5
0K
#5

#5

#5

0K


M
0K


M

# 
5
# 
5
#

M
#

M

8
 T
#5
8
 T
#5

'P
#5

'P
#5 0K
) 
%- 0K
) 
%-

0K
8

/
0K
8

/
. 
%-

. 
%-

! 

! 


!&
!&
0K
 
H 0K
 
H

# 
# 
0K
) 
%-
0K
) 
%-

+p
5
+p
5
# 
H
# 
H

# 
 ,)
# 
 ,)

'
%p
O
'
%p
O 0K


( 0K


(

P
(

P
(

8
 T


(
8
 T


(

'P


(
'P


(

0K
#5
0K
#5

#5

#5



 # 
5
# 
5

8
 T
#5
8
 T
#5

'P
#5
'P
#5

0K
8

/
0K
8

/

! 

! 


!&
!&

#  # 

c. Chuҭn hoá dӳ liӋu tӯ Thҿ đӝc giҧ:

P6ƒ
N‡˜
Bg„

'

S
D
D
D
D

C

$SD
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
DD
D
D
D
D
D
D
D
D
D

D

! S
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
+Z)S
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
DD

8
 T
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D


D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D

d. Chuҭn hoá dӳ liӋu tӯ PhiӃu mưӧn sách

6gv
d…†@
_h˜6



'

SD
D
D
D
D
D
D
D

D
D
D
'
) 
OD
D
D

D
D
D
D
D

D


 C


$S
D
D
D
D

D
D
D
D
D

D
D
D

D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D



 9
8S
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
8
 TS
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D




 q
r
0O



 q
r


-
 3




_
dS
5
5= 
Po
5= 
P=
&
dS
'
O





ö@} @} @} @}

0K
) 
O
0K
) 
O
0K
H
:>
(
0K
H
:>
(

0K
H
:>
(
# 
O
# 
O
P$
:>
(

P$
:>
(
CL

1
O

CL

1
O
! 

! 
0K
H
:>
(
0K
H
:>
(
+Z)

+Z)
P$
:>
(
P$
:>
(
8
 T

8
 T
! 
! 
'P

'P
+Z)
+Z)

0K
H
H
R%B)
8
 T
8
 T

P$
H
R%B)
'P
'P

P
(
R%B)

0K
) 
O
0K
) 
O

0K
%-H
R%B)

0K
H
H
0K
H
H

0K
) 
%-R%B)

P$
H
P$
H

. 
%-
R%B)

P
(
P
(

CL

1
O

0K
%-H
0K
) 
%-

# 
O

0K
) 
%-
. 
%-



. 
%-

4.4 Ràng buӝc toàn vҽn

Ràng buӝc toàn vҽn trong mӝt cơ sӣ dӳ liӋu là mӝt quy luұt b ҩt biӃn mà
tҩt cҧ các quan hӋ trong cơ sӣ dӳ liӋu ҩy phҧi tuân theo. Ràng buӝc toàn vҽn
thưӡng đưӧc mô tҧ bҵng mӝt tân tӯ.
Mӝt cơ sӣ dӳ liӋu có thӇ có nhiӅu ràng buӝc toàn vҽn khác nhau, mӛi
ràng buӝc toàn vҽn liên quan đӃn mӝt sӕ quan hӋ cӫa cơ sӣ dӳ liӋu. Tұp các
ràng buӝc toàn vҽn này do ngưӡi thiӃt kӃ cơ sӣ dӳ liӋu đһt ra khi thiӃt kӃ hӋ



thӕng hoһc do hӋ quҧn trӏ cơ sӣ dӳ liӋu quy đӏnh. TuǤ theo tính chҩt, ràng buӝc
toàn vҽn đưӧc phân thành nhiӅu loҥi khác nhau.
a. W3"
Wi
A
3"
 
. Ràng bu͡c n͡i t̩i: ràng buӝc này đòi hӓi giá trӏ cӫa các bӝ cӫa quan hӋ
tҥi thuӝc tính bӏ ràng buӝc phҧi đưӧc xác đӏnh (NOT NULL). Ví dө, thuӝc tính
HӐTÊN trong quan hӋ NHÂNVIÊN phҧi đưӧc xác đӏnh trong tҩt cҧ các bӝ cӫa
quan hӋ. Khoá cũng là mӝt trưӡng hӧ p cӫa loҥi ràng buӝc này.
. Ràng bu͡c v͉ mi͉n giá tr͓ cͯa thu͡c tính: ràng buӝc này yêu cҫu giá trӏ
thuӝc tính cӫa quan hӋ phҧi thuӝc mӝt miӅn cho phép nào đó.
Ví dө: - Thuӝc tính ĐIӆMTBÌNH trong quan hӋ SINHVIÊN có ràng buӝc toàn
vҽn là: 0 ” ĐIӆMTBÌNH ” 10.
- Thuӝc tính TĐӜNGNGӲ trong quan hӋ NHÂNVIÊN có ràng buӝc:
các giá trӏ có thӇ có cӫa thuӝc tính này phҧi ӣ trong danh sách (A, B, C, cӱ
nhân, thҥc sĩ, tiӃn sĩ).
. Ràng bu͡c v͉ giá tr͓ m̿c đ͓nh: loҥi ràng buӝc đưӧc chӍ đӏnh giá trӏ cө
thӇ cho mӝt thuӝc tính. Ví dө, thuӝc tính GIӞITÍNH có giá trӏ mһc đӏnh là T;
NGÀYHOÁĐƠN có giá trӏ mһc đӏnh là ngày hiӋn tҥi.
b. W3"
Wi
A>"863  
Ràng buӝc này thӇ hiӋn bҵng mӝt tân tӯ hoһc mӝt công thӭc đӅ cұp đӃn
các giá trӏ cӫa nhiӅu thuӝc tính cӫa mӝt bӝ.
Ví dө: . Trong bҧng KHÁCHHÀNG cӫa Cty ĐiӋn báo điӋn thoҥi có thuӝc tính
SӔĐT đưӧc quy ưӟc như sau: nӃu sӕ điӋn thoҥi bҳt đҫu bҵng sӕ ba sӕ 090 thì
khách hàng sӱ dөng điӋn thoҥi Mobiphone, nӃu sӕ điӋn thoҥi bҳt đҫu bҵng sӕ
091 thì khách hàng sӱ dөng điӋn thoҥi Vinaphone.
. Trong bҧng NHÂNSӴ cӫa Đҥi hӑc HuӃ, thuӝc tính MANV đưӧc quy
ưӟc có 6 ký tӵ: hai ký tӵ đҫu đӇ chӍ mã trưӡng trӵc thuӝc, hai ký tӵ tiӃp theo đӇ
chӍ mã đơn vӏ, hai ký tӵ cuӕi đӇ chӍ sӕ thӭ tӵ cӫa nhân viên trong đơn vӏ. V í dө,
KH0201 .
c. W3" >

 

 Giҧ sӱ K là khoá cӫa lưӧc đӗ quan hӋ R trong cơ sӣ dӳ liӋu D thì khoá
cӫa R sӁ tҥo ra mӝt ràng buӝc trên tұp các quan hӋ cӫa lưӧc đӗ quan hӋ R theo
nghĩa như sau: Vӟi mӑi quan hӋ r trên lưӧc đӗ quan hӋ R, u, v là hai b ӝ bҩt kǤ
trên r thì luôn luôn có u[K] Ò v[K].
Ví dө: Lưӧc đӗ quan hӋ DIEM(MSSV, MSMH, DIEMTHI, LANTHI) trong đó
K= ÒMSSV, MSMH, LANTHI} là khoá thì trên lưӧc đӗ này ta có ràng buӝc
khoá là: t1, t2  DIEM
t1[K] Ò t2[K]
d. W3"
Wi
A 363 
. Ràng buӝc vӅ khoá ngoҥi
. Ràng buӝc toàn vҽn tham chiӃu

4.5 Mô hình tә chӭc vӅ xӱ lý

4.5.1 Mөc đích:
Mô hình tә chӭc vӅ xӱ lý nhҵm xác đӏnh rõ các công viӋc do ai làm, làm
ӣ đâu, làm khi nào, làm theo phương thӭc nào? Ӣ mӭc này ngưӡi phân tí ch sӁ
đһt các công viӋc trong mô hình quan niӋm vӅ xӱ lý vào tӯng nơi làm viӋc cө
thӇ cӫa môi trưӡng thӵc.
4.5.2 Các khái niӋm
a. G 0W? : mӝt hӋ thӕng thông tin quҧn lý đưӧc chia thành nhiӅu bӝ phұn,
mӛi bӝ phұn đưӧc gӑi là mӝt nơi làm viӋc. Nơi làm viӋc bao gӗm: vӏ trí, con
ngưӡi, trang thiӃt bӏ tҥi nơi làm viӋc đó.
b. 

4/-01: là cách thӭc, phương tiҽn thӵc hiӋn công viӋc. Mӛi công
viӋc có thӇ đưӧc thӵc hiӋn bӣi mӝt trong ba phương thӭc xӱ lý:

ü
i͵ lý thͯ công: công viӋc do con ngưӡi trӵc tiӃp thao tác trên đӕi
tưӧng làm viӋc. Xӱ lý này thưӡng đưӧc thӵc hiӋn trong trưӡng hӧp các
quyӃt đӏnh không có giҧi thuұt hoһc không đҫy đӫ thông tin, hoһc đӝ khó
cao chưa có phương tiӋn kӻ thuұt tӵ đӝng xӱ lý. Ví dө, ghi sӕ điӋn hàng
tháng tҥi các hӝ gia đình.

 

 ü
i͵ lý t͹ đ͡ng (x͵ lý theo lô): kiӇu xӱ lý bҵng máy, do con ngưӡi cung
cҩp thông tin đҫu vào đӇ máy tӵ đӝng thӵc hiӋn công viӋc. Đây là loҥi xӱ lý
có giҧi thuұt và dӳ liӋu đҫy đӫ. Ví dө, làm báo cáo tӗn kho, làm hóa đơn
xuҩt hàng,...
ü
i͵ lý tương tác ngưͥi -máy: là kiӇu xӱ lý bҵng máy nhưng trong quá
trình xӱ lý phҧi có nhӳng giai đoҥn cung cҩp thông tin cӫa ngưӡi sӱ dөng.
c. R D?4
 4: là biӃn cӕ cӫa hӋ thӕng nhưng đưӧc đһt ӣ nơi phát
sinh ra nó hay là nơi nhұn biӃt nó. Ӣ mӭc tә chӭc, mӝt biӃn cӕ còn phҧi quan
tâm:

ü
Phͥi gian ph̫n ͱng: là thӡi gian tӕi đa đưӧc chӡ đӧi tӯ khi biӃn cӕ
xuҩt hiӋn cho đӃn khi công viӋc đưӧc kích hoҥt.
ü
P̯n sṷt: là tҫn sӕ xuҩt hiӋn biӃn cӕ trong mӝt đơn vӏ thӡi gian.

ü
˜hu kǤ: là khoҧng thӡi gian mà biӃn cӕ sӁ xuҩt h iӋn trӣ lҥi
4.4.2 Bҧng công viӋc
Ӣ mӭc tә chӭc công viӋc phҧi đưӧc xác đӏnh rõ: nơi làm viӋc, phương thӭc làm
viӋc, tҫn suҩt và chu kǤ cӫa nó. Các đһt trưng này đưӧc thӇ hiên trong b̫ng
công vi c sau đây:
«&

Z

_PP
Po

Z
@:
C
 
9:
p
P 
5T
˜
]

1
2
Ví dө: Bҧng công viӋc cӫa bài toán " QL tuyӇn sinh"

«&

Z

_PP
Po

Z
@:
C
 
9:
p
P 
5T
˜
]

1 Thông báo TS Ban Giám hiӋu Thӫ công 1lҫn/năm 1 năm

2 Nhұn hӗ sơ dӵ thi Phòng Đào tҥo Thӫ công 1lҫn/năm 1 năm

3 Đánh SBD Phòng Đào tҥo Tӵ đӝng 1lҫn/năm 1 năm

 

4 Lұp danh sách TS Phòng Đào tҥo Tӵ đӝng 1lҫn/năm 1 năm

5 In Giҩy báo thi Phòng Đào tҥo Tӵ đӝng 1lҫn/năm 1 năm

6 Gӱi Giҩy báo thi Phòng Đào tҥo Thӫ công 1lҫn/năm 1 năm

7 Thi tuyӇn sinh Phòng Đào tҥo Thӫ công 1lҫn/năm 1 năm

8 Làm phách Phòng Đào tҥo Tӵ đӝng 1lҫn/năm 1 năm

9 Chҩm thi Giáo viên Thӫ công 1lҫn/năm 1 năm

10 Nhұp điӇm Phòng Đào tҥo Thӫ công 1lҫn/năm 1 năm

11 Ráp phách Phòng Đào tҥo Tӵ đӝng 1lҫn/năm 1 năm

12 Thӕng kê điӇm Phòng Đào tҥo Tӵ đӝng 1lҫn/năm 1 năm

13 Lұp DS xét tuyӇn Phòng Đào tҥo Tӵ đӝng 1lҫn/năm 1 năm

14 Xét tuyӇn Ban Giám hiӋu Thӫ công 1lҫn/năm 1 năm

15 In giҩy báo kquҧ Phòng Đào tҥo Tӵ đӝng 1lҫn/năm 1 năm

16 TB kquҧ Phòng Đào tҥo Thӫ công 1lҫn/năm 1 năm

4.4.4 Mô hình tә chӭc vӅ xӱ lý

Mô hình liên hoàn các biӃn cӕ và các công viӋc cӫa hӋ thӕng. Các biӃn cӕ và
các công viӋc này đưӧc đăt tҥi mӝt vӏ trӏ làm viӋc cө thӇ:

 

 Vӏ trí 1 Vӏ trí 2 Vӏ trí 3 Vӏ trí 4 Vӏ trí 5


«

‰


«



˜e@B
jgˆ˜


˜e@B
jgˆ˜

NO YES

NO YES 
«

‹


«




«

Š


«



˜e@B
jgˆ˜


NO YES

«




«

Œ

Nhӳng biӃn cӕ nào không xuҩt phát tӯ mӝt nơi làm viӋc nào đó không có trong
danh sach các vӏ trí, ta đһt giӳa hai đưӡng phân cách.



Ví dө: Mô hình tә chӭc xӱ lý cӫa bài toán " QL TuyӇn sinh"
Xã hӝi BGH P.Đào tҥo Khoa Giáo viên


˜

t

N 
Ž

o
P_

P

M

P
7=

P_

O
mU
6_

YES
P


7
:K

@A
6_
C


NO YES
6
O

[_
z
5

6r
5:
7
mU
6_

x


N=
_«[

YES

[_
P_



_«[




8AU
[_P_‘P


8 


YES

[_
P_




g
BT
«P

YES

BT
«P

S


 

 Xã hӝi BGH P.Đào tҥo Khoa Giáo viên

B^
BT
«P

YES NO
BT
«P

BT
«P
«4

P_

A

S
A

P

5

NO YES (

=s

N=
U= 
«P

J'
P'
NO YES
t

«4

S

=
U= 

«4


8

7
'
O

T


˜T


YES NO
«4

S

T
?


«4


’=U
U= 
«P
7
'
O

NO YES

<
&


P
o


'

) 
NO YES
(2)
˜T


?


 

[_
P_







7
'
O

(2)

<
&


S
P<o

8AU
[_
;


?“


NO YES

[_
P_







[_
P_
;

7
'
O




˜t
o

P_

\“


NO YES

[_
P_







[_
P_







”


7
9

BT
7=

g
BT
7=

<¬


&

YES

 

 B^
BT
7=


<¬

NO YES

Chương 5 MӬC VҰT LÝ CӪA HTTT

Ӣ mӭc tә chӭc, khi xem xét mô hình cơ sӣ dӳ liӋu thӵc chҩt chúng ta chӍ
quan tâm đӃn cҩu trúc lô gic cӫa dӳ liӋu. Cҩu trúc đó đưӧc thӇ hiӋn mӝt cách
đӝc lұp vӟi máy tính và các phҫn mӅm quҧn trӏ dӳ liӋu cө thӇ. Mӭc vұt lý sӁ là
thӇ hiӋn cө thӇ trên máy tính cho giҧi pháp dӳ liӋu đã đưӧc lӵa chӑn. Nó đưӧc
thӇ hiӋn ӣ hai khía cҥnh: c̭u trúc dͷ li u cͭ th͋ và phương thͱc truy nh̵p.
Cũng như hai mӭc đã khҧo sát ӣ trưӟc, mӭc vұt lý đưӧc mô tҧ qua hai mô hình:
mô hình vұt lý vӅ dӳ liӋu và mô hình vұt lý vӅ xӱ lý.

5.1 Mô hình vұt lý vӅ dӳ liӋu

5.1.1 ThiӃt kӃ cơ sӣ dӳ liӋu vұt lý

ThiӃt kӃ cơ sӣ dӳ liӋu vұt lý là bưӟc cuӕi cùng cӫa giai đoҥn thiӃt kӃ dӳ
liӋu. Quá trình thiӃt kӃ cơ sӣ dӳ liӋu vұt lý là quá trình ánh xҥ cҩu trúc dӳ liӋu
logic đưӧc xây dӵng ӣ mô hình tә chӭc dӳ liӋu vào mô hình bên trong hӋ thӕng.
Đa sӕ các hӋ thӕng thông tin hiӋn nay đӅu sӱ dөng mӝt hӋ quҧn trӏ cơ sӣ dӳ liӋu
nào đó đӇ tҥo ra cơ sӣ dӳ liӋu cho hӋ thӕng. ThiӃt kӃ cơ sӣ dӳ liӋu vұt lý bao
gӗm các bưӟc sau:

–
Phi͇t k͇ cơ sͧ dͷ li u: mô tҧ các file dӳ liӋu, file chӍ mөc,... sӁ đưӧc truy

cұp trong bӝ nhӟ máy tính như thӃ nào.

–
Phi͇t k͇ h th͙ng và c̭u trúc chương trình: mô tҧ các chương trình và

các mô đun chương trình khác nhau tương ӭng vӟi sơ đӗ luӗng dӳ liӋu
và nhӳng yêu cҫu đһt ra trong c ác bưӟc phân tích trưӟc.

 

 –
Phi͇t k͇ chi͇n lưͫc x͵ lý phân tán : mô tҧ hӋ thӕng xӱ lý dӳ liӋu như thӃ
nào và các xӱ lý cho ngưӡi sӱ dөng trên mҥng máy tính.

Thông thưӡng, ngưӡi ta sӱ dөng các thông tin dưӟi đây đӇ tҥo cơ sӣ dӳ liӋu
vұt lý:

–
Các quan hӋ đã chuҭn hoá

–
Đӏnh nghĩa các thuӝc tính

–
Các mô tҧ cho biӃt ӣ đâu và khi nào dӳ liӋu đưӧc sӱ dөng (đӑc, sӱa
chӳa, xoá,...)

–
Các công nghӋ đưӧc sӱ dөng đӇ triӇn khai viӋc xây dӵng cơ sӣ dӳ liӋu.

Mһc dù trong giai đoҥn thiӃt kӃ dӳ liӋu chúng ta đã cӕ gҳng chuҭn hóa cá c
lưӧc đӗ quan hӋ vӟi hy vӑng là các lưӧc đӗ đӅu ӣ dҥng chuҭn 3, nhưng khi cài
đһt cө thӇ các file dӳ liӋu đӇ tiӋn lӧi chúng ta có thӇ bә sung vào mӝt sӕ trưӡng
tính toán, hình thành mӝt sӕ trưӡng phӭc hӧp, đưa vào mӝt sӕ trưӡng đưӧc
phân rã tӯ mӝt trưӡng khác. Thұm chí, có thӇ ghép hai lưӧc đӗ ӣ dҥng chuҭn 3,
phá vӥ ý nghĩa cӫa chuҭn hóa, đӇ tiӋn viӋc xӱ lý.

HiӋn nay nhiӅu công cө CASE đӝc lұp hoһc đưӧc tích hӧp trong mӝt sӕ hӋ
quҧn trӏ cơ sӣ dӳ liӋu đӇ hӛ trӧ cho quá trình thiӃt kӃ cơ sӣ dӳ liӋu. Trên cơ sӣ
cҩu trúc dӳ liӋu vұt lý đưӧc cung cҩp, các CASE sӁ tҥo ra các hӋ thӕng file cҫn
thiӃt phөc vө cho hoҥt đӝng cӫa hӋ thӕng. Chҷng hҥn, Designer cӫa Oracle,
SQL,...

P̵p hͫp ṱt c̫ các quan h đưͫc hình thành tͳ mô hình t͝ chͱc dͷ li u,
các file phͭc vͭ cho ho̩t đ͡ng cͯa h th͙ng đưͫc g͕i là mô hình v̵t lý v͉ dͷ
li u cͯa h th͙ng thông tin.

5.1.2 ThiӃt kӃ các trưӡng

Ӣ mӭc vұt lý, mӝt trưӡng đưӧc đӗng nhҩt vӟi mӝt thuӝc tính trong mô
hình tә chӭc dӳ liӋu. Trưӡng là đơn vӏ dӳ liӋu nhӓ nhҩt mӝt phҫn mӅm hӋ th ӕng
nhұn ra.

–
˜ác yêu c̯u v͉ vi c thi͇t k͇ các trưͥng



 G
TiӃt kiӋm không gian nhӟ

G
BiӇu diӉn đưӧc mӑi giá trӏ có thӇ

G
Cài đһt các ràng buӝc toàn vҽn cӫa dӳ liӋu

G
Đһt giá trӏ mһc đӏnh (Default) đӇ giҧm thiӇu thӡi gian nhұp dӳ liӋu

–
˜h͕n ki͋u dͷ li u và đ͡ r͡ng cͯa trưͥng

Hҫu hӃt các hӋ quҧn trӏ cơ sӣ dӳ liӋu thương mҥi đӅu cung cҩp cho
ngưӡi dùng các kiӇu dӳ liӋu thông dөng như: text, number, logical, date,
time,... Khi chӑn kiӇu dӳ liӋu và đӝ rӝng trưӡng nên chӑn đúng kiӇu và
khai báo đӝ rӝng vӯa đӫ, không nê n làm phӭc tҥp cҩu trúc dӳ liӋu cӫa hӋ
thӕng.

5.1.2 ThiӃt kӃ các Xile

Mӝt hӋ thӕng thông tin hoҥt đӝng thưӡng sӱ dөng sáu loҥi file dưӟi đây:

–
` 0E(20 3(data file): file chӭa các dӳ liӋu nghiӋp vө liên quan đӃn mô
hình logic dӳ liӋu và mô hình vұt lý dӳ liӋu. Loҥi file này luôn tӗn tҥi và
có nӝi dung thay đәi. Ví dө, file chӭa các thông tin vӅ khách hàng, file
chӭa các thông tin vӅ sách trong thư viӋn,...

–
` 0E
? 3
X7 (lookup table file):file chӭa các dӳ liӋu đưӧc
lҩy tӯ các bҧng dӳ liӋu. Nhӳng file này thưӡng sӱ dөng trong các trưӡng
hӧp lҩy dӳ liӋu nhanh đӇ kӃt xuҩt thông tin.

–
` 0E  (d  (transaction file): là file dӳ liӋu tҥm thӡi phөc vө cho các
hoҥt đӝng hҵng ngày cӫa tә chӭc. File này thưӡng đưӧc thiӃt kӃ đӇ phөc
vө viӋc xӱ lý nhanh các tình huӕng có thӇ xҧy ra.

–
` 0E0W? (work file): file tҥm thӡi đӇ lưu kӃt quҧ trung gian, file này
tӵ đӝng xoá đi khi không cҫn thiӃt.

–
` 0E 7   (protection file): file đưӧc thiӃt kӃ đӇ lưu trӳ các file khác
nhau có nguy cơ bӏ sai hӓng trong quá trình làm viӋc.



 –
` 0E0d -(history file): file chӭa nhӳng dӳ liӋu cũ hiӋn không sӱ dөng,
nhưng có thӇ sӱ dөng đӇ làm mӝt viӋc gì đó khi cҫn thiӃt.

5.1.3 Các hӋ quҧn lý Xile

File là đơn vӏ lưu trӳ cӫa bӝ nhӟ ngoài dưӟi mӝt hӋ điӅu hành nào đó. Mӑi
thông tin lưu trên bӝ nhӟ ngoài đӅu đưӧc tә chӭc thành tӯng file. VӅ bҧn chҩt
thông tin, file có thӇ là văn bҧn, chương trình, dӳ liӋu,... nhưng dù thӃ nào
chúng chӍ là dãy các bit dӳ liӋu.

Quҧn lý file là thӵc hiӋn các thao tác như lưu trӳ, tìm k iӃm, di chuyӇn, xóa,
thiӃt lұp thuӝc tính cho file. Mһc dù các thao tác này đưӧc thӵc hiӋn thông qua
hӋ điӅu hành nhưng trên thӵc tӃ có nhiӅu phҫn mӅm đưӧc sӱ dөng đӇ quҧn lý
các file dӉ dàng và tiӋn lӧi hơn. Chú ý rҵng không có sӵ tương hӧp giӳa kích
thuӟc file và bӝ nhӟ trong nên khi đӑc/ghi mӝt file hӋ điӅu hành sӱ dөng chiӃn
lưӧc bӝ nhӟ đӋm đӇ lưu hình ҧnh cӫa file hoһc mӝt đoҥn cӫa file đó trong bӝ
nhӟ này.

5.1.4 Các cҩu trúc dӳ liӋu và phương thӭc truy nhұp

P 4j 0E
3B
&W
3* L
3B
&:

Các bҧn ghi trong file đưӧc sҳp xӃp liên tiӃp nhau. ViӋc truy nhұp đӃn
mӝt nơi nào đó trong file đưӧc thӵc hiӋn theo thӇ thӭc duyӋt lҫn lưӧc cho đӃn
khi gһp bҧn ghi cҫn tìm. Cách này thưӡng mҩt thӡi gian nhưng trong mӝt sӕ
trưӡng hӧp là cách duy nhҩt đ Ӈ tìm kiӃm thông tin.

P 3* Lk3 A

E  W?5?

Trong trưӡng hӧp này các bҧn ghi đưӧc chia thành nhiӅu khӕi có đӝ dài
như nhau và ngưӡi ta xây dӵng mӝt hàm băm cho phép tính đӏa chӍ cӫa khӕi dӳ
liӋu chӭa bҧn ghi theo khóa cӫa bҧn ghi đó.

P 3* L

E j 0E h?.

Các bҧn ghi các file có thӇ sҳp xӃp tùy ý. Mӝt file chӍ mөc đưӧc tҥo ra
cho phép xác đӏnh đưӧc vӏ trí cӫa mӛi bҧn ghi cө thӇ trong file gӕc. Nhưӧc
điӇm cӫa phương pháp này là phҧi tӕn không gian đӇ lưu file chӍ mөc



5.1.5 ThiӃt kӃ kiӇm soát các Xile

Nhҵm bҧo vӋ dӳ liӋu và chӕng lҥi sӵ phá hӫy cӫa ngưӡi khác thông
thưӡng ngưӡi ta sӱ dөng hai biӋn pháp kӻ thuұt là sao lưu và mã hóa file dӳ
liӋu.

P 8
. 0
3j 0E

Các file quan trӑng cҫn đưӧc lưu trӳ vào mӝt thiӃt bӏ riêng th eo mӝt chu kǤ
đưӧc xác đӏnh, khi cҫn sӁ lҩy ra đӇ sӱ dөng. Tӯ viӋc nghiên cӭu hӋ thӕng, hoһc
tӯ kinh nghiӋm chúng ta có thӇ quyӃt đӏnh các file nào cҫn sao lưu. ViӋc tә
chӭc sao lưu cũng có thӇ thӵc hiӋn bӣi phҫn mӅm trӧ giúp, phҫn mӅm này có
nhiӋm vө nhҳc nhӣ ngưӡi sӱ dөng công viӋc sao lưu.


?L
 H3 


 W?\ >" (3j 0E 

Nhҵm bҧo đҧm an toàn nӝi dung các file, nhҩt là mӝt sӕ ӭng dөng vӅ quân
sӵ, tài chính,... thông thưӡng ngưӡi ta đһt mұt khҭu ( password) hoһc mã hóa nӝi
dung file. File chӍ có thӇ đưӧc mӣ ra đӇ làm viӋc nӃu ngưӡi sӱ dөng đưa dung
mұt khҭu. Mã hóa nӝi dung file là chuyӇn cách biӇu diӉn dӳ liӋu cӫa file sang
mӝt dҥng khác. NhiӅu hӋ điӅu hành và phҫn mӅm quҧn lý dӳ liӋu đã cung cҩp
công cө mã hóa và giҧi mã dӳ liӋu.

5.1.6 Xác đӏnh quy mô Xile và không gian lưu trӳ cҫn thiӃt

9"
(.

j 0E(20 3

Trong hӋ thӕng thông tin ³¬3701  W ´ chúng ta đã có mô hình tә

chӭc dӳ liӋu cӫa hӋ thӕng là các quan hӋ sau:

@4
˜˜


[dS
@˜˜c
Po
@˜˜c
N t
@˜˜f

! 



RP$
* U
 T
* 

! 


R0K
*  U
P$
*  U
 T
*  

. 
 ,)

R'
) [#U
# 
 ,)U
0K
#??

. 
<A


R') [5U
# 
<A
U
0K*  

C 


R0K U
P$ U
98U
9U
P$
* 



F;
[#

R') [#U
0K U
'+[ ,)

F;
[5

R') [5U
0K U
'+[<A



? 1 (P;
* , P$
* , 0K
 )

Dӵa vào các khҧo sát trưӟc đây và các quan hӋ trên hãy mô tҧ chúng dưӟi dҥng
các khai báo sau:


@6u˜˜

Fieldname Data type Field size Format Validation Rule

0X[#??
R! Text 2 Chӳ hoa Len()=2

Pk#[#??
Text 30 Chӳ đҫu viӃt hoa Not null

?CW[#?? Text 50 Chӳ đҫu viӃt hoa

<6i

Fieldname Data type Field size Format Validation Rule

Pk#!Ce
R! Text 8 Chӳ hoa

J?CW[!Ce
Text 25 Chӳ đҫu viӃt hoa

<66@B

Fieldname Data type Field size Format Validation Rule

0X!CX?C
R! Text 3 Chӳ hoa Len()=3

Pk#!CX?C Text 30 Chӳ đҫu viӃt hoa Not null

?CW[!CX?C Text 50 Chӳ đҫu viӃt hoa

6g•v\vP



 Fieldname Data type Field size Format Validation Rule

'e.CWk^[5
R! Text 8 Chӳ sӕ Len()=8

0X!CX?C

RP! Text 3 Chӳ hoa Len()=3

#FX_5^XP
Date 8 dd-mm-yy

6g•v@6

Fieldname Data Field Format Validation Rule

type size

'e.CWk^[#
R! Text 8 Chӳ sӕ Len()=8

0X[#??
RP! Text 2 Chӳ hoa Len()=2

#FX_#CX.
Date 8 dd-mm-yy

6@B

Fieldname Data type Field size Format Validation Rule

0XCX#F
R! Text 4 Chӳ hoaØChӳ sӕ Len()=6

Pk#CX#F Text 30 Chӳ đҫu viӃt hoa Not null

Je#@W Text 6 Chӳ đҫu viӃt hoa

Je#FWX
Num 7 Sӕ nguyên

Pk#!Ce
RP! Text 8 Chӳ hoa

6@B@6



 Fieldname Data type Field size Format Validation Rule

'e.CWk^[#
R! Text 8 Chӳ sӕ Len()=8

0XCX#F
R! Text 4 Chӳ hoaØChӳ sӕ Len()=6

'+[#CX. Num 4 Sӕ nguyên

6@B\vP

Fieldname Data type Field size Format Validation Rule

'e.CWk^[5
R! Text 8 Chӳ sӕ Len()=8

0XCX#F
R! Text 4 Chӳ hoaØChӳ sӕ Len()=6

'+[5^XP Num 4 Sӕ nguyên

˜6v

Fieldname Data type Field size Format Validation Rule

Pk#!Ce
R! Text 8 Chӳ hoa

Pe#!Ce Num 6 Sӕ nguyên

0XCX#F
R! Text 4 Chӳ hoaØChӳ sӕ Len()=6

5.2 Mô hình vұt lý vӅ xӱ lý (mӭc tác nghiӋp)

5.2.1 Mөc đích:

Mô hình này trҧ lӡi cho câu hӓi cuӕi cùng là: các công viӋc hoҥt đӝng
như thӃ nào? Tӯ mô hình tә chӭc xӱ lý đã có, ngưӡi phân tích sӁ tiӃn hành xem
xét, biӃn các chӭc năng, công viӋc thành các đơn vӏ chương trình. Ӭng vӟi mӛi



đơn vӏ chương trình này ngưӡi phân tích phҧi viӃt mӝt đһc tҧ chi tiӃt đӇ chuҭn
bӏ cho viӋc lұp trình.

5.2.2 Mô đun xӱ lý

Mô đun xӱ lý là thӇ hiӋn các công viӋc có liên quan vӟi nhau và đưӧc
thӵc hiӋn liӅn mҥch nhҵm thӵc hiӋn mӝt chӭc năng nào đó. Nói chung tiêu
chuҭn đӇ xác đӏnh mӝt mô đun xӱ lý khá mӡ, nó chӍ nêu lên phương hưӟng
phân rã chӭc năng mà không xác đӏnh chính xác quy mô cӫa các mô đun.
Thông thưӡng mӝt mô đun xӱ lý thӇ hiӋn mӝt công đoҥn có bҧn chҩt là cұp
nhұt hoһc tra cӭu dӳ liӋu và thao tác trên mӝt nhóm dӳ liӋu nhӓ.

Ví dө, Chӭc năng làm phi͇u xṷt kho sӁ bao gӗm các mô đun sau:

-
Tra cӭu danh sách các đҥi lý đӇ kiӇm tra khách hàng

-
KiӇm tra hàng tӗn kho

-
Lҩy yêu cҫu đӇ lұp phiӃu xuҩt và cұp nhұt tӗn kho

5.2.3 Phân rã mô đun

ĐӇ dӉ dàng trong viӋc mã hoá, cài đһt chương trình và sӱa chӳa chương
trình, ngưӡi ta phân rã mӝt mô đun thành nhiӅu mô đun con. Mӝt mô đun con
phân rã đӃn lúc không thӇ tách thêm đưӧc nӳa đưӧc gӑi là mô đun sơ cҩp. Tuy
nhiên, viӋc phân rã này phҧi bҧo đҧm mӕi liên hӋ giӳa mô đun lӟn vӟi các mô
đun con. Trong thӵc tӃ thưӡng xҧy ra trưӡng hӧp phân rã mô đun nhӓ đӃn mӝt
mӭc nào đó có thӇ xuҩt hiӋn các mô đun chung, điӅu này sӁ giҧm nhҽ công sӭc
lұp trình sau này. Phân rã mô đun cũng gӧi ra giao diӋn chӑn chӭc năng theo
kiӇu thӵc đơn trong chương trình tәng thӇ sau này. ĐӇ mô tҧ viӋc phân rã mô
đun thành nhiӅu mô đun con, ngưӡi ta dùng sơ đӗ phân rã chӭc năng như sau:

84
U
?T


<

9
= 
O
'(

P
p
r


@AU
o
c


84
U
?T
c

˜AU
A
r






˜>*3
C  \?3

a. Phân rã mô đun theo đi͋m công tác: điӅu này thӇ hiӋn ӣ chә nhiӅu ngưӡi
hoһc nhiӅu bӝ phұn có nhӳng công viӋ c như nhau, như thӃ các chӭc năng có
cùng mӝt nơi làm viӋc đưӧc gom thành mӝt mô đun. Ví dө, các thông tin vӅ
nâng bұc lương, chuyӇn ngҥch,... không nhӳng cҫn cho bӝ phұn tә chӭc mà còn
cho bӝ phұn kӃ toán. do đó phҧi có mӝt mô đun chung đӇ cұp nhұt, tra c ӭu các
thông tin này.

b. Phân rã mô đun theo hưͣng chͱc năng : theo cách này các chӭc năng có cùng
chung mӝt công viӋc đưӧc tә chӭc riêng.

c. Phân rã mô đun theo thͥi gian: thӡi gian cũng có thӇ mӝt yӃu tӕ đӇ phân rã
mô đun. Ví dө, viӋc in báo cáo kӃt quҧ h ӑc tұp cӫa sinh viên đưӧc thӵc hiӋn vào
cuӕi năm hӑc vӟi hàng loҥt các báo cáo khác như báo cáo khӕi lưӧng công tác
cӫa giáo viên,...

5.2.4 Sơ đӗ tәng thӇ phân rã chӭc năng:

Dӵa trên kӃt quҧ phân rã mô đun, ngưӡi phân tích phҧi lên mӝt sơ đӗ
tәng thӇ các chӭc năng đӇ hưӟng đӃn cҩu trúc hoá chương trình. HiӋn nay có
mӝt vài quan điӇm vӅ viӋc gӝp các mô đun thành tӯng nhóm chӭc năng trong
chương trình.

P">?3

E 
) 

, 

Gӝp theo đӕi tưӧng là nhóm các chӭc năng theo dӳ liӋu hoһc theo tұp
thӵc thӇ. Ví dө, ba tұp thӵc thӇ chính trong hӋ thӕng thông tin ³Quҧn lý đào
tҥo´ là sinh viên, giáo viên và môn hӑc. Chúng ta có thӇ gӝp các mô đun theo
các tұp thӵc thӇ này theo sơ đӗ sau:



 ce
Pfe
'W#C
@W#

˜‚
@6‚P
8
8–˜6

_g@6
jgk@

˜‚
@6‚P
Ng—d
P6g

P6e@B
<k
<P
¬v„
6b˜
P‚

FWue
@W#

˜‚
@6‚P
8
8–˜6

Bghi
jgk@

B6g
@6‚@
<6˜g
8…†@B
B[™š

P6e@B
<k
Bg„@B
[™š

0v#
Cw?

˜‚
@6‚
de@
6b˜

8‚
˜6…›@B
P’œ@6
N€i
P™i

6q@
˜e@B
Bg„@B
[™š

6
cc
ccc

c
cc

 c

P">?3

E & 



 Gӝp theo sӵ kiӋn là gӝp theo hoҥt đӝng cӫa hӋ thӕng. Mӝt sӵ kiӋn có thӇ
gây ra mӝt loҥt các chӭc năng cӫa hӋ thӕng. Ví dө, trong hӋ thӕng thông tin
³Quҧn lý kho hàng´ có ba sӵ kiӋn chính là ³Nhұp hàng´, ³Xuҩt hàng´ và ³Báo
cáo´. Chúng ta có thӇ gӝp theo sӵ kiӋn các mô đun nay theo sơ đӗ dưӟi đây.

¬v„@
8
<6i
@6‚
6€@B
˜‚
@6‚P
_˜
8gˆvc
˜‚
@6‚P
6gv
@6‚c

˜‚
@6‚P
P@
<6i

g@
6gv
@6‚

˜‚
@6‚P
_˜
8gˆvc
˜‚
@6‚P
6gv
\vw Pc

\vwP
6€@B

˜‚
@6‚P
P@
<6i

g@
6gv
\vwP

«hi
˜hi
«hi
˜hi
P@
<6i

˜q@
N˜g
<6i

6
cc
ccc

c
cc
c c


P">?3

E &
0, 

Gӝp theo sӵ tiӋn lӧi là gӝp các mô đun theo tiêu chuҭn tiӋn dөng hoһc
theo ngưӡi sӱ dөng cө thӇ hoһc theo mҥch công viӋc. Ví dө, trong hӋ thӕng
thông tin ³Quҧn lý khách sҥn´ thưӡng có các mҥch công viӋc như sau: Pi͇p
nh̵n khách bao gӗm các công viӋc: Cұp nhұt phòng, Giӳ chә, Check in. D͓ch
vͭ bao gӗm các công viӋc: cұp nhұt dӏch vө, ghi nhұn dӏch vө, thanh toán.
Ph͙ng kê bao gӗm các công viӋc: HӋ sӕ sӱ dөng phòng, Sӕ lưӧng khách, Doanh
thu. Chúng ta có thӇ tә chӭc các mô đun theo mҥch công viӋc như sau:



 ¬v„@
8

Pg
@6‚@
˜‚
@6‚P
6l@B

<6h˜6
_™@
<6h˜6

Bg
˜6ž

˜6•˜<
g@

<6g
«hi
P™d
P’Ÿ

[–˜6
j 
˜‚
@6‚P
[–˜6
j 

B6g
@6‚@
[–˜6
j 

P6@6
Pih@

P6˜@B
<k
6ˆ
_˜
_¡
[ @B
6l@B

_˜

8…†@B
<6h˜6

[i@6
P6v

6
cc
ccc

c
cc

5.2.5 Mô tҧ các mô đun

Sau khi phân rã các mô đun, ngưӡi phân tích phҧi chuyӇn giao các kӃt
quҧ phân tích thiӃt kӃ cho ngưӡi lұp trình đê chuҭn bӏ cài đһt. Các mô đun này



phҧi đưӧc mô tҧ mӝt cách chi tiӃt thông qua các biӇu đӗ đưӧc gӑi là IPO Chart
như sau:

gi
˜6’P




'S[[[[[[

@ 

¢

 S

x
$


:































[  S
x 

-

:

_5 S



x
$
&








[ 5 S
x



*

i7£ Z S

x

(
N
:/




:

˜ ''
7S
x
=
H



:

˜ ''S
x
=
H



:





:
 



:
 
Hy


gUS
x
=
H



7
iUS
x
=
H



7


=M
%&
 






=M
%&



55 : x



(
 



2

L
<6
%4
7z

,

(
{
 

Ví dө: Mô đun Nhұp dӳ liӋu cho bҧng HuyӋn trong hӋ thӕng thông tin ³Quҧn

lý công chӭc´

gi
˜6’P




'S[[[[[[

@ 

¢

 S
# ,)
C&





[  S
I I

_5 SQuҧn lý công chӭc


[ 5 S
#o
0,
C

i7£ Z S# ,)
=M
%&
 
7(
C&

˜ ''
7S
0
0E
˜ ''S
#E

gUS
(
PT U
C&
iUS
(
C&


55 :P-
>

P
 ,)
=M
%&
 
7(
C&D
P
P

-

>

?7
7<
:"
 
0K
T U
0K
T
%
* 


7(
PT

%
P!





7(
C&D



 TÀI LIӊU THAM KHҦO

[1] Nguy͍n văn V͓, Phân tích thiӃt kӃ các hӋ thӕng thông tin hiӋn đҥi, NiB
Ph͙ng kê, 2002

[2] Nguy͍n văn Ba, Phân tích thiӃt kӃ các hӋ thӕng thông tin quҧn lý, NiB
Khoa h͕c KͿ thu̵t, 2002

[3] Ph̩c Bình ˜ưͥng, Phân tích thiӃt kӃ hӋ thӕng thông tin, NiB Khoa h͕c KͿ
thu̵t, 2002

[4] Ôào Ki͇n ¬u͙c, Bài giҧng Phân tích thiӃt kӃ hӋ thӕng thông tin, 2000

[5] Ngô Prung Vi t, Phân tích và thiӃt kӃ hӋ thӕng thông tin quҧn lý -kinh
doanh-nghiӋp vө, NiB Giao thông v̵n t̫i

[6] Benjamin S.Blanchard Wolter J.Fabrycky, System Engineering and

Analysis, Pren Hall, Australia, 1990

[7] Roger S.Pressman, PhD. Software Engineering, Kӻ nghӋ phҫn mӅm, bҧn
dӏch cӫa Ngô Trung ViӋt, NXB Giáo dөc

[8] Judson R.Ostle, Information systems Analysis and De sign, Burgess

Communication, USA, 1985

[9] A. ˜ollongues J.6ugues B.¯aroche, Merise. Phương pháp phân tích thiӃt kӃ
hӋ thӕng thông tin tin hӑc hóa phөc vө quҧn lý doanh nghiӋp. Bҧn dӏch cӫa
Trương văn Tú, NXB Khoa hӑc kӻ thuұt, 1994