Ch­¬ng I : Th«ng

tin vµ xö lý th«ng
tin
 1 Th«ng tin

1.1 Kh¸i niÖm vÒ th«ng tin

 Th«ng tin (Information) theo nghÜa th«ng th­êng
cña ®êi sèng hµng ngµy ®­îc hiÓu nh­ lµ sù th«ng b¸o,
c¾t nghÜa.
 §èi víi nhu cÇu cña con ng­êi, th«ng tin ®­îc xem nh­®èi
t­îng th­êng dïng nhÊt. Th«ng tin chØ ra néi dung trao
®æi gi÷a con ng­êi víi con ng­êi, gi÷a con ng­êi víi m«i tr­
êng ®Ó lµm dÔ dµng cho sù thÝch nghi cña con ng­êi.
 Th«ng tin ®­îc l­u tr÷ nhê vËt mang tin nh­tê b¸o quyÓn s¸ch b¨ng
ghi ©m, ghi h×nh...Ta cã thÓ nhËn ra th«ng tin nhê gi¸c quan
cña m×nh hoÆc m¸y mãc.
 1 Th«ng tin

1.1 Kh¸i niÖm vÒ th«ng tin

 Th«ng tin lµ mét kh¸i niÖm trõu t­îng m« t¶
nh÷ng g× ®em l¹i hiÓu biÕt, nhËn thøc cho con ng­êi
còng nh­ c¸c sinh vËt kh¸c. Th«ng tin tån t¹i kh¸ch
quan. Th«ng tin cã thÓ t¹o ra, ph¸t sinh, truyÒn ®i, l­
u tr÷ , chän läc.
 1 Th«ng tin

1.1 Kh¸i niÖm vÒ th«ng tin

 Th«ng tin ®­îc hiÓu nh­ lµ mét sù lo¹i trõ tÝnh
bÊt ®Þnh
 Th«ng tin t¹o tiÒn ®Ò cho sù lùa chän, lµ c¨n cø
cho nh÷ng quyÕt ®Þnh.
 Th«ng tin gãp phÇn duy tr× tæ chøc
 . Th«ng tin gãp phÇn lµm t¨ng sù hiÓu biÕt
 Th«ng tin thÓ hiÖn d­íi d¹ng nh÷ng tÝn hiÖu
 1 Th«ng tin
1.2. ChÊt l­îng th«ng tin
ChÊt l­îng th«ng tin cã thÓ ®­îc xÐt vÒ nh÷ng ph­¬ng diÖn sau ®©y :
a. TÝnh cÇn thiÕt:
Mét th«ng tin cã thÓ cÇn thiÕt hoÆc kh«ng cÇn thiÕt ®èi víi
nh÷ng môc ®Ých nhÊt ®Þnh.VÝ dô tªn cña mét ng­êi lµ cÇn thiÕt cho
nhu cÇu liªn l¹c giao dÞch nh­ng th«ng tin vÒ tuæi th× ch­a h¼n ®· cÇn
thiÕt trong nh÷ng tiÕp xóc ban ®Çu.
b. TÝnh chÝnh x¸c: VÝ dô th«ng b¸o tuyÓn sinh tªn tuæi, quª qu¸n,
ngµy sinh, tæng sè ®iÓm...
c. TÝnh tin cËy: Tøc lµ nguån gèc th«ng tin ph¶i ®¶m b¶o.
d. TÝnh thêi gian: TÝnh ®óng ®¾n cña th«ng tin nhiÒu khi phô thuéc
vµo c¶ thêi gian
 1 Th«ng tin
1.3. Ph©n lo¹i Th«ng tin

 Th«ng tin ®­îc chia thµnh th«ng tin liªn tôc vµ th«ng tin rêi r¹c:
 Th«ng tin liªn tôc: §Æc tr­ng cho cho c¸c ®¹i l­îng mµ sè l­îng
c¸c gi¸ trÞ cã thÓ tiÕp nhËn ®­îc lµ v« h¹n.
 Th«ng tin rêi r¹c: §Æc tr­ng cho cho c¸c ®¹i l­îng mµ sè l­îng
c¸c gi¸ trÞ cã thÓ tiÕp nhËn ®­îc lµ h÷u h¹n.
 1 Th«ng tin
1.4. §¬n vÞ ®o Th«ng tin
 §¬n vÞ th«ng tin gäi lµ Bit (BInary DigiT), lµ l­îng th«ng tin cÇn
thiÕt ®ñ ®Ó nhËn biÕt mét trong hai tr¹ng th¸i cã x¸c suÊt xuÊt
hiÖn nh­nhau cña mét ®èi t­îng hai tr¹ng th¸i
 VÝ dô: Trong trß ch¬i “SÊp ngöa”(§ång xu) mçi bit ®Òu cã
thÓ lÊy gi¸ trÞ sÊp S hoÆc ngöa N
 Trong sè häc nhÞ ph©n chØ sö dông ch÷ sè 0 vµ 1. NÕu
chóng ®­îc dïng víi kh¶ n¨ng nh­ nhau th× mçi ch÷ sè 0 hoÆc 1
mang l­îng th«ng tin lµ 1 bit
 1 Th«ng tin

1.4. §¬n vÞ ®o Th«ng tin

 Mét sè ®¬n vÞ th«ng tin th­êng dïng
 1 Th«ng tin

1.5. M· ho¸ th«ng tin rêi r¹c

 M· ho¸ th«ng tin b»ng ch÷ viÕt
 XuÊt ph¸t tõ mét sè ký hiÖu c¬ b¶n, ®ã lµ c¸c ch÷ c¸i, c¸c ch÷ sè,
c¸c dÊu kh¸c nh­: . , ; ?...( Kho¶ng gÇn 100 ký hiÖu).
 Víi c¸c ký hiÖu c¬ b¶n ®ã, ng­êi ta tæ chøc chóng l¹i ®Ó t¹o
ra c¸c tõ nh­: Anh, em, ¨n ,uèng...Mçi tõ nµy dïng ®Ó diÔn ®¹t
mét kh¸i niÖm nµo ®ã. Ng­êi ta cßn nhãm c¸c tõ l¹i thµnh c©u, råi
c©u ®­îc tæ hîp l¹i thµnh ®o¹n v¨n...
 1 Th«ng tin

1.5. M· ho¸ th«ng tin rêi r¹c

 §Ó biÓu diÔn th«ng tin, ng­êi ta ®· ®­a ra c¸c quy ­íc vÒ c¸ch biÓu diÔn chóng gäi
lµ m· ho¸ th«ng tin
 Th«ng tin ®­îc biÓu diÔn th«ng th­êng qua c¸c bé ký hiÖu (c¸c ch÷ sè, c¸c ch÷ c¸i ...
).
 Trong xö lý th«ng tin tù ®éng, d¹ng m· quan träng ®­îc dïng lµ d¹ng m· nhÞ ph©n.
Th«ng tin ®­îc m· ho¸ trªn b¶ng ch÷ c¸i gåm hai ký hiÖu lµ ch÷ sè 0 vµ ch÷ sè 1.
Trong c¸c thiÕt bÞ m¸y, c¸c ch÷ sè 1 vµ 0 t­¬ng øng víi hai tr¹ng th¸i : ®ãng-hë
m¹ch ®iÖn, hoÆc hai tr¹ng th¸i ph©n cùc cña vËt liÖu tõ. H­íng n»m cña trôc tõ tr­
êng sÏ quyÕt ®Þnh lµ 0 hay 1: - + h­íng 0, + - H­íng 1
 1 Th«ng tin

1.5. M· ho¸ th«ng tin rêi r¹c

 §Ó trao ®æi th«ng tin gi÷a c¸c m¸y tÝnh, trong mét m¸y tÝnh, gi÷a
quèc gia nµy víi quèc gia kh¸c... cÇn ph¶i qui ®Þnh víi nhau dïng
mét b¶ng m· chuÈn.

 B¶ng m· ASCII ( American Standard Code for Information

Interchange : B¶ng m· chuÈn cña Mü), lµ b¶ng m· ®­îc dïng phæ
biÕn nhÊt trªn m¸y vi tÝnh hiÖn nay.
 2 Xö lý th«ng tin
 2.1 S¬ ®å tæng qu¸t cña mét qu¸ tr×nh xö lý
th«ng tin
 VÝ dô: Ng­êi ®i s¨n quan s¸t dÊu vÕt cña nh÷ng con
thó ®Ó l¹i trªn ®­êng, tøc lµ nh÷ng tÝn hiÖu, tõ ®ã
t¸ch ra nh÷ng th«ng tin råi ®èi chiÕu víi nh÷ng kinh
nghiÖm ®· tÝch luü ®­îc tõ tr­íc ®Ó cã nh÷ng ph¸n
®o¸n chÝnh x¸c vÒ tõng con thó ( xö lÝ th«ng tin ),
dùa vµo ®ã cã nh÷ng quyÕt ®Þnh hîp lÝ: ®i theo
dÊu vÕt con nµy, tr¸nh con kia, ®i lèi nµy, bá ®­êng
kia ..v...v...
 2 Xö lý th«ng tin
 2.1 S¬ ®å tæng qu¸t cña mét qu¸ tr×nh xö lý
th«ng tin
 2 Xö lý th«ng tin
 2.1 S¬ ®å tæng qu¸t cña mét qu¸ tr×nh xö lý
th«ng tin
Ý dô: Thùc hiÖn d·y tÝnh sau: 8 /2+3*5
®©y ta ph¶i tiÕn hµnh c¸c c«ng viÖc sau:
(1) §äc th«ng tin: 8, / ,2, +, 3, *, 5 (2) thùc hiÖn phÐp chia: 8/2=4
(3) Ghi nhí 4 nh­mét kÕt qu¶ trung gian (4) Thùc hiÖn phÐp nh©n 3*5=
(5) Thùc hiÖn phÐp céng: 4+15=19 (6) Ghi nhí kÕt qu¶ 19
(7) Tr¶ lêi kÕt qu¶ lµ 19
c viÖc trªn cã thÓ tËp hîp l¹i theo c¸c chøc n¨ng nªu trong b¶ng sau
 2 Xö lý th«ng tin
 2.1 S¬ ®å tæng qu¸t cña mét qu¸ tr×nh xö lý
th«ng tin
 2 Xö lý th«ng tin
 2.1 S¬ ®å tæng qu¸t cña mét qu¸ tr×nh xö lý
th«ng tin
 2 Xö lý th«ng tin
 2.2 Xö lý th«ng tin b»ng m¸y tÝnh ®iÖn tö
 Qu¸ tr×nh xö lý th«ng tin b»ng m¸y tÝnh ®iÖn tö (MT§T)
diÔn ra nhê sù thùc hiÖn liªn tiÕp d·y c¸c phÐp to¸n c¬ së, x¸c
®Þnh víi c¸c d÷ liÖu vµo theo mét thuËt to¸n ®­îc l­u tr÷ trong
mét khèi chøc n¨ng gäi lµ bé nhí. Bé nhí lµ gi¸ mang th«ng tin
dïng ®Ó l­u tr÷. Nã bao gåm c¸c « nhí ®­îc ®¸nh sè, gäi lµ ®Þa
chØ cña « nhí. §Ó thiÕt lËp thø tù thùc hiÖn c¸c phÐp to¸n c¬
së vµ ®iÒu khiÓn qu¸ tr×nh MT§T cã khèi chøc n¨ng gäi lµ
bé ®iÒu khiÓn. Mét khèi chøc n¨ng kh¸c lµ bé sè häc vµ bé
logic dïng ®Ó thùc hiÖn c¸c phÐp to¸n c¬ së. T­¬ng øng mét
phÐp to¸n c¬ së cã mét lÖnh dïng ®Ó thùc hiÖn.
 2 Xö lý th«ng tin
 2.2 Xö lý th«ng tin b»ng m¸y tÝnh ®iÖn tö
 2 Xö lý th«ng tin
 2.3. Nguyªn t¾c ho¹t déng cña m¸y tÝnh ®iÖn tö
 a. Ho¹t ®éng theo ch­¬ng tr×nh:
 MT§T ho¹t ®éng theo sù chØ dÉn, ®iÒu khiÓn cña ch­¬ng tr×nh l­u
tr÷ trong bé nhí cña nã. C¸c b­íc t¸c ®éng ®­îc tiÕn hµnh theo c¸c lÖnh cña
ch­¬ng tr×nh. Chõng nµo kh«ng cã ch­¬ng tr×nh trong bé nhí chõng ®ã
MT§T kh«ng g©y ra bÊt cø mét t¸c ®éng nµo. Ch­¬ng tr×nh chØ dÉn cho
MT§T biÕt ph¶i lµm g× vµ ph¶i lµm nh­thÕ nµo.
 b. Truy nhËp theo ®Þa chØ:
 Nh­®· biÕt, d÷ liÖu theo nghÜa réng ( d÷ liÖu vµo, kÕt qu¶ trung
gian, kÕt qu¶ cuèi cïng, ch­¬ng tr×nh, ...) ®­îc l­u tr÷ trong c¸c « nhí. C¸c «
nhí ®­îc ®Þnh vÞ b»ng c¸c ®Þa chØ t­¬ng øng. ViÖc truy nhËp tíi d÷ liÖu
lµ gi¸n tiÕp, th«ng qua ®Þa chØ « nhí l­u tr÷ d÷ liÖu ®ã.
 Nguyªn lý trªn lµ c¬ së ®¶m b¶o cho MT§T thùc hiÖn ®­îc chøc n¨ng
xö lý th«ng tin mét c¸ch tù ®éng.
 3 Tin häc
 3.1 Kh¸i niÖm tin häc
 Tin häc lµ ngµnh khoa häc nghiªn cøu c¸c qu¸ tr×nh xö lý th«ng tin mét
c¸ch tù ®éng dùa trªn c¸c ph­¬ng tiÖn kü thuËt ( ngµy nay lµ MT§T).
 Nãi râ h¬n, Tin häc lµ ngµnh khoa häc tù nhiªn vµ c«ng nghÖ nghiªn cøu
tÊt c¶ c¸c khÝa c¹nh xö lý, x©y dùng, ®¸nh gi¸, chÕ biÕn th«ng tin ®uîc
thùc hiÖn trªn MT§T vµ viÖc sö dông chóng trong c¸c lÜnh vùc kh¸c nhau
cña thùc tÕ.
 3 Tin häc
 3.1 Kh¸i niÖm tin häc
 c¸c ®Æc tr­ng c¬ b¶n cña tin häc lµ:
 1) §èi t­îng nghiªn cøu lµ truyÒn vµ chÕ biÕn th«ng tin ( ta quen dïng
thuËt ng÷ xö lý th«ng tin).
 2) §Æc tr­ng quan träng ®Ó ph©n biÖt tin häc víi mét sè ngµnh khoa
häc kh¸c lµ sù truyÒn vµ xö lý th«ng tin theo ph­¬ng ph¸p tù ®éng ho¸.
ViÖc xö lý th«ng tin tr­íc ®ã ch­a ®Æt ra viÖc tù ®éng ho¸ vµ con ng­êi
lu«n g¾n liÒn víi mäi thao t¸c trong qu¸ tr×nh chÕ biÕn th«ng tin. §Ó ®¹t
®­îc ph­¬ng thøc tù ®éng ho¸ ph¶i cã ph­¬ng tiÖn kü thuËt ( hiÖn nay lµ
MT§T). Ph­¬ng tiÖn kü thuËt võa lµ c«ng cô võa lµ ®èi t­îng nghiªn cøu
cña tin häc.
 3 Tin häc
 3.2 øng dông cña tin häc
 a . Gi¶i c¸c bµi to¸n khoa häc kü thuËt. C¸c bµi to¸n ph¸t sinh tõ c¸c lÜnh
vùc thiÕt kÕ kü thuËt, xö lý c¸c sè liÖu thùc nghiÖm, quy ho¹ch vµ tèi ­u
ho¸ th­êng dÉn ®Õn nh÷ng khèi l­îng rÊt lín c¸c tÝnh to¸n sè mµ nÕu
kh«ng dïng m¸y tÝnh ta kh«ng thÓ thùc hiÖn ®­îc trong ph¹m vi thêi gian
cho phÐp.
 b. Gi¶i c¸c bµi to¸n qu¶n lý. Cã thÓ nãi r»ng bÊt kú ho¹t ®éng cã tæ
chøc nµo cña con ng­êi còng ®Òu cÇn ®­îc qu¶n lý. C¸c ho¹t ®éng qu¶n lý
rÊt ®a d¹ng nh­ng ®Òu cã ®Æc ®iÓm chung lµ th­êng ph¶i xö lý mét khèi
l­îng th«ng tin l­u tr÷ lín ( Th­êng gäi lµ c¸c hå s¬, chøng tõ ): Bæ sung, söa
ch÷a, lo¹i bá c¸c hå s¬ , t×m kiÕm c¸c th«ng tin, in c¸c biÓu b¶ng thèng kª
theo c¸c yªu cÇu cô thÓ, cïng víi mét sè phÇn mÒm chuyªn dông nh­ c¸c
hÖ qu¶n trÞ c¬ së d÷ liÖu Foxpro, Excel ..., m¸y tÝnh víi t­ c¸ch lµ mét
c«ng cô lao ®éng xö lý th«ng tin ®· trî gióp ®¾c lùc cho con ng­êi trong
lÜnh vùc nµy.
 3 Tin häc
 3.2 øng dông cña tin häc
 c. Tù ®éng ho¸ vµ ®iÒu khiÓn. Víi sù trî gióp cña m¸y tÝnh v¹n n¨ng vµ
chuyªn dông kÌm theo c¸c phÇn mÒm t­¬ng øng, con ng­êi cã ®­îc nh÷ng
quy tr×nh c«ng nghÖ tù ®éng ho¸ linh ho¹t, nh÷ng qu¸ tr×nh ®iÒu khiÓn
hiÖu qu¶ h¬n.
 d. So¹n th¶o, in Ên vµ l­u tr÷ v¨n b¶n. Víi sù trî gióp cña c¸c ch­¬ng
tr×nh xö lý v¨n b¶n, c¸c ph­¬ng tiÖn in g¾n víi m¸y tÝnh, tin häc ®· t¹o ra
cho viÖc biªn so¹n c¸c v¨n b¶n mét bé mÆt hoµn toµn míi.
 e. TrÝ tuÖ nh©n t¹o. Con ng­êi cã mét m¬ ­íc tõ ngµn x­a lµ chÕ t¹o
c¸c thiÕt bÞ cã ®­îc kh¶ n¨ng
 3 Tin häc
 3.3. M¸y tÝnh ®iÖn tö vµ lÞch sö ph¸t triÓn:
 a. Ph©n lo¹i m¸y tÝnh:
 Cã nhiÒu quan ®iÓm còng nh­ tiªu chuÈn ®Ó ph©n lo¹i MT§T: §é
tin cËy, gi¸ c¶, tèc ®é tÝnh to¸n, dung l­îng bé nhí, chÊt l­îng còng nh­ sù
phong phó cña phÇn mÒm, thiÕt bÞ ngo¹i vi,...Theo quan ®iÓm kÝch th­
íc, MT§T cã thÓ ph©n chia thµnh:
 + MT§T cì lín vµ cùc lín: Bao gåm c¸c MT§T cã c«ng suÊt lín vµ
cùc lín th­êng sö dông vµo c¸c lÜnh vùc quan träng ®ßi hái nhiÒu tÝnh
to¸n phøc t¹p. Cã kh¶ n¨ng chi phÝ gi¸ thµnh cao.
 + MT§T cì trung b×nh: Lµ c¸c MT§T cã c«ng suÊt vµ gi¸ thµnh
võa ph¶i.
 + MT§T mini: Gåm c¸c MT§T cã kÝch th­íc nhá, gi¸ thµnh rÎ thÝch
hîp cho c¸c môc ®Ých chuyªn dïng.
 +) M¸y vi tÝnh: Th­êng ®­îc gäi lµ m¸y tÝnh c¸ nh©n kÝch th­íc nhá,
gi¸ thµnh rÎ. ë n­íc ta tõ nh÷ng n¨m ®Çu cña thËp kû 80 ®· nhËp khÈu,
khai th¸c, sö dông nhiÒu lo¹i nµy.
 3 Tin häc
 3.3. M¸y tÝnh ®iÖn tö vµ lÞch sö ph¸t triÓn:
 a. C¸c thÕ hÖ MT§T:
 +ThÕ hÖ thø nhÊt: (1950 - 1959)
 + ThÕ hÖ thø hai:(1959 - 1963 )
 +ThÕ hÖ thø ba: (1964 - 1974)
 + ThÕ hÖ thø t­: 1974 cho ®Õn nay
 Ch­¬ng II.

Nh÷ng nguyªn lý c¬ b¶n

vµ cÊu tróc tæng qu¸t cña hÖ xö
lý th«ng tin tù ®éng
 1 Nh÷ng nguyªn lý thiÕt kÕ c¬ b¶n
 1.1 Nguyªn lý Turing
 1.2 Nguyªn lý Von-Neumann
 Nguyªn lý Von- Neumann lµ kiÕn tróc chung cho c¸c m¸y tÝnh ®iÖn tö
ho¹t ®éng theo ch­¬ng tr×nh, ®­îc nhµ to¸n häc Mü John von Neumann ph¸t
biÓu n¨m 1946 vµ vÉn lµ kiÕn tróc chñ chèt cho c¸c m¸y tÝnh hiÖn nay.
 Theo nguyªn lý Von Neumann, m¸y tÝnh vÒ mÆt kiÕn tróc bao gåm c¸c
thµnh phÇn chÝnh sau:
 - Bé nhí bao gåm c¸c « nhí chøa d÷ liÖu
 - §¬n vÞ ®iÒu khiÓn.
 - §¬n vÞ xö lý
 - §¬n vÞ vµo, ra.
 VÒ mÆt ho¹t ®éng: §¬n vÞ ®iÒu khiÓn lÊy lÇn l­ît tõng lÖnh cña
ch­¬ng tr×nh tõ bé nhí, gi¶i m· lÖnh ®Ó x¸c ®Þnh thao t¸c cÇn xö lý vµ
rót d÷ liÖu cÇn cho xö lý tõ bé nhí ra, sau ®ã chuyÓn kÕt qu¶ tÝnh to¸n
trë vÒ bé nhí. §¬n vÞ xö lý thùc hiÖn c¸c thao t¸c sè häc vµ l«gic trªn c¸c
d÷ liÖu. §¬n vÞ vµo ra thùc hiÖn c¸c thao t¸c giao tiÕp víi con ng­êi.
2 cÊu tróc tæng qu¸t cña hÖ xö lý th«ng tin tù
®éng
 2.1. PhÇn cøng
 a. S¬ ®å khèi vÒ cÊu tróc c¬ b¶n cña mét hÖ m¸y vi
tÝnh c¸ nh©n PC
2 cÊu tróc tæng qu¸t cña hÖ xö lý th«ng tin tù
®éng
 2.1. PhÇn cøng
 b. Khèi nhËp - xuÊt.
 b.1 ThiÕt bÞ nhËp c¬ b¶n: Bµn phÝm(Keyboard)
 b.2 ThiÕt bÞ xuÊt c¬ b¶n: Mµn h×nh (Monitor)
 c. Khèi nhí ( Bé nhí):
 c.1 Bé nhí trong hay lµ bé nhí chÝnh
 Bé nhí ROM

 Bé nhí RAM

 c.2 Bé nhí ngoµi hay bé nhí phô:

 * §Üa mÒm
 * §Üa cøng
 * æ ®Üa:
2 cÊu tróc tæng qu¸t cña hÖ xö lý th«ng tin tù
®éng
 2.1. PhÇn cøng
 d. Khèi xö lý trung t©m CPU
 d.1 Khèi tÝnh to¸n sè häc vµ logic ALU:
 d.2 Khèi ®iÒu khiÓn CU
 d.3 Thanh ghi
2 cÊu tróc tæng qu¸t cña hÖ xö lý th«ng tin tù
®éng
 .2.2 PhÇn mÒm
 a. Kh¸i niÖm: Toµn bé c¸c thiÕt bÞ ®iÖn tö vµ c¬ khÝ cña
m¸y tÝnh ®­îc gäi chung lµ phÇn cøng (Hardware). C¸c ch­¬ng
tr×nh ch¹y trªn m¸y tÝnh ®ùoc gäi lµ phÇn mÒm.(Software).
 b. C¸c giai ®o¹n gi¶i mét bµi to¸n trªn m¸y tÝnh ®iÖn tö
 ThÕ nµo lµ bµi to¸n tin häc?
 Bµi to¸n trong tin häc kh«ng dïng ®Ó chØ mét bµi to¸n
cô thÓ, mµ chØ mét líp c¸c bµi to¸n cô thÓ thuéc cïng mét
lo¹i. Bµi to¸n ®­îc cÊu t¹o bëi hai yÕu tè sau:
 -Th«ng tin vµo (Input): Th«ng b¸o cho biÕt c¸c th«ng tin
ta cã.
 -Th«ng tin ra (Output):Th«ng b¸o cho ta th«ng tin cÇn
t×m hoÆc c©u tr¶ lêi cÇn thiÕt.
2 cÊu tróc tæng qu¸t cña hÖ xö lý th«ng tin tù
®éng
 .2.2 PhÇn mÒm
 c. ThuËt to¸n
 ThuËt to¸n lµ mét qu¸ tr×nh gåm mét d·y h÷u h¹n c¸c thao t¸c ®¬n
gi¶n ®­¬c s¾p xÕp theo mét tr×nh tù x¸c ®Þnh sao cho theo ®ã tõ d÷ liÖu
vµo cña bµi to¸n sÏ t×m ®­îc kÕt qu¶ hoÆc kh¼ng ®Þnh kh«ng cã kÕt
qu¶ nh­bµi to¸n ®ã ®ßi hái. ChØ nh÷ng qu¸ tr×nh nh­vËy míi cã kh¶ n¨ng
chuyÓn giao cho m¸y tÝnh thùc hiÖn ®­îc. Kh¸c víi ph­¬ng ph¸p ,thuËt to¸n
®­îc x¸c ®Þnh chÆt chÏ vÒ mÆt to¸n häc, mét sè tÝnh chÊt sau cÇn ph¶i
®­îc tho¶ m·n :
 + TÝnh thùc hiÖn ®­îc: C¸c thao t¸c quy ®Þnh trong thuËt to¸n lµ c¸c
thao t¸c mµ con ng­êi vµ m¸y mãc cã thÓ thùc hiÖn ®­îc. Kh«ng thÓ nªu ra
c¸c thao t¸c v« lý, v­ît qu¸ kh¶ n¨ng cña ng­êi vµ m¸y.
 + TÝnh h÷u h¹n vµ kÕt thóc: Ph¶i kÕt thóc sau mét sè b­íc h÷u h¹n
(h÷u h¹n bao gåm c¶ vÒ mÆt thêi gian vµ vÒ sè b­íc thùc hiÖn). Kh«ng
thÓ cã thuËt to¸n ch¹y vßng vo v« h¹n lÇn, kh«ng cã lèi tho¸t ra.
2 cÊu tróc tæng qu¸t cña hÖ xö lý th«ng tin tù
®éng
 .2.2 PhÇn mÒm
 c. ThuËt to¸n
 + TÝnh kÕt qu¶: Víi d÷ liÖu hîp lý ( thuéc miÒn x¸c ®Þnh , miÒn
t¸c ®éng cña thuËt to¸n) thuËt to¸n ph¶i cho ta kÕt qu¶. TÊt nhiªn kÕt qu¶
®ã ph¶i tho¶ m·n ng­êi ®Æt ra yªu cÇu.
 + TÝnh hiÖu qu¶: Mét bµi to¸n, mét vÊn ®Ò cã thÓ cã nhiÒu thuËt
to¸n kh¸c nhau. Mét thuËt to¸n tèt ph¶i ®¬n gi¶n, dÔ hiÓu, tiÕt kiÖm bé
nhí vµ thêi gian thùc hiÖn( thêi gian ch¹y m¸y)
 + TÝnh duy nhÊt vµ x¸c ®Þnh: KÕt qu¶ chØ phô thuéc vµo d÷ liÖu
cña bµi to¸n chø kh«ng phô thuéc vµo bèi c¶nh thùc hiÖn bµi to¸n. Nãi
c¸ch kh¸c trong cïng mét ®iÒu kiÖn, hai bé xö lý (ng­êi hoÆc m¸y) thùc
hiÖn cïng mét b­íc cña thuËt to¸n th× ph¶i cho cïng mét kÕt qu¶.
 + TÝnh h×nh thøc: Yªu cÇu cña thuËt to¸n ®èi víi ng­êi (hay m¸y)
thùc hiÖn: ChØ cÇn biÕt lµm c¸c thao t¸c c¬ së ®­îc quy ®Þnh trong thuËt
to¸n mµ kh«ng cÇn biÕt ®Õn ph¹m trï môc tiªu ®Ó tr¸nh tuú tiÖn thay
®æi thao t¸c.
2 cÊu tróc tæng qu¸t cña hÖ xö lý th«ng tin tù
®éng
 .2.2 PhÇn mÒm
 d. C¸c lo¹i phÇn mÒm
 d.1 PhÇn mÒm hÖ thèng
 d.2 C¸c ng«n ng÷ lËp tr×nh
 d.3 C¸c ch­¬ng tr×nh øng dông:
Ch­¬ng III. BiÓu diÔn th«ng tin
trong MT§T
 1. HÖ ®Õm vµ logic mÖnh ®Ò
 1.1 BiÓu diÔn sè trong c¸c hÖ ®Õm
 a. HÖ ®Õm
 §Ó cã c¬ së hiÓu ®­îc qu¸ tr×nh xö lý d÷ liÖu x¶y ra bªn trong MT§T
nh­thÕ nµo, tr­íc hÕt chóng ta xÐt c¸c hÖ ®Õm.
 b. Kh¸i niÖm
 HÖ ®Õm ®­îc hiÓu nh­lµ tËp c¸c kÝ hiÖu vµ quy t¾c dïng ®Ó
biÓu diÔn vµ tÝnh gi¸ trÞ c¸c sè.
 Chóng ta sÏ hiÓu râ h¬n ®Þnh nghÜa trªn khi xÐt tíi hai hÖ ®Õm
quen thuéc: hÖ ®Õm La m· vµ hÖ ®Õm thËp ph©n.
 c. HÖ ®Õm La m·
 d. HÖ thËp ph©n
 C¸c kÝ hiÖu ®­îc dïng lµ m­êi ch÷ sè: 0, 1, 2, 3, 4,
5, 6, 7, 8, 9
 e. HÖ thèng ghi sè c¬ sè g
 Tæng qu¸t mét sè N trong hÖ c¬ sè g kÝ hiÖu N (g):
 N (g ) = anan-1...a1a0a-1...a-m lµ sè biÓu diÔn trong hÖ c¬
sè g. Víi c¸c ai lµ c¸c gi¸ trÞ ch÷ sè viÕt trong hÖ c¬ sè g.
§iÒu ®ã còng cã nghÜa lµ gi¸ trÞ c¸c ch÷ sè a i nµy n»m
trong ®o¹n 0..(g-1).
 Do vËy sè N sÏ cã gi¸ trÞ:
 N=an*gn+an-1 gn-1+an-2 gn-2+...........+a0 g0 + a-1 g-
1+.......+a
-m g
-m

 ë ®©y c¸c ai tho¶ m·n : 0 ai <g vµ n lµ sè l­îng c¸c ch÷ sè

bªn tr¸i , cßn m lµ sè l­îng c¸c ch÷ sè bªn ph¶i dÊu ph©n chia
phÇn nguyªn vµ phÇn ph©n sè ®óng.
 1. HÖ ®Õm vµ logic mÖnh ®Ò
 1.1 BiÓu diÔn sè trong c¸c hÖ ®Õm
 f. BiÕn ®æi biÓu diÔn sè.
 + §æi mét sè tõ hÖ thËp ph©n sang hÖ c¬ sè a .
 ChuyÓn ®æi phÇn nguyªn
 Quy t¾c: Muèn ®æi mét sè tõ hÖ thËp ph©n sang hÖ c¬ sè a ta lÊy sè
®· cho chia cho a, råi lÊy th­¬ng t×m ®­îc l¹i chia cho a vµ cø tiÕp tôc nh­vËy
cho ®Õn khi ta ®­îc sè th­¬ng nhá h¬n c¬ sè ®ã th× dõng l¹i. Sè th­¬ng cuèi cïng
vµ tÊt c¶ c¸c sè d­kÓ tõ sè d­cuèi cïng trë lªn sÏ lµ c¸c ch÷ sè tõ tr¸i sang ph¶i
cña sè ph¶i t×m
 ChuyÓn ®æi phÇn ph©n
 Quy t¾c : Tr­íc hÕt ta h·y nh©n phÇn thËp ph©n víi a, phÇn nguyªn cña
tÝch nhËn ®­îc sÏ lµ b -1. NÕu phÇn thËp ph©n cña tÝch kh¸c 0, ta l¹i nh©n
phÇn thËp ph©n cña nã víi a vµ l¹i ®­îc phÇn nguyªn lµ b - 2 . Ta cø tiÕp tôc
qu¸ tr×nh ®ã cho tíi khi phÇn thËp ph©n cña tÝch b»ng 0.

 1. HÖ ®Õm vµ logic mÖnh ®Ò
 1.1 BiÓu diÔn sè trong c¸c hÖ ®Õm
 f. BiÕn ®æi biÓu diÔn sè.
 + + ChuyÓn ®æi mét sè tõ hÖ c¬ sè a sang hÖ thËp ph©n
 Quy t¾c : Muèn ®æi mét sè tõ hÖ c¬ sè a sang hÖ thËp ph©n ta
viÕt sè ®· cho d­íi d¹ng ®a thøc cña c¬ sè, sau ®ã dïng c¸c phÐp to¸n trong
hÖ thËp ph©n ®Ó tÝnh gi¸ trÞ, kÕt qu¶ t×m ®­îc lµ sè trong hÖ thËp
ph©n.
 + §æi mét sè tõ hÖ c¬ sè a sang hÖ c¬ sè b
 Quy t¾c : muèn ®æi mét sè tõ hÖ c¬ sè a sang hÖ c¬ sè b ta lµm nh­
sau:
 + §æi sè ®ã sang hÖ thËp ph©n.
 + §æi sè t×m ®­îc trong hÖ thËp ph©n sang hÖ c¬ sè b
 1. HÖ ®Õm vµ logic mÖnh ®Ò
 1.2 Sè häc nhÞ ph©n
 PhÐp to¸n sè häc: Céng, trõ, nh©n, chia
 PhÐp to¸n Logic: AND, OR, NOT, XOR
 PhÐp to¸n quan hÖ nh­=, >, <, >=, <=
 Sau ®©y lµ hai phÐp tÝnh sè häc c¬ b¶n nhÊt:
Céng vµ nh©n
 1. HÖ ®Õm vµ logic mÖnh ®Ò
 1.2 Sè häc nhÞ ph©n
 1. HÖ ®Õm vµ logic mÖnh ®Ò
 1.3 Logic mÖnh ®Ò
 Kh¸i niÖm mÖnh ®Ò lµ mét kh¸i niÖm nguyªn thuû kh«ng
®Þnh nghÜa. Ta cã thÓ hiÓu mÖnh ®Ò nh­mét c©u diÔn ®¹t
mét ý niÖm trän vÑn trong ng«n ng÷ th«ng th­êng mµ khi nãi
lªn, viÕt ra ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh lµ nã ®óng hay sai.
 VÝ dô: C©u "Cã sè thùc x tho¶ m·n x2 +1 =0 " lµ sai.
 C©u "Hµ néi lµ thñ ®« cña ViÖt Nam " lµ ®óng.
 Chó ý: - MÖnh ®Ò Logic lµ c¸c mÖnh ®Ò chØ nhËn
mét trong hai gi¸ trÞ ®óng hay sai: TRUE, FALSE.
 - Nh÷ng c©u kh«ng nh»m ph¶n ¸nh tÝnh ®óng sai cña
thùc tÕ kh¸ch quan kh«ng ®­îc xÐt trong l«gic mÖnh ®Ò.
 2 BiÔu diÔn d÷ liÖu
 2.1. BiÔu diÔn sè nguyªn
 Sè nguyªn d­¬ng nhá nhÊt lµ:
 0000 0000 hay 0000 0000 0000 0000

 Sè nguyªn d­¬ng lín nhÊt d¹ng 8 bit lµ:

 1111 1111 = 225

 Sè nguyªn d­¬ng lín nhÊt d¹ng 16 bit lµ :

 1111 1111 1111 1111 =65535
 2 BiÔu diÔn d÷ liÖu
 2.2 BiÓu diÔn sè thùc
 D¹ng dÊu chÊm tÜnh: Ng­êi ta quy ®Þnh dÊu chÊm
lu«n n»m cè ®Þnh ë mét vÞ trÝ nµo ®ã, ®¶m b¶o sè
ch÷ sè thËp ph©n lµ cè ®Þnh.
 D¹ng dÊu chÊm ®éng: D¹ng dÊu chÊm ®éng lµ
d¹ng cã sè ch÷ sè phÇn thËp ph©n kh«ng cè ®Þnh.
Nã ®­îc biÓu diÔn b»ng hai phÇn: PhÇn ®Þnh trÞ m
vµ phÇn mò e, víi c¬ sè a nµo ®ã.
 2 BiÔu diÔn d÷ liÖu
 2.3 BiÓu diÔn ký tù
§Ó biÓu diÔn c¸c ký tù, ng­êi ta dïng mét byte. Do ®ã ta
cã thÓ biÓu diÔn ®­îc 256 ký tù. C¸c ký tù ®­îc m·
ho¸ theo b¶ng m· ASCII cña Mü. Theo b¶ng m· nµy,
mçi ký tù ®­îc m· bëi mét sè gäi lµ m· ASCII cña ký
tù ®ã