Th.

s Nguyễn Dương ĐT 0932528949 LTĐH chất lượng cao Hồng Lĩnh NT

Một số phương pháp tính tích phân

Phương pháp đổi biến số

Dạng 1 : tính tích phân I = ò f ( x, n f ( x))dx

Cách giải :
Đặt háp t = n f ( x) Þ t n = f ( x) Þ n.t n -1dt = df ( x) = f ' ( x) dx
Một Số Ví dụ giải toán
7
dx
Bài 1 : tính I = ò (ĐH Đà Nẵng 1997)
2 2 + x +1
Bài giải :
é x = 7 ét = 3
Đặt t = 2 + x Þ t 2 = 2 + x Þ x = t 2 - 2 Þ dx = 2tdt Đổi cận ê Þê
ë x = 2 ët = 2
3 3
2tdt 1 3 3
Vậy I = ò = 2 ò (1 - )dt = 2(t - ln t + 1) 2 = 2(1 + ln )
2
t +1 2
t +1 4

Lưu ý :
· Khi gặp tích phân của hàm hữu tỉ mà bậc tử lớn hơn bậc mẫu ta phải thực hiện
phép chia đa thức tử cho mẫu
dx 1
· Ghi nhớ : I = ò = ln ax + b + C
ax + b a
Bài 2 :
1
Tính tích phân I= ò x 3 1 - x 2 .dx (ĐH Ngoại Thương 1995)
0

Bài giải :
Đăt t = 1 - x 2 Þ t 2 = 1 - x 2 Þ x 2 = 1 - t 2 Þ 2 xdx = -2tdt Þ xdx = -tdt
éx = 1 ét = 0
Đổi cận : ê Þê
ë x = 0 ët = 1
1 0 0 1 1
t3 t5 2
Vậy I = ò x .x. 1 - x .dx = ò (1 - t ).t.(-tdt ) = - ò (t - t )dt = ò (t - t )dt = ( - ) =
2 2 2 2 4 2 4

0 1 1 0
3 5 0 15
Bài 3 :
2
dx
Tính tích phân I = ò (ĐHSP HN 2000)
1 x 1 + x3
Bài giải :

`ˆÌi`Ê܈̅Ê̅iÊ`i“œÊÛiÀȜ˜ÊœvÊ
˜vˆÝÊ*ÀœÊ*Ê `ˆÌœÀÊ

/œÊÀi“œÛiÊ̅ˆÃʘœÌˆVi]ÊۈÈÌ\Ê
ÜÜÜ°ˆVi˜ˆ°Vœ“É՘œVŽ°…Ì“
 2
Đặt t = x 3 + 1 Þ t 2 = x3 + 1 Þ x3 = t 2 - 1 Þ 3 x 2 dx = 2tdt Þ x 2 dx = tdt
3
éx = 2 é t = 3
Đổi cận : ê Þê
ëx = 1 ët = 2
Vậy
2 2 3 3 (*) 3 3
dx x 2 dx 2 tdt 2 dt 1 (t + 1) - (t - 1) 1 1 1
I =ò =ò = ò 2 = ò = ò dt = ò ( t - 1 - t + 1)dt
1 x x +1
3
1 x
3
x 3 + 1 3 2 (t - 1)t 3 2 (t - 1)(t + 1) 3 2 (t - 1)(t + 1) 3 2

3 3
1 1 t -1 1 2 +1 2 2 +1
= (ln t - 1 - ln t + 1) = ln = ln = ln
3 2 3 t +1 2
3 2( 2 - 1) 3 2
Lưu ý :
· ở bước (*) các em có thể sử dụng pháp đồng nhât
· ở kết quả thầy trục căn ở mẫu cho đáp số đep hơn
bài 4 :
p
2
sin 2 xdx
tính tích phân I = ò (ĐH Khối A 2006)
0 cos 2 x + 4sin 2 x
hướng dẫn giải :
đặt
t = cos 2 x + 4sin 2 xt Þ t 2 = cos 2 x + 4sin 2 x Þ 2tdt = (-2sin x.cos x + 8cosx.sinx)dx = 6sin x.cos x.dx
2
= 3sin 2 xdx Þ sin 2 x.dx = tdt
3

é p 2
x = ét = 2 2
2
2 2 2
đổi cận : ê 2 Þ ê Vậy I = ò dt = t = (2 - 1) =
ê ët = 1 31 3 1 3 3
ëx = 0
lưu ý : các em cần nhớ
(cos 2 x)' = -2sin x.cos x = - sin 2 x
(sin 2 x)' = 2sin x.cos x = sin 2 x
e2
dx
Bài 5 : tính tích phân sau I = ò x ln x
e 1 + ln 4 x

Bài giải : đặt

4 3 ln 3 x tdt
t = 1 + ln 4 x Þ t 2 = 1 + ln 4 x Þ ln 4 x = t 2 - 1 Þ 2tdt = ln x.dx Þ .dx =
x x 2
éx = e é 2
Đổi cận : ê Þ t = ê
ëx = e
2
êët = 17

`ˆÌi`Ê܈̅Ê̅iÊ`i“œÊÛiÀȜ˜ÊœvÊ
˜vˆÝÊ*ÀœÊ*Ê `ˆÌœÀÊ

/œÊÀi“œÛiÊ̅ˆÃʘœÌˆVi]ÊۈÈÌ\Ê
ÜÜÜ°ˆVi˜ˆ°Vœ“É՘œVŽ°…Ì“
Vậy
e2
dx
I= ò x ln x
e 1 + ln 4 x
e2 17 17 17 17
ln 3 xdx tdt 1 dt 1 (t + 1) - (t - 1) (*) 1 1 1
= ò x.ln
e
4
x 1 + ln x 4
= ò =
2(t - 1)t 2
2 ò =
(t - 1)(t + 1) 4 ò (t - 1)(t + 1)
dt =
4 ò ( (t - 1) - (t + 1) )dt
2 2 2 2

17 7
1 1 t -1 1 7 -1 2 -1
= (ln 1 - t - ln t + 1) = ln = (ln - ln )
4 2 4 t +1 2
4 7 +1 2 +1
lưu ý :
a
· các em làm gọn kêt quả bằng phương pháp nhân lien hợp và ln a - ln b = ln
b
· ở bước (*) các em có thể dung phương pháp nhân lien

hàm vô kết thúc bài giảng mời các em làm một số ví dụ sau . buổi học ngày mai
chung ta tiếp tuc sử dụng phương pháp lượng giác để tính tích phân tỉ
Bài tập :
Tính các tích phân sau
1
x
1, 1, I = ò dx (ĐHQG TPHCM 98) (Đ/S 1/3)
0 2x +1
2
x +1 42 3 3 4
2, I = ò dx (ĐH SP 99) (Đ/s - )
0
3
3x + 2 15 16
1
2 2 2
3, I = ò x 3 1 + x 2 dx (ĐH QG HN 98) (Đ/s: + )
0
5 5
4
dx 1 7
4, I = òx x2 + 9
(ĐH An ninh 99) (ĐS ln )
6 4
7
ln 3
dx 2 +1
5, I = ò0 e +1
x
( Học viện Quân Y 97) (ĐS: 2 ln
3
)

`ˆÌi`Ê܈̅Ê̅iÊ`i“œÊÛiÀȜ˜ÊœvÊ
˜vˆÝÊ*ÀœÊ*Ê `ˆÌœÀÊ

/œÊÀi“œÛiÊ̅ˆÃʘœÌˆVi]ÊۈÈÌ\Ê
ÜÜÜ°ˆVi˜ˆ°Vœ“É՘œVŽ°…Ì“