Bài giảng: Các máy điện một chiều và xoay chiều ©TCBinh

Toùm taéc
Toång quan
Khaùi nieäm:
Toác ñoä rotor # toác ñoä töø tröôøng quay
Töø tröôøng quay:
3 60f 2πf
B= Bm n1 = (voøng/phuùt) ω1 = (rad/sec)
2 p p
Nguyeân lyù laøm vieäc:
n1 − n n
Ñoä tröôït: s = = 1− (< 5%) Hay n = (1 − s )n 1
n1 n1
Toác ñoä tröôït n2 = n1 – n = sn1 (voøng /sec) ⇒ f2 = sf (Hz)
Maïch töông ñöông
Maïch töông ñöông (ñaõ quy veà stator):
Taàn soá doøng ñieän beân trong stator: f
Taàn soá doøng ñieän beân trong rotor: f2 = sf
U& = (R + jX )&I + E& = Z& &I + E&
1 1 1 1 1 1 1 1
&E = (R + jX )&I
1 m m 0
&E = (R + jX )&I = Z& &I
2 2 2 2 2 2

&I R1 jX1 &I' &I R2 jX2

1 2 2

&I
0
Rm
&
U 1 E& 1 E& 2
jXm

Stator Rotor
Ñeå thieát laäp maïch töông ñöông caàn caùc ñieàu kieän: ñieän aùp, doøng ñieän, taàn soá, naêng
löôïng.
Ñieän aùp:
U1 = const ≈⇒ E1 = const ⇒ Φm = const
vì E 1 = 2π .k dq .N 1f .Φ m
1
kdq: heä soá daây quaán phaân boá
Coù E 2 = 2π .k dq 2 .N 2 f .Φ m rotor ñöùng yeân (f = f2)
E 1 k dq1 N 1
⇒ = =k Ñaët: E '2 = E 1 = kE 2 ñieän aùp rotor qui ñoåi
E 2 k dq 2 N 2
Taàn soá: (qui ñoåi töø rotor quay veà rotor ñöùng yeân)
Khi rotor quay coù taàn soá sf:
E 2s = 2π .k dq 2 .N 2 f 2 .Φ m = 2π .k dq 2 .N 2 (sf ).Φ m = sE 2
Ñieän aùp: E 2s = sE 2
Toång trôû rotor:
Rotor ñöùng yeân: Z& 2 = R 2 + j(2πf )L 2 = R 2 + jX 2 X 2 = 2πfL 2

Toùm taét: Chöông 2: Ñoäng cô khoâng ñoàng boä 1

Bài giảng: Các máy điện một chiều và xoay chiều ©TCBinh

Rotor quay: Z& 2s = R 2 + j(2πsf )L 2 = R 2 + jsX 2

E& = (R + jsX )&I = sE&
2s 2 2 2s 2

⎛R ⎞ ⎛R ⎞
E& 2 = ⎜ 2 + jX 2 ⎟&I 2s = ⎜ 2 + jX 2 ⎟&I 2
⎝ s ⎠ ⎝ s ⎠
Ñieän trôû rotor laø R2, vì coâng suaát toån hao khi quy ñoåi khoâng thay ñoåi neân I2 = I2s.
R2
&I R2 jsX2 &I s jX2
2s 2

E& 2s E& 2

Rotor chuyeån ñoäng Qui veà Rotor ñöùng yeân

Doøng ñieän: (qui ñoåi töø rotor quay veà satator ñöùng yeân)
Tröôøng hôïp khoâng taûi I2 = 0 (s ≈ 0), I1 = I0.
Tröôøng hôïp coù taûi: I2 # 0, I0 = const.
Doøng ñieän khoâng taûi I0 goàm hai thaønh phaàn: &I0 = &I c + &I m
&I
1
R1 jX1 &I'
2

&I
0

&I &I
&
U c m
E& 1
1

Gc -jBm

Ic cuøng pha vôùi E1, thaønh phaàn taùc duïng (toån hao maïch töø).
Im cuøng pha vôùi Φ, thaønh phaàn töø hoùa.
Do töø thoâng Φm = const neân söùc töø ñoäng khoâng ñoåi (F = NI = Φ m R m )
⇒ k dq .N 1 .&I1 − k dq .N 2 .&I 2 = k dq .N 1 .&I 0 = const
1 2 1

&I
Ñaët doøng ñieän rotor qui ñoåi: &I '2 = 2
k
⇒ & & &
I1 = I 0 + I 2
'

Qui ñoåi töø rotor quay veà satator ñöùng yeân:

&I
Trong ñoù, E '2 = E1 = kE 2 vaø &I '2 = 2
k
⎛ R2 ⎞&
&' k⎜ + jX 2 ⎟I 2 '
⇒
E
Z& 2 = ' =
' ⎝ s ⎠ = k 2 ⎛ R 2 + jX ⎞ = R 2 + jX '
&I
2
&I ⎜ 2⎟ 2
2 2 ⎝ s ⎠ s
k
Vaäy: U1 = E 1 + (R 1 + jX 1 )&I1
& &
'
&E ' = R 2 + jX ' &I '
2 2 2
s

Toùm taét: Chöông 2: Ñoäng cô khoâng ñoàng boä 2

Bài giảng: Các máy điện một chiều và xoay chiều ©TCBinh
&I = &I + &I '
1 0 2
&I = &I + &I
0 c m

R '2 ⎛1− s ⎞ '

vôùi = R '2 + ⎜ ⎟R 2
s ⎝ s ⎠
&I
1
R1 jX1 &I'
2
R '2 jX’2

&I
0
& Rm 1− s '
U 1 E& '2 R2
Xm s

Maïch töông ñöông cuûa ñoäng cô KÑB

Maïch hình T (d), maïch hình π (b), chuyeån nhaùnh töø hoùa veà tröôùc (c).
Thí nghieäm khoâng taûi, thí nghieäm ngaén maïch
Thí nghieäm khoâng taûi:
s ≈0 ⇒ Z’2 = ∞ U1ñm ⇒ I0
Muïc ñích xaùc ñònh toån hao coâng suaát saéc töø PFe (ñaõ tröø toån hao cô Pcô):
P0 = PFe + Pcô (xem toån hao ñoàng khoâng ñaùng keå)
TN quay khoâng taûi:Pcô (ma saùt, thoâng gioù, toån hao phuï) = P cô keùo ñoäng cô quay.
R1 jX1 I2 = 0
Tính R0 = Rm + R1:
I1 I0 töø P0 vaø I0.
Rm
&
U 1
Tính ñöôïc Ls = Lm + Lσs
Xm
töø I0, U1ñm vaø R0.

Thí nghieäm ngaén maïch:

s=1 I1ñm ⇒ U1n
⇒ Z2’ << Zm ⇒ Zn
Ño ñöôïc coâng suaát toån hao treân stator vaø rotor: Pn
Rn jXn
Tính ñöôïc Rs, Rr, Xσ = 2πf(Lσs + Lσr).
&
U
İn=İ1ñm vôùi Rs = R1, R’r = R’2,
Ls =L1 = Lσs/2, Lr = L’2 = Lσs/2.
n

Phaân boá coâng suaát vaø hieäu suaát

Phaân boá coâng suaát:
Coâng suaát nguoàn:
Coâng suaát nguoàn P1 = 3.U1.I1.cosϕ
2
Toån hao ñoàng stator Pñ1 = 3.R1.I 1
Toån hao saét Ps = 3.Rm.I20 = 3.Gm.E21

Toùm taét: Chöông 2: Ñoäng cô khoâng ñoàng boä 3

Bài giảng: Các máy điện một chiều và xoay chiều ©TCBinh

Coâng suaát ñieän töø:

R '2 ' 2
Coâng suaát ñieän töø: Pdt = 3 I2
s
2
Toån hao ñoàng rotor: Pd 2 = 3R '2 I '2 = s.Pdt
1− s ' 2
Coâng suaát cô: Pco = 3R '2 I 2 = (1 − s)Pdt
s
Coâng suaát cô höõu ích:
Coâng suaát cô höõu ích: P2 = Pcô - Pqp
Coâng suaát toån hao:
Coâng suaát toån hao: Pth = Pñ1 + Ps + Pñ2 + Pqp
Hieäu suaát:
P2 P2 P − Pth
η= = = 1 (0.75 ÷ 0.9)
P1 P2 + Pth P1

Ñaëc tính cô cuûa ñoäng cô khoâng ñoàng boä

Giaû söû Rm << Xm:
j.X 1 (R 1 + j.X1 ) j.X m
& =U
U & vaø Z1a = R 1a + j.X 1a =
R 1 + j(X 1 + X m ) R 1 + j(X 1 + X m )
1a 1

U 1a
Tính ñöôïc: I '2 =
⎛ R ⎞
'
⎜⎜ R 1a + 2
(
⎟⎟ + j X 1a + X '2
s ⎠
)
⎝
⎛ R' ⎞
3U 12a ⎜⎜ 2 ⎟⎟
Pco (1 − s )Pdt Pdt 1 ⎝ s ⎠
Momen quay M= = = =
ω (1 − s )ω1 ω1 ω1 ⎛ R' ⎞
2

⎜⎜ R 1a + 2
s
(
⎟⎟ + X 1a + X '2 )2

⎝ ⎠
dM dM
Ñoä tröôït tôùi haïn: sth öùng vôùi Mmax = 0 , hay =0
ds dn
R '2
s th =
(
R 12a + X 1a + X '2 ) 2

3 U2
1 2 1a
M max =
ω1 R + R 2 + X + X '
1a 1a 1a 2 ( )2

1 3U 12a R '2
M mm =
ω1 (R 1a + R '2 )2 + (X 1a + X '2 )2
M mm 2
=
M max s s th
+
s th s

Toùm taét: Chöông 2: Ñoäng cô khoâng ñoàng boä 4

Bài giảng: Các máy điện một chiều và xoay chiều ©TCBinh

Môû maùy ñoäng cô khoâng ñoàng boä

¾ Môû maùy ñoäng cô rotor daây quaán:
(
R '2 + R 'mm = R 12a + X 1a + X '2 )
2

¾ Môû maùy ñoäng cô rotor loàng soùc:

– Duøng ñieän khaùng noái tieáp: neáu U1/k thì Imm giaûm k nhöng Mmm giaûm ñi k2.
– Duøng maùy bieán aùp töï ngaãu: neáu U1/k thì Imm vaø Mmm ñeàu seõ giaûm ñi k2.
– Ñoåi Y – Δ: bieán aùp töï ngaãu, vôùi k = 3 Imm vaø Mmm ñeàu giaûm ñi 3 laàn.
– Duøng daïng raõnh roâto ñaëc bieät ñeå caûi thieän ñaëc tính môû maùy.
Ñieàu khieån toác ñoä ñoäng cô khoâng ñoàng boä
60f
1. Thay ñoåi soá cöïc: n1 = (voøng/phuùt)
p
60f
2. Thay ñoåi taàn soá nguoàn ñieän: n1 = (voøng/phuùt).
p
U1/f = const (traùnh hieän töôïng baõo hoøa maïch töø)
3. Thay ñoåi ñieän aùp nguoàn ñieän: sth = const, Mmax thay ñoåi
4. Thay ñoåi ñieän trôû maïch roâto (daây quaán): sth thay ñoåi, Mmax = const
Phöông phaùp naøy ñôn giaûn, nhöng toån hao nhieät lôùn (ñoäng cô trung bình).
Caùc ñaëc tính vaän haønh
1. Ñaëc tính doøng ñieän stato I1 = f(P2)
2. Ñaëc tính vaän toác n = f(P2)
3. Ñaëc tính moâmen ñieän töø M = f(P2)
4. Ñaëc tính heä soá coâng suaát cosϕ = f(P2)
P2
5. Ñaëc tính hieäu suaát η = f(P2) η=
P2 + P0 + β 2 .Pn
ηmax ⇔ Pqp + Ps = Pñ1 + Pñ2.
n1
n
η
cosϕ

I1
cosϕ0
M
I0
0 P2
P2ñm

Baøi taäp:
_Taát caû caùc ví duï.
_ Baøi taäp: (.), (-) 5.3, 5.4, 5.6, 5.14, 5.15, 5.16, 5.18, 5.21, 5.24, 5.25, 5.35, 5.41,
5.48, (*), (**).

Toùm taét: Chöông 2: Ñoäng cô khoâng ñoàng boä 5