Nói vî phĈĎng pháp luyòn nghe thó chĄng ta cĆng đã nùi nhiîu, nhĈng mónh thçy cách

luyòn nghe dĈĐi đåy cąa mĂt thæy giáo - thæy duynhien - ngĉoi nhiîu nëm là giâng
viên đ mĂt trĈďng đäi hüc lĐn, rçt đặc biòt, nín trôch ra đð các bän tham khâo.

LÀM SAO NGHE ĐƯỢC TIẾNG ANH

(và nói chung: MỘT NGOẠI NGỮ)

MĂt trong nhČng trđ ngäi lĐn nhçt cąa chúng ta khi hüc mĂt ngoäi ngČ çy là chúng ta
quáĖ thýng minh và cù quá nhiîu kinh nghiòm.

Quá thông minh: vì mình không thð nào chçp nhên nghe mĂt câu mà mình không hiðu:
cæn phâi hiðu mĂt cåu nùi gó trĈĐc khi nghe tiïp câu thĊ hai, nïu không thì mình
không buþn nghe tiïp.

Quá kinh nghiòm: CuĂc đďi đã däy ta không nghe nhČng gó ngĈďi khác nói mà chõ hiðu
nhČng gì mà nĂi dung chuyðn tâi. Nïu không hiðu nĂi dung, chúng ta không thð lặp läi
lďi ngĈďi kia. CĆng vó thï mà - trong giai đoän đæu hüc ngoäi ngČ - māi læn nghe mĂt
câu tiïng Anh thó trong đæu phâi d÷ch ra đĈēc tiïng Viòt thì mĐi yên tâm, bìng không
thó Ė cåu çy khýng cù nghöa.

Thï nhĈng, đçy là lÿi hüc sinh ngČ ngĈēc chiîu. Tôi biït đĈēc 6 ngôn ngČ, trong đù cù
ba ngôn ngČ thành thäo nghe nùi đüc viït: Viòt - Anh - Pháp, và tôi thçy rìng trong
các ngôn ngČ tôi biït thì, mĂt cách khách quan, nghe và nói tiïng Viòt là khó nhçt (vì
đ phĈĎng tåy, khýng cù ngýn ngČ nào mà mình đĀi cao đĂ cąa mĂt tĉ thó ĕ nghöa tĉ çy
läi thay đĀi: ma - má - mà - mä - mã - mâ). NhĈng các bän đ forum này, cĆng nhĈ týi,
đîu không có vçn đî gì câ vĐi cái sinh ngČ khó vào bêc nhçt çy!

Thï nhĈng nhČng thæy cô däy chúng ta nghe nói tiïng Viòt chîng phâi là nhČng v÷
chuyên viên ngôn ngČ nhĈ các thæy ngoäi ngČ mà ta hüc täi các trĈďng. Thæy däy
tiïng Viòt chúng ta là tçt câ nhČng ngĈďi quanh ta tĉ ngày ta ra đďi: cha mì, anh ch÷,
hàng xóm, bän bèĖ nghöa là đäi đa sÿ nhČng ngĈďi chĈa cù mĂt giď sĈ phäm nào câ,
thêm chõ không có mĂt khái niòm nào vî vën phäm tiïng Viòt. Thï mà ta nghe tiïng
Viòt thoâi mái và nùi nhĈ sáo. Cøn tiïng Anh thì không thð nhĈ thï đĈēc. Ấy là vó đÿi
vĐi tiïng Viòt, chúng ta hüc theo tiïn trình tč nhiên, còn ngoäi ngČ thì ta hüc theo
tiïn trình phân tč nhiên.

Tĉ lĄc sinh ra chĄng ta đã nghe müi ngĈďi nói tiïng Viòt chung quanh (mà chîng bao
giď ta phân đÿi: "tôi chîng hiðu gì câ, đĉng nói nČa"! MĐi sanh thì biït gì mà hiðu và
phân đÿi!). Sau mĂt thďi gian dài tĉ 9 tháng đïn 1 nëm, ta mĐi nói nhČng tiïng nùi đæu
tiên (tĉng chČ mĂt), mà không hiðu mónh nùi gó. Vài nëm sau vào lĐp méu giáo mĐi hüc
đüc, rþi vào lĐp 1 (sáu nëm sau khi bít đæu nghe) mĐi têp viïtĖ LĄc bçy giď, dă chĈa
biït viït thó mónh đã nghe đĈüc tçt câ nhČng gó ngĈďi lĐn nói rþi (kð câ điîu mónh chĈa
hiðu). NhĈ vêy, tiïn trình hüc tiïng Viòt cąa chúng ta là Nghe - Nói - Đüc - Viït. Giai
đoän dài nhçt là nghe và nói, rþi sau đù tĉ včng tč thêm vào mà ta không bao giď bú
thďi gian hüc tĉ ngČ. Và ngČ pháp (hay vën phäm) thì đïn cçp 2 mĐi hüc qua loa, mà
khi qua hït trung hüc thó ta đã quín hït 90% rþi.

NhĈng tiïn trình ta hüc tiïng Anh (hay bçt cĊ ngoäi ngČ nào) thó hoàn toàn ngĈēc läi.

Thċ nhìn läi xem: TrĈĐc tiên là viït mĂt sÿ chČ và chua thím nghöa tiïng Viòt nïu
cæn. Và kð tĉ đù, hüc càng nhiîu tĉ včng càng tÿt, kï đïn là hüc vën phäm, rþi lçy tĉ
včng ráp vào cho đĄng vĐi vën phäm mà VIẾT thành câu! Rþi loay hoay sċa cho đĄng
luêt! Sau đù thó têp đüc các chČ çy trĄng đĈēc chĉng nào hay chĉng çy, và nhiîu khi
läi đüc mĂt âm tiïng Anh bìng mĂt âm tiïng Viòt! (ví dć fire, fight, five, fileĖ đîu
đĈēc đüc là Ēphaiē ). Sau đù mĐi tĐi giai đoän NÓI, mà Ēnùiē đåy cù nghöa là Đüc LĐn
Tiïng nhČng câu mình viït trong đæu mình, mà không thíc míc ngĈďi đÿi thoäi có
hiðu 'message' cąa mình hay không vì mình chõ lo là nùi cù sai vën phäm hay không.
Lúc bçy giď mĐi khám phá rìng nhČng câu mình viït thó ai cĆng hiðu, nhĈ khi mónh nùi
thì chõ cù mónh và Ė ThĈēng Đï hiðu thýi, cøn ngĈďi bân xĊ (tiïng Anh) thó Ēhuh - huhē
dài cĀ nhĈ cĀ cò!

Sau thďi gian dài thêt dài, mình khám phá rìng mình tĉng biït tiïng Anh, và nói ra thì
ngĈďi khác hiðu tàm täm, nhĈng khi hü nùi thó mónh khýng nghe đĈēc gì câ (nghöa là
nghe không hiðu gì câ). Lúc bçy giď mĐi têp nghe, và rþi đành bú cuĂc vì cÿ gíng mçy
cĆng không hiðu đĈēc nhČng gó ngĈďi ta nói.
Vçn đî là đ đù: chĄng ta đã hüc tiïng Anh ngĈēc vĐi tiïn trình tč nhiên, vì quá thông
minh và có quá nhiîu kinh nghiòm. Tiïn trình çy là Viït - Đüc - Nói - Nghe!

Vì thï, muÿn nghe và nói tiïng Anh, chuyòn đæu tiên là phâi quín đi kinh nghiòm và
trô thýng minh, đð trđ läi träng thái ĒsĎ sinh và con nôtē, và đĉng sċ dćng quá nhiîu
chçt xám đð phân tích, lý luên, d÷ch thuêt!

Và đåy là bô quyït đð Nghe:

A. Nghe thụ động:

1. - ĒTắmē ngôn ngữ. Nghe không cần hiểu: Hãy nghe! Đừng hiểu.
Bän chép vào CD mĂt sÿ bài tiïng Anh (vì dć tĉ trên forum này). Māi bài có thð dài tĉ
1 đïn 5 phút.

Khi nào bän đ nhà mĂt mình, thì mđ các bài đù ra vĉa đą nghe, và cĊ lặp đi lặp läi mãi
ra râ nhĈ åm thanh nîn suÿt ngày. Bän không cæn đð ĕ đïn nó. Bän cĊ làm viòc cąa
mónh, đánh rëng, rċa mặt, hüc bài làm bài, vào internetĖ vĐi tiïng lâi nhâi cąa bài
tiïng Anh. (thêm chí, trong lúc bän ngą cĆng cù thð đð cho nó nói).

TrĈďng hēp bän cù CD player, USB player hay iPod, thó đem theo đð mđ nghe khi mình
có thďi gian chït - ví dć: di chuyðn lâu giď trín xe, đēi ai hay đēi đïn phiên mình täi
phòng mäch.

Công viòc Ētím ngôn ngČē này rçt quan trüng, vó cho ta nghe đĄng vĐi tĉng âm cąa
mĂt ngôn ngČ lä. Tai cąa chúng ta bít rçt nhanh mĂt åm quen, nhĈng loäi trĉ nhČng
âm lä. Ví dć: Nïu bän nghe cåu: Ēmặt trďi müc cánh khi chim voi truy cêp chén chùē,
mĂt cåu hoàn toàn vý nghöa, nhĈng bâo bän lặp läi thì bän lặp läi đĈēc ngay, vì bän đã
quá quen vĐi các âm çy. NhĈng khi mĂt ngĈďi nói mĂt câu bìng chĉng çy âm (nghöa là
11 âm/væn), trong ngôn ngČ bän chĈa tĉng hüc, và bâo bän lặp läi thì bän không thð
nào lặp läi đĈēc, và bâo rìngĖ khýng nghe đĈēc! (Bän cù điïc đåu! Vçn đî là tai bän
không nhên ra đĈēc các âm!) Lÿi 'tím ngôn ngČ' đù chõ là vçn đî làm quen đýi tai, và
sau mĂt thďi gian (låu đçy chĊ không phâi vài ngày) bän së bít đĈēc các âm cąa tiïng
Anh, và thçy rìng âm çy rçt dñ nghe, nhĈng hoàn toàn khác vĐi âm Viòt. Đĉng nân
lòng vì lâu ngày mình vén không phân biòt âm: hãy nhĐ rìng bän đã tím ngôn ngČ
tiïng Viòt ít ra là 9 tháng liên tćc ngày đím trĈĐc khi mđ miòng nùi đĈēc tiïng nói
đæu tiên và hiðu đĈēc mĂt hai tiïng ngín cąa cha mì; và sau đù läi tiïp tćc 'tím ngôn
ngČ' Viòt cho đïn 4, 5 nëm nČa!

2 - Nghe với hình ânh động.

Nïu có giď thì xem mĂt sÿ tin tĊc bìng tiïng Anh (mĂt điîu khuyín tránh: đĉng xem
chĈĎng trónh tiïng Anh cąa các đài Viòt Nam, ôt ra là giai đoän đæu, vó xĈĐng ngôn
viên Viòt Nam, phæn lĐn, nói rçt gæn vĐi âm Viòt Nam (kð câ pronounciation), nên
mình dñ quen nghe, và tĉ đù lā tai mình läi húng, vî sau läi khù nghe ngĈďi bân xĊ nói
tiïng Anh - thï là phâi hüc läi læn thĊ hai!). Các hình ânh đônh kèm làm cho ta Ēhiðuē
đĈēc ít nhiîu nĂi dung bân tin, mà không cæn phâi Ēd÷chē tĉng câu cąa nhČng gó xĈĐng
ngôn viên nói. Bän së yín tåm hĎn, sau khi nghe 15 phút tin tĊc, tč tùm lĈēc läi, thì
mình thçy rìng mónh đã ním bít đĈēc phæn chính yïu cąa nĂi dung bân tin. Và đåy là
cách thĈ hai đð tím ngôn ngČ.

B. Nghe chủ động.

1. Bân tin special english:
- Thu mĂt bân tin, và nghe läi rþi chép ra nhiîu chĉng nào hay chĉng nçyĖ nhĐ là
đĉng tra cĊu tč điðn hay tìm hiðu nghöa vĂi. Đoán nghöa trong nĂi dung câu, và nhĐ läi
âm thanh cąa tĉ, hay cćm tĉ đù, sau này tč nó së rû nghöa, nïu trđ đi trđ läi hoài.

(Ngày xĈa, trín đài VOA, sau māi chĈĎng trónh týi thĈďng nghe mĂt cćm tĉ tĈĎng tč
nhĈ: statue, statute hay statu gó đù, mà khýng biït viït thï nào, tuy vén hiðu đäi loäi
là: hãy đēi đçy đð nghe tiïp. Mãi sau này tôi mĐi biït rìng thuêt ngČ rçt quen thuĂc
çy là 'stay tune', nhĈng mĂt thďi gian dài, chính tâ cąa chČ çy đÿi vĐi tôi không thành
vçn đî!)

2. Chăm chú nghe lại một số bài mình từng nghe trong giai đoạn Ētắm
ngôn ngữē
- Lçy läi script cąa nhČng bài mình tĉng nghe, đüc läi và nhĐ läi trong tĈđng tĈēng lďi
đüc mà mình tĉng nghe nhiîu læn.
Sau đù xïp bân script và nghe läi đð hiðu. Læn này: tč nhiên mình së nghe rõ tĉng
tiïng và hiðu. TrĈďng hēp không hiðu mĂt tĉ hay cćm tĉ, thì gíng lặp läi nhiîu læn
đĄng nhĈ mónh đã nghe, sau đù lêt läi script đð so sánh.

3. Một số bài Audio trong Forum này: nghe nhiều lần, trước khi đọc script.
Sau đù, đüc läi script, chą yïu kiðm tra nhČng tĉ mónh đã nghe hoặc đoán, hoặc nhČng
tĉ mà mình có thð phát âm läi nhĈng khýng hiðu viït và nghöa thï nào. Qua viòc này,
nhiîu khi ta phát hiòn rìng mĂt tĉ mình rçt quen thuĂc mà tĉ xĈa đïn nay mình cĊ in
trí là phâi nói mĂt cách nào đù, thó thčc ra cæn phâi nói khác hîn và phát åm nhĈ thï
thì mĐi mong nghe đĄng và nùi cho ngĈďi khác hiðu. Sau đù, xïp bân script và nghe
läi mĂt hai læn nČa. (Ví dć: hai chČ tomb, bury, khi xĈa týi cĊ đinh ninh là së phát âm là
'tôm-b(Ď), bĎri' - sau này nghe chČ 'tum, beri' tôi chîng hiðu gì câ - dù cho tôi nghe rõ
ràng là tum, beri -cho đïn khi xem script thì mĐi vĒ lë!)

4. Học hát tiếng Anh, và hát theo trong khi nghe. (vào Lời Dịch là đúng
bài)
Chün mĂt sÿ bài hát mà mình thích, tìm lyrics cąa nó rþi vĉa nghe vĉa nhìn lyrics. Sau
đù hüc thuĂc lòng và hát song song vĐi ca sö, và gíng phát åm cĆng nhĈ giČ tÿc đĂ và
trĈďng đĂ cho đĄng. Khi nào buþn buþn cĆng cù thð tč hát cho mình nghe (nïu không
có giüng tÿt và hát sai giüng mĂt tô cĆng khýng sao, vó chą yïu là têp phát âm, tÿc đĂ,
trĈďng đĂ và åm điòu tiïng Anh).

Và nùi cho đĄng giüng (qua hát) cĆng là mĂt cách giúp mình sau này nhäy tai hĎn khi
nghe, vó thĈďng thĈďng ngôn ngČ trong các bài hát khó nghe hĎn nhČng câu nói bình
thĈďng rçt nhiîu.

o0o

TrĈĐc khi täm dĉng topic này, tôi muÿn nói thêm mĂt điîu.
Có bän bâo rìng hiòn nay mónh chĈa hiðu, nên cÿ gíng nghe nhiîu cĆng vý ôch, đð
mình hüc thêm, khi nào có nhiîu tĉ včng đð hiðu rþi thì lĄc đù së têp nghe sau.

Nghö nhĈ thï là HOÀN TOÀN SAI. Chính vì bän chĈa hiðu nên mĐi cæn nghe nhiîu hĎn
nhČng ngĈďi đã hiðu. Muÿn biït bĎi thó phâi nhây xuÿng nĈĐc, không thð lçy lý do
rìng vì mình không thð nĀi nên đ trên bď hüc cho hït lý thuyït rþi thì mĐi nhây
xuÿng, và së biït bĎi! ChĈa biït bĎi mà xuÿng nĈĐc thì së uÿng nĈĐc và ngĂp thđ đçy,
nhĈng phâi thông qua uÿng nĈĐc và ngĂp thđ nhĈ thï thì mĐi hy vüng biït bĎi.

Muÿn biït bĎi, thó phâi nhây xuÿng nĈĐc, và nhây khi chĈa biït bĎi. Chônh vó chĈa biït
bĎi nín mĐi cæn nhây xuÿng nĈĐc.

Muÿn biït nghe và hiðu tiïng Anh thì phâi nghe tiïng Anh, nghe khi chĈa hiðu gì câ!
Và chônh vó chĈa hiðu gì nên cæn phâi nghe nhiîu.

LÀM SAO NGHE ĐƯỢC TIẾNG ANH (2)

- NGHE BẰNG TAI -
Khi tôi bâo rìng chúng ta gặp trđ ngäi khi hüc ngoäi ngČ vì thông minh và có nhiîu
kinh nghiòm, cù ngĈďi cho rìng đù là nùi theo nghöa bùng. Khýng phâi đåu, týi nùi
theo nghöa đen đù! Qua sč kiòn sau (và ACE chíc chín cĆng tĉng gặp nhČng trĈďng
hēp tĈĎng tč) ACE së thçy ngay. MĂt ngĈďi bän tĉng däy Anh Vën đ Trung Tâm Ngoäi
NgČ vĐi týi, sau này sang đ÷nh cĈ đ Mỹ. Anh căng đi vĐi đĊa con 7 tuĀi, chĈa biït mĂt
chČ tiïng Anh nào. 11 nëm sau týi gặp läi hai cha con täi Hoa KĔ. Con anh nói và nghe
tiïng Anh không khác mĂt ngĈďi Mỹ chính cÿng. Trong khi đù anh nùi tiïng Anh tuy
lĈu loát hĎn xĈa, nhĈng rû ràng là mĂt ngĈďi nĈĐc ngoài nói tiïng Mỹ. Khi xem chĈĎng
trónh hài trín TV, con anh cĈďi đĄng vĐi tiïng cĈďi nîn trong chĈĎng trónh, trong khi
đù anh và týi nhiîu khi không hiðu hü nùi gó đáng cĈďi: rõ ràng là kỹ nëng nghe cąa
con anh hĎn anh rþi! Điîu này chĊng tú rìng khi sang Mỹ, anh đã cù kinh nghiòm vî
tiïng Anh, và Ēkhýnē hĎn con anh vó biït nhiîu kỹ thuêt, phĈĎng pháp hüc tiïng Anh,
nên tiïp tćc hüc tiïng Anh theo tiïn trình phân tč nhiên; trong khi con anh, vì không
Ēthýng minhē bìng anh, và thiïu kinh nghiòm, nín đã hüc tiïng Anh theo tiïn trình tč
nhiên mà không theo mĂt phĈĎng pháp cć thï nào đð hüc vocabulary, grammar,
listening, speaking câ.

- Đi vào cụ thể từ vựng Anh.

(NhČng phân tích sau đåy là đð thuyït phćc ACE đi vào tiïn trình tč nhiên - và điîu
này đøi húi phâi xóa bú cái phân xä lâu ngày cąa mình là hüc theo tiïn trónh ngĈēc -
và công viòc xóa bú cái phân xä sai này läi làm cho ta mçt thêm thì giď. ACE đüc đð tin
vào tiïn trình tč nhiên, chĊ không phâi đð nhĐ nhČng phån tôch Ētào laoē này, khiïn läi
b÷ trđ ngäi thêm trong quá trình nâng cao kỹ nëng cąa mình)

- Xóa bỏ kinh nghiệm nghe nguyên âm:

Tiïng Anh là tiïng phć âm.
Tiïng Anh chą yïu là ngôn ngČ đa åm: mĂt tĉ thĈďng có nhiîu âm. Lā tai chĄng ta đã
Ēb÷ điîu kiòn hùaē đð nghe âm tiïng Viòt. Tiïng Viòt là loäi tiïng đĎn åm, vó thï, māi
tiïng là mĂt âm và âm chą yïu trong mĂt tĉ là nguyín åm. ĐĀi mĂt nguyên âm thì
không còn là tĉ đù nČa: Ēma, mi, mĎē khýng thð hoán chuyðn nguyên âm cho nhau, vì
ba tĉ cù ba nghöa hoàn toàn khác nhau. Mặc khác, tiïng Viòt không bao giď có phć âm
cuÿi tĉ. Ngay câ nhČng chČ mà khi viït có phć âm cuÿi, thó ngĈďi viòt cĆng khýng đüc
phć âm cuÿi; ví dć: trong tĉ Ēhátē, nguyín åm mĐi là Ēátē, h(ď)-át, chĊ không phâi là h(ď)-
á-t(Ď), trong khi đù tĉ Ēfatē tiïng Anh đĈēc đüc là f(ď)-a-t(ď), vĐi phć åm Ētē rû ràng.

Trong tiïng Viòt hæu nhĈ khýng cù nhČng tĉ vĐi hai phć åm đi kï tiïp (ngoài trĉ ch và
tr - nhĈng thčc ra, ch và tr cĆng cù thð thay bìng 1 phć âm duy nhçt) vì thï, tai cąa
mĂt ngĈďi Viòt Nam = chĈa bao giď làm quen vĐi ngoäi ngČ - không thð nhên ra hai
phć âm kï tiïp. Do đù, muÿn cho ngĈďi Viòt nghe đĈēc mĂt tiïng nĈĐc ngoài có nhiîu
phć âm kï tiïp, thì phâi thím nguyín åm (Ď) vào giČa các phć âm; ví dć: Ai-xĎ-len;
Mat-xĎ-cĎ-va.

VĐi kinh nghiòm (phân xä) đù, mĂt khi ta nghe tiïng Anh, ta chď đēi nghe cho đą các
nguyín åm nhĈ mónh NHÌN thçy trong ký âm (phonetic signs), và không bao giď nghe
đĈēc câ. Ví dć: khi hüc tĉ America ta thçy rõ ràng trong ký âm: (xin lāi vì không thð
ghi phonetic signs vào trang này) ĒĎ-me-ri-kĎē, nhĈng khýng bao giď nghe đą bÿn âm
câ, thï là ta cho rìng hü Ēnuÿt chČē. Trong thčc tï, hü đüc đą câ, nhĈng trong mĂt tĉ
đa åm (trong khi viït) thì chõ đüc đĄng nguyín åm đ dçu nhçn (stress) - nïu mĂt tĉ có
quá nhiîu âm thì thêm mĂt âm có dçu nhçn phć (mà cĆng cù thð bú qua) - còn nhČng
âm khác thì phâi đüc hït các PHỤ ÂM, cøn nguyín åm thó sao cĆng đĈüc (mćc đôch là
làm rõ phć âm). Có thð chúng ta chõ nghe: _me-r-k, hay cao lím là _me-rĎ-k, và nhĈ
thï là đą, vó åm Ēmeē và tçt câ các phć åm đîu hiòn diòn. Bän së thíc míc, nghe vêy
thì làm sao hiðu? Thï trong tiïng Viòt khi nghe ĒMỹē (hït) khýng cù gó trĈĐc và sau câ,
thì bän hiðu ngay, täi sao cæn phâi đą bÿn åm là Ď-mê-ri-kĎ bän mĐi hiðu đù là ĒMỹē?
Tóm läi: hãy nghe phć åm, đĉng chĄ ĕ đïn nguyên âm, trĉ âm có stress!

MĂt ví dć khác: tĉ interesting! Tôi tĉng đĈēc húi, tĉ này phâi đüc là in-tĎ-res-ting hay
in-tĎ-ris-ting mĐi đĄng? Chîng cái nào đĄng, chîng cái nào sai câ. NhĈng lÿi đặt vçn
đî sai! Tĉ này chą yïu là nùi Ēinē cho thêt rõ (stress) rþi sau đù đüc cho đą các phć âm
là ngĈďi ta hiðu, vó ngĈďi bân xĊ chõ nghe các phć âm chĊ không nghe các nguyên âm
kia; nghöa là hü nghe: in-trstng; và đð rõ các phć âm kï tiïp thì hü có thð nói in-
tr(i)st(i)ng; in - tr(Ď)st(Ď)ng; in-tr(e)st(Ĉ)ng. Mà các åm (i)(Ď), đð làm rõ các phć âm, thì
rçt nhú và nhanh đïn đĂ không rõ là âm gì nČa. Trái läi, nïu đüc to và rõ in-tris-ting,
thó ngĈďi ta läi không hiðu vì dçu nhçn läi sang 'tris'!

Tĉ đù, khi ta phát âm tiïng Anh (nói và nghe là hai phæn gín liîn nhau - khi nói ta
phát âm sai, thì khi nghe ta së nghe sai!) thó điîu tÿi quan trüng là phć âm, nhçt là phć
âm cuÿi. Lçy läi ví dć trĈĐc: các tĉ fire, fight, five, file phâi đĈēc đüc læn lĈēt là fai-
(Ď)r; fai-t(Ď); fai-v(Ď), và fai- (Ď)l, thó ngĈďi ta mĐi hiðu, cøn đüc 'fai' thôi thì không ai
hiðu câ.

VĐi tĉ Ēgirlē chîng hän, thà rìng bän đüc gĎ-rýl / gĎ-rĎl (dö nhiín chõ nhçn gĎ thýi), sai
hîn vĐi kĕ åm, thó ngĈďi ta hiðu ngay, vó cù đą r và l, trong khi đù đüc đĄng kĕ åm là
ĒgĎ:lē hay bú mçt l (gĎ) thó hü hoàn toàn không hiðu bän nói gì; mà có hiðu chëng nČa,
thó cĆng do context cąa câu chĊ không phâi là do bän đã nùi ra tĉ đù.

- Xóa bỏ kinh nghiệm nghe âm Việt.

Các nguyên âm Viòt và Anh không hî giÿng nhau. MĂt âm rçt rõ trong tiïng Anh së
rçt nhoè vĐi mĂt lā tai ngĈďi Viòt, và mĂt âm rçt rõ trong tiïng Viòt thì rçt nhoè
trong lā tai ngĈďi Anh (ngĈďi bân xĊ nói tiïng Anh). Ví dć: Khi bän nùi: ĔHer nameēs
HĈĎng!ĕ Bän đüc tĉ HĈĎng thêt rõ! Thêm chí la lên thêt to và nói thêt chêm thó ngĈďi
çy vén khýng nghe ra. Vó ĒĈĎē đÿi vĐi hü là âm rçt nhoè. NhĈng nùi là ĒHu-ôn-gh(Ď)ē hü
nghe rõ ngay; tĉ đù ta phâi hiðu hü khi nùi đïn cô Huôngh chĊ đĉng đøi húi hü nói tên
HĈĎng nhĈ ngĈďi Viòt (phâi mçt vài nëm!).

TĈĎng tĈ nhĈ vêy, không có nguyên âm tiïng Anh nào giÿng nhĈ nguyín åm tiïng
Viòt. Nïu ta đþng hùa đð cho dñ mình, là ta së khýng nghe đĈēc hü nói, vì thï giĐi này
khýng quan tåm gó đïn cách nghe cąa ngĈďi Viòt Nam đÿi vĐi ngôn ngČ cąa hü. Ví dć:
åm Ēaē trong Ēmanē thó khýng phâi là Ēaē hay Ēíē hay Ēa-íē hay Ēí-aē tiïng Viòt, mà là mĂt
âm khác hîn, không hî có trong tiïng Viòt. Phâi nghe hàng trëm læn, ngàn læn, thêm
chí hàng chćc ngàn læn mĐi nghe đĄng åm đù, và rçt rõ! Ấy là chĈa nùi åm Ēaē trong tĉ
này, đĈēc phát âm khác nhau, giČa mĂt cĈ dån England (London), Scotland,
Massachusetts (Boston), Missouri, Texas!

CĆng thï, åm Ēoē trong Ēgoē khýng phâi là Ēýē Viòt Nam, cĆng chîng phâi là ô-u (nhĈ cách
phiín åm xĈa) hay Ď-u (nhĈ cách phiín åm hiòn nay), läi càng không phài là Ēåuē, mà là
mĂt âm khác hîn tiïng Viòt. Phát åm là Ēgýē, ĒgĎuē hay Ēgåuē là nhoè hîn, và do đù
nhČng tĉ dñ nhĈ Ēgoē cĆng là vçn đî đÿi vĐi chĄng ta khi nù đĈēc nói trong mĂt câu
dài, nïu ta không têp nghe åm Ēýē cąa tiïng Anh đĄng nhĈ hü nói. MĂt âm nhoè thì
không có vçn đî gó, nhĈng khi phâi nghe mĂt đoän dài khýng ngĈng nghõ thì ta së b÷
rÿi ngay.

Đåy cĆng là do mĂt kinh nghiòm tai häi xuçt phát tĉ viòc tiïp thu kiïn thĊc. Trong
quá trình hüc các âm tiïng Anh, nhiîu khi giáo viên dùng âm Viòt đð so sánh cho dñ
hiðu, rþi mình cĊ xem đù là Ēchån lĕē đð khýng thèm nghö đïn nČa. Ví dć, muÿn phân
biòt âm (i) trong sheep và ship, thì giáo viên nói rìng I trong sheep là ĒI dàiē tĈĎng tč
nhĈ I trong tiïng Bíc: ít; còn I trong ship là I ngín, tĈĎng tč nhĈ I trong tiïng Nam: ít -
ích. Thï là ta cho rìng mónh đã nghe đĈēc I dài và I ngín trong tiïng Anh rþi, nhĈng
thčc chçt là chĈa bao giď nghe câ! Lÿi so sánh çy đã täo cho chúng ta có mĂt ý niòm
sai læm; thay vó xem đçy là mĂt chõ dén đð mónh nghe cho đĄng âm, thì mình läi tiïp
thu mĂt điîu sai! Trong tiïng Anh không có âm nào giÿng âm I bíc hoặc I nam câ!
Bìng chĊng: Ēeatē trong tiïng Anh thì hoàn toàn không phâi là Ēôtē trong tiïng Viòt, đüc
theo giüng bíc, và Ēitē trong tiïng Anh hoàn toàn không phâi là Ēôtē trong tiïng Viòt,
đüc theo giüng nam! Vì thï, phâi xóa bú nhČng kinh nghiòm loäi này, và phâi nghe
trčc tiïp thôi!

- Xóa bỏ kinh nghiệm nghe bằng chữ viết.

Nïu ta húi mĂt em bé: cháu nghe bìng gì? Thì nó së trâ lďi: Nghe bìng tai! Nïu ta bâo:
ĔCháu phâi nghe bìng mít cĎ!ĕ Chíc em bé tĈđng ta Ė tríu cháu! Thï nhĈng điîu xây
ra cho nhiîu ngĈďi hüc tiïng nĈĐc ngoài là Nghe Bìng Mít!

Thċ nhìn läi xem. Trong giai đoän đæu tiïp xúc vĐi tiïng Anh, khi ta nghe mĂt ngĈďi
nùi: ĔI want a cup of coffee!ĕ. TĊc tÿc, chúng ta thçy xuçt hiòn câu çy dĈĐi däng chČ
Viït trong trô mónh, sau đù mónh d÷ch câu çy ra tiïng Viòt, và ta HIỂU! Ta Nghe bìng
MẮT, nïu câu çy không xuçt hiòn bìng chČ viït trong đæu ta, ta không Thçy nó, thì ta
Ė Điïc!

Sau này, khi ta cù trónh đĂ cao hĎn, thó ta hiðu ngay lêp tĊc chĊ không cæn phâi suy
nghö låu. Thï nhĈng tiïn trónh cĆng chîng khác nhau bao nhiêu, ta vén còn thçy chČ
xuçt hiòn và d÷ch, cái khác biòt çy là ta viït và d÷ch rçt nhanh, nhĈng tĉ mĂt âm
thanh phát ra cho đïn khi ta hiðu thó cĆng thýng qua ba bĈĐc: viït, d÷ch, hiðu. Khi ta đi
đïn mĂt trónh đĂ nào đù, thó trong giao tiïp không có vçn đî gì câ, vì các câu rçt ngín,
và ba bĈĐc đù đĈēc 'process' rçt nhanh nên ta không b÷ trđ ngäi, nhĈng khi ta nghe
mĂt bài dài, thì së lòi ra ngay, vì sau hai, ba, bÿn câu liên tćc 'processor' trong đæu ta
khýng cøn đą thì giď đð làm ba công viòc đù. Trong lĄc nïu mĂt ngĈďi nói bìng tiïng
Viòt thì ta nghe và hiðu ngay, không phâi viït và d÷ch (täi vó ngày xĈa khi ta hüc tiïng
Viòt thì quá trình là nghe thì hiðu ngay, chĊ không thông qua viït và d÷ch, vâ läi, nïu
muÿn d÷ch, thì d÷ch ra ngôn ngČ nào?), và ngĈďi nói có nhanh cách mçy thó cĆng khýng
thð nào vĈēt cái khâ nëng duy nhçt cąa chúng ta là 'nghe bìng tai'.

Vì thï, mĂt sÿ sinh viên câm thçy rìng mình têp nghe, và đã nghe đĈēc, nhĈng nghe
mĂt vài câu thì phâi bçm Ēstopē đð mĂt thďi gian chït - nhĈ computer ngĈng müi sč läi
mĂt tô đð process khi nhên quá nhiîu lònh - rþi sau đù nghe tiïp; nhĈng nïu nghe mĂt
diñn giâ nói liên tćc thì sau vài phút së Ēđiïcē. Tĉ đù, ngĈďi sinh viên nói rìng mónh Ēđã
tĐi træn rþi, không thð nào tiïn xa hĎn nČa! Vì thï giĐi này không stop cho ta có giď
hiðu k÷pē!ē(1)
Tĉ nhČng nhên xét trên, mĂt trong viòc phâi làm đð nâng cao kỹ nëng nghe, çy xóa
bú kinh nghiòm Nghe bìng Mít, mà trđ läi giai đoän Nghe bìng Tai, (hæu hït các du
hüc sinh đ nĈĐc ngoài, sau khi làm chą mĂt ngoäi ngČ rþi tĉ trong nĈĐc, đîu thçy Ēđau
đĐn và nhiíu khíē lím khi buĂc phâi bú thói quen nghe bìng mít đð trđ läi vĐi träng
thái tč nhiên là nghe bìng tai! Cù ngĈďi mçt câ 6 tháng cho đïn 1 nëm mĐi tàm täm
vĈēt qua).

- Xóa bỏ kinh nghiệm nghe bằng cấu trúc văn phạm.

Khi nghe ai nói, ta viït mĂt cåu vào đæu, và sċa cho đĄng vën phäm, rþi mĐi d÷ch, và
sau đù mĐi hiðu! Ví dć. Ta nghe Ēiwanagoē thó viït trong đæu là ĒI want to goē, xong rþi
mĐi d÷ch và hiðu; nïu chĈa viït đĈēc nhĈ thï, thì iwanago là mĂt åm thanh vý nghöa.

Thï nhĈng, nïu ta nghe læn đæu tiên mĂt ngĈďi nói mĂt câu hìng ngày: igotago, ta
không thð nào viït đĈēc thành cåu đĈēc, và vì thï ta không hiðu. Bďi vì thčc tï, câu
này hoàn toàn sai vën phäm. MĂt cåu đĄng vën phäm phâi là ĒI am going to goē hoặc
chô ôt là ĒI have got to goē. Và nhĈ thï, đĄng ra thó ngĈďi nói, dù có nói tÿc đĂ, cĆng
phâi nói hoặc: I'm gona go; hoặc Iēve gota go (tiïng Anh không thð bú phć âm), chĊ
không thð là I gotta go! Thï nhĈng trong thčc tï cuĂc sÿng ngĈďi ta nùi nhĈ thï, và
hiðu rõ ràng, bçt chçp müi luêt vën phäm. Vën phäm xuçt phát tĉ ngôn ngČ sÿng, chĊ
không phâi ngôn ngČ sÿng dča trên luêt vën phäm. Vì thï ta cĆng phâi biït nghe mà
hiðu; còn cĊ đem vën phäm ra mà tra thì ta së khčng mãi. (Týi đang nùi vî kỹ nëng
nghe, còn làm sao viït mĂt bài cho ngĈďi khác đüc thì läi là vçn đî khác!)

Tóm läi, trong phæn chia sê này, tôi chõ muÿn nhíc vĐi ACE rìng, hãy NGHE ĐIỀU
NGƯỜI TA NÓI, CHỨ ĐỪNG NGHE ĐIỂU MÌNH MUỐN NGHE, và muÿn đĈēc nhĈ vêy, thì
HÃY NGHE BẰNG TAI, ĐỪNG NGHE BẰNG MẮT!

Hai bài trĈĐc đåy, týi nùi vî viòc nghe Ēåm thanhē cąa tiïng Anh, cù nghöa
là làm sao phân biòt đĈēc các âm vĐi nhau đïn nāi, dù không hiðu câu çy nùi gó, cĆng
có thð lặp läi đĄng lďi ngĈďi ta nói ra (câu càng dài thì kỹ nëng nghe cąa mình càng
cao). Dö nhiín, cù nhČng ngĈďi đĈēc Ēlā tai âm nhäcē thiín phĄ nín phån biòt âm thanh
rçt nhanh. Ví dć em Wendy Võ, mĂt nhi đþng gÿc Viòt täi North Carolina (tên Viòt
Nam là Võ th÷ Ngüc Diñm). Nëm nay em mĐi 8 tuĀi mà đã nùi đĈēc 11 thĊ tiïng và
soän 45 bân nhäc. Em có khâ nëng lặp läi mĂt câu nói bìng bçt cĊ ngôn ngČ nào trên
thï giĐi, mà không cæn hiðu nghöa. Thï nhĈng thĈďng thĈďng, ngĈďi ta phâi mçt nhiîu
thďi gian đð phân biòt các âm trong mĂt ngôn ngČ mĐi, tuy nhiên TẤT CẢ MỌI NGƯỜI
đîu có khâ nëng này, bìng chĊng là không mĂt ngĈďi nào trín trái đçt (trĉ ngĈďi
điïc) là không thð nghe và nói ngôn ngČ mì đê cąa mình.

Nïu thďi gian qua, các bän đã líng nghe âm thanh tiïng Anh thýi, thó đïn nay, hîn
bän đã nhên thçy rìng bāng dĈng cù mĂt sÿ tĉ hay cćm tĉ mónh nghe rû ràng hĎn
xĈa, đặc biòt là nhČng con sÿ và nhČng danh tĉ riêng (cąa các nhân vêt, các đ÷a danh
Ė ), và nhČng tĉ mónh đã quen thuĂc. Có nhČng đoän bän nghe mĂt thďi gian dài 5-15
phĄt (nhĈ trín TV) rþi bāng thçy mónh Ēhiðuē cĎ bân nĂi dung chĈĎng trónh đù.
NhĈ thï là các bän đã nghe tiïng Anh. NhĈng dă muÿn dù không, khi nghe mĂt ngôn
ngČ mà chõ nghe åm thanh thýi, thó cĆng giÿng nhĈ mónh nghe nhäc (không lďi), hay
nghe tiïng gió, tiïng chim. Nïu chõ nghe nhĈ thï thó khýng đáng bú công, vì ngôn ngČ
cÿt là đð truyîn tin (truyîn mĂt thông tin). Nïu ta không ním đĈēc thông tin bên
dĈĐi âm thanh phát ra bìng tiïng Anh, thì kð nhĈ chĄng ta khýng Ēngheē đĈēc tiïng
Anh. Vì thï, điîu chúng ta cæn hüc läi trĈĐc hït là nghe tiïng Anh (nhĈ mĂt âm thanh
thuæn tĄy) đð tiïn đïn bĈĐc sau căng (mà bónh thĈďng ngĈďi hüc ngoäi ngČ xem là
bĈĐc đæu tiên), çy là Ēngheē tiïng Anh, theo nghöa là Ēhiðuē mĂt thông tin.

Vì thï, sau hai bài đð nói vî cách nghe tiïng Anh, hôm nay tôi së đi såu hĎn, çy là
Ēngheē tiïng Anh, theo nghöa là ním bít nĂi dung cąa thông tin qua mĂt chuāi âm
thanh bìng tiïng Anh.

Nghe tiếng Anh và "nghe" tiếng Anh

1. "Nghe" trong ngữ cânh.
Tôi tĉng nhíc đi nhíc läi rìng đĉng bao giď tra tĉ điðn khi mình nghe mĂt diñn tĉ.
Điîu chą yïu là nghe và lặp läi đĈēc nhČng åm thanh đã nghe, rþi dæn dæn hiðu đĈēc
mĂt tĉ mĐi, khi nó xuçt hiòn trong nhiîu nĂi dung khác nhau (nïu câ nëm mónh mĐi
nghe tĉ đù mĂt læn, cù nghöa là tĉ çy không thông dćng và, trong giai đoän này, ta
không cæn phâi bên tåm đïn nó!). Ví dć: bän nghe nhiîu læn (åm thanh) Ēoubouē mà
không hiðu nghöa, læn lĈēt trong nhČng câu sau:

- To play the Ēoubouē you need to have strong arms.

- The Ēoubouē is considered one of the most difficult instruments to play.
- The Ēoubouē is very difficult to play, because Karen must force air at very high
pressure into the tiny double reed.

Læn đæu tiên, bän chîng biït åm Ēoubouē chõ cái gó, nhĈng vó đi vĐi play nên bän đoán
rìng đù là mĂt cái gó đð ĒchĎiē. NhĈ thï là đã Ēhiðuē mĂt cách tĀng quát. Læn 2, vĐi tĉ
Ēinstrumentē bän biït rìng đù là cái đð ĒchĎiē nhĈng khýng phâi là trong thð thao, mà là
trong âm nhäc. Læn thĊ ba, vĐi cćm tĉ Ēmust force airē thó ta biït rìng đù là mĂt nhäc
cć thĀi hĎi (khô nhäc) chĊ không phâi là nhäc cć dåy hay gûĖ Và ta täm hiðu nhĈ thï,
mà không cæn biït phâi viït thï nào, cho đïn khi đüc câu sau (chîng hän):
The oboe looks very similar to the clarinet, but sounds very different!
Thï là ta biït đĈēc rû ràng đù là mĂt nhäc khô tĈĎng tč nhĈ clarinet, và tĉ mà ta nghe
là Ēoubouē thó đĈēc viït là oboe (và ta đüc đĄng ngay chĊ không cæn phâi tra tĉ điðn!)

Ps: Đåy cĆng là vçn đî Ēhiðuē mĂt tĉ. Chúng ta có câm giác rìng nïu d÷ch đĈēc tiïng
çy ra là ta hiðu ngay, thï nhĈng khýng cù gó sai cho bìng. Nïu bän hüc theo quá trình
ngĈēc, nghöa là khđi sč biït tĉ çy dĈĐi däng chČ viït, bän së tra tĉ điðn và đüc là: kèn
ô-boa! Bän thçy hài lòng vó mónh đã hiðu! NhĈng thčc ra, nïu bän không phâi là mĂt
nhäc sö, thó Ēkèn ý-boaē cĆng chîng thêm gì trong kiïn thĊc bän. Ngay trong tiïng mì
đê, ta có thð hài lòng vĐi khái niòm mĎ hþ vî mĂt tĉ, nhĈng khi hüc ngoäi ngČ thì ta
có cái câm giác sai læm là phâi trđ läi vĐi tĉ mì đê mĐi güi là hiðu. Đÿi vĐi tôi,
nightingale là mĂt loäi chim có tiïng hùt hay và thĈďng hùt vào ban đím, cøn cù d÷ch
ra là ĒsĎn caē hay Ēhüa miē thó cĆng bìng thĉa, vó týi chĈa bao giď thçy và biït chim ĒsĎn
caē hay Ēhüa miē. Thêm chí không biït là có phâi mĂt loài chim hay hai loài chim khác
nhau, vì câ hai tĉ đîu đĈēc d÷ch là nightingale.

2. Nghe trong toàn bộ bối cânh.

Ta thĈďng nghö rìng: ĒmĂt tĉ thì có mĂt nghöa nhçt đ÷nhē. Hoàn toàn sai.
- Thċ tra tĉ Ētiíu cčcē trong tĉ điðn: negative. NhĈ thï, ĒmĂt cán bĂ tiêu cčcē phâi đĈēc
d÷ch là Ēa negative cadreē! Nïu cćm tĉ tiïng Viòt cù ĕ nghöa rû ràng thó cćm tĉ d÷ch ra
tiïng Anh (nhĈ trín) là hoàn toàn vý nghöa! Nùi cách khác: khi ngĈďi Anh nói
Ēnegativeē, thó ngĈďi Viòt hiðu là Ētiíu cčcē; nhĈng khi ngĈďi Viòt nùi Ētiíu cčcē, thó ngĈďi
Anh không thð hiðu là Ēnegative.ē

- Tĉ đù ta khýng thð nào hiðu đĄng nghöa mĂt tĉ tiïng Anh nïu khýng đặt vào trong
bÿi cânh cąa nó. Ví dć: nïu khýng đð ý rìng câu chuyòn xây ra đ Anh hay đ Mỹ, thì khi
nghe tĉ corn ta có thð hiðu sai: Ở Anh là lúa mì, và đ Mỹ là bíp!

Nïu thçy mĂt ngĈďi mđ níp bónh xëng lín mà nùi ĒOh my! No more gasē thó ta hiðu
ngay rìng Ēgasē chônh là Ēxëngē, mặc dă trĈĐc đù mónh cù thð hüc: petrol hay gasoline
mĐi là xëng, cøn gas cù nghöa là khô đÿt!

Mà nhiîu khi bÿi cânh rû đïn nāi, ngĈďi ta dùng mĂt tĉ sai mónh cĆng hiðu đĄng. Bän
cĊ thċ đïn cåy xëng, mđ bónh và nùi: đĀ cho tôi 30.000 dæu! Týi cam đoan là ngĈďi ta
không thíc míc gì câ và së đĀ XĂNG chĊ khýng đĀ DẦU vào xe bän; cao lím là trong
100 læn, thì mĂt læn ngĈďi ta nhíc läi: đĀ xëng phâi không? Bän nói là Dæu ngĈďi ta
vén hiðu là Xëng. Và trong tiïng Anh cĆng thï! Bän së hiðu mĂt tĉ trong toàn bĂ bÿi
cânh cąa nó.
3. Nghe với tất câ giai điệu của câu.
Trong phæn đæu tôi nói rìng khi Ēngheē mĂt câu, chą yïu là làm sao ním bít đĈēc
thông tin cąa chuāi âm thanh çy. Nói cách khác, ngôn ngČ có nhiòm vć là truyîn tin.
NhĈng ngoài nhiòm vć truyîn tin thì còn mĂt nhiòm vć thĊ hai, vô cùng quan trüng,
çy là nhiòm vć truyîn câm (truyîn mĂt tình câm). MĂt câu nói giao tiïp hìng ngày,
luôn chuyðn tâi mĂt phæn cąa thçt tình (= bây tình câm con ngĈďi, chĊ không phâi là
b÷ tình phć đåu: hõ, nĂ, ai, läc, ái, ÿ, dćc). Vì thï, cao đĂ, tÿc đĂ, cĈďng đĂ cąa câu nói,
trĈďng đĂ (đĂ dài) và dçu nhçn cąa mĂt tĉ, có thð là điîu mình cæn phâi Ēngheē căng
mĂt lúc vĐi các åm thanh đĈēc phát ra, thêm chô nghe åm điòu là chính. Nïu không thì
ta hiðu sai, hoặc không hiðu gì câ. Đĉng tĈđng rìng khi ta nghe đĈēc tĉ Ēhateē là ta
hiðu ngay: ghét!

Vì dć nghe mĂt cô gái nói vĐi mĂt cêu trai: I hate you! Câu này không phâi lúc nào
cĆng là ĒEm ghét anh'! Nùi vĐi mĂt ngČ điòu nào đù thó cù thð hiðu là: Týi cëm thă anh;
hay Thýi, đð tôi yên; hay Anh làm tôi bčc mình; hoặc trái läi: Anh làm em câm đĂng
quá; thêm chí: Em yêu anh quá chĉng chĉng!

Và cách nhçn cåu cĆng thï. Ví dć trong cåu sau đåy:

I didnēt say Paul stole my watch!
Nïu ngĈďi nói nhçn mänh các tĉ theo 7 khác nhau, māi cách nhçn mĂt tĉ ( I - didnēt -
say - Paul - stole - my - watch ) thó nghöa së khác nhau hoàn toàn:
I didnēt say Paul stole my watch! (Somebody else said that!)
I didnēt say Paul stole my watch! (No! I didn't act like that)
I didnēt say Paul stole my watch! (I disclosed by another way, but I didn't SAY) v.v

Khi hüc tiïng Viòt, chúng ta nghe toàn bĂ giai điòu, nên hiðu (và nùi đĄng) cao đĂ cąa
mĂt tĉ (nùi đĄng các dçu); thï nhĈng khi mĂt ngĈďi nĈĐc ngoài hüc tiïng Viòt, chúng
ta phâi khĀ công giâi thích cho hü lên giüng, xuÿng giüng, uÿn giüng nhĈ thï nào đð
nói các dçu síc, huyîn, nặng, húi - ngã (do hüc nghe bìng tai nín ngĈďi Nam và ngĈďi
Trung đþng hùa ? và ~, trong khi ngĈďi Bíc phân biòt chúng rõ ràng). Vì thï, ngĈēc läi,
khi nghe tiïng Anh, cæn phâi nghe toàn bĂ åm điòu đð ním bít nhČng tình câm bên
dĈĐi câu nói.

Nghe vĐi câ giai điòu, mình së hiðu (và sau này së dùng) nhČng câu hay thành ngČ
mĂt cách chônh xác nhĈ ngĈďi bân ngČ, mà không cæn phâi d÷ch ra. Ví dć: các câu ngín
nhĈ: Oh my God! Look at this! Hoặc No way! Hoặc You're joking/kidding! VĐi giüng
điòu khác nhau, nhČng câu nói hìng ngày đù cù thð đĈēc hiðu là mĂt tiïng khen hay
chê, thán phćc hay thçt vüng, bìng lòng hay bçt bình, chçp thuên hay tĉ chÿi!

Và tĉ đù, mónh së biït đÿi xċ khi dùng tiïng Anh cho đĄng nghöa, chĊ không chõ đĄng
vën phäm. Ví dć, khi tiïp mĂt nhân vêt quan trüng đïn công ty bän, bän chuèn b÷ nói
mĂt câu mďi rçt trân trüng và đĄng nghi thĊc (formal): Would you please (to) take a
seat? Thï nhĈng bän cëng thîng đïn đĂ nói theo mĂt åm điòu nào đù khiïn ngĈďi kia
bčc mình vĐi bän (mà bän không hî biït), vì ngĒ rìng bän diñu cēt ngĈďi ta! Thï là
húng câ mĂt cuĂc đàm phán. Thà rìng bän nùi đĎn sĎ: Sit down! VĐi mĂt giüng hòa
nhã, thái đĂ tôn trüng, cċ chõ l÷ch thiòp và nć cĈďi nþng hêu, thì không ai læm bän! Trái
läi, nói câu rçt formal trên kia, vĐi thái đĂ cëng thîng và giüng nói cĂc cìn (vì sē nói
sai!), thì tai häi hĎn nhiîu.

4. Nghe với những gì một từ bao hàm.

Ngôn ngČ dăng đð truyîn tin, nhĈng đþng thďi cĆng truyîn câm. Vì thï, māi danh tĉ
vĉa chõ đ÷nh mĂt cái gì cć thð (denotation), vĉa kèm theo mĂt tình câm (connotation).
Các tĉ this gentleman, this man, this guy, this rascal đîu có mĂt denotation nhĈ nhau
là mĂt ngĈďi nam nào đù, nhĈng connotation thó hoàn toàn khác; cĆng nhĈ đÿi vĐi
mĂt ngĈďi nČ nào đù ta cù thð dùng: a lady, a woman, a girl, a whore. Cùng mĂt tĉ
nhĈ communism chîng hän. Đÿi vĐi mĂt đâng viín đâng CĂng Sân hay mĂt câm tình
viên, thì tĉ çy gēi lín bao nhiíu điîu d÷u dàng cao đìp, cøn đÿi vĐi ngĈďi chÿng cĂng,
thì tĉ çy gēi lín bao nhiíu điîu xçu xa, đĂc ác! Trong khi denotation cąa nó chõ là mĂt
triït thuyït nhĈ trëm ngàn thuyït thuyït khác, mà dă thôch dă khýng, ngĈďi ta cĆng
phâi dăng đð chõ đ÷nh triït thuyït do Karl Marx đî ra!

Khi hüc tiïng Anh, muÿn nâng cao vÿn tĉ včng thì ta cÿ hüc nhiîu tĉ đþng nghöa
(synonyms). Thï nhĈng, khýng bao giď có synonyms đôch thčc câ: chõ tĈĎng đĈĎng
trong denotation chĊ connotation hoàn toàn khác (và cĆng vó thï mà không bao giď
có hai tĉ hoàn toàn cù nghöa giÿng nhau đ hai ngôn ngČ khác nhau: mother/father
không hoàn toàn là cha/mì - và mummy/daddy không hoàn toàn là ba/má; vì tình câm
đônh kèm vĐi các tĉ çy khác hîn giČa ngĈďi Viòt và ngĈďi Anh). "Nghe" tiïng Anh,
chính là biït nghe nhČng connotations trong các thuêt ngČ mình nghe.

Cho đïn nay, tôi chõ đî ngh÷ các bän nghe tin tĊc. NhĈng đù là giai đoän nghe đð quen
vĐi các åm. Trong giai đoän Ēngheē tiïng Anh này, phâi bĐt giď nghe tin tĊc mà xem
phóng sč hoặc các phim truyòn. Trên thï giĐi, các speakers cąa các chĈĎng trónh tin
tĊc buĂc phâi nói vĐi thái đĂ neutral, nghöa là khýng đĈēc dùng tĉ kèm theo tình câm,
và khýng đĈēc xċ lĕ åm điòu đð nói lên tình câm cąa mình, vì thï hü nói rçt dñ nghe,
nhĈng chõ nghe tin tĊc thôi thì ta bú sót mĂt phæn khá chą yïu trong tiïng Anh.

(Trái läi thông tín viên Viòt Nam nhiîu khi chĈa làm chą đĈēc tình câm mình trong quá
trình đüc mĂt bân tin, và ngĈďi ta thçy ngay là thông tín viên vui mĉng hay bčc tĊc,
tán đþng hay bçt đþng, vĐi nĂi dung bân tin mónh đüc. Cøn ngĈďi viït bân tin thì dùng
nhČng tĉ có connotation: ví dć trĈĐc kia, khi nùi đïn mĂt tĀng thÿng Mỹ thì bao giď
cĆng là Ētín Kennedyē hoặc Ētín tĀng thÿng Kennedyē. Cøn hiòn nay thó ĒNgài tĀng
thÿng Bushē, mà ôt khi nùi mĂt cách trung lêp: TĀng Thÿng G. Bush. Trong khi đù, hæu
nhĈ khýng bao giď nghe trong mĂt bân tin: ĒCÿ chą t÷ch Hþ Chô Minhē, mà lĄc nào cĆng
là ĒBác Hþē. Thuêt ngČ ĒBác Hþē mặc nhiòn tiîm èn mĂt tónh yíu thĈĎng và kônh trüng
đïn đĂ cćm tĉ Ēcÿ chą t÷ch Hþ Chô Minhē, vÿn là mĂt cćm tĉ neutral, läi trđ thành mĂt
cćm tĉ Ēthçt kônh, xem thĈďngē đÿi vĐi ĒChą t÷ch Hþ Chô Minhē!)

5. Nghe bằng trái tim để câm điều họ câm.

Và cuÿi căng, đÿi vĐi các bän muÿn đi thêt sâu vào tiïng Anh, thì có thð phÿi hēp tçt
câ các kỹ nëng đð hiðu nhČng điîu tiîm tàng bín dĈĐi ngôn ngČ giao tiïp; và điîu này
hĈĐng đïn cách nghe vën hüc. Müi ngôn ngČ đîu gēi lên mĂt cái gó đù vĈēt lên trên tĉ
ngČ. Vì thï, thi ca là mĂt ngôn ngČ đặc biòt. NgĈďi Viòt nào, dù thích hay không thích,
vén câm đĈēc ngôn ngČ cąa thi ca. Do đù, muÿn nâng cao kỹ nëng Ēngheē tiïng Anh
cąa mình thì cæn têp nghe nhČng bài thĎ. Cho đïn nay, khó tìm nhČng bài thĎ audio,
nhĈng khýng phâi là không có. Têp nghe đüc thĎ, dæn dæn, chúng ta së câm đĈēc cái
tinh túy cąa tiïng Anh, tĉ đù ta câm đĈēc vì sao cùng mĂt tĈ tĈđng mà diñn đät cách
này thó 'hay' hĎn cách kia. Bçy giď ta mĐi có quyîn nùi: týi đã Ēngheē đĈēc tiïng Anh.

Ví dć, khi muÿn ngĈďi ta câm nhên tiïng gió mùa thu, thì Xuân Diòu đã sċ dćng åm Ērē
trong bài ĔĐåy Măa Thu TĐiĕ:
NhČng luþng run rèy rung rinh lá

TĈĎng tč nhĈ vêy Robert L. Stevenson viït trong The Wind

I saw you toss the kites on high
And blow the birds about the sky;
And all around I heard you pass,
Like ladiesē skirts across the grass.
Tác giâ đã làm cho ta câm đĈēc làn gió hiu hiu vĐi các åm Ērē và Ēsē nÿi tiïp và quyòn
vào nhau trong câu cuÿi, kèm vĐi hình ânh đĂc đáo cąa váy các mònh phć lĈĐt qua
trên cú (điîu mà ngĈďi Viòt Nam hoàn toàn không có kinh nghiòm, vì müi nét yêu kiîu
đîu gín liîn vĐi tà áo dài).

Kết luận:
Týi đã bít đæu gēi ý nghe tiïng Anh đð rþi đi đïn vçn đî Ēngheē tiïng Anh. Tuy nhiên,
tôi lặp läi, nhČng gì tôi nói chõ là lý thuyït, và không có lý thuyït nào có thï làm cho
bän nghe đĈēc tiïng Anh. Cách duy nhçt çy là bän phâi tč mình nghe và rút ra nhČng
phĈĎng pháp thôch hēp vĐi xu hĈĐng, kinh nghiòm và sđ thích cąa mình.

Qua loät bài này, týi luýn đâ phá cách nghe dča trên viït và d÷ch. Thï nhĈng, nhČng
điîu tôi cho là trđ ngäi, nhiîu khi läi có ích cho bän, vì nhČng thĊ çy không cân trđ mà
còn giúp bän nhČng cĂt mùc đð bám vào. Vâng. Nïu các bän thçy viòc đüc script, hoặc
hüc tĉ včng, hoặc viït thành câu và tra tĉ điðn - nhĈ vén làm tĉ trĈĐc đïn nay - giúp
cho bän nghe và hiðu nhanh hĎn thó cĊ sċ dćng phĈĎng pháp cąa mình. Tôi chõ nhíc
läi mĂt điîu này:

Tçt câ nhČng trē giĄp đù cĆng giÿng nhĈ chiïc phao cho ngĈďi têp bĎi. Khi têp bĎi,
nhiîu ngĈďi cæn có mĂt cái phao đð bám vào cho dñ nĀi, tĉ đù bäo dän xuÿng nĈĐc
mà têp bĎi. Và khýng ôt ngĈďi bĎi giúi đã khđi sč nhĈ thï. Bän cĆng vêy, có thð nhČng
cách nghe tĉ trĈĐc đïn giď (nhìn script - hüc tĉ - kiðm tra vën phäm) giúp bän nhČng
cĂt chíc chín đð bám vào mà nghe. Vêy thì xin nhĐ rìng: Chiïc phao giúp cho bän nĀi,
nhĈng khýng giĄp cho bän biït bĎi. Đïn mĂt giai đoän nào đù, chônh chiïc phao läi cân
trđ bän và không cho bän bĎi thoâi mái.

Hãy vứt cái phao sớm chừng nào hay chừng nấy, nếu không nó trở thành
một trở ngại cho bạn khi bạn muốn bơi nhanh và xa.
Hãy vứt những chữ viết khi nghe nói, nhanh chừng nào hay chừng ấy,
nếu không chúng sẽ cân trở bạn và bạn không bao giờ thực sự 'nghe'
được tiếng Anh!