02 1 Gioi Thieu DBMS

Trường Đại học Sư phạm thành phố Hồ Chí Minh
Khoa Công ngh thông tin
CÁC HỆ QUẢN TRỊ CƠ SỞ DỮ LIỆU
Bài 2: GIỚI THIỆU HQT-CSDL
Ts. Nguyễn An Tế
Nguyễn Thúy Ngọc
Mục tiêu
● Giới thiệu các loại mô hình dữ liệu

● Giới thiệu sự phân loại hệ quản trị CSDL
● Giới thiệu các loại kiến trúc
Ts. Nguyễn An Tế - Nguyễn Thúy Ngọc [HQTCSDL-Bài 2: Giới thiệu HQT-CSDL] 2

Nội dung
1. Các loại mô hình dữ liệu
2. Phân loại HQT-CSDL
3. Các loại kiến trúc
Đặt vấn đề
HQT-CSDL dựa trên một / nhiều mô hình dữ liệu
Tại sao phải cần có mô hình dữ liệu?
Mô hình dữ liệu giúp giải quyết: sự trùng lắp, tính

nhất quán, khả năng chia sẻ của dữ liệu,…

Mô hình Mô hình Mô hình

dữ liệu dữ liệu dữ liệu
phân cấp quan hệ hướng
đối tượng
Mô hình Mô hình
dữ liệu thực thể
mạng kết hợp
Nội dung

1.1 Mô hình dữ liệu phân cấp
1.2 Mô hình dữ liệu mạng
1.3 Mô hình dữ liệu quan hệ
1.4 Mô hình thực thể kết hợp
1.5 Mô hình dữ liệu hướng đối tượng

● Hierarchical data model

– Mô hình là một cây (tree)
– Mỗi nút của cây biểu diễn một thực thể
– Giữa nút con và nút cha được liên hệ với nhau theo 1
mối quan hệ xác định
HÀ NỘI
Quận 1 TP. HCM
1.1 Mô hình dữ liệu phân cấp (tt.)
● Hierarchical data model

– Loại mẩu tin: đặc trưng cho 1 loại đối tượng riêng biệt
– Loại mối liên hệ: kiểu liên hệ phân cách
o Mối liên hệ giữa mẩu tin chủ và mẩu tin thành viên 1:n
o Mối liên hệ giữa mẩu tin thành viên và mẩu tin chủ 1:1
Giữa hai mẩu tin chỉ tồn tại 1 mối liên hệ duy nhất
TP. HCM
Quận 1 Quận 10

1.1 Mô hình dữ liệu phân cấp (tt.)
TOÀN QUỐC
HÀ NỘI TP. HCM HẢI PHÒNG … TỈNH
Loại mẩu tin Tỉnh, TP
Q1 Q3 Q5 Q10 … NHÀ BÈ
Loại mẩu tin quận huyện
P1 P4 P6 P7 … P12
Loại mẩu tin phường xã

Nội dung


● Network data model

– Loại mẩu tin (record type): đặc trưng cho 1 loại đối
tượng riêng biệt
– Mẩu tin (record): là thể hiện của 1 loại mẩu tin
– Loại liên hệ (set type): sự liên kết giữa loại mẩu tin chủ
và loại mẩu tin thành viên
KHOA SINH VIÊN
Loại mẩu tin khoa Loại mẩu tin sinh viên

1.2 Mô hình dữ liệu mạng (tt.)
x:y
Mẩu tin chủ Loại liên kết Mẩu tin thành viên
Ý nghĩa
1:n 1:1 n:1

Một mẩu tin chủ liên kết với Một mẩu tin chủ liên kết Nhiều mẩu tin chủ liên kết
nhiều mẩu tin thành viên với một mẩu tin thành viên với một mẩu tin thành viên

1.2 Mô hình dữ liệu mạng (tt.)
KHOA
1:n
gồm SINH VIÊN
1 khoa có thể có nhiều sinh viên
SINH VIÊN
bạn bè
1:n
1 sinh viên có thể có nhiều bạn bè là sinh viên (đệ quy)
Nhận xét
● Mặt hạn chế của mô hình dữ liệu mạng và phân cấp:

– Khả năng diễn đạt ngữ nghĩa kém so với các mối liên hệ
phức tạp của dữ liệu trong thực tế
– Mô hình thể hiện ở cấp thấp gần với mức lưu trữ :
khó khăn khi môi trường ứng dụng thay đổi

Nội dung

● Relational data model

– Thuộc tính
– Lược đồ quan hệ
– Bộ
– Quan hệ
– Khóa

1.3 Mô hình dữ liệu quan hệ (tt.)
Thuộc tính
Lược đồ
SINH VIEN MaSV TenSV Giới tính Khoa
quan hệ
SV001 Nguyễn Duy Anh Nam VL
SV002 Lê Ngọc Bích Nữ HH
SV003 Trần Văn Bình Nam TT Bộ
(tuple)
SV004 Lê Thị Cúc Nữ SV
Bảng
Nội dung


● Entity relationship model

– Thực thể (Entity):
o đối tượng tồn tại khách quan trong thế giới thực
o sản phẩm của sự trừu tượng
Môn giải tích

Giáo viên A
1.4 Mô hình thực thể kết hợp (tt.)
– Thuộc tính : thể hiện đặc trưng của thực thể
Ví dụ các thuộc tính của Giáo viên tên là A

o mã giáo viên : Character, 1-1
o tên giáo viên : Character, 1-1
o địa chỉ : Character, 1-1
o điện thoại : Character, 1-n

– Loại thực thể: gồm tập hợp những thực thể cùng loại
(thuộc tính giống nhau)
o tên
o thuộc tính, thuộc tính khóa
GIAO VIEN
magv
tengv
dia chi
dien thoai
● Loại mối kết hợp: gồm tập hợp những MKH cùng loại
– tên
– [thuộc tính]
– vai trò : ý nghĩa của mỗi nhánh
– bậc : số vai trò của loại MKH (2 ngôi, 3 ngôi, …)
LOP HOC
SINH VIEN 0..n
0..n Đăng ký malop
masv tenlop
tensv siso
gioi tinh

LOP HOC
SINH VIEN
0..n 0..n malop
masv Đăng ký tenlop
tensv siso
gioi tinh
1..1
Thuộc 1..n KHOA

makhoa
tenkhoa
Nội dung


● Object oriented data model: dựa trên cách tiếp cận

hướng đối tượng bao gồm các khái niệm
– Lớp (class)
– Kế thừa (inheritance)
– Kế thừa bội (multi-inheritance)
– Tính đóng gói (encapsulation)
– Tính đa hình (polymorphism) Đặc trưng cơ bản
– Tái sử dụng (reuse)
1.5 Mô hình dữ liệu hướng đối tượng (tt.)
0..* Lớp học

0..* học
Sinh vien
SV tai chuc SV chinh quy

Nội dung
1. Các mô hình dữ liệu
● Các tiêu chí phân lọai

– Mô hình dữ liệu
– Số người sử dụng
– Số trạm
– Mục tiêu

2. Phân loại HQT-CSDL (tt.)
● Dựa vào mô hình dữ liệu
Mô hình dữ liệu Mô hình dữ liệu Mô hình dữ liệu

quan hệ phân cấp mạng
Mô hình thực thể Mô hình dữ liệu

kết hợp hướng đối tượng
● Số người sử dụng
– 1 người sử dụng
– nhiều người sử dụng

● Số trạm
– CSDL tập trung (trên 1 máy và 1 CSDL)
– CSDL phân tán (nhiều máy sử dụng, nhiều CSDL)
● Mục đích sử dụng

– Mục đích thông dụng (OLTP)
– Mục đích đặc biệt: đặt vé máy bay, hệ thống danh mục
điện thoại…DBMS cần phải hỗ trợ chức năng giải quyết
tranh chấp đồng thời lớn
– Phân tích dữ liệu

Nội dung

3.1. Kiến trúc Three-Schema (kiến trúc ba lược đồ)
3.2 Tổ chức hệ CSDL
3.3 Các modules của HQT-CSDL
3. Kiến trúc HQT-CSDL

Hệ CSDL = CSDL + Hệ quản trị CSDL
Người dùng/ Lập trình viên
Chương trình ứng dụng / Truy vấn
Phần mềm
HQT-CSDL Phần mềm xử lý chương trình, truy vấn
Phần mềm truy cập CSDL
Meta-Data CSDL
3. Kiến trúc HQT-CSDL (tt.)
Cấu trúc mẩu tin SINH VIEN (masv, tensv, phai, khoa)
masv: varchar (13)

Meta-Data Kiểu dữ liệu tensv: varchar (50)
phai : {Nam, Nữ}
Ràng buộc toàn vẹn Mỗi sinh viên phải thuộc một khoa
Nội dung


3.1 Kiến trúc Three-Schema
EXTERNAL End-User DML

LEVEL
EXTERNAL VIEW EXTERNAL VIEW
CONCEPTUAL
CONCEPTUAL SCHEMA DDL
LEVEL
INTERNAL INTERNAL SCHEMA

LEVEL
SDL
Stored Databases
[HQTCSDL-Bài 2: Giới thiệu HQT-
Ts. Nguyễn An Tế - Nguyễn Thúy Ngọc 37
CSDL]
3.1 Kiến trúc Three-Schema (tt.)
End-User
● Mức bên trong (Internal Level)
EXTERNAL EXTERNAL
– Mô tả cách tổ chức vật lý của CSDL VIEW VIEW
– Mô tả cấu trúc lưu trữ dùng để truy CONCEPTUAL SCHEMA
xuất thông tin hiệu quả

INTERNAL SCHEMA
– Sử dụng lược đồ dữ liệu vật lý
(Internal Schema)

End-User
● Mức quan niệm (Conceptual Level)
EXTERNAL EXTERNAL
VIEW VIEW
– Mô hình hóa thế giới thực
– Định nghĩa cấu trúc, kiểu dữ liệu CONCEPTUAL SCHEMA
– Sử dụng mô hình quan niệm dữ liệu

INTERNAL SCHEMA
(Conceptual Schema)
End-User
● Mức bên ngoài (External Level)
EXTERNAL EXTERNAL
– Mô tả các khung nhìn bên ngoài VIEW VIEW
(External view) của end-users CONCEPTUAL SCHEMA
– Đảm bảo mức độ an toàn dữ liệu:

INTERNAL SCHEMA
chỉ có những người có quyền hạn
mới truy cập được dữ liệu liên quan

End-User
EXTERNAL LEVEL EXTERNAL EXTERNAL

External/Conceptual VIEW VIEW
mapping
CONCEPTUAL LEVEL CONCEPTUAL SCHEMA
Conceptual/internal
mapping
INTERNAL LEVEL INTERNAL SCHEMA
● Ánh xạ (Mapping)
– Quá trình chuyển tải yêu cầu và kết quả trả về giữa các
mức với nhau
● Kiến trúc Three-Schema thể hiện tính độc lập dữ liệu

Data Independence
Độc lập dữ liệu ở Độc lập dữ liệu ở

mức vật lý mức logic

CONCEPTUAL SCHEMA
Độc lập dữ liệu ở

mức vật lý INTERNAL SCHEMA
● Việc tổ chức lại hay thay đổi CSDL vật lý chỉ làm thay
đổi hiệu quả tính toán của chương trình ứng dụng mà
không đòi hỏi phải viết lại chương trình
End-User
EXTERNAL VIEW EXTERNAL VIEW
Độc lập dữ liệu ở
mức logic
CONCEPTUAL SCHEMA
● Việc thay đổi lược đồ quan niệm như: thêm thông tin,
thay đổi ràng buộc, thêm thực thể… không làm thay
đổi, ảnh hưởng đến chương trình ứng dụng
Nội dung

Centralized Three-Tier
Client/Server
DBMS Client/Server

3.2.1 Kiến trúc HQT-CSDL tập trung
● Centralized DBMS: 1 máy tính bao gồm tất cả:

– HQT-CSDL (SQL Server, Oracle, …)
– Phần mềm triển khai + tiện ích (.NET, …)
– Chương trình ứng dụng (Quản lý giáo vụ, …)
3.2 Tổ chức hệ CSDL (tt.)
Client/Server
DBMS Client/Server

3.2.2 Kiến trúc Client/Server
● Server thực hiện các chức năng chuyên biệt:
– File Server
– Printer Server
– Web Server
– Email Server
3.2.2 Kiến trúc Client/Server (tt.)
● Client kết nối với server (LAN, WAN) tham gia thực
hiện một số chức năng:
– Giao tiếp giữa người dùng và hệ thống
– Gửi yêu cầu được truy cập tài nguyên tại server
Hệ thống mạng LAN, WAN

3.2.3 Kiến trúc Client/Server (tt.)
● ODBC (Open Database Connectivity) cung cấp API

(Application Program Interface) cho phép từ Client có
thể gọi thực hiện ứng dụng trên HQT-CSDL
● Từ Client có thể kết nối với nhiều HQT-CSDL
● Hầu hết các HQT-CSDL hiện nay đều cung cấp driver
ODBC
3.2 Tổ chức hệ CSDL (tt.)
Client/Server
DBMS Client/Server

3.2.4 Kiến trúc 3 lớp Client/Server
● Phổ biến đối với các ứng dụng Web

● Bổ sung thêm tầng giữa (trung gian) gọi là Application
Server hay Web Server
– Chứa phần mềm kết nối, quy tắc ràng buộc dữ liệu,…
– Đóng vai trò cầu nối trung gian giữa việc chuyển đổi
thông tin từ client đến server
3.2.4 Kiến trúc 3 lớp Client/Server (tt.)
Client Giao diện đồ họa (GUI)

Giao diện Web
Application Server Chương trình ứng dụng,

Web Server Trang Web
Database Server Hệ quản trị CSDL

3.2.4 Kiến trúc 3 lớp Client/Server (tt.)
Giao diện đồ họa (GUI)

Giao diện Web
Giải mã dữ liệu tại phía client
Chương trình ứng dụng,

Trang Web
Mã hóa dữ liệu trước khi chuyển đổi
Hệ quản trị CSDL
Nội dung

3.1 Kiến trúc Three-Schema (kiến trúc 3 lược đồ)

Reference: Fundamentals of DB Systems 4th Edition (Ramez Elmasri, Shamkant B.Navathe)

3.3 Các modules của HQT-CSDL (tt.)
● DML compiler: thực hiện việc định nghĩa lược đồ

(meta-data) trong DBMS catalog
● DBMS catalog: chứa thông tin về tên, kích thước file,
kiểu dữ liệu, nơi lưu trữ của từng file, các ràng buộc…
● Runtime DB processor: quản lý việc truy cập DB tại
thời gian thực, ghi lại các hoạt động cập nhật trên DB
● Query Compiler: biên dịch câu lệnh truy vấn tương tác
mà người dùng nhập vào
1
tích mã truy cập CSDL
Phân ấn
Query ruy v
ịc h câu t Yêu cầu
Compiler d
Biên 2 thực hiện
Runtime DB Processor
● Precompiler: lấy câu lệnh DML từ

chương trình ứng dụng được viết
bằng ngôn ngữ lập trình tổng quát
mã truy cập
Câu lệnh DML Phát sinh CSDL
Precompiler DML Compiler
Câu lệnh ngôn ngữ lập trình

Vd: Pascal, C Host language Compiler

[HQTCSDL-Bài 2: Giới thiệu HQT-
Ts. Nguyễn An Tế - Nguyễn Thúy Ngọc 61
CSDL]

02 1 Gioi Thieu DBMS

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

02 1 Gioi Thieu DBMS

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Trường Đại học Sư phạm thành phố Hồ Chí Minh

Khoa Công ngh thông tin

CÁC HỆ QUẢN TRỊ CƠ SỞ DỮ LIỆU

Bài 2: GIỚI THIỆU HQT-CSDL

● Giới thiệu các loại mô hình dữ liệu

Ts. Nguyễn An Tế - Nguyễn Thúy Ngọc [HQTCSDL-Bài 2: Giới thiệu HQT-CSDL] 2

1. Các loại mô hình dữ liệu

2. Phân loại HQT-CSDL

3. Các loại kiến trúc

Ts. Nguyễn An Tế - Nguyễn Thúy Ngọc [HQTCSDL-Bài 2: Giới thiệu HQT-CSDL] 3

HQT-CSDL dựa trên một / nhiều mô hình dữ liệu

Tại sao phải cần có mô hình dữ liệu?

Mô hình dữ liệu giúp giải quyết: sự trùng lắp, tính

Ts. Nguyễn An Tế - Nguyễn Thúy Ngọc [HQTCSDL-Bài 2: Giới thiệu HQT-CSDL] 4

Mô hình Mô hình Mô hình

Ts. Nguyễn An Tế - Nguyễn Thúy Ngọc [HQTCSDL-Bài 2: Giới thiệu HQT-CSDL] 5

1. Các loại mô hình dữ liệu

Ts. Nguyễn An Tế - Nguyễn Thúy Ngọc [HQTCSDL-Bài 2: Giới thiệu HQT-CSDL] 6

● Hierarchical data model

Quận 1 TP. HCM

Ts. Nguyễn An Tế - Nguyễn Thúy Ngọc [HQTCSDL-Bài 2: Giới thiệu HQT-CSDL] 7

1.1 Mô hình dữ liệu phân cấp (tt.)

● Hierarchical data model

Ts. Nguyễn An Tế - Nguyễn Thúy Ngọc [HQTCSDL-Bài 2: Giới thiệu HQT-CSDL] 8

HÀ NỘI TP. HCM HẢI PHÒNG … TỈNH

Loại mẩu tin Tỉnh, TP

Loại mẩu tin quận huyện

Loại mẩu tin phường xã

1. Các loại mô hình dữ liệu

Ts. Nguyễn An Tế - Nguyễn Thúy Ngọc [HQTCSDL-Bài 2: Giới thiệu HQT-CSDL] 10

● Network data model

KHOA SINH VIÊN

Loại mẩu tin khoa Loại mẩu tin sinh viên

1.2 Mô hình dữ liệu mạng (tt.)

1:n 1:1 n:1

Ts. Nguyễn An Tế - Nguyễn Thúy Ngọc [HQTCSDL-Bài 2: Giới thiệu HQT-CSDL] 12

gồm SINH VIÊN

1 khoa có thể có nhiều sinh viên

1 sinh viên có thể có nhiều bạn bè là sinh viên (đệ quy)

Ts. Nguyễn An Tế - Nguyễn Thúy Ngọc [HQTCSDL-Bài 2: Giới thiệu HQT-CSDL] 13

● Mặt hạn chế của mô hình dữ liệu mạng và phân cấp:

Ts. Nguyễn An Tế - Nguyễn Thúy Ngọc [HQTCSDL-Bài 2: Giới thiệu HQT-CSDL] 14

1. Các loại mô hình dữ liệu

Ts. Nguyễn An Tế - Nguyễn Thúy Ngọc [HQTCSDL-Bài 2: Giới thiệu HQT-CSDL] 15

1.3 Mô hình dữ liệu quan hệ

● Relational data model

Ts. Nguyễn An Tế - Nguyễn Thúy Ngọc [HQTCSDL-Bài 2: Giới thiệu HQT-CSDL] 16

Ts. Nguyễn An Tế - Nguyễn Thúy Ngọc [HQTCSDL-Bài 2: Giới thiệu HQT-CSDL] 17

1. Các loại mô hình dữ liệu

Ts. Nguyễn An Tế - Nguyễn Thúy Ngọc [HQTCSDL-Bài 2: Giới thiệu HQT-CSDL] 18

● Entity relationship model

Môn giải tích

Ts. Nguyễn An Tế - Nguyễn Thúy Ngọc [HQTCSDL-Bài 2: Giới thiệu HQT-CSDL] 19

1.4 Mô hình thực thể kết hợp (tt.)

– Thuộc tính : thể hiện đặc trưng của thực thể

Ví dụ các thuộc tính của Giáo viên tên là A

o tên giáo viên : Character, 1-1

o địa chỉ : Character, 1-1

o điện thoại : Character, 1-n

Ts. Nguyễn An Tế - Nguyễn Thúy Ngọc [HQTCSDL-Bài 2: Giới thiệu HQT-CSDL] 20

Ts. Nguyễn An Tế - Nguyễn Thúy Ngọc [HQTCSDL-Bài 2: Giới thiệu HQT-CSDL] 21

1.4 Mô hình thực thể kết hợp (tt.)

Ts. Nguyễn An Tế - Nguyễn Thúy Ngọc [HQTCSDL-Bài 2: Giới thiệu HQT-CSDL] 22