BÀI GIẢNG MÔN HỌC CƠ SỞVĂN

HÓA VIỆT NAM

TS. TRẦN QUANG KHÁNH

1
 GIÔÙI THIEÄU CHÖÔNG TRÌNH
MOÂN CÔ SÔÛ VAÊN HOÙA VIỆT NAM
@ Moân cô sôû vaên hoùa VN: seõ hoïc trong 3 ñôn vò hoïc
trình goàm 45 tieát

@ Taøi lieäu tham khaûo:

- Cô sôû vaên hoùa cuûa Gs. Traàn Quoác Vöôïng
- Cô sôû vaên hoùa cuûa Gs Ts Traàn Ngoïc Theâm

@ Noäi dung nghieân cöùu:

Phaàn 1: Moät soá vaán ñeà chung veà vaên hoùa vaø VH
Vieät Nam
Phaàn 2: Nhöõng thaønh toá cuûa vaên hoùa Vieät Nam

2
 PHẦN I: TOÅNG QUAN VEÀ
VAÊN HOÙA VAØ VAÊN HOÙA VIỆT
NAM
I- VAÊN HOÙA LAØ GÌ?
1- KHAÙI NIEÄM:

VAÊN HOÙA LAØ HỆ THỐNG HỮU CƠ NHÖÕNG GIAÙ TRÒ VAÄT

CHAÁT VAØ TINH THAÀN ÑÖÔÏC CON NGÖÔØI SÁNG TAÏO VÀ TÍCH
LŨY RA TRONG QUAÙ TRÌNH SOÁNG, TOÀN TAÏI VAØ PHAÙT TRIEÅN

3
 2- CÁC ĐẶC TRƯNG CỦA VAÊN HOÙA

1. Văn hóa có tính hệ thống

2. Văn hóa có tính giá trị.
3. Văn hóa có tính nhân sinh
4. Văn hóa có tính lịch sử

4
 3- CÁC CHỨC NĂNG CỦA VĂN HÓA

Chức năng tổ chức xã hội

Chức năng điều chỉnh xã hội
Chức năng giao tiếp
Chức năng giáo dục

5
 4-VĂN HÓA VỚI VĂN MINH
VĂN HIẾN, VĂN VẬT
@ Văn hóa:
- Chứa cả giá trị vật chất và tinh thần
@ Văn minh:
- Chủ yếu thiên về giá trị vật chất, kỹ thuật
- Cho biết trình độ phát triển
- Có tính quốc tế
- Gắn nhiều hơn với phương Tây, đô thị

6
 VĂN HÓA VỚI VĂN MINH,
VĂN HIẾN, VĂN VẬT
@ Văn hiến:
 Thiên về giá trị tinh thần
 Có tính truyền thống
@ Văn vật:
 Thiên về giá trị vật chất ( nhân tài, di
tích, hiện vật )

7
 ĐIỂM CHUNG CỦA VĂN HÓA
VĂN HIẾN VÀ VĂN VẬT
 Đều có bề dày lịch sử
 Có tính dân tộc
 Gắn bó nhiều với phương Đông nông
nghiệp

8
 II- VĂN HÓA VIỆT NAM

I- CÔ SÔÛ HÌNH THAØNH VAÊN HOÙA NGÖÔØI

VIEÄT
A/ Những điều kiện bên trong
1- Đònh vò vaên hoùa Vieät Nam
Việt Nam thuộcVùng VH Phöông Ñoâng:
@Xöù noùng -> möa nhieàu -> Taïo soâng ngoøi,
vaø nhöõng vuøng ñoàng baèng
@ Cö daân soáng baèng ngheà troàng troït, quaàn
cö, oån ñònh, gắn với thiên nhiên
@ Hình thaønh vaên hoùa gốc noâng nghieäp
9
II- VĂN HÓA VIỆT NAM
2- Vaên hoùa phöông Taây:
 Ñòa hình baèng phaúng
=> Taïo ra nhöõng ñoàng cỏ rộng lớn
 Moâi tröôøng khí haäu khoâ
 Chaên nuoâi phaùt trieån
 Daân cö coù loái soáng du muïc
 Hình thaønh vaên hoùa goác du muïc
=> Rất khác biệt với VH Phương Đông
10
 VĂN HÓA VIỆT NAM
I- CÔ SÔÛ HÌNH THAØNH VAÊN HOÙA NGÖÔØI
VIEÄT
A/ Những điều kiện bên trong
3 -Ñaëc ñieåm con ngöôøi Vieät nam
@ Mảnh đất con người xuất hiện sớm => Tính
bản địa được khẳng định
@ Cộng với quá trình thiên di các luồng dân cư
@ => Chủ thể là quốc gia đa dân tộc, thể hiện
tính đa dạng

11
 VĂN HÓA VIỆT NAM
CÔ SÔÛ HÌNH THAØNH VAÊN HOÙA NGÖÔØI VIEÄT
A/ Những điều kiện bên trong
4- Ñặc ñiểm lịch sử:
Đó là: Lịch sử dựng và giữ nước
@ Thời kỳ 18 thế Vua Huøng ( 2500 năm )
@ TK 1000 năm Bắc thuộc
@ TK 1000 năm giành và giữ chủ quyền
@ TK đô hộ thực dân ( 80 năm )
@ Tkyø giaûi phoùng daân toäc vaø khaùng chiến
chống ngoaïi xâm
@ Tkyø xây dựng đất nước

12
 VĂN HÓA VIỆT NAM
CÔ SÔÛ HÌNH THAØNH VAÊN HOÙA NGÖÔØI VIEÄT
B/ Những ảnh hưởng bên ngòai
1- Không gian văn hóa
@ Không gian gốc của VH Việt Nam:
Nằm ở khu vực cư trú của Người Nam Á - Bách Việt

=> Nam sông Dương Tử -> Bắc Trung Bộ Việt Nam

=> Được định hình trên nền không gian văn hóa Đông Nam
Á

13
 VĂN HÓA VIỆT NAM
CÔ SÔÛ HÌNH THAØNH VAÊN HOÙA
NGÖÔØI VIEÄT
B/ Những ảnh hưởng bên ngòai
1- Không gian văn hóa
@ Là nơi giao điểm của các nền văn hóa:
 Giao lưu với VH Trung Quốc, Ấn Độ => Đạo Phật
và các đạo Laõo, Nho…xâm nhập
 Giao lưu với các nước Đông nam Á
Trong đó giao lưu với Chăm Pa là sâu đậm nhất

14
 VĂN HÓA VIỆT NAM

CÔ SÔÛ HÌNH THAØNH VAÊN HOÙA

NGÖÔØI VIEÄT
B/ Những ảnh hưởng bên ngòai
@-Ảnh hưởng của văn hóa Phương Tây:
- Kitoâ giaùo
- Pháp
- Mỹ
@- Học thuyết Mác Lê Nin

15
 III- TIẾN TRÌNH VĂN HÓA VIỆT NAM
1/ Lớp văn hóa bản địa:
@- Giai đọan văn hóa tiền sử
- Hình thành xã hội lòai người
- Nền kinh tế hái lượm, săn bắn…
@- Giai đọan văn hóa Văn Lang Âu Lạc
- Khỏang giữa thiên niên kỷ thứ III tr CN
- Nghề nông nghiệp lúa nước, kỹ nghệ luyeän kim phát
triển – Đồ đồng Đông Sơn
- Chöõ vieát, vaên hoùa baûn ñòa Vieät coå phaùt trieån
- Cô caáu toå chöùc trieàu ñình ( Chia ñaát nöôùc thaønh
15 boä, heä thoáng Laïc haàu, Laïc töôùng…)

16
TIẾN TRÌNH VĂN HÓA VIỆT NAM
2/ Lớp văn hóa giao lưu với văn hóa Trung Hoa và khu vực:
@- Giai đọan vaên hoùa TK chống Bắc thuộc
( Khởi đầu từ trước công nguyên )
* Ý thức đối kháng trước nguy cơ xâm lược
* Sự suy tàn của văn minh Văn Lang – Âu Lạc
- Sự suy thóai tự nhiên
- Sự tàn phá của kẻ xâm lược
* Mở đầu cho giai đọan giao lưu tiếp bieán VH Trung Hoa và khu
vực
Toùm laïi: Veà vaên hoùa vöøa coù dung hoøa, choïn loïc töï nguyeän, vöøa
bò cöôõng cheá

17
TIẾN TRÌNH VĂN HÓA VIỆT NAM
2/ Lớp văn hóa giao lưu với văn hóa Trung Hoa và
khu vực:
@ Giai đọan văn hóa Đại Việt ( 938 – 1802 )
* Ñaây laø giai ñoaïn giaønh quyeàn töï chuû ñaát nöôùc =>
Coù nhieàu ñoùng goùp cho neàn vaên hoùa VN
* Baét ñaàu töø Ngoâ Quyeàn -> heát nhaø Taây Sôn
* Ñaëc ñieåm: - VH daân gian
- Cheá ñoä thi cöû,
- Boä maùy haønh chính v.v…
ñöôïc toå chöùc vaø chuù troïng duy trì vaø phaùt huy
- Phaät giaùo ñôøi Lyù Traàn, Nho giaùo ñôøi Leâ
ñaït ñeán ñoä cöôøng thònh.
- Caùc cuoäc môû ñaát xuoáng Phöông Nam…

18
TIẾN TRÌNH VĂN HÓA VIỆT NAM
3/ Lớp văn hóa giao lưu với văn hóa Phöông Taây:
@ Giai đọan văn hóa Đại Nam ( 1802 – 1858 )

* Caûi caùch toå chöùc cuûa Nhaø Nguyeãn

* Giai ñoaïn Trònh Nguyeãn phaân tranh
* Ñaây laø thôøi kyø xuaát hieän söï xaâm nhaäp
truyeàn giaùo töø Phöông Taây
* Xuaát hieän 2 xu höôùng:
- AÂu hoùa, môû cöûa, lai caêng, coå suùy vaên minh phöông
Taây
- Choáng AÂu hoùa, yù thöùc baûo toàn VH daân toäc, aùo
daøi khaên ñoùng, ñeå toùc nhuoäm raêng…

19
TIẾN TRÌNH VĂN HÓA VIỆT NAM
3/Lớp văn hóa giao lưu với văn hóa
Phöông Taây:

@ Giai đọan văn hóa hieän ñaïi:

* Thôøi kyø 1945 -1954

* Thôøi kyø 1954 - 1975
* Thôøi kyø 1954 - 1975

20
PHẦN II- THÀNH TỐ CỦA VĂN HÓA VIỆT NAM
@ Chúng ta sẽ nghiên cứu các yếu tố:
* Văn hóa nhận thức
- Nhận thức về không gian
- Nhận thức về thời gian
- Nhận thức về con người
* Văn hóa tổ chức
- Tổ chức đời sống tập thể
- Tổ chức đời sống cá nhân
* Văn hóa ứng xử
- Ứng xử với môi trường tự nhiên
- Ứng xử với môi trường xã hội
21
 I- VAÊN HOÙA NHẬN THỨC

Vaên hoùa nhaän thöùc cuûa ngöôøi

Vieät:
Seõ trình baøy:
@ Nhaän thöùc veà vuõ truï
- Tö töôûng xuaát phaùt
- Caáu truùc khoâng gian
- Caáu truùc thôøi gian
@ Nhaän thöùc veà con ngöôøi
22
 VAÊN HOÙA NHẬN THỨC
I- Nhận thức về vũ trụ
1- Trieát lyù AÂm döông cuûa cö daân noâng
nghieäp
Cö daân noâng nghieäp chæ quan taâm:
- Söï sinh soâi naåy nôû cuûa hoa maøu
- Söï duy trì noøi gioáng
Trực quan ban đầu của họ là:
- Trời – Đất => Hoa màu
- Cha – Mẹ => Tạo ra con cái

23
 VAÊN HOÙA NHẬN THỨC

@ Qua Trieát lyù AÂm döông, Từ đó:

=> Hình thaønh ra caùc caëp ñoái laäp
=> Khaùi nieäm AÂm – Döông xuaát
hieän
Ñaëc tính aâm: Meàm deûo, tình caûm, chaäm,
tónh, höôùng noäi…
Ñaëc tính döông: Maïnh meõ, cứng rắn, nhanh,
ñoäng, phaùt trieån, höôùng ngoaïi…
24
 VAÊN HOÙA NHẬN THỨC…
@- Hai qui luaät AÂm- Döông:
=> Khoâng coù gì hoaøn toaøn aâm hoaëc
döông, trong aâm coù döông, trong döông coù
aâm

=> AÂm - Döông gaén boù maät thieát vôùi nhau,

vaän ñoäng chuyeån hoùa cho nhau

25
 VAÊN HOÙA NHẬN THỨC…
@ Trieát lyù AÂm- Döông vaø tính caùch ngöôøi
Vieät
Tạo ra:
=> Trieát lyù soáng bình quaân: Khoâng cöïc ñoan,
deã dó hoøa, khoâng maát loøng, sống hài hòa với thiên
nhiên
=> Khaû naêng thích nghi cao: Linh hoaït, laïc quan
=> Coù loái tö duy toång hôïp mang ñaäm tính bieän
chöùng
26
 VAÊN HOÙA NHẬN THỨC…

2- Nhaän thöùc veà caáu truùc khoâng gian:

=> Khoâng gian vuõ truï laø moät phaïm truø
roäng lôùn, phöùc taïp
=> Vuõ truï laø söï vaän ñoäng khoâng ngöøng
* Từ cái nhìn cặp đôi: Mô hình 2 yếu tố =>*
Moâ hình Tam taøi:
• Ñoù laø moâ hình nhìn vuõ truï baèng moâ hình 3 yeáu
toá
• Tam = 3; Taøi = pheùp
• Vd: Cha- meï- con, thieân - ñòa- nhaân… 27
 VAÊN HOÙA NHẬN THỨC…
2- Nhaän thöùc veà caáu truùc khoâng gian:
*Moâ hình Nguõ haønh:
• Ñoù laø moâ hình nhìn vuõ truï baèng moâ hình 5 yeáu toá
• Laø söï phaùt trieån töø Tam Taøi, theå hieän söï naêng
ñoäng, thích öùng tröôùc söï phaùt trieån, giaûi thích vuõ truï
• Ñaây laø 5 loaïi quan heä cô baûn vôùi tính khaùi quaùt
cao: Kim, moäc, thuûy, hoûa, thoå
• ÔÛ ñoù: Thoå laø trung taâm

28
 VAÊN HOÙA NHẬN THỨC…
*Moâ hình Nguõ haønh ( Tiếp ):
5 haønh coù moái töông sinh vaø töông khaéc:

• Töông Sinh: Thuûy sinh moäc-> hoûa-> Thoå -> Kim

• Töông khaéc: Thuûy khaéc hoûa, hoaû khaéc kim, kim
khaéc moäc…

*So Saùnh quan nieäm caáu truùc khoâng gian VH

VN: Thaùi cöïc->löôõng nghi ->Tam taøi -> nguõ
haønh
TQ:Thaùi cöïc -> löôõng nghi -> Töù töôïng -> Baùt
quaùi 29
 VAÊN HOÙA NHẬN THỨC…
3- Nhaän thöùc veà caáu truùc thôøi gian:
* Lòch aâm- döông:
 Saûn phaåm loái tö duy toång hôïp
 Keát hôïp vieäc xem xeùt chu kyø maët traêng vaø
maët trôøi => Taùc ñoäng vaøo traùi ñaát
 Phaûn aùnh söï bieán ñoåi cuûa thôøi tieát coù tính
chu kyø

30
 VAÊN HOÙA NHẬN THỨC…
3- Nhaän thöùc veà caáu truùc thôøi gian:
* Heä ñeám: Heä Can - Chi
 Söï duïng caùc yeáu toá bieåu tröng
 Hình töôïng caùc con vaät gaàn guõi vôùi ñôøi soáng
 Heä Can goàm 10 yeáu toá do 5 haønh phoái hôïp:
Giaùp-AÁt, Bính-Ñinh, Maäu- kyû, Canh- Taân,
Nhaâm- Quùi
 Heä Chi: Goàm 12 con vaät
Tyù, söûu, daàn, maïo, thìn, tî, ngoï, muøi, thaân, daäu,
tuaát, hôïi.
31
 VAÊN HOÙA NHẬN THỨC…
4- Nhaän thöùc veà con ngöôøi:
- Con ngöôøi laø moät tieåu vuõ truï
- Con ngöôøi cuõng coù aâm döông
- Con ngöôøi cuõng coù caáu truùc moâ hình 5 yeáu
toá
( Nguõ haønh )
• Nhö nguõ taïng:Thaän, taâm,can, pheá, tyø
• Nguõ giaùc:Tai, löôõi, maét, muõi, mieäng
• 5 chất cấu tạo cơ thể: Xương, huyết, gân, da, thịt
v.v…
32
 II- VAÊN HOÙA TỔ CHỨC
Vaên hoùa Toå chöùc bao gồm:
Văn hóa toå chöùc đời sống cộng đồng
@Tổ chức nông thôn
@Tổ chức Quốc Gia
@Toå chöùc đô thị
Văn hóa tổ chức đời sống cá nhân:
@ Tín ngưỡng
@ Phong tục
@ Giao tiếp
@ Thưởng thức nghệ thuật
33
 VAÊN HOÙA TỔ CHỨC…
I- Vaên hoùa Toå chöùc cộng đồng:
1- Toå chöùc noâng thoân
@Theo huyeát thoáng
@Theo ñòa baøn cö truù: Xoùm, laøng => Xaõ
@Toå chöùc theo ngheà nghieäp, sôû thích:
Phöôøng, hoäi
@ Toå chöùc theo truyeàn thoáng: Giaùp
=> VH Việt nam là VH làng xã với 2 đặc tröng:
- Tính cộng đồng
- Tính tự trị
34
 VAÊN HOÙA TỔ CHỨC…
I- Vaên hoùa toå chöùc ñôøi soáng coäng ñoàng
2- Toå chöùc ôû Ñoâ thò
@ Ñoâ thò VN do nhaø nöôùc sinh ra
@Thöïc hieän chöùc naêng haønh chính laø chuû
yeáu
@Quan heä chaët cheõ vôùi noâng thoân
=> Ñoâ thò VN chòu aûnh höôûng cuûa noâng thoân,
bò noâng thoân chi phoái, thaäm chí bò noâng thoân
hoùa
35
 VAÊN HOÙA TỔ CHỨC…
I-Vaên hoùa toå chöùc ñôøi soáng coäng
ñoàng
3- Toå chöùc Quoác Gia
@ Quan nieäm Ngöôøi Vieät:
- Nöôùc laø moät caùi laøng lôùn
- Việc nước là việc của làng, của nhà
- Nước chæ laø môû roäng chöùc naêng cuûa laøng
- Trong toå chöùc XH Vieät Nam ñôn vò trung gian
giöõa laøng vaø nöôùc laø khoâng quan troïng
36
 TOÙM LAÏI
@ Vaên hoùa toå chöùc ñôøi soáng taäp theå taïo neân nhöõng nhoùm
löôõng phaân
- Quoác gia: Bao goàm noâng thoân vaø ñoâ thò
- Noâng thoân:Laøng thuaàn noâng, laøng coâng thöông
- Ñoâ thò: Bao goàm phaàn ñoâ vaø phaàn thò
Quan heä giöõa caùc yeáu toá moãi caëp
 Baûn chaát laø moái quan heä AÂm - Döông
@ Vaên hoùa toå chöùc ñôøi soáng taäp theå trong lòch sö
aâm luoân luoân maïnh hôn döông
- Khaû naêng baûo toàn maïnh hôn khaû naêng phaùt trieån
- Taïo ra s/ maïnh choáng ng/ xaâm, choáng ñoàng hoùa
- AÂm caøng thònh thì döông caøng suy -> Baûo thuû, kìm haõm söï
phaùt trieån, ñoåi môùi…

37
 VAÊN HOÙA TOÅ CHÖÙC
ÑÔØI SOÁNG CAÙ NHAÂN

 Vaên hoùa toå chöùc ñôøi soáng caù nhaân laø moät boä phaän trong vaên hoùa coäng ñoàng
 Noù ñöôïc toå chöùc treân caùc maët:
* Nhaän thöùc theá giôùi -> Tín ngöôõng
* Töï ñaët mình vaøo nhöõng qui ñònh ñeå ñieàu chænh -> Phong tuïc
* Giao tieáp vôùi tö caùch laø moät thaønh vieân CÑ
* Naåy sinh nhu caàu thöôûng thöùc ngheä thuaät

38
 VAÊN HOÙA TOÅ CHÖÙC
ÑÔØI SOÁNG CAÙ NHAÂN
I- TÍN NGÖÔÕNG
1- Tín ngöôõng phoàn thöïc:
Xuaát phaùt töø moâi tröôøng soáng, cö daân noâng nghieäp chæ quan taâm:
* Söï sinh soâi naåy nôû cuûa hoa maøu
* Vaán ñeà duy trì gioáng noøi
=> Xuaát hieän tín ngöôõng phoàn thöïc
( Phoàn: nhieàu, thöïc: naåy nôû )
=> Ñaây chính laø vieäc toân thôø cô quan sinh duïc nam nöõ vaø haønh vi giao
phoái

39
 VAÊN HOÙA TOÅ CHÖÙC
ÑÔØI SOÁNG CAÙ NHAÂN
2- TÍN NGÖÔÕNG SUØNG BAÙI TÖÏ NHIEÂN
@ Ñaây laø saûn phaåm cuûa moâi tröôøng soáng
- Soáng phuï thuoäc vaøo töï nhieân
- Khoâng giaûi thích ñöôïc töï nhieân
- Nhu caàu ñôøi soáng taâm linh
@ Theå hieän:
* Tín ngöôõng ña thaàn, do chaát aâm tính trong Ñ/s noâng nghieäp + tín
ngöôõng phoàn thöïc neân thieân veà suøng baùi, toân thôø nhieàu nöõ thaàn

40
 VAÊN HOÙA TOÅ CHÖÙC
ÑÔØI SOÁNG CAÙ NHAÂN
2- TÍN NGÖÔÕNG SUØNG BAÙI TÖÏ NHIEÂN
@ Theå hieän ( Tieáp ):
* Thôø ñoäng vaät, thöïc vaät: Töø Tieân roàng ñeán nhaát ñieåu, nhì xaø, tam ngö,
töù töôïng ( Chim, raén, caù, saáu )
TÍN NGÖÔÕNG SUØNG BAÙI CON NGÖÔØI
* Thôø cuùng toå tieân, oâng ba
* Thôø nhöõng ngöôøi coù coâng vôùi coäng ñoàng
* Thôø vi thaàn: Thoå coâng, oâng ñòa, oâng taùo…

41
 VAÊN HOÙA TOÅ CHÖÙC
ÑÔØI SOÁNG CAÙ NHAÂN
3- PHONG TUÏC
@ Phong tuïc:
Phong: Gioù – Tuïc: Thoùi quen
@ Moät hình thöùc ñieàu chænh caù nhaân theo nhöõng qui ñònh coäng ñoàng
@ Ñaëc ñieåm phong tuïc: Raát deã lan roäng
PHONG TUÏC HOÂN NHAÂN
* Hoân nhaân phaûi theå hieän quyeàn lôïi gia toäc
* Hoân nhaân phaûi ñaùp öùng quyeàn lôïi coäng ñoàng laøng xaõ
* Sau quyeàn lôïi coäng ñoàng môùi tôùi quyeàn lôïi rieâng tö

42
 VAÊN HOÙA TOÅ CHÖÙC
ÑÔØI SOÁNG CAÙ NHAÂN
3- PHONG TUÏC
3.1- PHONG TUÏC TANG MA
@ Bieåu hieän 2 quan nieäm:
* Ñöa tieãn ngöôøi maát veà theá giôùi beân kia
* Xoùt thöông, coi cheát laø heát
@Phong tuïc tang leã thaám nhuaàn trieát lyù aâm döông nguõ
haønh Phöông Nam
* Theå hieän: Trong trang phuïc,laïy tröôùc linh cöõu, choïn
höôùng choân…

43
 VAÊN HOÙA TOÅ CHÖÙC
ÑÔØI SOÁNG CAÙ NHAÂN
3- PHONG TUÏC
3.2- PHONG TUÏC LEÃ TEÁT; LEÃ HOÄI
@ Leã teát:
- Thieân veà ñôøi soáng vaät chaát
- Laø heä thoáng phaân boå theo thôøi gian
- Leã teát ñoùng, giôùi haïn trong moãi gia ñình
- Leã teát duy trì quan heä toân ti traät töï giöõa caùc thaønh vieân trong gia ñình
@ Leã hoäi:
- Thieân veà ñôøi soáng tinh thaàn
- Phaân boå theo khoâng gian, mang tính môû
- Leã hoäi duy trì quan heä daân chuûtrong coäng ñoàng

44
 4- NHÖÕNG ÑAËC TRÖNG VAÊN
HOÙA GIAO TIEÁP CUÛA NGÖÔØI
VIEÄT …
 Veà thaùi ñoä:Người Việt coi trọng giao tieáp
- Thích giao tieáp -> boäc loä qua thaùi ñoä
- Thích thaêm vieáng, hieáu khaùch
 Veà quan heä giao tiếp:
Người Việt laáy t/ caûm laøm nguyeân taéc öùng xöû
 Veà ñoái töôïng giao tieáp: Người Việt öa:
@ Quan saùt
@ Tìm hieåu
@ Ñaùnh giaù

45
 4- NHÖÕNG ÑAËC TRÖNG VAÊN
HOÙA GIAO TIEÁP CUÛA NGÖÔØI
VIEÄT ….
 Veà góc độ chủ thể giao tiếp:
- Người Việt trọng danh dự
- Maët traùi: Só dieän, sôï cô cheá tin ñoàn, dö luaän …
 Veà cách thức giao tiếp:
- Người Việt ưa sự tế nhị, trọng sự hòa thuận
- Maët traùi: Hay voøng vo, ñaén ño, caân nhaéc, thieáu quyeát ñoaùn, hay nhöôøng nhòn
 Nghi thức lời nói: Người Việt rất phong phú
@ Hệ thống xưng hô phong phú, qua:
- Söû duïng ñaïi töø nhaân xöng
- Nguyeân taéc xöng khieâm hoâ toân…

46
 5- NGHEÄ THUAÄT
NGOÂN TÖØ VIEÄT NAM
Ngoân ngöõ laø linh hoàn cuûa daân toäc:
@ Ngoân töø Vieät Nam coù tính bieåu tröng cao:
* Xu höôùng khaùi quaùt öôùc leä
*Troïng söï caân ñoái haøi hoøa trong moät caâu -> ñoái
xöùng
* Chaát thô trong ngoân töø
* Ngoân ngöõ giaøu aâm ñieäu -> taïo tính nhaïc,
chöùa ñöïng ña tieát taáu

47
 NGHEÄ THUAÄT
NGOÂN TÖØ VIEÄT NAM
@ Ngoân töø Vieät Nam giaøu chaát bieåu caûm, giaøu
thanh ñieäu:
* Bieåu caûm thoâng qua yeáu toá töø goác
* Töø laùy ñöôïc söû duïng raát phoå bieán -> vaàn aâm ieác

@ Ngoân töø Vieät Nam theå hieän tính ñoäng, linh hoaït
* Ngöõ phaùp laø ngöõ ñieäu
* Khaû naêng khaùi quaùt cao
* Tieáng Vieät öa duøng caáu truùc chuû ñoäng

48
 NGHEÄ THUAÄT
THANH SAÉC VAØ HÌNH KHOÁI
@ Ngheä thuaät thanh saéc:
* Bao goàm caùc loaïi hình ca, muùa, nhaïc, kòch…->
coi troïng thanh saéc
@ Ngheä thuaät hình khoái: Bao goàm:
* Hoäi hoïa : Hình
* Ñieâu khaéc: Khoái

49
 NGHEÄ THUAÄT
THANH SAÉC VAØ HÌNH KHOÁI
@ Tính bieåu tröng cuûa ngheä thuaät thanh saéc – Hình
khoái:
* Söû duïng bieåu töôïng öôùc leä ñeå dieãn ñaït, theå hieän treân
caùc maët:
- Nguyeân lyù ñoái xöùng
- Thuû phaùp öôùc leä
- Thuû phaùp moâ hình hoùa -> Taïo neân moät neàn ngheä
thuaät trang trí
* Söû duïng tính bieåu tröng ñeå nhaán maïnh, laøm noåi baät
troïng taâm trong ngheä thuaät hình khoái laø phoå bieán, nhö:
- Thuû phaùp 2 goùc nhìn
- Thuû phaùp nhìn xuyeân vaät theå
- Thuû phaùp phoùng to, thu nhoû
50
 NGHEÄ THUAÄT
THANH SAÉC VAØ HÌNH KHOÁI
@ Tính bieåu caûm cuûa ngheä thuaät thanh saéc – Hình khoái:
- AÂm nhaïc, daân ca, muùa…thieân veà dieãn taû tình caûm
- Muùa khoâng aàm ó, oàn aùo, luoân tronø trónh, meàm maïi
- Trong ngheä thuaät hình khoái khoâng taïo ra nhöõng taùc
phaåm chieán tranh, ñaàu rôi maùu chaûy, ruøng rôïn…
=> Taát caû ñeàu khuynh höôùng bieåu caûm, troïng tình
@Tính toång hôïp cuûa ngheä thuaät thanh saéc – Hình khoái:
- Khoâng coù söï phaân bieät caùc loaïi hình ca muùa nhaïc, taát
caû ñeàu ñoàng thôøi coù maët trong moät vôû dieãn
- Khoâng phaân bieät caùc theå loaïi raïch roøi (bi hay haøi…)
- Trong ngheä thuaät hình khoái, veà quan heä hình thöùc noäi
dung ta thaáy: Söï toång hôïp cuûa caû bieåu tröng vaø bieåu
caûm
51
 NGHEÄ THUAÄT
THANH SAÉC VAØ HÌNH KHOÁI
@Tính toång hôïp cuûa ngheä thuaät Thanh saéc – Hình
khoái
( Tieáp ):
- Veà phong caùch theå hieän:Coù söï toång hôïp cuûa bieåu
tröng vaø taû thöïc
@ Tính linh hoaït ôû ngheä thuaät thanh saéc:
- Khoâng ñoøi hoûi nhaïc coâng chôi gioáng nhau
- Khoâng ñoøi hoûi dieãn vieântuaân thuû moät caùch chaët
cheõ,baøi baûn cuûa tích dieãn
- Saân khaáu truyeàn thoáng coù söï giao löu maät thieát
vôùi ngöôøi xem: Dieãn ngay saân ñình, coù ngöôøi laøng
caàm chaàu, khaùn giaû coù theå bình phaåm khen52cheâ,
taïo ra tieáng Ñeá khi caàn thieát…
 VAÊN HOÙA ÖÙNG XÖÛ
Chúng ta sẽ nghiên cứu:
@ VH ứng xử với môi trường tự nhiên
- Ăn
- Mặc
- Ở, đi lại..
@ VH ứng xử với môi trường xã hội:
- Giao lưu với các luồng VH

53
 VAÊN HOÙA ÖÙNG XÖÛ
VÔÙI MOÂI TRÖÔØNG TÖÏ NHIEÂN

I- VAÊN HOÙA AÅM THÖÏC VIEÄT NAM

@ Quan nieäm veà aên cuûa ngöôøi Vieät:
* Ngöôøi Vieät coi troïng vaán ñeà aên uoáng, moïi
hoaït ñoäng ñeàu laáy aên laøm ñaàu
- Ăn uống, ăn nói, ăn chơi, ăn cắp…
- Có thực mới vực được đạo
- Ăn là nhiều, ở bao nhiêu…
* Ngöôøi Vieät coi aên uoáng laø vaên hoùa; Trong
aên uoáng ngöôøi Vieät boäc loä raát roõ daáu aán
truyeàn thoáng vaên hoùa noâng nghieäp luùa nöôùc

54
 VAÊN HOÙA ÖÙNG XÖÛ
VÔÙI MOÂI TRÖÔØNG TÖÏ NHIEÂN
I- VAÊN HOÙA AÅM THÖÏC VIEÄT NAM
@ Cô caáu veà böõa aên cuûa ngöôøi Vieät
* Thieân veà thöïc vaät: Tröôùc luùa gaïo -> rau quaû -> caùc
loaïi gia vò, mùa nào thức nấy
* Sau thöïc vaät môùi laø ñoäng vaät, nhöng thuyû saûn laø
thoâng duïng(SP ñaëc thuø vuøng soâng nöôùc )
- Thuyû saûn ñöôïc cheá bieán: Thaønh nöôùc maém, maém
caùc loaïi raát phong phuù, tieän söû duïng
* Sau thuyû saûn môùi ñeán thòt
- Thòt chieám moät vò trí khieâm toán
- Chuû yeáu laø gia caàm
@ Ñoà uoáng- huùt: Khaù phong phuù
- Traàu cau, nöôùc cheø, röôïu, thuoác laù, laøo…
55
 VAÊN HOÙA ÖÙNG XÖÛ
VÔÙI MOÂI TRÖÔØNG TÖÏ NHIEÂN
I- VAÊN HOÙA AÅM THÖÏC VIEÄT NAM
@ Ñaëc tröng trong cô caáu böõa aên cuûa ngöôøi Vieät
* Tính toång hôïp: Trong pha cheá thöùc aên:
- Ñuû moïi chaát: Ñaïm, beùo, boät, nöôùc
- Ñuû nguõ vò:maën, ngoït, chua, cay…
- Ñuû nguõ saéc
* Tính toång hôïp coøn theå hieän trong caùch aên:
- Maâm côm nhieàu moùn, aên 1 mieáng cuõng nhieàu moùn
- Khi aên caûm nhaän ñuû moïi giaùc quan: Muõi ngöûi, löôõi
neám,maét nhìn, tai nghe…
* Caùi ngon cuûa böõa aên Vieät laø caùi ngon toång hôïp:
- Thöùc aên ngon, hôïp thôøi tieát, choã aên toát, beø baïn taâm
giao, khoâng khí vui veû…=> T.hôïp caùi ngon nhieàu yeáu toá.

56
 VAÊN HOÙA ÖÙNG XÖÛ
VÔÙI MOÂI TRÖÔØNG TÖÏ NHIEÂN
I- VAÊN HOÙA AÅM THÖÏC VIEÄT NAM
@ Ñaëc tröng trong cô caáu böõa aên cuûa ngöôøi
Vieät
* Tính coäng ñoàng:
- AÊn chung: Töø noài côm, baùt canh, nöôùc maém
- Thích chuyeän troø trong böõa aên
- Khi ngoài phaûi yù töù
* Tính möïc thöôùc:
- Khoâng aên nhanh quaù, chaäm quaù
- Khoâng aên quaù no, quaù ít
- Khoâng aên heát, khoâng ñeå thöøa nhieàu
=> Theå hieän tính bình quaân trong aên uoáng
57
 VAÊN HOÙA ÖÙNG XÖÛ
VÔÙI MOÂI TRÖÔØNG TÖÏ NHIEÂN
I- VAÊN HOÙA AÅM THÖÏC VIEÄT NAM
@ Ñaëc tröng trong cô caáu böõa aên cuûa ngöôøi
Vieät
* Tính linh hoaït:
- Söû duïng coâng cuï aên nhö ñoâi ñuõa
- Khaû naêng choïn moùn trong böõa aên
* Tính bieän chöùng:
- Ngöôøi Vieät chuù yù quan heä aâm döông:
-> Trong aên uoáng, trong cô theå,trong quan heä vôùi
töï nhieân
- AÊn uoáng phaûi hôïp vôùi thôøi tieát, ñuùng muøa
- Phaûi choïn ñuùng thöïc phaåm ñeå pha cheá thöùc aên
ngon => Theå hieän tính caân baèng, haøi hoaø
58
 VAÊN HOÙA ÖÙNG XÖÛ
VÔÙI MOÂI TRÖÔØNG TÖÏ NHIEÂN
II- VAÁN ÑEÀ MAËC
@ Quan nieäm cuûa ngöôøi Vieät trong vaán ñeà maëc:
- Maëc raát thieát thöïc nhaèm ñoái phoù vôùi thôøi tieát
- Maëc coù yù nghóa xaõ hoäi
- Maëc laø bieåu töôïng cuûa daân toäc
@ Chaát lieäu maëc:
- Coù nguoàn goác töø thöïc vaät: Tô ñay, tô gai, boâng
- Trang phuïc aùo, khaên, vaùy… phuø hôïp thôøi tieát,
ñuùng muøa, tieän lôïi trong sinh hoaït, SX vaø theå
hieän quan nieäm tín ngöôõng
@Veà maøu saéc:
- Ngöôøi Vieät öa caùc maøu aâm tính, teá nhò kín ñaùo
59
 VAÊN HOÙA ÖÙNG XÖÛ
VÔÙI MOÂI TRÖÔØNG TÖÏ NHIEÂN
III- VAÁN ÑEÀ ÔÛ
@ Quan nieän veà ôû cuûa ngöôøi Vieät:
- Ngoâi nhaø laø toå aám gia ñình
- Nhaø ôû ñeå ñoái phoù vôùi thôøi tieát
- Nhaø ôû phuø hôïp vôùi moâi tröôøng soâng nöôùc
Vaø coù nhöõng ñaëc ñieåm sau:
@ Kieán truùc nhaø ôû ngöôøi Vieät:
- Thieân höôùng nhaø cao cöûa roäng: Ñoùn gioù, traùnh naéng
- Choïn höôùng nhaø, höôùng ñaát -> thuaät phong thuyû
- Raát ñoäng vaø linh hoaït töø taàm thöôùc, khung, moäng…
@Baøi trí nhaø ôû cuûa ngöôøi Vieät:
- Nhaø ngöôøi Vieät phaûn aûnh tính coäng ñoàng
- Toân thôø ñaïo hieáu, meán khaùch
- Baøi trí, kieán truùc treân nguyeâ lyù aâm - döông
60
 VAÊN HOÙA ÖÙNG XÖÛ
VÔÙI MOÂI TRÖÔØNG TÖÏ NHIEÂN

VAÁN ÑEÀ ÑI LAÏI

( Phaàn naøy tham khaûo taøi lieäu )

61
 VAÊN HOÙA ÖÙNG XÖÛ
VÔÙI MOÂI TRÖÔØNG XAÕ HOÄI

I- GIAO LÖU VÔÙI AÁN ÑOÄ:

VAÊN HOÙA CHAÊM
1-Vaøi yeáu toá ñòa – vaên hoùa - lòch söû cuûa
ngöôøi Chaêm:
*Veà ñòa lyù:Ven bieån mieàn Trung, chuû yeáu
töø vuøng Nam soâng Gianh keùo daøi ñeán vuøng
Bình Thuaän ngaøy nay
- Ñòa hình cö daân ngöôøi Chaêm soáng: Doác,
heïp, ñaát ñai khoâ caèn, moät beân laø bieån, beân
laø nuùi
- Khí haäu khaéc nghieät, khu vöïc thöôøng xaåy ra
möa luõ, haïn haùn… 62
 VAÊN HOÙA ÖÙNG XÖÛ
VÔÙI MOÂI TRÖÔØNG XAÕ HOÄI
I- GIAO LÖU VÔÙI AÁN ÑOÄ: VAÊN HOÙA CHAÊM
*Veà lòch söû:
- Nhöõng naêm ñaàu CN, vuøng ñaát ngöôøi Chaêm
sinh soáng, cuõng nhö moät soá laõnh thoå khaùc ôû
ÑNAÙ laø thuoäc ñòa cuûa TQ
- Töø TK thöù 2 Ngöôøi Chaêm laäp quoác – Quoác
hieäu ñaàu tieân laø Laâm AÁp -> thoaùt khoûi ñoâ
hoä cuûa TQ
- Chaêm laø ruùt goïn cuûa töø ChaêmPa – teân nhaø
nöôùc Chaêm huøng maïnh vaøo thôøi Cheá Boàng
Nga TK 14 ( AÂm Vieät hoùa laø Chaøm, Haùn Vieät
laø Chieâm Thaønh )
- Cuoái TK 15 –ñaàu 16 Vöông quoác ChaêmPa taøn
luïi, chaám döùt söï toàn taïi vôùi tö caùch quoác gia 63
 VAÊN HOÙA ÖÙNG XÖÛ
VÔÙI MOÂI TRÖÔØNG XAÕ HOÄI
I- GIAO LÖU VÔÙI AÁN ÑOÄ:
VAÊN HOÙA CHAÊM
1-Vaøi yeáu toá ñòa-vaên hoùa-lòch söû cuûa ngöôøi
Chaêm
( Tiếp ):
* Do ñieàu kieän cuûa moâi tröôøng soáng: Con
ngöôøi Chaêm phaûi:
- Vaät loän vôùi thieân nhieân
- Giaønh giaät vôùi caùc nöôùc laùng gieàng
=>Taïo tính caùch ngöôøi Chaêm: Cöùng raén, cöông
nghò, thöôïngvoõ vaø coù phaàn hieáu chieán
64
 VAÊN HOÙA ÖÙNG XÖÛ
VÔÙI MOÂI TRÖÔØNG XAÕ HOÄI
I- GIAO LÖU VÔÙI AÁN ÑOÄ: VAÊN HOÙA CHAÊM
2-Vaøi neùt veà vaên hoùa AÁn Ñoä vaø con ñöôøng tieáp
caän vaên hoùa baûn ñòa chaêm:
- AÁn Ñoä laø moät quoác gia Nam AÙ ña saéc toäc, ña
vaên hoùa
- Noùi ñeán AÁn ñoä laø noùi ñeán nôi khôûi thuyû phaùt
sinh ra ñaïo Phaät, Balamoân, ñaïo Hoài, Hinñu
- Töø nhöõng naêm ñaàu CN caùc thöông nhaân ngöôøi
AÁn, ñoäi quaân truyeàn giaùo cuøng VH AÁn ñaõ ñeán
Vieät Nam – Nhaát laø khi ngöôøi Chaêm laäp quoác.
- VH AÁn ñeán baèng ñöôøng bieån, ñeán baèng con
ñöôøng hoøa bình, coù nhieàu yeáu toá phuø hôïp =>
Neân ñöôïc ngöôøi Chaêm chaáp nhaän
65
 VAÊN HOÙA ÖÙNG XÖÛ
VÔÙI MOÂI TRÖÔØNG XAÕ HOÄI
I- GIAO LÖU VÔÙI AÁN ÑOÄ: VAÊN HOÙA
CHAÊM
3- Ñaëc tröng cuûa vaên hoùa chaêm:
@ Vaên hoùa Chaêm laø saûn phaåm cuûa söï dung
hôïp nhieàu nguoàn vaên hoùa:
* VH baûn ñòa: Moâi tröôøng soáng cuûa ngöôøi
chaêm laø moâi tröôøng noâng nghieäp neân töø
trieát lyù aâm döông trong nhaän thöùc, ñeán tín
ngöôõng suøng baùi töï nhieân, tín ngöôõng phoàn
thònh…
=> Raát ñaëc tröng, ñieån hình vaø chi phoái
66
 VAÊN HOÙA ÖÙNG XÖÛ
VÔÙI MOÂI TRÖÔØNG XAÕ HOÄI
I- GIAO LÖU VÔÙI AÁN ÑOÄ: VAÊN HOÙA CHAÊM
3- Ñaëc tröng cuûa vaên hoùa chaêm ( Tieáp ):
*VH khu vöïc: Söï giao thoa, tieáp xuùc vôùi caùc
nöôùc laùng gieàng
* Vaên hoùa AÁn Ñoä:
• Haáp thuï ñaïo Balamoân ( Quoác ñaïo cuûa AÁn
Ñoä khi Phaät giaùo luïi taøn)
• Ñaïo Balamoân thôø chuùa teå caùc loaïi thaàn ->
Nguoàn goác cuûa vuõ truï, hieän ôû 3 ngoâi, 3 vò
thaàn:
• Thaàn saùng taïo Brahma
• Thaàn Baûo toàn Visnu
• Thaàn huûy dieät ( Söùc maïnh ) Siva 67
 VAÊN HOÙA ÖÙNG XÖÛ
VÔÙI MOÂI TRÖÔØNG XAÕ HOÄI
I- GIAO LÖU VÔÙI AÁN ÑOÄ: VAÊN HOÙA CHAÊM
3-Ñaëc tröng cuûa vaên hoùa chaêm:
@ Vaên hoùa Chaêm laø saûn phaåm cuûa söï dung naïp
coù choïn loïc vôùi söï baûo toàn vaø phaûn aùnh vaên
hoùa baûn ñòa, khu vöïc roõ neùt theå hieän tính Chaêm
hoùa
* Qua caáu truùcChaêm:
- Giai ñoaïn 1 tieáp nhaän nguyeân goác: Kieán truùc
thaùp theo boä 3, song song thôø 3 thaàn -> Coi troïng
thaàn saùng taïo
- Giai ñoaïn 2 Kieán truùc thaùp theo boä 3, song song
thôø 3 thaàn -> Coi troïng 3 thaàn nhö nhau
68
 VAÊN HOÙA ÖÙNG XÖÛ
VÔÙI MOÂI TRÖÔØNG XAÕ HOÄI
I- GIAO LÖU VÔÙI AÁN ÑOÄ: VAÊN HOÙA
CHAÊM
3-Ñaëc tröng cuûa vaên hoùa chaêm( Tieáp ):
- Giai ñoaïn 3: Quaàn theå kieán truùc coù thaùp
Trung taâm thôø thaàn Siva vaø caùc thaùp phuï
vaây quanh
- Thaàn Siva thaàn söùc maïnh phuø hôïp vôùi chaát
döông tính cuûa ngöôøi Chaêm – Thieân veà söùc
maïnh – Tính caùch baûn ñòa ñöôïc boäc loä, chi
phoái
=> Ngöôøi Chaêm ñaõ bieán Balamoân giaùo thaønh
Siva giaùo 69
 VAÊN HOÙA ÖÙNG XÖÛ
VÔÙI MOÂI TRÖÔØNG XAÕ HOÄI
I- GIAO LÖU VÔÙI AÁN ÑOÄ: VAÊN HOÙA
CHAÊM
3-Ñaëc tröng cuûa vaên hoùa chaêm laø saûn phaåm
cuûa söï dung naïp coù choïn loïc… ( Tieáp )
*Theå hieän qua hình daùng:
- Thaùp Chaêm ñeàu coù hình daùng ngoïn nuùi ->
bieåu tröng cho thieân nhieân Mieàn Trung -> phaûn
aùnh chaát döông tính trong tính caùch baûn ñòa
cuûa vaên hoùa Chaêm – Nuùi döông.
- Coù nhöõng cuïm thaùp, nhöõng thaùp phuï coù maùi
cong hình thuyeàn -> AÛnh höôûng vaên hoùa khu
vöïc 70
 VAÊN HOÙA ÖÙNG XÖÛ
VÔÙI MOÂI TRÖÔØNG XAÕ HOÄI
I- GIAO LÖU VÔÙI AÁN ÑOÄ: VAÊN HOÙA CHAÊM
3-Ñaëc tröng cuûa vaên hoùa chaêm laø saûn phaåm cuûa söï dung
naïp coù choïn loïc… ( Tieáp )
*Theå hieän qua chöùc naêng cuûa thaùp:
- Chöùc naêng ñaïo goác laø thôø thaàn.
- Chöùc naêng sau khi tieáp nhaän: Laø vöøa thôø thaàn, vöøa coù
tính chaát laêng moä( Thaùp tieáng Chaêm: Kalaên – laêng )
*Theå hieän qua ñieâu khaéc:
- Trong thaùp Siva ñöôïc coi troïng vaø thôø nhieàu nhaát
- Vaät ñöôïc thôø nhieàu nhaát laø Linga- sinh khí thöïc nam
=> Thaàn, vaät ñöôïc thôø coù cuøng baûn chaát döông tính
- sinh khí thöïc nöõ cuõng ñöôïc phaûn aûnh: nhöõng baàu vuù,
daõy vuù, töôïng maãu thaàn, thaùp thôø Quoác maãu ( Thaùp
Baø- Nha Trang ) => Tín ngöôõng phoàn thöïc vaø tính troïng
phuï nöõ cuûa vaên hoùa noâng nghieäp ñöôïc phaûn aûnh71
 VAÊN HOÙA ÖÙNG XÖÛ
VÔÙI MOÂI TRÖÔØNG XAÕ HOÄI
I- GIAO LÖU VÔÙI AÁN ÑOÄ: VAÊN HOÙA
CHAÊM
Keát luaän:
*Ngöôøi Chaêm tieáp thu vaên hoùa AÁn Ñoä theo
caùch cuûa mình ñeå roài coù moät neàn vaên hoùa
Chaêm ñoäc ñaùo nhö ngaøy nay:
- Bieán ñaïo Balamoân thaønh ñaïo Baø Chaêm
- Bieán ñaïo Hoài ( du nhaäp sau naøy) thaønh ñaïo Baø
Ni
* Ñieàu naøy khaúng ñònh söùc maïnh cuûa vaên hoùa
baûn ñòa vaø phöông thöùc tieáp thu, dung naïp cuûa
ngöôøi Chaêm cuõng nhö ngöôøi Vieät seõ trình baøy72
ôû nhöõng phaàn sau.
 VAÊN HOÙA ÖÙNG XÖÛ
VÔÙI MOÂI TRÖÔØNG XAÕ HOÄI
II- PHAÄT GIAÙO VAÊN HOÙA VIEÄT NAM
1-Söï hình thaønh vaø noäi dung cô baûn cuûa phaät giaùo :
*Phaät giaùo hình thaønh ôû AÁn Ñoä vaøo TK thöù V tröôùc
CN
- Theo caùc nhaø sö vaøo VN tröïc tieáp töø ñaàu coâng
nguyeân. Sau tieáp tuïc ñöôïc truyeàn töø Trung Hoa
* Thöïc chaát cuûa ñaïo phaät: Ñaây laø hoïc thuyeát veà noãi
khoå vaø söï giaûi thoaùt
- Baûn chaát noãi khoå -> Nguyeän voïng khoâng ñöôïc thoûa
maõn
- Nguyeân nhaân: Do duïng voïng ham muoán
- Caûnh giôùi veà nguyeân nhaân -> töø boû duïc voïng
- Con ñöôøng dieät khoå: Giaûi thoaùt, giaùc ngoä, reøn luyeän
73
ñaïo ñöùc
 VAÊN HOÙA ÖÙNG XÖÛ
VÔÙI MOÂI TRÖÔØNG XAÕ HOÄI
II- PHAÄT GIAÙO VAØVAÊN HOÙA VIEÄT NAM
Vaên hoùaVieät Nam trong quaù trình tieáp xuùc ñaõ taïo
ra moät phaät giaùo rieâng cuûa mình
2- Ñaëc ñieåm phaät giaùo Vieät Nam
*Phaät giaùo vieät Nam mang tính toång hôïp:
- Phaät giaùo tieáp xuùc vôùi caùc tín ngöôõng truyeàn
thoáng daân toäc => Heä thoáng chuøa thöïc chaát laø
nhöõng ñeàn mieáu daân gian: Vöøa thôø Phaät, thôø
caùc vò thaàn, thaùnh, ngöôøi coù coâng vôùi coäng
ñoàng,keå caû cho nhöõng linh hoàn, vong hoàn ñaõ maát
- Phaät giaùo VN laø toång hôïp caùc toâng phaùi
- Phaät giaùo VN keát hôïp chaët cheõ vieäc ñaïo vôùi
vieäc ñôøi: Nhö tham gia vaøo XD vaø baûo veä ñaát
nöôùc… 74
 VAÊN HOÙA ÖÙNG XÖÛ
VÔÙI MOÂI TRÖÔØNG XAÕ HOÄI
II- PHAÄT GIAÙO VAØVAÊN HOÙA VIEÄT NAM
2- Ñaëc ñieåm phaät giaùo Vieät Nam
*Phaät giaùo Vieät Nam coù xu höôùng haøi hoøa aâm döông
vaø thieân veà nöõ tính:
- Caùc vò Phaät AÁn ñeàu laø ñaøn oâng sang VN coù caû
phaät baø, Phaät giaùo VN caûi bieán Quan theá aâm boà
taùt thaønh Baø quan aâm nghìn tay nghìn maét - Vò thaàn
hoä meänh cuûa cö daân vuøng soâng nöôùc
- Ngöôøi Vieät coøn taïo ra Phaät maãu, phaät toå rieâng
- VN coù nhieàu chuøa mang teân caùc Baø
- Ñaây chính laø daáu aán cuûa vaên hoùa noâng nghieäp
taùc ñoäng, chi phoái ( troïng phuï nöõ )
75
 VAÊN HOÙA ÖÙNG XÖÛ
VÔÙI MOÂI TRÖÔØNG XAÕ HOÄI
II- PHAÄT GIAÙO VAØVAÊN HOÙA VIEÄT NAM
2- Ñaëc ñieåm phaät giaùo Vieät Nam ( Tieáp )
*Phaät giaùo Vieät Nam hieän thaân cuûa söï linh hoaït:
- Taïo ra moät lòch söû vaät giaùo rieâng, coù ngaøy phaät ñaûn
8/4 – ngaøy sinh phaät toå VN
- Ngöôøi Vieät coi troïng vieäc soáng phuùc ñöùc, trung thöïc ->
cho pheùp tu taïi gia
- Coi thôø gia tieân oâng baø cao hôn thôø phaät
- Phaät ñöôïc ñoàng nhaát vôùi caùc vò thaàn
- Töôïng phaät mang daùng daáp hieàn hoøa vôùi nhöõng teân goïi
daân gian gaàn guõi
- Ngoâi chuøa ñöôïc thieát keá nhö ngoâi nhaø ngöôøi Vieät -> taïo
caûm giaùc gaàn guõi, coøn laø nôi giuùp ngöôøi cô nhôõ
- VN coù ñaïo Hoøa haûo SP cuûa Phaät giaùo vaø ñaïo OÂng 76 Baø
 VAÊN HOÙA ÖÙNG XÖÛ
VÔÙI MOÂI TRÖÔØNG XAÕ HOÄI
III- NHO GIAÙO VAØVAÊN HOÙA VIEÄT NAM
1/ Nho giaùo ?
Laø heä thoáng giaùo lyù cuûa caùc nhaø nho ( nhöõng ngöôøi
coù hoïc trong XH ) nhaèm toå chöùc xaõ hoäi coù hieäu quaû
do Khoång Töû ( Sinh naêm 551 tr CN ) saùng laäp
2/ Noäi dung cô baûn cuûa Nho giaùo:
Khoång Töû cho raèng muoán toå chöùc ñöôïc xaõ hoäi phaûi
ñaøo taïo nhöõng ngöôøi cai trò coù nhöõng ñöùc tính:
Tu Thaân: - Ñaïo ( 5 ñaïo ): Ñaïo vua toâi, cha con, vôï
choàng, anh em, baïn beø
- Ñöùc: Nhaân, nghóa, leã, trí, tín
- Ngoaøi ra coøn phaûi bieát: Thi, thö, leã, nhaïc
77
 VAÊN HOÙA ÖÙNG XÖÛ
VÔÙI MOÂI TRÖÔØNG XAÕ HOÄI
III- NHO GIAÙO VAØVAÊN HOÙA VIEÄT
NAM
2/ Noäi dung cô baûn cuûa Nho giaùo:
Haønh ñoäng: Baèng nhaân trò vaø chính danh
Nhaân trò:
- Cai trò baèng tình ngöôøi
- Coi troïng daân chuû
Chính danh:
- Phaûi öùng vôùi teân goïi
- phaûi ñaøng hoaøng
3/ Söï bieán ñoäng cuûa nho giaùo qua caùc thôøi kyø:
78
( Xem saùch )
 VAÊN HOÙA ÖÙNG XÖÛ
VÔÙI MOÂI TRÖÔØNG XAÕ HOÄI
III- NHO GIAÙO VAØVAÊN HOÙA VIEÄT NAM
4/ Ñaëc ñieåm cuûa nho giaùo Vieät Nam :
* Trong 1000 naêm Baéc thuoäc, nho giaùo chöa coù choã ñöùng ôû Vieät
Nam
* Döôùi thôøi Lyù Thaùi Toå (1070 ) Nho giaùo ñöôïc tieáp nhaän – öùng
vôùi nhaø Toáng beân Trung Quoác
* VN tieáp thu nho giaùo laø tieáp nhaän töøng yeáu toá rieâng leû vaø
Vieät hoùa theo caùch cuûa mình . Chuû yeáu khai thaùc nhöõng yeáu
toá theá maïnh cuûa nho giaùo. Cuï theå:
- Nhìn nho giaùo nhö moät coâng cuï vaên hoùa
- Hoïc taäp caùch toå chöùc trieàu ñình vaø heä thoáng luaät Phaùp
- Heä thoáng thi cöû, caûi tieán chöõ Nho thaønh chöõ Noâm
- Coi troïng tình ngöôøi, truyeàn thoáng daân chuû
79
- Tö töôûng trung quaân ôû VN laø tinh thaàn yeâu nöôùc…
 VAÊN HOÙA ÖÙNG XÖÛ
VÔÙI MOÂI TRÖÔØNG XAÕ HOÄI
IV- ÑAÏO GIAÙO VAØVAÊN HOÙA VIEÄT
NAM
* Hình thaønh vaøo Tk thöù 2 sau CN do Laõo Töû vaø
Trang Töû saùng laäp
* Treân cô sôû thuyeát voâ vi vôùi trieát lyù toân troïng töï
nhieân, thaám nhuaàn tinh thaàn bieän chöùng aâm
döông, khoâng laøm gì thaùi quaù maø phaûi hoøa nhaäp
vôùi töï nhieân ñeå ñieàu chænh
* Ngöôøi Vieät saün mang trong mình tö töôûng phaûn
khaùng giai caáp thoáng trò, söû duïng ñaïo giaùo ( Phuø
thuûy – nhöõng hieän töôïng khoâng giaûi thích ñöôïc
trong töï nhieân )laøm vuõ khí choáng laïi keû thoáng trò
( Phaàn naøy tham khaûo TL ) 80
 VAÊN HOÙA ÖÙNG XÖÛ
VÔÙI MOÂI TRÖÔØNG XAÕ HOÄI
V- PHÖÔNG TAÂY VÔÙI VAÊN HOÙA VIEÄT NAM
1/ Kitoâ giaùo vôùi vaên hoùa Vieät Nam
* Ngöôøi phöông Taây ñaõ ñeán Vieät nam vaøo
nhöõng naêm ñaàu Coâng nguyeân; Sau thôøi
trung coå giao löu bò giaùn ñoaïn
* Naêm 1533 xuaát hieän nhaø truyeàn ñaïo ñaàu
tieân, sau ñoù caùc giaùo só Boà Ñaøo Nha, Taây
Ban Nha… xuaát hieän ngaøy moät ñoâng truyeàn
ñaïo Kitoâ.
Kitoâ giaùo teân goïi chung cuûa caùc toâng phaùi
cuøng thôø chuùa Jesus – Toân giaùo cuûa
nhöõng ngöôøi bò aùp böùc
* Ñaây laø thôøi ñieåm: Cheá ñoä phong kieán
Vieät Nam khuûng khoaûng traàm troïng, phaät
giaùo suy ñoài, nho giaùo beá taéc 81
 VAÊN HOÙA ÖÙNG XÖÛ
VÔÙI MOÂI TRÖÔØNG XAÕ HOÄI
V- PHÖÔNG TAÂY VÔÙI VAÊN HOÙA VIEÄT NAM
1/ Kitoâ giaùo vôùi vaên hoùa Vieät Nam
* Tuy vaøo VN nhöng Kitoâ giaùo khoâng coù choã
ñöùng vöõng chaéc vaø roäng khaép, vì:
- Nhöõng giaùo só phöông taây dính löùu vaø thoûa hieäp
vôùi boïn xaâm löôïc
- Kitoâ giaùo mang ñaäm tính cöùng raén cuûa vaên hoùa
Phöông taây -> Khoù hoøa ñoàng ñöôïc vôùi Vh Vieät
Nam
* Sau ñoù caùc nhaø truyeàn giaùo cuõng coù ñieàu
chænh thaønh laäp haøng giaùo só baûn xöù, toân troïng
nhöõng khaùc bieät vaø caùc saéc thaùi VH ñòa phöông
82
 VAÊN HOÙA ÖÙNG XÖÛ
VÔÙI MOÂI TRÖÔØNG XAÕ HOÄI
V- PHÖÔNG TAÂY VÔÙI VAÊN HOÙA VIEÄT
NAM
2/ AÛnh höôûng cuûa vaên hoùa Phöông Taây vôùi
vaên hoùa Vieät Nam:
* Lónh vöïc vaät chaát:
- XD ñoâ thò
- Caùc ngaønh coâng nghieäp
- Kieán truùc
- Giao thoâng…
* Lónh vöïc tinh thaàn:
- Chöõ vieát
- Baùo chí
83
- Ngheä thuaät hoäi hoïa…
 VAÊN HOÙA ÖÙNG XÖÛ
VÔÙI MOÂI TRÖÔØNG XAÕ HOÄI
TOÙM LAÏI
Vaên hoùa öùng xöû vôùi moâi tröôøng xaõ hoäi ñoù chính laø quaù
trình choïn loïc, dung hôïp vaø tích hôïp nhieàu nguoàn vaên hoùa
=> Taïo ra VH Vieät Nam. Ñoù laø quaù trình:
* Dung hôïp giöõa vaên hoùa baûn ñòa vaø vaên hoùa ngoaïi lai ->
Boäc loä tính chuû ñoäng vaø khaû naêng chi phoái, taùc ñoäng
trôû laïi cuûa vaên hoùa baûn ñòa trong quaù trình tieáp nhaän.
* Söï dung hôïp giöõa caùc hieän töôïng vaên hoùa ngoaïi lai vôùi
nhau
- Söï toàn taïi cuûa Tam giaùo ( Phaät giaùo, Laõo giaùo, Nho giaùo)
-> Toång hôïp caùc toân giaùo - xuaát hieän ñaïo Cao Ñaøi
- Söï dung hôïp VH Ñoâng – Taây -> cao hôn laø tích hôïp VH
Ñoâng – Taây vôùi hoïc thuyeát Maùc
Chính söï dung hôïp, hieáu hoøa, linh hoaït ñaõ laøm caùc yeáu toá
VH ngoaïi lai sau khi ñöôïc tieáp nhaän khoâng heà xung ñoät
84
 VAÊN HOÙA VIEÄT NAM
KEÁT LUAÄN
Chính moâi tröôøng töï nhieân, quaù trình phaùt trieån
lòch söû- xaõ hoäi ñaát nöôùc; Vaên hoùa Vieät Nam
ñöôïc taïo döïng vaø khaúng ñònh baûn saéc rieâng.

@ VH Vieät Nam ñöôïc hình thaønh treân neàn VH

noâng nghieäp baûn ñòa ñaäm neùt
@ Noù ñöôïc phaùt trieån vaø naâng cao qua quaù trình
giao löu, tieáp bieán, tieáp thu coù choïn loïc tinh hoa Vh
thích hôïp töø beân ngoaøi trong quaù trình lòch söû.
@ VH Vieät Nam ñang tieáp tuïc chuyeån mình trong
quaù trình hoäi nhaäp hieän nay
85
 KEÁ
T THUÙ
C
KEÁT THUÙC

86
7