Professional Documents
Culture Documents
..
sa DUNG TAl
Y TE
LII;U ClIA CHuaNG TRiNH HQP TAc VieT NAM - THVY ell~N LiNH vue
.. CHi~H SACH
vA
QUAN LY
THu6c
(ADPC)
LOI
Trang Dang thu6c xuat han
Glen THIEU •
tinh hinh san xuat va cung irng phat trien luoug
10 nam qua, nbo chinh sach d6i moi cua buoc co chat
ducc Viet Nam dii day manh d6i moi cong nghe va san tot han thuoc cua nuoc ngoai duoc hru hanh muc thuoc ngay cang phong thu6c va duoc thuoc.
a Viet
sy co
sa
dung
Danh muc thUDC rhiet yeu cua Viet Nam cong b6 cua B9 y yell do T6 sach thuoc thiet
Lin thir 3 trong nam 1995 th~ hien chit truong te tiep tuc thuc hien chinh chirc Y te The giai d6 xuat. Trong toan, hop
1y
sa
dung trong
thuoc dac
an biet.
ngay
cang
c6 tam qllan
Thieu kien thirc dung dan v6 thuoc, hau qua nghiern trong: kh6ng
cua can bo y te va nguoi dung thuoc se c6 tht mang lai bao dam an toan cho sue khoe nguoi benh vagay lang phi tien cua ella Nha nuoc 3
y,\
co sa, co mot lam quail trong dac bier. Cuon sach "Huang d,lll dieu tr]
va sir
CO
dung
thuoc"
SLI,
dung cho bac s9 va duoc sy tuyen Tien sy Hoang cua mot Tich Huyfn
sa do Giao
nghiem
rnon, da dap irng yell cau dip bach noi tren. Mong rang
cuon such se co Ich eho can b(> y Ie, dac bier 13 can bo yte
CO
te hang
ngay.
Pho giao
SU,
Ie
~
,
Pho lien Sf LE utc CHI'\II Pho giao sLiI'HAM (ilA Pho g iao Pho giao Giil.O str Pi10g iao
cuox«
3. 4. S. 6. 7. X. 9. ! O. 11.
Lt lJIEM
Ui!\H HAl
vr
SIJ
Ll~Dlfc HI\'H
TIcH IIUY£,\
Pho gi.io
12.
13. 14.
Giao su LE TL· V AN
Pho tien Sf NGLYEN THI VINH
va hieu
dinh:
vr
HOA\(;
MVC Ll)C
Trang Phan I: Huong dan dieu tr] J. Sot
')
vu
V;i
Sill
dill
14 20 25 __ 29 .
38
J. Thicu m.iu
4. Phll
vn Dlnh H,\i
Vfi Dinh H,\i VlI Dlnh H,'Ii
5. Kilo tho'
6. Ho
vn Dlnh Hai
va Le Due Chinh
7. Ball nguc
g. T~lI1g hu yet ,ip 9.
YO Dinh Hai
44
50
v 1I81 nh
H,'l i _
Ia
chay cap
56
64 _._ 70
12. H6n me
13. Nh icrn doc cap
Lc Due Hinh
7X XX
Vu Dinh Hai
Nguyen
Van D,-l11g
100 112
123 133
IS. Vet thuo'ng v~ bong Nguyen Dire Phuc 16. Mot so tnral~g hop c'-tp ciru trong t am than I19C Nguyen Viet Thiem
! 7. B¢nh ve mat
20. Benh lily truycn qua duong ~lnh due 21. Phu san khoa
r.e
Tir V {Ill
Lc Diem
16B Ig I lS3
22. Lich ticm chung tre em Phan II: Huang dan Slr dung thuoc HO~H1g Tfch Huyen Nguyen Nguyen Phu luc
Ph() 1;1e dung ella khang sinh
SOT
cs va Dlnh
va S61 HI khi than nhier do do
Hdi
pcs
a true
if
trang
gai", hoac
birth thuong, than nhiet cao len khi gang sire the life, khi an, khi nhiet do ben ngoai cao, va a phu nir trong giai doan sau cua chu ky kinh nguyet, tit ng ay r~ng rrung tra di. Than nhiet COil phu thuoc van
tuoi:
o ngiroi
sa tran
la
de sol hem nguoi Ion vII nguoi cao tuoi I hi it k hit h an nhiet lang! BUb i S;\ Il g, I han 11h icr bi nh
t re con
thuong
Trong tnrong hqp sot nhe, ngiroi benh hay thfiy 611 lanh, hoac nong birng, chan an, nlurc (hill, kho chiu, rap rnoi, cling co khi khong cam thfiy gl khac, Nlurng khi sot n~ng, tren 40"C, ngiroi benh hay ret run, co khi rung d gunmg chieu: sot cao nira co th~ me sang, co gi;)t, nil,'lt I~\ sot cao trc em. Trong thuc tien, it khi than nhiet
vLf01
qua 41 "C.
Nell sot kco dai qua 2-3 tuan I~, co the bi mat ruroc,
hao
rho
voi
nhicu lac nhan gay benh; nguoi qua gi~\ hoac qua yeu thuong
khuan
(virus,
vi khuan, phai
ky
sinh
trung, 60%
nghi ngay
den
Tnroc her phai di tim cac diu hieu chi diem, xem co ehb nao dau hoac sung, nang, do, rmrng rnu khong? Vi du: • • • Dau dau: di tim ap-xe nao, viem nao. Dau va cling Dati nguc:
(j
viem
10
• Dau
bung:
viern
I"U¢t
thira,
ap-xe
gan,
viern
dirong mat
• Dau khop: Ihfip khop cap, viern khop dang thap, nhiem khudn khop,
v11
2. Cac nguyen nhan khac khong phai nhiern khuA~1 thi it g~p han nhicu. Vai thi du:
• • Lupus ban do he thong de gay sot kco dai; U ng thu (-;c.ic phil tang nh If
V.V ...
gall,
bach
Nh6i mall
• Do tiem truyen (chi nhiet to), do thuoc, er Dieu tri trieu chirng sot.
Truce mot ban, thao vi du: mang
(trong lupus
II
Nhirng dong thai cung can chua trieu chung sot, \lhtit Ia khi chua hoac khoug tim thay nguyen sot lai cang can thict
sot them I "C, thl co the can them
'if Tiep ruroc day du: khi than nhiet qua 37°C, elf
lOO-150ml iuroc moi ngay: khi troi k ho hanh, hoac ra nhieu mo hoi, eo Ih6 con can nhieu
ruroc han nita. Tot nhat
la bang duang
uong, co the dung mroc qua, nuoc che loang, nuoc rau ,
de
V!
cua
nguoi bcuh. Uong diroc ruroc lanh hoac mroc d.i cang
o nguoi
the u6ng dll niroc thea yell cau , an, moi phai truyen
cac dung dich 5%, hoac dung dich. ding dich
truong,
Ringer dung
NaCl 0,9%
dich glucose
de
(NaCI 4,5%0).
de tranh
Khong
tuong ky thuoc.
'U' H~ nhiet chi can khi sot cao, than nhict qua 4WC, nhat HI (1 Ire em, hoac khi kern theo eo thai, co giat, me
12
II khi phai dung ha nhiet. + Dan gian va an loan han ca 13. dung hoac HE mroc d:i d~t len trtin, bung, trong nach. Khi sot qua cao, co the boc khan lanh, Rat hiern khi pha] tam
mroc da, hoac thut mroc da.
+ Nhtrng
thuoc
- Aspirin, nguoi Ion uong 2-4 vien 500mg/24 gio, chia lam 2-4 Ian, sau bira an no. Chong chi dinh: benh da day, benh chay mall. Hoac: - Paracetamol, •
vien
I vien,
13
SUT CAN
GS Vu Dinh Hdi
Siit can la mot dau hieu quan trong, thucng phan anh
sa di sut
co ban cong voi hoar dong), VI vay, nguyen nhan sut ~an co th~ do an (t qua (bieng an,
thieu an, benh .man tinh ...) hoac do tieu thu nang IUQ'ng nhieu
qua (cnuyen hoa tang, heat dong th611!C qua mire ... ).
, ::" .:1
"t '
Co th~ mat mroc nhieu cfing gay sut can nhanh. Thf du: dung thuoc ~qi nieu, mat m6 hoi nhieu, thieu nuoc u6ng, kieng mu6i qua mire deu co th~ sut can,
Nhftng nguyen nhan sut can chu yeu g{ip trong tam
sang, khong ki nhiing truong h{1Pco thi mat nuoc: 1. Dai thao duong,
Siit can Ia trieu chirng quan trong cua benh dai thao
duong. Moi dc'iu, sut can chii yeu do mat nuoc (VI dai nhieu). Sau do, can tiep tuc giam do mat nhieu glucose
qua
14
cung
bu dap n6i nhirng tieu hao nang luong rna van sut din la mot trong
An nhieu
hrong glucose trong mau hie doi (dinh luong it nhat hai Ian lien tiep), neu
D~ chan doan, can phai djnh
qua l,4g/l
(7,8 mmol/lit)
va
er DiI~u tri, Tnroc het, phai han che an chat bor va dtrong. Tuy tnrong hop, dung mot trong nhfrng vien ch6ng dai thao
duong sau day; , Glibenclamid
Thuong
bat
dAU bang
J?9t
vien, sa~d~~~I~~~nh
m~c
dan.
duong huyet qua cao, va nhat 111nhung tr~Ong hop co ceton nieu, can tiern insulin duoi da, ba~ dAu bang 20
dan cua vi. Neu dung lieu cao han,
can
GO su
dan
tuyen tren,
Khi da tinh
diroc
lieu thfch
hop, thi 15
va
thuoc
a nha,
thuong
ky
chc glucid, va neu beo thi han che d. hrong calo noi chung, 2. Cuong giap. Con goi Iii nhi~ru doc giap, rna 'the' hay g~p nhat la benh Basedow.
hermon, chu yeu Trong
hria
a cac
Ia thyroxin
Nguoi benh gay SLII nhanh chong, mac dau an ngon mieng va an nhieu, nhal 1a cac glucid 111m cam, dirong. '
Benh canh lam sang con co mat 16i, birou giap, run tay,
lim nhanh, sq nong, nhieu rub hoi, ia chay, n.lilg roc, d~ call kinh. Cling co khi (nhat 18. nglrai cao tuoi) chi co
De chan doan,
hien nay van can do chuyen hoa co ban: tlnrong xuyen hoa co ban >30% HI dil co
Nhirng xet nghiern
Trong cuong giap, rhuong thay: Dt) tap trung [LI! cao qua 30% sal! 24 gia Dinh hrong T4> 200 microgam/Iit (260 nanornol/lft
16
f)i
cu
(3,
nanomol/Ift)
t r!
-+- Co
de chiu
ngay:
lan,
Propranolol
co the
moi
co tht
Bih dau bang 6 vien/24 gio, dung trong vai tuan. Khi do, gi'\l11 dan lieu cho den lieu duy t ri 3-4 vien/24 gio, dung trong vai thang. mg) hoac propylthiouracil (PTU vien SO mg): bat diu bang 6 vien/24 gia, dung trong vai tuan, roi cling giarn lieu
Methylthiouracil (MTU vien 50 thco each nhu - Carbimazon bang 4-~ vicn/24
a trcn.
(Ncorncrazole
a eric
thuoc tren.
17
TUJOOTVSOT
khorig
(hicrn •
han nhieu) U
lang huyer ap t irng can EI dau hieu chfnh, nhung dong thai cling Slit can, VI catecholarnin lang trong 111<1u.
• • Suy toan tuyen yen (panhypopituitarism),
Ie
con
;111,
goi HI benh
Simmonds,
cling lam g.iy slit nhieu. sut can <1 day do chan hau
SUy thuong
than,
cortisol.
ky
day ta trang,
thicu nuiu ..c t inh, xo gan ... deu co th~ gay i non mira, tac,
kern
4. Mot
so benh
dac biet.
Lao, benh nam, ,1.PXC arnip, viem mang trong tim nhiern khuan dang ban cap, bcnh AIDS deu co the gfty Slit can.
IX
bier kluic. co kha nang li\ ung 11m & mot nao do. Ph <li t1 111 nguyen n han 0 6ng lie
II
V!
t rf
hoa,
t u y,
hach, mau ... Sut can co le do chan an la chinh, c hu yen hoa cii ng co tang it n h ieu,
6. Benh Dien
tam than.
hinh nhat la berth bicng an tam than. Mot so benh tam thiin k hac cilng gay silt can ([tun than phan liet, tdm cam ...)
Chan thuc ton. doiin chi'. yeu bang each
7. Suy than man, Nhieu khi suy than bieu hien truoc ticn bang gay sut do chan an. Tom lai, ngiroi benh sut can ma an nhieu hen, nen nghi den dai tluio duong, nhicm doc giap, kern hap thu
tlurc ,'m, roi den bcnh bach cau, biuh
LI
lympho.
Neu
an van
nhiem
thuong
hoac
kern
khuan, suy than, berth tarn than hoac benh uoi tiet.
19
THrEt] MAU
GS Vii Dinn Hai
Thiell hematocrit,
mau
Iii 'giam
giam
hoac
so
J(V{, hemoglobin
(Hb)
ho.ic
hemog lobin
num ,
hO~IC
diroi
1Og/ IOOml
nir, duoi
12g/ 100m I (1
('j
hematocrit
duoi 3(Vl i)' nir va dudi 3V;;- (; uarn, 3,5 tricu l111U vi'l diroi 4 t rieu nam.
hoac hong
call dual
co
Ihe
hop thai.
co
giam hong cau va Hb, kha nang chuyen bi giam sut, gay ncn nhicu roi IO'.lI1 cho
hO~1l1 V~I
ho hap.
sang.
1./. Trieu chting: thieu mau nhe chi Ihriy met mor. d.inh Irong ngirc VI tim dap nhanh vi'l manh; kho Ih6,
nhat
Khi thieu
mill!
nfll1g
hem,
20
nhirng
ricu
XU:.I
hicn
U'l)'j
ngoi, I{\U
ch61lg nuu ,
Vc
lieu rur
huon
non; phu
dan oug co
V:I
nicm
a ben
a long
ra, con
huyct
'\]1
lcch tang,
TITBHC =
Hematocrit
x 10"<)
= TITBHC;
J()-15
TIT BHe biult rlll(cmg = NO - 97 fi. ti« Ie, NO-9() microtnet klloj': jl = femtolit =
I if)
21
mat
ch.iy
cling
t icu
h():l
d;.l
d;I:;"
trang ),
m.iu
kin
d.io
phan.
ho,k
dl\"(511g II'\"
k inh, II \.0 ur cung). s61 rei 1au ng;ly. l3¢nh c.inh lam sang nhu d:i I,i o.ucn. Lilt dan -;0 d.in den Ihi0"u";'\1
m.iu.
Illlftmg
met. chtlng
rn.u, Sling
11IH11. \,\
nhunh
;IP ha.
k hong
til nuiu nhicu () '-.11, x er nghiem m.iu co tilL' thay gi;im h61lg cau, hemoglobin vi, hcm.uocr it.
III
vi m.iu chua
kip loang.
do
do de
bo qua nhicu
mat m.iu
c.iu mung
uuycn IlHIU ngay. uoug khi ho;)c dung dich ngay noi chil)
Ph.ii
n1<l11.
nh;'il
the
ich trung
hlBh hong
c.iu ClTTBHC)
de
lit
.1 luai gi'lm
btl1lg
s:H 3-6
vien/:24 gill".
d.ll lou: tlnn'fIlg do th icu vitamin
1312 noac acid Cling
• Hong
man tfnh
C:lU
trung man
nmr vicm
suy th(m (crcat iniu mau taug ), b¢nh gall {rink nhom hing
gi;lm)' suy gi6p (T4 gi;II11). D,}c bict u;iHg chu )' trong nay la tuicu
erythropoietin
IllUU
do suy than,
tuy song thay u v. v ... ), loan siln tuy (choc tuy song thay
:\(1
hou).
Chua uhung bcnh nay rtit kho khan: can glri ICIl co
Sf)'
chuycn
IH";ng cuu.
androgen.
ctl)'
Iii)"
XU()"Ug. gi,i!!l
2.3 Thieu malt do tall matt: hicm lion uhicu. V(~ l.uu
s~Ulg, ngoai clni nlurng hicu hicn chung cua t hieu m.iu. c an
v«
trong han
dcm hong cau hroi co gi'l t ri Ion: thicu nuiu tan m.iu t h i hong CIU ltr6i ban giiJ cflng
xct nghicm, 11m c.ic nguyen nhan V~l phui Ji:1I11 xct llghi¢m g,"IY tan m.iu chuycn
t hi
k ho nuri
khoa
r i, co k hi '
dl l.ich __
dung
de
"chong
g
L
thieu k hon
vitamin I inn
11\(\
rruiu cling
g I h ic h
d.i n g
'--
C{) I he:
cua nhieu
bcnh
mau;
LJ u.i rong ra i.
+ Chira nguyen
b¢nh IH)i Iict. dll ho u, ghcp I han. chua nhicm kh.inu sinh. loui bochat
...... . ~ II..
!!<l11
v.v..
24
PHU
GS Vii Dinh Hdi Trurrc m61 ngnoi bcnh phu, ph;ii phan biet phil ho" voi phLI "loan Ihe". 1. Phu • do,
CI,IC
"ClIC
bo thuong
khuan
de tim
k hu
t
nguyen "han.
Khi
Do nhiem
t rich
mu (juan trong hon b JLlI1g kh.ing sinh. nlnr dung g iap, sai khop, gay
• vicm
Do chan Ihuo'ng
t ai
x irong. Co Ihe: d ung c.ic Ih uoc ehb, nhung "Y c'l tlnrong"). • c6 lhe chong
ma
liLf{1i
co
de.
t uoi
nguoi hay
hoac phil bo phau sinh due (btu dai, moi 10n ... ).
I.au ng ay cia vung dt'> h! day crrng lai (phu voi). Nhirng
25
hay 3
\iii d i l,ii lai , m';i huch. co dlr(-Illl; Ir,\p. Dicu 11'1cl;)c hieu 5111g/kl;/24
hoac qu.i 1611.
git1.
uong
Ironl;
fl t.ic dung
C()
phu hem.
k hi phai ph~\l
th.u.
1I
thuat.
• Do Ii'lc tinh mach chu trcn nlur Ll trung
Ihat.
Irim kh f Irung
Ph II
co
d ;.mg
the. an 10m
hon I hI co ca
co truong
a mat
ca chan hoac
phoi. Nhieu
vai can Irong
vai ngay.
Tim
nguyen nhan
+ Hoi chimg than lnr bay gap the' (rang van 161, khong sot.
Qr
a In: em:
nghi,
khi kel
phu dl Ian.
Dieu 1611:
tri:
[111
k icng
muoi, nam
chira hop
bcnh voi
nguyen
nh .. neu tn uong
co.
qua 26
[urosemid.
eo
rnetolazouc Khong
\tr(1i
t icm
furosemid
t inh
rnacl..
nuiu
11
Ih.-in. Tnri1ng
thuan,
s6 nho co the \l~'ng len, gily suy than, Ilt' vong; con ph.in
dau hong),
t icm
116i eh<'in dt
2.2. Neu prote i II IIi¢ II klll,ng co hoac crJ it, ncn ughi den de bcnh tim, gun. noi lic'\. Thicu Vitamin B1 11':\111
trong cung gtly phil.
+ Suy lim CThuyct g,\y phil do Ung ;_\p luc tinh mach va g iarn rnirc loc dill than. Nhirng b¢nh hay gay suy tim t'r huyet la: hcp hu i la, lim phoi man. viern mang ngoai tim ctlp hoac eo that. nh{ii m.iu co tim cii, bcnh co tim, nhicu bcnh tim bam sinh.
a tuycn
t rcu,
nhan 27
V;\I1,
C'lt bo lll;l[lg
ngo;li
t huoc
hydroc lorothiazid),
nglu uroug doi.
tim (digoxin),
g iarn
an
muoi ,
C(f tnrong,
t hc
tr,.mg
SI'J[
kern. di,
huyer (dicn
[y
l c prothrombin
+ M9t s6 phu nli" co phu truoc moi + PhLI niern co nguyen nhan
hang tinh chat tuyen giap.
ky
o mQI
so
nguoi
cao tuoi,
co
khi khong
co
benh
Dieu trl chi can nang sire khoc bang hoar dong di
an it
muoi
va
2X
GS V it Dinb H di
Dong tac tho do-cac phan x a dieu khicn, cho ncn nguai binh thuong khong cam thay minh dang lila. Chi
ta moi co cam
giac
earn g iac do
nhicn,
Chi khi .
cam
"j,l.c e
tho roi, thi m6i l a tricu cluing cua bcnh. Cam giac kilo lhd nang hay nhe, con phu thuoc vao: • Mire de) gang sue d61 nguong
• nao thi g~ly kilo tho, neu chi gtm£ sire It c1J kho tho thi la benh nang. Tinh trang rcn luycn the: lire triroc day cua nguoi
benh: nell ren luyen the lire tot triroc day, thi benh nang cung chi thay k ho tho it; • Sire chiu dung cua ngiroi bcnh: co nguai benh
J1<~l11g mil
van knong keu kho tho nhieu. nhan chinh cua k ho tho iii. ciic benh he 29
Hai nguyen
I. Hen phi quan (PQ) PQ ,.Jt hay g~'jV kilo tl;a (chu yeu la hie tho raj xuat hien thanh can gi6ng nhau, co fen rfl khap hai phe'
Hell
tnroug,
Con nang
co Ih(1
nhanh tren 30, mach nhanh CJu;_\120, 1i1111IlgLrai benh co earn giac ngat 111m.dp chcr, va
chi tho "co
rna hoi,
ngiroi hay len can mua dong, co ngtroi mila he! Dang chii
t rc
nr,
Dleu tr]: can sam, VI can keo dai nhieu Hill se gay
nhieu
giiin phe quan rna khong anh huang den tim. Tien nhfit
la
dung
salbutamol,
rerbutaline,
(Alupcnt)
Xii
1-2
lieu nira. 30
X! I dtroc
chon
i icm.
nhung
kh6ng
lac, ncn khong duoc dung cho ngtroi co bcnh tim. Chi
,~,6" dtta«
corticoid.
Co the
tiem
(nrc
1/3 6ng
1 mg), neu can co the riern 2-3 I:"in each nhau 20 phtit.
+ Corticoid
de). co
the" )
nen him tho d~ han. Ncu beta nhtr noi trcn mil k houg mach
rug/kg.
de x amcthason bcclomcthason
+ Aminophylin
t iern
lam glan
phe
quan
cat can:
de
ticm
tinh
+ Nhimg thuoc sal! day cit I can yell han, ncu thieu
nlurng thuoc t ren moi ph.ii dung:
cphedrin
theophylin
vicn
1 den 3 vien,
31
+ Dieu
thuoc:
Ifj duy
t r]
thcophylin
vicn.
hich
beta
kho tho, nhat la trong nhirng dot nhiern k huan. Chira bang khang sinh theophylin, thuoc long dam. the them
thanh
mon,
ll,
Dieu trj ph;'li dip ciru. 3. Cac benh nhu rub phoi,
• Chili phd;, thmrng la hau qua cua viem phe' quan
man, hoac hen phe quan. Chira bang tap the la chinh. • Vielll phd; (11): kho the kern theo s6t cao, ho.
dau ngtrc, Kham phoi thay hoi chirng dong dac. r:e-
Xu
/111((, dung
procain-penic
ilin
don
V!, 1iern
bap
5 ngay; trong
hoac
2 gio, uong
5 ngny;
ticm
J
+ v ieru phdi
\'/(0,
dung benzylpenicilin,
h{:p
ccphalorin
,0 gam
+ ViJIII
ticm bap
,,!to'i
1I~/lIg,
dung gio,
1-1,5mg/kg, penicilin. g io
lrin/24
cephalotin; hoac cephaiotin 1,0 gam tinh mach/d-S mot l.in, don doc hoac phoi hop voi gentamicin.
(DQc them sach "Huang dan sir dung khang
nam 1994, trang
sinh",
79-81).
sot, ho khan,
giarn; g5 due; nghe 1'1rao phe nang mat. Phai choc • Tran
do de: tim
mau mang
nhan
hoac do ung thu, cling gay kho tho. • Trim khi mang phoi, dau mot ben ngirc. Nguyen nhan co th~ do lao hoac ken
T3-HOOTVSOT
33
kh f
a phoi.
5. Cac benh tim mach, Co chc cua kho tho trong nlurng bcnh tim mach tang
thanh ap luc
ia
ra
phoi,
thoat
khoang
gian bao va gii.l.m dQ dan hoi cua phoi. Lau dan, cac mach phoi day len. thong Ira ngai
va tho cang kho nhoc, Tinh trang trcn x ay ra Irong nhirng benh gay tang ap
hrc nhi trai , thong tlurong nhrll 1~1 h9P hai hi, roi den
t rai
nhir he ha i ,
Kho tho do tim moi drill chi xuat hi911 khi gang sue
nang. Khi do suy tim con nhe, thuoc 10~i II thea Hoi Tim New Y ork. Khi suy tim nang han, loai Ill, rhi
nguoi benh kho Iha ca nhirng khi lam viec nhe, va den loai IV till ngay ca khi nghi cung kho tho.
Trong suy tim, nguoi beuh kho tho kh6ng nam duoc, bat buoc phai ngoi day hoac nam phu phuc, co khi phai
phu phuc suot dem, neu khong co thu6c. Ban dern, co khi dang ngu thicp nam ngu, bong di, nhung b] kho tho du doi buoc phai
de
va
kh6ng tho diroc. Co khi trong mot dern co den 2-3 can 34
kho
tho n iHT
ViI
y. H ai k i6u kho thO' do, kho t hit khi nam phat han dem,
rat dac
trung
eho suy
Lam the nao phan biet duoc kho th")· do benh ho haphay do suy tim'!
_-
~-------
h
i
-'~
I
I
SUe khong ro
Ngirug g;lng siic thl dOXunt hicn l.:hi nam Khac Jam ra kh6ng da Ticll sir co bcnh tim nhu NMCT, 1,-tIlg huyet ,ip, bcnh van tim ...
i
Tien su-khong co bcnh tim, nlurng hay co bcnh phoi nhu hen PQ,
viern PQ m~1ll
Kluim thay: benh tim. tieng I 3 ti~~~g 4',lim to, tl[_lh mach not, phu
tren
... _~
_ ____j_
Dieu tr] kho tho do tim. Hit nhien phai chua 111m suy
tim:
+ ClIO
at,i
IIhihl:
t icm
d~ bot luong mau len phoi. Ncu vien 40 mg, truong hop
suy tim nang, thi cho furoscmid cap ciru, phai Sau do, co th~ thay bang: Hydroclorothiazid
35
da i ngay, dn uong
them kal i
+ Gil/II
HA
eho
2,5 mg,
2-3 vien/24
gia,
+ Gil/II
thu6e
mot vie,n/24
+ Ttillg
ngay dung.
SI(("
h()fJ IL(
("0·
Nguoi Ian uong 2-3 vien ngay dau; nr ng ay thlr hai, moi chi liang
IllI<1
neu nen
thi khong
Can hru
36
kinh
Ch(TC
nang
co 'Iht
lam binh ui i
nguoi thuong
Cl.TC
bcnh nlur
(tang
thong kill).
Will d6 khong
Iai cang
thuong vi
t rf
co
tho khong
ngirc thirong
truong
37
HO
GS Vii fJinh Hdi
I'G PTS
t.e f){rc
Chin"
va ubi ngor,
nharn day
nh fl'llg c h fil Iie'l vii d j vat ra k hoi kh i pile' q uan. 1. Hoi benh
• r:il gjJ rri. ChLI y hili x cm:
• Co dam khong?
•
M6 I,i dam.
1;\, i icm
hi¢l: bcnh lim 111'.ICh, benh h(l hap, co dia di irng, dang uong IhuDC rrc chc men chuycn
g). dac
co
angiotensin.
eo
benh
benh tim
3X
Nghc •
t ri, t lu dlj:
Ticng th« rit, Iht1 kho khc lrong bcnh thanh quan.
•
• •
c h Crng 1rim die h (ba g iam), hO(IC h<)i clnrn g dong rung thanh t[lJlg, ran {im).
3. Chup X Quang phoi phci, pho]. sang Nhirng khong chi can chup chun do.in
co
II
r6n lam
gtly
ho,
11 ,"\1 Ji:1 a h
Th.iy thuoc
nhin
dom bcnh
kh6ng?
gay
nhieu khi nuot dam clur khong khac ra ngoiu. S. Nhtrng kharn nghiern chuyen khoa sau hon, nhu soi phe quan, do clurc niing phoi chi can lam trang mot
s6 t nrong hop k ho
Vl\
nang.
39
1. Truong
kh6ng?
hop
ho dip tinh.
xcm co nhiern
khuan
1.1. Neu co nhiem khudn, nguyen nhan co tid la: + Vie1ll IU;JIIg ('(11):. ho it dam. hong do va dau, co tht
sung hach can khang
co
nen khong
sinh.
dung 2 lfin/24
Hoac: trong
gio,
V!.
ho, dam moi dau nhiern,
cal):
it, sau
tang dan, ph6i nhieu ran phe quan. Da so do virus, nen khong khang
•
can
Khi co boi
thi dung
phdi: sol, hu, dau nguc. kho tho, kham thay hoi cluing dong dac. 6 Ire em va nguoi cao tuoi,
t hi
tien luong xau, Can eho k hang si nh: Bcnzylpenicilin, I trieu dan vi moi lan, ricm http 4-6
40
24 gio;
Co th~ thay
Trong ...
bang nhfrng
amoxicilin. cephalothin
dung gentamicin,
ra mLI hoac khi
• Ap.re phd'i: lam sang rat gi6ng viern phoi, khi khac
co phim
bang kluing sinh theo khang sinh do, hoac dung: Benzylpenieilin rnetronidazol tiern hap nhu tren, phoi hop voi
1311/24 gio, dung trong 1-2 ngay dau, sau d6 uong 200400mg moi Lin, uong 3 ian trong 24 gia.
J .2.
Neu khong
co
nghi den:
• • HIt phai V(lt la vao duong tho nhu vien bi, nhan Phu phoi- cap: ho
co
nit nhieu
2. Truong
• ViJIII
ho khac dorn it nhat 3 thang, e6 khi 2 narn. Ncn it dung thuoc ho, rna chu yeu la Him long dam.
• Chill phr/ qtuin: dom nhieu hon.
• Loa phdi: sot nhe, gay sur, khac fa mau, • Ung thu phe quan, trung that..;
• Viern hong 111<:1n: 41
ho khong
co dam.
rhuoc 1:1,thuoc 1;10. ho it dam. t ;Illg 1c n kh i linn n~Ulg hoac angiotensin:
n61
• Nghien
• SII Y filii:
khi nam.
• Dung thuoc LrC chc men chuycn
ho nhieu,
•
<ff->
Ho do Will
IY.
tri cot yell 1~1 phai
Dieu tri ho
Tnroc mot nguoi bcnh ho, dieu
tim xem ho do benh gl, roi chua benh db th,-)! lOt. V 12' tricu clurng ho, co ncn chua hay khong,
twang hop. nhirng .tnrong hop khong nen chira ho,
Co
m;1 chi
co ich:
Do
Ht VI ho khi
SiJC,
do con
khuan va bach cau (mLI (rang viern phe quan dip hone
man), rnanh niern mac phe quan (trong viern phe' quan
man ... ), cac chat nhay Cham dirt ho bang do tang trong tiet (hen phe quan ... ) vat eo thuoc nhirng tnrong hop nay
chi lam benh nang va kco dai them, VI giiJ' lai de hai va can tro thong khi.
Nhung 42
thuoc
chong
110: 110
hich duong
Ih6). ho
dcm linn m:ll ugu. ho nhicu kco d~lilam met ngui:'ii ... Nhirng th uoc hay dung de' chiia trieu cluing 110 Iii: + Codciu, vicu l t) IIIg; nguiii Ion moi bin uong mot vicn, dung 4-6 l[in/24 gii). Thuoc lam giarn phan x'.J ho
lot. nhung ncu dllll:,:"dtii IIgti_\" ('() f/i/g/iy
IIg/Ji~'II.
I;'in
mot vien, uong 2-4 Vi(:I1/24 giii. Cling rae dung trung + Opi trong "(/(" vieu I/O gii.im thong, ho long dom va
Irong nhicu che pham kh.ic cling
co lac
khi dimg nlurng thuoc trcn, nhu codein, codcthy 1in, morph in (hoac che pham co thuoc phien), thay
LUll
y:
!l//(ii
11/(111
f/Il/
f}"i~'f
ItlC
+ Cac thuoc larn loiing dam nhu acetylcyste in, bromhcx in cung g iam 110 hang each lam dam lofing ra
vii
de duoc
long ra ngoai.
+ Mot
so thuoc
eo ich
trong nhfrngcon
va
43
DAU NG1JC
GS VII Dinh Hdi
Nhi6u quan (con benh khac- nhau CO th~ gay dau nguc, nhung
trong nhat d6i voi thay thuoc va nguoi benh goi la bcnh tim vanh) hay khong,
la
phan bier dan ngl.Tc co phai do thieu mau CL,lC bo co tim VI thai d(> xir tr i, each phong benh, tien luong hoan toan khac nhau.
la
"dau sir.
that",
trong nhieu
Vi
1rf dau
tIC, doi khi i:J nguc trai hoac nguc phai: nhirng ea tay den t~n ngon lay).
dien hlnh dau Ian len tren (xuong don, vai, ham, co khi dau doc canh di nhanh, gian,
Diem dac trung cua dau that nguc 1il xuat hien khi gang sue th~ hrc, nhu
chay, leo d6c, len thang gac, V3.c nang. hoac xuc dong ap, kharn Cling (We co hic dau khj an qua no, ra lanh, s("j hai ... ). Nghe tim, do huyet
thuc the
44
each cham dirt con dau nit dan gian: nhieu khi chi cfin ngirng g{lIlg sue la du, Ncu dau nhieu, thi thay
thuoc
chuyen
khoa
cho ngiroi
so benh
vanh cling co the' gay nhirng can gi6ng dau that nguc va cling xuat hien, k hi gang sire nhu hep van chu, hi:1 van chu, benh co tim phi dai.
a giira
va
cam
dai han dau thar ngirc, mac dau dau qua 30 pluit,
da
va
ngam
can
nghi Ia
da
nh6i mau
C(1
U\ bcnh rat nang, ItT vong nlt cao (khoang 25-30%), c.in phai den vieu ngay,
If!
45
dmri
3. Vlern mang ngoiti tim, tran dich mung ngoal tim Dau cling
tho sau, nu6t.
a ngirc,
Ngoai
lien quan den gang sLfc. Nh i6u khi dau tang len khi ho,
phai ngoi day moi
de chiu.
Nghc tim co the: Ihay tieug CQ mang ngoai tim, ricng lim rna, go thay dien duc cua tim to nhieu d. 2 ben,
cling nhir X quang sau do thiiy T det, thay bong tim to. Tinh mach co noi len khi viern moi bJf dau, cac song len. Dien tim thay ST chcnh
thap xu6ng.
Chan
doan
Dieu tri: tuy nguyen nhan: + Neu dich vang ehanh, nen nghi den lao hoac virus.
can phai gjri len tuyen tren d~ thao mil va cho khang sinh Iieu cao. + Neu dich mau thuong kho nhan dinh, nguyen nhan ung thir rat hiem, van ell' nen chua nhu lao, trong khi cho doi cac xet nghiern khac.
co
giam
dau
aspirin.
46
ra
ngLHJi dirng tuo]: luc dau, dau theo nhjp d~p cua g iam dau lieu C<:lO va gill ngay den Irung
Cho IhuDC
da
so
co th~
• Viern mang phrii, du nguyen nhan gr, cling gay dau nguc. Dau keo dai, dau lien quan voi nhip tho,
hoac kern sot va ho.
VY
phoi: mat rl rao phe' nang, g6 vang). PMi hut khi bang kim.
- Viem phoi, viern khi phe' quan cling d~ gay dau ngirc.
r:ir
Dieu tri bang khang sinh thich hop 6. Cac benh tieu h6a. Dau
nlurng
nguc.
hi
SlIY
a day
chup X quang • •
thi'y 6 loet.
Viern da day cling co the' nham nhu vay. Thoat vi khe thuc qU':IIl, viern thuc quan, viem
t~e' gay
DieD trl
a day
13.chua nguyen
can, co, S~1n, xirong, khop, day than kinh, viern lap 1130, cling co the' Wang la dau tim ca! Khong nhtrng the',
benh
dam r6i canh ray, i:J cot song c6 cling co the' gay dau nguc diroc. Dau fh;:mh
i:J cac khop vai hoac
long nguc co ~he' ngan vai giay hoac dai nhieu ngay. M¢t each phan biet nrong d6i dan gian: an lay len chb dau. Neu dau thanh long nguc, se tang dau, neu
dau do benh dong mach vanh thl dau van nhtr tnroc,
<7"
Dieu tr]: dung thu6c giam dau, hoac thuoc chong khong
steroid (aspirin, indometacin ... )~ co
viern
the'
4X
IY.
so nguoi qua nhay cam, chi can 10 lang, hoac 10 sq benh, sq hai, nrc g ian cling co th~ dau nguc. Nhat la khi than nhan hoac hang xorn co nguoi nhoi mau co tim chang han th] cang Dau
6 mot
de dau.
khong lien quan den gang sire va thirong keo dai ttt mra gia den nhieu gio. Kham thuc th~ cling
nhu dien tim khong co dau hieu benh ly.
a day
Nell quyet doan nhirng tnrong hop nay 18. dau that
Jam ngirrri benh sq hai, nr minh bo hep hoar dong, kh6ng lam an gl duoc.
nguc se vo cung tai hai, VI Tuyet d6i khong diroc dung thuoc
tim mach,
rna chi
T<f.I1OOTVSOT
49
TANG HUYET
Ap
GS Vii Dinh Hdi
Huyet ap (HA) cao khong co trieu clurng dac hieu, chi do bang HA k€ rnoi bier, HA k€ thuy ngan ladting xac bang. NgLfai benh co tht narn hay ng6i, sau bira nhat, roi den HA k€ dong h6~ cac HA ke "hien so" kh6ng chinh
an
15
phut, nghi ngoi 5 phut. Khi xa hoi ra, nghe thny rieng dap dall tien, du nho, la HA lam tim, tiep tuc xa hoi den khi khong con tieng d.)p nua la HA
va nang
THA nang
HA TIr HA TIh
Khi do mot nguoi, thay
= huyet = huyet
lang
rna
phai
50
I
r
HA do hai Ian vao hai di~ neu trunq binh c9n9 140-180190-105 flo I~i 2 dip nlla !rong vang 4 juan
I
I
1-
tronq nam
HATTr 90-105 val hoac HA TThu 140-180: dieu !r! khOng thu6c va thee d6i HA
f
HATTr 90-95 val hoac HATThu 140-160: tang wang dieu tri kh6ng thu6c va theo d6i HA
I~
HA TT r 95-100 val hoac HATTh 160-180: tang wang dieu Ir! kh6ng !hu6c, va xet dung !hu6c neu ctJ y€u t6 nguy co
~
HATTr> 100; hoac HATTh 160-180 vrn HATIr > 95; tang wang dieu tri kh6ng thu6c va bat dau dung thu6c
t
HATTr 90-95 val hose HATTh 140160, co yeu t6nguyco: xet dung thu6e
t
HATIr90-95 va; ho~c HATTh 140160,yeut6 nguyccr: bat dau dung thu6e
HA TT r 90-95 val hoac HATThu 140-160, khOng co yeu t6 nguy co; tiep tt.Jcdi~u t~ kh6ng thu6c va thee d6i HA
90-105 valhoac .
HATTh
140-180)
theo TCYTTG
- 1993 51
Tat nhien
la
neu HA
COlO
nhieu (tang HA vira va nang, HA tam tnrong HA, viec 105), rhi
I 80 va/hoac berth
can cho thuoc ngay ma kh6ng can qua nhirug buoc tren, nguoi lang
nhan, nhar la nhirng benh nhan tre, 40 tu6i trc xu6ng. Vice nay it co kel qua, VI chi co 4-5o/r} nguoi tang HA la 11m duoc nguyen nh cln.
Hai hi danh gin. anh huang ella lang HA len de co quan dich, chu yeu 1iI tim, nao, than va cac mach mall. Phai kham
- Hoi xem co dung nhfrng thuoc co tht'f gay tang HA? - Tang HA co thanh con? - Tim: kho tha?nghe, dien tim, X quang? - Nao: liet? cac dau hieu khu tni? - Mat: day mat? mat nhin hoac roi IO<Jn nhin? - Xet nghiern rnroc ti~u tim protein va glucose, can
nghiern
mall:
.glucosc.
cholesterol,
cach
+ B6 hoan roan rhuoc hi; g iarn nrou va bia. + Tang van dong th~ hrc: 1h~ due th~ thao, khi cong, yoga, (hili cue quyen. Tap vira voi sue minh, + Giir rinh than lac quan, binh tinh. + An vira rrurc, dung d~ ben qua.
H<_l11
eh€ an
rna
sang
x ao nau
co
co san
Chen
AlQha
ElLIqc DlIqC DIJl,1C ElIJl,1C ElLIqc OLIqC
GOI
Loan Suylim Hen
ma rnau
Tr.cai
Eluqc Duqc
ElIft,1C
Duqc
UCMC Th.dd!
Ouoc
,
Eluac
Th.dOi
Kh6ng
DLIqc
Duac
= tranh
nil;
cue: h9
53
!",* Hydroclorothiazid
moi lan, u6ng
25mg.
han. Nho bu kali bang thirc an hoac thu6c . . 'J'+,Atenolol vien 50mg, I vien/24 gia, ve sau, neu
gia. Chu
chong
t'6~ 'btmg.'
ten
+ Propranolol
,;
cung trong
nhom
,,
nay,
,i:·
+ Nifcdipin
gia. Thuocnay,
duoi
iu
uen ngtroi
#~n~)·fhi\;tli\Hrni~ !tho
th!l" f.H~H.\h.j'"
th.i;ln, uong
1-2 vl~»l24
_ •. _". ,
bJt;,'4~ 1 v~'¢~/24 gia, VC"s,~~!, ,\:~,2, v.i~.n/24 gj.,q(;; Reserpin lam):,p'.l HA-<~h~m. v~dS~q,®iJ
0,1
. ,)... ' , .~.~:.
.'~.f~ Resefp?n
.I!'~._~
ODl'g,
'V~:~t
:::.~;:.!.~.
,J~.~(~
,.
""Qh(;m tRlJ.,OCnao con tuy, 'i!P d,a.J?¢nh kemrhco, kha , nang mua ... (bAng 2) va phan Duoc cua sach nay. Cac
thuoc
rren
co' the
ker
.hop,
ttlt
nhat
la
ket
hop
54
hydroclorothiazid
3. DII/lg
2 thang,
HA
, r
.j
I_
::f[
I .. I"
... ,;,:!ji·*
r j
r•
j
_:fili.>'
:
I" )
:,
1 ., '_ r; ~
:} t:
_.!
_J ; ~ /
f; _'
',.'i.'
i·.i
r.u
rfr~lf[
. -, , i Ii -l
_--\, \ I'.
,',
~ ~ '. I
":
-,_,['·1
. !) ~
r;
,:
>
i : .'
.:
I .' : ~
:i .
; I : i : ~;
,(~~:.
:...~I-
~~
.:.'
:1
:I .~
'.")"
it)
t"i.~ )
.:»
i•
i t ~ :.'
i ; :"
, ~i
55'
iA
CHAY CAP
GS Vii Dinh Hai
La ia phan long qua 3 hin trong mot ngay (neu phan thanh khuon, chay). thi du 3-4
la
a tre
em,
la
co
nhan nao, deu thiet yell Ia phai danh gii.l ngay rmrc do
thieu ruroc d~ btl eho du.
(jJ'
\lUOC
chao,
cam ... Nell tre non, eho u6ng tirng thia nho, nghi 2-3 + An nhirng tlurc an
ca, tnrng, u6ng ca n uoc).
de
S6
'0
~ ':2 c C
::::I «IJ
01 C
·-
~Q)
1-
E0
= c...
......
..".c=
'0 <0
-g
i::::
-co
oE
c£
'0,
<CO
::.:;
0
c: c
~55
0=
= ~ :? E ;nf:g <0 u
.. Z
~
::::I
.D .s: - -><:
g
""0 OJ
::R
0
.......
1..0_
l-U
-:::J -0:::'::::
= ..c: u= c~m c: E m m
<CO'
~
N
::::i!: ..c:
..
Z......J
'0
-m
.5:0
L_..L-..~
J........ __
.•
-L
...l-_--'L-
__
--'
57
an
du
tiep
t~IC
l1~tla'~hay r6i,
n~a:~
::+'}~'u c6~san Orespl--'(ORS),,:ho,al,ar{ntQtj;6.i ~p m9t ;-=-~ r-- .. :--:-. '.; ----i .l!t:- rl1I6t dti'it sot dt-ngiJ~j. _Ti~ guri'i ~Z{lu5i':_u6ng s(};:
.-' :.r. ._....
C. "
""! "".
s~: :':~'
~4'ho c
an
nhli;v~y trong,
I()()w f~bho
cac~jn~au
f~·
L.l,
~{>t:~lari :i :i~i~':Udng'd.1nd~n:tt&i-thla d
:" dati dan tirngng~h,l
1/) : .' ..
nh~
1-2 phiit.
.~
u6ng
.'.
':-:
.."
cfi
l~~c:hdy cap
r:.:-t
can
_,cJtQ.uong:presol ng~ (pha vaca¢h:u6ilg n1iu'trcli»;-:, :'-::+;.4 ~ia ~u tie'n_c~o,tJ~hg t~~ can n~ng3 Neu kh6ng' - ," - _.' :--"" ' ',,,' c-- ,. ".
.. -': .. '
dui;c
thftfnh thee-
tut'fi-'(bang 2):' --
',
_.
,;
;>
.-
,;
..-
LUQ'ng Oresol
300ml, ~
400 -600ml
.; _,,
600· 800ml
0,8,1,21ft
1 ,2 . 21il.
2 ~ 41ft
58
J"Nell
phut.
+ Sau 4
bangI,
de xiI Iy
tuIarn
d
L
co the tho chua tai nha, phat tp~Pl 9q~;>ol,~d~n do each pha va each uong cho dung) .
..i
j~~ ~ r (;
ca. ph{S iril)'~u6J'an vi/8: thl~'dJb~~ {inh:~h~a van tan P Ht ritf8c 'S~c (khl dongdirng lay thUf c6rig<;>n m~ phai h
gat ngang). Chu
C6
f.'
the
~ ~.t: I
':
".
:'
;.i
! I ,:~
i)
; i ri:
I
: _:
la dung fWlf?i s~a~1,Fhp}h!!~3;;gam;~!-l~ttrong,1 lit nuoc chap; nhieu muoi qua se n~uy_ ~.i,~~, ;,
t. ~~ ~I, I l.. f '
qr
~ i ~I'·,r, /
lj:
(1 f ~ j 1 j
l ~._: I.:
.~ I {I J
I ~ : ~ ~<:: ~:
~ ~~
.~ l
~.f
Oresol trong khi chuan bi truycn. Neu khong co dieu kien ff-ti'i~H di8H,(d5! tl\~':'~(ls6hd~"'di~ ida~VJv~!rlh61 tJresol giQt
i .~ ".; i I
dich khac.
• ~.". :
~:. ( ;:
llig/kg.
.. :- : ~,.\j: ;~; :.::. . . ~. .'r ' ,: i f ~1 Nell k??ng co ca dieu k ien dat sonde da day, danh
f : ~' ~ : " .
:~l{k:~/l ~ y t6'hgl \Ii~u' ia ';'120 'Kh'a~: I'<;ti ffil6i :giCf W1qt Un' 'de- di~u diinh 'khi can.
girt;!~~
hieu
thieu
ruroc
den benh
vien de'
Chti dung
y:
cac
trong thuoc
cac truong
hop ia chay, khong nen opi (vien nra) v.v ... cling nen than trong.
cam
ia nhir
Thuoc chong
ky
d~ tim nguyen
nhan.
2.1. Truiing hlJPI: phan co rnau, kern sot. Ncn nghi den: - Ly tnrc khuan
- Salmonella
r:;r
co mall) ) 1I6ng 5
Cotrirnoxazol
tre ern
u6ng 12,5 mg/kg x 4 lan/24 gia x 3 ngay. Ngiroi IOn 500 mg x 4 ian/24 gia x 3 ngay. Dung tetraeyclin eho Ire em
Ia
bat dae di, phai so sanh loi hai (rrtrong hop thong
cho Ire diroi 9 tueli).
eo rnau,
co sot: Nghi
60
den:
• Enrerovi rus HI. nguyen nhan hay gap nhat iJ tre em. B~t diu dot rigor, non mira, la nhieu nuoc, sol nhe, doi khi phan co nhay. Thuong tu khoi, nhung cling co
khi nang. Khoug din. dung kharig sinh.
Salmonell a thuong
nh ieu nguoi
mac mot
1tic,
12-48 gi« sau cung mot bira an, sot ret run, reli non va ia chay.
rQ-'
Dieu ban
tri:
nen
cho
khang
sinh,
nhat
la
nhirng
ca
nang: if ngiroi Jan, sot keo dai qua 48 gia, lach to,
do khap
nguci;
Sulfamerhoxazol
+ trimethoprim
moi bin
10 ngay
uong 2 vien, dung 3 Uin/24 gia cho den khi her sot, sau d6 moi Jan 2 vien, dung 2 liin/24 gia, va dung
lien. Tre em cho lieu {hap han (xem phan thuoc "Cotrimox azol ").
Hoac Ian cloramphenicol uong (chu ).
den
cloramphenicol
(.) Chu
y:
a tre
khuan tiet
61
Ly arn ip: di nhieu Ian, nhung phat , rim thay amip trong phan.
rfit It phan,
de lai
QrDieu tri: hang mctronidazol: moi Ian 3 vicn 0,25g, u6ng 3 IAn trong.24 gio, dung trong 5 ngay. Tre em 10 rng/kg, ciing u6ng 3 l£n/24 gio, dung 5 ngay. • Giun toe ncu nhieu cfing gay ia chay , w Dleu tr]: mebendazol (Vermox, IOOl11g) ngiroi Ian cung nhu Ire em uong I vicn hie sang va ] vien ILk
toi, dung trong 3 ngay lien. Tre em duai 2 tu6i khong duoc u6ng.
Enterovirus
gio' va thtrong khoi sau 24 gio. Dbi· kh i ia chay va non rat nang. Do thtrc • •
nhieu,
an
b] ban,
Eicoli Benh ta: U benh 1-5 ngay, roi ia chay ngay. Phan gay thieu ruroc nang, Nhfrng ca nang (buyer
ap
rat nhieu, toan ntroc, trang due nhu mroc vo g~o. Non tut, chuor flit) co tht chet trong vong 24 gio, khong dau 62
Dieu trl:
Khang sinh:
thco
phac
tren).
in vien
Ian 2
hoac trong
a truong
63
DAU B1)NG
GS VU Dinh
u.u
Tuy nen
Chinh
khi ngiroi thay thuoc tlurc hanh rat kho giai quyet. san pho bien
nghi ngay den dau bung do giun. Trai lai, nhirng tnrong
hop dau bung moi (vai gio, vai ngay)
ciru.
can
phai kham
ti
hong, viern tuy. Day la nhtrng cap ciru rat quan trong,
phai phat hien scm d~ xu tri ngay,
phau glan. thuat.
nhieu phai
•
nhanh 64
han mat, m.iu va rnroc tie'u Iai dau II nfra. Co hai dac diem quan trong bung. cua dau do viem mang
an
vay, nguoi
muon ai dong vao. Nguoc lai, neu dau bung can (colic) do soi mat, soi nieu, dua, Ian Ion moi
cam
de
chiu.
a V! trf
da day dtroc bit lai, thi ctrng bung nhe han va nguoi benh cling da
de
bi b6'
khong ro rang. Dau bung do giun, nhat the xep vao nhorn nay. • •
la
giun dua, co
Tac ruot kef hay dau diroi ron, va" nhe han. Tac dirong mat, tui mat hay dau 0 ha siren phai,
Ian ra lung phai, den mom xuong ba, co khi dau thtrong
vi. Dau lien rue hay g~p han dau can. D~c bier rac IU ttr
rs.HOOTVSDr
65
nhu trorig ung thu dan tuy nhieu khi khong gay dau, • • • Tac ong tuy cfing dau i:1 vi tri tren. Tac bang quang gay dau it, tren xuong mu, ding
Tat nieu quan hay dau 0 rnang siren hoac goc suon - song, Ian xuong dtrrri.ira t6'i durmg vat, mat trong dui, 3. Benh & thanh bung,
Nhu chan thuang hoac nhiern khuan cac ca. Dau lien
t uc, tang
Co kh i sa
rhay
tu
mau.
nguc,
nhoi
mall
Co'
tim, viern mang ,ngoai tim, viem phoi, tac mach phoi, viem rnang phoi, benh thuc quan cling co the: gay. dau
bung. Dac diem
la
dau
Co'
0 bung hoanh
rren
(thuong
vi, ha
Benh
66
5. Cac benh
porphyrin
chuyen
hoa
(porphyria);
tang khi cir dong C(H song. 7. Benh tam than nhu Hysteria
W
Xu
'If'
Chua
la
chinh,
trang phan
16n twang
hop.
an than
de
diroc dung
+ Trang nhom 2 (tac cac 6ng rong), cling co mot so ea can mo, nhung khong cap
truong
CUll
nieu, soi bang quang, soi mat, so] 6ng tuy. Con nhieu hop, chi can chua n(li khoa.
vien
Dau bung do giun rat hay gap: cho pyrantel 125mg, nguoi
16n uong
4-6
vien/24
gio,
hoac vien 67
vien lOOmg, liang I vicn sang va 1 vien trong 3 ngay lien, hoac albendazol
200mg,
Cac trtrong hop co soi, chua m6 hoac khong mo. co the' giam
t
dau bang
cac
thuoc
atropin tiem.
iern, papaverin
a bai
ngirc quy
do cac
vice chua
~6
If
+ Atropin, eC1tron.
papaverin,
6X
+ Thuong
corticoid,
dung
asplfln,
paracetamol,
doi
khi
+ Morphin
chuan bi naloxon
69
DAU KH()P
GS ViilJinh
IIdi
Hoi benh
dau dot ngot (nh u f hap khop cap, g Li L,), hoac t Lr IIt (n h It rho.ii h6a x rrong k hop). ChCI )' LIen nhirng clurng kern thco nlur sot, ban do, benh phrii, nhiem khuan.
chinh:
khop nao?
Chi can xet nghiem trong sO' it tnrong hop (Illy thea dieu k ien trang bi ella tuyen): cbng tlurc bach call; mau lang: acid uric trong rruiu; yell 10 d;~ng thap ... phil] chup X quang va xct nghiern l. Thap khop cap Con dau khop drill tien thuong
D(ic diem: • Viern
Co
khi
dich khrrp.
a tuoi
do
dau nhieu,
de
co sol
39"-4()".
70
• chan,
khop k h.ic btl! clan dau , nhfit iii c.ic khop g6i, khuyu,
co t ay.
co
•
ticng
co ,
Nell co them diJ k ien sal! day thi chan doan chile chan han: 1-1 tu.ln tnroc co vicm hong, ban do vong not duoi da; toe do mau It"mg r tit cao 60-100 mrn; PR
dill qua 0,2 gi:ly trcn dicn tim; cay hong thay lien cau A. • truong
ton
t nroc.
Trong
phan 16n
khrrp tro
vc
binh
tlurong,
khong
rhuong
chinh.
vice
W
tim
khong
diet
Dung mot trong nhung cong tlurc sau: G: 1.000.000 dan v!J24 gio, tiem bap trong
Ian u6ng
250 mg. tiling 4 J[in/14 gio, dung trang 10 ngay lien. Tre
71
duoi 20 kg chi can u6ng moi l<in 125 mg, dung 4 lao/24 giO', dung 10 ngay lito; hoac:
- Ncu di irng v6i penicil in, thay bang erythromycin u6ng moi Ian 250mg, lien. trong 24 gia. Nhtrng khang sinh co tht dung duoc, nhung amoxicilin. clorarnphenicol, khong dung 4 lan/24 gia, dung 10 ngay 2 Ian
chia
t6t bang nhfrng thu6c tren la ampicilin, Khong nen dung: sulfamid, tri mel hoprim, co-trimoxazol. Cong phong thirc dieu tetracyclin,
sinh
du
cap 1" cling can diroc dung cho viem hong, viern h6 hap tren, neu CO nghi ngo la do lien
cau
khuan.
a tre
thong
dung
nhat,
100
an.
Khi sot
va
72
2 tuan. Sau do g iam lieu corticoid, aspirin vay, khoang 60 mg/kg/24 sau do ngirng corticoid,
1.200.000 dan vi, 3-4 tuan tiern mot Ian; kg, chi can tiem m6i miii 600_OOO don
phirong Neu di irng voi penicilin, thl thay bang: 1 gam/24
a tre
moi
Hin la
diroi 30
vi, Day
a van,
nguai
co
cho d€n
25 tuOi hoac lau hon nfra, nhieu khi den su6t drri, du
ngtroi benh da diroc pha.u thuat van.
a ruoi
hay gap
a nil
nhieu
han
nam,
phan
16"0 bat
la
viern
73
2.1, Lam sang: bcnh rhu(>"rlg bfit CHill tir t ir, nhicu khop, d hai hen dell dau, thldmg thay (1 ban t ay. co
co
a doan
khong
Co
viem c,Yp, co s61, co khi bftt d<l.Ll bang mot khop thoi. Trong thi)'j
k5'
IO:1Il
phat , de
Bu6i sang,
clnrng ioan 111,)11 gorn sot, doi khi tai 40". met moi, kern an. slll cun. CtC khop co dau hieu viern ro: sung nong do dun. ngll't:il bcnh khong dam elf dong. Cac bieu hien
mang
bien, vicm
2.2. Xet nghiem: uhirng yell 10 dang thap la nlurng II! khang the, Illy khong d(\c hieu, nlurng co gui tri chan doan.
Chup X quang, moi d.lu chua thuy gl dac bier, nlurng ding
SI.Jn
nhirng rhuoc sau, nhrr uong. hie no, sau bira an va khong dung khi loet da day - t,\ ! rang, co thai, eho con bu:
74
- Aspirin
gio, hoac
- Indomethacin - Diclofcnac
Dung mot thir thuoc.r neu xau 2-3 phai thay bang thuoc thuoc dong thai. kh.ic, Khoug
+ Cortuoi d
V;l
t(IC
a c.ic
nang Smg,
kco dai, IUy dJ durrc dung truce bang gi«, uong sau bira an sang. chong.
chi dinh k inh dicn, Dot tan cong HI 1-2 tuan, sau
do
+ Thuoc liD tro: dung ICUI dai co the: lam benh nhc
han, nhung khong giarn dau. Thi du: cloroquin dung rrong nhieu moi th.ing.
va bat
can
75
la khi
ngu day.
Cac kh6'p hang va vai ciing hay bj dau va cling, cac khop
co
khi dau
co
ca nguc,
co the' nham voi dan that the s6t, m¢t moi, sut din ...
Dau keo dai hang thang, hang nam, JUc tang Iuc giarn,
Cuoi cung, cQt song bi cUTIg do bien dang, hie do rhirong het dau, nhung ngucJi benh khong con lam viec diroc nira.
OUlP CQl song hie dau van binh thuCmg.
Ve sau,
ITIQC
lien dot hep Iai, dot song mat voi, gai xirong
cung cac dot song dinh nhau nhir hlnh mot "doan tre".
c::r Dit~u tri: + Khuyen nguai benh giiI lung thang khi dirng, di, ngoi, mac dau dau. Khi ngu nen nam sap, hoac flam ngjra tren gurong ctmg, khong dung g6i. Tap tho deu.
600 20
ngay hoac diclofenac (Voltaren) ding tiern hap mot 6ng 75 rug mbi ngay, dung 10 ngay. DOng thai, cho gian co bang Mydocalm vien 50mg, u6ng 3 vien/24 gia, hoac diazepam 10-15 mg/24 gia.
tr]
Khong
76
+ eli Ihe kel IW11 them cham ciru, vat 19 tri lieu. + M (')1 so it I nr.mg hop co the: phau thuat chinh hi n h.
nhat HI.
simg va X quang
dean duoc lao cot song, cot song, nhiem Nhicu (dau lung) iuyen nhieu, nghieng:
thay nguyen
nam giuong
nhan d~c hieu, Chi can cirng, tot nhat la narn Trong nhirng dQ1 dau
x ach nang.
a tren.
nhirng benh noi tren, da so benh nhan bi vicm Nlnrng neu chi viern mQI khop, can phai nhan va giri di chuycn khoa. Chup X quang
khop,
tim nguyen
d~ h6 tro lam sang trong nhfrng twang hop nay. Nhirng nguyen nhan thuong g~p hem ca la: Lao khop:
nguai benh thuong
hang
tre lu6i.
ch.}n doan
77
HONME
PGS
dong va mat cam giac cua roan bo co the, trang vfin diroc duy tri.
nguyen nhan, tir roi loan chuycn hoa den ton thtrong vt cau true trong nao, Hon me
13 mot trieu chung, chir khong phai
la
Ngiroi benh hon me phai duoc chan doan kip thai, xfr tri tfch eire, theo d5i chat che de tranh rnoi tai bien va
bien cluing co the xay fa, de doa tinh mang ngiroi benh. 1. Tham kharn nguei benh hon
me.
y
toi tinh chat cua
ky
hen me, Ilk khoi phat, hoan canh xuat hien, thai gian keo dai cua hon me tit khi
7S
bar
khac,
be
cap
dip nhtrng
chay
mau, vet tich chan tlurong ... hay khong? • DAu hieu cua chan thirong: h6 mil, sung kiem tra
a dau
co th~
phat hien diroc V0 day S9, bao gam cac bieu hien nhu barn tim quanh phil va bien
mau vung
ra,
xuong chum sau tai, chay mall mang nhi, dich nao - tuy chay ra ngoai qua duong
sa nan
•
a V! tri bi chan
do
Do huyet
19
79
hoac chay mau diroi nhen. • nhiem Than nhiet ha thirong gap trong lion me do
an than,
ha dirong
huyet,
nhict tang
ho hap, ngo
co the rhay trong say nong, ac t inh lien quan den thuoc d¢c thuoc chong cholin,
gay me duong
Kham
nguyen va khu
gi;lp nguoi benh han me. Qua kham lim sang, co the: d~t
ton
thuc.
toi:
Rtii
IOc_JII
Co khi han me bat dong, nlurng cilng co khi hon me vat vii, Can dung
de noi
me,' vi du: hon me nhe, hon me nong, hon me vira, hon me sau, han me qua. Tranh dung cac tir khong nhir: bat tinh nhan su, 1<1 rna, me man, XIU, • co,
Can danh gia dung ctic bien deli cua van dong, phan
X<:J.,
cam giac,
day than
nao ... dac biet lil cac dau hieu cua dong
tir.
80
k inh 3-4
mm, can doi hai ben va co vao mau le khi dap irng voi kfch thich anh sang. Neu dong tir gian tren 7 mm dirong kinh va khong thuong phan irng voi anh sang, thi thuong do t6n day than -kinh van nhan chung (day lII), cling co
khi do nhiem d9C thuoc chong i:J 1119t ben va khong IQI thuy thai
phan ung voi anh sang co th~ do tren nguoi benh hon
hCTUco, q ua I ieu
loai thuoc phien, giang mai than kinh hoac do tac dong ella thuoc tra mal IO,!i gay co dong tiI.
+ D¢lIg tac Cllil nltdu cdu: can xem tu the ella nhan cau iJ nguoi benh hon me, trang thai ella mi mat (co sup
mi hoac khong), dap ling ella nhan
call
mcIt: co th~
cr
v6ng
mac
la
nhirng
huyet ap, • Irong Nhirng viem dau hieu rnang nao bi kich thich nao hoac chay (vi du
gay cirng) kha quan trong, vi giup huang toi 16n thirong
mang mau diroi nhen;
tuy
nhien trong hon me sau lai khong thay cac dau hieu do.
T6-HDDTV$OT
Rl
tai tu the cua nguO'i benn trong hon me; vi du tu the ciing dO' Iia vo (co cung gap chi tren, co cling duoi chi duoi) va tir the cirng do Ita nao
• Cung phai chu (co ctrng duoi nr chi) lam han chc' moi phan ling doi voi kich thieh dau,
Ro'j
IO~1!I
g6m cac roi 10'.\11 ho hap (cac nhip tho benh (hon me nong thuong hay bi
(r
19, xuat
tier
dom rai, li dong phe' quan), tuan hoan, than nhiet, co tron
co bieu hien tu dong; hon me sau dong). Nhirng r6i loan tuan hoan thuOng dien ra
muon, nhung co tht dan tai tinh trang truy tim - 111~ch.
2. Chan doan hon me. Mot qua trinh benh 19 co th~ gay ra hon me, neu qua trlnh do x am pham toi ca hai ben ban Call nao va/hoac
Call
tao luoi
than
cau nao
19
neu
thuong
It gay ra
nao, nhoi mall nao hoac chay mau nao, du chi khu tni
mot ben van co kha nang dan tai hon me, VI anh huong toi ban
call
nao ben doi dien hoac toi vung than nhir vay, nell x am pham
nao.
cling co th~ gay ra hon me, do 13m cho ap lire tang qua
cao trong so, chen ep vao than nao.
82
VI Ie tren, khi tharn kharn danh gia tinh trang nguoi benh, can nhan dinh
xem h6n me c6 phai la hau qua cau true b nao (nhu vay phai tri
xu
cap ciru phau thuat than k inh) hoac do rei loan chuyen h6a (can duoc chua noi khoa) hay chi l a mot trang thai sau dot quy (khong
thuar).
co yeu
call
phai
can
thiep phau
co y nghia:
•
nguyen
vung
me khoi
phat
dot
ngot
chi
huang
mot
than
mall diroi
ch6ng
nhen,
• ngon
cam
to-
viti phut
hop chay
mall
to- vai
khi nguoi benh di vao han me, c6 the huang toi u, ap-
me sang kfch dong rruoc khi bi han me, thirong trong rei loan chuyen
X3
Kh6 khan ella chan doan la phan biet mot ton rhirong choan cho
a nao
hoa
nao. Tham kham than kinh cho phep phat hien cac dau hieu khu tru va
vi
co
iJ nao:
2.1. Him
me co ddu
.
2.2. Him
Tlnrong • thuong, Hon
me
me
khong
co ddu hieu
huyct:
va
co
nghiern
binh thay
dirong huyet rat thap, • Duong • Hon me dai thao dtrong: xuat hien tiT Ill', tho sau hoi
va nhanh,
tha
co mui ceton, tien str dai thao dtrong. va ccton. bang ure hoac
creatinin
Tuy nhien,
huyet
eo khi
da lia
X4
vo hoac cirng
do Ila
nao.
2.3. R6'i loan j thuc do benh' tam thdn hoij.e nguyen nluin tam Ij .
Can dua van berth sir, tham kharn chu dao d~ loai trir
niio do rei
chuycn
nhan d6i voi nhom benh hoa, can phan biet: ha diroug
lieu (rhuoc an
Sli y
rruiu, than nhicl ha, thrill nhi¢t tang, viern mang nao, viern nao, chay mau diroi nhen, hon me sau dong k inh lien t uc.
qr-
3. Nguyen tac
xu trt.
hon me, can thuc hien nhirng
yell dill CC1ban sau: + Bao dam hru thong ho hap, + Bao dam tuan hoan toL + Xet nghiern
glucose,
mall: cong
thirc hong
bach
cau, mall",
ure, creatinin, dien giai, cac khf trong Xet nghiem mroc ti~ll (clui y tim d(>c chat),
nhan gay
me.
85
Trong giai doan chira nguai benh lion me, nhieu khi can ticn hanh khan cap; ghi dien lim, ghi dien nao,
Chl.IP
dieu
hi
{1 tuyen
minh,
xet nghicm
dich
niio-
tuy, chup
4. Cham soc nguai benh hun me nol chung, Trong qua trinh dicu tri cap ciru nguoi benh hon me, din dac bier cluj trong mot so vfin d~ sau day:
•
trd
Co
the: d(lt
nlur .
got chan, khuyu tay ... can duoc q IIan Iinn bao vc. • De phong
}Ill
duoc sach se
• phong
viern loci gi<.k mac: gii1 cho mi mat khep kin. Tra thuoc nho mat (kh6ng
ncn dung loai thuoc mo). Thuong xuyen thay doi khan lraj giuong: co Ihe: boi nhiern sinh.
V~\
dung 6ng thong tieu va ong dan ltru nuoc tieu, CAn de
do dar eng thong tieu. Khi can, phai dung khang
•
• dong chan, X6
dien giai .
de phong
de khop, de chi.
chan,
•
d'.1 d;IY. •
sa
Nell ch.iy mall duong lic:u hoa, co khi ph;_\i cho qua 6ng thong miii
phauthuat
!Idn kinh
a tuycn
tren, cling
rai mot
diem
s6 Irung tam cap cinr hoi sire, co the dung Glasgow de drinh gia tinh trang y thirc.
rhaug
1:1
nghia Ngoai
tarn
Iy
mot khung
earth thuan
thuat chuyen
thai do, ctr chi, cau noi phil hop vo'i hoan hieu qua mong muon. Tinh thtin
"con ntroc con tat" can diroc quan trier cho moi
nguoi thum gia trirc
tier
hoac gian
tier
V~lO
cong lac
87
va Dinh
Hdi
Hall het nhiem dQC dip iii. do ur van hoac nharn thuoc
kho khan v~ gia dinh, doi song v.v ... va da: dung gl. Trieu
thuong
la
non,
mach,
r.:ir
va mo
hoi; khong
co sot.
1. each
xu tri chung
him
Ira ("(1("("/11((" 1/(111·gthitt yell:
+ Nghe tim va
sa
mach,
neu khong
thay
dap, phai
bilt dan ngay ep tim ngoai ngirc. + Xem co Iha khong? Nell khong, phai giai toa ngay duong tho, va bat dau th6i ngat true t iep mom - mom:
co khi phai dat 6ng noi khi quan, hoac tha
may.
+ Neu 88
co
giat nhieu,
phai
chong
co
giat
bang
diazepam V.v ... + Chu <; den thang bang nuoc, dien giai, toan-kiern v.v ...
<{l' Doug thili voi nhiiug dong ta« trill, chiill JOUII cluj! gay 09C, WI tint dich loai chit'f dr)e ra ngoai ca the':
ho
+ Gay non va nra da day, neu nguoi benh nu6t chat doc.
+ Hap phu bang than hoat, neu chat gay doc HI.
alcaloid. + Cho loi tieu, neu chat doc qua duong than (nhu barbi turat). + Neu chat doc a th~ khi, phai keo ngiroi benh ra k hoi khu vue nguy hiern, coi het quan ao, giu nam yen,
dam bao dirong tho.
+ Neu chat doc bam van da va niern mac, phai x6"i nhieu nuoc d~ nra di.
<{l'
+ Atropin, rat can de; chua nhiem doc phospho hiiu co.
+ Naiorphin, khang dac bier voi loai thuoc phien,
+ Xanh methylen,
89
+ Vitamin
methemoglobin elora!...
lieu - rruiu
cao, trong
cling
chi
dinh doc
d~ san,
chfr; nitrit
nhiem
2. MQt
so nhiem
Xu tri
Xu trt:
da day; chong soc: truyen dich, riern corticoid ... Warfarin: doc VI gay chay mau toan than nhu diii ru mau, non fa mau, bang huyet, chay mall mang nao v.v ...
qr
Xu
trt:
dung tro
vitamin
cho
rai
khi
!y
I¢
prothrombin
ve
mati
nroi.
chong soc.
Xu tri:
90
,
~.
Natri arseniat: non co the ngay sau 15 pluit, dau bung, ia chay, milt nuoc, soc co th~ chet ngay. Sau 2-3 ngay d~
co vang da, gan to vii dau, dai ra rnau, noi mi.1n da.
tiT"
nhir
666,
carbamat
nhu
Bassa,
... ; hoa
nhu allethrin,
pennethrin
dibromomethan pyrerhan.
hoa chat thao moe nhu nicotin, doc nang: Duong wofatox
uong:
d~ gay nhiern
cns« doan
•
dua vao mui dac bier cua hoi tho, chat non,
tharn vao quan ao ... Lim sang co 2 hoi chirng chinh: CI(elllg phi 1'[: tang tiet mroc bot, mo hoi, dam, dong 91
co that phe quan g{IY kho tha cap; nhip lim cham;
2mm la nang),
• Kif'n nicotin: co gi~t the co mi mat, mat, luoi, c6 khi toan than; nang thl hon me va chet ngay.
~ Xu trt
+ Tiern ngay atropin vao tinh mach 1ieu nit cao (2mg m6i 10 phut) cho den khi da: da n6ng, dong nr gian 5mm. Sau d6 tiep tuc atropin lieu thap han.
Phai
(6ng 200 rug) hoac PAM (6ng 500 mg), Tiem ngay tinh mach cham 400-800 mg, sau do co the CII nira gia hoac I gia lai tiern mot lan, tuy dien
bien. Litu 16i da co th~ tai 15 gam trong nhirng rnrong
+ Pralidoxim
hop nang.
+ Chuyen di benh vien: nhirng ca nang nhir hon me, rut huyet ap, suy ho hap chi can tiern atropin roi chuyen
ngay, kh6ng kip rira da day mra. 2.3. T.hutJc ngil
va an
than'
Nhiern dQc cap nhirng thu6c nay chu yeu ia do II! van. Thuong dung nhat la cac barbiturat (luminal, .barbital...) va cac benzodiazepin (diazepam ... ), co khi
la
meprobarnat.
92
co
co
nhanh,
yeu lil. hoi gia dinh, tim thay thu6c thua ...
tJr
Xu tri
doc
co
ich. Neu hon me sau, pnai d0-t 6ng nQi khi quan truoc khi rira, hoac chi dung 6ng thong da day nho hUI dich
da day ra bot. + Trlfy/n khong dung truyen
nltie'lI dicl,
rna
thi truyen +
trir phenobarbital
LQ'j
(luminal).
niauh
lIifll
+ N 111(1/ g ca lit! /I g,. phai cha Y than n han t ao. + Buo dum tudn hO£1I1, ho hap.
Khi nhiern dQC benzodiazepin,
hieu, la flumazcnil (Anexate mach cham, t611g lieu khong co thuoc giai doc dac mg), tiern tinh DOg 0,5-1
qua 2 mg. 93
phe q uan, di ling, sci tiet n ieu, due th uy tin h the v. v ... Mat ca tram hay diroc dung nhat, cling nguy hiern
nhat, sau do nuot den. m~ t d. chep, ca me, ca. Hoi v. v ... Du nuot ca lui mat hoac hoa voi nrou hoac mat ong de: uong, thi ngo doc cling nguy hiem nhu nhau!
Trieu ("/I/fllg: bat dau sau mra gio hoac vai gio la dau
bung, non mira, co khi non ra mau, chong mat, nhirc dau, dau that lung. Sau
do la
benh canh suy than cap nang: vt» nieu hoac nira den co giar, tim ta i,
dfli it, vang da, gan to. Nang sui bot hong, hon me va chet.
(if'
Xu tri
+ Furosemid
tiern tinh mach, lieu rat cao. Co th~
do
cli I gio
lai tiern tinh mach 2-10 ang nira, cho den khi mroc rieu
de
tham
la
nguoi 160
94
uong 20 mg la ngo doc, uong 50 mg co th~ chet.; loai san doc chua tren 7 mg chat gay doc trong Trieu clurng nhiem vai gio sau khi • • nang cheL
(jj-.
Cac
i00 gam.
an.
mat, kinh,
Roi loan tieu hoa nhu non, ia chay, dau bung. Trieu clurng than kinh nhir vang dau, chong hon mra la vat vii, run, co gi~t kieu dong
Xu
=
tri
1-2 mg/kg ..
a tre em,
dang
can phai tfnh lieu dn than. truong .nho giot tinh mach, dong
+ Glucose
va dau, thai nho, phoi kho vii nang, ngam mroc. Khi
nau phai rno vung. 2.6. Coc loai th utic phien (opiat):
Nhiem dqc CUI) opiat co the do: 95
• •
morphin,
pethidin
(Dolargan,
vien ho giam thong, vien ho long dam, vien opizoic ... Trieu clntng nllie,n do« dil):
• • •
r::o-
co khi
chi
co 2-4
Ian/phut.
tit co hep.
h,~\than nhict, hon me, ngirng thtr ...
Tim cham,
XiI tri:
+ Chong doc dac hieu bang naloxone (Narcan ong, 0,4 mg ), tiern tinh mach mot ong, roi cu 3-10 phtit lai tiern them mot 6ng, tdng li~u khong qua 10 6ng. nalorphin (6ng 10 mg), tiem bap hoac tinh mach 1/2-1 6ng, sau 15 phiit co th~ tiern nira, nhung tdng lieu khong qua 4 6ng (40 mg),
Hoac
2.7. Digital
Cac
strophantin
va True
dao:
tim (digoxin, phd bien
glycosid
... ) diroc
trq
dung
de
digitalin,
chua
suy tim.
(digitoxin)
Ia 3 mg, doi
voi digoxin
la
10 mg. Nhirng
96
huyet,
benh
tim nang
de hi
Hoan
canh
ngo doc co the do uong mot Iicu rat cao, hoac do m6i
ngay uong qua lieu mot cluit, trong nhieu ngay. Chat
neriol in trong digital. True dao cling co th~ gay ngo doc nhu
Trieu Clll(lIg
• Nluing
co 2 loai:
trieu
Clllfllg ugoa! tim
nhu non
mila,
bieng •
han
an,
rna
Nllirllg "0/·
nhieu: ngoai
IO~lII
la
nhanh
Xu tri
+ Gay non, nra da day. + Ngirng ngay cac loai digital va thuoc loi nieu kieu
furosernid,
thiazid.
Thay vao
do
triamteren,
tiem
atropin
0,5 mg tinh
97
mach,
neu
can.
+ Truong hop ngoai tam thu, nhanh that, tiern ngay diphenylhydantoin (phenytoin) 50-100 mg tinh mach,
hoac
procainamid
i,O gam
truycn
tinh
mach
trong
(Rimifon;
dung
INH): vien 50 mg
neu u6ng lieu ga'p 20 Ian, nrc 90 mg/kg, gay co giat, co th€' chct.
Tr ieu chirng chinh
se
ngQ doc,
la
k inh toan the', x uat h ien 1 gia sal! khi u6ng th u6c. Con lien tiep rat mau, co khi moi 3-5 pluit lai mot can. Nang han, co'the: hon 111e, ngung tho.
Xet nghiern
huyet
trong
CiF
eho thay nhiern acid the: chuyen hoa, pH lUang giam co khi tai duoi 7; CO2 roan phan
Xu tri
+ Gay non va rira da day, can than trong khi co co + Truyen dich, nhat ia cac dung dich k iem hoa nhu:
gi~t.
natri bicarbonat
dung dich
98
1/6 mol/lit
(M/6).
dung rieu
chuan
10 mg tinh mach,
+ Pyridoxin
rna
o Chli y:
va cafein.
99
DONG KINH
PGS. Nguyen Van Dang
V
e bien
co nghia
rong hO'O, VI
co khi
bang con giat. VI du: dong k inh c.. giac chi bieu hicn roi im
10;:.10 Irong con rhuc vat bang roi 10';\0 than kinh thuc vat,
nhu tim dap nhanh, can dau bung; hoac bieu hicn bang c..c i ao giac nhu
au
y thirc
sinh hoat binh thuong: CO'n d(Jng kinh than (can co giat) thuong xay ra nhan co ha
mot benh dang phat trien cua nao, hoac khi benh tO~1Il
co
calci - huyet, sot eao i:J tre em, sang chan cap ... ; do chi
gil.y benh da diroc giai quyet, nguoi benh se het can, hoac neu de: lai di ell/rug udo, ("(Ie can gi~Jf fiel)
'1.1("
100