Professional Documents
Culture Documents
I. Đặt vấn đề
Nhằm giúp học sinh có định hướng tốt môn toán cho kỳ thi TN THPT , ta đưa ra một số bài toán
khảo sát hàm số nằm trong nội dung kiến chương trình ,để học sinh có cơ hội làm quen được
dạng toán của kỳ thi . Với một số bài toán dưới đây không là tất cả , mà nó chỉ là nét điển hình
chung để phác hoạ lên kiến thức yêu cầu của một bài toán khảo sát hàm số . Mong HĐBM cùng
với các thầy cô cùng tham luận để nâng cao chất lượng dạy và học toán của tỉnh nhà .
II. Nội dung thực hiện
Yêu cầu kiến thức
• Khảo sát sự biến thiên và vẽ đồ thị hàm số .
• Biện luận số nghiệm phương trình , số giao điểm giữa hai đồ thị .
• Phương trình tiếp tuyến tại một điểm cho trước .
• Phương trình tiếp tuyến biết hệ số góc .
• Phương trình tiếp tuyến đi qua một điểm .
• Phương trình tiếp tuyến song song với một đường thẳng cho trước .
• Phương trình tiếp tuyến vuông góc với một đường thẳng cho trước .
• Một số dạng toán liên quan đến đơn điệu , cực trị , giá trị lớn nhất ,giá trị nhỏ nhất và đồ thị
chứa dấu giá trị tuyệt đối .
Yêu cầu đối với học sinh
• Phải bảo đảm tất cả mọi học sinh đều thành thạo trong việc khảo sát và vẽ được đồ thị
ax + b
ba hàm số y = ax + bx + cx + d; y = ax + bx + c; y =
3 2 4 2
theo đúng mẫu của SGD gởi
cx + d
đến.
• Phải bảo đảm mọi học sinh thực hiện tốt các bài toán liên quan đến khảo sát hàm số .
• Phải thường xuyên ôn tập cho học sinh (Bằng cách ra đề tương tự bắt học sinh làm tại nhà ).
2
CHUYÊN ĐỀ KHẢO SÁT HÀM SỐ
1. Khảo sát và vẽ đồ thị (C) của hàm số khi m = 0 .
2. Biện luận theo k số nghiệm thực của phương trình : x 3 − 3x 2 − 2k = 0 .
3. Tìm m để hàm số có cực đại và cực tiểu .Viết phương trình đường thẳng đi qua hai
điểm cực đại và cực tiểu .
4. Tìm m để hàm số đạt cực đại tại x = 2 .
5. Tìm tất cả những điểm M ∈ ( C ) sao cho ta kẻ được đúng một tiếp tuyến đến (C) .
8 3 4 2 16
Bài 9. Cho hàm số y = − x − x + x (C)
27 9 9
1. Khảo sát và vẽ đồ thị (C) của hàm số .
2. Dựa vào đồ thị (C) biện luận theo m số nghiệm thực của phương trình :
8 x 3 + 12 x 2 − 48 x − m = 0
3. Tìm tất cả các tâm đối xứng của đồ thị (C) .
4. Viết phương trình tiếp tuyến của (C) tại điểm có hệ số góc tiếp tuyến lớn nhất .
5. Tìm k để phương trình 8 x + 12 x 2 − 48 x + k = 0 có hai nghiệm thực trên đoạn [ −2;2] .
3
y = ax 4 + bx 2 + c ( a ≠ 0)
b. Hàm số trùng phương
4
CHUYÊN ĐỀ KHẢO SÁT HÀM SỐ
5. Tìm m để hàm số có ba điểm cực trị .
c. Hàm số hữu tỉ ax + b
y=
cx + d
2x + 1
Bài 1. Cho hàm số y = (C)
x +1
1. Khào sát và vẽ đồ thị (C) của hàm số .
1
2. Viết phương trình tiếp tuyến của (C) tại điểm có hoành độ x = .
2
1
3. Viết phương trình tiếp tuyến của (C) tại điểm có tung độ y = − .
2
4. Viết phương trình tiếp tuyến của (C) , biết hệ số góc của tiếp tuyến k = −3 .
5
5. Tìm m để đường thẳng ( d ) : y = mx + − 2m cắt (C) tại 2 điểm phân biệt .
3
x +1
Bài 2. Cho hàm số y = (C)
x −1
1. Khào sát và vẽ đồ thị (C) của hàm số .
1
2. Viết phương trình tiếp tuyến của (C) tại điểm có tung độ y = .
2
3. Viết phương trình tiếp tuyến của đồ thị (C) , biết tiếp tuyến song song với đường
9
thẳng ( d1 ) : y = − x + 2010 .
2
4. Viết phương trình tiếp tuyến của đồ thị (C) , biết tiếp tuyến vuông góc với đường
1
thẳng ( d 2 ) : y = x − 1 .
8
1
5. Tìm m để đường thẳng ( d 3 ) : y = mx + 2m + cắt đồ thị (C) tại 2 điểm phân biệt có
3
hoành độ âm .
x −1
Bài 3. Cho hàm số y = (C)
x +1
1. Khào sát và vẽ đồ thị (C) của hàm số .
2. Viết phương trình tiếp tuyến của (C) tại giao điểm của (C) và trục hoành .
3. Viết phương trình tiếp tuyến của (C) tại giao điểm của (C) và trục tung .
4. Viết phương trình tiếp tuyến của đồ thị (C) , biết tiếp tuyến vuông góc với đường
8 1
thẳng ( d1 ) : y = − x + .
9 3
1
5. Tìm m để đường thẳng ( d 2 ) : y = mx − 2m + cắt đồ thị (C) tại 2 điểm phân biệt có
3
hoành độ dương .
3x + 1
Bài 4. Cho hàm số y = (C)
1− x
1. Khào sát và vẽ đồ thị (C) của hàm số .
2. Viết phương trình tiếp tuyến của đồ thị (C) , biết tiếp tuyến song song với đường phân
giác của góc phần tư thứ nhất .
3. Tìm m để đường thẳng ( d1 ) : y = mx − 2m − 7 cắt đồ thị (C) tại hai điểm A, B phân biệt
.Tìm tập hợp trung điểm I của đoạn thẳng AB .
4. Viết phương trình tiếp tuyến của đồ thị (C) , biết tiếp tuyến vuông góc với đường
thẳng ( d 2 ) : x + y − 2 = 0 .
5
CHUYÊN ĐỀ KHẢO SÁT HÀM SỐ
5. Tìm những điểm trên đồ thị (C) có toạ độ với hoành độ và tung độ đều là số nguyên .
x+2
Bài 5. Cho hàm số y = (C)
2− x
1. Khào sát và vẽ đồ thị (C) của hàm số .
2. Viết phương trình tiếp tuyến của đồ thị (C) , biết tiếp tuyến vuông góc với đường phân
giác của góc phần tư thứ hai .
3. Viết phương trình đường thẳng qua điểm M ( 3;4 ) và tiếp xúc với đồ thị (C) .
4. Tìm m để đường thẳng ( d1 ) : y = mx + 3 − m đồ thị (C) tại hai điểm A, B phân biệt .Tìm
tập hợp trung điểm I của đoạn thẳng AB .
5. Tìm những điểm trên đồ thị (C) có toạ độ với hoành độ và tung độ đều là số nguyên .
3− x
Bài 6. Cho hàm số y = (C)
2x −1
1. Khào sát và vẽ đồ thị (C) của hàm số .
2. Viết phương trình tiếp tuyến của đồ thị (C) , biết tiếp tuyến song song với đường phân
giác của góc phần tư thứ hai .
6
3. Viết phương trình đường thẳng qua điểm M −3; và tiếp xúc với đồ thị (C) .
5
4. Tìm những điểm trên đồ thị (C) có toạ độ với hoành độ và tung độ đều là số nguyên .
5. Chứng minh rằng tích các khoảng cách từ một điểm bất kỳ trên (C) đến hai đường tiệm
cận của (C) là một hằng số .
x+4
Bài 7. Cho hàm số y = (C)
x +1
1. Khào sát và vẽ đồ thị (C) của hàm số .
2. Tìm m để đường thẳng ( d ) : x − y + m = 0 cắt đồ thị (C) tại hai điểm phân biệt A, B .
Tìm tập hợp trung điểm I của đoạn thẳng AB .
cos t + 4 π
3. Tìm giá trị lớn nhất và giá trị nhỏ nhất của hàm số g (t ) = trên 0; .
cos t + 1 2
10
4. Viết phương trình đường thẳng qua điểm M −2; và tiếp xúc với đồ thị (C) .
3
5. Chứng minh rằng tích các khoảng cách từ một điểm bất kỳ trên (C) đến hai đường tiệm
cận của (C) là một hằng số .
2x − 4
Bài 8. Cho hàm số y = (C)
x +1
1. Khào sát và vẽ đồ thị (C) của hàm số .
2. Dựa vào đồ thị (C), biện luận theo m số giao điểm của đồ thị (C) và đường thẳng
y =m.
3. Viết phương trình tiếp tuyến của (C) tại các giao điểm của (C) và đường thẳng
( d1 ) : y = − x .
2sin 2t − 4 π
4. Tìm giá trị lớn nhất và giá trị nhỏ nhất của hàm số g (t ) = trên 0; .
sin 2t + 1 2
−x − 3
5. Tìm trên đồ thị (C) hai điểm đối xứng nhau qua đường thẳng ( d 2 ) : y = .
2
x+2
Bài 9. Cho hàm số y = (C)
x −1
1. Khào sát và vẽ đồ thị (C) của hàm số .
2. Tìm những điểm trên (C) sao cho khoảng từ điểm đó đến trục hoành gấp đôi khoảng
cách từ đó đến trục tung .
3. Viết phương trình tiếp tuyến của (C) tại những điểm tìm được ở câu 2 .
4. Tìm tất cả các tâm đối xứng của đồ thị (C) .
6
CHUYÊN ĐỀ KHẢO SÁT HÀM SỐ
sin t + 2
5. Tìm m để phương trình = m có nghiệm .
sin t − 1
2x − 2
Bài 10. Cho hàm số y = (C)
x+2
1. Khào sát và vẽ đồ thị (C) của hàm số .
d [ M , Ox ] 4
2. Tìm toạ độ những điểm M sao cho = .
d [ M , Oy ] 5
3. Viết phương trình tiếp tuyến của (C) tại những điểm tìm được ở câu 2 .
4. Chứng tỏ giao điểm hai đường tiệm cận là tâm đối xứng của đồ thị (C) .
2 x −2
5. Tìm m để phương trình = m có 4 nghiệm phân biệt .
x +2
BÀI GIẢI
a. Hàm số bậc ba y = ax 3 + bx 2 + cx + d ( a ≠ 0)
7
CHUYÊN ĐỀ KHẢO SÁT HÀM SỐ
CÂU ĐÁP ÁN ĐIỂM
y'' = 0 ⇔ x = 0
Do y'' đổi dấu khi x đi qua x0 = 0
Tọa độ điểm uốn U ( 0;2)
• Giao điểm của đồ thị với các trục tọa độ
+ Giao điểm với Oy: x = 0 ⇒ y = 2 : ( 0;2)
x = 1
+ Giao điểm với Ox: y = 0 ⇔ x = −2 : ( 1;0) ,( −2;0)
y
8
2
x
-5 -4 -3 -2 -1 1 2 3 4 5
-2
-4
-6
-8
Nhận xét: Đồ thị nhận điểm uốn U ( 0;2) làm tâm đối xứng.
2. (điểm)
Số nghiệm thực của phương trình x 3 − 3x + 2 − m = 0 bằng số giao điểm của
đồ
thị (C) của hàm số y = x3 − 3x + 2 và đừờng thẳng (d): y = m.
Dựa vào đồ thị ta có:
Với m < 0 hoặc m > 4 , (d) và (C) có một điểm chung, do đó phương trình có
một nghiệm.
Với m = 0 hoặc m = 4 , (d) và (C) có hai điểm chung, do đó phương trình có
hai nghiệm.
Với 0 < m < 4 , (d) và (C) có ba điểm chung, do đó phương trình có ba nghiệm.
3. (điểm)
Hệ số góc của tiếp tuyến tại điểm M ( 2;4) là y'( 2) = 9 .
Phương trình tiếp tuyến của (C) tại điểm M là y = 9x − 14.
4. (điểm)
1 1
Điểm thuộc đồ thị hàm số có hoành độ x0 = , có tung độ y0 = .
2 2
1 1 1 9
Hệ số góc của tiếp tuyến tại tiếp điểm ; là y' = −
2 2 2 4
1 1 9 13
Phương tình tiếp tuyến của (C) tại điểm ; là y = − x + .
2 2 4 8
5. (điểm)
Điểm thuộc (C) có tung độ y0 = 0 , có hoành độ x01 = −2 hoặc x02 = 1.
Hệ số góc của tiếp tuyến tại điểm ( −2;0) là y'( −2) = 9 .
Phương trình của hai tiếp tuyến của (C) tại điểm có tung độ bằng 0 là
y = 9x + 18 và y = 0.
8
CHUYÊN ĐỀ KHẢO SÁT HÀM SỐ
y = ax 4 + bx 2 + c ( a ≠ 0)
b. Hàm số trùng phương
9
CHUYÊN ĐỀ KHẢO SÁT HÀM SỐ
CÂU ĐÁP ÁN ĐIỂM
• Giao điểm của đồ thị với các trục tọa độ
+ Giao điểm với Oy: x = 0 ⇒ y = 0 : ( 0;0)
x = 0
+ Giao điểm với Ox: y = 0 ⇔
x = ± 2
: ( 0;0) , ± 2;0 ( )
y
− 2 2 x
-2 -1 1 2
-1
-2
Nhận xét: Hàm số đã cho là hàm số chẵn nên đồ thị của nó nhận trục
tung làm trục đối xứng.
2. (điểm)
Số nghiệm thực của phương trình x 4 − 2x 2 = m bằng số giao điểm của đồ
thị (C) của hàm số y = x4 − 2x2 và đường thẳng (d): y = m.
Dựa vào đồ thị ta có:
Với m < −1, (d) và (C) không có điểm chung, do đó phương trình vô nghiệm.
Với m = −1 hoặc m > 0 , (d) và (C) có hai điểm chung, do đó phương trình có
hai nghiệm.
Với −1< m < 0, (d) và (C) có bốn điểm chung, do đó phương trình có bốn
nghiệm.
3. (điểm)
Tung độ của tiếp tuyến tại điểm có hoành độ x0 = 2 là y 0 = 8
Hệ số góc của tiếp tuyến tại điểm ( 2;8) là y'( 2) = 24 .
Phương trình tiếp tuyến của (C) tại điểm ( 2;8) là y = 24x − 56 .
4. (điểm)
Điểm thuộc đồ thị hàm số có tung độ y0 = 8 , có hoành độ x 0 = ±2 .
Hệ số góc của tiếp tuyến tại tiếp điểm và ( −2;8) lần lượt là y'( 2) = 24 ,
y'( −2) = −24 .
Phương tình tiếp tuyến của (C) tại điểm ( 2;8) là y = 24x − 56 và tại điểm
( −2;8) là y = −24x − 40.
5. (điểm)
Điểm M ( x 0 ; y 0 ) thuộc (C) có hệ số góc tiếp tuyến tại M là y ' ( x 0 ) = 24 .
Khi đó, ta có: 4x 0 − 4x 0 − 24 = 0 ⇔ ( x 0 − 2 ) ( 4x 0 + 8x 0 + 12 ) = 0 ⇔ x 0 = 2
3 2
10
CHUYÊN ĐỀ KHẢO SÁT HÀM SỐ
c. Hàm số hữu tỉ ax + b
y=
cx + d
2x + 1
Bài 1. Cho hàm số y = (C)
x +1
6. Khào sát và vẽ đồ thị (C) của hàm số .
1
7. Viết phương trình tiếp tuyến của (C) tại điểm có hoành độ x = .
2
1
8. Viết phương trình tiếp tuyến của (C) tại điểm có tung độ y = − .
2
9. Viết phương trình tiếp tuyến của (C) , biết hệ số góc của tiếp tuyến k = 4 .
5
10. Tìm m để đường thẳng ( d ) : y = mx + − 2m cắt (C) tại 2 điểm phân biệt .
3
Đáp án:
CÂU ĐÁP ÁN ĐIỂM
CÂU 1 1. (điểm)
(x điểm) 1) Tập xác định: D = ¡ \ { −1}
2) Sự biến thiên
a) Giới hạn
• x→lim y = +∞ và lim+ y = −∞ ⇒ x = −1 là tiệm cận đứng
( −1) − x→( −1)
1
− 1
2
x
-5 -4 -3 -2 -1 1 2 3
-1
-2
Nhận xét: Đồ thị nhận giao điểm I ( −1;2) của hai tiệm cận làm tâm đối xứng.
2. (điểm)
1 4
Điểm thuộc đồ thị hàm số có hoành độ x0 = , có tung độ y0 = .
2 3
11
CHUYÊN ĐỀ KHẢO SÁT HÀM SỐ
CÂU ĐÁP ÁN ĐIỂM
1 4 1 4
Hệ số góc của tiếp tuyến tại tiếp điểm ; là y' =
2 3 2 9
1 4 4 14
Phương tình tiếp tuyến của (C) tại điểm ; là y = x + .
2 3 9 9
3. (điểm)
1 3
Điểm thuộc đồ thị hàm số có tung độ y0 = − , có hoành độ x0 = − ,
2 5
3 1 3 5
Hệ số góc của tiếp tuyến tại tiếp điểm − ; − là y' − = .
5 2 5 2
3 1 5
Phương tình tiếp tuyến của (C) tại điểm − ; − là y = x + 1.
5 2 2
4. (điểm)
Điểm M ( x 0 ; y 0 ) thuộc đồ thị (C), có hệ số góc của tiếp tuyến tại M là
y '( x0 ) = 4 .
1 1 1
Khi đó, ta có: = 4 ⇔ x0 +1 = ± ⇔ x 01 = − hoặc x = − 3 .
( x 0 + 1)
2
2 2 02
2
1 3
Tung độ của điểm M là y 01 − = 0 hoặc y 01 − = 4 .
2 2
Vậy có hai tiếp tuyến có phương trình là y = 4x + 2 và y = 4x + 10 .
5
5. (điểm) Tìm m để đường thẳng ( d ) : y = mx + − 2m cắt (C) tại 2 điểm phân
3
biệt .
Đường thẳng (d) cắt (C) tại 2 điểm phân biệt khi phương trình:
2x + 1 5
= mx + − 2m (1) có hai nghiệm phân biệt và khác –1.
x +1 3
∀x ≠ −1 ,
1 2
(1) ⇔ mx − m + x + − 2m = 0 (2)
2
3 3
Ta thấy (2) không có nghiệm x = −1 .
Khi đó (2) có 2 nghiệm phân biệt khi:
2
1 1 1
∆ = 9m − 2m + = 3m − > 0 ⇔ m ≠ .
2
9 3 9
1
Vậy ∀m ≠ thì (d) cắt (C) tại 2 điểm phân biệt.
9
12