§å ¸n thiÕt kÕ m¸y c«ng cô

Lêi nãi ®Çu

Mét trong nh÷ng néi dung ®Æc biÖt quan träng cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc kü
thuËt trªn toµn cÇu nãi chung vµ víi sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc ta
nãi riªng hiÖn nay ®ã lµ viÖt c¬ khÝ ho¸ vµ tù ®éng ho¸ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Nã nh»m
t¨ng n¨ng xuÊt lao ®éng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ quèc d©n. Trong ®ã c«ng nghiÖp
chÕ t¹o m¸y c«ng cô vµ thiÕt bÞ ®ãng vai trß then chèt . §Ó ®¸p øng nhu cÇu nµy, ®i
®«i víi c«ng viÖc nghiªn cøu,thiÕt kÕ n©ng cÊp m¸y c«ng cô lµ trang bÞ ®Çy ®ñ
nh÷ng kiÕn thøc s©u réng vÒ m¸y c«ng cô vµ trang thiÕt bÞ c¬ khÝ còng nh kh¶ n¨ng
¸p dông lý luËn khoa häc thùc tiÔn s¶n xuÊt cho ®éi ngò c¸n bé khoa häc kü thuËt lµ
kh«ng thÓ thiÕu ®îc. Víi nh÷ng kiÕn thøc ®· ®îc trang bÞ, sù híng dÉn nhiÖt t×nh cña
c¸c thÇy gi¸o còng nh sù cè g¾ng cu¶ b¶n th©n. §Õn naynhiÖm vô ®å ¸n m¸y c«ng cô
®îc giao c¬ b¶n em ®· hoµn thµnh. Trong toµn bé qu¸ tr×nh tÝnh to¸n thiÕt kÕ m¸y míi
" M¸y tiÖn ren vÝt v¹n n¨ng "cã thÓ nhiÒu h¹n chÕ. RÊt mong ®îc sù chØ b¶o cña c¸c
thÇy gi¸o vµ céng sù.

Lª V¨n Huyªn _ CTM7-K45

1
 §å ¸n thiÕt kÕ m¸y c«ng cô

PhÇn I: kh¶o s¸t m¸y cïng cì

M¸y tiÖn lµ m¸y c«ng cô phæ th«ng, chiÕm 40 – 50% sè lîng m¸y c«ng cô trong c¸c nhµ
m¸y, ph©n xëng c¬ khÝ. Dïng ®Ó tiÖn c¸c mÆt trßn xoay ngoµi vµ trong (mÆt trô,
mÆt c«n, mÆt ®Þnh h×nh, mÆt ren) xÐn mÆt ®Çu, c¾t ®øt… Cã thÓ khoan, khoÐt,
doa trªn m¸y tiÖn.
Trong thùc tÕ, chóng ta cã c¸c lo¹i m¸y tiÖn v¹n n¨ng, m¸y tiÖn tù ®éng, b¸n tù ®éng,
chuyªn m«n ho¸ vµ chuyªn dïng, m¸y tiÖn revolve, m¸y tiÖn CNC…
Tuy nhiªn do thùc tÕ yªu cÇu thiÕt kÕ m¸y tiÖn v¹n n¨ng h¹ng trung, v× vËy ta chØ xem
xÐt, kh¶o s¸t nhãm m¸y tiÖn ren vÝt v¹n n¨ng h¹ng trung (®Æc biÖt lµ m¸y T620).
C¸c m¸y h¹ng trung ®ang ®îc sö dông réng r·i trªn thÞ trêng ViÖt Nam ®îc thèng kª
trong b¶ng sau:

ChØ tiªu so s¸nh T620 T616 1A62 1A616

C«ng suÊt ®éng c¬ (Kw) 10 4,5 7 4,5
ChiÒu cao t©m m¸y (mm) 200 160 200 200
Kho¶ng c¸ch lín nhÊt gi÷a hai mòi t©m (mm) 1400 750 1500 1000
Sè cÊp tèc ®é 23 12 21 21
Sè vßng quay nhá nhÊt nmin (v/p) 12,5 44 11,5 11,2
Sè vßng quay lín nhÊt nMax (v/p) 2000 1980 1200 2240
Lîng ch¹y dao däc nhá nhÊt Sdmin (mm/v) 0,070 0,060 0,082 0,080
Lîng ch¹y dao däc lín nhÊt SdMax (mm/v) 4,16 1,07 1,59 1,36
Lîng ch¹y dao ngang nhá nhÊt Snmin (mm/v) 0,035 0,040 0,027 0,080
Lîng ch¹y dao ngang lín nhÊt SnMax (mm/v) 2,08 0,78 0,52 1,36
C¸c lo¹i ren tiÖn ®îc Ren Quèc tÕ, Anh, M«®un, Pitch

NhËn xÐt: trªn ®©y cha ph¶i lµ tÊt c¶ c¸c lo¹i m¸y trong níc ta cã nhng do h¹n chÕ vÒ
tµi liÖu vµ kinh nghiÖm nªn ta míi chØ ph©n tÝch ®îc 4 lo¹i m¸y trªn.
NhËn thÊy ®Ò tµi thiÕt kÕ víi c¸c lo¹i m¸y trªn ta thÊy m¸y tiÖn ren vÝt v¹n
n¨ngT620 cã ®Æc tÝnh tíng tù vµ cã tµi liÖu tham kh¶o ®Çy ®ñ nhÊt  ta lÊy m¸y
T620 ®Ó kh¶o s¸t cho viÖc thiÕt kÕ m¸y míi.

I. Kh¶o s¸t ®éng häc m¸y mÉu (T620):

1. §å thÞ sè vßng quay thùc tÕ cña m¸y T620:
TrÞ sè c«ng béi :
Tõ c¸c th«ng sè cña m¸y
nmin = 12,5 v/p.
nMax = 2000 v/p.
Z = 23.
nMax 2000
Suy ra c«ng béi  lµ:  = Z 1 = 23 1
= 1,259 =1,26
nmin 12,5
VÏ l¹i ®å thÞ vßng quay cña m¸y T620:
S¬ ®å ®éng cña m¸y biÓu thÞ c¸c nhãm tû sè truyÒn nh sau:
+ Nhãm 1 tõ trôc II – III:

Lª V¨n Huyªn _ CTM7-K45

2
 §å ¸n thiÕt kÕ m¸y c«ng cô
51
i1 =
39
 1,30 = X1  x1  1,13
 Tia i1 lÖch sang ph¶i 1 kho¶ng lµ: 1,33.log
56
i2 =  1,65 = X2  x2  2,17
34
 Tia i2 lÖch sang ph¶i 1 kho¶ng lµ: 2,17.log
i1  1,13
Lîng më gi÷a hai tia [x]: x = i =  2,17 = -1,04 = x
2

 [x] = -1,04.
+ Nhãm 2 tõ trôc III – IV:
21
i3 =
55
 0,38 = X3  x3  -4,19
 Tia i3 lÖch sang tr¸i 1 kho¶ng lµ: 4,19.log
29
i4 =  0,62 = X4  x4  -2,07
47
 Tia i4 lÖch sang tr¸i 1 kho¶ng lµ: 2,07.log

38
i5 =  1 = X5  x5  0 Tia i5 th¼ng ®øng.
38
Lîng më [x] = [2] øng víi nhãm truyÒn khuÕch ®¹i.
+ Nhãm 3 tõ trôc IV – V:
22
i6 =  0,25 = X6  x6  -6
88
 Tia i6 lÖch sang tr¸i 1 kho¶ng lµ: 6.log
60
i7 =
60
 1 = X7  x7  0 Tia i7 th¼ng ®øng
+ Nhãm 4 tõ trôc V – VI:
22
i8 =  0,25 = X8  x8  -6
88
 Tia i8 lÖch sang tr¸i 1 kho¶ng lµ: 6.log
49
i9 =
49
 1 = X9  x9  0 Tia i9 th¼ng ®øng.
+ Nhãm gi¸n tiÕp tõ trôc VI – VII:
27
i10 =  0,5 = X10  x10  -3
54
 Tia i10 lÖch sang tr¸i 1 kho¶ng lµ: 3.log

+ Nhãm trùc tiÕp tõ trôc IV – VII:

60
i11 =
40
 1,50 = X11  x11  1,754
 Tia i11 lÖch sang ph¶i 1 kho¶ng lµ: 1,754.log

+ Sè vßng quay cña ®éng c¬ n®c = 1450 v/p.

145
+ Tû sè truyÒn cña bé truyÒn ®ai: i® =  0,56.
260
+ HiÖu suÊt cña bé truyÒn ®ai:  = 0,985
 TrÞ sè vßng quay cña trôc ®Çu tiªn cña hép tèc ®é trªn trôc II:

Lª V¨n Huyªn _ CTM7-K45

3
 §å ¸n thiÕt kÕ m¸y c«ng cô
145
n0 = n®c x i® x  = 1450 x
260
x 0,985  800 v/p.
Nhãm truyÒn Tû sè truyÒn B¸nh r¨ng x x
(chñ ®éng/bÞ®éng)
1.trôc II_III i1 51/39 1,30 1,13
i2 56/34 1,65 2,17
i3 21/55 0,38 - 4,19
2.Trôc III_IV i4 29/47 0,62 - 2,07
i5 38/38 1 0
3.Trôc IV_V i6 22/88 0,25 -6
i7 60/60 1 0
4.Trôc V_VI i8 22/88 0,25 -6
i9 49/49 1 0
5.Trôc VI_VII i10 27/54 0,5 -3
6.Trôc IV_VII i11 60/40 1,5 1,754
(Nhãm trùc tiÕp)

Qua ®ã, ®å thÞ vßng quay cña m¸y T620 cã d¹ng:

n®c = 1450
I
i ®

n 0
II

i 1 i 2

III
i 3
i
4

i 5

IV
i 6

i
7
i 9

i 8
V
i
11

VI
i 10

VII
12,5 2000

2.XÝch tèc ®é quay trôc chÝnh:

XÝch nµy nèi tõ ®éng c¬ ®iÖn cã c«ng suÊt N = 10 Kw, sè vßng quay n = 1450 (v/p),
qua bé truyÒn ®ai vµo hép tèc ®é (còng lµ hép trôc chÝnh) lµm quay trôc chÝnh VII.
Lîng di ®éng tÝnh to¸n ë hai ®Çu xÝch lµ:
n®c (v/p) (sè vßng quay cña ®éng c¬)  ntc (v/p) (sè vßng quay cña trôc chÝnh).

Lª V¨n Huyªn _ CTM7-K45

4
 §å ¸n thiÕt kÕ m¸y c«ng cô

Tõ s¬ ®å ®éng ta cã thÓ x¸c ®Þnh ®îc ®êng truyÒn ®éng qua c¸c trôc trung gian tíi
trôc chÝnh.
XÝch tèc ®é cã ®êng truyÒn quay thuËn vµ ®êng truyÒn quay nghÞch, mçi ®êng
truyÒn khi tíi trôc chÝnh bÞ t¸ch ra lµm hai ®êng truyÒn:
+ §êng truyÒn trùc tiÕp tíi trôc chÝnh cho ra tèc ®é cao.
+ §êng truyÒn tèc ®é thÊp ®i tõ trôc III – IV – V – VI.

Ph¬ng tr×nh xÝch ®éng biÓu thÞ kh¶ n¨ng biÕn ®æi tèc ®é cña m¸y:

60
29
 trùc tiÕp
40
47
56 22 22
145 34
n®c  i®ai(
260
)

21 88 88
27
55  ntc
 51  gi¸n tiÕp 60  49  54
39 38 60 49
38

3. Ph¬ng ¸n kh«ng gian vµ ph¬ng ¸n thø tù:

Tõ trªn ta x¸c ®Þnh ®îc c«ng thøc kÕt cÊu cña m¸y lµ:
Z = (2 x 3 x 2 x 2) + (2 x 3 x 1) = 30.
§êng truyÒn chÝnh §êng truyÒn phô

Ta nhËn thÊy m¸y tæ chøc hai ®êng truyÒn: ®êng truyÒn gi¸n tiÕp (tèc ®é thÊp) vµ
®êng truyÒn trùc tiÕp (tèc ®é cao), nh vËy lµ tèt, v× ®êng truyÒn tèc ®é cao cÇn sè
TST Ýt dÉn ®Õn sÏ gi¶m ®îc ån, rung, gi¶m ma s¸t, t¨ng hiÖu suÊt… khi m¸y lµm viÖc.
Theo lÝ thuyÕt tÝnh to¸n ®Ó TST gi¶m tõ tõ ®ång ®Òu, ®¶m b¶o ®îc m« men xo¾n
yªu cÇu th× sè b¸nh r¨ng c¸c trôc ®Çu ph¶i nhiÒu h¬n. Do ®ã, ®¸ng ra PAKG lµ 3 x 2 x
2 x 2 lµ tèt nhÊt. Tuy nhiªn, ph¬ng ¸n 2 x 3 x 2 x 2 lµ hîp lÝ nhÊt v×:
Do yªu cÇu thùc tiÔn, m¸y cã truyÒn ®éng quay thuËn th× ph¶i cã truyÒn ®éng quay
nghÞch ®Ó phôc vô qu¸ tr×nh gia c«ng vµ ®æi chiÒu (gi¶ sö ®èi víi bµn xe dao ch¼ng
h¹n, nÕu chØ cã mét truyÒn ®éng th× kh«ng thÓ ®a bµn dao tÞnh tiÕn ngîc l¹i trªn b¨ng
m¸y mµ chØ tÞnh tiÕn ®îc mét chiÒu, khi c¾t ren th× trôc chÝnh ph¶i cã chuyÓn ®éng
quay nghÞch ®Ó ch¹y dao ra…). Muèn vËy trªn trôc vµo (II) ph¶i dïng li hîp ma s¸t (gåm
2 nöa: ch¹y thuËn vµ ch¹y nghÞch) ®Ó thùc hiÖn nhiÖm vô ®ã.
Së dÜ dïng li hîp ma s¸t mµ kh«ng dïng c¸c c¬ cÊu kh¸c cïng t¸c dông lµ v× ë m¸y tiÖn
cho ®¶o chiÒu thêng xuyªn, do ®ã cÇn ph¶i ªm, kh«ng g©y va ®Ëp m¹nh…mµ li hîp ma
s¸t l¹i kh¾c phôc ®îc nh÷ng nhîc ®iÓm ®ã, ®ång thêi ding ly hîp ma s¸t còng cã t¸c dông
®Ò phßng qu¸ t¶i.
Do ®ã, li hîp ma s¸t ®îc l¾p trªn trôc vµo (II), ®Ó tr¸nh kÕt cÊu vµ kÝch thíc lín (trôc
II ph¶i l¾p thªm vá ly hîp)  ta lÊy may ¬ cña b¸nh r¨ng lµm vá cña LHMS  b¸nh r¨ng
trªn trôc 2 cã ®êng kÝnh lín. NÕu trªn trôc 3 ta tiÖp tôc gi¶m tèc ®é th× ®êng kÝnh b¸nh
r¨ng trªn trôc 3 sÏ cã ®êng kÝnh lín h¬n  kÕt cÊu cña hép tèc ®é sÏ lín do ®ã trªn trôc 3
ngêi ta t¨ng tèc ®é ®Ó kÝch thíc b¸nh r¨ng trªn trôc 3 nhá  kÕt cÊu hép tèc ®é nhá sau

Lª V¨n Huyªn _ CTM7-K45

5
 §å ¸n thiÕt kÕ m¸y c«ng cô

®ã míi gi¶m tèc ë trôc 4. §ång thêi, trôc 2 cã l¾p LHMS ( thuËn 15 m¸, nghÞch 11 m¸)
chiÕm chiÒu dµi kh¸ lín trªn trôc, nÕu ta l¾p thªm b¸nh r¨ng ®Ó thùc hiÖn ph¬ng ¸n
kh«ng gian ( 3x2..) th× trôc 3 dµi g©y ra vâng trôc ¶nh hëng nhiÒu ®Õn chÊt lîng gia
c«ng ®Ó gi¶m chiÒu dµi trôc tËn dông may ¬ cña b¸nh r¨ng vµ thùc hiÖn ph¬ng ¸n
kh«ng gian (2x3..)
Së dÜ LHMS ®îc ®Æt trªn trôc II mµ kh«ng ®Æt trªn c¸c trôc kh¸c lµ v×:
Trôc II cã tèc ®é kh«ng ®æi vµ lµ trôc vµo nªn cã m«men xo¾n nhá, do ®ã, LHMS ®Æt
trªn trôc nµy chØ cã 1 tèc ®é, m«men xo¾n nhá nhÊt, ®Ó ®¹t kÝch thíc li hîp lµ hîp lý
kho¶ng D = 100 (mm) th× tèc ®é trôc II cã thÓ ®¹t ®îc kho¶ng n0 = 800 v/p.
V× vËy PAKG 2 x 3 x 2 x 2 lµ hîp lÝ.
VÒ ph¬ng ¸n thø tù (PATT) cña m¸y cã d¹ng lµ:
PATT: I II III IV
Ta nhËn thÊy, m¸y ®· sö dông PATT rÊt chuÈn, do quy luËt ph©n bè TST c¸c nhãm
®Çu cã chªnh lÖch nhá, v× vËy kÕt cÊu m¸y lµ hîp lÝ.
Tõ ®å thÞ vßng quay ta nhËn thÊy m¸y chØ cã 23 tèc ®é riªng biÖt, tøc lµ cã 7 tèc ®é
trïng.
Ta cã:
§èi víi ®êng truyÒn gi¸n tiÕp:
PAKG : 2 x 3 x 2 x 2
PATT : I II III IV
Lîng më [x]: [1] [2] [6] [12]
§èi víi ®êng truyÒn trùc tiÕp:
PAKG : 2 x 3 x 1
PATT : I II IV
Lîng më [x]: [1] [2] [0]

Tõ ®êng gi¸n tiÕp ta nhËn thÊy, lîng më [x] = 12 lµ kh«ng hîp lÝ. Trong m¸y c«ng cô, ë
hép tèc ®é cã h¹n chÕ TST i ph¶i ®¶m b¶o theo:
1
i2
4
Víi c«ng béi  = 1,26 TST i ®îc biÓu diÔn trªn ®å thÞ vßng quay nh sau:

i=1 i=2
4

1
NghÜa lµ: tia i1 = nghiªng tr¸i tèi ®a lµ 6 « vµ tia i 2 = 2 nghiªng ph¶i tèi ®a lµ 3 «.
4
Tøc lµ, lîng më tèi ®a Xmax = 9 «.
1 1 1
MÆt kh¸c, i =  [ X ]  1,2612 < kh«ng tho¶ m·n ®iÒu kiÖn ®· ph©n tÝch trªn.
4

Lª V¨n Huyªn _ CTM7-K45

6
 §å ¸n thiÕt kÕ m¸y c«ng cô

V× vËy ®Ó kh¾c phôc, ngêi ta ph¶i gi¶m bít lîng më cña ®êng truyÒn gi¸n tiÕp tõ [X]
= 12 xuèng [X] = 9, cßn ®êng truyÒn trùc tiÕp gi÷ nguyªn. Gi¶m nh vËy th× ®êng gi¸n
tiÕp sÏ cã 3 tèc ®é trïng. Khi ®ã, sè tèc ®é cña m¸y sÏ lµ:
Z = (2x3x2x2 – 3) + (2x3x1) = 27 tèc ®é, mµ sè tèc ®é yªu cÇu lµ 23 dÉn ®Õn lµ sÏ
thõa ra 4 tèc ®é
V× vËy, ®Ó kh¾c phôc ngêi ta ®· xö lÝ b»ng c¸ch:
+ VÉn gi÷ nguyªn sè cÊp tèc ®é cña ®êng truyÒn trùc tiÕp (6 tèc ®é) v× nã cã sè TST
Ýt dÉn ®Õn sÏ gi¶m ®îc tiÕng ån, gi¶m rung ®éng, gi¶m ma s¸t, ®ång thêi l¹i t¨ng ®îc
hiÖu suÊt… khi m¸y lµm viÖc.
+ MÆt kh¸c, tiÕp tôc gi¶m thªm 3 tèc ®é cña ®êng truyÒn gi¸n tiÕp sÏ cã lîi v×: m¸y sÏ
gi¶m ®i ®îc sè tèc ®é cã hiÖu suÊt thÊp dÉn ®Õn kÕt cÊu HT§ sÏ nhá, gän h¬n, ®ång
thêi sè tèc ®é mÊt ®i ®ã sÏ ®îc bï vµo ®êng truyÒn trùc tiÕp. Ngoµi ra khi i = 1/ 9 kh¸
lín nhÊt lµ khi gi¶m tèc ®é khÝch thíc cña cÆp b¸nh r¨ng kh¸ lín.
Nh vËy ®êng truyÒn gi¸n tiÕp sÏ cã lîng më nhãm cuèi lµ: [X] = 12 – 6 = 6.
Suy ra:
Sè tèc ®é danh nghÜa cña ®êng truyÒn gi¸n tiÕp lµ: Z1 = 2x3x2x2 – 6 = 18
Sè tèc ®é danh nghÜa cña ®êng truyÒn trùc tiÕp lµ: Z2 = 2x3x1 = 6
DÉn ®Õn tæng sè tèc ®é lµ: Z = Z1 + Z2 = 18 + 6 = 24
V× m¸y chØ ®ßi hái 23 tèc ®é, nªn ngêi ta ®· xö lÝ b»ng c¸ch: cho tèc ®é thø 18 (cao
nhÊt) cña ®êng truyÒn gi¸n tiÕp trïng víi tèc ®é thø 1 (thÊp nhÊt) cña ®êng truyÒn trùc
tiÕp, do ®ã m¸y chØ cßn 23 tèc ®é. NghÜa lµ trÞ sè tèc ®é thø 18 (n 18 = 630 v/p), cã thÓ
®i b»ng 2 ®êng truyÒn (trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp). Tuy nhiªn, khi sö dông tèc ®é nµy th× ta
nªn sö dông ®êng truyÒn trùc tiÕp (v× nh÷ng u ®iÓm ®· nãi trªn).
V× vËy ph¬ng ¸n chuÈn cña m¸y lµ:
§èi víi ®êng truyÒn gi¸n tiÕp:
PAKG : 2 x 3 x 2 x 2
PATT : I II III IV
Lîng më [x]: [1] [2] [6] [6]
§èi víi ®êng truyÒn trùc tiÕp:
PAKG : 2 x 3 x 1
PATT : I II IV
Lîng më [x]: [1] [2] [0]

Do ®ã, líi kÕt cÊu cña m¸y T620 sÏ lµ:

Lª V¨n Huyªn _ CTM7-K45

7
 §å ¸n thiÕt kÕ m¸y c«ng cô

§êng truyÒn gi¸n tiÕp §êng truyÒn trùc tiÕp

(§êng truyÒn chÝnh) (§êng truyÒn phô)

II. Hép ch¹y dao:

1. Bµn xe dao:
Bµn xe dao sö dông bé truyÒn b¸nh r¨ng thanh r¨ng cho viÖc ch¹y dao däc, sö dông bé
truyÒn vÝt me - ®ai èc cho viÖc ch¹y dao ngang. §Ó ch¹y dao nhanh th× cã thªm mét
®éng c¬ phô 1 Kw, n = 1410 v/p qua bé truyÒn ®ai ®Ó vµo trôc tr¬n.
C«ng thøc tæng qu¸t ®Ó chän tû sè truyÒn trong hép ch¹y dao lµ:
tp
i = ibï.ics.igb = (mét vßng trôc chÝnh)
tv
Trong ®ã: tv bíc vÝt me.
tp bíc ren cÇn c¾t trªn ph«i.
ibï TST cè ®Þnh bï vµo xÝch tryÒn ®éng.
ics TST cña kh©u ®iÒu chØnh t¹o thµnh nhãm c¬ së.
igb TST nhãm gÊp béi.

2. XÝch ch¹y dao:

ë m¸y tiÖn ren vÝt v¹n n¨ng ngoµi xÝch tèc ®é cña trôc chÝnh th× xÝch ch¹y dao còng
®ãng vai trß rÊt quan träng. Chøc n¨ng cña nã lµ dïng ®Ó c¾t ren, tiÖn tr¬n.
ThÕ giíi quy chuÈn vÒ 2 hÖ ren (trong ®ã, mçi hÖ cã 2 lo¹i ren):
+ Ren Quèc tÕ (tr).
Ren m«®un (m).
+ Ren Anh (n).
Ren Pitch (Dp).

Lª V¨n Huyªn _ CTM7-K45

8
 §å ¸n thiÕt kÕ m¸y c«ng cô

V× vËy, m¸y tiÖn ren vÝt v¹n n¨ng T620 còng ®¸p øng ®îc 4 lo¹i ren ®ã víi kho¶ng 112
bíc ren tiªu chuÈn vµ 112 bíc ren khuÕch ®¹i phñ kÝn toµn bé c¸c lo¹i ren thuéc TCVN,
tháa m·n ®Çy ®ñ c¸c nhu cÇu trong c¬ khÝ chÕ t¹o vµ söa ch÷a.
Lîc ®å cÊu tróc ®éng häc hép ch¹y dao:
iv §C1 igb2
L§1

§C2 Ph«i
Tv2
itt igb1 Tv1
ics
L§4

L§2 L§3 L§5

S¬ ®å KC§H m¸y TiÖn T620

Tõ cÊu tróc ®éng häc xÝch ch¹y dao trªn ta cã ph¬ng tr×nh tæng qu¸t c¾t ren nh sau:
1 vßng trôc chÝnh x ix x tv = tr (1)
Ta thÊy r»ng ®Ó c¾t hÕt ®îc c¸c bíc ren nh yªu cÇu th× víi mçi bíc ren th× ta cÇn ph¶i
cã mét tØ sè truyÒn, nh vËy th× ta cÇn mét sè lîng b¸nh r¨ng rÊt lín lµ 8´12 = 112, ngoµi
ra ®Ó c¾t c¸c bíc ren gÊp béi th× cÇn ph¶i cã c¸c tØ sè truyÒn kh¸c gÊp béi lªn (´2;
´4...), do ®ã sè b¸nh r¨ng cÇn thiÕt sÏ lµ 112´2; 112´4...®iÒu ®ã n»m ngoµi kh¶ n¨ng cña
m¸y. §Ó kh¾c phôc chuyÖn nµy th× qua kh¶o s¸t m¸y mÉu ta ®· thÊy r»ng, ®Ó cã ®îc
cã c¸c tØ sè truyÒn kh¸c nhau ®Ó c¾t c¸c bíc ren kh¸c nhau th× ta chia ®êng truyÒn
thµnh c¸c c¸c nhãm kh¸c nhau, trong ®ã th× cã nhãm c¬ së lµ nhãm t¹o ra mét tØ sè
truyÒn c¬ së ®Ó c¾t c¸c bíc ren c¬ së, råi tõ ®ã ta míi cho qua mét tØ sè gÊp béi ®Ó
thay ®æi tØ sè truyÒn ®Ó c¾t c¸c bíc ren cßn l¹i, ngoµi ra ta cßn bè trÝ mét tØ sè
truyÒn khuÕch ®¹i ®Ó cã thÓ c¾t ®îc c¸c bíc ren khuyÕch ®¹i.
Tõ c¸c yªu cÇu ®ã ta cã ®îc mét b¶ng s¾p xÕp c¸c bíc ren nh sau:

Lª V¨n Huyªn _ CTM7-K45

9
 §å ¸n thiÕt kÕ m¸y c«ng cô

Ren quèc tÕ Ren module

tp=mm m=tp/p
- 1,75 3,5 7 - - - 1,75
1 2 4 8 - 0,5 1 2
- 2,25 4,5 9 - - - 2,25
1,25 2,5 5 10 - - 1,25 2,5
- - 5,5 11 - - - -
1,5 3 6 12 - - 1,5 3
Ren Anh Ren pitch
n=25,4/tp Dp=25,4p/tp
13 - 31/4 - - - - -
14 7 31/2 - 56 28 14 7
16 8 4 2 64 32 16 8
18 9 41/2 - 72 36 18 9
19 9,5 - - 80 40 20 10
20 10 5 - 88 44 22 11
22 11 - - 96 48 24 12
24 12 6 3 - - - -

3. Mét sè c¬ cÊu ®Æc biÖt:

C¬ cÊu li hîp siªu viÖt: Trong xÝch ch¹y dao nhanh vµ ®éng c¬ chÝnh ®Òu truyÒn
®Õn c¬ cÊu chÊp hµnh lµ trôc tr¬n b»ng hai ®êng truyÒn kh¸c nhau. Do vËy nÕu
kh«ng cã li hîp siªu viÖt truyÒn ®éng sÏ lµm xo¾n vµ g·y trôc. C¬ cÊu li hîp siªu viÖt
®îc dïng trong nh÷ng trêng hîp khi m¸y ch¹y dao nhanh vµ khi ®¶o chiÒu quay cña trôc
chÝnh.
C¬ cÊu ®ai èc më ®«i: VÝt me truyÒn ®éng cho hai m¸ ®ai èc më ®«i tíi hép xe dao.
Khi quay tay quay lµm ®Üa quay g¾n cøng víi hai m¸ sÏ trît theo r·nh ¨n khíp víi vÝt me.
C¬ cÊu an toµn trong hép ch¹y dao: Nh»m ®¶m b¶o khi lµm viÖc qu¸ t¶i, ®îc ®Æt
trong xÝch ch¹y dao (tiÖn tr¬n) nã tù ng¾t truyÒn ®éng khi m¸y qu¸ t¶i.

4. NhËn xÐt vÒ m¸y T620:

M¸y cã 23 tèc ®é kh¸c nhau cña trôc chÝnh, cã tÝnh v¹n n¨ng cao, tiÖn ® îc nhiÒu kiÓu
ren kh¸c nhau. §ång thêi ph¬ng ¸n kh«ng gian vµ ph¬ng ¸n thø tù ®· ®îc s¾p xÕp mét
c¸ch hîp lý ®Ó cã ®îc mét bé truyÒn kh«ng bÞ cång kÒnh.
Bé ly hîp ma s¸t ë trôc I ®îc lµm viÖc ë vËn tèc lµ 800 v/p lµ mét tèc ®é hîp lý, ®ång
thêi bé ly hîp ma s¸t cßn tËn dông ®îc b¸nh r¨ng trªn trôc I nªn t¨ng ®îc ®é cøng v÷ng.
Trong m¸y cã bé ly hîp ma s¸t siªu viÖt, thuËn tiÖn cho qu¸ tr×nh ch¹y dao nhanh.

Lª V¨n Huyªn _ CTM7-K45

10
 §å ¸n thiÕt kÕ m¸y c«ng cô

PhÇn II: ThiÕt kÕ m¸y míi.

Ch¬ng 1: ThiÕt kÕ ®éng häc m¸y c¾t kim lo¹i.

A. Hép tèc ®é trong m¸y c¾t kim lo¹i:

1. Yªu cÇu ®èi víi hép tèc ®é:
Hép tèc ®é (HT§) trong m¸y c¾t kim lo¹i dïng ®Ó truyÒn lùc c¾t cho c¸c chi tiÕt gia
c«ng víi nh÷ng chÕ ®é c¾t cÇn thiÕt. ThiÕt kÕ HT§ yªu cÇu ph¶i ®¶m b¶o nh÷ng chØ
tiªu vÒ kü thuËt, vµ kinh tÕ tèt nhÊt trong ®iÒu kiÖn cô thÓ cho phÐp. HT§ ph¶i cã
kÝch thíc nhá gän, hiÖu suÊt cao, tiÕt kiÖm nguyªn vËt liÖu, kÕt cÊu cã tÝnh c«ng
nghÖ cao, lµm viÖc chÝnh x¸c…
Tõ tÝnh chÊt quan träng nh vËy cña HT§ vµ tõ yªu cÇu thùc tÕ cña s¶n xuÊt, HT§ cña
m¸y míi mµ ta cÇn thiÕt kÕ ph¶i ®¶m b¶o nh÷ng yªu cÇu kü thu©t sau:
+ Tèc ®é c¾t cña m¸y:
Nh÷ng trÞ sè tèc ®é trong kho¶ng tõ V min ®Õn Vmax ®îc quy thµnh sè vßng quay cña
trôc chÝnh. Ph¹m vi ®iÒu chØnh ®îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc sau:
n max
Rn = ,
n min
Trong ®ã: Rn lµ ph¹m vi ®iÒu chØnh sè vßng quay.
nmax, nmin lµ sè vßng quay lín nhÊt vµ nhá nhÊt cña trôc chÝnh.
1000.Vmax
nmax = v/p.
 .d min
1000.Vmin
nmin = v/p.
 .d max
Trong ®ã: Vmax, Vmin lµ tèc ®é lín nhÊt, nhá nhÊt
dmax, dmin lµ ®êng kÝnh lín nhÊt, nhá nhÊt cña chi tiÕt gia c«ng
XuÊt ph¸t tõ t×nh h×nh thùc tÕ hiÖn nay, chóng ta cÇn sña ch÷a vµ chÕ t¹o c¸c lo¹i m¸y
c«ng nghiÖp vµ n«ng nghiÖp cã ®êng kÝnh trôc trong kho¶ng 10  400  chóng ta
cÇn thiÕt kÕ m¸y c«ng cô h¹ng trung, thiÕt kÕ m¸y nµy dùa trªn m¸y ®· cã T620
§êng kÝnh nhá nhÊt: dmin = 10 mm;
§êng kÝnh lín nhÊt: dmax = 400 mm.
§Ó m¸y thiÕt kÕ ra ®¶m b¶o ®îc chÊt lîng, tÝnh n¨ng th× theo kinh nghiÖm cña nh÷ng
ngêi ®i tríc, c¨n cø vµo tµi liÖu thèng kª s¬ bé
ThiÕt kÕ m¸y tiÖn cã nmin = 12,5 v/ph, víi tèc ®é nµy th× phï hîp cho thao t¸c cña c«ng
nh©n khi gia c«ng tiÖn ren
nmax = 2000 v/ph, víi tèc ®é nµy khi tiÖn tr¬n chi tiÕt ®¶m b¶o ®-
îc søc khoÎ cña c«ng nh©n
Ph¹m vi ®iÒu chØnh:

Lª V¨n Huyªn _ CTM7-K45

11
 §å ¸n thiÕt kÕ m¸y c«ng cô
2000
Rn =  160 ,
12,5
2. Chuçi sè vßng quay cña hép tèc ®é:
Chän c«ng béi vµ sè cÊp tèc ®é:
Thùc tÕ gia c«ng th× ph«i cã kÝch thíc bÊt kú, vËt liÖu ph«i rÊt kh¸c nhau nªn chÕ ®é
c¾t kh¸c nhau mµ cô thÓ lµ cÇn tèc ®é trôc chÝnh ph¶i rÊt kh¸c nhau, vÒ lý thuyÕt th×
tèc ®é trôc chÝnh lµ v« cÊp lµ tèt nhÊt, nhng ph¬ng ¸n nµy lµ kh«ng kh¶ thi v× rÊt tèn
kÐm do ®ã ph¶i dïng ph¬ng ¸n ph©n cÊp
Ta nhËn thÊy, chuçi vßng quay tu©n theo quy luËt cÊp sè nh©n lµ tèt h¬n c¶ v× khi ®ã
tæn thÊt c«ng suÊt( tèc ®é) t¬ng ®èi sÏ lµ kh«ng ®æi. Trong kho¶ng tõ nmin ®Õn nmax cã
Z cÊp tèc ®é: n1 = nmin, n2, …, nk, nk+1, …, nZ = nmax.
Trong chuçi sè vßng quay cã tØ sè gi÷a hai sè vßng quay bÊt kú kÕ tiÕp n k vµ nk+1 lµ
mét sè kh«ng ®æi th× chuçi ®ã ph¶i tu©n theo quy luËt cÊp sè nh©n cã c«ng béi lµ 
Do yªu cÇu cña viÖc thiÕt kÕ m¸y (lµ m¸y tiÖn v¹n n¨ng), ®ång thêi ®Ó tæn thÊt tèc
®é còng nh tæn thÊt n¨ng suÊt lµ kh«ng ®æi vµ kh«ng vît qu¸ giíi h¹n, tra b¶ng 1.1 s¸ch
“TÝnh to¸n thiÕt kÕ m¸y c¾t kim lo¹i” ta chän  theo tiªu chuÈn lµ:
 = 1,26 vµ tæn thÊt Vmax < 20%
Do vËy sè cÊp tèc ®é cña m¸y tiÖn v¹n n¨ng cÇn thiÕt kÕ lµ:
Theo II-7 ta cã:
2000
lg
Z = lg Rn  1  12,5
1
 23 cÊp tèc ®é.
lg  lg 1,26

3. Líi kÕt cÊu vµ ®å thÞ vßng quay cña HT§:

3.1. C¸ch x¸c ®Þnh c¸c nhãm truyÒn vµ tû sè truyÒn (TST):
Tõ c«ng thøc:
nmin 1
 ( ) Xi ; Trong ®ã Xi lµ sè nhãm truyÒn tèi thiÓu.
nmax 4
n 1450
lg( dco ) lg( )
Xi = nmin 12,5 = 3,4

lg 4 lg 4
V× sè nhãm truyÒn lµ nguyªn nªn chän Xi = 4.
3.2. Ph¬ng ¸n kh«ng gian vµ ph¬ng ¸n thø tù:
Chän ph¬ng ¸n kh«ng gian:
Mét ph¬ng ¸n bè trÝ kh«ng gian, ta cã nhiÒu ph¬ng ¸n thø tù thay ®æi kh¸c nhau. Víi sè
cÊp tèc ®é ®îc tÝnh dùa vµo yªu cÇu thùc tÕ cña s¶n phÈm cÇn gia c«ng, dùa theo m¸y
hiÖn cã T620 ®· kh¶o s¸t ta cã c¸c ph¬ng ¸n kh«ng gian kh¸c nhau:
Z = 24 x 1= 12 x 2= 3 x 4 x 2= 6 x 2 x 2= 2 x 3 x 2 x 2 …
Dùa vµo sè nhãm truyÒn tèi thiÓu X i = 4, ®ång thêi ®Ó kÝch thíc HT§ nhá gän nªn
cÇn ph¶i cã TST chªnh lÖch nhãm ®Çu Ýt (dÉn ®Õn chªnh lÖch b¸nh r¨ng kh«ng qu¸
lín).
V× vËy, ta cã thÓ lo¹i trõ c¸c ph¬ng ¸n kh«ng gian trªn vµ chän ph¬ng ¸n hîp lÝ nhÊt lµ:
PAKG: 2 x 3 x 2 x 2
Dùa vµo c«ng thøc: Z = p1.p2…pj
Trong ®ã pj lµ TST trong mét nhãm.
Ta cã:

Lª V¨n Huyªn _ CTM7-K45

12
 §å ¸n thiÕt kÕ m¸y c«ng cô

Z = 24 = 2 x 2 x 3 x 2 = 2 x 2 x 2 x 3 = 3 x 2 x 2 x 2 = 2 x 3 x 2 x 2
Mçi thõa sè pj lµ 1 hoÆc 2 khèi b¸nh r¨ng di trît truyÒn ®éng gi÷a hai
trôc liªn tôc.
TÝnh tæng sè b¸nh r¨ng cña HT§ theo c«ng thøc:
Sz = 2.(p1 + p2 + … + pj)
+ Ph¬ng ¸n kh«ng gian 2 x 2 x 2 x 3 cã:
Sz = 2.(2 + 2 + 2 + 3) = 18
+ Ph¬ng ¸n kh«ng gian 3 x 2 x 2 x 2 cã:
Sz = 2.(2 + 2 + 2 + 3) = 18
+ Ph¬ng ¸n kh«ng gian 2 x 2 x 3 x 2 cã:
Sz = 2.(2 + 2 + 2 + 3) = 18
+ Ph¬ng ¸n kh«ng gian 2 x 3 x 2 x 2 cã:
Sz = 2.(2 + 2 + 2 + 3) = 18
Tãm l¹i tæng sè b¸nh r¨ng cña HT§ cÇn thiÕt kÕ lµ: SZ = 18 b¸nh r¨ng.
TÝnh tæng sè trôc cña ph¬ng ¸n kh«ng gian theo c«ng thøc:
Str = Xi + 1 = 4 + 1 = 5
Trong ®ã Xi lµ sè nhãm truyÒn ®éng
Sè b¸nh r¨ng chÞu m« men xo¾n ë trôc cuèi cïng:
PAKG: 2 x 2 x 3 x 2 ; 2 x 2 x 2 x 3 ; 3 x 2 x 2 x 2 ; 2 x 3 x 2 x 2
2 3 2 2
ChiÒu dµi s¬ bé cña HT§ ®îc tÝnh theo c«ng thøc:
L = b   f
Trong ®ã: b lµ chiÒu réng b¸nh r¨ng
f lµ kho¶ng hë gi÷a hai b¸nh r¨ng.

C¸c c¬ cÊu ®Æc biÖt dïng trong hép:

Li hîp ma s¸t (LHMS), phanh …
Qua ph©n tÝch trªn ta cã b¶ng so s¸nh ph¬ng ¸n bè trÝ kh«ng gian:

Ph¬ng ¸n
YÕu tè so s¸nh
3x2x2x2 2x2x3x2 2x3x2x2 2x2x2x3
Tæng sè b¸nh r¨ng Sz 18 18 18 18
Tæng sè trôc Str 5 5 5 5
ChiÒu dµi L 19.b + 18.f 19.b + 18.f 19.b + 18.f 19.b + 18.f
Sè b¸nh r¨ng Mmax 2 2 2 3
C¬ cÊu ®Æc biÖt LHMS LHMS LHMS LHMS

Lª V¨n Huyªn _ CTM7-K45

13
 §å ¸n thiÕt kÕ m¸y c«ng cô

KÕt luËn:
Tõ ph¬ng ¸n cña m¸y hiÖn cã vµ b¶ng so s¸nh c¸c ph¬ng ¸n kh¶o s¸t trªn ta thÊy: nªn
chän ph¬ng ¸n kh«ng gian 2x3x2x2 v×:
+ Theo lÝ thuyÕt th× TST ph¶i ®¶m b¶o gi¶m dÇn tõ trôc ®Çu tiªn ®Õn trôc cuèi (tøc
lµ PAKG 3 x 2 x 2 x 2 lµ ®óng nhÊt). Nhng do yªu cÇu vÒ kÕt cÊu dÉn ®Õn ph¶i bè
trÝ trªn trôc II (víi tèc ®é hîp lÝ nªn lµ 800 v/p) 1 bé li hîp ma s¸t nhiÒu ®Üa vµ 1 bé
b¸nh r¨ng ®¶o chiÒu, v× vËy ®Ó tr¸nh cho kÕt cÊu cång kÒnh (trôc II dµi ra ®Ó chøa
thªm b¸nh r¨ng) nªn ta chän ph¬ng ¸n 2x3x2x2 lµ hîp lÝ. Do ®ã, còng nh m¸y mÉu, tõ
trôc II ®Õn trôc III ta ph¶i t¨ng tèc v×: ta dïng b¸nh r¨ng trªn trôc II lµm vá li hîp ma s¸t
dÉn ®Õn kÝch thíc 2 b¸nh r¨ng ®ã kh¸ lín, nÕu tiÕp tôc gi¶m tèc sÏ dÉn ®Õn kÝch thíc
bé truyÒn rÊt lín, v× vËy ta ph¶i t¨ng tèc ë ®o¹n nµy.
+ Sè b¸nh r¨ng ph©n bè trªn c¸c trôc ®Òu h¬n PAKG 3x2x2x2 vµ 2x2x3x2.
+ Sè b¸nh r¨ng chÞu m« men xo¾n lín nhÊt Mmax trªn trôc chÝnh lµ Ýt nhÊt.
Do ®ã, ®Ó ®¶m b¶o yªu cÇu vÒ kÕt cÊu còng nh TST ta u tiªn chän
PAKG lµ 2x3x2x2.
Chän ph¬ng ¸n thø tù:
Sè PATT: q = m! m lµ sè nhãm truyÒn.
Suy ra q = 4! = 24 ph¬ng ¸n.
§Ó chän PATT hîp lÝ nhÊt ta lËp b¶ng ®Ó so s¸nh t×m ph¬ng ¸n tèi u nhÊt.
B¶ng so s¸nh c¸c PATT:

TT Nhãm 1 TT Nhãm 2 TT Nhãm 3 TT Nhãm 4

1 2x3x2x2 7 2x3x2x2 13 2 x 3 x 2 x 2 19 2 x 3 x 2 x 2
I II III IV II I III IV III I II IV IV I II III
[1] [2] [6] [12] [3] [1] [6] [12] [6] [1] [3] [12] [12] [1] [3] [6]
2 2x3x2x2 8 2x3x2x2 14 2 x 3 x 2 x 2 20 2 x 3 x 2 x 2
I III II IV II III I IV III II I IV IV II I III
[1] [4] [2] [12] [2] [4] [1] [12] [6] [2] [1] [12] [12] [2] [1] [6]
3 2x3x2x2 9 2x3x2x2 15 2 x 3 x 2 x 2 21 2 x 3 x 2 x 2
I IV II III II III IV I III IV I II IV III I II
[1] [8] [2] [4] [2] [4] [12] [1] [4] [8] [1] [2] [12] [4] [1] [2]
4 2x3x2x2 10 2 x 3 x 2 x 2 16 2 x 3 x 2 x 2 22 2 x 3 x 2 x 2
I II IV III II I IV III III I IV II IV I III II
[1] [2] [12] [6] [3] [1] [12] [6] [6] [1] [12] [3] [12] [1] [6] [3]
5 2x3x2x2 11 2 x 3 x 2 x 2 17 2 x 3 x 2 x 2 23 2 x 3 x 2 x 2
I III IV II II IV III I III II IV I IV II III I
[1] [4] [12] [2] [2] [8] [4] [1] [6] [2] [12] [1] [12] [2] [6] [1]
6 2x3x2x2 12 2 x 3 x 2 x 2 18 2 x 3 x 2 x 2 24 2 x 3 x 2 x 2
I IV III II II IV I III III IV II I IV III II I
[1] [8] [4] [2] [2] [8] [1] [4] [4] [8] [2] [1] [12] [4] [2] [1]

Lª V¨n Huyªn _ CTM7-K45

14
 §å ¸n thiÕt kÕ m¸y c«ng cô

NhËn xÐt:
Qua b¶ng trªn ta thÊy c¸c ph¬ng ¸n ®Òu cã Xmax > 8 do ®ã kh«ng tho¶ m·n ®iÒu kiÖn
Xmax  8. V× vËy, ®Ó chän ph¬ng ¸n ®¹t yªu cÇu ta ph¶i t¨ng thªm trôc trung gian
hoÆc t¸ch ra lµm hai ®êng truyÒn.
Ta nhËn thÊy, m¸y hiÖn cã ®· sö dông PATT rÊt chuÈn, do quy luËt ph©n bè TST c¸c
nhãm ®Çu cã chªnh lÖch nhá (ph©n bè h×nh rÎ qu¹t) dÉn ®Õn kÝch thíc bé truyÒn nhá,
ph¬ng ¸n I II III IV lµ tèt h¬n c¶ v× nã cã lîng më ®Òu ®Æn vµ t¨ng tõ tõ, kÕt cÊu chÆt
chÏ, hép t¬ng ®èi gän…
Khi ®ã ta cã:
PAKG : 2 x 3 x 2 x 2
PATT : I II III IV
Lîng më [x]: [1] [2] [6] [12]
Tõ trªn ta nhËn thÊy, lîng më [x] = 12 lµ kh«ng hîp lÝ. Trong m¸y c«ng cô, ë hép tèc ®é
cã h¹n chÕ TST i ph¶i ®¶m b¶o theo:
1
i2
4
Víi c«ng béi  = 1,26 TST i ®îc biÓu diÔn trªn ®å thÞ vßng quay nh sau:
i=1 i=2
4

1
NghÜa lµ: tia i1 = nghiªng tr¸i tèi ®a lµ 6 « vµ tia i 2 = 2 nghiªng ph¶i tèi ®a lµ 3 «.
4
Tøc lµ, lîng më tèi ®a Xmax = 9 «.
1 1 1
MÆt kh¸c, i =  [ X ]  1,2612 < kh«ng tho¶ m·n ®iÒu kiÖn ®· ph©n tÝch trªn.
4
V× vËy ®Ó kh¾c phôc, ta ph¶i gi¶m bít lîng më tõ [X] = 12 xuèng [X] = 9. Gi¶m nh
vËy th× víi sè tèc ®é trªn m¸y sÏ cã 3 tèc ®é trïng. Khi ®ã, sè tèc ®é cña m¸y sÏ lµ:
Z = (2x3x2x2 – 3) = 21 tèc ®é, mµ sè tèc ®é yªu cÇu lµ 23 dÉn ®Õn lµ sÏ thiÕu 2 tèc
®é
V× vËy, ®Ó kh¾c phôc ta ®· xö lÝ b»ng c¸ch:
Bï sè tèc ®é thiÕu Êy vµo mét ®êng truyÒn kh¸c mµ theo m¸y mÉu ta ®· kh¶o s¸t,
®Ó vÉn gi÷ nguyªn sè cÊp tèc ®é cña m¸y, ta bè trÝ thªm ®êng truyÒn tèc ®é cao hay
cßn gäi lµ ®êng truyÒn trùc tiÕp. §êng truyÒn nµy cã sè TST Ýt dÉn ®Õn sÏ gi¶m ®îc
tiÕng ån, gi¶m rung ®éng, gi¶m ma s¸t, ®ång thêi l¹i t¨ng ®îc hiÖu suÊt… khi m¸y lµm
viÖc.
Cã thÓ bï 2 tèc ®é b»ng ®êng truyÒn phô tõ trôc II, nhng lµm nh vËy th× khã bè trÝ
tû sè truyÒn gi÷a trôc II vµ trôc chÝnh, ®ång thêi kh«ng tËn dông ®îc nhiÒu tèc ®é cao
+ MÆt kh¸c, theo m¸y mÉu ta sÏ gi¶m thªm 3 tèc ®é cña ®êng truyÒn gi¸n tiÕp sÏ cã lîi
v×: m¸y sÏ gi¶m ®i ®îc sè tèc ®é cã hiÖu suÊt thÊp dÉn ®Õn kÕt cÊu HT§ sÏ nhá, gän
h¬n, ®ång thêi sè tèc ®é mÊt ®i ®ã sÏ ®îc bï vµo ®êng truyÒn trùc tiÕp tõ trôc IV sang
trôc VI.
Nh vËy ®êng truyÒn gi¸n tiÕp sÏ cã lîng më nhãm cuèi lµ: [X] = 12 – 6 = 6.

Lª V¨n Huyªn _ CTM7-K45

15
 §å ¸n thiÕt kÕ m¸y c«ng cô

Suy ra:
Sè tèc ®é danh nghÜa cña ®êng truyÒn gi¸n tiÕp lµ: Z1 = 2x3x2x2 – 6 = 18
Sè tèc ®é danh nghÜa cña ®êng truyÒn trùc tiÕp lµ: Z2 = 2x3x1 = 6
DÉn ®Õn tæng sè tèc ®é lµ: Z = Z1 + Z2 = 18 + 6 = 24
V× m¸y chØ ®ßi hái 23 tèc ®é, nªn ta ®· xö lÝ b»ng c¸ch: cho tèc ®é thø 18 (cao nhÊt)
cña ®êng truyÒn gi¸n tiÕp trïng víi tèc ®é thø 1 (thÊp nhÊt) cña ®êng truyÒn trùc tiÕp,
do ®ã m¸y chØ cßn 23 tèc ®é. NghÜa lµ trÞ sè tèc ®é thø 18 (n 18 = 630 v/p), cã thÓ ®i
b»ng 2 ®êng truyÒn (trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp). Tuy nhiªn, khi sö dông tèc ®é nµy th× ta
nªn sö dông ®êng truyÒn trùc tiÕp (v× nh÷ng u ®iÓm ®· nãi trªn).
V× vËy ph¬ng ¸n chuÈn cña m¸y míi lµ:
§èi víi ®êng truyÒn gi¸n tiÕp:
PAKG : 2 x 3 x 2 x 2
PATT : I II III IV
Lîng më [x]: [1] [2] [6] [6]
§èi víi ®êng truyÒn trùc tiÕp:
PAKG : 2 x 3 x 1
PATT : I II IV
Lîng më [x]: [1] [2] [0]

3.3. VÏ líi kÕt cÊu:

Tõ hai ®êng truyÒn trªn ta cã s¬ ®å líi kÕt cÊu nh sau:

3.4. VÏ ®å thÞ vßng quay:

Nhîc ®iÓm cña líi kÕt cÊu lµ kh«ng biÓu diÔn ®îc TST cô thÓ, c¸c trÞ sè vßng quay
cô thÓ trªn c¸c trôc, do ®ã kh«ng tÝnh ®îc truyÒn dÉn trong hép, ®Ó kh¾c phôc nhîc
®iÓm nµy ta vÏ ®å thÞ vßng quay.

Lª V¨n Huyªn _ CTM7-K45

16
 §å ¸n thiÕt kÕ m¸y c«ng cô

Qua kh¶o s¸t vµ nghiªn cøu m¸y hiÖn cã T620, ta nhËn thÊy d¹ng m¸y mµ ta ®ang thiÕt
kÕ cã kÕt cÊu vµ c¸c ph¬ng ¸n ®îc chän gÇn nh t¬ng tù u. Do ®ã, ®Ó vÏ ®îc ®å thÞ
vßng quay hîp lÝ, dùa vµo m¸y mÉu vµ c¸c lo¹i m¸y h¹ng trung cung cì ®Ó kh¶o s¸t.
Chän sè vßng quay ®éng c¬ ®iÖn: trªn thùc tÕ , ®a sè c¸c m¸y v¹n n¨ng h¹ng trung
®Òu dïng ®éng c¬ ®iÖn xoay chiÒu ba pha kh«ng ®ång bé cã n®c = 1450 v/p.
Nh trªn, ®Ó dÔ dµng vÏ ®îc ®å thÞ vßng quay nªn chän tríc sè vßng quay n0 cña trôc
vµo råi sau ®ã ta míi x¸c ®Þnh TST. MÆt kh¸c, n 0 cµng cao th× cµng tèt, v× nÕu n 0 cao
th× sè vßng quay cña c¸c trôc ngang trung gian sÏ cao, m«men xo¾n bÐ dÉn tíi kÝch th íc
cña c¸c b¸nh r¨ng, c¸c trôc... nhá gän, tiÕt kiÖm ®îc nguyªn vËt liÖu. Th«ng qua viÖc
kh¶o s¸t m¸y T620, trªn trôc ®Çu tiªn cã l¾p bé li hîp ma s¸t, ®Ó cho li hîp ma s¸t lµm
viÖc trong ®iÒu kiÖn tèt nhÊt th× ta chän tèc ®é n 0 = 800v/p, vËn tèc nµy còng lµ mét
vËn tèc cña trôc cuèi cïng.
Suy ra:
n0 800
i® = = 1450.0,985 = 0,54.
n c .
Trong ®ã:
n®c : sè vßng quay cña ®éng c¬.
i® : tØ sè truyÒn tõ trôc ®éng c¬ ®Õn trôc ®Çu tiªn (bé truyÒn ®ai).
 = 0,985: hÖ sè trît cña d©y ®ai.
§èi víi mçi nhãm tØ sè truyÒn ta chØ cÇn chän mét tØ sè truyÒn tuú ý (®é dèc cña tia
1
tuú ý) nhng cÇn ph¶i ®¶m b¶o  i  2. C¸c tØ sè kh¸c dùa vµo ®Æc tÝnh cña nhãm
4
truyÒn ®Ó x¸c ®Þnh.
Nhãm truyÒn thø nhÊt:
TruyÒn tõ trôc II sang trôc III, cã 2 tØ sè truyÒn (i 1 & i2), ®Æc tÝnh nhãm lµ 2[1].
Còng nh m¸y hiÖn cã, do ph¶i bè trÝ bé ®¶o chiÒu LHMS, nªn ®Ó kÕt cÊu hîp lÝ, nhá
gän th× ta cÇn ph¶i t¨ng tèc ®é ë ®o¹n nµy (nh ®· ph©n tÝch ë phÇn chän PAKG).
Do ®ã, dùa vµo m¸y mÉu ta chän tØ sè truyÒn
i1 = 1 = 1,261
Tøc lµ tia i1 nghiªng ph¶i 1 kho¶ng lg, tõ ®ã ta cã thÓ x¸c ®Þnh ®îc i2 th«ng qua quan
hÖ:
i1 : i2 = 1 : 2
 i2 = 1,262 = 1,5876  tia i2 nghiªng ph¶i 2 kho¶ng lg.
T¬ng tù nh v©y ta chän tØ sè truyÒn cho c¸c nhãm truyÒn kh¸c.
Nhãm truyÒn thø hai:
TruyÒn tõ trôc III sang trôc IV, cã 3 tØ sè truyÒn (i 3, i4 & i5), ®Æc tÝnh cña nhãm
truyÒn lµ 3[2], ®o¹n truyÒn gi¶m tèc nªn i  1. Ta chän i5 = 1, nghÜa lµ tia i5 th¼ng
®øng. Tõ ®ã x¸c ®Þnh hai tØ sè truyÒn cßn l¹i th«ng qua quan hÖ:
i5 : i4 : i3 = 1 : -2 : -4
 i4 = -2 = 1,26-2 = 0,63  tia i4 nghiªng tr¸i 2 kho¶ng lg.
 i3 = -4 = 1,26-4 = 0,40  tia i3 nghiªng tr¸i 4 kho¶ng lg.
Nhãm truyÒn thø ba (theo ®êng gi¸n tiÕp):
TruyÒn tõ trôc IV sang trôc V, cã 2 tØ sè truyÒn (i 6 & i7), ®Æc tÝnh cña nhãm truyÒn
lµ 2[6], ®o¹n truyÒn gi¶m tèc nªn i1. Ta chän i7 = 1. Tõ ®ã ta cã:
i7 : i6 = 1 : -6

Lª V¨n Huyªn _ CTM7-K45

17
 §å ¸n thiÕt kÕ m¸y c«ng cô

 i6 = -6 = 1,26-6 = 0,25  tia i6 nghiªng tr¸i 6 kho¶ng lg.

Nhãm truyÒn thø t (theo ®êng gi¸n tiÕp):
TruyÒn tõ trôc V sang trôc VI, cã 2 tØ sè truyÒn (i 8 & i9), ®Æc tÝnh cña nhãm truyÒn
lµ 2[6], ®o¹n truyÒn gi¶m tèc nªn i1. Ta chän i9 = 1. Tõ ®ã ta cã:
i9 : i8 = 1 : -6
 i8 = -6 = 1,26-6 = 0,25  tia i8 nghiªng tr¸i 6 kho¶ng lg.
Nhãm truyÒn cuèi trªn ®êng truyÒn gi¸n tiÕp (tèc ®é thÊp):
TruyÒn tõ trôc VI sang trôc VII, cã mét tØ sè truyÒn (i10). TØ sè truyÒn cña nhãm nµy
ta kh«ng thÓ chän ®îc n÷a mµ nã phô thuéc vµo vËn tèc nhá nhÊt n min cña d·y tèc ®é
trôc chÝnh. Ta cã quan hÖ:
nmin = n0.i1.i3.i6.i8.i10
n min 12 ,5
 i10 = n .i .i .i .i = 800 .1,26 . 0,4 . 0,25 .0,25 = 0,496  1,26-3 = -3
0 1 3 6 8

 tia i10 nghiªng tr¸i 3 kho¶ng lg.

Nhãm truyÒn cuèi trªn ®êng truyÒn trùc tiÕp (tèc ®é cao):
TruyÒn tõ trôc IV sang trôc VII, cã 1 tØ sè truyÒn (i 11). T¬ng tù nh trªn, tØ sè truyÒn
nµy phô thuéc vµo vËn tèc lín nhÊt nmax cña d·y tèc ®é trôc chÝnh. Ta cã quan hÖ:
nmax = n0.i2.i5.i11
n max 2000
 i11 = n .i .i = 800 . 1,5876 . 1 = 1,575  1,262 = 2
0 2 5

 tia i11 nghiªng ph¶i 2 kho¶ng lg.

Qua phÇn chän tØ sè truyÒn trªn ta thÊy tÊt c¶ c¸c tØ sè truyÒn ®Òu ®¹t yªu cÇu lµ
1
n»m trong kho¶ng ( ; 2). Tõ ®ã ta cã thÓ x¸c ®Þnh ®îc ®å thÞ vßng quay cña hép tèc
4
®é:

Lª V¨n Huyªn _ CTM7-K45

18
 §å ¸n thiÕt kÕ m¸y c«ng cô

n®c = 1450
I
i®

n0
II

i1 i2

III
i4
i3
i5
IV
i6

i7
i9
i8 V
i11

VI
i10

VII
12,5

4. TÝnh to¸n sè r¨ng cña c¸c nhãm truyÒn trong hép tèc ®é:
V× ®· qua kh¶o s¸t vµ nghiªn cøu m¸y mÉu, nªn ta chØ tÝnh to¸n sè r¨ng cña 1 nhãm
truyÒn trong hép, cßn c¸c nhãm truyÒn kh¸c ®Ó thuËn tiÖn vµ nhanh chãng ta tra b¶ng
tiªu chuÈn ®Ó chän sè r¨ng. Chän nhãm truyÒn thø nhÊt ®Ó tÝnh to¸n.
4.1. Sè r¨ng cña nhãm truyÒn thø nhÊt:
Theo c«ng thøc:
fx
Zx = .E.K Z x’ = Z – Zx
fx  gx
Trong ®ã:
K lµ BSCNN cña mäi tæng fx + gx
Z lµ tæng sè r¨ng trong cÆp.
Tõ ®å thÞ vßng quay ta cã:
5
i1 = 1 = 1,261 = cã f1 + g1 = 5 + 4 = 9.
4
11
i2 = 2 = 1,262 = cã f1 + g1 = 11 + 7 = 18.
7
Suy ra BSCNN cña tæng f1 + g1 lµ K = 18
Ta nhËn thÊy Emin n»m ë TST i2, v× i2 gi¶m nhiÒu h¬n so víi i1. Do tia i2 nghiªng ph¶i
dÉn ®Õn ta dïng c«ng thøc:
Z min .( f x  g x ) Z min .( f 2  g 2 ) 17.18
EminbÞ =
g x .K
=
g 2 .K
=
7.18
 2,43.

Lª V¨n Huyªn _ CTM7-K45

19
 §å ¸n thiÕt kÕ m¸y c«ng cô

Víi Zmin = 17.

Chän Emin = 3  Z = E.K =3.18 = 54 r¨ng.
§Ó tËn dông b¸nh r¨ng lµm vá ly hîp ma s¸t nªn ®êng kÝnh cña b¸nh r¨ng kho¶ng 100
mm, theo c¸c m¸y ®É cã th× m«dul b¸nh r¨ng kho¶ng 2,5 nªn b¸nh r¨ng chñ ®éng chän
kho¶ng trªn 50 r¨ng ®o ®ã t¨ng tæng sè r¨ng cña cÆp
Chän Emin = 5  Z = E.K =5.18 = 90 r¨ng.
Suy ra:
f1 5
Z1 = .E.K = .5.18 = 50 r¨ng.
f1  g1 9
Z1’ = Z – Z1 = 90 – 50 = 40 r¨ng.

f2 11
Z2 = .E.K = .5.18 = 55 r¨ng.
f2  g2 18
Z2’ = Z – Z2 = 90 – 55 = 35 r¨ng.
Theo ®ã ta kiÓm tra l¹i TST:
50
i1 =
40
 1,25  1  sai sè  1%
55
i2 =
35
 1,57  2  sai sè  1,3%
TST kh«ng chªnh lÖch ®¸ng kÓ so víi kÕt cÊu vµ m¸y mÉu ®· kh¶o s¸t.
Tõ ®ã ta tra b¶ng tiªu chuÈn, chän sè r¨ng c¸c nhãm truyÒn:
4.2. Sè r¨ng nhãm truyÒn thø 2:
Sö dông ph¬ng ph¸p tra b¶ng ®Ó x¸c ®Þnh tæng sè r¨ng cña cÆp b¸nh r¨ng ¨n khíp Z.
Tõ ®ã ta sö dông c«ng thøc tÝnh sè r¨ng cho tõng cÆp b¸nh r¨ng víi sai sè  10(+1)%.
Zx + Zx’ = Z
Zx/ Zx’ = ix
Gi¶i ra c«ng thøc:
Zx = ix. Z/(ix +1) Zx’ = Z/( ix + 1)
Trong trêng hîp nhãm truyÒn II c¸c tØ sè truyÒn ®Òu  1 nªn ®Ó cã thÓ tra b¶ng th× ta
ph¶i nghÞch ®¶o c¸c tØ sè truyÒn, tÝnh ra sè r¨ng cña b¸nh chñ ®éng vµ bÞ ®éng nh
c«ng thøc råi sau ®ã ®¶o l¹i. Nh vËy ta cã c¸c tØ sè truyÒn cña nhãm II lóc nµy lµ:
i5’ = i5 = 1; i4’ = (i4)-1 = 1,262  1,58; i3’ = (i3)-1 = 1,264  2,51.
§èi chiÕu 3 tØ sè truyÒn nµy ®Ó tra b¶ng ta chän ®îc cét cã Z=80 r¨ng.
Tõ ®ã ta cã sè r¨ng cña tõng cÆp b¸nh r¨ng:
Z5 40 40
i5’ = 1     sai sè 0% n»m trong giíi h¹n cho phÐp.
Z 5 80  40 40
'

Z4 31 31
i4’=1,58     sai sè 0,5% n»m trong giíi h¹n cho phÐp.
Z 4 80  31 49
'

Z3 23 23
i3’ =1,58     sai sè 0,8% n»m trong giíi h¹n cho phÐp.
Z 3 80  23 57
'

4.3. Sè r¨ng cña nhãm truyÒn 3:

T¬ng tù nh nhãm truyÒn 2, nhãm truyÒn 3 cã 2 tØ sè truyÒn, ta tra b¶ng ®Ó tÝnh tæng
sè r¨ng trong nhãm víi c¸c tØ sè truyÒn sau:
i7’ = i7 = 1; i6’ = (i6)-1 = 3,98.

Lª V¨n Huyªn _ CTM7-K45

20
 §å ¸n thiÕt kÕ m¸y c«ng cô

Tra b¶ng ta ®îc: Z = 110. Ta cã sè r¨ng cña tõng cÆp b¸nh r¨ng nh sau:
Z7 55 55
i7’ = 1     sai sè 0% n»m trong giíi h¹n cho phÐp.
Z 7 110  55 55
'

Z6 22 22
i6’ = 3,98  '    sai sè 0% n»m trong giíi h¹n cho phÐp.
Z 6 110  22 88
4.4. Sè r¨ng cña nhãm truyÒn 4:
Hoµn toµn t¬ng tù nh nhãm truyÒn 3, ta cã:
Z9 55 55
i9’ = 1     sai sè 0% n»m trong giíi h¹n cho phÐp.
Z 9 110  55 55
'

Z8 22 22
i8’ = 3,98  '    sai sè 0% n»m trong giíi h¹n cho phÐp.
Z 8 110  22 88
4.5. Sè r¨ng cña nhãm truyÒn gi¸n tiÕp:
Nhãm truyÒn nµy chØ cã mét tØ sè truyÒn i 10 = -3 = 1,26-3  0,5. Tra b¶ng ta cã tæng
sè r¨ng Z = 81.
Z 10 27 27
    sai sè n»m trong giíi h¹n cho phÐp.
Z 10 81  27 54
'

4.6. Sè r¨ng cña nhãm truyÒn trùc tiÕp:

T¬ng tù nh trªn víi i11 = 1,262 ta cã:
Z 11 1,58 66
   sai sè 0,5% n»m trong giíi h¹n cho phÐp.
Z 11' 1 42

B¶ng thèng kª sè r¨ng b¸nh r¨ng:

iI 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
Zi 50 55 23 31 40 22 55 22 55 27 66
tÝnh 40 35 57 49 40 88 55 88 55 54 42
Z i/
Zi 51 56 21 29 38 22 60 22 49 27 60
m¸y T620 39 34 55 47 38 88 60 88 49 54 40
Z i/

5. Sai sè cña c¸c tèc ®é trôc chÝnh:

§Ó tÝnh ®îc sai sè cña c¸c tèc ®é trôc chÝnh ta lËp b¶ng so s¸nh, víi sai sè cho phÐp lµ
[Dn] = ±10(j+1)% = 2,6%. Ta cã b¶ng nh sau:

n Ph¬ng tr×nh xÝch ntÝnh ntiªu chuÈn Dn%

50 23 22 22 27
n1 n®c.h®.i®. . . . . 12,607 12,5 0,85
40 57 88 88 54

Lª V¨n Huyªn _ CTM7-K45

21
 §å ¸n thiÕt kÕ m¸y c«ng cô

55 23 22 22 27
n2 n®c.h®.i®. . . . . 15,85 16 0,95
35 57 88 88 54
50 31 22 22 27
n3 n®c.h®.i®. . . . . 19,77 20 1,17
40 49 88 88 54
55 31 22 22 27
n4 n®c.h®.i®. . . . . 24,85 25 0,61
35 49 88 88 54
50 40 22 22 27
n5 n®c.h®.i®. . . . . 31,24 31,5 0,82
40 40 88 88 54
55 40 22 22 27
n6 n®c.h®.i®. . . . . 39,28 40 1,81
35 40 88 88 54
50 23 55 22 27
n7 n®c.h®.i®. . . . . 50,43 50 0,85
40 57 55 88 54
55 23 55 22 27
n8 n®c.h®.i®. . . . . 63,39 63 0,63
35 57 55 88 54
50 31 55 22 27
n9 n®c.h®.i®. . . . . 79,06 80 1,17
40 49 55 88 54
55 31 55 22 27
n10 n®c.h®.i®. . . . . 99,39 100 0,61
35 49 55 88 54
50 40 55 22 27
n11 n®c.h®.i®. . . . . 124,97 125 0,02
40 40 55 88 54
55 40 55 22 27
n12 n®c.h®.i®. . . . . 157,11 160 1,81
35 40 55 88 54
50 23 55 55 27
n13 n®c.h®.i®. . . . . 201,71 200 0,85
40 57 55 55 54
55 23 55 55 27
n14 n®c.h®.i®. . . . . 253,6 250 1,43
35 57 55 55 54
50 31 55 55 27
n15 n®c.h®.i®. . . . . 316,3 315 0,4
40 49 55 55 54
55 31 55 55 27
n16 n®c.h®.i®. . . . . 397,6 400 0,61
35 49 55 55 54
50 40 55 55 27
n17 n®c.h®.i®. . . . . 499,9 500 0,02
40 40 55 55 54
55 40 55 55 27
n18 n®c.h®.i®. . . . . 628,43 630 0,25
35 40 55 55 54
55 23 66
n19 n®c.h®.i®. . . 797 800 0,38
35 57 42
50 31 66
n20 n®c.h®.i®. . . 994 1000 0,6
40 49 42
55 31 66
n21 n®c.h®.i®. . . 1249,5 1250 0,04
35 49 42
50 40 66
n22 n®c.h®.i®. . . 1571 1600 1,8
40 40 42
55 40 66
n23 n®c.h®.i®. . . 1975 2000 1,2
35 40 42

Trong ®ã:
n®c lµ vËn tèc quay cña ®éng c¬, n®c = 1450v/p.
h lµ hiÖu suÊt cña bé truyÒn ®ai, h = 0,985.

Lª V¨n Huyªn _ CTM7-K45

22
 §å ¸n thiÕt kÕ m¸y c«ng cô

i® lµ tØ sè truyÒn cña bé truyÒn ®ai, i® = 0,56.

Tõ b¶ng tÝnh sai sè trôc chÝnh ta thÊy tÊt c¶ c¸c sai sè ®Òu tho¶ m·n ®IÒu kiÖn

B. ThiÕt kÕ hép ch¹y dao:

M¸y ta ®ang cÇn thiÕt kÕ lµ m¸y tiÖn ren vÝt v¹n n¨ng h¹ng trung cì m¸y T620, hép
ch¹y dao cã 2 c«ng dông lµ tiÖn tr¬n vµ tiÖn ren, tuy nhiªn ta chØ quan t©m ®Õn kh©u
tiÖn ren lµ chñ yÕu. Sau khi thiÕt kÕ xong ta cã thÓ kiÓm tra l¹i c¸c bíc tiÖn tr¬n, cã
thÓ bÞ trïng nhau, s¸t nhau hoÆc c¸ch qu·ng. VÊn ®Ò ®ã kh«ng qu¸ quan träng v× thùc
tÕ c¸c bíc tiÖn tr¬n lµ kh¸ s¸t nhau vµ c¸c ®o¹n c¸ch qu·ng kh«ng g©y ra nhiÒu tæn thÊt
n¨ng suÊt gia c«ng.
Cã hai d¹ng hép ch¹y dao c¬ b¶n lµ hép ch¹y dao dïng c¬ cÊu Noocton vµ hép ch¹y dao
dïng b¸nh r¨ng di trît. §Ó thuËn tiÖn cho qu¸ tr×nh thiÕt kÕ ta sÏ chän kiÓu hép ch¹y dao
lµ dïng c¬ cÊu Noocton t¬ng tù nh ë m¸y T620.

I. Yªu cÇu cña hép ch¹y dao:

M¸y yªu cÇu cÇn ph¶i tiÖn ®îc c¸c ren quy chuÈn nh sau:
Ren quèc tÕ: tp= 1; 1,25; 1,5; 1,75; 2; 2,25; 2,5; 3; 3,5; 4; 4,5; 5; 5,5; 6; 7; 8; 9; 10; 11;
12 (mm).
Ren Anh: ®îc tÝnh b»ng sè bíc ren trªn 1 inch theo c«ng thøc n=25,4/t p; víi tp lµ bíc ren
®îc c¾t (mm); ta cã n= 24; 20; 19; 18; 16; 14; 12; 11; 10; 9; 8; 7; 6; 5; 4 1/2; 4; 31/2; 31/4; 3;
2.
Ren module: tÝnh theo c«ng thøc m=tp/p; víi tp lµ bíc ren ®îc c¾t (mm); ta cã m= 0,5; 1;
1,25; 1,5; 1,75; 2; 2,25; 2,5; 3.
Ren pitch: tÝnh theo c«ng thøc Dp=25,4p/tp; Dp= 96; 88; 80; 72; 64; 56; 48; 44; 40; 36;
32; 28; 24; 22; 20; 18; 16; 14; 12; 11; 10; 9; 8; 7.
§Ó thiÕt kÕ hép ch¹y dao ta cÇn ph¶i th«ng qua c¸c bíc thiÕt kÕ sau:
- S¾p xÕp bíc ren c¾t ®Ó t¹o thµnh nhãm c¬ së vµ nhãm gÊp béi.
- ThiÕt kÕ nhãm c¬ së.
- ThiÕt kÕ nhãm gÊp béi.
- KiÓm tra l¹i ®é chÝnh x¸c c¸c bíc ren.
- TÝnh søc bÒn (®éng lùc häc) c¸c chi tiÕt trong hép ch¹y dao.

II. S¾p xÕp c¸c bíc ren:

C¸c ren tiªu chuÈn ®îc s¾p xÕp díi d¹ng mét cÊp sè céng cã c«ng béi kh«ng ®Òu nhau
cha cã quy t¾c thiÕt kÕ, tuy nhiªn ta nhËn thÊy r»ng c¸c bíc ren ®îc chia thµnh c¸c nhãm
cã trÞ sè gÊp ®«i nhau, do ®ã ta cÇn s¾p xÕp c¸c bíc ren thµnh nh÷ng nhãm c¬ së vµ
nhãm khuÕch ®¹i víi c¸c tØ sè truyÒn cña nhãm khuÕch ®¹i häp thµnh cÊp sè nh©n víi
c«ng béi j=2. ViÖc s¾p xÕp cã c¸c yªu cÇu sau:
- Sè hµng ngang lµ Ýt nhÊt ®Ó cho sè b¸nh r¨ng cña nhãm c¬ së Noocton lµ Ýt
nhÊt, bëi nÕu sè b¸nh r¨ng cña nhãm Noocton nµy cµng nhiÒu th× kho¶ng c¸ch
gi÷a hai gèi tùa cµng xa, ®é cøng v÷ng cµng kÐm.
- Kh«ng ®Ó c¸c bíc ren trïng hoÆc sãt.
- Khi s¾p xÕp ta s¾p thµnh 4 b¶ng ren, c¶ 4 b¶ng ®Òu do mét c¬ cÊu Norton t¹o
ra, do ®ã ®Ó tr¸nh cho qu¸ tr×nh tÝnh to¸n qu¸ phøc t¹p th× c¸c con sè xÕp trong
mét cét däc gi÷a c¸c b¶ng ren cÇn ®îc thèng nhÊt ho¸ vÒ mÆt s¾p xÕp.

Lª V¨n Huyªn _ CTM7-K45

23
 §å ¸n thiÕt kÕ m¸y c«ng cô

- Víi ren Anh, nÕu sè vßng ren trong 1 inch cµng lín th× bíc ren cµng nhá nªn ta
ph¶i xÕp lo¹i ren cã n nhá vÒ phÝa ph¶i cña b¶ng xÕp ren, n nhá cÇn xÕp lªn
trªn.
Ph¬ng tr×nh c¬ b¶n cña xÝch c¾t ren:
1vTC x i®/c x ix x tv = tr
Ta thÊy r»ng ®Ó c¾t hÕt ®îc c¸c bíc ren nh yªu cÇu th× víi mçi bíc ren th× ta cÇn ph¶i
cã mét tØ sè truyÒn, nh vËy th× ta cÇn mét sè lîng b¸nh r¨ng rÊt lín lµ 8´12 = 112, ngoµi
ra ®Ó c¾t c¸c bíc ren gÊp béi th× cÇn ph¶i cã c¸c tØ sè truyÒn kh¸c gÊp béi lªn (´2;
´4...), do ®ã sè b¸nh r¨ng cÇn thiÕt sÏ lµ 112´2; 112´4...®iÒu ®ã n»m ngoµi kh¶ n¨ng cña
m¸y. §Ó kh¾c phôc chuyÖn nµy th× qua kh¶o s¸t m¸y mÉu ta ®· thÊy r»ng, ®Ó cã ®îc
cã c¸c tØ sè truyÒn kh¸c nhau ®Ó c¾t c¸c bíc ren kh¸c nhau th× ta chia ®êng truyÒn
thµnh c¸c c¸c nhãm kh¸c nhau, trong ®ã th× cã nhãm c¬ së lµ nhãm t¹o ra mét tØ sè
truyÒn c¬ së ®Ó c¾t c¸c bíc ren c¬ së, råi tõ ®ã ta míi cho qua mét tØ sè gÊp béi ®Ó
thay ®æi tØ sè truyÒn ®Ó c¾t c¸c bíc ren cßn l¹i,
1vTC x i®/c x ics x igb x tv = tr
Ren cã 2 hÖ Anh vµ MÐt, hai hÖ nµy cã hÖ sè chªnh lÖch vÒ bíc, hiÖu chÝnh b»ng tû
sè truyÒn ic®
Trong 2 hÖ ren l¹i cã 2 lo¹i ren lµ kÑp chÆt vµ truyÒn ®éng, kh¸c nhau mét hÖ sè pi,
do ®ã hiÖu chÝnh b»ng itt
1vTC x i®/c x ics x ic® x itt x igb x tv = tr
Ngoµi ra, ta cßn bè trÝ mét tØ sè truyÒn khuÕch ®¹i ®Ó cã thÓ c¾t ®îc c¸c bíc ren
khuyÕch ®¹i, theo m¸y T620 nhãm nµy tËn dông hép tèc ®é.
1vTC x ik® x i®/c x ics x ic® x itt x igb x tv = tr

Tõ c¸c yªu cÇu ®ã ta cã ®îc mét b¶ng s¾p xÕp c¸c bíc ren nh sau:

Ren quèc tÕ Ren module

tp=mm m=tp/p
- 1,75 3,5 7 - - - 1,75
1 2 4 8 - 0,5 1 2
- 2,25 4,5 9 - - - 2,25
1,25 2,5 5 10 - - 1,25 2,5
- - 5,5 11 - - - -
1,5 3 6 12 - - 1,5 3
Ren Anh Ren pitch
n=25,4/tp Dp=25,4p/tp
13 - 31/4 - - - - -
14 7 31/2 - 56 28 14 7
16 8 4 2 64 32 16 8
18 9 41/2 - 72 36 18 9
19 9,5 - - 80 40 20 10
20 10 5 - 88 44 22 11
22 11 - - 96 48 24 12
24 12 6 3 - - - -

Lª V¨n Huyªn _ CTM7-K45

24
 §å ¸n thiÕt kÕ m¸y c«ng cô

III. ThiÕt kÕ nhãm c¬ së:

Nhãm c¬ së Noocton lµ mét nhãm b¸nh r¨ng h×nh th¸p, t¬ng tù nh khi ta kh¶o s¸t m¸y
T620, c¬ cÊu Noocton ¨n khíp víi mét b¸nh r¨ng, ®Ó c¾t c¸c bíc ren kh¸c nhau th× ta
thay ®æi ¨n khíp gi÷a b¸nh r¨ng ®ã víi c¸c b¸nh r¨ng kh¸c nhau trªn c¬ cÊu Noocton. NÕu
gäi sè r¨ng cña c¸c b¸nh r¨ng trªn c¬ cÊu Noocton lÇn lît lµ Z1, Z2, Z3 ... th× c¸c b¸nh r¨ng
nµy lµ ®Ó c¾t ra c¸c ren thuéc nhãm c¬ së, c¸c trÞ sè Z i nµy cÇn lµ sè nguyªn vµ cã tØ
lÖ ®óng nh tØ lÖ cña c¸c bíc ren trong mét cét trªn b¶ng s¾p xÕp c¸c bíc ren ë trªn. MÆt
kh¸c th× sè r¨ng Zi kh«ng ®îc qu¸ lín v× nã sÏ lµm t¨ng kÝch thíc cña nhãm truyÒn nªn
cÇn h¹n chÕ trong kho¶ng 25 £ Zi £ 60.
Tõ ®ã ta cã:
§Ó c¾t ren quèc tÕ:
Z1 : Z2 : Z3 : Z4 : Z5 : Z6 = 3,5 : 4 : 4,5 : 5 : 5,5 : 6
HoÆc = 7 : 8 : 9 : 10 : 11 : 12
Ta cã tØ lÖ theo sè r¨ng:
Z1 : Z2 : Z3 : Z4 : Z5 : Z6 = 28 : 32 : 36 : 40 : 44 : 48
HoÆc = 35 : 40 : 45 : 50 : 55 : 60
§Ó c¾t ren Anh:
Z1 : Z2 : Z3 : Z4 : Z5 : Z6 : Z7 : Z8 = 13 : 14 : 16 : 18 : 19 : 20 : 22 : 24
HoÆc = 6,5 : 7 : 8 : 9 : 9,5 : 10 : 11 : 12
Ta cã tØ lÖ theo sè r¨ng:
Z1 : Z2 : Z3 : Z4 : Z5 : Z6 : Z7 : Z8 = 26 : 28 : 32 : 36 : 38 : 40 : 44 : 48
§Ó c¾t ren module:
Z1 : Z2 : Z3 : Z4 : Z5 = 1,75 : 2 : 2,25 : 2,5 : 3
Ta cã tØ lÖ theo sè r¨ng:
Z1 : Z2 : Z3 : Z4 : Z5 = 28 : 32 : 36 : 40 : 48
HoÆc = 35 : 40 : 45 : 50 : 60
§Ó c¾t ren pitch:
Z1 : Z2 : Z3 : Z4 : Z5 : Z6 = 56 : 64 : 72 : 80 : 88 : 96
Ta cã tØ lÖ theo sè r¨ng:
Z1 : Z2 : Z3 : Z4 : Z5 : Z6 = 28 : 32 : 36 : 40 : 44 : 48
HoÆc = 35 : 40 : 45 : 50 : 55 : 60
XÐt cho c¶ 4 trêng hîp c¾t 4 lo¹i ren kh¸c nhau th× ta thÊy r»ng ®Ó c¾t ®ñ sè bíc ren
c¬ së cña c¶ 4 nhãm th× c¬ cÊu Noocton cÇn cã 8 b¸nh r¨ng cã sè r¨ng nh sau:
Z1 : Z2 : Z3 : Z4 : Z5 : Z6 : Z7 : Z8 = 26 : 28 : 32 : 36 : 38 : 40 : 44 : 48
Ta lÊy lu«n sè r¨ng ®ã cho c¬ cÊu Noocton. Tuy nhiªn khi kh¶o s¸t m¸y T620 th× ta
thÊy r»ng c¬ cÊu Noocton chØ cã 7 b¸nh r¨ng, lý do lµ ®Ó c¾t ren Anh cã n=19 ren/inch th×
cÇn ®Õn b¸nh r¨ng 38, trong khi ®ã 3 lo¹i ren cßn l¹i th× kh«ng cÇn ®Õn b¸nh r¨ng nµy,
nªn thÊy kh«ng thËt cÇn thiÕt ta sÏ lo¹i bá b¸nh r¨ng Z 4=38, nh vËy nhãm Noocton cña ta
chØ cßn l¹i 7 b¸nh r¨ng lµ:
Z1 : Z2 : Z3 : Z5 : Z6 : Z7 : Z8 = 26 : 28 : 32 : 36 : 40 : 44 : 48

IV. ThiÕt kÕ nhãm gÊp béi:

Nhãm gÊp béi cÇn t¹o ra 4 tØ sè truyÒn theo quy luËt cÊp nh©n cã c«ng béi j=2, cô
thÓ trÞ sè b»ng bao nhiªu th× cßn phô thuéc vµo cét bíc ren nµo ®îc chän lµm cét bíc ren

Lª V¨n Huyªn _ CTM7-K45

25
 §å ¸n thiÕt kÕ m¸y c«ng cô

c¬ së. Ta chän nhãm thø 4 lµm nhãm c¬ së, nh vËy th× nhãm gÊp béi cÇn ph¶i t¹o ra 4 tØ
sè truyÒn lµ 1/1 : 1/2 : 1/4 : 1/8.
T¬ng tù nh m¸y T620, ë ®©y ta thiÕt kÕ nhãm gÊp béi dïng bé b¸nh r¨ng di
trît, bao gåm 8 b¸nh r¨ng n»m trªn 3 trôc theo ph¬ng ¸n kh«ng gian 2´2 vµ ph¬ng ¸n thø tù
lµ I-II, tõ ®ã ta x¸c ®Þnh ®îc líi kÕt cÊu. MÆt kh¸c, do yªu cÇu cÇn n©ng cao tÝnh
c«ng nghÖ (thuËn lîi cho viÖc gia c«ng) hép ch¹y dao, t©m c¸c trôc cña nhãm gÊp béi
nªn lÊy trïng víi t©m trôc cña nhãm c¬ së (c¬ cÊu Noocton) nªn khi chän sè r¨ng vµ
module cho nhãm gÊp béi ta lÊy sao cho ®¶m b¶o kho¶ng c¸ch t©m A (phô thuéc vµo m
vµ Z) phï hîp víi nhãm c¬ së.
- Nhãm 1: cã ®Æc tÝnh lµ 1 (j1=2), ®Ó cho kÕt cÊu b¸nh r¨ng t¬ng ®èi ®ång
®Òu th× ta chän tØ sè truyÒn cña nhãm gi¶m xuèng mét chót (t¬ng tù nh m¸y
T620), mÆc dï sau ®ã ta l¹i ph¶i t¨ng tèc ®Ó cã ®îc tØ sè truyÒn i=1, nhng mÆt
kh¸c l¹i tËn dông ®îc b¸nh r¨ng dïng chung. Ta chän i1=4/5 Þ i2=2/5 v× i1:i2=1:j-1.
- Nhãm 2: ®Æc tÝnh cña nhãm truyÒn lµ 2, tØ sè truyÒn kh«ng thÓ tù chän ®îc
n÷a mµ ta ph¶i lÊy i3=5/4. Tõ ®ã ta cã i4=5/16.

I i2

i1

II
i4
i3

III

Ta cã líi kÕt cÊu vµ ®å thÞ vßng quay nh sau:

T¬ng tù nh phÇn thiÕt kÕ hép tèc ®é, ®Õn ®©y ta tÝnh sè r¨ng cña c¸c b¸nh r¨ng cña
tõng nhãm theo ph¬ng ph¸p tra b¶ng ta ®îc:
4 28 28 2 18 18
i1=   ; i2=   ;
5 63  28 35 5 63  18 45
5 63  28 35 5 15 15
i3=   ; i4=   ;
4 28 28 16 63  15 48
ë ®©y lÊy tû sè truyÒn i4 cã 1 b¸nh r¨ng 15 r¨ng( tuy ta ph¶i dÞch chØnh mét chót nhng
thuËn lîi cho viÖc chÕ t¹o )
V. TÝnh c¸c tØ sè truyÒn cßn l¹i ibï:
Ta cã ph¬ng tr×nh c©n b»ng xÝch ch¹y dao tiÖn ren nh ®· ph©n tÝch:
1vTC.i®/c.ik®.itt.ic®.ic¬ së.igÊp béi.tv=tp
Trong ®ã:
ic¬ së (ics) lµ tØ sè truyÒn cña nhãm Norton.
igÊp béi (igb) lµ tØ sè truyÒn cña nhãm gÊp béi.
tv=12mm lµ bíc cña vÝt me ch¹y dao.
tp lµ bíc ren ®îc c¾t.

Lª V¨n Huyªn _ CTM7-K45

26
 §å ¸n thiÕt kÕ m¸y c«ng cô

ibï lµ tØ sè truyÒn cßn l¹i bï vµo xÝch ®éng, ibï=ithay thÕ.icè ®Þnh.
ithay thÕ (itt) lµ tØ sè truyÒn bé b¸nh r¨ng thay thÕ.
icè ®Þnh (ic®) lµ tØ sè truyÒn cña mét sè bé b¸nh r¨ng cè ®Þnh cßn l¹i trªn xÝch
truyÒn.
§Ó tÝnh ibï ta chän c¾t mét bíc ren nµo ®ã.
VÝ dô ta chän c¾t ren quèc tÕ cã bíc ren tp=10mm. Qua b¶ng xÕp ren ta cã tØ sè
truyÒn cña nhãm gÊp béi lµ igb=1, tû sè truyÒn ®¶o chiÒu chän i®c = 1/1 ®Ó dån sai sè
tÝnh to¸n vµo c¸c kh©u chÝnh. Dùa vµo m¸y T620 ta ®· kh¶o s¸t ë trªn ta chän
Z 4 40
tv=12mm, Z0=36, ta cã tØ sè truyÒn cña nhãm c¬ së lµ i cs=  (Noocton chñ ®éng).
Z 0 36
Ta cã:
tp 10 75 42 25
 0,75   .
ibï= t v .ics .i gb
40 100 50 28
12. .1
36
25
Dùa vµo m¸y T620 ta chän ic®= .
28
ibu 25 42 28 42
Þ itt= i  28 . 50 . 25  50
cs

Th«ng thêng bé b¸nh r¨ng thay thÕ nµy dïng chung cho c¶ trêng hîp c¾t ren Anh. Nhng
khi c¾t ren Anh, xÝch c¾t ren ®i theo ®êng kh¸c (bé b¸nh r¨ng Noocton bÞ ®éng). §Ó
tÝnh ic® ta cÇn tÝnh thö c¾t ren Anh cã n=10ren/inch khi ®ã ta cã c¸c gi¸ trÞ:
tp=25,4/n=25,4/10;
Z 0 36 1
ics=  ; igb=
Z 6 40 4
25,4
tp 10 28
Þ icè ®Þnh Anh=  
t v .i cs .i gb .i tt 36 1 42 25
12. . .
40 4 50
TØ sè truyÒn ic® nµy còng ®îc dïng cho tiÖn ren Pitch v× ren Anh vµ ren Pitch ®Òu ®i
theo con ®êng Noocton bÞ ®éng nhng l¹i víi hai bé b¸nh r¨ng thay thÕ kh¸c nhau. §Ó t×m
b¸nh r¨ng thay thÕ c¾t ren Pitch ta tÝnh c¾t thö ren Pitch cã D p=10 Þ tp=
25 ,4  25 ,4  28

Dp 10 ; igb=1; ic®=
25
12.127
25.4.
25,4 97.5
Þ ithay thÕ Pitch= tp 10 10 64
  
t v .ics .i gb .iC § 36 28 36 28 97
12. .1. 12 .1.
40 25 40 25
Tãm l¹i, dùa vµo m¸y T620 ta cã c¸c tØ sè truyÒn thay thÕ lµ:
42 95
- §Ó c¾t ren quèc tÕ vµ ren Anh: itt= .
95 50
64 95
- §Ó c¾t ren module vµ ren Pitch: itt= .
95 97
VI. X¸c ®Þnh c¸c bíc ren tiÖn tr¬n:
Bíc dao tiÖn tr¬n ta chän t¬ng tù nh m¸y mÉu T620 mµ ta ®· kh¶o s¸t ë trªn, ta chän:
Sdmin = 0,07mm/vßng.

Lª V¨n Huyªn _ CTM7-K45

27
 §å ¸n thiÕt kÕ m¸y c«ng cô

Sngmin = 0,035mm/vßng.
XÝch tiÖn tr¬n ®îc truyÒn ®éng tõ hép ch¹y dao, qua mét cÆp b¸nh r¨ng 28/56 ®Ó
®Õn ®îc bµn xe dao. §èi víi bíc tiÕn dao däc th× truyÒn ®éng ®îc truyÒn ®Õn cÆp
b¸nh r¨ng – thanh r¨ng cã Z = 10 vµ module m = 3mm, cßn ®èi víi bíc tiÕn dao ngang th×
truyÒn ®éng ®îc ®i ®Õn vÝt me - ®ai èc cã t = 5mm.
Ta cã thÓ viÕt ph¬ng tr×nh xÝch cho c¸c bíc tiÖn tr¬n Sd vµ Sng:
28 30 37 6 60 38 14
1vt/c.itt.ic®.ics.igb. . . . . . . . .3.10 =Sd
56 37 26 28 30 60 66
28 30 37 6 60 38 42 64
1vt/c.itt.ic®.ics.igb. . . . . . . . .5 =Sng.
56 37 26 28 30 60 64 21
Tõ ®ã ta thÊy r»ng c¸c bíc ren tiÖn tr¬n ®îc thay ®æi b»ng c¸ch t¬ng tù nh khi thay
®æi hép tèc ®é khi tiÖn ren. ViÖc thay ®æi hép chay dao sÏ cho ta c¸c bíc tiÖn tr¬n kh¸c
nhau, c¸c bíc tiÖn tr¬n nµy dÇy h¬n nhiÒu so víi bíc tiÖn ren nªn cã thÓ ®¶m b¶o ®îc
cho qu¸ tr×nh tiÖn tr¬n.

Lª V¨n Huyªn _ CTM7-K45

28
 §å ¸n thiÕt kÕ m¸y c«ng cô

Ch¬ng II: ThiÕt kÕ ®éng lùc häc m¸y c¾t kim lo¹i.

I. X¸c ®Þnh chÕ ®é lµm viÖc giíi h¹n cña m¸y:

Mét m¸y míi (m¸y c¾t kim lo¹i) ®· thiÕt kÕ, chÕ t¹o xong ph¶i quy ®Þnh chÕ ®é lµm
viÖc tríc khi ®a vµo s¶n xuÊt. Do ®ã, ta ph¶i x¸c ®Þnh chÕ ®é lµm viÖc giíi h¹n cña
m¸y:

1. ChÕ ®é c¾t gät cùc ®¹i:

Theo kinh nghiÖm th× c¸c gi¸ trÞ: s, t, v ®îc tÝnh b»ng c«ng thøc sau:
tmax = C. 8 d max
Trong ®ã, C = 0,7 ®èi víi thÐp.
dmax = 400 mm, lµ ®êng kÝnh lín nhÊt cña chi tiÕt gia c«ng.
Suy ra:
tmax = 0,7. 8 400  1,5 mm
1 1
MÆt kh¸c, tmin = (  ).tmax
2 4
1 1
Smax = (  ).tmax
3 7
1 1
Smin = (  ).Smax
5 10
C v min
Vmin = XV YV
t max .Smax
Cv max
Vmax = XV YV
tmin .S min

2. ChÕ ®é c¾t gät tÝnh to¸n:

Chuçi vßng quay n cña m¸y biÕn ®æi tõ n min tíi nmax , Z cÊp tèc ®é kh¸c nhau. Chuçi l-
îng ch¹y dao S biÕn ®æi tõ S min ®Õn Smax còng cã Z cÊp kh¸c nhau, t¹i c¸c vÞ trÝ n min,
Smin, m¸y lµm viÖc víi Mxmax, do ®ã, ph¶i x¸c ®Þnh ntÝnh theo c«ng thøc:
nmax
ntÝnh = nmin. 4
nmin
………………..

II. X¸c ®Þnh lùc t¸c dông trong truyÒn dÉn:

1. ChÕ ®é lµm viÖc giíi h¹n cña m¸y:

M¸y ®ang ®îc thiÕt kÕ ë ®©y lµ m¸y tiÖn ren vÝt v¹n n¨ng h¹ng trung cì m¸y T620, do
®ã ®Ó cã ®îc chÕ ®é lµm viÖc giíi h¹n cña m¸y ta cã thÓ dùa vµo chÕ ®é thö m¸y cña
m¸y T620, tõ ®ã ta cã thÓ tÝnh to¸n søc bÒn c¸c chi tiÕt m¸y míi t¬ng tù nh m¸y ®· s¶n

Lª V¨n Huyªn _ CTM7-K45

29
 §å ¸n thiÕt kÕ m¸y c«ng cô

xuÊt. C¸c th«ng sè vÒ chÕ ®é thö m¸y cña m¸y T620 ë nhµ m¸y c¬ khÝ Hµ Néi ®îc cho
trong phô lôc V tµi liÖu “TÝnh to¸n thiÕt kÕ m¸y c«ng cô”.

2. Lùc c¾t Pc vµ lùc ch¹y dao Q:

§Ó x¸c ®Þnh ®îc c¸c lùc cÇn thiÕt t¸c dông vµo lìi c¾t trong qu¸ tr×nh t¹o phoi ta ph¶i
x¸c ®Þnh tæng c¸c lùc däc theo ®êng tiÕp xóc cña lìi c¾t kim lo¹i bÞ biÕn d¹ng (ph¬ng
ph¸p cña V.E.Put nghiªn cøu n¨m 1950). Ta ph©n tÝch lùc P thµnh c¸c lùc thµnh phÇn lµ
Px, Py vµ Pz, tõ ®ã ta cã thÓ dÔ dµng tÝnh c¸c lùc thµnh phÇn theo c«ng thøc:
Px = c.tx.sy víi c = 650; x = 1,2; y = 0,65;
Py = c.tx.sy víi c = 1250; x = 0,9; y = 0,75;
Pz = c.tx.sy víi c = 2000; x = 1; y = 0,75;
Thö cã t¶i:
Th«ng sè chÕ ®é c¾t: P
§êng kÝnh ph«i 115mm.
ChiÒu dµi chi tiÕt l = 2000 mm PZ
VËt liÖu ph«i lµ thÐp 45.
§é cøng bÒ mÆt ph«i HRB = 207.
VËt liÖu dao c¾t thÐp giã P18.
Tèc ®é trôc chÝnh n = 40v/p. Py
mm
Bíc tiÕn dao s = 1,4 /vßng. Px
ChiÒu s©u c¾t t = 6mm.
Tõ ®ã ta x¸c ®Þnh c¸c lùc thµnh phÇn:
Px = 650.61,2.1,40,65 = 6945 (N).
Py = 1250.60,9.1,40,75 = 8069 (N).
Pz = 2000.61.1,40,75 = 15444 (N).
Ta cã lùc ch¹y dao Q ®îc tÝnh theo c«ng thøc:
Q = kPx + f(Pz + G)
Víi:
k = 1,15 lµ hÖ sè t¨ng lùc ma s¸t do Px t¹o m«men lËt.
f = 0,15 0,18 (ta lÊy lµ 0,16).
G = 2500N lµ träng lîng phÇn dÞch chuyÓn.
 Q = 1,15.6945 + 0,16(15444 + 2500) = 10858 (N).
Thö c«ng suÊt N:
Th«ng sè chÕ ®é c¾t:
§êng kÝnh ph«i: 70mm.
ChiÒu dµi ph«i: l = 350mm.
VËt liÖu ph«i: thÐp 45.
VËt liÖu dao: T15K6.
Vßng quay trôc chÝnh: n = 400 v/ph.
Lîng ch¹y dao: S = 0,39 mm/vßng.
ChiÒu s©u c¾t: t = 5mm.
Tõ ®ã ta x¸c ®Þnh c¸c lùc thµnh phÇn:
Px = 650.51,2.(0,39)0,65 = 2431 (N).
Py = 1250.50,9.(0,39)0,75 = 2626 (N).
Pz = 2000.51.(0,39)0,75 = 4935 (N).
Trêng hîp nµy ta kh«ng ph¶i xÐt Q v× Px vµ Pz ®Òu nhá h¬n chÕ ®é thö cã t¶i.

Lª V¨n Huyªn _ CTM7-K45

30
 §å ¸n thiÕt kÕ m¸y c«ng cô

3. TÝnh c«ng suÊt ®éng c¬ ®iÖn:

C«ng suÊt ®éng c¬ cÇn ph¶i kh¾c phôc ba thµnh phÇn c«ng suÊt lµ c«ng suÊt c¾t N c,
c«ng suÊt ch¹y kh«ng No, c«ng suÊt phô tiªu hao do hiÖu suÊt vµ do nh÷ng nguyªn nh©n
ngÉu nhiªn ¶nh hëng ®Õn sù lµm viÖc cña m¸y Np. Ta cã:
N®c = Nc + No + Np
Ta lÇn lît tÝnh c¸c thµnh phÇn c«ng suÊt trong c«ng thøc trªn ®Ó tõ ®ã cã thÓ tÝnh ®-
îc c«ng suÊt cña ®éng c¬.
C«ng suÊt c¾t:
P z .v
Nc = (kW)
60 . 102 . 9 ,81
Trong ®ã:
Pz lµ lùc c¾t chän, ta lÊy Pz = 4935 (N).
v(m/ph) lµ tèc ®é c¾t t¬ng øng víi Pz. Víi n = 400v/ph, d=70 mm ta cã:
.d.n
v=  87,96 m/ph.
1000
4935 . 87 ,96
 Nc = 60 . 102 . 9 ,81
= 7,23 (kW).
Do c«ng suÊt c¾t thêng chiÕm 7080% c«ng suÊt ®éng c¬ nªn ta tÝnh gÇn ®óng c«ng
suÊt ®éng c¬ theo c«ng suÊt c¾t:
Nc
N®c = (kW)

Víi hiÖu suÊt chung truyÒn dÉn  = 0,75 ta cã:
7,23
N®c = 0,75
= 9,64 (kW).
Do vËy ta cã thÓ chän lo¹i ®éng c¬ cã c«ng suÊt N®c = 10 (kW).
C«ng suÊt ch¹y dao:
Ta tÝnh theo tØ lÖ víi c«ng suÊt ®éng c¬ chÝnh
N®cS = K.N®cV
Víi K = 0,04 ta cã:
N®cS = 0,04.9,64 = 0,3856.

4. LËp b¶ng tÝnh to¸n ®éng lùc:

§Ó lËp b¶ng tÝnh to¸n ®éng lùc ta cÇn biÕt:
+ Tèc ®é lín nhÊt vµ nhá nhÊt trªn tõng trôc, tõ ®ã ta cã thÓ tÝnh ra tèc ®é trôc tÝnh
to¸n theo c«ng thøc:
n max v
ntÝnh = nmin 4 ( /ph)
n min
+ C«ng suÊt trªn tõng trôc:
Ntrôc = N®c. (kW)
Víi  lµ hiÖu suÊt cña c¸c bé truyÒn, chi tiÕt tõ ®éng c¬ tíi trôc.  = i víi i lµ hiÖu
suÊt cña c¸c bé truyÒn ®ai, b¸nh r¨ng, æ l¨n... ta cã:
®ai = 0,985; br = 0,95; æ = 0,995; tc = 0,88.
+ M«men xo¾n tÝnh to¸n trªn tõng trôc:

Lª V¨n Huyªn _ CTM7-K45

31
 §å ¸n thiÕt kÕ m¸y c«ng cô

Ntrôc
Mx tÝnh = 716200 (Nmm)
n tÝnh
+ §êng kÝnh s¬ bé cña c¸c trôc:
Ntrôc
ds¬ bé = C 3 (mm); chän C = 120.
n tÝnh
Tõ ®ã ta cã b¶ng tÝnh to¸n ®éng lùc:

Trôc nmin nmax ntÝnh Ntrôc Mx tÝnh Ds¬ bé dchän

I 1450 1450 1450 10 4939
II 800 800 800 9,85 8818 28 35
III 1000 1250 1000 9,26 6632 25 30
IV 400 1250 500 8,71 12476 31 40
V 100 1250 200 8,19 29328 41 50
VI 25 1250 63 7,71 87649 60 70
VII 12,5 2000 40 7,25 129811 68 90

KÕt luËn: C¸c ®êng kÝnh ®îc chän ë b¶ng trªn lµ c¸c ®êng kÝnh tiªu chuÈn t¹i c¸c
tiÕt diÖn l¾p b¸nh r¨ng vµ æ bi. T¹i c¸c tiÕt kh¸c, ta cã thÓ lÊy t¨ng hay gi¶m tuú thuéc
vµo kÕt cÊu vµ lùc t¸c dông.

III. TÝnh to¸n søc bÒn c¸c chi tiÕt m¸y:

1.TÝnh to¸n ly hîp ma s¸t trªn trôc 1:

§Ó tÝnh to¸n ly hîp ma s¸t ®Üa thi chñ yÕu lµ tÝnh sè cÆp ly hîp ma s¸t dùa theo
viÖc chän s¬ bé ®êng kÝnh ngoµi vµ ®êng kÝnh trong cña ly hîp ma s¸t, tÝnh to¸n thùc
hiÖn cho nöa ly hîp quay thuËn.
Chän s¬ bé ®êng kÝnh ngoµi cña ky hîp lµ D = 98 mm
§êng kÝnh trong cña ly hîp lµ d = 52 mm
Chän cÆp ly hîp ma s¸t lµ thÐp t«i _ thÐp t«i
Bé ly hîp ®îc b«i tr¬n b»ng nhá dÇu nªn f = 0,1, hÖ sè ma s¸t
¸p lùc riªng cho phÐp p = 4 kG/cm2 (b¶ng 13-2 )
Tõ c«ng thøc :
( D 3  d 3 ) p
M x  f .m. .
12 100
12.100.M x 1200.8818
m   10,52 CÆp
f . ( D  d ). p
3 3
0,1.3,14.(983  52 3 ).4
LÊy ch½n sè cÆp ly hîp lµ m = 11 cÆp
Lùc Ðp chiÒu trôc cÇn thiÕt:
.( D 2  d 2 ) p 3,14.(98 2  52 2 ).4
Pt  .   216,66 ( kG )
4 100 4.100
Nöa ly hîp quay nghÞch ta gi¶m sè ®Üa ®i 30% do nöa ly hîp quay nghÞch chñ yÕu
chØ ®Ó ®¶o chiÒu quay, do ®ã sè ®Üa ly hîp ma s¸t nghÞch sÏ lµ 7 cÆp.

Lª V¨n Huyªn _ CTM7-K45

32
 §å ¸n thiÕt kÕ m¸y c«ng cô

2. TÝnh cÆp b¸nh r¨ng 27/54(gi÷a trôc VI/VII):

Trong m¸y c«ng cô, v× ®· x¸c ®Þnh ®îc sè r¨ng cña c¸c b¸nh r¨ng ë trªn, do vËy c«ng
viÖc thiÕt kÕ cßn l¹i lµ tÝnh module cña b¸nh r¨ng, tõ ®ã nã quyÕt ®Þnh ®Õn kh¶ n¨ng
t¶i cña b¸nh r¨ng.
Ta chän vËt liÖu lµm b¸nh r¨ng lµ thÐp 45.
ViÖc tÝnh to¸n module vµ kiÓm nghiÖm bÒn cña b¸nh r¨ng ta chØ cÇn tiÕn hµnh
tÝnh to¸n cho b¸nh chñ ®éng (Z = 27) v× b¸nh chñ ®éng cã ®êng kÝnh nhá h¬n vµ chÞu
t¶i lín h¬n so víi b¸nh bÞ ®éng.
Ta cã c«ng thøc tÝnh module theo ®é bÒn uèn nh sau:
1950 k .N
m = 10. 3 .
Z ..y .  u  n
Trong ®ã:
N: c«ng suÊt trªn trôc
n: sè vßng quay nhá nhÊt cña b¸nh r¨ng (b¸nh nhá) (v/ph)
B
= = 6  10  lÊy  = 8
m
k: hÖ sè t¶i träng, lÊy k =k®.ktt.kN = 1,3.2.1 = 2,6
y: hÖ sè d¹ng r¨ng, tra s¸ch “Chi tiÕt m¸y” y = 0,5
Z: sè r¨ng (Z1 = 27; Z2 = 54)
σ F0lim .K FL .K HL
u = .HB
SF
Víi vËt liÖu ®· chän lµ thÐp 45, theo s¸ch “Chi tiÕt m¸y” cã:
F0lim = 1,8 . HB = 324 (®é r¾n bÒ mÆt sau nhiÖt luyÖn b»ng 170  217 HB, lÊy
HB = 180).
KFL = 1
KHL = 0,8
SF = 1,75
Thay vµo  u = 148,1 (N/cm2)
Tõ ®ã thay vµo c«ng thøc tÝnh m«®un theo uèn:
1950 2,6.8,19
m= 10. 3 .  4,2  lÊy theo tiªu chuÈn ta cã
27.8.0,5.148,1 25
m = 4mm.
KiÓm nghiÖm b¸nh r¨ng theo chØ tiªu bÒn tiÕp xóc:
Theo s¸ch “TÝnh to¸n thiÕt kÕ hÖ dÉn ®éng c¬ khÝ” ta cã c«ng thøc:
2.T1 .K H . i  1
tx = ZM . ZH . Z .
B.i.d ω1
2

Tra b¶ng cã
ZM = 274 (MPa1/3) v× vËt liÖu cña hai cÆp b¸nh r¨ng ®Òu b»ng thÐp.
2 2
ZH =   1,7639
sin 2  sin 2 . 20 

Lª V¨n Huyªn _ CTM7-K45

33
 §å ¸n thiÕt kÕ m¸y c«ng cô

  1 1   2 
 = 1,88  3,2.   = 1,88  3,2.  = 1,702
  Z1 Z 2   36 

Ta cã Z ®îc tÝnh theo c«ng thøc:

1 1
Z = 
= 1,702
 0,766
M«men xo¾n trªn trôc cña b¸nh chñ ®éng lµ T1 = 1168,7 (kNm)
KH = 1,15
KH = 1,13  KH = KH . KH . KHV = 1,3
KHV = 1
TØ sè truyÒn i = 1/2
ChiÒu réng b¸nh r¨ng B = m. = 4.6 = 24mm.
m
d1 = (Z + Z’) = 180mm
2
 Thay vµo c«ng thøc trªn ®îc: tx = 281,49 (N/cm2)
1,05 . 10 6 ( i  1) 3 .K .N
tx  ®îc tÝnh theo c«ng thøc tx =
Ai B .n
m
A: lµ kho¶ng c¸ch trôc A = d1 = (Z + Z’) = 180mm
2
C¸c gi¸ trÞ kh¸c nh trªn. Thay vµo c«ng thøc  tx  = 304,18 (N/cm2)
Do ®ã: tx < tx nªn cÆp b¸nh r¨ng ®ñ bÒn.

4. TÝnh to¸n cÆp b¸nh r¨ng 66/42(gi÷a trôc IV/VII) :

T¬ng tù nh trªn ta cã module r¨ng tÝnh ®îc lµ:
1950 k .N
m = 10. 3 .
Z ..y .  u  n
Víi sè r¨ng Z ë ®©y lµ lÊy theo b¸nh bÞ ®éng (Z = 42);
B
= = 6  10  lÊy  = 8
m
1950 2,6.8,19
m = 10. 3 42.8.0,5.148,1
.
25
 3,64  lÊy theo tiªu chuÈn m = 3mm.
KiÓm nghiÖm b¸nh r¨ng theo chØ tiªu bÒn tiÕp xóc:
Theo s¸ch “TÝnh to¸n thiÕt kÕ hÖ dÉn ®éng c¬ khÝ” ta cã c«ng thøc:
2 .T1 .K H . i  1
tx = ZM . ZH . Z .
B .i.d 21
  1 1     1 1 
 = 1,88  3,2. Z  Z  = 1,88  3,2   = 1,755.
  1 2    66 42  
Ta cã Z ®îc tÝnh theo c«ng thøc:
1 1
Z = 
= 1,755
 0,755
M«men xo¾n trªn trôc cña b¸nh chñ ®éng lµ T1 = 104 (kNm)
TØ sè truyÒn i = 1,571
ChiÒu réng b¸nh r¨ng B = m. = 3.8 = 24mm.

Lª V¨n Huyªn _ CTM7-K45

34
 §å ¸n thiÕt kÕ m¸y c«ng cô
m
d1 = (Z + Z’) = 162mm
2
 Thay vµo c«ng thøc trªn ®îc: tx = 401,47 (N/cm2)
1,05 . 10 6 ( i  1) 3 .K .N
tx  ®îc tÝnh theo c«ng thøc tx =
Ai B .n
C¸c gi¸ trÞ kh¸c nh trªn. Thay vµo c«ng thøc  tx  = 835,41 (N/cm2)
Do ®ã: tx < tx nªn cÆp b¸nh r¨ng ®ñ bÒn.

5. TÝnh to¸n trôc chÝnh:

§Ó thuËn tiÖn cho tÝnh to¸n ta coi trôc chÝnh nh mét dÇm ®îc ®Æt trªn hai gèi tùa lµ
hai æ l¨n, trªn trôc chÝnh cã mang hai b¸nh r¨ng di trît vµ mét b¸nh r¨ng cè ®Þnh.
Ta chän s¬ bé ®êng kÝnh trôc lµ kho¶ng 85 mm.
§Ó tÝnh to¸n trôc ta tÝnh ë khi thö c«ng suÊt nh ®· tÝnh ë trªn, ®iÓm ®Æt cña lùc c¾t
n»m c¸ch gèi tùa kho¶ng 200mm. C¸c thµnh phÇn cña lùc c¾t:
Px = 650.51,2.(0,39)0,65 = 2431 (N).
Py = 1250.50,9.(0,39)0,75 = 2626 (N).
Pz = 2000.51.(0,39)0,75 = 4935 (N).
C«ng suÊt cña trôc chÝnh: P = 7,25 (kW). M«men xo¾n trªn trôc: Mxt = 129811
(Nmm).Ta tÝnh to¸n trong trêng hîp thö c«ng suÊt, khi ®ã trªn trôc chØ cã cÆp b¸nh r¨ng
27/54 lµ ®ang ¨n khíp, trong ®ã b¸nh 54 lµ b¸nh bÞ ®éng n»m trªn trôc chÝnh. VÞ trÝ
cña b¸nh r¨ng 27 bè trÝ kh«ng gian ®èi víi trôc chÝnh cã ý nghÜa quan träng gãp phÇn
vµo kh¶ n¨ng chÞu t¶i cña trôc chÝnh vµ ®é vâng cña trôc chÝnh. Trong kh«ng gian ta
cã 4 kh¶ n¨ng bè trÝ b¸nh r¨ng 27 ®èi víi trôc chÝnh nh sau:

Ft

II P Ft II
I I
c

IV Ft
I

Ft

Lª V¨n Huyªn _ CTM7-K45

35
 §å ¸n thiÕt kÕ m¸y c«ng cô

Tõ h×nh vÏ ta thÊy:
NÕu xÐt riªng vÒ lùc th× t¹i vÞ trÝ II lµ tèt h¬n v×
R1 = Pc – Q
R2 = Pc + Q
NÕu xÐt riªng vÒ ®é vâng th× ë vÞ trÝ IV trôc Ýt bÞ vâng h¬n do f1 < f2
Trôc chÝnh x¸c th× yªu cÇu vÒ ®é
chÝnh x¸c cao nªn ta chän vÞ trÝ truyÒn
dÉn b¸nh r¨ng lµ vÞ trÝ IV. Q1
Theo chÕ ®é thö m¸y víi chi tiÕt =70, P
l=350 , thÐp 45 cã chèng t©m dao T15K6,
n=400v/ph, s = 0,39mm, t =5 mm thay vµo
c«ng thøc tÝnh ë trªn ta cã
Px=4935 N
Py=2626 N Q 1
Pz=2431 N
Ta cã:  =  +  + 
Trong ®ã  = 200 (gãc ¨n khíp )
 = 0 (gãc ma s¸t )
 = arctg(Py/Pz) = 280
VËy:  =  +  = 200 +280 = 480
Ta cã lùc vßng : Ft = 2MVII/d
MVII = 1211830 Nmm
d = m.Z = 4.54 = 216 mm
 Ft= 11220,6(N)
Fr = Fttg = 4083,96 (N)
Q = Ft 2  Fr 2 = 11940,7N
QZ = Qcos = 11940,7.cos 280
= 10543 (N)
Qy = Qsin = 11940.sin280 = 5605,8N
+ TÝnh trôc theo søc bÒn:
Raz Rz Pz
Qz Rby Rby
Mz Ry Py
My
A B
Ray
500 Qy 200 200 350

Khi dao tiÖn sinh ra lùc c¾t t¹i ®iÓm c¸ch m©m cÆp kho¶ng x
530
x= =202 mm
3
Ta tÝnh lùc t¹i m©m cÆp do lùc c¾t g©y ra. Gäi chóng lµ X1 vµ X2

Lª V¨n Huyªn _ CTM7-K45

36
 §å ¸n thiÕt kÕ m¸y c«ng cô

- XÐt theo ph¬ng Oz ta cã:

 1 . X 1   1 .Pz  0 (1)
Trong ®ã 1: lµ chuyÓn vÞ do lùc ®¬n vÞ t¹o ra
1: lµ chuyÓn vÞ do lùc Pz g©y ra
Nh©n biÓu ®å Vªrªsagin ta cã
1 l 2.l l3
1  ( . ) ;
EJ 2 3 3EJ
1 x x Pz.x 2
 1 Pz  [ Pz .x. (l  )]  (3l  x)
EJ 2 3 6 EJ
Thay c¸c gi¸ trÞ trªn vµo (1) ta cã:
l3 Pz.x 2
X1  (3l  x)  0
3EJ 6 EJ
Pz.x 2 (3l  x ) 3EJ Pz.x 2 (3l  x )
 X1  . 3 
6 EJ l 2l 3

Raz
Rz
Qz Rby Rby
Ry
Mz

My

A B
500 Qy 200 200
Ray
655500Nmm

898700Nmm

352500Nmm
300015Nmm

406848Nmm
159400Nmm
18211270Nmm

Thay c¸c sè liÖu ®· biÕt ta cã

4935.202 2.(3.350  202)
X1 =  1992 N
2.350 3
T¬ng tù xÐt trªn ph¬ng tr×nh oy ta còng cã:
Py.x 2 (3l  x) 2626.202 2.(3.350  202)
X2 =   1062 N
2.l 3 2.350 3
Ph¶n lùc t¹i m©m cÆp lµ
Rz = Pz –X1 = 4935-1292 =2943N

Lª V¨n Huyªn _ CTM7-K45

37
 §å ¸n thiÕt kÕ m¸y c«ng cô

Mz = Pz.x – X1.l = 4935.202- 1992.350 = 300015 Nmm

Ry = Py –X2 = 2626 – 1062 = 1564 N
My = 2626.202 - 1062.350 = 159400 Nmm
Ta tÝnh ph¶n lùc t¹i gèi ®ì cña trôc chÝnh:
+ X¸c ®Þnh c¸c ph¶n lùc:
XÐt trong mÆt ph¼ng xoz:
+ MB (Pi) = - Qz .200 + RAz .(500+200) + Rz . 200 + Mz = 0
Q z .200  R z .200  Mz 9082.200  2992.200  300015
 RAz =   1311.4( N )
700 700
RBz = QZ – RAz + Rz= 9082 - 1311+2992 = 11482,6 (N)
RBz ®óng theo chiÒu h×nh vÏ.
MB (Pj) = - Qy .200 + RAy .(200+500) + Ry . 200 +Mz = 0
Q y .200  R y .200  My 4829.200  1564.200  159450
 RAy =   705( N )
700 700
Qy - RAy +Ry = RBy
 RBy = 4829 + 1564 - 705 = 5688 (N)
Tõ c¸c ph¶n lùc ta vÏ ®îc biÓu ®å m«men trªn trôc chÝnh.
C¨n cø vµo biÓu ®å m«men ta thÊy t¹i vÞ trÝ ®Æt b¸nh r¨ng m«men lµ lín nhÊt. Do
vËy ta tÝnh ®êng kÝnh cho trôc t¹i vÞ trÝ ®ã.
2
  
 K  .(1  C1 ).M u     1  K .C 2 .M x 
2

d = 2,17 . 3   t  

1   4  n1 
 
Trong ®ã  = d0/d = 1/2 (Theo 1K62)
C2 =  = 0,5 (gia c«ng th«)
K = K  = 2
-1 = 0,4 0 = 0,4 . 60 . 107 = 24 . 107 (N/m2)
 = 36 . 107 (N/m2)
 -1/ = 0,8 vµ n = 2
M u max 986,51
Mu =   658,8( Nm)
1  C1 1  0,5
M x max 1921,273
Mx =   1281( Nm)
1  C2 1  0,5
Thay vµo c«ng thøc trªn ta cã:
 2.1,5.659 2    0,8  1.1281 2
d = 2,17 . 3   1  4  24.10 7 = 0,082 (m) = 82(mm)
1    
  2   2

Lª V¨n Huyªn _ CTM7-K45

38
 §å ¸n thiÕt kÕ m¸y c«ng cô

§Ó tiªu chuÈn ho¸ vµ chän æ, t¨ng ®é cøng v÷ng ta chän: d = 90 (mm)

a M

500 Qz 200 200 Rz

L1 L2


y1

TÝnh ®é vâng:
XÐt trong mÆt ph¼ng xOz
Ta cã QZ = 9082 N
RZ = 2943N
 
 R z .l1  l1  l 2   0,5.QZ .a. l  a .  M p .l1 .l 2   0,3 =  y 
1 2 2 2 l1
y=
3EJ  l2 
Trong ®ã:
E = 2,1.105 (N/mm2)
J = 0,05 . d4 .(1-4) = 0,05 . 854 (1- 0,54) = 307550 mm4
Thay sè:
yz =
1
4


3.2.10 .307550 
2943.200 2.900  0,5.9082.500. 700 2  500 2 
200 
700 

= 0,082 mm
XÐt trong mÆt ph¼ng xoy
Ta cã Qy = 4829 N
Ry = 1564 N
yy=
1
4

1564.200 2.900  0,5.4829.500. 700 2  500 2 
200 
700 

= 0,042 mm
3.2.10 .307550 
y = y 2 z  y 2 y = 0,092 mm   y 
VËy trôc chÝnh ®¶m b¶o ®ñ bÒn.
TÝnh gãc xoay:
- XÐt trong mÆt ph¼ng xoz
1  
z = 3EJ  R z .l1 .l 2  0,5.Q z . l  l 2  a   M .l 2 
a 2 2

 2 

=
1
4


3.2.10 .357055 
2943.700.200  0,5.9082
500
700
 
. 700 2  500 2  0 

= 0,00064 rad
- XÐt trong mÆt ph¼ng xoy

Lª V¨n Huyªn _ CTM7-K45

39
 §å ¸n thiÕt kÕ m¸y c«ng cô

y=
1
4

1564.700.200  0,5.4829
500
700
 

. 700 2  500 2  0 = 0,0003 rad
3.2.10 .357055  
 =  2 z   2 y = 0,00071 rad   = 0,001

6. KiÓm nghiÖm then vµ then hoa:

Chän vËt liÖu thÐp 45, cã [c]tÜnh = (60 90) Mpa
Chän then b¸n nguyÖt, l¾p cè ®Þnh víi b¸nh r¨ng, chÞu va ®Ëp nhÑ cã c¸c th«ng sè
sau:

D(mm) b(mm) h(mm) d1(mm) l(mm) t1(mm) t2(mm)

70 10 13 32 31,4 10 3,3

KiÓm nghiÖm then theo ®iÒu kiÖn bÒn dËp vµ bÒn c¾t.
Theo b¶ng (9.5), ®èi víi b¸nh r¨ng cã d = 120 mm, ta chän [d] = 100MPa.
[ c ]Tinh 90
[c] =  = 30 Mpa.
3 3
2.M xy 2.129499
d =  = 39,27 < [d] = 100 MPa
d .l.( h  t1 ) 70.31,4.(13  10)
2.M xy 2.129499
c = d .l.b  70.31,4.10 = 11,78 < [c] = 30MPa
KiÓm nghiÖm then hoa: (then hoa l¾p víi b¸nh r¨ng di trît Z’11= 35.)
- Chän mèi ghÐp then hoa h×nh ch÷ nhËt cì nhÑ [d] = (5 10) Mpa. §iÒu kiÖn t¶i
träng nÆng va ®Ëp hai phÝa, víi chiÒu dµi lµm viÖc l = 110 mm.
- B¶ng (9.3) cho ta c¸c kÝch thíc sau:

ZxdxD dtb(mm) h(mm) b(mm) l(mm)

10 x 72 x 82 75 2 12 110

- Theo c«ng thøc (9.3) ta cã:

2.M xy 2.129499
d = d .l.h.Z  75.110 .2.10 = 1,57 < [d] = (5 10) Mpa.
tb

KÕt luËn: Then b¸n nguyÖt vµ then hoa ®ñ bÒn.

7. TÝnh æ l¨n:
Dùa vµo m¸y hiÖn cã ®· kh¶o s¸t, ta chän ký hiÖu vµ lo¹i æ l¨n cho c¸c trôc nh c¸c æ l¨n
cña m¸y chuÈn ®· chän.
C¸c æ l¨n trôc chÝnh cã c¸c th«ng sè sau ®©y:
- æ tríc ta chän mét cÆp æ c«n ®òa - cì trung cã c¸c th«ng sè nh sau:

KÝ hiÖu D D D1 B C1 T r r1 a 
7317 85 180 190 41 35 44,5 4,0 1,5 8 11,83o

- æ sau ta chän mét cÆp æ bi ®ì chÆn - cì trung cã c¸c th«ng sè nh sau :

Lª V¨n Huyªn _ CTM7-K45

40
 §å ¸n thiÕt kÕ m¸y c«ng cô

KÝ hiÖu d D b=T r r1
46306 30 72 19 4,0 1,5

PhÇn III. ThiÕt kÕ hÖ thèng ®iÒu khiÓn:

1. Chøc n¨ng vµ yªu cÇu ®èi víi hÖ thèng ®iÒu khiÓn
a. Chøc n¨ng:
§iÒu khiÓn ®Ó thay ®æi tèc ®é cña trôc chÝnh theo yªu cÇu ®Ó ®¹t tèc ®é c¾t phï
hîp.
b. Yªu cÇu:
§¶m b¶o ®é chÝnh x¸c tin cËy,®iÒu khiÓn dÏ dµng ,an toµn ,nhÑ nhµng thuËn tiÖn
dÔ nhí.

2.TÝnh hÖ thèng ®iÒu khiÓn.

Víi m¸y ®· thiÕt kÕ cã c¸c ph¬ng ¸n kÕt cÊu sau :
PAKG 2 x 3 x 2 x 2 x 1 + 2 x 3 x 1
I II III IV I II
[1] [2] [6] [12] [1] [2]
C¬ cÊu chÊp hµnh lµ khèi b¸nh r¨ng di trù¬t bao gåm:
- Khèi A lµ khèi b¸nh r¨ng di trît 2 bËc trªn trôc III.
- Khèi B lµ khèi b¸nh r¨ng di trît 3 bËc trªn trôc IV.
- Khèi C, D lµ hai khèi b¸nh r¨ng di trît 2 bËc trªn trªn trôc V.
- Khèi E lµ khèi b¸nh r¨ng di trît 2 bËc trªn trôc VI.
- Trôc III cã 1 cÆp b¸nh r¨ng di trît 2 bËc.
- Trôc IVcã 1 cÆp b¸nh r¨ng di trît 3 bËc.
- Trôc V cã 2 cÆp b¸nh r¨ng di trît 2 bËc.
- Trôc VI cã 1 cÆp b¸nh r¨ng di trît 2 bËc.
§Ó di trît c¸c cÆp b¸nh r¨ng theo ph¬ng ¸n thay ®æi thø tù ta dïng c¬ cÊu cam.
Dùa vµo ®å thÞ vßng quay cña m¸y míi ta cã b¶ng x¾p xÕp trÞ sè vßng quay trôc
chÝnh. Qua ®ã, cho ta hÖ thèng ®iÒu khiÓn b»ng tay vµ sù bè trÝ c¸c trôc ®iÒu khiÓn,
ta ph©n ra c¸c côm ®iÒu khiÓn nh sau:

Lª V¨n Huyªn _ CTM7-K45

41
 §å ¸n thiÕt kÕ m¸y c«ng cô

I II III IV
630 12,5 50 200
850 16 63 250

1000 20 80 315
1250 25 100 400
1600 31,5 125 500
2000 40 160 630

Côm 1: §iÒu khiÓn g¹t khèi b¸nh r¨ng A di trît trªn trôc III.
§iÒu khiÓn g¹t khèi b¸nh r¨ng B di trît trªn trôc IV.
Côm 2: §iÒu khiÓn g¹t khèi b¸nh r¨ng C, D di trît trªn trôc V.
§iÒu khiÓn g¹t khèi b¸nh r¨ng E di trît trªn trôc VII.

3. TÝnh to¸n kÕt cÊu c¸c thµnh phÇn cña hép ®iÒu khiÓn
X¸c ®Þnh hµnh tr×nh g¹t:
HÖ thèng ®iÒu khiÓn cña côm 1.
§èi víi khèi A tacã:
b1 = b2 = 14 mm, f1 = f2 = 2 mm, f3 = 3 mm.
Hµnh tr×nh g¹t qua tr¸i: l1 = b1 + f1 = 14 + 2 = 16 mm.
Hµnh tr×nh g¹t qua ph¶i: l2 = b2 + f2 = 14 + 2 = 16 mm.
Do ®ã, LA = 2.b1 + 2.f1 = 2.14 + 2.2 = 32 mm.
§èi víi khèi B ta cã:
b3 = b4 = b5 = 18 mm, f4 = f5 = f6 = f7 = f8 = 2 mm.
Hµnh tr×nh g¹t qua tr¸i : l1 = 2.b3 + 2.f6 = 2.18 + 2.2 = 40mm.
Hµnh tr×nh g¹t qua ph¶i: l2 = 2.b5 + 2.f7 = 2.18 + 2.2 = 40mm.
Do ®ã, LA = 2.b1 + 2.f1 = 2.14 + 2.2 = 32 mm.
Tõ trªn ta cã b¶ng quy tr×nh g¹t vµ hµnh tr×nh g¹t ®îc biÓu diÔn díi d¹ng:

TT A B C D E
n24 T P G 0 T
n23 P P 0 0 T
n22 T T 0 0 T
n21 P T 0 0 T
n20 T G 0 0 T
n19 P G 0 0 T
n18 T P P P P
n17 P P P P P
n16 T T P P P
n15 P T P P P
n14 T G P P P
n13 P G P P P
n12 T P P T P

Lª V¨n Huyªn _ CTM7-K45

42
 §å ¸n thiÕt kÕ m¸y c«ng cô

n11 P P P T P
n10 T T P T P
n9 P T P T P
n8 T G P T P
n7 P G P T P
n6 T P T T P
n5 P P T P P
n4 T T T T P
n3 P T T T P
n2 T G T T P
n1 P G T T P

4. Nguyªn lý ®iÒu khiÓn vµ c¸c phÇn tö chÝnh cña hÖ thèng .

§Ó cã ®îc 6 tèc ®é tõ n1 ®Õn n6 th× c¸c khèi b¸nh r¨ng A vµ B ph¶i cã ba lÇn x¸c ®Þnh
vÞ trÝ:
Khèi b¸nh r¨ng A ph¶i thay ®æi vÞ trÝ 6 lÇn: P – T – P – T – P – T.
Khèi b¸nh r¨ng B cã chu kú g¹t ®èi xøng: 2T – 2G – 2P. §Ó ®iÒu chØnh khèi 3 ta ph¶i
1
dïng chèt lÖch t©m khi quay ®êng trßn ta cã 1 vÞ trÝ vµ quay 1 vßng th× cã 6 vÞ
6
trÝ: 2T – 2G – 2P.
Ta chän nguyªn lý ®iÒu khiÓn c¬ khÝ tËp trung ®Ó ®iÒu khiÓn khèi A vµ B b»ng
mét tay g¹t, t¬ng øng víi mét vÞ trÝ kÐp cña khèi B ph¶i cã 2 vÞ trÝ cña khèi A.V×
kh«ng cã vÞ trÝ gi÷a, do ®ã kh«ng thÓ chän hÖ thèng ®iÒu khiÓn khèi A lµ chèt lÖch
t©m vÝt ®ai èc, b¸nh r¨ng – thanh r¨ng mµ chØ cã thÓ ®iÒu khiÓn b»ng cam. Khi b¸n
kÝnh cam thay ®æi (®i xa – vÒ gÇn ) sÏ x¸c ®Þnh ®îc c¸c vÞ trÝ tr¸i vµ ph¶i cña khèi
A. ë kú ®i xa æ cam ë gÇn (b¸n kÝnh cam kh«ng thay ®æi) sÏ t¬ng øng víi c¸c vÞ trÝ
gi÷a (G) cña khèi B .Tõ viÖc chän nguyªn lý cña cam sÏ thÊy ngay, ta chØ cÇn sao chÐp
chuyÓn ®éng ®iÒu khiÓn ®Üa quay cã chèt lÖch t©m ®Ó g¹t khèi A vµ B v× vËy dïng
chèt lÖch t©m ®ång trôc víi ®Üa cam.

5. X¸c ®Þnh kÕt cÊu chñ yÕu cña phÇn tö ®iÒu khiÓn:
§Üa l¾p chèt lÖch t©m:
LT
Ta cã: RL =
cos 
Víi  lµ gãc quay.
Do ®ã, víi =300 vµ LT = LP = 40 mm.
LT 40
 RL =  = 46mm.
cos  cos 30 0
Chän ®êng kÝnh chèt lµ dchèt = 10 mm. Do ®ã, ®êng kÝnh tèi thiÓu lµ:
d > 2.RL + 10.
 d > 2.46 + 10 = 102 mm.
Chän ®Üa lµ b¸nh r¨ng Z = 60 vµ m = 2 .
Chän c¬ cÊu cµng g¹t L cã hÖ sè khuyÕch ®¹i ix = 3.
VËy ®Ó g¹t ®ñ hµnh tr×nh th× LA = Xcam.ix.

Lª V¨n Huyªn _ CTM7-K45

43
 §å ¸n thiÕt kÕ m¸y c«ng cô

L A 32
MÆt kh¸c, Xcam =  = 10,7 mm.
iX 3
Do®ã, Rmax - Rmin = 10,7 mm.
§Ó ®¶m b¶o ¸p lùc lªn c¬ cÊu kh«ng qu¸ lín ta chän Rmin = 28mm.
Víi gãc cã b¸n kÝnh kh«ng ®æi lµ 120o ®èi xøng nhau nªn ta vÏ ®îc biªn d¹ng
cam. Chän bÒ réng r·nh cam lµ 12mm, do ®ã ®êng kÝnh cña ®Üa cam ®îc tÝnh nh
sau:
12
Dde = 2.(38,7 + + 6,3) = 102 mm.
2
§Üa l¾p chèt lÖch t©m ®îc m« t¶ nh h×nh vÏ sau:

1
6 120° 5
3 4
60°

4
t p 3
5 2

§Ó dÉn ®éng cho c¬ cÊu ®iÒu khiÓn phï hîp víi kÕt cÊu cña hép ta dïng c¸c b¸nh r¨ng
trung gian cã Z = 60 vµ m = 2 ¨n khíp víi b¸nh r¨ng cña ®Üa l¾p chèt lÖch t©m.
Nguyªn lý ®iÒu khiÓn.

a b

Lª V¨n Huyªn _ CTM7-K45

44
 §å ¸n thiÕt kÕ m¸y c«ng cô

Khi t¸c dông mét lùc ®iÒu khiÓn, quay cÇn g¹t tõ T sang P th× khèi A g¹t cÆp b¸nh
22
r¨ng ¨n khíp, trong khi ®ã miÕng B kh«ng chuyÓn ®éng. Sau ®ã quay tay quay tiÕp
88
22
th× miÕng B g¹t cÆp b¸nh r¨ng vµo ¨n khíp khi ®ã khèi A kh«ng ¨n khíp. Do vËy,
88
ta ®îc ph¬ng ¸n thø tù yªu cÇu.

Lª V¨n Huyªn _ CTM7-K45

45