Professional Documents
Culture Documents
Bài gi i
a. T ng s proton, n"tron, electron trong nguyên t, R b*ng 24 nên ta có:
2Z + N = 24 (1)
N
Z = 12 - nên Z <12
2
Các nguyên t b n có t( s gi a s n"tron và s proton trong h t nhân:
N
≤ ≤ 1,5
Z
Do ó: N ≤ Z ≤ 1,5Z (2)
N
Hay là ≤Z≤N
1,5
Bài gi i
Nh n xét:
I1 : I2 : I3 : I4 : I5 : I6 = 1: 3,2 : 4,8 : 20,1: 25,7 : 31,8
T I3 n I4 có b c nh y t ng t, v y nguyên t có 3 electron hóa tr!. Nó thu c nhóm
IIIA, trong chu kì 3, ó là nhôm ( Al, Z= 13).
C u hình electron là:1s22s22p63s23p1
Tác d ng c a bài t p và ki n th c c n n$m
- Thông th ng h c sinh hay g'p d ng bài t p xác !nh nguyên t ch a bi t thông qua
s Z, s A ( nh ph n 3.1.1) hay qua nguyên t, kh i M…Nh ng # ây yêu c u tìm
nguyên t Q qua n ng l ng ion hóa. ây là i m m i l c a bài t p òi h i h c sinh
ph i t duy suy ngh theo chi u h ng m i. gi i quy t c bài t p, h c sinh c n có
óc nh n xét và phát hi n ra i m m u ch t c a nó ó chính là b c nh y v t t I3 n
I4. ng th i c)ng không b! ánh l c h ng b#i nhi u n ng l ng ion hóa cho trong
bài mà c n chú ý n b n ch t c a v n là nguyên t, khí hi m r t b n v ng, tách
electron ra kh i nó c n m t n ng l ng r t l n.Có nh v y m i nh n th y c nguyên
nhân c a s gia t ng t bi n khi chuy n t I3 n I4 là do quá trình tách 1e ra kh i
nguyên t, khí hi m.
- Khi làm nh ng d ng bài t p nh th này h c sinh c n n m v ng b ng h th ng tu n
hoàn, c u trúc electron c a nguyên t, các nguyên t , n ng l ng ion hóa c a nguyên t,
. Do ó c n c k Sách giáo khoa l p 10, có th tham kh o thêm Hóa h c vô c , t p
1,(,Nhà xu t b n giáo d c c a tác gi Hoàng Nhâm); C u t o nguyên t và Liên k t
hóa h c ,(Nhà xu t b n giáo d c c a tác gi ào ình Th c)…
Bài t p t #ng t :
Bài 1: G i tên nguyên t trong chu kì 3 và vi t c u hình electron c a nguyên t ó bi t
r*ng n ng l ng ion hóa (I) có các giá tr! sau( tính theo kJ/mol)
I1 I2 I3 I4 I5 I6
1012 1903 2910 4956 6278 22230
Bài 2: Nguyên t, c a nguyên tô Qcó 3l p electron và có các giá tr! n ng l ng ion
hóa nh sau ( kJ/mol):
I1 I2 I3 I4 I5 I6 I7 I8
1000 2251 3361 4564 7013 8495 27106 31669
a. Xác !nh nguyên t Q.
b. Bi u di%n s phân b electron vào các obitan nguyên t, Q.
c. Vi t c u hình electron nguyên t, c a nguyên t Q # tr ng thái c" b n.
d. Vi t c u hình electron hóa tr! c a nguyên t, Q # tr ng thái c" b n.
Bài 3: Cho bi t m t s giá tr! n ng l ng ion hóa th nh t (I1, eV) : 5,14; 7,64; 21,58
c a Ne, Na, và Mg và m t s n ng l ng ion hóa th hai (I2, eV): 41,07; 47,29 c a Na
và Ne.
Hãy gán m/i giá tr! I1, I2 cho m/i nguyên t và gi i thích. H i I2 c a Mg nh th nào so
v i các giá tr! trên? Vì sao?
1.3. V)n 3: Xác ?nh niên i d'a vào hóa h c phóng x
Bài t p m(u
Bài gi i
A(uran) m(uran)
Ta có liên h : =
A(chì) m(chì)
A(uran) 238
V y: muran = mchì . = 1,45. 206
A(chì)
t = 6,58.108 (n m)
Tác d ng c a bài t p và ki n th c c n n$m
- ây là bài t p xác !nh niên i d a vào hóa h c phóng x . Là m t v n r t thú v!
vì nó liên quan n th c t cu c s ng (ngành kh o c h c) và có s k t h p các ki n
th c v hóa h c, toán h c và v t lí h c.
- gi i quy t c bài toán, h c sinh ph i trang b! cho mình r t nhi u ki n th c v
hóa h c h t nhân:
+ Các 'c tr ng c a tính phóng x : tính phóng x t nhiên, thành ph n c a tia
phóng x , !nh lu t b o toàn s kh i và b o toàn i n tích.
+ . bài toán trên, ta có h phóng x uran trong ó 92U238 là nguyên t g c c a h
này. Cu i cùng trong h c ó là ng v! b n c a chì 82Pb206. N u t i th i i m nghiên
c u, b*ng ph "ng pháp kh i ph ch&ng h n, ta thu cl ng U238 và Pb206 trong m t
m u á. T s li u này ta tìm c th i gian c n t o ra l ng Pb206 này thì ó c)ng
là th i gian t n t i c a m u á.
+ Ngoài ra, ng i ta còn hay d a vào ng v! phóng x c a cacbon xác !nh niên
i hóa th ch hay c v t. ng v! 14C c t o thành # th ng t ng khí quy n có m t
l ng nh nh ng không i 14C trong c" th ng, th c v t s ng. Khi m t ng hay
th c v t ch t, l ng này d n thoát ra ngoài làm cho l ng 14C này gi m u 'n theo
th i gian. V y t l ng 14C còn l i trong xác ch t ta có th xác !nh c kho ng th i
gian k t lúc sinh v t này ch t, t c là xác !nh c kho ng th i gian hình thành di
v t này.
+ !nh lu t phân rã phóng x : Th c nghi m xác nh n v m't ng hóa h c t t c
các quá trình phân rã phóng x u tuân theo quy lu t ph n ng m t chi u b c nh t.
+ Chu kì bán h y: t1/2 = 0,693/k
Trong ó: t1/2 là chu kì bán h y, k là h*ng s phân rã phóng x .
- H c sinh có th c thêm sách giáo khoa v t lí l p 12 hay các sách tham kh o v t lí
l p 12.
Bài t p t #ng t :
Giáo viên có th ra các bài t p t "ng t b*ng cách: o ng c bài t p ( tính chu kì bán
h y khi bi t th i gian t n t i); thay i yêu c u c a bài t p ( tìm l ng ch t còn l i sau
khi phân h y) ho'c xác !nh niên i phóng x b*ng cách s, d ng ng v! phóng x
c a cacbon thay vì d a vào h phóng x uran (bài 3,4)
Bài 1: M t trong nh ng ngu n c" b n c a ng v! phóng x K40 trong c" th ng i là
x "ng. Tính th i gian bán h y c a K40, bi t r*ng sau 4,5 t( n m l ng ng v! này còn
l i kho ng 7,0%.
Bài 2: Xêzi – 137( Ce137) là m t ph n ng trong lò ph n ng h t nhân, nó có chu kì bán
h y 30,2 n m. Ce137 là m t trong nh ng ng v! b! phát tán m nh nhi u vùng # Châu
Âu sau tai n n h t nhân Trecnôb n. Sau bao lâu ch t c này còn l i 1,0% k t lúc tai
n n x y ra?
Bài 3: M t m u than c i tìm th y trong m t ng # Lascaux ( Lascô) t i Pháp có t c d
phân h y b*ng 2,4 phân h y trong m t phút tính cho m t gam. Gi !nh m u than này
là ph n còn l i c a m t m u than ã c m t h a s t o ra và dùng v$ các tranh
trên thành ng này. H a s ó t o ra các than này vào n m nào?
Bài 4: M t m u than l y t hang ng c a ng i Pô – li – nê – xi – an c t i Haoai có
t c phân h y C14 là 13,6 phân h y trong 1 giây tính v i 1 gam cacbon. Hãy cho bi t
niên i c a m u than ó.
1.4. V)n 4: Xác ?nh * h t kh i c a h t nhân nguyên t@
Bài t p m(u
Bài gi i
54
a. 26Fe có 26 proton: 54 - 26 = 28 n"tron
Kh i l ng c a h t nhân 26Fe54 theo !nh lu t b o toàn kh i l ng:
mFe = mproton + mn"tron = 26.1,00728 + 28.1,00866 = 54,43176 vC.
b. So sánh ta th y hai kh i l ng này khác nhau. Nh v y i v i h h t vi mô,
!nh lu t b o toàn kh i l ng không úng.
h t kh i : ∆m = 54,43176 - 53,956 = 0,47576 vC
Hay ∆m = 0,47576 g/mol 12C hay 0,47576 g/mol và n ng l ng liên k t h t nhân là:
∆E = ∆m.c2 = (0,47576 g/mol).(3.108 m/s)2.( 1 mol/ 6,022.1023)
= 7,11. 10-11 J
Tác d ng c a bài t p và ki n th c c n n$m
-V n này thú v! và quan tr ng b#i nó giúp h c sinh hi u sâu s c v !nh lu t b o
toàn kh i l ng trong h v mô và vi mô.
Kh i l ng c a m t h t nhân nguyên t, c coi là b*ng t ng kh i c a các h t proton
và n"tron t o thành h t nhân nguyên t,. Tuy nhiên khi các nucleon k t h p v i nhau
t o thành h t nhân nguyên t, thì thoát ra m t n ng l ng ∆E = ∆m.c2 nên kh i l ng
th c t c a h t nhân nh h"n t ng kh i l ng các nucleon m t l ng là ∆m ( h t
kh i).
Nh n xét:
- !nh lu t b o toàn kh i l ng i v i h t vi mô không chính xác nh ng !nh lu t b o
toàn kh i l ng trong ph n ng hóa h c v-n chính xác vì nhi t c a ph n ng hóa h c
không l n nên h t kh i là không áng k .
- Xét m t ph n ng trong h v mô: ph n ng phân h y CaCO3
CaCO3 = CaO + CO2
Ph n ng này c n tiêu t n m t n ng l ng là Q. Nh v y theo !nh lu t Anhxtanh E =
mc2 thì nó s$ b! m t m t kh i l ng , tuy nhiên kh i l ng này vô cùng nh nên !nh
lu t b o toàn kh i l ng trong tr ng h p này là úng n. Th c t là khi ta cân l ng
ch t tham gia và s n ph m t o thành thì nó luôn b*ng nhau.
- Ngoài ph n ki n th c chuyên sâu r t thú v!, bài t p còn giúp h c sinh chú ý "n v!
tính, rèn luy n c tính c n th n, chính xác.
- gi i quy t bài t p này, h c sinh có th tham kh o sách giáo khoa v t lí l p 12 hay
C u t o nguyên t và liên k t hóa h c, (Nhà xu t b n giáo d c c a tác gi ào ình
Th c).
Bài t p t #ng t
Bài 1:
a. Tính kh i l ng nguyên t, trung bình c a oxi bi t r*ng trong t nhiên, oxi t n t i #
c ba d ng ng v!:
16 17 18
8 O 8 O 8 O
99,762% 0,038% 0,200%
b. Trên th c t , kh i l ng h t nhân có h"i nh h"n t ng s kh i l ng c a proton và
n"tron t o nên h t nhân. Vì v y khi xác !nh b*ng th c nghi m, kh i l ng các ng v!
oxi là nh sau:
16 17 18
O O O
15,99491 vC 16,9991 vC 17,9991 vC
- Tính kh i l ng nguyên t, trung bình c a oxi d a vào các d ki n trên.
- Vì sao kh i l ng h t nhân l i h"i nh h"n t ng s kh i l ng c a proton và n"tron
t o ra h t nhân ó?
Bài 2: H t nhân liti có kh i l ng là 7,01601 vC. Hãy tính n ng l ng liên k t riêng
c a h t nhân liti? Cho kh i l ng proton và n"tron l n l t là 1,00728 vC; 1,00866
vC. Bi t 1 vC = 931,5 MeV/c2.
3.1.5. V)n 5: Quan h gi;a c)u trúc phân t@ và tính ch)t c a h p ch)t
Bài t p m(u
Bài gi i:
' '
* Phân t, H-F µ' ( 4:;4Jt ; H-O-H µ' ( 4:;4
Bài gi i
a. Cách 1: Ph "ng pháp t h p cân b*ng
Ph "ng trình c n tính là:
CH2=CH – CH3 + 4,5O2 → 3CO2 + 3H2O ∆H5 = ?
Ph "ng trình này c t h p t các quá trình sau:
+O2 +O2
H4 H5 = ?
CO2 + H2O
Bài 6:
a. N ng l ng hóa h c c tàng tr trong các liên k t hóa h c c a các ch t và c
gi i phóng ra d i d ng nhi t khi t cháy.
Tính n ng l ng t a ra theo kJ, khi t cháy 114g iso octan là m t thành ph n c a
x ng. Cho bi t:
Liên k t C – C n ng l ng 347 kJ/mol liên k t
C – H n ng l ng 414 kJ/mol liên k t
C = O n ng l ng 741 kJ/mol liên k t
O – H n ng l ng 464 kJ/mol liên k t
b. phóng tên l,a lên m't tr ng, ng i ta ã dùng t i 4,5 t n hi razin (ch t kh,) và 3
t n tetraoxit init" (ch t oxi hóa) làm nhiên li u.
Hãy ch ng t r*ng hi razin là ch t giàu n ng l ng qua ph n ng oxi hóa hi razin
b*ng oxi:
N2H4(aq) + O2 (k) → N2 (k) + 2H2O (l)
Cho bi t:Nhi t t o thành ∆Htt c a hi razin là + 149,2kJ/mol-1
Nhi t t o thành ∆Htt c a n c là – 273,13 kJ/mol-1.
Bài 7: Acrolein (pro-2-enal) có công th c CH2 = CH – CH = O, # 250C và 100 kPa nó
# tr ng thái l ng.
a. Tính nhi t t o thành chu n c a nó # 250C bi t :
∆H0 # 2980K theo kJ.mol-1 : ∆H0 t cháy C3H4O b*ng – 1628,52
∆H0 hóa h"i C3H4O b*ng 20,9
∆H0 sinh H2O (l) b*ng – 285,83
∆H0 sinh CO2 (k) b*ng – 393,51
∆H0 th ng hoa C (r) b*ng 716,7
b. Tính nhi t t o thành chu n c a nó # 250C khi bi t các tr! s n ng l ng liên k t
H–H C–C C=C C=O C–H O=O
kJ.mol-1 436 345 615 743 415 498
Bài gi i
Xét ph n ng:
AgBr (r) Ag+(aq) + Br-(aq)
H*ng s cân b*ng c a ph n ng này chính là tích s tan c a AgBr:
∆H0298(p ) = ∆H0s,298 (aq) + ∆H0s,298 (aq) - ∆H0s,298(AgBr ,r)
Trong ó, ∆H0s,298 (Ag+,aq) và ∆H0s,298 (Br-,aq) là nhi t t o thành chu n c a
Ag+(aq) và Br-(aq)
∆H0298(p ) = 105,58 – 121,55 + 100,37 (kJ/mol)
∆H0298(p ) = + 84,4 kJ/mol= + 84400J/mol
∆S0298(p ) = S0(Ag+,aq) + S0 (Br-,aq) - S0(AgBr)
∆S0298(p ) = 72,68 + 82,4 – 107,1 (J/K.mol)
∆S0298(p ) = + 47, 98J/mol
- Tính ∆G0298 c a ph n ng:
∆G0298(p ) = ∆H0(p ) – T.∆S0298(p )
∆G0298(p ) = 84400 – 298.47,98(J/mol)
∆G0298(p ) = 70101,96 J/mol
- Áp d ng ph "ng trình &ng nhi t VanHoff:
− ∆G 0 (pu)
lnTt = -
RT
70101,96
lnTt = - 8,314.298 = - 28,295
Tích s tan c a AgBr # 2980K là:
Tt = 5,1.10-13
Tác d ng c a bài t p và ki n th c c n n$m
- Các bài toán v nhi t ph n ng và nguyên lí th nh t c a nhi t ng l c h c th ng
xoay quanh v n tính nhi t ph n ng nh ã trình bày # ph n 3.2.1. . bài t p này có
s v n d ng các hàm nhi t ng cho các phép tính cân b*ng hóa h c trong dung d!ch
i n li Hay nói cách khác là có s liên h gi a h*ng s cân b*ng và các il ng nhi t
ng. gi i quy t bài toán, h c sinh không ch( c n ph i n m k các ki n th c v nhi t
ph n ng và cân b*ng hóa h c mà c n ph i hi u rõ s liên quan gi a h*ng s cân b*ng
và các il ng nhi t ng ng th i hình thành c các bi u th c bi u th! quan h
ó.
- Các v n v hóa lí c trình bày r t y trong các sách hóa lí (c a tác gi
Nguy%n ình Hu ) và Hóa c s ,t p 2, (Nhà xu t b n Giáo d c c a tác gi 'ng Tr n
Phách). ây là các tài li u dành cho sinh viên i h c nên c vi t r t chi ti t. Các
sách Tài li u giáo khoa chuyên hóa h c, ( Nhà xu t b n giáo d c, tác gi Nguy%n Duy
Ái – ào H u Vinh) và M t s v n ch n l c c a hóa h c,t p 2, (Nhà xu t b n giáo
d c, tác gi Nguy%n Duy Ái – Nguy%n Tinh Dung – Tr n Thành Hu - Tr n Qu c S"n
– Nguy%n V n Tòng)... dành cho h c sinh ph thông chuyên hóa. Tùy theo kh n ng,
th i gian h c sinh có th l a ch n sách c phù h p v i mình.
Bài t p t #ng t
Bài 1: Cho các s li u sau # 298K:
Ag+(dd) N3-(dd) K+(dd) AgN3(r) KN3(r)
4Gott(kJ.mol-1) 77 348 -283 378 77
1. Xác !nh chi u x y ra c a các qúa trình sau:
Ag+(dd) + N3-(dd) 5 AgN3(r)
K+(dd) + N3-(dd) 5 KN3(r)
2. Tính tích s tan c a ch t i n li ít tan.
3. H i ph n ng gì x y ra khi mu i KN3 tác d ng v i HCl 'c.
Bài 2: Cho ph n ng # 250C:
HCO3- H+(aq) + CO32-(aq)
D a vào các tr! s ∆G0sinh trong b ng hãy tính h*ng s i n li KA c a HCO3- trong dung
d!ch n c.
Bài 3: Tính h*ng s cân b*ng KC c a ph n ng sau và s c i n ng chu n c a t bào
i n hóa làm vi c trên ph n ng ó:
Cu2+(aq) + Cu(r) 2Cu+(aq)
T ó nh n xét v chi u ph n ng # i u ki n chu n.
Bi t ∆G0sinh c a các ion Cu2+(aq) và Cu+(aq) l n l t là 65,49kJ/mol và 49,98kJ/mol.
Bài 4: T th c nghi m và các !nh lu t nhi t ng l c hóa h c thu c s li u sau
ây:
∆H0298, sinh(kJ.mol-1) S0298(J.mol-1. -1
)
H2(k) 0,0 130,3951
O2(k) 0,0 204,8409
H2O (l) -285,5567 70,015
Hãy tinh K c a ph n ng:
2H2(k) + O2(k) → 2H2O (l)
Nh n xét kh n ng x y ra ph n ng ó.
2.3. V)n 3: Xác ?nh b/c và t c * ph n ng hóa h c
Bài t p m(u
Bài gi i
Tr c h t ta ph i xác !nh c b c c a ph n ng.
Kí hi u b c riêng ph n c a ph n ng theo ch t Hb là x, theo CO là y, ta có
ph "ng trình ng h c ( !nh lu t t c ) c a ph n ng:
vp = k C xHbC yCO (1)
Theo !nh ngh a, ta có th bi u th! t c ph n ng trên theo t c phân h y Hb,
ngh a là: vp = 1/4 vphân h y Hb (2)
Ghi chú : Vì ã ghi rõ ″ t c phân h y Hb» nên không c n dùng d u -
V y ta có liên h : vp = 1/4 vphân h y Hb = k C x HbC yCO (3)
Theo th t trên xu ng ta ghi s các s li u thí nghi m thu c là:
Thí nghi m s N ng (µmol. l-1) T c phân h y Hb (µmol. l-1 .s-1 )
CO Hb
1 1,50 2,50 1,05
2 2,50 2,50 1,75
3 2,50 4,00 2,80
a. Hãy ch ng t ph n ng là b c nh t
b. Tính h*ng s t c ph n ng # nhi t thí nghi m (V = const)
Bài 5: Xét ph n ng : aM + bN → MaNb trong ó a và b là s phân t, c a ch t M và N.
Ng i ta o c các k t qu nh sau:
Thí nghi m N ng u (mol/l) V nt c u(mol/l.s)
M N
1 0,5 0,5 0,015
2 1 0,5 0,030
3 0,5 1 0,060
4 1 1 0,120
5 2 ? 0,540
6 1,5 2 ?
p H2 = 3 p N 2
(2)
p N2 + p H2 + p NH3 = p (3)
1
p N2 = (p - p NH 3 ) (4)
4
pH2 = 3 (p - p NH ) (5)
4 3
p 2NH3
27 = 1,5.10-5 (6)
4
(p - p NH3 )
256
p NH3
2 = 1,26.10-3
(p - p NH3 )
2
Hay 1,26.10-3 p NH 3 - 2,26 p NH 3 + 315 = 0 (7)
( khi p = 500 atm)
2
1,26.10-3 p NH 3 - 3,25 p NH 3 + 1,26.103 = 0 (8)
N2 + 3H2 2NH3
S mol ban u: 1 mol 3 mol
S mol ph n ng: a mol 3a mol 2a mol
S mol sau ph n ng: 1 – a 3 – 3a 2a
2a 152
= → a = 0,4662
4 - 2a 500
2a ' 424
= → a’ = 0,5955
4 - 2a 1000
Thành ph n % c a h/n h p ban u:
4a
- 500atm: = a = 0,4662 chi m 46,62 %
4
4a '
- 1000 atm: = a’ = 0,5955
4
Nh v y t ng áp su t làm cân b*ng chuy n d!ch theo chi u thu n chi u làm gi m áp
su t
Bài t p m(u 2
Bài gi i
Tr c h t c n tính
K1 K1
PCO = = 3,2 atm PCO 2 = = 2,56 atm
K2 K 22
Gi i thích vì sao Ag không tan trong dung d!ch (NH3 + NH4Cl) nh ng l i tan
d%dàng trong dung d!ch ó khi có m't O2 không khí?
0 0
Cho: E Ag + / Ag = 0,8 V, E O2 / H 2O
= 1,23 V
0,80V
Khi có m't oxi không khí:
4.1, 23
+
O2 + 4H + 4e 2H2O (1) K1 = 10 0 , 059
= 1083,39
−0 ,8
0 , 059
2 x Ag – e Ag+ (2) K3 = 10 = 10-13,56
Bài t p m(u
Bài gi i
Xét th t xu t hi n các k t t a:
K s ( BaCrO 4 )
b t u có BaCrO4 ↓ : C CrO 2 − > (1)
4 C Ba 2 +
K s ( Ag 2CrO 4 )
b t u có Ag2CrO4 ↓ : C CrO 2 − > (2)
4 C 2 Ag +
tính tích s tan Ks c n t h p cân b*ng :
H2O H + + OH - Kw
Có K= Ks1 . Kw . Ka-1
K.K a 10−17,43.10−6,50
Suy ra K s1 = = −14
= 10−9,93
Kw 10
H2O H + + OH - Kw
Có K = 10-19,50
10−19,50.10−6,50
Ks2 = −14
= 10−12
10
10−9,93
T (1) CCrO2− > = 1,96.10−9 M
4 0,060
10 − 12
T (2) C CrO 2 − > 2
= 6 ,94 . 10 − 9 M
4 ( 0 , 012 )