PH NG PHÁP GÂY H-NG THÚ H C T P MÔN HÓA TR NG THPT

1. Gây h ng thú t: nh;ng ng d ng c a hóa h c i v1i cu*c s ng

h c gi i m t môn h c, tr c tiên h c sinh ph i yêu thích môn h c ó. B#i vì
không yêu thích thì không th nói n h c m t cách say mê, thông minh và sáng t o.
Hóa h c là môn khoa h c ng d ng. Ngành hóa có vai trò quan tr ng trong i s ng,
trong n n kinh t qu c dân và là ph "ng ti n giúp ta tìm hi u bí m t c a s s ng.
Nh ng ki n th c các em thu c trong ch "ng trình u mang tính ng d ng cao
trong th c ti%n. Khi các em hi u bi t và gi i thích c các hi n t ng thiên nhiên, các
quá trình s n xu t thì s$ hình thành h ng thú tìm tòi, ham thích h c t p, khao khát
khám phá. Các em s$ ch ng trong vi c h c t p c a mình và có ý th c t tìm l y
ki n th c b*ng cách c sách báo tham kh o, chú ý quan sát hi n t ng xung quanh
mình…T ó s$ nâng cao c ki n th c, rèn luy n tác phong t h c, ng th i phát
tri n t duy khoa h c bi n ch ng.

gây h ng thú t nh ng ng d ng to l n c a hóa h c, ta có th s, d ng các bi n

pháp sau ây:
K chuy n (quá trình tìm ra m t nguyên t , m t ch t; giai tho i v các nhà hóa
h c, v các nguyên t ; các câu chuy n vui hóa h c…)
Liên h v i nh ng ng d ng th c t c a hóa h c.(trong s n xu t công nghi p,
nông nghi p; trong y h c, kh o c h c, v) tr h c; trong sinh ho t h*ng ngày…)
Gi i thích các hi n t ng kì bí trong thiên nhiên (ma tr"i,…).
 2. Gây h ng thú t: chính các v)n 4t ra trong các bài t/p b<i d =ng
h c sinh gi+i
2.1. Bài t p m r ng hi u bi t v các v n th c ti n c a cu c s ng
Ví d 1

Gi i thích ng n g n và ch ng minh b*ng ph "ng trình ph n ng:

a. Clorua vôi có tính t y màu và sát trùng.
b. Tác d ng làm trong n c c a phèn chua.
c. S hình thành th ch nh) trong các hang ng.

Bài gi i
a. Clorua vôi có tính t y màu và sát trùng vì trong phân t, c a nó CaOCl2 có Cl+ v i
tính oxi hóa r t m nh.
b. Phèn chua là mu i kép ng m n c: KAl(SO4)2.12H2O
Khi phèn tan trong n c có quá trình th y phân ion Al3+ ( th hi n tính axit):
Al3+ + 3HOH → Al(OH)3↓ + 3H+
→ Ion H+ trong n c làm cho n c có v! chua.
→ K t t a keo Al(OH)3 l" l,ng trong n "c. Trong quá trình l ng ng, Al(OH)3 k t
t a kéo các ch t b n trong n c và k t qu là qua x, lí phèn n "c s$ s ch và trong h"n.
c. S hình thành th ch nh) g m 2 quá trình:
Phá h y á vôi CaCO3 do tác d ng c a n c m a có hòa tan khí CO2 t o ra mu i
tan Ca(HCO3)2:
CaCO3 + CO2 + H2O → Ca(HCO3)2
S phân h y Ca(HCO3)2 : Dung d!ch Ca(HCO3)2 theo các k$ n t ch y xu ng các
vòm hang và b! phân h y t o ra th ch nh).
Ca(HCO3)2 → CaCO3↓ + CO2↑+ H2O
 Ví d 2

Nêu ph "ng pháp hóa h c có th dùng lo i các ch t c sau:

a. SO2 , NO2 , HF trong khí th i công nghi p.
b. L ng l n Clo trong phòng thí nghi m.
c. Pb2+ ho'c Cu2+ trong n c th i các nhà máy.
Vi t y các ph "ng trình ph n ng c s, d ng trong các ph "ng pháp
trên.
( thi HSG hóa h c qu c gia – 1994)

Bài gi i
a. Dùng n c vôi trong: D-n khí th i có khí c qua n c vôi trong, khí c s$ b! gi
l i. Các ph n ng hóa h c x y ra:
Ca(OH)2 + SO2 = CaSO3 + H2O
2 Ca(OH)2 + 4NO2 = Ca(NO3)2 + Ca(NO2)2 + 2H2O
Ca(OH)2 + 2HF = CaF2 + 2H2O
b. Dùng NH3: d ng khí hay l ng, phun vào không khí có l-n Cl2. Các ph n ng hóa
h c x y ra:
3Cl2 + 2NH3 = N2 + 6HCl
HCl + NH3 = NH4Cl
Do ó Cl2 b! lo i kh i không khí.
c. Dùng n c vôi trong tác d ng v i dung d!ch ó k tt al ng cation kim lo i
n'ng. C th :
Pb2+ + Ca(OH)2 = Pb(OH)2 + Ca2+
Cu2+ + Ca(OH)2 = Cu(OH)2 + Ca2+
Nh n xét
 Nh ng bài t p nh th này r t thú v!, h p d-n b#i nó có tính ng d ng cao, g n g)i
v i cu c s ng. Nó kích thích lòng ham hi u bi t, say mê tìm tòi c a h c sinh. i u này
s$ thúc y các em ch ng trong h c t p nhi u h"n.
2.2. Bài t p mang tính ch t ph c t p, có v n c a ki n th c; òi h i s t duy,
v n d ng ki n th c ã h c tìm l!i gi i
Ví d

Nung 8,08 gam m t mu i X thu c các s n ph m khí và 1,6 gam m t h p ch t r n

Y không tan trong n c. . m t i u ki n thích h p, cho t t c s n ph m khí vào m t
bình có ch a s3n 200 gam dung d!ch NaOH 1,2% thì th y ph n ng v a và thu
c dung d!ch ch( ch a m t mu i duy nh t có n ng 2,47 %.
Xác !nh công th c phân t, c a mu i X, bi t r*ng khi nung mu i X thì kim lo i trong
X không thay i s oxi hóa.

Bài gi i
Áp d ng !nh lu t b o toàn kh i l ng, ta có: mkhí = 8,08 – 1,6 = 6,48 g
S n ph m khí + dd NaOH → dd mu i 2,47%
200.1,2
nNaOH = = 0,06 mol
100.40
mdd mu i = mkhí + mddNaOH = 6,48 + 200 = 206,48 g
206,48.2,47
mmu i = = 5,1 g
100
Ta có s" : Khí + nNaOH → NanA
0,06
0,06
n
0,06
→ mmu i =(23n+A) = 5,1 → A = 62n
n
Ch( có c'p n=1, A = 60(NO3-) là phù h p → NaNO3
Vì s n ph m khí ph n ng v i NaOH ch( cho c m t mu i duy nh t là NaNO3 →
S n ph m khí bao g m: NO2, O2 do ó mu i ban u X có th là: M(NO3)n. Khi ó:
4NO2 + O2 + 2H2O → 4HNO3
4 x | HNO3 + NaOH → NaNO3 + H2O
4NO2 + O2 + 4NaOH → 4NaNO3 + 2H2O
0,06 ← 0,015 ← 0,06
→ mkhí = m NO + m O = 46.0,06 + 32.0,015 = 3,24 g < 6,48 g
2 2

→ Trong s n ph m còn có h"i n c. V y mu i X ph i có d ng M(NO3)n.xH2O. Ph n

ng nhi t phân:
t 0 n
2M(NO3)n.xH2O → M2On + 2nNO2 + O2 + 2xH2O
2
0,06 0,03 0,06 x
← ← 0,06 → 0,015 →
n n n
0,03 1,12n
mY = m M O = (2M + 16n) = 1,6 → M =
2 n
n 0,06

Ch( c'p nghi m n = 3, M = 56 (Fe) là th a mãn.

0,06 x 6,48 − 3,24
→ nH O = = 0,02x = = 0,18
2
n 18
→ x = 9. V y công th c c a mu i X là: Fe(NO3)3.9H2O
Nh n xét
ây là m t bài toán khó. gi i quy t, h c sinh ph i v n d ng nhi u ki n th c t ng
h p: !nh lu t b o toàn kh i l ng, các ki n th c v nhi t phân mu i... ng th i h c
sinh c n thành th o các k n ng nh k n ng bi n lu n, ki m ch ng.
 2.3. Bài t p có cách "t v n c áo, thú v , lôi cu n h ng thú h c sinh
Ví d :

D ng c v$ d i ây có th dùng i u ch ch t khí nào trong s các khí sau

trong phòng thí nghi m: Cl2, O2, NO, NH3, SO2, CO2, H2, C2H4. Gi i thích và xác
!nh A, B t "ng ng.

( Ph ng theo thi HSG hóa h c t nh à N ng – 1999)

Bài gi i
Tr c tiên, HS ph i quan sát hình v$ và rút ra nh n xét:
Khí C ph i có 'c i m: n'ng h"n không khí và không tác d ng v i không khí. V y
d ng c cho trong bài có th i u ch c các khí: Cl2, SO2, CO2, O2.
Sau ó, xác !nh A, B, ta l p b ng:
C Cl2 SO2 CO2 O2
A dd HCl… dd HCl… dd H2SO4 dd HCl… H2O2
B KMnO4 Sunfit S, Cu cacbonat MnO2

Nh n xét
Cách 't v n c a bài t p thú v! # ch/ i m m u ch t (Khí C ph i có 'c i m
n'ng h"n không khí và không tác d ng v i không khí) n*m trên hình v$. Do ó h c
sinh ph i có n ng l c quan sát hình v$ ng th i c n suy lu n phát hi n ra i m m u
ch t y. Cách 't v n # ây h"i khác l so v i các bài t p i u ch khác và nó chính
là m t bài t p lí thuy t g n v i th c nghi m.