Papillon Nguoi Tu Kho Sai Quyen 3 726 44

PAPILLON NGÛÚÂI TUÂ KHÖÍ SAI (quyïín 3) 1
MUÅC LUÅC
VI. QUÊÌN ÀAÃO SALUT - ÀÏËN QUÊÌN ÀAÃO ..........................................................................2
VII. QUÊÌN ÀAÃO SALUT - CHIÏËC BEÂ TRONG NGÖI MÖÅ ................................................... 85
http://ebooks.vdcmedia.com
Henry Charrieâre 2
VI. QUÊÌN ÀAÃO SALUT - ÀÏËN QUÊÌN ÀAÃO
Mai laâ ngaây chuáng töi phaãi lïn taâu ra Quêìn àaão Salut. Mùåc
dêìu töi àaä àem hïët sûác bònh sinh ra cûúäng laåi söë phêån, thïë maâ giúâ
àêy chó coân mêëy tiïëng nûäa töi seä bõ àûa àïën núi giam haäm suöët àúâi.
Trûúác hïët töi phaãi qua hai nùm cêëm cöë úã àaão Saint-Joseph. Töi hy
voång seä laâm cho caái biïåt hiïåu maâ tuâ khöí sai àaä àùåt cho noá: àaão “ùn
thõt ngûúâi”, khöng coân àuáng nûäa.
Töi seä thua cuöåc, nhûng khöng hïì coá têm traång cuãa möåt keã
baåi trêån.
Töi phaãi lêëy laâm mûâng laâ chó phaãi giam hai nùm trong caái
nhaâ tuâ cuãa möåt traåi tuâ naây. Nhû töi àaä tûå hûáa, töi seä khöng àïí tònh
traång hoaân toaân cö àöåc àûa töi àïën chöî mêët trñ. Töi àaä coá phûúng
thuöëc chöëng laåi nguy cú doá. Töi phaãi thêëy trûúác laâ töi seä àûúåc tûå do,
laânh maånh nhû möåt tuâ nhên khöí sai bònh thûúâng trïn quêìn àaão.
Khi ra khoãi nhaâ cêëm cöë, töi seä àûúåc ba mûúi tuöíi.
ÚÃ Quêìn àaão, nhûäng vuå vûúåt nguåc hïët sûác hiïëm hoi, töi biïët
àiïìu àoá. Nhûng duâ coá thïí àïëm trïn àêìu ngoán tay, vêîn coá nhûäng
ngûúâi àaä vûúåt nguåc. Thïë thò töi, töi cuäng seä vûúåt nguåc àoá laâ àiïìu
chùæc chùæn. Hai nùm nûäa töi seä tröën khoãi Quêìn àaão, töi nhùæc ài
nhùæc laåi nhû vêåy vúái Clousiot àang ngöìi caånh töi.
- Bûúm bûúám, anh baån giaâ cuãa töi, quaã thêåt khoá loâng coá thïí
laâm cho anh naãn chñ, vaâ töi thêåt theâm muöën niïìm tin maâ anh
mang trong loâng, niïìm tin laâ chùæc chùæn möåt ngaây kia anh seä àûúåc
tûå do. Àaä suöët möåt nùm roâng anh khöng ngûâng vûúåt nguåc, vaâ chûa
coá lêìn naâo anh tûâ boã yá àõnh. Vûâa múái thêët baåi vuå naây anh àaä
chuêín bõ möåt vuå khaác. Töi lêëy laâm laå rùçng úã àêy anh khöng thûã
laâm gò caã.
- ÚÃ àêy chó coá möåt caách thöi, baån aå: töí chûác möåt cuöåc nöíi loaån.
Nhûng àïí laâm viïåc àoá töi khöng coá àuã thò giúâ nùæm vûäng trong tay
têët caã nhûäng con ngûúâi khoá àiïìu khiïín naây. Töi àaä suyát gêy nïn
möåt cuöåc nöíi loaån, nhûng töi àaä thêëy súå bõ noá nuöët chûáng. Böën
mûúi ngûúâi bõ giam úã àêy àïìu laâ tuâ khöí sai lêu nùm. Con àûúâng
cuãa sûå thöëi naát àaä cuöën huát hoå, hoå phaãn ûáng khaác chuáng ta. Dêîn
chûáng: “ùn thõt ngûúâi, hai anh chaâng giïët ngûúâi bùçng kiïën, laåi coân
caái ngûúâi àaä boã thuöëc àöåc vaâo xoong xuáp nûäa: àïí giïët möåt ngûúâi,
hùæn àaä khöng do dûå àêìu àöåc luön bao ngûúâi khaác chûa hïì laâm gò
phûúng haåi àïën hùæn.
- Nhûng úã quêìn àaão vêîn seä laâ kiïíu ngûúâi àoá.
- Àuáng nhûng töi khöng seä vûúåt nguåc ra khoãi Quêìn àaão maâ
khöng cêìn àïën ai hïët. Töi seä ra ài möåt mònh, hay quaá lùæm, laâ vúái
möåt ngûúâi baån. Taåi sao cêåu laåi cûúâi móm húã Clousiot?
- Töi cûúâi laâ vò khöng bao giúâ cêåu chõu boã cuöåc. Ngoån lûãa àang
thiïu àöët ruöåt gan cêåu, sûå noáng loâng àûúåc vïì Paris chòa söí núå ra
cho ba öng baån kia, cöí vuä cêåu maånh meä àïën nöîi cêåu khöng thïí
thûâa nhêån rùçng nhûäng àiïìu maâ cêåu mong muöën thiïët tha àïën thïë
laåi coá thïí khöng àûúåc thûåc hiïån.
- Thöi chaâo Clousiot, heån àïën mai. Phaãi, chuáng mònh seä tröng
thêëy caái Quêìn àaão Salut chïët tiïåt êëy. Àiïìu àêìu tiïn cêìn phaãi hoãi laâ
taåi sao nhûäng hoân àaão giïët ngûúâi êëy laåi àûúåc goåi laâ Quêìn àaão Salut
(Quêìn àaão Cûáu vaän)?
Röìi quay lûng laåi vúái Clousiot, töi nghiïng àêìu möåt chuát cho
mùåt töi àoán lêëy gioá biïín ban àïm.
Saáng höm sau, tûâ rêët súám chuáng töi àaä àûúåc àûa lïn taâu àïí
ra Quêìn àaão. Coá caã thaãy hai mûúi saáu ngûúâi trïn möåt chiïëc taâu
thuãy troång taãi böën trùm têën goåi laâ chiïëc Tanon, möåt chiïëc taâu
chuyïn chaåy ven biïín ài ài laåi laåi nhû con thoi giûäa Cayenne,
Quêìn àaão Saint-Laurent vaâ khûá höìi. Cûá hai ngûúâi möåt bõ gheáp vaâo
nhau bùçng súåi xñch chên vaâ möåt àöi khoáa tay. ÚÃ phña trûúác laâ hai
nhoám taám ngûúâi, möîi nhoám àûúåc böën tïn lñnh canh cêìm suáng
trûúâng giaám saát. Möåt nhoám mûúâi ngûúâi úã phña sau vúái saáu tïn lñnh
canh vaâ hai viïn chó huy àöåi aáp giaãi. Têët caã àaám ngûúâi êëy àïìu
àûáng trïn boong cuãa chiïëc taâu cuä naát chó chûåc àùæm bêët cûá khi naâo
biïín àöång.
Henry Charrieâre 4
Vò àaä quyïët àõnh seä khöng suy nghô trong khi ài àûúâng, töi
muöën baây troâ giaãi trñ möåt chuát. Chó àïí laâm cho tïn giaám thõ àûáng
gêìn töi nhêët bûåc mònh (hùæn coá möåt böå mùåt àûa àaám), töi noái vúái
hùæn roä to:
- Vúái nhûäng thûá xiïìng xñch maâ caác anh bùæt chuáng töi mang,
chuáng töi seä khöng coá caách gò tröën thoaát nïëu chiïëc taâu muåc naát naây
chòm; àiïìu naây rêët coá thïí xaãy ra khi biïín àöång.
Àang ngaái nguã, tïn gaác phaãn ûáng àuáng nhû töi àaä dûå tñnh.
- Chuáng maây coá chïët àuöëi hïët öng cuäng àïëch cêìn. Àaä coá lïånh
xñch chuáng maây laåi, chó coá thïë thöi. Traách nhiïåm thuöåc vïì nhûäng
ngûúâi ra lïånh êëy. Coân chuáng tao thò coá thïë naâo cuäng khöng quan
hïå gò.
- Xeát cho cuâng öng noái coá lyá lùæm, thûa öng giaám thõ, vò coá bõ
xñch hay khöng bõ xñch thò khi caái quan taâi naây vúä doåc àûúâng, têët
caã chuáng ta àïìu chòm xuöëng àaáy biïín nhû nhau.
- ÖÌ! - Tïn gaác àêìn àöån kia noái, - taâu naây ài biïín àaä lêu lùæm
röìi maâ chûa bao giúâ laâm sao caã.
- Àuáng quaá, nhûng chñnh vò noá ài biïín àaä quaá lêu cho nïn
àïën bêy giúâ noá àaä àïën mûác sùén saâng chòm bêët cûá luác naâo.
Töi àaä àaåt àûúåc yá muöën: lay chuyïín caái khöng khñ im lùång úã
xung quanh àang laâm cho töi bûát rûát. Lêåp tûác àïì taâi cuãa töi àûúåc
tuâ nhên vaâ giaám thõ cuâng hûúãng ûáng.
- Àuáng, chiïëc taâu naây àaä oåp eåp àïën mûác àöå nguy hiïím, maâ
ngûúâi ta laåi xñch chuáng töi. Khöng coá xñch thò duâ sao cuäng chuát hy
voång.
- ÖÌ! Cuäng thïë caã thöi. Boån tao mùåc quên phuåc ài uãng àeo
suáng thïë naây, cuäng chùèng nheå hún.
- Suáng thò khöng kïí, vò hïî taâu àùæm coá thïí boã ngay ra, - möåt
ngûúâi khaác noái.
Thêëy cêu noái ùn khaách, töi cho ra cêu thûá hai:
- Xuöìng cêëp cûáu àêu caã röìi nhó? Töi chó thêëy möåt chiïëc rêët
nhoã. Quaá lùæm cuäng chó àûúåc taám ngûúâi, vûâa àuã cho öng thuyïìn
trûúãng vaâ àöåi thuãy thuã. Coân nhûäng ngûúâi khaác thò ài tong!
Thïë laâ nöí ra möåt phaãn ûáng haâng loaåt, úã möåt cung bêåc rêët cao.
- Àuáng àêëy chùèng coá xuöìng xiïëc gò caã, maâ caái taâu naây thò oåp
eåp àïën nöîi ngûúâi ta phaãi vö traách nhiïåm möåt caách khöng thïí naâo
chêëp nhêån àûúåc múái bùæt nhûäng ngûúâi coá vúå coá con phaãi bêët chêëp
hiïím ngheâo àïí ài aáp giaãi caái luä khöën kiïëp naây.
Vò töi úã trong nhoám tuâ àûáng úã phña sau, hai ngûúâi chó huy àöåi
aáp giaãi àïìu àûáng gêìn töi. Möåt trong hai ngûúâi nhòn töi röìi noái:
- Anh laâ Bûúm bûúám úã Colombia múái vïì phaãi khöng?
- Vêng.
- Töi thêëy àiïìu àoá khöng coá gò laå: anh coá veã thöng thaåo vïì
nghïì haâng haãi lùæm nhó.
Töi traã lúâi möåt caách húåm hônh:
- Vêng, caái àoá thò töi thaåo.
Cêu noái cuãa töi gêy àûúåc möåt khöng khñ rúân rúån.
Vûâa luác êëy viïn thuyïìn trûúâng tûâ trïn lêìu chó huy bûúác
xuöëng, vò bêy giúâ chuáng töi vûâa ra khoãi cûãa söng Maroni, vaâ àoá laâ
chöî nguy hiïím nhêët cho nïn öng ta phaãi thên haânh cêìm baánh laái.
Bêy giúâ öng ta àaä trao noá cho möåt ngûúâi khaác. Vêåy thò öng thuyïìn
trûúãng, da àen laáy nhû ngûúâi Tombouctau, khöí ngûúâi thêëp vaâ
mêåp, mùåt coân khaá treã, cêët tiïëng hoãi xem nhûäng tay àaä cûúäi mêëy
maãnh vaán nhoã xñu giong buöìm àïën têån Colombia úã àêu.
- Àêy tay naây, vaâ tay kia nûäa àûáng bïn caånh, - viïn chó huy
àöåi aáp giaãi noá.
- Ai laâ thuyïìn trûúãng? - öng thuyïìn trûúãng luân noái.
- Thûa öng, töi aå.
- Thïë thò, vúái tû caách thuãy thuã, töi coá lúâi ngúåi khen anh baån.
Anh chùèng phaãi laâ ngûúâi têìm thûúâng. Töi coá caái naây! - Öng ta thoåc
Henry Charrieâre 6
tay vaâo tuái aáo röìi noái tiïëp - Anh haäy nhêån lêëy goái thuöëc laá xanh vaâ
múá laá quêën thuöëc naây. Anh huát àïí chuác sûác khoãe cho töi ài.
- Caám ún öng thuyïìn trûúãng. Nhûng vïì phêìn töi, töi cuäng
phaãi ngúåi khen öng àaä coá àuã can àaãm ài biïín trïn caái quan taâi naây,
hònh nhû möîi tuêìn möåt hai lêìn thò phaãi.
Öng ta cûúâi ha haã, laâm cho nhûäng keã töi àang muöën trïu
thêëy tûác àïën têån cöí. Öng ta noái:
- Chaâ! Anh noái àuáng quaá! Caái taâu khöí naây àaáng leä phaãi àûúåc
àûa vaâo nghôa àõa tûâ lêu, nhûng bïn cöng ty hoå nhêët àõnh àúåi cho
noá chòm àïí lônh tiïìn baão hiïím.
Töi liïìn kïët thuác bùçng möåt cêu xoã xiïn:
- Cuäng may maâ öng vaâ àöåi thuãy thuã coân coá àûúåc möåt caái
xuöìng cêëp cûáu.
- Phaãi, cuäng coân may - öng thuyïìn trûúâng noái möåt caách thiïëu
suy nghô trûúác khi mêët huát trong cêìu thang.
Caái àïì taâi tranh luêån maâ töi àaä cöë yá nïu ra àaä laâm cho töi
àûúåc khuêy khoãa trong hún böën tiïëng àöìng höì. Ai nêëy àïìu coá yá
kiïën riïng àïí noái ra, vaâ àïën möåt luác naâo àoá, töi chùèng hiïíu bùçng
caách naâo, cuöåc baân caäi àaä lan ra àïën têån muäi taâu.
Vaâo khoaãng mûúâi giúâ saáng, biïín khöng àöång mêëy, nhûng gioá
khöng thuêån lúåi cho chuyïën ài. Taâu chuáng töi ài vïì hûúáng àöng
bùæc, nghôa laâ ngûúåc chiïìu vúái soáng vaâ gioá, cho nïn têët nhiïn noá
phaãi troâng traânh caã theo chiïìu ngang lêîn theo chiïìu doåc hún mûác
trung bònh. Nhiïìu tuâ nhên vaâ giaám thõ bõ say soáng. Cuäng may maâ
ngûúâi bõ xñch liïìn vaâo töi chõu soáng gioãi, vò khöng coá gò khoá chõu
hún laâ coá möåt ngûúâi nön oåe ngay bïn caånh mònh. Anh naây laâ möåt
gaä du cön Paris thûá thiïåt. Anh ta bõ àaây àïën Quêìn àaão nùm 1927.
Vêåy laâ àaä àûúåc baãy nùm. Anh ta coân tûúng àöëi treã, chó ba mûúi taám
tuöíi.
- Ngûúâi ta goåi töi laâ Titi la Belote, vò töi phaãi noái cho cêåu biïët
rùçng baâi belote laâ mön súã trûúâng cuãa töi. Vaã laåi úã Quêìn àaão töi
söëng bùçng nghïì àaánh baâi naây. Belote suöët àïm, möîi àiïím ùn hai
francs, Nïëu àaánh coá “loan baáo” thò coá thïí ùn thua rêët lúán. Nïëu anh
thùæng bùçng möåt con böìi hai xu thò ngûúâi thua phaãi traã cho anh böën
trùm francs vaâ möåt ñt tiïìn leã cho caác àiïím khaác nûäa.
- Nhûng úã Quêìn àaão sao lùæm tiïìn thïë?
- Sao maâ chaã lùæm húã anh baån Bûúm bûúám. ÚÃ quêìn àaão àêìy
nhûäng plans nheát tiïìn chêåt nñch. Coá ngûúâi thò àïën núi àaä coá sùén, coá
ngûúâi thò nhêån àûúåc tiïìn qua boån giaám thõ vúái àiïìu kiïån chia cho
chuáng nùm mûúi phêìn trùm. Roä raâng anh coân múái toanh, coá veã
nhû chûa biïët gò caã phaãi khöng?
- Àuáng, töi chùèng biïët chuát gò vïì Quêìn àaão. Töi chó biïët laâ úã
àêëy khoá vûúåt nguåc lùæm.
- Vûúåt nguåc êëy aâ? - Titi noái. - Thöi àûâng noái nûäa cho mïåt. Töi
úã Quêìn àaão àaä baãy nùm, coá xaãy ra hai vuå vûúåt nguåc, vúái kïët quaã laâ
ba ngûúâi chïët vaâ hai ngûúâi bõ bùæt. Chûa ai thaânh cöng caã. Vò vêåy
chùèng mêëy ai daám cêìu may.
- Vûâa röìi anh lïn àêët liïìn àïí laâm gò?
- Vûâa röìi töi ài chiïëu àiïån xem thûã coá bõ loeát daå daây hay phöíi
gò khöng.
- Thïë maâ anh khöng cöë tröën khoãi bïånh viïån aâ?
- Kheáo noái nhó! Chñnh anh àaä laâm hoãng hïët àêëy. Papillon aå.
Thïë maâ vûâa röìi töi laåi coá caái may mùæn rúi àuáng vaâo cùn phoâng
trûúác kia anh àaä tröën ài. Anh cuäng thûâa hiïíu hoå giaám saát kyä nhû
thïë naâo! Cûá möîi lêìn ra gêìn cûãa söí àïí thúã möåt chuát laâ hoå bùæt luâi laåi
ngay. Khi hoãi taåi sao thò hoå traã lúâi: “Àïí phoâng trûúâng húåp anh naãy
ra caái yá laâm nhû Papillon”.
- Titi naây, caái tay cao lúán ngöìi bïn caånh viïn chó huy àöåi aáp
giaãi laâ ai thïë? Möåt tay chó àiïím aâ?
- Anh àiïn röìi sao? Gaä naây ai cuäng phaãi quyá troång. Cêåu ta
vöën laâ dên trûúãng giaã, nhûng laåi biïët xûã sûå àuáng nhû möåt tay
giang höì: khöng ài laåi vúái boån gaác, khöng tòm caách chiïëm võ trñ ûu
àaäi, biïët giûä tû caách möåt ngûúâi tuâ khöí sai. Coá khaã nùng maách baån
möåt lúâi khuyïn töët, noái chung laâ möåt ngûúâi baån töët, rêët biïët giûä
khoaãng caách vúái boån caãnh saát. Ngay caã öng linh muåc vaâ öng baác sô
Henry Charrieâre 8
cuäng khöng sûã duång àûúåc cêåu ta. Con ngûúâi göëc gaác thò trûúãng giaã
nhûng tû caách thò giang höì chên chñnh naây laâ con chaáu cuãa Louis
XV. Thïë àêëy anh baån aå, àoá laâ möåt baá tûúác, möåt baá tûúác chñnh cöëng,
àûúåc goåi laâ baá tûúác Jean de Beárac. Tuy vêåy, khi cêåu ta múái àïën, ai
nêëy àïìu xa laánh, vaâ phaãi möåt thúâi gian rêët daâi cêåu ta múái chinh
phuåc àûúåc sûå kñnh nïí cuãa moåi ngûúâi, vò caái töåi khiïën cho cêåu ta bõ
àaây khöí sai laâ möåt troâ rêët túãm.
- Cêåu ta àaä laâm gò thïë
- ÊËy, cêåu ta àaä àûáng trïn cêìu neám thùçng con trai ruöåt xuöëng
söng, vaâ khi thêëy thùçng beá rúi xuöëng chöî quaá caån, cêåu ta àaä àuã gan
goác xuöëng bïë noá àïën úã möåt chöî sêu hún.
- Sao! Nhû thïë laâ gêìn nhû giïët thùçng con hai lêìn coân gò?
- Theo möåt ngûúâi baån cuãa töi vöën laâm kïë toaán vaâ àaä àoåc höì sú
cuãa cêåu ta thò cêåu ta àaä bõ giúái quyá töåc khuãng böë. Vaâ meå cêåu ta àaä
neám ngûúâi meå cuãa con mònh ra àûúâng nhû möåt con choá. Cö êëy laâ
möåt nûä tyâ treã tuöíi trong lêu àaâi nhaâ hoå. Theo baån töi thò cêåu naây
chõu sûå chïë ngûå cuãa möåt baâ meå kiïu ngaåo, cêu nïå àaä haå nhuåc con
trai àïën cuâng cûåc, àaä laâm cho cêåu ta thêëy rùçng mònh laâ möåt baá
tûúác maâ ài laåi vúái möåt con àêìy túá laâ ö nhuåc cho caã gioâng hoå, àïën nöîi
cêåu ta hoang mang quaá noái vúái meå thùçng beá laâ mònh àûa noá ra cho
traåi Tïë bêìn nuöi röìi ài neám noá xuöëng söng: luác êëy cêåu gêìn nhû mêët
trñ, cuäng chùèng biïët mònh laâm gò nûäa.
- Cêåu ta bõ xûã bao nhiïu?
- Mûúâi nùm thöi. Papillon aå, cêåu cuäng thûâa biïët cêåu ta khöng
phaãi laâ möåt tay nhû chuáng mònh. Chùæc laâ baâ baá tûúác phu nhên,
ngûúâi baão vïå danh dûå cuãa gioâng gioäi de Berac, àaä laâm cho boån
quan toâa hiïíu rùçng giïët con cuãa àaây túá khöng phaãi laâ möåt töåi quaá
nùång khi töåi nhên laâ möåt baá tûúác muöën cûáu vaän thanh danh cuãa
gia àònh.
- Kïët luêån?
- Kïët luêån cuãa töi, möåt thùçng du àaäng Paris heân moån, laâ nhû
sau: vïì cùn baãn, baá tûúác Jean de Beárac naây laâ möåt anh chaâng quyá
töåc nöng thön àaä àûúåc giaáo duåc nhû thïë naâo àïí ài àïën chöî quan
niïåm rùçng trïn àúâi naây chó coá “doâng maáu xanh” (huyïët thöëng quyá
töåc) laâ coá giaá trõ, coân moåi thûá khaác àïìu vö nghôa lyá vaâ khöng coá
chuát gò àaáng cho ngûúâi ta àïí têm àïën. Nhûäng ngûúâi khöng phaãi laâ
quyá töåc thò khöng hùèn laâ haång nöng nö, nhûng duâ sao cuäng laâ
nhûäng con ngûúâi khöng cêìn àïëm xóa àïën. Meå cêåu ta laâ möåt quaái
vêåt cuãa sûå ñch kyã vaâ sûå húåm hônh, àaä nhaâo nùån vaâ khuãng böë cêåu ta
àïën mûác laâm cho cêåu ta trúã thaânh möåt kiïíu ngûúâi quyá töåc nhû thïë.
Chñnh cuöåc söëng úã traåi khöí sai àaä laâm cho võ chuáa àêët êëy, xûa kia
vêîn tin rùçng mònh coá àùåc quyïìn thûúãng thûác trûúác têët caã nhûäng
ngûúâi con gaái trïn laänh àõa cuãa mònh trong àïm àêìu tiïn hoå ài lêëy
chöìng, nay àaä trúã thaânh möåt ngûúâi tön quyá thêåt sûå, theo caái nghôa
àuáng cuãa tûâ naây. Noái ra nghe cuäng ngûúåc àúâi, nhûng phaãi àïën bêy
giúâ cêåu ta múái thûåc sûå laâ möåt ngûúâi quyá phaái, laâ möåt baá tûúác.
Quêìn àaão Salut chó coân mêët giúâ nûäa seä khöng coân laâ möåt caái
gò xa laå àöëi vúái töi nhû trûúác nûäa. Töi biïët rùçng tröën khoãi quêìn àaão
laâ rêët khoá. Nhûng khöng phaãi laâ khöng thïí àûúåc. Vûâa khoaái traá hñt
maånh gioá biïín khúi vaâo löìng ngûåc, töi vûâa nghô: àïën bao giúâ thò laân
gioá ngûúåc naây seä biïën thaânh möåt laân gioá xuöi trong möåt chuyïën
vûúåt nguåc”?
Chuáng töi àaä àïën. Quêìn àaão kia röìi! Ba caái àaão êëy laâm thaânh
möåt hònh tam giaác. Àaão Royale vaâ àaão Saint-Joseph laâm thaânh caái
àaáy. Àaão quyã laâ àónh. Mùåt trúâi, luác bêëy giúâ àaä xïë boáng, chiïëu vaâo
caác àaão nhûäng tia saáng rûåc rúä maâ chó coá úã vuâng nhiïåt àúái múái coá
thïí choái chang nhû vêåy. Cho nïn chuáng töi coá thïí tha höì ngùæm
nghña tûâng àaão àïën nhûäng chi tiïët nhoã nhêët. Trûúác hïët laâ àaão
Royale vúái möåt daãi àêët cong phùèng lò bao quanh möåt ngoån àöìi troân
cao hún hai trùm meát. Àónh àöìi bùçng phùèng. Nhòn toaân cuåc, noá rêët
giöëng möåt caái muä Mexico àùåt trïn mùåt biïín, caái choáp àaä bõ cùæt mêët,
àêu àêu cuäng coá nhûäng rùång dûâa rêët cao vaâ rêët xanh töët. Nhûäng
nïëp nhaâ nho nhoã lúåp ngoái àoã laâm cho hoân àaão naây coá möåt sûác hêëp
dêîn laå thûúâng, vaâ ai khöng biïët roä trïn àaão coá gò chùæc seä mú ûúác
àûúåc söëng trïn àaão suöët àúâi. Trïn àónh àöìi bùçng phùèng coá àùåt möåt
ngoån haãi àùng àûúåc thùæp vïì àïm àïí khi soáng to gioá lúán taâu beâ khoãi
àêm vaâo caác taãng àaá úã xung quanh. Bêy giúâ taâu àaä àïën gêìn hún,
töi coá thïí tröng roä nùm toâa nhaâ lúán vaâ daâi.
Henry Charrieâre 10
Nhúâ coá Titi töi àûúåc biïët rùçng trûúác hïët àoá laâ hai phoâng giam
röång mïnh möng chûáa àïën böën trùm phaåm nhên. Röìi àïën khu trêën
aáp vúái nhûäng cùn buöìng giam, xaâ-lim vaâ chuöìng sùæt, coá möåt bûác
tûúâng cao vêy quanh. Toâa nhaâ thûá tû laâ bïånh viïån cuãa tuâ khöí sai
vaâ toâa nhaâ thûá nùm laâ bïånh viïån cuãa nhûäng ngûúâi canh gaác traåi
tuâ. Vaâ raãi raác khùæp núi trïn caác sûúân döëc laâ nhûäng ngöi nhaâ nhoã,
maái lúåp ngoái àoã, cuãa caác caãnh saát viïn. Xa chuáng töi hún, nhûng
rêët gêìn vúái muäi nhoån cuöëi àaão Royale laâ àaão Saint-Joseph, ñt dûâa
hún, ñt caânh laá um tuâm hún, vaâ trïn àónh cao nguyïn laâ möåt caái
nhaâ trïåt röång mïnh möng maâ tûâ ngoaâi biïín nhòn vaâo tröng rêët roä.
Töi hiïíu ngay: àoá laâ nhaâ tuâ cêëm cöë vaâ Titi la Belote cuäng xaác nhêån
àiïìu àoá. Anh ta chó cho töi xem, úã phña dûúái, nhûäng toâa nhaâ cuãa
traåi tuâ, núi giam caác phaåm nhên bõ aán bònh thûúâng. Caác toâa nhaâ
naây rêët gêìn biïín. Caác thaáp canh nöíi lïn rêët roä trïn nïìn trúâi, vúái
nhûäng öí suáng cuãa noá. Röìi laåi àïën nhûäng nïëp nhaâ xinh xùæn àoãm
daáng, tûúâng queát vöi trùæng, maái ngoái àoã. Vò chiïëc taâu ài vaâo ngoã
àaão Royale tûâ phña nam cho nïn bêy giúâ chuáng töi khöng tröng
thêëy àaão Quyã, àaão nhoã nhêët trong caã Quêìn àaão. Trûúác àêy töi àaä
coá dõp nhòn thoaáng qua àaão naây tûâ xa: àoá laâ möåt taãng àaá khöíng löì
moåc àêìy dûâa, khöng coá cöng trònh xêy dûång gò lúán. Vaâi nïëp nhaâ
ven búâ biïín, sún vaâng, maái àen möì hoáng. Vïì sau töi seä àûúåc biïët
rùçng àoá laâ nhaâ úã cuãa nhûäng ngûúâi bõ àaây vò chñnh trõ.
Taâu chuáng töi àang ài vaâo bïën caãng cuãa àaão Royale, àûúåc che
kñn soáng bùçng möåt caái àêåp daâi laâm bùçng nhûäng khöëi àaá lúán. Cöng
trònh naây chùæc àaä phaãi töën nhiïìu sinh maång cuãa phaåm nhên múái
xêy àûúåc.
Sau ba tiïëng coâi, chiïëc Tanon boã neo caách bïën khoaãng hai
trùm nùm mûúi meát. Bïën naây xêy rêët chùæc bùçng xi-mùng vaâ bùçng
àaá taãng, chiïëm möåt quaäng daâi vaâ cao hún ba meát. Luâi vaâo phña
trong nhûäng toâa nhaâ sún trùæng chaåy daâi song song vúái bïën. Töi àoåc
thêëy nhûäng doâng chûä sún àen trïn nïìn trùæng: “Traåm gaác” - “Súã
Dõch vuå thuyïìn beâ” - “Xûúãng baánh mò” - “Ban Quaãn trõ caãng”.
Coá thïí tröng thêëy mêëy ngûúâi tuâ khöí sai àang àûáng nhòn
chiïëc taâu. Hoå khöng mùåc àöì soåc, maâ àïìu mùåc quêìn daâi thûúâng vaâ
möåt thûá blouson trùæng. Titi la Belote noái vúái töi rùçng úã Quêìn àaão
nhûäng ngûúâi coá tiïìn thò thuï thúå may “may ào” aáo quêìn bùçng
nhûäng caái bao böåt àaä têíy saåch chûä: hoå coá àûúåc nhûäng böå aáo quêìn
mùåc rêët thoaãi maái vaâ tröng coá phêìn diïån nûäa laâ khaác. Hêìu nhû
khöng möåt ngûúâi naâo mùåc àöìng phuåc tuâ khöí sai.
Möåt chiïëc xuöìng àïën gêìn chiïëc Tanon.
Möåt viïn giaám thõ ngöìi sau laái; hai tïn cêìm suáng trûúâng ngöìi
hai bïn maån; úã phña sau laâ saáu ngûúâi tuâ khöí sai, mònh trêìn, quêìn
trùæng, àûáng cheâo bùçng nhûäng maái cheâo rêët lúán. Chó möåt laát laâ ra
àïën taâu.
Chiïëc xuöìng cuãa hoå keáo theo sau möåt chiïëc thuyïìn lúán kiïíu
xuöìng cêëp cûáu cuãa taâu thuãy. Cuöåc chuyïín tûâ lïn búâ bùæt àêìu. Trûúác
hïët mêëy viïn chó huy àöåi aáp giaãi xuöëng thuyïìn vaâ ra ngöìi úã phña
sau. Röìi hai viïn giaám thõ cêìm suáng trûúâng ài ra phña trûúác. Chên
àûúåc thaáo xiïìng, nhûng tay vêîn bõ khoáa, chuáng töi xuöìng thuyïìn
tûâng hai ngûúâi möåt; mûúâi ngûúâi trong nhoám töi, röìi àïën taám ngûúâi
trong nhoám àûáng úã phña trûúác taâu. Mêëy ngûúâi cheâo thuyïìn bùæt àêìu
cho thuyïìn taách khoãi chiïëc taâu. Hoå coân chúã ra möåt chuyïën nûäa àïí
àûa söë tuâ coân laåi vaâo búâ.
Chuáng töi lïn bïën, xïëp haâng trûúác toâa nhaâ “Ban Quaãn trõ
caãng” vaâ àûáng àúåi. Trong chuáng töi khöng coá ai coá haânh lyá gò.
Chùèng àïëm xóa gò àïën boån caãnh saát, caác phaåm nhên taåi chöî bö bö
noái chuyïån vúái chuáng töi tûâ möåt khoaãng caách nùm saáu meát - àuã àïí
àûâng bõ boån caãnh saát têën cöng. Nhiïìu phaåm nhên cuâng vûúåt Àaåi
têy dûúng trïn möåt chuyïën taâu vúái töi thên aái chaâo töi. Cesari vaâ
Essari, hai tïn cûúáp àaão Corse maâ töi àaä laâm quen úã Saint-Martin,
cho töi biïët hiïån nay hoå cheâo xuöìng cho súã dõch vuå úã caãng. Vûâa luác
êëy töi tröng thêëy Chapar, bõ àaây trong vuå Chûáng khoaán úã
Marseille, maâ töi coá quen khi anh ta coân àûúåc tûå do úã Phaáp. Khöng
hïì e êëp trûúác mùåt boån lñnh canh, anh ta noái vúái töi:
- Àûâng buöìn Papillon aå! Cêåu cûá tin úã baån beâ, úã nhaâ giam cêëm
cöë cêåu seä khöng thiïëu thûá gò hïët. Cêåu bõ bao nhiïu?
- Hai nùm.
- Àûúåc, cuäng choáng qua thöi, röìi cêåu seä ra àêy vúái chuáng túá,
vaâ seä thêëy rùçng úã àêy cuäng khaá.
- Caám ún Chapar. Coân Dega úã àêu?
Baác ta laâm kïë toaán úã trïn kia. Baác chûa ra àêy thò laå thêåt.
Khöng gùåp àûúåc cêåu baác ta seä tiïëc lùæm. Vûâa luác àoá Galgani àïën.
Anh ta xùm xùm ài vïì phña töi, tïn lñnh aác toan caãn, nhûng anh ta
cûá àïën, noái: “Chùèng leä ra öm hön anh ruöåt töi maâ anh cuäng caãn aâ?
Thêåt quaá quùæt. Röìi anh ta öm hön töi, noái: “Cûá tin vaâo töi”. Àoaån
anh ta luâi ra.
- Anh bêy giúâ laâm gò?
- Àûa thû, giao liïn.
- Coá öín khöng?
- Töi àûúåc yïn thên lùæm.
Nhûäng ngûúâi tuâ coân laåi àaä àûúåc àûa hïët lïn búâ vaâ cho nhêåp
boån vúái chuáng töi. Moåi ngûúâi àïìu cúãi khoáa tay. Titi la Belote, de
Beárac vaâ mêëy ngûúâi khöng quen taách ra khoãi nhoám. Möåt viïn giaám
thõ noái vúái hoå: “Naâo, lïn àûúâng vïì traåi”. Mêëy ngûúâi naây coá mang
theo bõ àûång àöì cuãa traåi. Hoå vaác bõ lïn vai vaâ ài theo möåt con
àûúâng döëc dêîn lïn phña trïn àaão. Viïn chó huy Quêìn àaão àïën vúái
saáu viïn giaám thõ. Àiïím danh. Viïn chó huy nhêån àuã söë tuâ. Àöåi aáp
giaãi chuáng töi lui ra.
- Kïë toaán àêu? - Viïn chó huy hoãi.
- Thûa sïëp hùæn àêy.
Töi thêëy Dega àïën, mùåc möåt böå àöì trùæng tûúm têët, aáo veát coá
nhiïìu khuy, cuâng ài vúái möåt viïn giaám thõ; möîi ngûúâi cùæp möåt cuöën
saách lúán. Caã hai goåi tûâng ngûúâi möåt ra khoãi haâng, theo caách phên
loaåi múái: anh tuâ cêëm cöë Jean Möî, söë tuâ X, seä coá söë tuâ cêëm cöë laâ Z.”
- Bao nhiïu?
- X nùm.
Khi àïën lûúåt töi, Dega öm hön töi mêëy lêìn liïìn.
Viïn chó huy laåi gêìn.
- Anh naây laâ Papillon aâ?

- Thûa öng chó huy vêng, - Dega noái
- Mong anh giûä sûác khoãe úã nhaâ tuâ cêëm cöë. Hai nùm cuäng
choáng qua thöi.
Nhaâ giam cêìm cöë

Möåt chiïëc xuöìng àaä àûúåc chuêín bõ sùén saâng. Trong söë mûúâi
chñn tuâ nhên cêëm cöë seä coá mûúâi ngûúâi di chuyïín trûúác. Töi àûúåc goåi
tïn àïí lïn xuöìng. Dega thaãn nhiïn noái: “Khöng, anh naây ài chuyïën
sau”.
Tûâ khi àïën àêy töi àaä phaãi sûãng söët khi nghe caách ùn noái cuãa
caác tuâ nhên. Roä raâng laâ hoå khöng àïëm xóa àïën kyã luêåt vaâ coá veã nhû
chùèng coi boån caãnh saát ra gò hïët. Töi noái chuyïån vúái Dega luác bêëy
giúâ àaä àïën àûáng gêìn töi. Baác ta àaä biïët hïët chuyïån vûúåt nguåc cuãa
töi cuäng nhû nhûäng chuyïån khaác coá liïn quan àïën töi. Coá nhûäng
ngûúâi àaä tiïëp xuác vúái töi úã Saint-Laurent coá àïën Quêìn àaão vaâ kïí laåi
cho baác biïët hïët. Baác ta khöng hïì toã yá thûúng xoát töi. Baác ta tïë nhõ
hún nhiïìu. Chó möåt cêu thöi noái tûå àaáy loâng: “Cêåu rêët xûáng àaáng
thaânh cöng. Thöi àïí lêìn sau!” Thêåm chñ baác ta cuäng khöng noái
“Can àaãm lïn”. Baác thûâa biïët rùçng caái àoá thò töi coá thûâa.
- Töi laâm kïë toaán trûúãng úã àêy vaâ coá quan hïå rêët töët vúái öng
chó huy. ÚÃ nhaâ giam cêëm cöë cêåu cöë gùæng coá haånh kiïím töët. Töi seä
gûãi cêåu ñt thuöëc laá vaâ thûác ùn. Cêåu seä khöng thiïëu thûá gò àêu.
Papillon, ài thöi! - Àaä àïën lûúåt töi.
- Xin chaâo têët caã. Caám ún nhûäng lúâi leä chên tònh cuãa caác baån.
Töi xuöëng thuyïìn. Hai mûúi phuát sau, thuyïìn cùåp bïën úã
Saint-Joseph. Töi coá àuã thò giúâ nhêån thêëy trïn thuyïìn chó coá ba
viïn giaám thõ coá suáng, trong khi coá àïën saáu ngûúâi tuâ cheâo thuyïìn
vaâ mûúâi ngûúâi tuâ cêëm cöë Phöëi húåp àïí chiïëm lônh caái thuyïìn naây chó
laâ möåt troâ àuâa.
ÚÃ Saint-Joseph, möåt uãy ban tiïëp àoán ra nhêån chuáng töi. Coá
hai viïn chó huy tûå giúái thiïåu: viïn chó huy traåi trûâng giúái cuãa àaão
vaâ viïn chó huy cuãa Nhaâ giam cêëm cöë. Chuáng töi àûúåc dêîn böå ài
lïn con àûúâng döëc àïën nhaâ giam. Trïn àûúâng ài khöng thêëy möåt
ngûúâi tuâ naâo.
Khi ài vaâo cûãa sùæt lúán úã bïn trïn coá mêëy chûä Nhaâ giam cêëm
cöë trûâng giúái, ngûúâi ta coá thïí hiïíu ngay têìm quan troång cuãa caái
phûúng tiïån trêën aáp naây. Bïn trong têëm cûãa vaâ böën bûác tûúâng cao
úã xung quanh, trûúác hïët coá möåt daäy nhaâ nhoã coá àïì: “Ban giaám àöëc -
Quaãn trõ”, röìi ba daäy nhaâ khaác àïì A, B, C. Chuáng töi àûúåc àûa vaâo
daäy nhaâ cuãa ban giaám àöëc. Möåt gian phoâng laånh leäo. Khi mûúâi
chñn ngûúâi àaä àûúåc xïëp thaânh hai haâng trong phoâng, viïn chó huy
Nhaâ giam cêëm cöë noái vúái chuáng töi:
- Caác phaåm nhên cêëm cöë, caác anh biïët rùçng nhaâ naây laâ möåt
nhaâ trûâng giúái daânh cho nhûäng phaåm nhên àaä bõ àaây khöí sai maâ
laåi coân coá nhûäng haânh àöång phaåm phaáp. ÚÃ àêy ngûúâi ta khöng tòm
caách caãi huêën caác anh. Chuáng töi biïët rùçng viïåc àoá vö ñch. ÚÃ àêy
ngûúâi ta chó tòm caách trêën aáp caác anh. Chó coá möåt nöåi quy duy
nhêët: cêm möìm. Im lùång tuyïåt àöëi, “goåi àiïån” laâ viïåc rêët nguy
hiïím, nïëu bõ bùæt gùåp seä bõ phaåt rêët nùång. Nïëu khöng öëm nùång, chúá
àùng kyá xin ài khaám. Vò nïëu khaám khöng thêëy coá bïånh nùång, caác
anh seä bõ phaåt rêët nghiïm. Àoá laâ têët caã nhûäng gò töi cêìn noái vúái caác
anh. AÂ quïn, úã àêy nghiïm cêëm huát thuöëc. Giaám thõ, haäy luåc soaát
kyä caác phaåm nhên, röìi àûa tûâng ngûúâi vïì xaâ-lim. Charrieâre,
Clousiot vaâ Maturette khöng àûúåc úã cuâng möåt nhaâ. Öng Santori,
öng phaãi thên haânh tröng coi viïåc naây.
Mûúâi phuát sau töi bõ nhöët vaâo cùn xaâ-lim daânh cho töi, cùn söë
234 cuãa daäy nhaâ A. Clousiot bõ giam úã daäy nhaâ B vaâ Maturette úã
daäy nhaâ C. Chuáng töi àûa mùæt tûâ biïåt nhau. Khi bûúác vaâo àêy, têët
caã chuáng töi àïìu hiïíu ngay rùçng nïëu muöën söëng soát maâ ra khoãi thò
nhêët nhêët phaãi tuên theo caái nöåi quy vö nhên àaåo naây. Töi tûâ giaä
hai ngûúâi baån àûúâng cuãa töi trong chuyïën vûúåt nguåc daâi ngaây, hai
ngûúâi baån haâo huâng vaâ duäng caãm àaä toã roä phêím chêët mònh trong
khi ài vúái töi vaâ khöng hïì bao giúâ kïu ca hay höëi tiïëc nhûäng gò hoå
àaä cuâng laâm bïn caånh töi. Tim töi se laåi, vò sau mûúâi böën thaáng vêåt
löån vai kïì vai àïí daânh laåi tûå do, chuáng töi àaä vônh viïîn gùæn boá vúái
nhau bùçng möåt tònh baån khöng búâ bïën.
Töi xem xeát cùn buöìng giam maâ hoå àaä luâa töi vaâo. Khöng bao
giúâ töi coá thïí dûå àoaán hoùåc tûúãng tûúång rùçng möåt nûúác nhû nûúác
Phaáp cuãa töi, vöën laâ ngûúâi meå cuãa tûå do trïn traái àêët naây, laâ àêët
nûúác àaä sinh ra Nhên quyïìn vaâ Dên quyïìn, laåi coá thïí dûång lïn, duâ
laâ úã Guyane thuöåc Phaáp, trïn möåt hoân àaão chúi vúi giûäa Àaåi têy
dûúng, röång vûâa bùçng caái muâi-soa boã tuái, möåt traåi giam coá tñnh
chêët trêën aáp man rúå nhû caái nhaâ giam trûâng giúái úã Saint-Joseph.
Caái baån haäy tûúãng tûúång möåt trùm nùm mûúi cùn xaâ-lim kïë cêån
nhau, giaáp lûng nhau, böën bûác tûúâng rêët daây chó coá möåt caánh cûãa
sùæt nhoã vúái caái löî ghi-sï cuãa noá. ÚÃ phña trïn möîi ghi-sï àïìu coá doâng
chûä àïì: “Cêëm múã cûãa naây nïëu khöng coá lïånh trïn”. ÚÃ bïn traái cùn
buöìng laâ möåt têëm vaán laâm giûúâng nùçm vúái möåt caái göëi bùçng göî,
cuäng àûúåc thiïët kïë nhû úã Beaulieu: têëm vaán coá thïí lêåt lïn moác saát
vaâo tûúâng; möåt têëm chùn; möåt khöëi xi-mùng xêy úã goác trong duâng
laâm ghïë; möåt caái chöíi nhoã; möåt caái ca nhaâ binh, möåt caái thòa bùçng
göî, möåt têëm sùæt moãng dûång àûáng che möåt caái bö bùçng kim loaåi
buöåc vaâo têëm sùæt kia bùçng möåt súåi xñch (tûâ phña ngoaâi coá thïí keáo
noá ra àïí àöí, vaâ tûâ phña trong coá thïí löi noá vaâo àïí duâng). Buöìng cao
ba meát, trêìn laâ möåt daäy song sùæt rêët lúán, möîi chêën song to bùçng
möåt thanh àûúâng ray xe àiïån, bùæt cheáo nhau rêët daây àïí khöng thïí
coá möåt vêåt gò húi to hún coá thïí loåt qua. Röìi, cao hún nûäa, laâ maái cuãa
toâa nhaâ, caách mùåt àêët khoaãng baãy meát. Phña trïn bûác tûúâng ngùn
caách caác xaâ lim quay lûng vaâo nhau laâ möåt con àûúâng ài tuêìn röång
khoaãng möåt meát, coá tay võn bùçng sùæt, nhòn thùèng xuöëng caác buöìng
giam. Hai viïn giaám thõ thûúâng xuyïn ài tûâ àêìu àûúâng cho àïën
giûäa àûúâng: úã àêy hoå gùåp nhau vaâ quay trúã laåi. Têët caã gêy thaânh
möåt êën tûúång ruâng rúån. AÁnh saáng ban ngaây chiïëu vaâo con àûúâng ài
tuêìn àuã saáng. Nhûng úã caác buöìng giam, duâ àang giûäa ban ngaây,
thò töëi múâ múâ khöng nhòn thêëy roä nhûäng vêåt xung quanh. Töi bùæt
àêìu ài ài laåi laåi ngay, trong khi chúâ àúåi hoå huyát coâi bay ra möåt hiïåu
lïånh gò àoá khöng biïët àïí cho pheáp tuâ nhên haå têëm vaán xuöëng maâ
nùçm.
Àïí khoãi gêy tiïëng àöång, tuâ nhên vaâ lñnh gaác àïìu ài giaây vaãi.
Töi nghô ngay: “úã àêy, taåi buöìng giam 234, Charrliere biïåt hiïåu
Bûúm bûúám, seä cöë gùæng söëng maâ khöng phaát àiïn trong thúâi haån
hai nùm, tûác baãy trùm ba mûúi ngaây. Hùæn coá böín phêån caãi chñnh
caái biïåt hiïåu “ùn thõt ngûúâi” cuãa nhaâ giam cêëm cöë naây. Möåt, hai,
ba, böën, nùm quay àùçng sau. Möåt hai, ba, böën, nùm, quay àùçng
sau. Tïn lñnh gaác vûâa ài qua trïn noác tûúâng trûúác mùåt töi. Töi
khöng nghe thêëy tiïëng chên hùæn àïën, töi chó tröng thêëy hùæn. Taách.
Àeân bêåt lïn, nhûng rêët cao, treo maäi têån maái trïn, caách mùåt àêët
hún saáu meát. Löëi ài tuêìn àûúåc chiïëu saáng, caác buöìng giam vêîn
chòm trong boáng töëi. Töi ài ài laåi laåi, caái quaã lùæc laåi àung àûa. Haäy
nguã yïn, húäi mêëy miïëng phoá-maát cuãa höåi àöìng böìi thêím àaä xûã töi,
caác ngûúâi haäy nguã yïn, vò töi tin rùçng nïëu höìi êëy caác ngûúâi biïët caác
ngûúâi seä àûa töi àïën chöî naâo, caác ngûúâi seä thêëy ghï túãm vaâ seä
khöng chõu laâm nhûäng keã àöìng loäa vúái viïåc thi haânh möåt hònh phaåt
nhû vêåy.
Khoá loâng thoaát khoãi tònh traång ài lang thang cuãa trñ tûúãng
tûúång. Hêìu nhû khöng thïí naâo thoaát àûúåc. Töi nghô nïn hûúáng noá
vïì nhûäng àïì taâi khöng àïën nöîi buöìn naãn quaá thò hún laâ cöë xua àuöíi
hùæn noá ài. Quaã nhiïn, hiïåu lïånh cho pheáp haå vaán nùçm xuöëng laâ
möåt tiïëng coâi. Töi nghe thêëy möåt gioång thö löî noái:
- Nhûäng ngûúâi múái àïën nïn biïët rùçng kïí tûâ bêy giúâ, nïëu
muöën, thò coá thïí haå vaán xuöëng àïí nùçm.
Töi chó ghi nhúá hai chûä “nïëu muöën”. Cho nïn töi tiïëp tuåc ài ài
laåi laåi, giúâ phuát naây quaá nghiïm troång àïí coá thïí nguã. Töi cêìn phaãi
têåp cho mònh quen vúái caái chuöìng húã phña trïn naây.
Möåt, hai, ba, böën, nùm... töi àaä nùæm vûäng àûúåc ngay caái tiïët
têëu cuãa quaã lùæc; àêìu cuái xuöëng, hai tay chùæp sau lûng khoaãng caách
tûâ bûúác ài phaãi thêåt àïìu vaâ thêåt chñnh xaác, nhû möåt quaã lùæc àûa
qua àûa laåi, töi ài ài laåi laåi vaâ cuâng têån nhû möåt keã möång du. Bûúác
hïët nùm bûúác, töi khöng cêìn tröng thêëy bûác tûúâng, aáo töi chó chaåm
nheå vaâo noá khi quay laåi cûá thïë maäi khöng hïì mïåt moãi trong cuöåc
àua marathon khöng coá àñch maâ cuäng khöng cú thúâi haån chêëm dûát.
Phaãi, thêåt àêëy Papi aå, caái nhaâ giam “ùn thõt ngûúâi” khöng
phaãi laâ troâ àuâa. Vaâ khi boáng tïn lñnh gaác hùæt xuöëng tûúâng, noá gêy
möåt hiïåu quaã thêåt dïî súå. Nïëu ngêíng àêìu lïn maâ nhòn thò coân naãn
hún nûäa: ngûúâi ta coá caãm giaác mònh laâ möåt con baáo bõ n höët dûúái höë,
coân úã phña trïn laâ ngûúâi ài sùn vûâa bùæt àûúåc baáo àang nhòn xuöëng
àïí quan saát noá. Caái êën tûúång thêåt laâ haäi huâng, vaâ töi phaãi mêët àïën
mêëy thaáng trúâi múái quen àûúåc.
Möîi nùm laâ ba trùm saáu mûúi lùm ngaây; hai nùm laâ baãy trùm
ba mûúi ngaây, nïëu khöng coá nùm nhuêån. Töi móm cûúâi vò caái yá naây.
Anh aå, duâ coá laâ baãy trùm ba mûúi möët thò cuäng thïë thöi. Taåi sao laåi
cuäng thïë thöi? Khöng, khöng phaãi cuäng thïë thöi àêu. Thïm möåt
ngaây laâ thïm hai mûúi böën giúâ àöìng höì. Maâ hai mûúi böën giúâ àöìng
höì cuäng lêu lùæm. Baãy trùm ba mûúi lêìn hai mûúi böën giúâ laåi coân
lêu hún nhiïìu. Töíng cöång laåi thò thaânh bao nhiïu giúâ nhó? Liïåu töi
coá àuã sûác tñnh nhêím ra con söë àoá khöng? Laâm thïë naâo tñnh nhêím
àûúåc, chõu thöi. Sao laåi chõu? Tñnh àûúåc chûá. Xem naâo. Möåt trùm
ngaây laâ hai ngaân böën trùm giúâ. Nhên cho baãy rêët dïî trûúác hïët ta coá
mûúâi saáu ngaân taám trùm giúâ. Röìi ta nhên ba mûúi ngaây coân laåi cho
hai mûúi böën thaânh baãy trùm hai mûúi giúâ. Töíng cöång: möåt vaån
saáu ngaân taám trùm cöång vúái baãy trùm hai mûúi, võ chi laâ möåt vaån
baãy ngaân nùm trùm hai mûúi giúâ, nïëu töi khöng nhêìm chöî naâo.
Thûa ngaâi Papillon thên mïën, ngaâi coá caã thaãy möåt vaån baãy ngaân
nùm trùm hai mûúi giúâ àïí maâ giïët trong caái chuöìng àûúåc thiïët kïë
riïng cho thuá dûä naây, vúái böën bûác tûúâng nhùén nhuåi cuãa noá. Vêåy
chûá töi seä úã àêy bao nhiïu phuát nhó? Caái àoá chùèng coá chuát gò thuá
võ, giúâ thò coân àûúåc chûá phuát thò nghôa lyá gò? Ta khöng nïn cûúâng
àiïåu quaá. Taåi sao laåi khöng tñnh caã giêy nûäa nhó? Àiïìu àoá quan
troång laâ phaãi coá caái gò lêëp àêìy nhûäng ngaây, nhûäng giúâ, nhûäng phuát
êëy trong khi töi söëng möåt mònh, tûå mònh àöëi diïån vúái mònh! Ai bõ
giam úã buöìng bïn phaãi nhó? ai úã buöìng bïn traái? ai úã buöìng phña
sau? Ba con ngûúâi àoá, nïëu trong caác buöìng giam êëy coá ngûúâi, chùæc
cuäng phaãi tûå hoãi: ai vûâa vaâo buöìng 234?
Coá möåt tiïëng àöång mïìm cuãa möåt vêåt gò vûâa rúi xuöëng úã sau
lûng töi, trïn nïìn xaâ~lim. Caái gò thïë nhó? Phaãi chùng ngûúâi tuâ kïë
cêån àaä kheáo tay vûát cho töi möåt vêåt gò qua hai lêìn chêën song? Töi
cöë nhòn cho ra xem àoá laâ vêåt gò. Chó thêëy múâ múâ möåt caái gò nho
nhoã, daâi daâi. Töi àaä sùæp cêìm noá lïn, thò caái vêåt maâ trong boáng töëi
múâ múâ töi àoaán ra àûúåc nhiïìu hún laâ tröng thêëy noá, tûå dûng cûã
àöång vaâ chaåy nhanh vïì phña tûúâng. Khi noá nhuác nhñch, töi bêët giaác
giêåt mònh luâi laåi. Àïën chên tûúâng, noá bùæt àêìu leo lïn möåt quaäng
röìi tuöåt xuöëng àêët. Bûác tûúâng nhùén nhuåi àïën nöîi vêåt kia khöng thïí
baám àuã chùåt àïí leo lïn. Töi àïí cho noá thûã leo lïn tûúâng ba lêìn, röìi
àïën lêìn thûá tû, khi noá rúi xuöëng, töi giêîm maånh chên lïn. Dûúái lúáp
giaây vaãi töi thêëy mïìm mïìm. Caái gò thïë nhó? Töi quyâ xuöëng àïí nhòn
cho thêåt saát, vaâ cuöëi cuâng töi àaä nhòn ra àûúåc: àoá laâ möåt con rïët
khöíng löì, daâi hún hai mûúi phên, thên röång bùçng hai ngoán tay caái
Töi thêëy túãm lúåm àïën nöîi khöng daám nhùåt noá lïn àïí boã vaâo bö. Töi
duâng chên àêíy noá vaâo gêìm vaán. Àïën mai haäy xem cho saáng. Vïì
sau töi seä coân àuã thò giúâ tröng thêëy nhiïìu rïët nûäa; noá rúi tûâ caái maái
nhaâ röång úã trïn kia. Töi seä phaãi hoåc caách àïí cho noá boâ trïn thên
thïí àïí trêìn cuãa töi, khöng bùæt, cuäng khöng àöång àïën noá nïëu töi
àang nùçm. Töi cuäng seä coá dõp biïët roä rùçng nhûäng khi noá àang boâ
trïn ngûúâi, chó möåt sai lêìm nhoã vïì chiïën thuêåt thöi cuäng bùæt ngûúâi
ta phaãi traã giaá bùçng nhûäng cún àau àúán dûä döåi àïën thïë naâo. Möåt
muäi àöët cuãa con vêåt kinh túãm naây àuã laâm cho anh söët nùång trong
hún mûúâi hai tiïëng àöìng höì vaâ laâm cho àau nhûác khuãng khiïëp
trong gêìn saáu tiïëng àöìng höì.
Duâ sao chùng nûäa noá vêîn coá thïí àûúåc duâng nhû möåt phûúng
tiïån giaãi trñ, möåt löëi thoaát cho nhûäng yá nghô cuãa töi. Vïì sau möîi khi
coá möåt con rïët rúi xuöëng trong khi töi àang thûác, töi thûúâng lêëy caái
chöíi con trïu choåc noá, vêåt lïn vêåt xuöëng thêåt lêu, hoùåc baây troâ chúi
vúái noá bùçng caách àïí cho noá chaåy ài nêëp vaâ möåt laát sau töi tòm caách
phaát hiïån ra noá.
Möåt, hai, ba, böën, nùm... Xung quanh im lùång hoaân toaân. ÚÃ
àêy khöng ai ngaáy thò phaãi? Khöng ai ho hay sao? Trúâi noáng nûåc
àïën ngaåt thúã. Thïë maâ bêy giúâ àang laâ ban àïm! Coân ban ngaây thò
phaãi noáng àïën thïë naâo nûäa? Söë töi laâ phaãi söëng vúái rïët hay sao êëy.
Khi nûúác thuãy triïìu lïn ngêåp caái buöìng giam úã Santa Marta, rïët
vaâo tûâng múá, noá nhoã hún nhûng cuäng laâ cuâng möåt doâng hoå vúái luä
rïët úã àêy. ÚÃ Santa Marta quaã tònh ngaây naâo cuäng bõ ngêåp luåt,
nhûng ngûúâi ta àûúåc noái, àûúåc heát, àûúåc nghe tiïëng haát hoùåc tiïëng
huá vaâ nghe nhûäng cêu noái laãm nhaãm cuãa nhûäng ngûúâi àiïn taåm
thúâi hay vônh viïîn. Chùèng phaãi nhû thïë naây. Nïëu àûúåc choån töi seä
choån Santa Marta. Chaâ, anh noái thïë laâ phi lö-gñch mêët röìi, Papi aå.
ÚÃ àêëy, moåi ngûúâi àïìu nhêët trñ noái rùçng thúâi haån töëi àa maâ möåt con
ngûúâi coá thïí chõu àûång àûúåc laâ saáu thaáng. Thïë maâ úã àêy coá nhiïìu
ngûúâi phaãi giam àïën böën nùm nùm hoùåc hún nûäa. Ngûúâi ta bùæt hoå
phaãi chõu àûång nhû. Vêåy laâ laâ möåt chuyïån; coân hoå coá chõu àûång
àûúåc khöng laåi laâ chuyïån khaác. Coá bao nhiïu ngûúâi tûå tûã. Töi cuäng
chùèng biïët ngûúâi ta laâm caách gò àïí tûå tûã nûäa. AÂ cuäng coá caách.
Chùèng dïî gò àêu, nhûng ngûúâi ta coá thïí tûå tûã bùçng caách thùæt cöí
chùèng haån. Ngûúâi ta xeá quêìn ra laâm möåt súåi dêy. Buöåc caái chöíi con
vaâo möåt àêìu dêy röìi leo lïn têëm vaán, ngûúâi ta coá thïí neám súåi dêy
qua chêën song. Nïëu buöåc dêy saát vaâo bûác tûúâng coá löëi ài tuêìn úã
phña trïn, chùæc tïn lñnh gaác seä khöng tröng thêëy súåi dêy. Àuáng vaâo
luác hùæn vûâa ài qua, anh cûá viïåc nhaãy ra khoãi têëm vaán vaâ luãng lùèng
trïn khöng. Khi tïn lñnh gaác quay laåi thò anh àaä ài röìi. Vaã chùng
chùæc hùæn cuäng chùèng vöåi vaâng gò maâ chaåy nhanh xuöëng múã buöìng
giam cho anh. Múã cûãa buöìng û. Hùæn khöng thïí múã àûúåc. Trïn
caánh cûãa àaä coá àïì: “Cêëm múã cûãa naây nïëu khöng coá lïånh trïn”. Vêåy
thò anh àûâng súå gò hïët, ngûúâi naâo muöën tûå tûã seä coá àuã thúâi gian
cêìn thiïët trûúác khi coá ngûúâi múã cûãa vaâo buöìng giam theo “lïånh
trïn”.
Töi taã laåi têët caã nhûäng àiïìu trïn àêy, coá leä khöng lêëy gò laâm
sinh àöång vaâ lyá thuá àöëi vúái nhûäng ngûúâi thñch nghe chuyïån haânh
àöång vaâ àaánh nhau. Nhûäng ngûúâi naây coá thïí boã qua mêëy trang
nïëu thêëy chaán. Tuy nhiïn, nhûäng êën tûúång àêìu tiïn, nhûäng yá nghô
àêìu tiïn naây öì aåt àïën vúái töi khi töi tiïëp xuác lêìn àêìu vúái caái buöìng
giam múái, nhûäng phaãn ûáng àêìu tiïn naây khi töi bõ àûa xuöëng nhaâ
möì, töi nghô rùçng töi phaãi miïu taã noá möåt caách thêåt trung thaânh.
Töi ài ài laåi laåi nhû thïë naây àaä lêu lùæm röìi. Töi nghe coá tiïëng
thêìm thò trong àïm khuya: hoå àöíi gaác. Tïn lñnh gaác phiïn trûúác laâ
möåt gaä cao lúán vaâ khùèng khiu tïn àïën thay phiïn thò luân vaâ mêåp.
Hùæn vûâa ài vûâa keáo lï àöi giaây vaãi. Khi hùæn àïën caách töi chó coân
hai buöìng giam, töi coá thïí nghe thêëy tiïëng giaây vaãi hùæn söåt soaåt vaâ
àïën khi hùæn ài qua hai buöìng giam múái khöng nghe thêëy gò nûäa.
Hùæn khöng im lùång möåt trùm phêìn trùm nhû thùçng baån àöìng nguä
cuãa hùæn. Töi tiïëp tuåc ài ài laåi laåi. Bêy giúâ chùæc àaä khuya lùæm röìi.
Khöng biïët mêëy giúâ röìi nhó? Àïën mai töi seä khöng thiïëu
phûúng tiïån àïí ào thúâi gian. Möîi ngaây caái ghi-sï phaãi múã böën lêìn:
nhúâ àoá töi seä àaåi khaái biïët àûúåc giúâ giêëc. Coân ban àïm thò nhúâ biïët
giúâ phiïn gaác àêìu tiïn vaâ biïët thúâi haån cuãa möîi phiïn, töi seä coá thïí
söëng vúái möåt caách ào lûúâng thúâi gian xaác àõnh: phiïn thûá nhêët,
phiïn thûá hai, phiïn thûá ba...
Möåt, hai, ba, böën, nùm... Nhû möåt caái maáy, töi laåi bùæt àêìu
cuöåc ài daåo vö têån, vaâ nhúâ trúå lûåc cuãa sûå mïåt moãi, töi cêët caánh möåt
caách dïî daâng àïí trúã vïì luåc loåi trong dô vaäng. Chùæc chùæn laá do sûå
tûúng phaãn vúái boáng töëi trong xaâ-lim, töi bay ra giûäa nùæng ngöìi
trïn baäi biïín cuãa böå laåc töi. Chiïëc thuyïìn maâ Lali duâng àïí ài vúát
ngoåc trai àang àung àûa caách töi hai trùm meát trïn mùåt biïín tuyïåt
vúâi maâu xanh ngoåc thaåch. Hai chên töi di di trïn caát. Zoraima àem
laåi cho töi möåt con caá lúán nûúáng trïn than höìng, goái kyä trong möåt
taâu laá chuöëi cho khoãi nguöåi. Töi ùn bùçng mêëy ngoán tay, dô nhiïn,
coân Zoraima thò ngöìi xïëp bùçng trûúác mùåt töi nhòn töi ùn. Cö ta rêët
vui mûâng khi thêëy nhûäng maãng thõt to taách ra khoãi con caá möåt
caách dïî daâng vaâ àoåc thêëy trïn gûúng mùåt töi veã khoaái traá trong khi
ùn caái moán ngon laânh maâ cö àaä doån cho töi.
Töi khöng coân bõ nhöët nûäa. Töi khöng hïì biïët àïën Nhaâ giam
cêëm cöë, Saint-Joseph, Quêìn àaão gò nûäa. Töi lùn loác trïn caát, vuåc
hai tay vaâo lúáp caát cho saåch, lúáp caát laâm bùçng nhûäng maãnh vuån
san hö mõn àïën nöîi töi coá caãm giaác nhû vuåc tay vaâo böåt. Röìi töi löåi
xuöëng biïín àïí suác miïång bùçng thûá nûúác trong vùæt vaâ mùån chaát êëy.
Töi lêëy hai tay muác nûúác phaã lïn mùåt. Trong khi rûãa cöí töi nhêån ra
rùçng toác töi àaä daâi lùæm. Khi naâo Lali vïì töi seä baão naâng caåo cöí cho
töi. Töi qua àïm vúái böå laåc cuãa töi. Töi múã caái khöë cuãa Zoraima, vaâ
trïn caát, giûäa nùæng, dûúái laân gioá biïín, töi chiïëm hûäu naâng. Naâng
kheä cêët nhûäng tiïëng rïn si mï nhû naâng vêîn laâm nhûäng khi naâng
thêëy khoaái laåc. Coá leä gioá àûa àïën têån tai Lali khuác nhaåc yïu àûúng
naây. Duâ sao thò Lali khöng phaãi khöng nhòn thêëy chuáng töi vaâ
thêëy caái tû thïë cuãa chuáng töi, chöî naâng coá xa xöi gò àêu maâ khöng
thêëy roä chuáng töi àang laâm tònh. Àuáng thïë, hùèn laâ naâng àaä tröng
thêëy, vò chiïëc thuyïìn àang ài vïì phña búâ, naâng tûúi cûúâi bûúác
xuöëng àêët. Trïn quaäng àûúâng vïì naâng àaä thaáo caác bñm toác ra vaâ
lêëy mûúâi ngoán tay thon vaâ daâi chaãi maái toác ûúát àang bùæt àêìu khö
dêìn trong laân gioá vaâ trong aánh nùæng cuãa caái ngaây tuyïåt àeåp naây.
Töi ài vïì phña naâng. Naâng lêëy tay phaãi quaâng lûng töi vaâ àêíy töi ài
trïn baäi caát vïì phña nïëp nhaâ tranh cuãa chuáng töi. Suöët doåc àûúâng
ài, naâng khöng ngúát baây toã cho töi hiïíu: “Caã em nûäa, caã em nûäa”.
Vïì àïën nhaâ, naâng xö töi xuöëng möåt chiïëc voäng len àaä gêëp laåi traãi
xuöëng àêët laâm àïåm, vaâ trong naâng, töi quïn rùçng thïë giúái töìn taåi.
Zoraima rêët thöng minh, naâng chó vïì khi ûúác chûâng chuáng töi àaä
xong. Naâng vaâo nhaâ khi chuáng töi haäy coân nùçm trêìn truöìng trïn
àïåm, thoãa maän no nï vò aái ên. Naâng àïën ngöìi vúái chuáng töi, lêëy
loâng baân tay vaã vaã lïn hai maá cuãa chõ, miïång nhùæc ài nhùæc laåi mêëy
tiïëng gò chùæc chùæn phaãi coá nghôa àaåi khaái laâ “àöì tham ùn”. Röìi vúái
möåt cûã chó trinh baåch vaâ àêìy tònh tròu mïën, naâng sûãa laåi caái khöë
cuãa töi vaâ caái cuãa Lali cho ngay ngùæn. Suöët àïm höm êëy töi àaä
söëng úã Guajira. Töi tuyïåt nhiïn khöng nguã möåt chuát naâo. Thêåm chñ
töi cuäng khöng nùçm xuöëng àïí nhùæm mùæt laåi maâ höìi tûúãng nhûäng
caãnh àaä söëng qua. Ngay trong khi ài ài laåi laåi khöng ngûâng trong
möåt traång thaái gêìn nhû thöi miïn, khöng cêìn phaãi vêån duång yá chñ
möåt chuát naâo, töi àaä vûúåt qua khöng gian vaâ thúâi gian àïí trúã vïì
söëng laåi caái ngaây àeåp tuyïåt vúâi àaä qua caách àêy gêìn saáu thaáng.
Àeân àaä tùæt, vaâ coá thïí thêëy roä ngaây múái àang traân vaâo boáng
tranh töëi tranh saáng cuãa cùn xaâ-lim, xua tan thûá sûúng muâ lïình
bïình àang bao boåc moåi vêåt xung quanh töi. Möåt tiïëng coâi huyát lïn.
Töi nghe tiïëng nhûäng têëm vaán nùçm chaåm vaâo tûúâng, vaâ caã tiïëng
caái moác cuãa ngûúâi úã buöìng bïn phaãi chaåm vaâo caái voâng sùæt gùæn vaâo
tûúâng. Ngûúâi úã buöìng bïn ho, vaâ töi nghe coá tiïëng möåt ñt nûúác giöåi
xuöëng nïìn nhaâ. Sao, úã àêy cuäng àûúåc rûáa mùåt nûäa aâ?
- Thûa öng giaám thõ, úã àêy rûãa mùåt thïë naâo aå?
- Phaåm nhên, vò anh khöng biïët cho nïn töi tha cho anh lêìn
naây. Khöng àûúåc noái gò vúái lñnh gaác: nïëu vi phaåm àiïìu lïånh naây seä
bõ phaåt nùång. Muöën rûãa mùåt, àûáng ngay chöî bö möåt tay cêìm huä
nûúác, tay kia hûáng maâ rûãa. Anh chûa giúã chùn ra phaãi khöng?
- Chûa.
- Trong chùn coá möåt caái khùn mùåt.
Àïën thïë thò thêåt! Khöng àûúåc pheáp noái vúái lñnh gaác vò bêët cûá
lyá do gò? Thïë nïëu mùæc phaãi chûáng gò àau quaá thò sao? Nïëu sùæp chïët
àïën núi: möåt cún àau tim, àau ruöåt thûâa, möåt cún suyïîn quaá maånh,
thò sao? Chùèng leä úã àêy cêëm caã viïåc kïu cûáu khi lêm vaâo möåt tònh
caãnh nguy hiïím chïët ngûúâi? Vö nhên àaåo àïën thïë laâ cuâng! Nhûng
khöng, nhû thïë laâ bònh thûúâng. Nïëu khöng, tuâ nhên coá thïí quêëy
phaá, laâm êìm ô lïn möåt caách quaá dïî daâng khi thêìn kinh khöng chõu
nöíi nûäa. Duâ chó àïí nghe tiïëng ngûúâi, duâ chó àïí ngûúâi ta noái vúái
mònh möåt cêu, duâ cêu àoá chó laâ: “Chïët thò chïët ài, nhûng phaãi cêm
möìm laåi!”. Cuäng seä coá vaâi chuåc ngûúâi trong söë hai trùm nùm mûúi
tuâ nhên bõ giam úã àêy, möîi ngaây vaâi chuåc lêìn, baây chuyïån gêy ra
bêët cûá cuöåc caäi vaä naâo àïí cho thoaát búát sûác húi eáp trong oác hoå nhû
qua möåt caái xuáp-paáp!
Ngûúâi àaä coá caái yá xêy nhûäng chuöìng coåp naây khöng thïí laâ
möåt baác sô têm bïånh hoåc àûúåc: möåt ngûúâi thêìy thuöëc khöng àúâi naâo
laåi tûå haå mònh laâm möåt viïåc nhú nhuöëc àïën nhû vêåy. Nöåi quy cuãa
nhaâ giam naây cuäng khöng phaãi do möåt baác sô thaão ra. Nhûng hai
con ngûúâi àaä cuâng nhau taåo nïn caái nhaâ tuâ naây, ngûúâi kiïën truác sû
cuäng nhû ngûúâi viïn chûác àaä dûå tñnh möåt caách chi li nhûäng chi tiïët
cuãa nhaâ tuâ, hoå quaã thêåt laâ hai con quaái vêåt àaáng ghï túãm, hai nhaâ
têm lyá hoåc töìi baåi vaâ àöåc aác traân àêìy möåt loâng cùm thuâ xa àñch àöëi
vúái caác phaåm nhên.
Tûâ nhûäng cùn buöìng giam cuãa khaám trung têm úã Beaulieu, úã
Canen tuy sêu nhû vêåy, hai têìng hêìm phña dûúái mùåt àêët, vêîn coân
coá thïí voång ra ngoaâi, àïën tai cöng chuáng, nhûäng tiïëng vang xa xùm
cuãa nhûäng cûåc hònh maâ caác phaåm nhên phaãi chõu àûång. Chûáng cúá
laâ höìi êëy, khi ngûúâi ta thaáo khoáa tay cho töi töi àaä thêëy roä raâng veã
súå haäi trïn mùåt boån lñnh gaác: chùæc chùæn laâ hoå súå bõ phiïìn haâ, bõ
trûâng trõ. Nhûng úã àêy, trong nhaâ giam cêëm cöë naây, núi maâ chó coá
boån viïn chûác trong ban quaãn trõ múái vaâo àûúåc, hoå rêët yïn têm hoå
khöng bao giúâ coá thïí bõ phiïìn haâ gò hïët.
Clac, clac, clac, clac, - ngûúâi ta múã têët caã caác ghi-sï. Töi àïën
caånh ghi-sï cuãa töi, àaánh liïìu doâm ra ngoaâi, röìi töi thoâ àêìu ra möåt
chuát, vaâ sau àoá thoâ hïët caã caái àêìu ra ngoaâi haânh lang. Bïn phaãi
cuäng nhû bïn traái töi àïìu tröng thêëy caã möåt daäy àêìu thoâ ra. Töi
hiïíu ngay raâng hïî ghi-sï àûúåc múã thò moåi ngûúâi àïìu lêp å tûác thoâ
àêìu ra ngoaâi. Ngûúâi bïn phaãi nhòn töi maâ mùæt tuyïåt nhiïn khöng
biïíu hiïån möåt caãm nghô gò. Chùæc àaä àúâ àêîn ài vò thoái thuã dêm. Hùæn
xanh xao phúâ phaåc, mùåt phò ra, gûúng mùåt àêìn àöån, u mï. Ngûúâi
bïn traái hoãi töi rêët nhanh: “Bao nhiïu?”
- Hai nùm.
- Túá böën. Múái àûúåc möåt. Tïn gò?
- Papillon.
- Túá, Georges, Jojo l’ Auvergnat. Cêåu bõ úã àêu?
- Paris, coân cêåu?
Ngûúâi kia chûa kõp traã lúâi: suêët caâ-phï vaâ öí baánh mò troân àaä
àûúåc àûa àïën caách àêëy hai buöìng. Hùæn thuåt àêìu vaâo. Töi cuäng laâm
nhû thïë. Töi giú caái ca ra. Hoå roát caâ-phï vaâo röìi àûa möåt öí baánh mò
troân. Vò töi àûa tay ra àoán öí baánh mò húi chêåm, khi cûãa ghi-sï suåp
xuöëng thò öí baánh mò cuãa töi lùn xuöëng àêët. Khöng àêìy mûúâi lùm
phuát sau im lùång àaä trúã laåi. Chùæc möîi haânh lang phaãi coá möåt töëp ài
phaát bûäa saáng, chûá khöng thò khöng thïí nhanh nhû vêåy. Àïën giûäa
trûa coá moán xuáp boã möåt miïëng thõt hêìm. Buöíi chiïìu, möåt àôa àêåu
vaán xaâo. Caái thûåc àún êëy trong suöët hai nùm chó thay àöíi trong
bûäa ùn chiïìu: àêåu vaán, àêåu àoã, àêåu chiïn, àêåu àuäa, àêåu trùæng vaâ
cúm xaâo. Bûäa trûa thò luác naâo cuäng chó coá thïë.
Cûá mûúâi lùm ngaây möåt lêìn, chuáng töi thoâ àêìu ra ngoaâi ghi-
sï, vaâ möåt ngûúâi tuâ khöí sai duâng möåt caái töng-àú rùng daây cuãa thúå
cùæt toác àïí cùæt rêu cho chuáng töi.
Töi úã àêy àaä àûúåc ba ngaây. Coá möåt àiïìu laâm cho töi bêån têm.
ÚÃ àaão Royale, caác baån töi coá noái laâ seä gûãi thuöëc laá vaâ thûác ùn cho
töi. Töi chûa nhêån àûúåc thûá gò, vaã laåi töi cuäng bùn khoùn khöng
hiïíu nöíi hoå laâm thïë naâo àïí coá thïí thûåc hiïån àûúåc möåt viïåc thêìn kyâ
nhû vêåy.
Cho nïn töi khöng lêëy laâm laå khi khöng thêëy coá gò gûãi àïën.
Huát thuöëc laá chùæc phaãi rêët nguy hiïím, vaâ duâ sao àoá cuäng laâ thûá xa
xó. Ùn thò hùèn laâ chuyïån söëng coân, vò xoong xuáp trong bûäa ùn trûa
chó laâ möåt ñt nûúác noáng lïìu bïìu vaâi nhuám rau xanh vaâ möåt miïëng
thõt hêìm chó àöå möåt trùm gam. Buöíi chiïìu chó coá möåt àôa àûång
nûúác xaâo sïìn sïåt, lûa thûa mêëy haåt àêåu hay mêëy thûá rau quaã khö.
Noái thêåt, töi khöng nghi ngúâ ban quaãn trõ cho tuâ ùn keám bùçng nghi
ngúâ boån tuâ nhên chuyïn viïåc nêëu ùn hay phên phaát thûác ùn. Töi
naãy ra caái yá naây trong bûäa chiïìu, khi möåt ngûúâi tuâ quï úã Marseille
bùæt àêìu vaâo àûa thûác ùn. Caái muöi cuãa anh ta vuåc xuöëng têån àaáy
thuâng, cho nïn trong suêët cuãa töi àêåu bao giúâ cuäng nhiïìu hún
nûúác. Nïëu nhûäng ngûúâi khaác àûa bûäa ùn chiïìu thò ngûúåc laåi hoå chó
húát phña trïn sau khi ngoaáy ngoaáy caái muöi möåt chuát. Do àoá nhiïìu
nûúác maâ ñt àêåu. Tònh traång thiïëu dinh dûúäng naây cûåc kyâ nguy
hiïím. Muöën coá àuã sûác maånh tinh thêìn àïí giûä vûäng yá chñ, cêìn phaãi
coá ñt nhiïìu sûác maånh thïí chêët.
Luác naây ngûúâi ta àang queát ngoaâi haânh lang. Töi coá caãm giaác
laâ ngûúâi ta queát úã trûúác buöìng giam cuãa töi húi lêu quaá. Tiïëng chöíi
queåt maäi vaâo caánh cûãa buöìng töi möåt caách khöng bònh thûúâng. Töi
nhòn kyä thò thêëy möåt mêíu giêëy trùæng thoâ ra úã phña dûúái caánh cûãa.
Töi hiïíu ngay rùçng ngûúâi ta àaä tuöìn möåt caái gò dûúái caánh cûãa
nhûng khöng thïí tuöìn vaâo sêu hún àûúåc. Ngûúâi ta àúåi cho töi ruát
mêíu giêëy vaâo röìi múái queát sang chöî khaác. Töi múã mêíu giêëy ra. Coá
mêëy doâng chûä viïët bùçng mûåc daå quang. Töi àúåi cho tïn lñnh gaác ài
qua röìi àoåc vöåi: “Papi, kïí tûâ mai trong bö cuãa anh möîi ngaây seä coá
nùm àiïëu thuöëc laá vaâ möåt quaã dûâa. Khi ùn dûâa phaãi nhai thêåt kyä
thò múái böí. Nhúá nuöët caã baä. Huát thuöëc vaâo buöíi saáng khi hoå àöí bö.
Khöng bao giúâ àûúåc huát sau bûäa caâ-phï saáng, phaãi huát trong bûäa
ùn trûa ngay sau khi ùn, vaâ buöíi chiïìu cuäng vêåy. Keâm theo àêy coá
möåt mêíu ruöåt buát chò. Möîi khi cêìn duâng thûá gò, cûá viïët vaâo mêíu
giêëy keâm theo àêy, khi ngûúâi queát haânh lang quïåt chöíi vaâo caánh
cûãa, haäy duâng ngoán tay caâo vaâo cûãa. Nïëu ngûúâi kia cuäng caâo laåi thò
tuöìn mêíu giêëy ra. Àûâng bao giúâ tuöìn mêíu giêëy trûúác khi hùæn caâo
laåi àïí traã lúâi anh. Haäy àïí mêíu giêëy vaâo tai àïí khoãi ruát plan ra, coân
mêíu ruöåt buát chò thò coá thïí àïí bêët cûá chöî naâo úã chên tûúâng. Can
àaãm lïn. Caác baån hön anh. Ignace, Louis”.
Ngûúâi gûãi cho töi bûác thöng àiïåp naây laâ Galgani vaâ Dega. Töi
thêëy ngheån ngaâo úã cöí vaâ möåt húi êëm traân àêìy trong ngûåc; coá àûúåc
nhûäng ngûúâi baån trung thaânh, têån tuåy nhû vêåy thêåt laâ êëm aáp. Vaâ
bûúác ài cuãa töi: möåt, hai, ba, böën, nùm, àùçng sau quay, caâng thïm
vûäng vaâng vaâ nhanh nheån, vúái möåt niïìm tin lúán hún vaâo tûúng lai,
möåt niïìm tin tûúãng chùæc chùæn rùçng mònh seä coân söëng cho àïën khi
ra khoãi caái phêìn möå naây. Vaâ töi vûâa ài vûâa nghô: trong hai con
ngûúâi êëy coá bao nhiïu laâ tònh caãm cao thûúång, coá biïët bao nhiïu yá
chñ muöën laâm àiïìu töët. Chùæc chùæn laâ hoå àaä tûå àùåt mònh vaâo möåt
tònh thïë rêët nguy hiïím: möåt ngûúâi coá thïí mêët chên kïë toaán, ngûúâi
kia mêët chên liïn laåc. Viïåc hoå àang laâm àïí giuáp töi thêåt laâ vô àaåi,
chûa kïí laâ hoå phaãi töën biïët bao nhiïu tiïìn múái laâm àûúåc nhû thïë.
Hoå àaä phaãi mua biïët bao nhiïu ngûúâi àïí vúái tay àïën têån buöìng
giam cuãa töi trïn caái àaão Royale “ùn thõt ngûúâi”.
Baån àoåc cêìn hiïíu roä rùçng möåt quaã dûâa khö chûáa rêët nhiïìu
dêìu trong caái cuâi doân vaâ trùæng cuãa noá. Chó cêìn naåo saáu quaã dûâa
ngêm vaâo nûúác noáng thò möåt ngaây sau trïn mùåt nûúác coá thïí vúát
àûúåc möåt lñt dêìu. Thûá dêìu naây laâ möåt chêët beáo maâ vúái chïë àöå ùn
cuãa chuáng töi ngûúâi ta rêët cêìn, noá chûáa nhiïìu thûá sinh töë. Möîi
ngaây möåt caái cuâi dûâa laâ gêìn àuã baão àaãm cho sûác khoãe. Ñt nhêët
ngûúâi ta cuäng khöng thïí lêm vaâo tònh traång mêët nûúác, cuäng khöng
thïí chïët vò suy dinh dûúäng. Àaä hai thaáng roâng töi nhêån àûúåc tiïëp
tïë vïì thûác ùn vaâ thuöëc huát maâ khöng xaãy ra chuyïån gò caã. Möîi lêìn
huát thuöëc töi àïìu àïì phoâng cêín thêån nhû ngûúâi Sioux: töi nuöët
khoái vaâo thêåt sêu röìi nhaã ra tûâ tûâ, vûâa nhaã vûâa xoâe baân tay phaãi
ra nhû caái quaåt àïí xua cho khoái tan ài.
Höm qua vûâa xaãy ra möåt chuyïån húi laå. Töi khöng biïët laâ töi
àaä haânh àöång àuáng hay sai. Möåt tïn lñnh gaác ài trïn àûúâng tuêìn
tra àaä chöëng tay vaâo thanh võn nhòn xuöëng buöìng giam töi. Hùæn
chêm möåt àiïëu thuöëc, huát vaâi húi röìi àïí noá rúi xuöëng buöìng giam
töi. Sau àoá hùæn laåi ài tuêìn. Töi àúåi cho hùæn trúã laåi röìi lêëy chên chaâ
lïn àiïëu thuöëc, sao cho hùæn coá thïí tröng thêëy roä. Bûúác hùæn ài húi
ngûng laåi möåt chuát, nhûng khöng lêu: khi àaä thêëy roä cûã chó vûâa röìi
cuãa töi, hùæn laåi ài ngay. Coá phaãi hùæn thûúng haåi töi, hay thêëy xêëu
höí cho caái ban quaán trõ cuãa hùæn? Hay àêy chó laâ möåt caái bêîy? Töi
khöng biïët cho nïn rêët bùn khoùn.
Khi ngûúâi ta khöí, ngûúâi ta trúã nïn hïët sûác nhaåy caãm.
Nïëu tïn giaám thõ vûâa röìi àaä coá yá muöën laâm möåt ngûúâi töët
buång duâ caái yá êëy chó àûúåc möåt vaâi giêy, töi cuäng rêët lêëy laâm tiïëc vò
àaä laâm hùæn phiïìn loâng vúái caái cûã chó khinh miïåt cuãa töi.
Töi úã àêy thïë laâ àaä hún hai thaáng. Caái nhaâ giam cêëm cöë naây
laâ nhaâ giam duy nhêët maâ theo töi trong àoá khöng coá gò coá thïí hoåc
àûúåc. Vò khöng thïí coá möåt caách daân xïëp naâo hïët. Töi àaä luyïån têåp
àûúåc rêët kyä caái khaã nùng phên thên. Töi coá möåt chiïën thuêåt coá
hiïåu quaã chùæc chùæn. Àïí ài lang thang giûäa caác vò sao vúái möåt caãm
giaác hiïån thûåc thêåt cao, àïí dïî daâng thêëy hiïån ra nhûäng thúâi àoaån
khaác nhau trong dô vaäng cuãa cuöåc àúâi giang höì phiïu baåt cuãa töi
hay cuãa thúâi thú êëu, hoùåc giaã àïí xêy nhûäng toâa lêu àaâi úã Têy Ban
Nha hiïån roä y nhû thêåt, luác àêìu töi àaä phaãi töën rêët nhiïìu sûác. Töi
phaãi ài ài laåi laåi khöng ngúát mêëy giúâ àöìng höì liïìn, khöng ngöìi
xuöëng, khöng dûâng laåi, vûâa ài vûâa nghô bònh thûúâng vïì bêët cûá vêën
àïì gò. Röìi àïën khi thêåt mïåt moãi töi múái nùçm lïn têëm vaán, göëi àêìu
lïn möåt nûäa têëm chùn, coân nûãa kia thò àùæp lïn mùåt. Bêëy giúâ laân
khöng khñ àaä thûa thúát cuãa phoâng giam ài vaâo miïång töi vaâ muäi töi
möåt caách khoá khùn vò bõ têëm chùn loåc möåt lêìn nûäa. Àiïìu àoá nhùçm
gêy ra trong phöíi töi möåt tònh traång gêìn nhû ngaåt thúã khiïën àêìu
töi thêëy nhûác vaâ noáng.
Trong traång thaái thiïëu khöng khñ vaâ ngöåt ngaåt vò noáng bûác,
töi àöåt ngöåt thêëy mònh bay böíng lïn. Öi! Nhûäng cuöåc phi haânh cuãa
linh höìn êëy àaä àem laåi cho töi bao nhiïu laâ caãm giaác khön taã. Töi
àaä coá àûúåc nhûäng àïm ên aái maâ caãm giaác coân maånh hún caã khi töi
àûúåc tûå do, say sûa hún, coá sûác chÊËn Àöång hún nhûäng caãm giaác
thêåt cuãa nhûäng àïm ên aái maâ töi àaä thûåc sûå traãi qua. Phaãi, caái khaã
nùng du haânh trong khöng gian êëy cho pheáp töi ngöìi bïn caånh meå
töi, ngûúâi àaä chïët caách àêy mûúâi baãy nùm. Töi mên mï taâ aáo cuãa
ngûúâi, vaâ ngûúâi vuöët ve nhûäng moác toác quùn cuãa töi maâ ngûúâi bùæt
àïí rêët daâi höìi töi múái nùm tuöíi, laâm nhû thïí töi laâ con gaái. Töi vuöët
ve mêëy ngoán tay thon vaâ daâi, da mõn nhû tú. Ngûúâi cuâng cûúâi vúái
töi khi thêëy naãy ra caái yá muöën gan goác àûúåc lao xuöëng söng nhû töi
àaä thêëy nhûäng cêåu con trai lúán tuöíi hún laâm, vaâo möåt ngaây hai meå
con ài daåo vúái nhau. Nhûäng chi tiïët nhoã nhùåt nhêët trong caách chaái
toác cuãa ngûúâi, niïìm thûúng mïën coá sûác toãa haâo quang cuãa àöi mùæt
saáng loáng laánh cuãa ngûúâi, nhûäng lúâi leä dõu daâng khoá quïn cuãa
ngûúâi: “Riri beá boãng cuãa meå, con haäy ngoan, thêåt ngoan nheá, àïí meå
con thûúng con thêåt nhiïìu. ñt nûäa röìi con cuäng seä nhaãy àûúåc xuöëng
nûúác tûâ rêët cao, rêët cao. Coân bêy giúâ thò con coân beá quaá, cuåc vaâng
cuãa meå aå Ngaây êëy seä àïën rêët nhanh, quaá nhanh nûäa laâ khaác, caái
ngaây maâ con seä thaânh möåt chaâng trai to khoãe”.
Vaâ meå töi dùæt tay töi ài doåc búâ söng vïì nhaâ Töi thûåc sûå àang
söëng trong ngöi nhaâ cuãa thúâi thú êëu cuãa töi. Thûåc sûå àïën nöîi töi
àûa hai tay bõt mùæt meå töi àïí ngûúâi khöng àoåc àûúåc nöët nhaåc
nhûng vêîn tiïëp tuåc chúi piano cho töi nghe. Töi àang úã nhaâ thêåt
chûá khöng phaãi tûúãng tûúång. Töi àang úã nhaâ vúái meå, töi leo lïn möåt
chiïëc ghïë tûåa àùåt úã phña sau chiïëc ghïë quay meå töi àang ngöìi, vaâ
töi àûa hai baân tay nhoã beá lïn bñt mùæt meå töi thêåt maånh, àïí cho
àöi mùæt to vaâ hiïìn cuãa ngûúâi àûâng tröng thêëy gò. Mêëy ngoán tay
thon nheå cuãa ngûúâi vêîn tiïëp tuåc lûúát trïn caác phñm àaân àaánh cho
töi nghe baâi Naâng quaã phuå vui tûúi cho àïën hïët.
Duâ laâ tïn cöng töë viïn vö nhên àaåo, hay laâ nhûäng tïn caãnh
saát maâ sûå lûúng thiïån àaáng cho ngûúâi ta ngúâ vûåc, hay laâ Polein,
tïn khöën kiïëp àaä chõu mùåc caã àïí mua lêëy tûå do bùçng möåt lúâi khai
gian döëi, hay laâ mûúâi hai miïëng phoá-maát àaä ngu xuêín theo àuöi
baãn caáo traång vaâ caách thuyïët minh sûå viïåc cuãa bïn nguyïn, hay laâ
nhûäng tïn lñnh gaác úã nhaâ giam cêëm cöë, nhûäng cöång taác viïn xûáng
àaáng cuãa caái nguåc “ùn thõt ngûúâi”, khöng coá ai, tuyïåt àöëi khöng coá
ai, vaâ cuäng khöng coá caái gò, kïí caã nhûäng bûác tûúâng daây vaâ caái
khoaãng caách xa xöi cuãa hoân àaão mêët huát giûäa Àaåi têy dûúng naây,
tuyïåt nhiïn khöng coá möåt caái gò thuöåc phaåm truâ tinh thêìn hay vêåt
chêët coá thïí ngùn caãn nöíi nhûäng cuöåc du haânh nhuöåm maâu höìng
tuyïåt vúâi cuãa haånh phuác khi töi cêët caánh bay böíng lïn caác vò sao.
Töi àaä sai lêìm: khi tñnh thúâi gian phaãi möåt mònh àöëi diïån vúái
baãn thên, töi chó noái àïën thúâi gian bùçng àún võ giúâ.
Àoá laâ möåt sai lêìm. Coá nhûäng luác phaãi ào thúâi gian bùçng àún
võ phuát. Chùèng haån, sau buöíi phên phaát caâ-phï vaâ baánh mò laâ giúâ
àöí bö - sau àoá khoaãng möåt tiïëng àöìng höì. Khi ngûúâi ta traã caái bö
saåch töi seä nhêån àûúåc quaã dûâa, nùm àiïëu thuöëc laá vaâ àöi khi caã
möåt maãnh giêëy viïët chûä lên tinh. Nhûäng luác êëy - khöng phaãi bao
giúâ cuäng thïë, nhûng rêët nhiïìu khi nhû thïë - töi àïëm tûâng phuát
möåt. Laâm nhû thïë cuäng khaá dïî daâng vò töi àiïìu chónh thên thïí töi
thaânh möåt quaã lùæc, cûá nùm bûúác, luác quay trúã laåi, töi nhêím àïëm:
möåt. Àïëm àïën mûúâi hai thò àûúåc möåt phuát. Coá àiïìu laâ xin caác baån
chúá tûúãng rùçng töi lo lùæng muöën biïët röìi mònh coá àûúåc ùn caái cuâi
dûâa, vöën chñnh laâ sûå söëng cuãa töi, coá àûúåc hûúãng caái thuá vö biïn laâ
àang úã trong caái hêìm möå naây maâ laåi àûúåc huát thuöëc mûúâi lêìn trong
hai mûúi böën tiïëng àöìng höì (vò möîi àiïëu thuöëc laá töi huát laâm hai
lêìn) hay khöng.
Khöng phaãi thïë; vaâo giúâ nhêån caâ phï, vaâ tuy khöng coá lyá do gò
àùåc biïåt, töi cuäng súå rùçng coá möåt viïåc gò àaä xaãy ra vúái nhûäng ngûúâi
àang hy sinh sûå yïn tônh cuãa mònh àïí giuáp töi möåt caách haâo phoáng
nhû vêåy. Cho nïn töi chúâ àúåi, vaâ àïën khi tröng thêëy quaã dûâa töi
múái thúã phaâo yïn têm. Quaã dûâa coá àoá, nhû thïë coá nghôa laâ hoå vên
yïn öín.
Chêìm chêåm, rêët chêåm, nhûäng giúâ, nhûäng ngaây, nhûäng tuêìn,
nhûäng thaáng tröi qua. Röìi àïën möåt luác naâo àoá, tónh laåi thêëy mònh
àaä úã àêy àûúåc gêìn möåt nùm.
Àuáng mûúâi möåt thaáng vaâ hai mûúi ngaây töi chûa àûúåc noái
chuyïån vúái ai hún böën mûúi giêy, maâ cuäng chó noái nhaát gûâng, vaâ
noái thêìm thò, chûá khöng thaânh tiïëng. Tuy vêåy coá möåt höm töi cuäng
àaä dûå möåt cuöåc àöëi thoaåi to tiïëng. Höm êëy töi bõ caãm vaâ ho nhiïìu.
Nghô rùçng nhû vêåy cuäng àuã àïí xin ài khaám, töi liïìn baáo caáo öëm.
Baác sô àaä àïën. Trûúác sûå kinh ngaåc cuãa töi, caái ghi-sï múã ra. Trong
caái khung heåp êëy thêëy hiïån ra möåt caái àêìu.
- Anh laâm sao? Anh àau gò? Phïë quaãn aâ? Quay lûng laåi. Ho
ài.
Kòa, sao laå thïë nhó. Ngûúâi ta àuâa chùng? Thïë nhûng àoá laåi laâ
sûå thêåt möåt trùm phêìn trùm. Möåt öng thêìy thuöëc xûá thuöåc àõa àaä
àïën chêín bïånh qua möåt caái ghi-sï, baão töi quay lûng laåi àûáng caách
caánh cûãa möåt meát, vaâ gheá tai vaâo löî àïí nghe phöíi töi. Röìi öng ta laåi
noái: “Thoâ tay ra”. Töi toan laâm theo nhû caái maáy, thò do möåt thûá tûå
troång naâo àêëy, töi noái vúái caái öng thêìy thuöëc quaái dõ naây: “Caám ún
baác sô, phiïìn baác sô quaá nhó. Thöi khöng cêìn. Chùèng ñch gò àêu”. Ñt
nhêët töi cuäng coá àuã baãn lônh àïí toã ra cho hùæn hiïíu rùçng töi khöng
tûúãng lêìm laâ caái kiïíu chêín bïånh cuãa hùæn coá chuát gò nghiïm chónh.
- Tuây anh, - hùæn àaä coá àuã vö liïm só àïí traã lúâi nhû vêåy. Röìi boã
ài. Cuäng may, vò chó chuát nûäa töi àaä nöí tung ra vò phêîn nöå..
Möåt, hai, ba, böën, nùm, àùçng sau quay. Möåt, hai, ba, böën,
nùm, àùçng sau quay. Töi ài ài laåi laåi, ài ài laåi laåi maäi, khöng moãi
mïåt, khöng dûâng laåi, vaâ höm nay töi ài ài laåi laåi möåt caách giêån dûä,
hai chên töi cùng thùèng chûá khöng buöng lúi möåt caách thû thaái
nhû thûúâng lïå. Dûúâng nhû sau sûå viïåc vûâa xaãy ra, töi cêìn phaãi xeáo
naát möåt caái gò. Chên töi thò coá thïí giêîm lïn caái gò?
Dûúái chên töi chó coá xi-mùng. Khöng, töi giêîm lïn rêët nhiïìu
thûá trong khi ài nhû vêåy. Töi giêîm lïn sûå heân haå cuãa tïn baác sô àaä
cam têm chõu chiïìu theo yá Ban Quaãn trõ àïí laâm nhûäng viïåc túãm
lúåm nhû vêåy. Töi giêîm lïn thaái àöå dûãng dûng cuãa möåt têìng lúáp
ngûúâi trûúác sûå àau khöí cuãa möåt têìng lúáp ngûúâi khaác. Töi giêîm lïn
sûå ngu döët cuãa dên töåc Phaáp khöng hïì quan têm, khöng hïì toâ moâ
muöën biïët nhûäng àöìng baâo cuãa hoå cûá hai nùm laåi àûúåc luâa lïn taâu
nhû nhûäng bêìy gia suác qua Saint- Martin-de-Reá laâ àïí ài àïën àêu
vaâ àûúåc àöëi xûã nhû thïë naâo. Töi giêîm lïn caác phoáng viïn cuãa caác
baáo chñ caánh taã, sau khi viïët nhûäng baâi baáo chua ngoa vïì möåt con
ngûúâi àaä phaåm töåi naâo àêëy thò chó mêëy thaáng sau laâ àaä khöng coân
nhúá rùçng trïn àúâi coá möåt ngûúâi nhû thïë. Töi giêîm lïn boån linh muåc
cöng giaáo àaä nghe caác phaåm nhên xûng töåi, biïët rêët roä nhûäng gò
àang diïîn ra úã traåi khöí sai cuãa Phaáp maâ vêîn im húi lùång tiïëng. Töi
giêîm lïn möåt hïå thöëng xûã aán biïën viïåc cên nhùæc cöng bùçng thaânh
möåt cuöåc àêëu khêíu giûäa keã buöåc böåi vaâ keã baâo chûäa.
Töi giêîm lïn töí chûác Liïn minh Nhên quyïìn vaâ Dên quyïìn
khöng hïì lïn tiïëng àïí noái: Haäy chùån àûáng caái maáy cheám khö cuãa
caác ngûúâi laåi, haäy huãy diïåt caái têm lyá xa-àñch têåp thïí àang hoaânh
haânh trong giúái viïn chûác Haânh chñnh. Töi giêîm lïn caái tònh traång
tïå maåt laâ khöng coá möåt töí chûác hay hiïåp höåi naâo chêët vêën nhûäng
keã coá traách nhiïåm vïì hïå thöëng xûã aán naây àïí hoãi hoå xem taåi sao vaâ
laâm thïë naâo maâ traåi khöí sai cûá hai nùm laåi chïët mêët taám mûúi
phêìn trùm dên söë cuãa noá. Töi giêîm lïn nhûäng túâ giêëy baáo tûã cuãa töí
chûác y tïë nhaâ nûúác: tûå tûã, suy dinh dûúäng, suy nhûúåc toaân thên,
hoaåi huyïët, ho lao, àiïn loaån, dúã húi. Töi coân biïët töi àang giêîm lïn
nhûäng gò nûäa? Nhûng duâ sao, sau sûå viïåc àaä xaãy ra, töi khöng coân
ài bònh thûúâng nûäa, cûá möîi bûúác töi laåi xeáo naát möåt caái gò.
Möåt, hai, ba, böën, nùm,... vaâ nhûäng giúâ phuát chaãy qua chêìm
chêåm laâm cho cuöåc nöíi loaån thêìm lùång cuãa töi lùæng dêìn vò mïåt moãi.
Coân mûúâi ngaây nûäa töi seä qua àûúåc möåt nûãa thúâi haån cêëm cöë. Àêy
quaã laâ möåt kyã niïåm rêët àaáng ùn mûâng, vò nïëu khöng kïí caái bïånh
caãm khaá nùång kia, sûác khoãe töi vêîn töët. Töi vêîn khöng àiïn, maâ
cuäng chûa bûúác vaâo quaá trònh trúã thaânh àiïn. Töi tin chùæc, thêåm
chñ chùæc möåt trùm phêìn trùm laâ seä ra khoãi chöën naây khoãe maånh vïì
thïí chêët vaâ tinh thêìn khi caái nùm àang sêëp bùæt àêìu seä hïët.
Töi sûåc tónh vò ngoaâi kia coá tiïëng noái rò rêìm.
- Hùæn àaä chïët khö tûâ bao giúâ êëy. Durand aå. Sao, ban naäy anh
khöng nhêån thêëy aâ?
- Thûa sïëp töi khöng biïët aå. Vò hùæn treo cöí trong goác tûúâng
phña löëi ài tuêìn cho nïn töi ài qua nhiïìu lêìn maâ khöng tröng thêëy.
- Caái àoá khöng quan troång, nhûng phaãi thuá nhêån rùçng anh
khöng tröng thêëy hùæn laâ phi lö-gñc.
Ngûúâi bõ giam úã buöìng bïn traái àaä tûå tûã.
Àoá laâ àiïìu maâ töi àaä hiïíu ra, hoå àïën khiïng hùæn ài. Caánh cûãa
kheáp laåi. Nöåi quy àaä àûúåc tuên thuã möåt caách nghiïm chónh vò caánh
cûãa êëy àaä àûúåc múã ra vaâ àoáng laåi trûúác mùæt möåt “cêëp trïn” laâ viïn
giaám àöëc cuãa nhaâ giam cêëm cöë maâ töi àaä nhêån ra gioång noái. Àoá laâ
ngûúâi thûá nùm àaä chïët trong caác buöìng giam úã quanh töi trong
voâng mûúâi tuêìn.
Ngaây kyã niïåm möåt nùm cêëm cöë àaä àïën. Trong caái bö töi thêëy
coá möåt höåp sûäa àùåc Nestleá. Àoá laâ möåt cûã chó àiïn röì cuãa caác baån
töi. Hoå àaä tòm mua höåp sûäa naây vúái möåt giaá àùæt khöng thïí tûúãng
tûúång nöíi vaâ àaä liïìu lônh gûãi noá cho töi. Duâ sao töi cuäng àaä coá àûúåc
möåt ngaây àùæc thùæng trûúác sûå taân nhêîn cuãa söë phêån. Cho nïn töi tûå
hûáa laâ khöng bay ài àêu caã. Töi àang úã nhaâ giam cêëm cöë. Möåt nùm
àaä qua tûâ khi töi àïën àêy, thïë maâ töi vêîn tûå caãm thêëy àuã sûác àïí
lïn àûúâng vûúåt nguåc ngaây mai nïëu coá cú höåi. Baãn töíng kïët nhû vêåy
laâ tñch cûåc, vaâ töi tûå haâo vïì noá.
Thöng qua ngûúâi queát haânh lang buöíi trûa, töi nhêån àûúåc
mêëy chûä cuãa caác baån (àoá laâ möåt viïåc khaác thûúâng): “Can àaãm lïn.
Chó coân möåt nùm nûäa thöi.Chuáng töi biïët cêåu vêîn khoãe. Chuáng töi
cuäng bònh thûúâng, yïn öín. Chuáng töi hön cêåu. Louis, Ignace. Nïëu
tiïån, cêåu gûãi cho chuáng töi mêëy chûä, àûa ngay cho ngûúâi àaä trao
cêåu maãnh giêëy naây”.
Trïn maãnh giêëy trùæng gûãi keâm theo bûác thû töi viïët: “Caám ún
vïì têët caã. Töi khoãe maånh, vaâ nhúâ caác cêåu töi hy voång vêîn seä nhû
thïë naây sau möåt nùm. Coá thïí cho töi biïët tin Clousiot, Maturette
khöng?” Quaã nhiïn möåt luác sau ngûúâi queát haânh lang trúã laåi, caâo
vaâo cûãa töi. Töåi vöåi vaâng nheát maãnh giêëy dûúái cûãa, noá biïën ngay.
Suöët ngaây höm êëy vaâ möåt phêìn àïm êëy, töi úã laåi trïn mùåt àêët,
trong caái traång thaái maâ töi àaä mêëy lêìn tûå hûáa laâ seä giûä. Möåt nùm
nûäa töi seä àûúåc àûa vïì möåt trong hai àaão. Royale hay Saint-
Joseph? Töi seä noái chuyïån, huát thuöëc àïën àaä àúâi thò thöi, vaâ lêåp tûác
seä chuêín bõ vûúåt nguåc.
Höm sau töi bûúác vaâo ngaây thûá nhêët trong söë ba trùm saáu
mûúi lùm ngaây coân laåi, loâng vûäng tin vaâo söë phêån cuãa mònh. Taám
thaáng tiïëp theo, moåi sûå àaä tröi qua àuáng nhû töi dûå kiïën. Nhûng
àïën thaáng thûá chñn thò tònh hònh trúã nïn nghiïm troång. Saáng höm
êëy, àïën giúâ àïí bö, ngûúâi àûa dûâa bõ bùæt quaã tang vaâo luác àêíy caái bö
vaâo buöìng töi, trong àoá àaä àïí sùén quaã dûâa vaâ nùm àiïëu thuöëc laá.
Viïåc vûâa xaãy ra nghiïm troång àïën nöîi trong mêëy phuát àöìng
höì hoå àaä quïn mêët quy chïë im lùång tuyïåt àöëi. Tiïëng ngûúâi ta àêëm
àaá ngûúâi tuâ khöën khöí kia nghe rêët roä. Sau àoá laâ tiïëng rïn khoâ kheâ
cuãa möåt ngûúâi àaä bõ àaánh möåt àoân chñ maång. Caái ghi-sï cuãa töi múã
ra vaâ möåt caái mùåt lñnh gaác àoã bûâng quaát vaâo buöìng: “Coân maây nûäa,
haäy àúåi àêëy!”
- Tao sùén saâng àúåi maây, thùçng choá àeã! - Töi traã lúâi, thêìn kinh
cùng thùæng àïën töåt àöå vò àaä phaãi ngöìi im nghe chuáng noá àaánh dêåp
ngûúâi tuâ khöën khöí kia.
Viïåc êëy àaä xaãy ra luác baãy giúâ. Àïën mûúâi möåt giúâ, möåt phaái
àoaân do viïn phoá chó huy nhaâ giam cêëm cöë àûáng àêìu àïën buöìng
töi. Ngûúâi ta múã caánh cûãa àaä àoáng laåi sau lûng töi caách àêy hai
mûúi thaáng vaâ tûâ àoá chûa bao giúâ àûúåc múã ra. Töi àang àûáng úã cuöëi
buöìng giam, tay cêìm caái ca, giûä thïë thuã, quyïët têm àaánh traã àïën
cung, vò hai leä: thûá nhêët laâ àïí cho boån lñnh gaác khi àaánh töi seä
àûúåc trûâng trõ àñch àaáng, thûá hai laâ àïë chuáng noá àaánh töi chïët thêåt
nhanh. Nhûng maäi chùèng thêëy chuáng laâm gò caã, viïn phoá chó huy
noái:
- Phaåm nhên, bûúác ra.
- Nïëu caác anh baão töi ra àïí àaánh töi thò haäy coi chûâng: töi seä
àaánh laåi. Maâ töi chùèng daåi gò ra àïí bõ àaánh tûâ böën phña. Töi cûá
àûáng àêy, hïî àûáa naâo àöång vaâo töi töi seä cho ài àúâi ngay.
- Charrieâre, ngûúâi ta seä khöng àaánh anh àêu.
- Ai baão àaãm àiïìu àoá?
- Töi, phoá chó huy nhaâ giam.
- Anh coá danh dûå khöng maâ baão àaãm?
- Anh àûâng thoáa maå töi, vö ñch. Töi lêëy danh dûå hûáa vúái anh
rùçng anh seä khöng bõ àaánh. Naâo ra ài!
Töi vêîn cêìm caái ca trong tay.
- Anh coá thïí giûä caái ca, anh khöng phaãi duâng àïën noá àêu.
- Àûúåc.
Töi bûúác ra, vaâ ài giûäa saáu tïn giaám thõ cuâng ài vúái viïn phoá
chó huy, vûúåt qua suöët chiïìu daâi cuãa haânh lang. Ra àïën sên, töi
thêëy choáng mùåt vaâ choái mùæt dûä döåi, phaãi nhùæm nghiïìn laåi. Cuöëi
cuâng töi tröng thêëy caái nhaâ nhoã núi hoå àaä àoán chuáng töi. ÚÃ àêëy coá
khoaãng mûúâi hai tïn giaám thõ. Khöng xö àêíy, hoå àûa töi vaâo phoâng
“quaãn trõ”. Giûäa nïìn nhaâ bï bïët maáu, möåt ngûúâi tuâ àang nùçm rïn
ró. Khi thêëy caái àöìng höì treo trïn tûúâng chó möåt giúâ, töi nghô: “Töåi
nghiïåp, chuáng noá tra têën anh ta böën tiïëng àöìng höì röìi”. Viïm giaám
àöëc àang ngöìi sau baân giêëy, viïn phoá giaám àöëc ngöìi xuöëng caånh
hùæn ta.
- Charrieâre, anh nhêån thûác ùn vaâ thuöëc laá bao lêu röìi?
- Anh kia àaä noái cho caác öng biïët röìi coân gò.
- Töi hoãi anh êëy.
- Töi thò bõ bïånh mêët trñ nhúá, höm qua coá chuyïån gò töi khöng
thïí biïët àûúåc.
- Anh giïîu chuáng töi àêëy aâ?
- Khöng, viïåc naây maâ ngûúâi ta khöng ghi vaâo höì sú cuãa töi thò
laå thêåt. Töi bõ mêët trñ nhúá vò möåt àoân àaánh vaâo àêìu.
Viïn giaám àöëc nghe cêu traã lúâi cuãa töi ngaåc nhiïn quaá quay
ra hoãi:
- Goåi àiïån hoãi Royale xem thûã trong höì sú coá ghi gò vïì viïåc
naây khöng?
Trong khi ngûúâi ta goåi àiïån thoaåi, hùæn noái tiïëp:
- Anh coá nhúá mònh tïn laâ Charrieâre chûá?
- Caái àoá thò coá. - Àoaån töi noái tiïëp thêåt nhanh àïí laâm cho hoå
ngúä ngaâng hún nûäa, noái nhû möåt caái maáy:
- Töi tïn laâ Charrieâre, töi sinh nùm 1906 úã tónh Ardeâehe, bõ
xûã aán chung thên úã Paris, quêån Seine.
Öng ta trúån mùæt troân xoe nhû hai hoân bi, vaâ töi caãm thêëy
mònh àaä laâm cho viïn giaám àöëc lung lay thûåc sûå.
- Saáng nay anh vêîn àûúåc phaát caâ-phï vaâ baánh mò àêëy chûá?
- Vêng.
- Töëi höm qua ngûúâi cho anh ùn moán àêåu gò?
- Töi khöng biïët.
- Thïë thò theo anh, anh khöng coân chuát trñ nhúá gò sao?
- Nhûäng viïåc xaãy ra thò hoaân toaân khöng nhúá chuát gò. Mùåt thò
töi nhúá. Chùèng haån nhû töi nhúá rùçng öng coá tiïëp töi möåt lêìn. Vaâo
luác naâo thò töi khöng biïët.
- Thïë anh khöng biïët anh coân phaãi bõ giam bao lêu nûäa sao?
- Chung thên maâ? Hònh nhû àïën khi chïët.

- Khöng! Haån giam cêëm cöë êëy.
- Töi maâ bõ giam cêëm cöë aâ? Vò töåi gò?
- Ú thïë thò thêåt quaá sûác! Meå kiïëp! Anh àûâng laâm cho töi nöíi
khuâng lïn. Anh daám noái rùçng anh khöng nhúá àaä bõ xûã hai nùm vò
töåi vûúåt nguåc sao? Gúám thêåt!
Àïën àêy, töi haå nöët àoân cuöëi cuâng cho hùæn guåc hùèn:
- Töi maâ laåi vûúåt nguåc aâ? Thûa öng chó huy, töi laâ ngûúâi
nghiïm chónh vaâ coá traách nhiïåm. Xin öng cûá ài vúái töi vïì buöìng
giam, öng seä roä laâ töi coá vûúåt nguåc hay khöng.
Vûâa luác êëy möåt tïn caãnh saát noái vúái viïn chó huy:
- Thûa xïëp, coá àiïån cuãa Royale goåi.
Viïn giaám àöëc àïën cêìm maáy lïn: “Khöng ghi gò caã aâ? Laå thêåt,
hùæn baão laâ hùæn bõ mêët trñ nhúá... Nguyïn nhên aâ? Bõ àaánh vaâo
àêìu... hiïíu röìi, hùæn giaã vúâ. Ai maâ biïët... Vêng, xin löîi thiïëu taá, töi
seä kiïím tra laåi. Chaâo thiïëu taá... Vêng, töi seä baáo caáo laåi àïí thiïëu taá
roä”.
- Àöì keáp haát, xem caái àêìu naâo. ÛÂ, maâ phaãi. Coá möåt vïët
thûúng khaá daâi. Thïë anh laâm caách naâo maâ nhúá àûúåc rùçng anh bõ
mêët trñ nhúá tûâ khi bõ àaánh cuá naây, haã? Noái ài xem naâo?
- Töi khöng hïì giaãi thñch, töi chó ghi nhêån rùçng töi nhúá laâ àaä
bõ àaánh, nhúá rùçng tïn töi laâ Charrieâne. Töi coân nhúá nhiïìu thûá khaác
nûäa êëy chûá.
- Röët cuöåc anh muöën noái gò hay laâm gò?
- Vêën àïì àoá thò chuáng ta àang baân àêy thöi. Öng hoãi töi laâ
ngûúâi ta gûãi thûác ùn vaâ thuöëc huát cho töi tûâ bao giúâ. Vêåy töi xin traã
lúâi dûát khoaát: töi khöng biïët; chùæc àêy laâ lêìn àêìu, nhûng cuäng coá
thïí laâ lêìn thûá möåt ngaân. Bõ bïånh mêët trñ nhúá, töi khöng thïí traã lúâi
roä hún àûúåc. Xin hïët, caác öng muöën laâm gò töi thò laâm.
- Àiïìu maâ töi muöën cuäng àún giaãn thöi. Anh àaä ùn quaá tiïu
chuêín lêu röìi, thïë thò bêy giúâ phaãi àïí cho anh gêìy ài möåt chuát. Boã
bûäa ùn chiïìu cho àïën hïët thúâi haån giam cêëm cöë.
Ngay höm êëy, töi nhêån àûúåc möåt maãnh giêëy luác hoå ài queát
haânh lang lêìn thûá hai. Tiïëc thay töi khöng àoåc àûúåc vò noá khöng
àûúåc viïët bùçng mûåc lên tinh. Àïën khuya, töi chêm möåt chiïëu thuöëc
laá coân laåi tûâ höm qua àaä thoaát khoãi cuöåc khaám xeát vò noá àûúåc giêëu
rêët kyä trong têëm vaán nùçm. Rñt maånh àiïëu thuöëc cho àöëm lûãa saáng
lïn, töi dêìn dêìn àoåc àûúåc: “Ngûúâi àöí bö àaä giûä vûäng. Anh ta khai
àêy laâ lêìn thûá hai anh àûa thûác ùn vaâo cho cêåu, möåt caách hoaân
toaân tûå nguyïån. Laåi khai laâ àaä laâm nhû thïë vò trûúác kia coá quen
cêåu úã Phaáp. Seä khöng coá ai bõ liïn luåy úã Royale. Can àaãm lïn”. Vêåy
laâ töi bõ tûúác mêët moán lûãa, thuöëc laá vaâ tin tûác cuãa baån beâ úã Royale.
Hún nûäa hoå àaä cuáp mêët bûäa ùn chiïìu cuãa töi. Töi àaä quen vúái tònh
traång khöng phaãi chõu àoái vaâ vúái mûúâi lêìn huát thuöëc laá maâ trûúác
àêy töi vêîn duâng àïí lêëp thúâi gian trong ngaây vaâ möåt phêìn àïm.
Khöng phaãi töi chó nghô àïën mònh, töi nghô àïën ngûúâi tuâ àaáng
thûúng bõ chuáng noá àaánh àêåp taân nhêîn vò töi mong rùçng anh ta seä
khöng bõ phaåt quaá nùång.
Möåt, hai, ba, böën, nùm àùçng sau quay... Möåt hai, ba, böën,
nùm àùçng sau quay. Maây seä khöng dïî gò chõu àûúåc caái chïë àöå ùn
àoái naây àêu, Papi aå, vaâ bêy giúâ maây seä ùn ñt nhû vêåy thò coá leä phaãi
thay àöíi chiïën thuêåt chùng? Chùèng haån nùçm àïën mûác töëi àa àïí
khoãi tiïu hao nùng lûúång. Caâng ñt cûã àöång thò àöët caâng ñt ca-lo-ri.
Nhûäng luác khöng nùçm thò cöë ngöìi trong nhiïìu giúâ.
Bêy giúâ töi phaãi têåp sinh hoaåt theo möåt kiïíu khaác. Böën thaáng
laâ möåt trùm hai mûúi ngaây. Cûá caái chïë àöå ùn naây thò bao lêu töi seä
bùæt àêìu thiïëu maáu? ñt nhêët laâ hai thaáng. Vêåy trûúác mùæt töi coá hai
thaáng quyïët àõnh. Khi töi àaä quaá yïëu thò caác bïånh têåt seä coá àûúåc
möåt maãnh àêët tuyïåt vúâi àïí hoaânh haânh. Töi quyïët àõnh laâ seä nùçm
tûâ saáu giúâ chiïìu àïën saáu giúâ saáng. Töi seä ài ài laåi laåi tûâ khi àûa caâ-
phï cho àïën khi thu bö, nghôa laâ khoaãng hai giúâ. Àïën giûäa trûa,
sau bûäa xuáp, laåi ài khoaãng hai giúâ nûäa. Caã thaãy laâ böën giúâ ài ài laåi
laåi. Thúâi gian coân laåi thò ngöìi hay nùçm.
Khöng mïåt thò seä khoá bay ài lang thang. Nhûng töi vêîn seä cöë
bay thûã.
Höm nay, sau möåt höìi lêu suy nghô àïën caác baån vaâ àïën ngûúâi
tuâ khöën khöí àaä bõ haânh haå taân nhêîn vò töi töi bùæt àêìu têåp dûúåt cho
quen vúái caái kyã luêåt múái naây. Kïët quaã khaá töët, tuy töi thêëy thúâi
gian tröi chêåm hún, vaâ àöi chên töi khöng laâm viïåc mêëy giúâ liïìn cûá
thêëy buöìn buöìn nhû chûáa àêìy kiïën.
Caái chïë àöå naây àaä thi haânh àûúåc mûúâi ngaây. Bêy giúâ töi àoái
thûúâng xuyïn. Töi àaä bùæt àêìu lêm vaâo tònh traång moãi mïåt keáo daâi.
Töi thêëy theâm dûâa quaá, vaâ cuäng theâm thuöëc laá nûäa. Töi ài nùçm rêët
súám vaâ chó möåt laát sau, khöng lêu lùæm, töi àaä vûúåt ra khoãi buöìng
giam trong tûúãng tûúång. Höm qua, töi úã Paris, dang ngöìi uöëng sêm
banh úã quaán Au Raát Mort vúái mêëy thùçng baån, trong àoá coá Antonio
de Londres, quï quaán úã Baleáares, nhûng noái tiïëp Phaáp nhû möåt
ngûúâi Paris vaâ noái tiïëng Anh nhû möåt tay roastbeef chñnh cöëng cuãa
xûá Anh-caát-lúåi. Höm sau úã quaán Au Marronnier trïn àaåi löå Clichy,
cêåu ta giïët möåt ngûúâi baån bùçng nùm phaát suáng luåc. Trong giúái
giang höì nhûäng sûå àöíi thay tûâ tònh baån sang cùm thuâ diïîn ra rêët
nhanh. Phaãi, höm qua töi úã Paris, khiïu vuä trong tiïëng àaân
accordeáon úã tiïåm Petit Jardin, àaåi löå Saint-Quen, khaách àïën nhaãy
toaân ngûúâi Corse vaâ ngûúâi Marseille. Têët caã caác baån töi lêìn lûúåt
hiïån ra trong chuyïën du haânh tûúãng tûúång naây möåt caách roä rïåt vaâ
chñnh xaác àïën nöîi töi khöng möåt giêy naâo nghi ngúâ sûå coá mùåt cuãa
hoå cuäng nhû sûå coá mùåt cuãa töi úã nhûäng núi maâ töi àaä söëng qua
nhûäng àïm diïîm phuác êëy. Nhû vêåy, (töi) khöng ài nhiïìu, vúái chïë
àöå ùn rêët coá heåp naây töi vêîn àaåt àûúåc möåt kïët quaã tûúng àûúng
nhû caái kïët quaã àaåt àûúåc bùçng caách laâm cho thên thïí moãi mïåt.
Nhûäng hònh aãnh cuãa quaá khûá löi töi ra khoãi buöìng giam möåt caách
maånh meä àïën nöîi töi thûåc sûå àûúåc söëng nhiïìu giúâ tûå do hún laâ
nhûäng giúâ cêëm cöë. Chó coân möåt thaáng nûäa.
Àaä ba thaáng röìi töi chó ùn möåt öí baánh mò troân vaâ möåt soong
xuáp noáng khöng coá chêët böåt vaâo bûäa trûa vúái miïëng thõt hêìm cuãa
noá. Tònh traång àoái thûúâng xuyïn àaä àûa töi àïën chöî vûâa nhêån xong
soong xuáp töi àaä vöåi vaâng nhòn kyä miïëng thõt xem thûã coá phaãi noá
chó laâ möåt miïëng da nhû àaä tûâng xaãy ra khaá nhiïìu lêìn khöng.
Töi àaä gêìy ài nhiïìu, vaâ bêy giúâ töi àaä nhêån thûác àûúåc têìm
quan troång cuãa traái dûâa maâ töi àaä may mùæn nhêån àûúåc trong hai
mûúi thaáng liïìn àöëi vúái viïåc duy trò sûác khoãe vaâ traång thaái cên
bùçng trong tònh caãnh bõ gaåt ra ngoaâi cuöåc söëng.
Saáng nay, sau khi uöëng suêët caâ-phï, töi thêëy bûát rûát khaác
thûúâng. Töi àaä tûå buöng thaã àïën mûác ùn möåt luác hïët nûãa öí baánh
mò, àiïìu maâ töi khöng bao giúâ laâm. Moåi khi töi cùæt noá ra laâm böën
miïëng gêìn bùçng nhau àïí ùn laâm böën lêìn, vaâo luác saáu giúâ saáng, vaâo
giûäa trûa, vaâo saáu giúâ chiïìu, vaâ miïëng cuöëi cuâng vaâo ban àïm.
“Sao laåi laâm nhû vêåy”. Töi tûå mùæng nhiïëc möåt mònh. “Sùæp kïët thuác
röìi maâ maây laåi tûå cho pheáp sa ngaä möåt caách nghiïm troång nhû thïë
- “Töi àoái, vaâ tûå caãm thêëy khöng coân sûác maånh - “Sao maây lùæm
tham voång thïë. Laâm sao maây laåi coá thïí maånh àûúåc trong khi ùn
nhû vêåy? Àiïìu quan troång laâ maây yïëu, àuáng vêåy, nhûng maây
khöng àau öëm: vaâ àiïím naây maây laâ keã chiïën thùæng. Xeát möåt caách
lö~gñch, nïëu maây khöng quaá ruãi ro, caái nhaâ giam “ùn thõt ngûúâi”
naây röët cuåc seä thua maây trong cuöåc tyã thñ.
Sau hai giúâ ài ài laåi laåi, töi ngöìi trïn caái khöëi xi- mùng duâng
laâm ghïë. Coân ba mûúi ngaây nûäa, tûác baãy trùm hai mûúi giúâ, caánh
cûãa kia seä múã ra vaâ ngûúâi ta seä noái vúái töi: “Phaåm nhên Charriere,
ra ài. Anh àaä maän haån hai nùm cêëm cöë”. Vaâ töi seä noái gò? Töi seä
noái: “Vêng, cuöëi cuâng töi cuäng àaä kïët thuác àûúåc hai nùm àaây àoåa
naây”. ÖÌ, khöng àûúåc, sao laåi noái thïë! Nïëu àoá laâ viïn giaám àöëc maâ
maây àaä chúi xoã vuå “mêët trñ nhúá” maây phaãi tiïëp tuåc chúi caái troâ àoá,
tónh bú nhû khöng. Maây seä noái: “Sao, töi àûúåc ên xaá röìi aâ? Töi àûúåc
vïì Phaáp aâ? aán chung thên cuãa töi àaä maän haån aâ?” Chùèng qua àïí
cöi böå mùåt cuãa hùæn vaâ cho hùæn thêëy rùçng caái chïë àöå ùn àoái maâ hùæn
duâng àïí trûâng phaåt maây laâ möåt haânh àöång bêët cöng.
- “Trúâi úi, maây laâm sao thïë? Bêët cöng hay khöng, tïn giaám
àöëc kia àïëch cêìn. Àöëi vúái möåt têm àõa nhû vêåy thò phaåt oan hay
khöng coá gò quan troång àêu? Chùèng leä maây nghô rùçng hùæn ên hêån
vò àaä trûâng phaåt maây möåt caách bêët cöng sao? Tûâ nay trúã ài tao cêëm
maây khöng àûúåc coi möåt tïn cai nguåc nhû möåt con ngûúâi bònh
thûúâng. Khöng coá möåt con ngûúâi naâo àaáng àûúåc goåi laâ ngûúâi laåi coá
thïí laâm caái nghïì naây. Trïn àúâi, caái gò ngûúâi ta cuäng coá thïí quen ài,
thêåm chñ suöët àúâi quen vúái caái sûå nghiïåp cuãa möåt thùçng khöën naån.
May ra chó khi naâo gêìn kïì miïång löî thò nöîi súå haäi trûúác Thûúång àïë
múái coá thïí laâm cho hùæn ên hêån vaâ saám höëi, nïëu hùæn coá möåt tön
giaáo. Khöng phaãi thûåc sûå höëi hêån vïì nhûäng haânh vi bó öíi maâ hùæn
àaä laâm, chùèng qua vò súå sûå phaán xûã cuãa Thûúång àïë, trong àoá baãn
thên hùæn laâ keã bõ xûã töåi. Nhû vêåy, khi ra khoãi nhaâ lao cêëm cöë, coá
àûúåc àûa vïì àaão naâo chùng nûäa, ngay tûâ àêìu maây chúá coá chuát naâo
thoãa hiïåp vúái giöëng ngûúâi naây: Maây vúái chuáng noá àöëi lêåp hoaân toaân
vúái nhau, vaâ úã giûäa coá möåt àûúâng phên giúái rêët raåch roâi. Möåt bïn laâ
sûå heân haå, laâ quyïìn thïë cêu nïå khöng höìn, laâ bïånh xa-àñch bêím
sinh, coá tñnh chêët baãn nùng, maáy moác trong nhûäng phaãn ûáng cuãa
noá; vaâ bïn kia laâ töi vaâ nhûäng ngûúâi cuâng caãnh ngöå, chùæc chùæn laâ
phaåm nhûäng töåi nùång, nhûng àaä àûúåc sûå àau khöí taåo cho nhûäng
phêím chêët vö giaá; tònh thûúng xoát loâng nhên hêåu, sûå tön quyá, loâng
duäng caãm.
Hoaân toaân thaânh thêåt maâ noái, töi thaâ laâm tïn tuâ khöí sai coân
hún laâm möåt tïn cai nguåc.
Chó coân hai mûúi ngaây nûäa. Töi caãm thêëy trong ngûúâi yïëu
lùæm röìi. Töi coá nhêån thêëy öí baánh mò cuãa töi bao giúâ cuäng thuöåc loaåi
nhoã. Ai laâ keã coá thïí tûå haå mònh àïën mûác choån baánh mò nhoã cho töi?
Tûâ mêëy ngaây röìi trong soong xuáp cuãa töi chó coá nûúác noáng, vaâ suêët
thõt bao giúâ cuäng laâ möåt caái xûúng coá ñt thõt dñnh quanh, nïëu khöng
phaãi laâ möåt miïëng da. Töi súå mònh lùn ra öëm. Möîi lo súå naây cûá aám
aãnh töi. Töi yïëu àïën nöîi trong khi thûác töi chùèng cêìn cöë gùæng möåt
chuát naâo cuäng coá thïí mú tûúãng bêët cûá àiïìu gò. Tònh traång mïåt moãi
raä rúâi keâm theo möåt têm traång chaán naãn trêìm troång laâm cho töi
rêët lo ngaåi. Töi tòm maäi caách phaãn ûáng, nhûng phaãi khoá khùn lùæm
múái qua àûúåc hai mûúi böën tiïëng àöìng höì möîi ngaây. Coá tiïëng caâo
ngoaâi cûãa. Töi höëi haã ruát maãnh giêëy. Noá viïët bùçng buát daå quang.
Àoá laâ möåt bûác thû cuãa Dega vaâ Galgani. “Cêåu viïët cho chuáng mònh
mêëy chûä ài. Rêët lo ngaåi vïì tònh traång sûác khoãe cuãa cêåu. Coân mûúâi
chñn ngaây nûäa, can àaãm lïn. Louis, lgnace”. Keâm theo coá möåt mêíu
giêëy vaâ möåt khuác ruöåt buát chò àen. Töi viïët: “Töi coân chõu àûúåc, tuy
rêët yïëu. Caám ún. Papi”.
Khi nghe tiïëng chöíi caâo cûãa lêìn nûäa, töi luöìn mêîu giêëy ra.
Bûác thû nhoã, khöng keâm àiïëu thuöëc laá vaâ quaã dûâa, àöëi vúái töi vêîn
laâ möåt caái gò hún têët caã caác thûá àoá. Sûå thïí hiïån naây cuãa möåt tònh
baån chung thuãy tuyïåt vúâi àaä cho töi sûác khñch lïå maâ töi àang cêìn.
ÚÃ bïn ngoaâi, caác baån biïët töi ra sao vaâ nïëu töi lêm bïånh, thïë naâo
caác baån töi cuäng seä tòm caách thuác duåc baác sô chùm soác töi tûá tïë Caác
baån töi noái àuáng: chó coân mûúâi chñn ngaây nûäa töi seä àïën àñch trong
cuöåc chaåy àua gian khöí vúái caái chïët vaâ vúái sûå àiïn röì. Töi seä khöng
lêm bïånh.
Phêìn töi laâ phaãi laâm thêåt ñt àöång taác àïí chó tiïu hao nhûäng
ca-lo-ri khöng thïí khöng duâng àïën. Töi seä boã búát hai giúâ ài ài laåi laåi
buöíi saáng vaâ hai giúâ buöíi chiïìu. Àoá laâ caách duy nhêët àïí giûä vûäng.
Cho nïn suöët àïm, trong mûúâi hai tiïëng àöìng höì töi nùçm vaâ mûúâi
hai tiïëng coân laåi, töi ngöìi yïn trïn caái ghïë xi-mùng. Thónh thoaãng
töi àûáng dêåy, duöîi tay ra co tay vaâo mêëy lêìn, röìi laåi ngöìi xuöëng.
Chó coân mûúâi ngaây nûäa.
Töi àang daåo chúi úã Trinidad, nhûäng cêy àaân coâ möåt dêy cuãa
ngûúâi Java àang ru töi vúái nhûäng giai àiïåu ai oaán thò möåt tiïëng
gúám ghiïëc, nghe khöng coân ra tiïëng ngûúi nûäa, löi thöi vïì coäi thûåc.
Tiïëng heát naây tûâ möåt buöìng giam úã saát phña sau buöìng töi hay gêìn
nhû thïë, rêët gêìn, töi lùæng tai nghe:
- Thùçng khöën kiïëp, maây xuöëng àêy ài, xuöëng caái höë naây. Maây
àûáng trïn êëy giaám saát tao maäi maâ khöng chaán aâ? Maây khöng thêëy
laâ maây bõ thiïåt mêët möåt nûãa caãnh vò dûúái naây töëi quaá aâ?
- Anh im ài, nïëu khöng seä bõ phaåt nùång àêëy? - Tïn lñnh gaác
noái.
- AÂ aâ? Maây noái nghe thöëi boã meå, àöì mùåt l...? Maây baão coân coá
caách gò phaåt nùång hún laâ sûå im lùång naây? Maây muöën phaåt bao
nhiïu cûá phaåt, nïëu thñch thò cûá àaánh àêåp tao ài, tïn àao phuã ghï
túãm kia, nhûng maây seä khöng bao giúâ tòm àûúåc möåt caái gò coá thïí so
saánh vúái sûå im lùång maâ maây bùæt tao phaãi giûä. Khöng, khöng,
khöng? Tao khöng chõu thïë naây nûäa àêu, tao khöng chõu im lùång
nûäa àêu, tao khöng thïí im lùång maäi àûúåc nûäa? Leä ra tûâ ba nùm
trûúác tao phaãi noái vaâo mùåt maây: àöì khöën naån? Àöì cûát àaái? Thïë maâ
tao àaä ngu daåi àïën nöîi àúåi ba mûúi saáu thaáng röìi múái chûãi vaâo mùåt
maây, chó vò súå trûâng phaåt? Tao nhöí vaâo mùåt maây vaâ caã boån chuáng
maây, àöì cai nguåc thöëi naát?
Möåt laát sau coá tiïëng cûãa múã vaâ töi nghe thêëy:
- Khöng, khöng phaãi thïë! Mùåc traái vaâo cho noá, nhû thïë hiïåu
quaã hún nhiïìu!
Ngûúâi tuâ àaáng thûúng gaâo lïn:
- Maây muöën mùåc aáo cuâm cho tao caách naâo thò cûá mùåc ài, àöì
sêu boå! Mùåc ngûúåc cuäng àûúåc, riïët thêåt chùåt vaâo cho tao chïët ngaåt
ài, kïì àêìu göëi vaâo maâ ruát dêy cho chùåt. Àùçng naâo thi tao cuäng cûá
noái rùçng meå maây chó laâ möåt con lúån caái, coân maây chó coá thïí laâ möåt
àöëng cûát!
Chùæc chuáng noá àaä gheát gieã vaâo möìm ngûúâi tuâ vò töi khöng
coân nghe thêëy gò nûäa. Caánh cûãa àaä àoáng laåi.
Caãnh vûâa qua chùæc àaä laâm cho tïn lñnh gaác treã tuöíi àang ài
laåi laåi phña trïn xuác àöång vò mêëy phuát sau hùæn àûáng laåi trûúác
buöìng giam töi vaâ noái: “Chùæc anh ta phaát àiïn röìi”.
- Anh nghô thïë aâ? Nhûäng àiïìu anh ta noái ra àïìu phaãi caã àêëy
chûá.
Tïn lñnh gaác sûãng söët möåt luác röìi boã ài sau khi neám möåt cêu:
“Thïë aâ, thïë thò anh cuäng seä theo goát hùæn thöi?”
Viïåc vûâa xaãy ra àaä taách töi khoãi nhûäng ngûúâi töët buång,
nhûäng tiïëng àaân coâ, nhûäng àöi vuá êën Àöå, caái caãng Port of Spain, vaâ
löi töi vïì caái thûåc tïë àaáng buöìn cuãa nhaâ giam cêëm cöë.
Coân mûúâi ngaây nûäa, tûác hai trùm böën mûúi giúâ, phaãi chõu
àûång.
Caái chiïën thuêåt khöng cûã àöång àaä àem laåi kïët quaã.
Nïëu àoá khöng phaãi laâ do nhûäng giúâ cuöëi ngaây tröi qua möåt
caách ïm àïìm, hay laâ nhúâ mêíu giêëy cuãa caác baån töi. Töi coá thiïn
hûúáng nghô rùçng súã dô mònh tûå caãm thêëy maånh meä hún laâ nhúâ möåt
sûå so saánh àaä àïën vúái töi nhû möåt àiïìu hiïín nhiïn: töi chó coân caách
giúâ ra khoãi nhaâ giam coá hai trùm böën mûúi tiïëng àöìng höì, töi yïëu
nhûng oác töi vêîn nguyïn veån, nùng lûåc cuãa töi chó cêìn thïm möåt ñt
sûác nûäa laâ coá thïí laâm viïåc trúã laåi möåt caách hoaân haão. Trong khi àoá
thò sau lûng töi, chó caách hai meát, sau bûác tûúâng naây, möåt ngûúâi tuâ
khöën khöí àang bûúác vaâo giai àoaån thûá nhêët cuãa sûå àiïn röì, coá leä laâ
bûúác vaâo bùçng möåt ngûúäng cûãa khöng nïn vûúåt qua: ngûúäng cûãa
cuãa baåo lûåc. Ngûúâi êëy seä khöng söëng lêu nûäa, vò sûå nöíi loaån cuãa
anh ta khiïën cho boån cai nguåc cú höåi sûã duång nhûäng biïån phaáp àaä
nghiïn cûáu rêët kyä àïí giïët anh ta möåt caách thêåt khoa hoåc. Töi tûå
traách mònh laâ àaä caãm thêëy mònh maånh hún chó vò ngûúâi kia baåi
trêån. Töi tûå hoãi, khöng biïët mònh coá phaãi laâ möåt trong nhûäng keã
ñch kyã maâ vaâo nhûäng ngaây muâa àöng, chên ài giaây êëm, tay ài
gùng, mònh khoaác têëm aáo löng daây, àang nhòn nhûäng àaám ngûúâi
lao àöång àang ài laâm ùn mùåc phong phanh, ngûúâi reát coáng, hai tay
tñm laåi vò gioá reát, àang húát haãi chaåy cho kõp chuyïën xe buyát hay
chuyïën meá tro àêìu tiïn, caâng nhòn hoå caâng thêëy mònh êëm aáp vaâ
thûúâng thûác caái caãm giaác êëy möåt caách troån veån hún bao giúâ hïët.
Trïn àúâi naây, nhiïìu khi moåi sûå chó laâ do so saánh maâ coá. Àuáng
thïë, ngûúâi ta coá thïí nghô: töi bõ mûúâi nùm nhûng Papillon thò bõ
chung thên. Àuáng thïë, töi bõ chung thên, nhûng töi múái hai mûúi
taám tuöíi, coân anh kia chó bõ mûúâi lùm nùm, nhûng tuöíi anh àaä
nùm mûúi röìi. Duâ sao cuöëi cuâng töi cuäng àaä gêìn àïën àñch, vaâ töi hy
voång rùçng chó trong voâng saáu thaáng laâ cuâng töi seä laåi sung sûác vïì
moåi phûúng diïån - thïí chêët, tinh thêìn, yá chñ - àïí thûåc hiïån möåt
cuöåc vûúåt nguåc ngoaån muåc.
Ngûúâi ta àaä phaãi noái nhiïìu vïì chuyïën vûúåt nguåc àêìu tiïn,
chuyïën thûá hai seä àûúåc khùæc laåi trïn nhûäng phiïën àaá xêy tûúâng
cuãa taåi khöí sai. Töi khöng chuát nghi ngúâ.
Töi seä ra ài trûúác saáu thaáng: àoá laâ àiïìu hoaân toaân chùæc chùæn.
Àêy laâ àïm cuöëi cuâng cuãa töi úã nhaâ giam cêëm cöë. Caách àêy
möåt vaån baãy ngaân nùm trùm taám giúâ töi àaä bûúác vaâo buöìng giam
234. Hoå àaä múã cûãa ra möåt lêìn àïí giaãi töi ra trûúác mùåt viïn giaám
àöëc cho hùæn xûã töåi.
Ngoaâi ngûúâi tuâ úã buöìng bïn möîi ngaây thûúâng trao àöíi vúái töi
mêëy tiïëng nhaát gûâng, ngûúâi ta àaä noái chuyïån vúái töi böën lêìn. Möåt
lêìn àïí noái rùçng khi coá tiïëng coâi huyát coá thïí haå vaán xuöëng: àoá laâ
ngaây thûá nhêët. Möåt lêìn laâ caác öng baác sô noái: “Quay lûng laåi ho ài”.
Möåt buöíi noái chuyïån daâi hún vaâ söi nöíi hún vúái viïm giaám àöëc. Vaâ
höm trûúác laâ böën cêu trao àöíi vúái tïn lñnh gaác bõ ngûúâi tuâ phaát àiïn
laâm cho xuác àöång. Giaãi khuêy nhû vêåy thêåt khöng lêëy laâm gò
phong phuá! Töi chòm vaâo möåt giêëc nguã yïn laânh, trong yá nghô
khöng coá gò khaác hún laâ: ngaây mai ngûúâi ta seä múã hùèn caánh cûãa
naây. Ngaây mai töi seä àûúåc nhòn thêëy aánh mùåt trúâi, vaâ nïëu hoå àûa
töi sang Royale töi seä àûúåc hñt thúã khöng khñ cuãa biïín khúi. Ngaây
mai töi seä àûúåc tûå do. Töi bêåt cûúâi. Tûå do laâ thïë naâo? Ngaây mai
maây bùæt àêìu chñnh thûác hûúãng caái aán khöí sai chung thên. Thïë maâ
maây goåi laâ tûå do û? Töi biïët, töi biïët chûá, nhûng cuöåc söëng úã bïn
ngoaâi khöng thïí naâo so saánh vúái cuöåc söëng maâ töi vûâa phaãi chõu
àûång. Töi seä gùåp Clousiot vaâ Maturette nhû thïë naâo àêy.
Àïën saáu giúâ, hoå àûa caâ-phï vaâ baánh mò cho töi. Töi chó muöën
noái: Kòa, höm nay töi àûúåc ra kia maâ.
“Anh nhêìm röìi”. Nhûng töi chúåt nhúá ra rùçng mònh laâ ngûúâi
“mêët trñ nhúá”, vaâ biïët àêu nïëu töi noái nhû vêåy thò khaác naâo thûâa
nhêån laâ àaä giúän mùåt viïn giaám döëc, vaâ hùæn rêët coá thïí phaåt töi ba
mûúi ngaây xaâ-lim nûäa?
Vò duâ coá thïë naâo, theo phaáp luêåt töi phaãi ra khoãi nhaâ giam
cêëm cöë trûâng giúái Saint-Joseph àuáng vaâo ngaây höm nay, 26 thaáng
saáu 1936. Böën thaáng nûäa töi troân ba mûúi tuöíi.
Taám giúâ. Töi àaä ùn hïët caã öí baánh mò. Ra ngoaâi töi seä coá thûá
khaác àïí ùn ngay. Hoå àïën múã cûãa. Trûúác mùåt töi laâ viïn phoá giaám
àöëc vaâ hai tïn giaám thõ.
- Charrieâre, anh àaä maän haån, höm nay laâ ngaây 26 thaáng saáu
1936. Anh ài theo chuáng töi.
Töi ra ngoaâi. Ra àïën têån sên thò mùåt trúâi àaä àuã saáng àïí laâm
töi loáa mùæt. Töi coá caãm giaác nhû muöën xóu.
Hai chên töi mïìm nhuän ra, vaâ nhûäng chêëm àen quay cuöìng
trûúác mùæt töi. Thïë maâ töi múái vûâa ài àûúåc chûâng nùm mûúi meát
trong àoá coá ba mûúi meát ài dûúái nùæng.
Àïën trûúác gian nhaâ “Ban quaãn trõ” töi tröng thêëy Maturette
vaâ Clousiot. Maturette àuáng laâ möåt böå xûúng, hai maá hoáp vaâo, àöi
mùæt sêu hoùæm. Clousiot thò nùçm trïn caáng. Anh ta xanh xao vaâ àaä
phaãng phêët muâi ngûúâi chïët. Töi nghô: “Hai baån cuãa töi tröng chùèng
àeåp chuát naâo. Khöng biïët mònh coá nhû vêåy khöng?” Töi noáng loâng
muöën àûúåc nhòn thêëy mònh trong gûúng. Töi noái vúái hai baån:
- Thïë naâo, öín khöng?
Hoå khöng traã lúâi. Töi nhùæc laåi:
- ÖÍn khöng?
- ÖÍn - Maturette noái rêët kheä.
Töi muöën noái vúái cêåu ta rùçng bêy giúâ àaä hïët haån cêëm cöë,
chuáng töi coá quyïìn noái chuyïån. Töi cuái xuöëng hön lïn maá Clousiot.
Anh nhòn töi vúái àöi mùæt saáng long lanh vaâ móm cûúâi:
- Vônh biïåt Papillon, - anh noái.
- Khöng, sao laåi noái thïë?
- Töi àïën röìi, thïë laâ hïët.
Mêëy ngaây sau, Clousiot seä chïët úã bïånh viïån àaão Royale. Anh
àûúåc ba mûúi hai tuöíi, bõ xûã hai mûúi nùm khöí sai vò möåt vuå ùn
cùæp xe àaåp maâ anh khöng phaãi laâ thuã phaåm. Nhûng luác êëy viïn
giaám àöëc àaä àïën:
- Cho hoå vaâo. Maturette vaâ Clousiot, caác anh àaä coá haånh
kiïím töët. Cho nïn töi àïì vaâo phiïëu cuãa caác anh laâ “Haånh kiïím töët”.
Coân anh, Charriere, anh àaä phaåm möåt löîi nùång, töi phaãi àïì: haånh
kiïím xêëu.
- Xin löîi öng, töi phaåm löîi gò aå?
- Thïë anh khöng nhúá vuå thuöëc laá vaâ dûâa bõ bùæt quaã tang aâ?
- Cêy dûâa úã àêu?
- Kòa, böën thaáng nay anh hûúãng chïë àöå gò?
- Vïì phûúng diïån naâo chûá? Ùn uöëng aâ? Tûâ khi töi vaâo àêy
höm naâo chùèng thïë!
- Chaâ! Thïë thò thêåt quaá quùæt! Chiïìu qua anh ùn gò?
- Nhû moåi khi, cho gò töi ùn nêëy. Töi ài àêu maâ biïët? Töi
khöng nhúá, nhûng töi biïët àaåi khaái laâ àêåu hay cúm xaâo, hay möåt
thûá rau gò àêëy.
- Thïë anh coá ùn bûäa chiïìu aâ?
- Trúâi àêët! Öng tûúãng töi àöí ài sao?
- Khöng, thïë naây thò khöng àûúåc, töi xin boã cuöåc. Thöi, töi ruát
lui “Haånh kiïím xêëu”. Laâm laåi phiïëu ra tuâ ài öng X... Töi ghi cho
anh “Haånh kiïím töët”, àûúåc chûa?
- Nhû thïë laâ cöng bùçng thöi. Töi coá laâm gò àêu maâ chùèng
haånh kiïím töët?
Vaâ àoá laâ cêu cuöëi cuâng trûúác khi chuáng töi ra khoãi vùn phoâng.
Cöíng lúán cuãa nhaâ giam cêëm cöë múã ra cho chuáng töi ài qua.
Chó coá möåt tïn giaám thõ ài theo aáp giaãi, chuáng töi thong thaã bûúác
xuöëng con àûúâng dêîn ra traåi. Phña dûúái laâ mùåt biïìn lêëp laánh
nhûäng aánh baåc vaâ boåt soáng. Àaão Royale úã phña trûúác mùåt, phuã àêìy
cêy cöëi xanh rúân vaâ maái ngoái àoã. Àaão Quyã, khùæc khöí vaâ hoang daåi.
Töi xin pheáp tïn giaám thõ ngöìi xuöëng mêëy phuát. Hùæn bùçng loâng.
Chuáng töi ngöìi xuöëng caånh Clousiot, töi bïn phaãi, Maturette bïn
traái. Chuáng töi cêìm lêëy tay anh tûâ luác naâo cuäng khöng biïët nûäa.
Sûå tiïëp xuác naây gieo vaâo loâng chuáng töi möåt nöîi xuác àöång laå kyâ.
Khöng noái möåt lúâi, chuáng töi öm hön nhau. Viïn giaám thõ noái.
- Thöi caác cêåu. Phaãi xuöëng thöi.
Vaâ chuáng töi tûâ tûâ, rêët chêåm raäi, ài xuöëng traåi. Hai àûáa
chuáng töi cuâng vaâo traåi möåt luác, hai baân tay vêîn nùæm lêëy nhau,
phña sau laâ hai ngûúâi khiïng caáng baån chuáng töi àang hêëp höëi.
Cuöåc söëng úã àaão Royale

Chuáng töi vûâa àïën sên traåi àaä àûúåc sûå quan têm niïìm núã cuãa
toaân thïí phaåm nhên. Töi gùåp laåi Plerrot le Fou, Jean Sartrou,
Coloudim, Chissilia. Viïn giaám thõ baão caã ba chuáng töi phaãi vaâo
bïånh xaá.
Chuáng töi ài qua sên àïí vaâo bïånh xaá, xung quanh coá àïën vaâi
chuåc phaåm nhên höå töëng. Chó mêëy phuát sau, Maturette vúái töi àaä
coá trûúác mùåt hún chuåc goái thuöëc laá àiïëu vaâ thuöëc laá súåi, möåt bònh
caâ-phï sûäa noáng höíi, mêëy têëm sö-cö-la laâm bùçng ca-cao nguyïn
chêët. Ai cuäng muöën tùång chuáng töi möåt thûá quaâ gò àoá. Clousiot
àûúåc anh y taá tiïm cho möåt muäi dêìu long naäo vaâ möåt liïìu
adrenalin àïí trúå tim. Möåt anh da àen gêìy goâ noái: “Anh y taá aå, anh
lêëy phêìn sinh töët cuãa töi phaát cho anh êëy ài, anh êëy cêìn hún töi”.
Caái caánh toã tònh àoaân kïët thên aái àöëi vúái chuáng töi thêåt caãm àöång.
Pierre ngûúâi Bordeaux noái vúái töi:
- Cêåu cêìm lêëy ñt tiïìn nheá? Trûúác khi cêåu lïn àûúâng ài Royale,
túá seä coá àuã thò giúâ quyïn cho cêåu möåt moán.
- Thöi, caám ún cêåu nhiïìu, túá coá tiïìn. Nhûng sao cêåu biïët túá ài
Royale aâ?
- Biïët. Viïn kïë toaán coá noái vúái túá caã ba cêåu seä ài. Túá coân àoaán
chùæc laâ caã ba seä àûúåc vaâo bïånh viïån.
Viïn y taá vöën laâ möåt tïn cûúáp úã vuâng nuái àaão Corse. Anh ta
lïn laâ Essari. Vïì sau töi àaä coá dõp biïët anh ta rêët roä. Töi seä kïí laåi
àêìu àuöi cêu chuyïån cuãa anh ta. Àoá laâ möåt cêu chuyïån thêåt thuá võ.
Hai tiïëng àöìng höì úã bïånh xaá tröi qua rêët nhanh. Chuáng töi
àaä àûúåc ùn uöëng ngon laânh. No nï vaâ höì húãi, chuáng töi lïn àûúâng
ài Royale. Suöët thúâi gian vûâa qua Clousiot mùæt cûá nhùæm nghiïìn,
chó trûâ nhûäng khi töi àïën caånh àùåt baân tay lïn traán anh, anh múái
múã àöi mùæt àaä múâ àuåc, noái:
- Papi, baån úi! Chuáng mònh thûåc sûå laâ baån cuãa nhau nhó.
- Hún thïë nûäa, chuáng mònh laâ anh em ruöåt thõt, - töi àaáp.
Vêîn chó coá möåt viïn giaám thõ ài keâm, chuáng töi xuöëng bïën. Ài
giûäa laâ caái caáng qua Clousiot, coân töi vaâ Maturette möîi àûáa ài möåt
bïn. Àïën cöíng traåi, têët caã phaåm nhên àïìu ra tûâ biïåt vaâ chuác chuáng
töi may mùæn. Chuáng töi caám ún anh em. Tuy hoå àïìu khöng chõu
nhêån. Pierrot le Fou quaâng lïn coã töi möåt tuái dïët àûång àêìy thuöëc laá
súåi, thuöëc àiïëu, sö-cö-la, sûäa höåp Nestleá. Maturette cuäng àûúåc möåt
tuái nhû thïë. Cêåu êëy chùèng biïët ngûúâi naâo àaä quaâng lïn vai cêåu caái
tuái quaâ êëy nûäa.
Chó coá anh y taá Fernadez vaâ möåt viïn giaám thõ àûa chuáng töi
ra bïën. Fernadez trao cho möîi àûáa chuáng töi möåt caái phiïëu nùçm
bïånh viïån àaão Royale. Töi hiïíu ra rùçng chñnh hai phaåm nhên khöí
sai laâm y taá laâ Essari vaâ Fernadez àaä cêëp giêëy nhêåp viïån cho
chuáng töi, chùèng hoãi yá kiïën baác sô nûäa. Chiïëc ca~nö àaä chúâ sùén.
Saáu ngûúâi cheâo, hai viïn giaám thõ àeo suáng trûúâng ngöìi úã
phña sau vaâ möåt viïn nûäa cêìm laái. Möåt trong nhûäng ngûúâi cheâo
thuyïìn laâ Chapar, bõ xûã trong vuå chûáng khoaán úã Marseile.
Chuáng töi lïn àûúâng. Saáu maái cheâo vöî xuöëng nûúác Chapar
vûâa cheâo vûâa noái vúái töi:
- ÖÍn caã chûá Papi? Cêåu vêîn nhêån àûúåc dûâa àêëy chûá?
- Khöng, böën thaáng sau thò khöng nhêån àûúåc nûäa.
- Túá biïët. Coá sûå cöë xaãy ra. Caái cêåu bõ liïn luåy àaä xûã sûå rêët cûâ.
Cêåu êëy chó biïët coá möåt mònh túá, nhûng khöng hïì khai túá ra.
- Cêåu êëy bêy giúâ ra sao?
- Chïët röìi.
- Thïë aâ? Taåi sao?
- Theo möåt viïn y taá thò hònh nhû cêåu êëy bõ chuáng noá àaá vúä
gan.
Thuyïìn cùåp bïën àaão Royale, àaão lúán nhêët trong quêìn àaão.
Àöìng höì cûãa haâng baánh mò chó ba giúâ. Nùæng chiïìu úã àêy quaã laâ gay
gùæt. Töi thêëy choái vaâ bûác quaá.
Möåt viïn giaám thõ yïu cêìu hai ngûúâi khiïng caáng. Hai phaåm
nhên vaåm vúä àöì trùæng tinh, cöí tay àeo nõt da àen, nhêëc caáng cuãa
Clousiot lïn tröng nheå búän nhû nhêëc caái löng chim. Maturette vaâ
töi bûúác theo, ài sau cuâng laâ möåt viïn giaám thõ cêìm mêëy thûá giêëy
túâ gò àêëy. Àûúâng ài röång hún böën meát, laát bùçng àaá cuöåi lúán lêëy úã búâ
biïín, rêët khoá ài lïn döëc. May maâ hai ngûúâi khiïng caáng chöëc chöëc
laåi dûâng laåi àúåi chuáng töi lïn kõp. Möîi lêìn nhû vêåy töi laåi ngöìi gheá
xuöëng khung caáng phña àêìu Clousiot, tay kheä vuöët lïn traán vaâ lïn
toác anh.
Clousiot múã mùæt ra, móm cûúâi vúái töi noái:
- Cêåu, Papi!
Maturette cêìm lêëy tay anh.
- Cêåu àêëy aâ cêåu beá? - Clousiot thò thêìm.
Clousiot coá veã traân trïì haånh phuác khi thêëy chuáng töi úã bïn
caånh. Vaâo möåt luác dûâng laåi nghó, khi àaä gêìn àïën traåi, chuáng töi
gùåp möåt töëp phaåm nhên ài laâm coã vïì. Hêìu hïët laâ nhûäng phaåm
nhên cuâng sang möåt chuyïën vúái töi. Ài ngang qua, ai nêëy àïìu noái
vúái chuáng töi möåt lúâi thên aái. Lïn àïën àónh döëc bùçng phùèng, chuáng
töi tröng thêëy nhûäng viïn chûác cao cêëp nhêët trïn àaão ngöìi trong
boáng rêm trûúác möåt toâa nhaâ vuöng queát vöi trùæng.
Chuáng töi àïën trûúác mùåt thiïëu taá Barrot biïåt hiïåu laâ “Dûâa
khö” vaâ mêëy viïn chó huy traåi khaác. Khöng àûáng dêåy, vaâ khöng
laâm ra veã nghi thûác, thiïëu taá noái:
- Thïë naâo, úã nhaâ lao Cêëm cöë khöng àïën nöîi gay quaá chûá? Coân
anh nùçm caáng kia laâ ai thïë?
- Clousiot àêëy aå.
Thiïëu taá nhòn Clousiot röìi noái:
- Àûa caã ba vaâo bïånh viïån ài. Khi naâo hoå ra viïån, yïu cêìu baão
cho töi biïët àïí hoå àïën gùåp töi trûúác khi àûúåc àûa vïì traåi nheá.
ÚÃ bïånh viïån, hoå cho chuáng töi nùçm trong möåt cùn phoâng röång
raäi, rêët saáng suãa, giûúâng nùçm rêët saåch, coá traãi drap vaâ coá göëi mïìm
hùèn hoi. Ngûúâi y taá àêìu tiïn maâ töi nhòn thêëy laâ Chatal - chñnh
viïn y taá úã phoâng daânh cho phaåm nhên nguy hiïím úã Saint-
Laurent-du- Maroni. Anh ta lêåp tûác àïën sùn soác Clousiot vaâ baáo
möåt viïn giaám thõ goåi ngay baác sô. Khoaãng àïën nùm giúâ chiïìu baác
sô àïën. Sau khi khaám nghiïåm kyä lûúäng möåt höìi lêu, baác sô lùæc àêìu,
veã khöng haâi loâng. Baác sô viïët àún thuöëc röìi ài vïì phña töi. Öng ta
noái vúái Chatal:
- Papillon vúái töi chùèng ûa gò nhau àêu.

- Thïë thò töi lêëy laâm laå vò anh ta rêët töët, baác sô.
- Coá thïí. Nhûng anh ta bûúáng lùæm.
- Nhên dõp naâo?
- Nhên möåt lêìn töi khaám bïånh cho anh ta úã Nhaâ giam cêëm
cöë.
- Baác sô aå, - töi noái - àûáng ngoaâi haânh lang hoãi töi mêëy cêu
nhû thïë maâ cuäng goåi laâ khaám bïånh àûúåc sao?
- Ban Quaãn trõ coá lïånh cêëm múã cûãa phoâng giam.
- Rêët àuáng, thûa baác sô, nhûng töi hy voång rùçng baác sô khöng
phaãi laâ möåt thaânh viïn cuãa Ban Quaãn trõ: nhû thïë töët hún cho baác
sô nhiïìu.
- Ta seä noái chuyïån naây vaâo möåt dõp khaác. Töi seä cöë laâm cho
anh baån anh höìi phuåc. Coân anh ta thò töi e laâ àaä quaá muöån.
Chatal kïí cho töi nghe rùçng anh bõ nghi laâ coá chuêín bõ cho
möåt cuöåc vûúåt nguåc nïn bõ àaây ra Quêìn àaão. Anh ta cuäng cho töi
biïët rùçng Jeásus, keã àaä lûâa töi trong chuyïën vûúåt nguåc cuãa töi, àaä bõ
möåt ngûúâi huãi giïët chïët.
Chatal khöng biïët tïn ngûúâi naây. Töi cûá bùn khoùn khöng
biïët àoá coá phaãi laâ möåt trong nhûäng ngûúâi huãi àaä giuáp àúä chuáng töi
möåt caách haâo hiïåp trong chuyïën vûúåt nguåc vûâa qua hay khöng.
Cuöåc söëng cuãa tuâ khöí sai úã àaão Salut hoaân toaân khaác vúái
nhûäng àiïìu ngûúâi ta coá thïí tûúãng tûúång. Phêìn àöng phaåm nhên
àïìu cûåc kyâ nguy hiïím, vò nhiïìu nguyïn do. Trûúác hïët úã àêy moåi
ngûúâi àïìu àûúåc ùn rêët khaá, vò úã àêy ngûúâi ta buön àuã thûá: rûúåu,
thuöëc laá, caâ-phï, sö-cö-la, àûúâng, thõt, rau tûúi, caá, töm he, dûâa
v.v... Cho nïn phaåm nhên àïìu khoãe maånh. Khñ hêåu laåi rêët laånh.
Chó coá nhûäng phaåm nhên coá thúâi haån múái coá hy voång àûúåc traã tûå
do, coân tuâ khöí sai chung thên thò hoaân toaân vö voång, cho nïn hoå
àïìu rêët nguy hiïím: hoå coân coá súå gò nûäa àêu? Moåi ngûúâi àïìu dñnh
dêëp vaâo viïåc buön baán leán luát haâng ngaây, phaåm nhên cuäng nhû
giaám thõ. Àêëy laâ möåt sûå pha tröån chùèng dïî gò hiïíu nöíi. Coá nhûäng
ngûúâi vúå giaám thõ tòm caách àûa phaåm nhên treã vïì laâm viïåc nöåi trúå -
vaâ cuäng nhiïìu khi kiïm caã viïåc laâm tònh nûäa. Nhûäng phaåm nhên
êëy àûúåc goåi laâ “tuâ gia àònh”. Ngûúâi thò laâm vûúân, ngûúâi thò nêëu
bïëp. Chñnh loaåi phaåm nhên naây laâ àêìu möëi liïn laåc giûäa traåi tuâ vaâ
caác gia àònh caãnh saát.
Boån “tuâ gia àònh” khöng bõ caác phaåm nhên khaác khinh gheát,
vò chñnh nhúâ boån naây maâ hoå coá thïí tha höì buön baán caác thûá.
Nhûng boån naây cuäng khöng àûúåc hoå coi nhû nhûäng ngûúâi “trong
saåch”. Trong giúái giang höì chên chñnh khöng coá möåt ai haå mònh
xuöëng laâm nhûäng cöng viïåc nhû thïë. Cuäng nhû hoå khöng chõu laâm
viïåc “giûä chòa khoáa” hay hêìu baân úã nhaâ ùn cuãa boån giaám thõ. Ngûúåc
laåi, hoå rêët chuöång nhûäng cöng viïåc khöng buöåc hoå phaãi dñnh daáng
gò vúái boån gaác nguåc: àöí raác, nhùåt laá vaâng, chùn trêu, laâm y taá, laâm
vûúân cho nhaâ giam, laâm thõt suác vêåt, laâm baánh mò, cheâo thuyïìn,
àûa thû, canh haãi àùng. Têët caã caác cöng viïåc naây àïìu do nhûäng
ngûúâi “giang höì chñnh cöëng” lônh lêëy. Möåt keã giang höì chñnh cöëng
khöng bao giúâ laâm nhûäng cöng viïåc lao dõch nhùçm baão quaãn tûúâng
raâo, àûúâng saá, cêìu thang, hay tröìng dûâa; tûác laâ nhûäng cöng viïåc
lao dõch dûúái aánh nùæng trûåc tiïëp hay dûúái sûå kiïím soaát cuãa caãnh
saát. Phaåm nhên phaãi laâm viïåc tûâ baãy giúâ saáng àïën mûúâi hai giúâ
trûa vaâ tûâ hai giúâ trûa àïën saáu giúâ nhiïìu, nhûäng àiïìu trïn àêy coá
thïí giuáp baån àoåc hònh dung sú saâi caái khöng khñ söëng traâ tröån cuãa
nhûäng con ngûúâi hïët sûác khaác nhau, phaåm nhên lêîn caãnh saát: àêy
thêåt laâ möåt caái laâng nhoã trong àoá viïåc gò cuäng àûúåc moåi ngûúâi bònh
luêån, viïåc gò cuäng àûúåc phaán xeát, trong àoá moåi ngûúâi àïìu chûáng
kiïën vaâ quan saát caách söëng cuãa nhau.
Dega vaâ Galgani àaä àïën bïånh viïån thùm töi suöët ngaây chuã
nhêåt. Chuáng töi àaä cuâng ùn moán ailloli nêëu caá, moán canh caá, khoai
têy, pho-maát, uöëng caâ-phï, rûúåu vang trùæng. Bûäa ùn naây chuáng töi
göìm coá Chatal, Dega, Galgani, Maturette vaâ töi, àaä cuâng nêëu vúái
nhau trong phoâng cuãa Chatal. Caác baån yïu cêìu töi kïí laåi chuyïën
vûúåt biïín thêåt tó mó. Dega àaä quyïët àõnh laâ khöng tòm caách vûúåt
nguåc. Baác ta chúâ àúåi tin àûúåc giam ba nùm, thaânh thûã nïëu àûúåc
giam thò chó coân coá böën nùm. Baác ta àaä àaânh loâng ngöìi cho hïët böën
nùm êëy. Coân Galgani thò noái laâ nghe àêu àang àûúåc möåt thûúång
nghõ sô ngûúâi Corse lo cho.
Sau àoá àïën lûúåt töi hoãi. Töi muöën biïët úã àêy coá nhûäng chöî
laâm naâo thuêån tiïån hún caã cho viïåc vûúåt nguåc. Thïë laâ ai nêëy àïìu
kïu vaáng lïn. Àöëi vúái Dega vêën àïì naây chûa bao giúâ thoaáng hiïån
trong têm trñ. Galgani cuäng vêåy. Riïng Chatal thò nghô rùçng nïn
tòm möåt maãnh vûúân àïí chuêín bõ möåt caái beâ. Coân Grandet thò cho
töi biïët rùçng anh ta laâm thúå reân cho “Cöng trûúâng” cuãa traåi. Àoá laâ
möåt caái xûúãng coá àuã caái loaåi thúå: thúå sún, thúå möåc, thúå reân, thúå nïì,
thúå haân - caã thaãy gêìn trùm hai mûúi ngûúâi. Xûúãng lo viïåc baão trò
nhaâ cûãa cuãa Ban Quaãn trõ. Dega vöën laâm kïë toaán trûúãng, coá thïí
xin cho töi vaâo àêëy laâm möåt viïåc gò tuây töi choån. Grandet toã yá sùén
saâng nhûúâng cho töi möåt nûãa chên chuã soâng baåc, àïí lêëy söë tiïìn ùn
àûúåc cuãa caác con baåc maâ giûä gòn sûác khoãe, khoãi laåm vaâo tiïìn giêëu
trong plan. Vïì sau töi seä roä rùçng viïåc naây rêët thuá võ, nhûng cuäng
cûåc kyâ nguy hiïím. Ngaây chuã nhêåt traãi qua möåt caách nhanh choáng
laå luâng. “Nùm giúâ röìi - Dega nhòn caái àöìng höì tuyïåt àeåp àeo trïn cöí
tay, noái - phaãi vïì traåi thöi”. Khi ra vïì, Dega cho töi nùm trùm
francs àïí àaánh poker, vò trong phoâng chuáng töi àöi khi coá nhûäng
àaám baåc rêët khaá. Grandet cho töi möåt con dao thûúång haão haång coá
chöët chùæn tay, lûúäi bùçng theáp do chñnh tay anh ta töi.
- Àoá laâ möåt vuä khñ àaáng gúâm. Àïm ngaây cêåu bao giúâ cuäng
phaãi thuã dao trong ngûúâi.
- Thïë nhúä chuáng noá khaám thò sao?
- Phêìn nhiïìu, viïåc naây do boån giûä khoáa A-rêåp laâm. Àöëi vúái
möåt ngûúâi àûúåc coi laâ nguy hiïím, khöng bao giúâ chuáng noá phaát
hiïån laâ coá vuä khñ, duâ coá súâ thêëy dao roä raâng chuáng noá cuäng phaãi lúâ
ài.
- Seä gùåp laåi úã traåi - Grandet noái.
Trûúác khi ra vïì, Galgani noái laâ àaä daânh cho töi möåt chöî trong
goác cuãa anh ta vaâ hai àûáa seä cuâng möåt töí vúái nhau (ngûúâi cuâng töí
thò ùn chung vaâ tiïìn cuãa möîi ngûúâi cuäng laâ tiïìn cuãa caâi töí). Dega
thò khöng nguã úã traåi: baác ta coá möåt buöìng nguã riïng trong daäy nhaâ
cuãa Ban Quaãn trõ.
Chuáng töi àïën àêy àaä àûúåc ba ngaây, nhûng vò àïm naâo töi
cuäng úã bïn caånh Clousiot, cho nïn töi khöng biïët roä cho lùæm caãnh
sinh hoaåt úã cùn phoâng lúán cuãa bïånh viïån coá àïën gêìn saáu mûúi
ngûúâi nùçm. Röìi vò Clousiot mïåt nùång quaá, ngûúâi ta caách ly anh vaâo
möåt phoâng riïng àaä coá möåt ngûúâi bïånh nùång nùçm tûâ trûúác.
Chatal cûá töëng maäi morphin vaâo cho anh. Chatal súå anh
khöng qua khoãi àïm nay.
Trong phoâng coá saáu mûúi giûúâng xïëp laåi laâm hai daäy, úã giûäa
laâ möåt löëi ài röång ba meát. Hêìu nhû giûúâng naâo cuäng coá ngûúâi nùçm.
Hai ngoån àeân dêìu hoãa thùæp saáng gian phoâng. Maturette noái vúái töi:
“Ngoaâi kia hoå àang àaánh poker”. Töi ra chöî àaánh baâi. Coá böën ngûúâi
àang chúi.
- Töi vaâo thïm möåt chên coá àûúåc khöng?
- Àûúåc, ngöìi xuöëng ài. Möîi vaán töëi thiïíu chûâng möåt trùm
francs. Möîi chêìu ba vaán võ chi ba trùm francs.
- Naây, cêìm lêëy ba trùm tiïìn cùæc.
Töi àûa Maturette giûä höå hai trùm àöìng tiïìn cùæc.
Möåt ngûúâi Paris tïn laâ Dupont noái:
- ÚÃ àêy àaánh theo luêåt Anh, khöng duâng joker. Cêåu biïët caách
chúi chûá?
- Biïët.
- Thïë thò chia baâi ài, cêåu laâm caái trûúác.
Mêëy ngûúâi naây àaánh baâi vúái möåt töëc àöå khoá tûúãng tûúång nöíi.
Baâi phaãi àúä rêët nhanh, nïëu khöng ngûúâi laâm caái seä noái: “Àoã chêåm
röìi”, vaâ ngûúâi kia seä phaãi àïìn. Chñnh úã àêy töi àaä phaát hiïån àûúåc
möåt loaåi phaåm nhên múái: loaåi con baåc. Hoå söëng bùçng cúâ baåc, vò cúâ
baåc trong cúâ baåc. Ngoaâi cúâ baåc ra, hoå khöng coân quan têm àïën möåt
caái gò khaác nûäa. Hoå quïn hïët: trûúác kia hoå laâ gò, hoå bõ xûã aán gò, hoå
coá thïí laâm gò àïí cho cuöåc söëng cuãa hoå thay àöíi ñt nhiïìu. Hoå khöng
cêìn biïët ngûúâi ngöìi àaánh baâi vúái hoå laâ ai, töët xêëu ra sao, chó cêìn
ngûúâi àoá àaánh baâi, thïë laâ àuã.
Chuáng töi chúi suöët àïm höm êëy. Àïën giúâ uöëng caâ- phï múái
thöi. Töi àûúåc möåt ngaân ba trùm francs. Töi àang ài vïì giûúâng thò
Paulo àïën gùåp töi hoãi vay hai trùm àïí ài àaánh tiïëp mêëy vaán belote
tay àöi. Cêìn hai trùm maâ anh ta chó coá möåt.
- Àêy, cêìm lêëy ba trùm. Chung vöën möåt nûãa, töi noái.
- Caám ún Papillon. Anh àuáng laâ gaä trai töi àaä àûúåc nghe noái.
Ta seä laâ baån.
Anh ta chia tay, töi bùæt tay anh ta, vaâ anh ta vui veã cêìm tiïìn
ài.
Clousiot chïët vaâo saáng höm êëy.
Àïm trûúác, vaâo möåt luác tónh taáo, anh àaä yïu cêìu Chatal àûâng
tiïm morphin cho anh nûäa:
- Töi muöën àûúåc troån veån khi chïët, ngöìi trïn giûúâng bïn caånh
coá caác baån töi.
Coá lïå tuyïåt àöëi cêëm vaâo caác phoâng caách ly, nhûng Chatal àaä
tûå yá boã lïå àoá, vaâ baån chuáng töi àaä àûúåc chïët trong tay chuáng töi.
Töi àaä vuöët mùæt cho anh. Maturette biïën daång ài vò àau àúán.
- Anh êëy laâ ngûúâi baån àûúâng trong cuöåc phiïu lûu tuyïåt vúâi
cuãa chuáng ta. Thïë maâ bêy giúâ ngûúâi ta àaä neám anh êëy xuöëng biïín
cho caá mêåp.
Khi nghe mêëy tiïëng “neám cho caá mêåp”, töi laånh toaát caã ngûúâi.
ÚÃ Quêìn àaão quaã nhiïn khöng coá nghôa àõa cho phaåm nhên. Khi
möåt ngûúâi tuâ qua àúâi, hoå àem xaác neám xuöëng biïín vaâo luác mùåt trúâi
lùån, khoaãng giûäa hai àaão Saint-Joseph vaâ Royale, möåt núi nhung
nhuác nhûäng caá mêåp.
Caái chïët cuãa ngûúâi baån laâm cho töi khöng taâi naâo úã laåi bïånh
viïån àûúåc. Töi nhùæn Dega laâ ngaây kia töi seä ra viïån. Dega liïìn viïët
cho töi mêëy chûä: “Cêåu haäy xin Chatal kyá giêëy cho nghó mûúâi lùm
ngaây úã traåi, àïí cêåu coá thò giúâ choån möåt cöng viïåc vûâa yá”. Maturette
seä nùçm viïån mêëy ngaây nûäa. Coá leä Chatal seä giûä cêåu ta laåi laâm y taá
phuå viïåc.
Höm töi ra viïån, hoå dêîn töi àïën truå súã ban Quaãn trõ gùåp thiïëu
taá Barrot biïåt hiïåu “Dûâa khö”.
- Bûúm bûúám aå, - öng ta noái, - trûúác khi cho anh vïì traåi, töi
thêëy cêìn noái chuyïån vúái anh möåt chuát. ÚÃ àêy anh coá möåt ngûúâi baån
quyá laâm kïë toaán cho töi: Louis Dega êëy. Laäo ta noái anh khöng phaãi
laâ ngûúâi nhû trong caác höì sú tûâ Phaáp gûãi cho chuáng töi nhêån xeát vaâ
vò coi anh laâ möåt ngûúâi vö töåi bõ xûã oan, viïåc anh thûúâng nöíi loaån
laâ viïåc bònh thûúâng. Töi xin noái vúái anh rùçng töi khöng àöìng yá lùæm
vúái Dega vïì vêën àïì naây. Àiïìu töi àang muöën biïët laâ hiïån nay traång
thaái tinh thêìn cuãa anh ra sao.
- Thûa thiïëu taá, trûúác tiïn, àïí coá thïí traã lúâi ngaâi, xin ngaâi cho
biïët trong höì sú nhêån xeát vïì töi nhû thïë naâo?
- Anh cûá xem ài thò biïët.
Vaâ thiïëu taá àûa cho töi möåt caái cùåp bòa vaâng, trong àoá töi àoåc
thêëy nhûäng àiïìu àaåi loaåi nhû sau:
“Henri Charrieâre, biïåt hiïåu Bûúm bûúám, sinh ngaây 16 thaáng
Möåt nùm 1906 úã..., tónh Ardeâche, bõ Toâa Àaåi hònh quêån söng Seine
xûã aán khöí sai chung thên vò töåi giïët ngûúâi. Nguy hiïím vïì moåi
phûúng diïån, cêìn àûúåc giaám saát nghiïm ngùåt. Khöng thïí giao
nhûäng cöng viïåc ûu àaäi”
“Nhaâ lao trung têm Caen: möåt phaåm nhên bêët trõ, khöng thïí
caãi hoáa. Coá khaã nùng khuêëy àöång vaâ chó huy möåt cuöåc nöíi loaån.
Cêìn quan saát thûúâng xuyïn.
“Saint-Martin-de-Reá: möåt tuâ nhên coá kyã luêåt nhûng rêët coá
aãnh hûúãng àöëi vúái caác baån tuâ. Seä tòm caách vûúåt nguåc tûâ bêët kyâ nhaâ
giam naâo.
“Saint-Laurent-du-Maroni: àaä têën cöng möåt caách man rúå vaâo
ba viïn giaám thõ vaâ möåt viïn giûä khoáa àïí tröën khoãi bïånh viïån.
Àûúåc àûa tûâ Colombia vïì. Coá thaái àöå àûáng àùæn khi ra toâa trûâng
giúái. Bõ xûã nheå hai nùm cêëm cöë.
“Nhaâ lao cêëm cöë Saint-Joseph: haånh kiïím töët cho àïën maän
haån”.
Khi töi traã laåi têåp höì sú, viïn thiïëu taá noái:
- Anh baån Bûúm bûúám aå, vúái möåt höì sú nhû thïë, ngûúâi coá
nhiïåm vuå quaãn lyá anh khoá loâng coá thïí yïn têm. Bêy giúâ anh coá thïí
kyá kïët vúái töi möåt baãn giao keâo khöng?
- Sao laåi khöng aå? Tuy cuäng coân tuây úã nöåi dung baãn giao keâo.
- Töi tin chùæc mûúâi phêìn laâ anh seä laâm hïët caách àïí vûúåt nguåc
khoãi Quêìn àaão, mùåc dêìu viïåc naây hïët sûác khoá khùn. Rêët coá thïí anh
seä thaânh cöng nûäa laâ khaác. - Thïë maâ vïì phêìn töi, töi coân phaãi quaãn
lyá Quêìn àaão nùm thaáng nûäa. Anh coá biïët möåt vuå vûúåt nguåc xaãy ra
thò Giaám àöëc Quêìn àaão phaãi traã giaá nhû thïë naâo khöng? Möåt nùm
phuå cêëp. Töi seä bõ tûúác boã söë phuå cêëp cuãa viïn chûác haãi ngoaåi, seä bõ
hoaän nghó pheáp saáu thaáng vaâ haån nghó pheáp ruát búát ba thaáng. Vaâ
tuây theo kïët luêån sau khi àiïìu tra vïì vuå vûúåt nguåc, nïëu thêëy coá sûå
sú xuêët cuãa Giaám àöëc traåi, coá thïí mêët möåt lon. Anh thêëy àêëy:
chùèng phaãi chuyïån àuâa.
Nhûng nïëu töi laâ ngûúâi laâm viïåc möåt caách trung thûåc thò
khöng thïí chó vò anh coá cú vûúåt nguåc maâ töi laåi coá quyïìn nhöët anh
vaâo nguåc hay vaâo xaâ lim. Trûâ phi töi àùåt àiïìu vu cho anh phaåm löîi
naây noå. Caái àoá töi khöng muöën laâm chuát naâo. Cho nïn töi mong
anh lêëy danh dûå hûáa vúái töi laâ seä khöng tòm caách vûúåt nguåc trûúác
khi töi rúâi Quêìn àaão. Nùm thaáng thöi.
- Thûa thiïëu taá, töi xin lêëy danh dûå hûáa vúái ngaâi laâ chûâng
naâo ngaâi coân úã àêy, nïëu khöng quaá saáu thaáng, töi seä khöng ài khoãi
Quêìn àaão.
- Khöng àïën nùm thaáng nûäa töi seä ra ài: àoá laâ àiïìu hoaân toaân
chùæc chùæn.
- Vêåy thò rêët töët. Ngaâi cûá hoãi Dega: baác ta biïët töi àaä hûáa laâ
giûä lúâi.
- Töi tin anh.
- Nhûng àöíi laåi, töi coá möåt yïu cêìu.
- Yïu cêìu gò?
- Trong caái thúâi haån nùm thaáng êëy töi phaãi àûúåc phên nhûäng
cöng viïåc maâ lyá ra vïì sau töi múái àûúåc nhêån, vaâ hún nûäa, khi cêìn
töi seä àûúåc àöíi sang àaão khaác.
- Àûúåc, töi àöìng yá. Nhûng viïåc naây chó coá hai chuáng ta biïët
thöi.
- Thûa ngaâi vêng.
Thiïëu taá cho goåi Dega àïën: Dega noái rùçn g chöî cuãa töi khöng
phaãi úã trong àaám caác “tuâ nhên tûã tïë” maâ laâ trong àaám giang höì.
Trong toâa nhaâ giam caác tuâ nhên nguy hiïím: têët caã caác baån töi àïìu
úã àêëy. Ngûúâi ta trao cho töi caái bõ àûång toaân böå trang phuåc vaâ àöì
duâng cuãa tuâ khöí sai. Thiïëu taá ra lïånh thïm cho töi mêëy böå quêìn aáo
lao àöång maâu trùæng tõch thu cuãa boån thúå may.
Thïë laâ töi ài theo möåt viïn caãnh saát vïì khu trung têm cuãa
traåi, vúái hai caái quêìn trùæng múái tinh khöi, ba caái aáo va-rúi vaâ möåt
caái muä rúm. Muöën àïën daäy nhaâ nhoã cuãa Ban Quaãn trõ traåi phaãi ài
qua caã khoaãng àêët bùçng trïn àónh àöìi. Chuáng töi ài ngang trûúác
mùåt bïånh xaá cuãa giaám thõ, men theo möåt bûác tûúâng cao böën meát
bao quanh traåi giam. Sau khi ài gêìn hïët chu vi caái hònh chûä nhêåt
röång mïnh möng naây, chuáng töi àïën cûãa chñnh traåi trûâng giúái
Quêìn àaão “Phên traåi Royale”. Caánh cûãa göî to tûúáng cuãa traåi múã
toang hoaác. Noá cao phaãi àïën saáu meát. hai töëp gaác möîi töëp böën viïn
giaám thõ. Möåt viïn àeo lon ngöìi trïn möåt chiïëc ghïë tûåa. Khöng
thêëy coá suáng trûúâng: ai nêëy àïìu àeo suáng luåc. Töi coân thêëy coá nùm
saáu tïn giûä khoáa ngûúâi A-rêåp.
Khi töi vaâo àïën voâm cûãa, boån giaám thõ àïìu bûúác caã ra. Viïn
chó huy, ngûúâi Corse, noái: “Àêy laâ möåt phaåm nhên múái, thuöåc loaåi
coá haång”. Boån giûä khoáa toan luåc soaát töi, nhûng hùæn ngùn hoå laåi:
- Thöi àûâng baây troâ bùæt hùæn giúã hïët caã baåc-àa ra. Vaâo ài
Papillon. ÚÃ nhaâ tuâ trung têm chùæc chùæn laâ coá nhiïìu baån cuä àang
àúåi maây. Tao tïn laâ Sofram. Chuác maây gùåp may mùæn úã Àaão naây!
- Caám ún sïëp.
Töi bûúác vaâo möåt khoaãng sên röång mïnh möng xung quanh
coá ba toâa nhaâ lúán. Töi ài theo viïn giaám thõ, vaâo möåt toâa nhaâ coá àïì
trïn cûãa: nhaâ A - Khöëi Àùåc biïåt” trûúác caánh cûãa röång múã viïn giaám
thõ goåi lúán: “Khöëi trûúãng àêu!” Möåt ngûúâi tuâ khöí sai giaâ bûúác ra.
Viïn sïëp noái: “Àêy laâ möåt tay múái”, àoaån boã ài. Töi bûúác vaâo möåt
gian phoâng lúán hònh chûä nhêåt coá möåt trùm hai mûúi ngûúâi úã. Cuâng
nhû trong caái laán àêìu tiïn cuãa töi úã Saint-Laurent, hai bïn coá hai
thanh sùæt daâi chaåy song song vúái hai bûác tûúâng laâm thaânh chiïìu
daâi cuãa gian phoâng, chó àûát quaäng úã chöî coá caánh cûãa sùæt àoáng vaâo
ban àïm. Giûäa möîi thanh sùæt vaâ bûác tûúâng àöëi diïån coá cùng rêët
thùèng nhûäng têëm vaãi böë duâng laâm giûúâng, àûúåc goåi laâ “voäng” tuy
noá chùèng giöëng voäng chuát naâo. Nhûng caái “voäng” naây rêët tiïån nghi
vaâ húåp vïå sinh. Phña trïn möi têëm vaãi coá hai têëm vaán àoáng vaâo
tûúâng daânh cho phaåm nhên àïí àöì àaåc: möåt têëm àïí aáo quêìn, möåt
têëm àïí caâ-meân vaâ thûác ùn v.v... Giûäa hai haâng voäng coá möåt löëi ài
röång ba meát, goåi laâ “haânh lang”. ÚÃ àêy phaåm nhên cuäng hoåp thaânh
tûâng nhoám nhoã goåi laâ “xoám” hay “töí” sinh hoaåt. Coá nhûäng töí chó coá
hai ngûúâi, nhûng cuäng coá nhûng töí coá àïën mûúâi ngûúâi.
Chuáng töi vûâa vaâo möåt caái laâ caác tuâ nhên mùåc àöì trùæng àöí xö
laåi.
“Papi, ra phña naây!”
“Khöng, cêåu êëy àïën chöî chuáng túá”.
Grandet cêìm lêëy caái bõ cuãa töi, noái: “Papi seä úã möåt töí vúái túá”
Töi ài theo Grandet. Hoå lùæp “voäng” cho töi, keáo thêåt cùng.
- Naây, cêìm lêëy caái göëi löng gaâ naây maâ göëi. Grandet noái.
Töi gùåp laåi caã möåt lö baån beâ cuä. Rêët nhiïìu Ngûúâi Corse vaâ
ngûúâi Marseille, cuâng coá mêëy ngûúâi Paris: àïìu laâ nhûäng baån tûâ
Phaáp sang, hoùåc giaã nhûäng ngûúâi töi àaä laâm quen úã nhaâ lao Sante,
nhaâ lao Conciergie hay trïn taâu thuãy. Nhûng töi lêëy laâm laå sao giúâ
naây maâ hoå àïìu coá mùåt úã àêy caã. Töi hoãi: “Giúâ naây maâ caác cêåu khöng
phaãi ài laâm aâ?” Thïë laâ ai nêëy àïìu cûúâi röå.
- Chaâ! Cêu naây cêåu phaãi cheáp laåi cho chuáng túá laâm kyã niïåm
àêëy! ÚÃ nhaâ A naây ai phaãi ài laâm thò nhiïìu nhêët laâ möîi ngaây möåt
tiïëng. Sau àoá laâ vïì töí.
Cuöåc àoán tiïëp cuãa caác baån thêåt laâ nöìng nhiïåt. Àûúåc nhû thïë
naây maäi thò hay quaá. Nhûng töi chúåt nhêån thêëy möåt àiïìu maâ töi
khöng hïì dûå kiïën: tuy chó nùçm bïånh viïån coá mêëy ngaây, giúâ àêy töi
thêëy mònh phaãi hoåc laåi caách söëng têåp thïí.
Töi àûúåc chûáng kiïën möåt caãnh maâ töi khoá loâng coá thïí tûúãng
tûúång nöíi. Möåt anh chaâng mùåc àöì trùæng bûúác vaâo hai tay bûng möåt
caái khay lúán phuã möåt têëm vaãi trùæng tinh, rao: “Bñt-tïët, bñt-tïët àêy!
Ai bñt-tïët naâo?” Möåt laát sau hùæn àaä àïën ngay chöî chuáng töi, dûâng
laåi, giúã têëm vaãi trùæng ra, àïí löå caã möåt khay baây toaân laâ bñt-tïët xïëp
tûâng chöìng sùæp rêët ngang haâng thùèng löëi nhû trong möåt cûãa haâng
thõt chñnh quy úã Phaáp. Coá thïí thêëy roä Grandet laâ möåt öng khaách
thûúâng xuyïn, vò caái anh bûng bñt-tïët khöng hoãi xem anh ta coá
mua bñt-tïët khöng, maâ chó hoãi xem anh ta lêëy bao nhiïu suêët.
- Nùm suêët.
- Phö-phi-lï hay thõt vai naâo?
- Phö-phi-lï. Hïët bao nhiïu àêy? Cêåu tñnh söí laåi thûã xem, vò
bêy giúâ töí túá thïm möåt nhên khêíu, chùèng giöëng moåi höm.
Cêåu baán bñt-tïët ruát ra möåt cuöën söí tay, tñnh toaán caái gò möåt
luác.
- Caã thaãy võ chi möåt trùm ba mûúi lùm francs: töíng cöång àêëy.
- Thïë thò túá thanh toaán hïët, àïí bùæt àêìu ghi söí laåi tûâ àêìu.
Khi anh baán thõt àaä ài chöî khaác. Grandet noái vúái töi:
- ÚÃ àêy maâ khöng coá bñm thò chó coá chïët. Nhûng cuäng may laâ
coá möåt phûúng phaáp àïí luác naâo cuäng ruãng rónh: àoá laâ “biïån phaáp
D”.
ÚÃ trong àaám giang höì chñnh cöëng, “biïån phaáp D” (tûác laâ
“debrouille”) laâ caái caách xoay xúã riïng cuãa tûâng ngûúâi àïí kiïëm tiïìn
xaâi. Anh àêìu bïëp cuãa traåi lêëy suêët thõt cuãa caác tuâ nhên, raán bñt-tïët
àem baán. Khi nhêån thõt úã nhaâ bïëp, hùæn cùæt búát ài chûâng möåt nûãa.
Tuây loaåi thõt, hùæn laâm bñt-tït, laâm ra-gu hay àem hêìm nhûâ. Möåt
phêìn àem baán cho boån giaám thõ thöng qua vúå hoå, möåt phêìn àem
baán cho caác phaåm nhên coá tiïìn. Dô nhiïn, anh àêìu bïëp cuäng coá
chia phêìn lúâi cho viïn giaám thõ phuå traách bïëp nuác. Nhaâ àêìu tiïn
anh ta mang haâng àïën bao giúâ cuäng laâ nhaâ A, nhaâ cuãa khöëi Àùåc
biïåt tûác cuãa chuáng töi.
Vêåy thò biïån phaáp D laâ biïån phaáp cuãa anh àêìu bïëp baán thõt
baán múä, cuãa anh laâm baánh mò baán baánh mò phùng-te-di vaâ baánh
mò trùæng ba-gheát, tûác baánh mò öëng saáo nûúáng doân tan, daânh cho
boån giaám thõ, cuãa anh àöì tïí úã loâ thõt baán thõt cho anh àêìu bïëp; cuãa
anh y xaá baán thuöëc tiïm; cuãa anh kïë toaán ùn tiïìn àïí chó àõnh cho
phaåm nhên nhêån viïåc naây viïåc noå, hay chó àïí cho anh miïîn möåt
khoaãn coãvï naâo àêëy; cuãa anh lao vûúân, baán rau quaã tûúi; cuãa anh
tuâ laâm úã phoâng thñ nghiïåm baán kïët quaã xeát nghiïåm, nhiïìu khi coân
saãn xuêët ra caã nhûäng bïånh nhên ho lao doãm, cuâi doãm, lyå doãm,
v.v..., cuãa nhûäng chuyïn gia ùn cùæp caác thûá vùåt vaänh trong sên
nhaâ boån giaám thõ röìi àem ra baán: trûáng, gaâ, xaâ-böng Marseille; cuãa
nhûäng anh “tuâ gia àònh” chuyïn moác nöëi àöíi chaác vúái baâ chuã nhaâ,
ai cêìn gò cûá nhúâ hoå kiïëm cho: bú, sûäa àùåc, sûäa böåt, höåp caá thu, höåp
caá trñch, pho-maát, vaâ dô nhiïn laâ caã rûúåu vang, rûúåu maånh (chùèng
haån töí töi bao giúâ cuäng coá möåt chai Ricard vaâ mêëy bao thuöëc laá Myä
hayÙng-lï); röìi laåi coân nhûäng anh tuâ àûúåc pheáp ài cêu, chuyïn baán
caá tûúi vaâ töm he nûäa.
Nhûng caái biïån phaáp D húâi nhêët, vaâ cuäng laâ nguy hiïím nhêët
nûäa, laâ laâm chuã soâng baåc. Lïå úã àêy quy àõnh laâ khöng bao giúâ àûúåc
coá hún ba hay böën chuã soâng trong möåt khöëi göìm möåt trùm hai
mûúi tuâ nhên. Ngûúâi naâo àõnh kiïëm chên chuã soâng thò àang àïm
cûá àïën möåt soâng àang chúi tuyïn böë:
- Túá muöën kiïëm möåt chên chuá soâng.
Ngûúâi ta thûúâng traã lúâi hùæn laâ khöng àûúåc àêu.
- Moåi ngûúâi àïìu àöìng yá laâ khöng àûúåc chûá?
- Khöng àûúåc.
- Vêåy thò túá choån cêåu Möî àêy: túá chiïëm chöî cêåu.
Caái anh möî àûúåc choån kia àaä hiïíu. Hùæn àûáng dêåy, ra giûäa
phoâng vaâ hai ngûúâi ruát dao ra àoå sûác. Ai thùæng thò àûúåc giûä chên
chuã soâng. Chuã soâng àûúåc hûúãng höì nùm phêìn trùm möîi söë tiïìn
thùæng àûúåc.
Cúâ baåc cuäng laâ cú höåi thûåc hiïån nhûäng biïån phaáp D vuån vùåt
khaác, coá nhûäng anh chuyïn traãi nhûäng têëm chùn thêåt thùæng thúm
xuöëng àêët cho moåi ngûúâi ngöìi, laåi coá nhûäng anh cho thuï mêëy caái
ghïë àoân con con daânh cho nhûäng con baåc khöng quen ngöìi xïëp
bùçng, coá nhûäng anh baán thuöëc laá àiïëu bïn soâng baåc: hoå àùåt lïn têëm
chùn mêëy caái höåp xò gaâ cuä, àûång nhûäng bao thuöëc Phaáp, Anh, Myä
hay nhûäng àiïëu thuöëc quêën lêëy. Möîi thûá àïìu coá giaá nhêët àõnh. Ai
muöën huát cûá viïåc tûå lêëy ra, nhûng khöng àûúåc quïn boã vaâo höåp söë
tiïìn àaä êën àõnh cho tûâng loaåi thuöëc. Laåi coá caã nhûäng anh chuyïn
traách mêëy caái àeân dêìu noa, tröng nom cho àeân àûâng böëc khoái
nhiïìu quaá. Àoá laâ nhûäng cêy àeân laâm bùçng höåp sûäa, mùåt trïn àuåc löî
xêu bêëc. Lêu lêu laåi phaãi gaåt bêëc cho àúä böëc khoái. Nhûäng con baåc
khöng huát thuöëc thò duâng keåo hay baánh ngoåt: viïåc saãn xuêët caác thûá
naây cuäng laâm thaânh möåt nghïì D riïng. Möîi khöëi nhaâ àïìu coá möåt
hay hai anh baán caâ-phï. Caâ-phï theo kiïíu A-rêåp, àûúåc uã noáng suöët
àïm trong hai caái bao böë gêëp kñn laåi vaâ àûúåc àïí úã möåt chöî cöë àõnh.
Lêu lêu ngûúâi baán caâ-phï laåi àaão qua soâng baåc chaâo múâi, tay cêìm
möåt caái bònh thuãy tûå chïë àûång caâ-phï hay ca cao noáng.
Cuöëi cuâng laâ nghïì tiïíu thuã cöng. Àêy coá thïí noái laâ möåt biïån
phaáp D coá tñnh chêët myä nghïå. Coá ngûúâi mua laåi àöìi möìi cuãa nhûäng
tuâ nhên chuyïn ài cêu àïí gia cöng. Möîi caái mai nhû vêåy coá mûúâi
ba mang coá thïí nùång túái hai ki lö. Nhaâ myä nghïå duâng àöìi möìi laâm
voâng àeo tay, laâm hoa mai, laâm voâng àeo cöí, laâm caán àiïëu, laâm
lûúåc vaâ laâm baân chaãi. Töi coân àûúåc tröng thêëy möåt caái höåp laâm
bùçng àöìi möìi vaâng, thêåt laâ möåt tuyïåt phêím. Laåi coá nhûäng ngûúâi
chaåm tröí soå dûâa, sûâng trêu sûâng boâ, göî mun vaâ göî àaão hònh rùæn.
Cuäng coá ngûúâi laâm nhûäng thûá àöì göî cao cêëp àoâi hoãi àöå chñnh xaác
rêët cao, khöng coá lêëy möåt caái àinh, toaân duâng khúáp laâm laåi. Nhûäng
ngûúâi kheáo tay nhêët thò laâm àöì àöìng àen. Laåi coá caã nhûäng hoåa sô
nûäa.
Cuäng coá nhiïìu taâi nghïå khaác nhau àûúåc liïn kïët laåi àïí laâm
möåt saãn vêåt duy nhêët. Noái giaã duå coá möåt ngûúâi tuâ cêu àûúåc möåt con
caá mêåp. Hùæn liïìn lêëy xûúng haâm con caá àaánh thêåt saåch röìi gia
cöng sao cho xûúng vaâ hai haâng rùng thêåt boáng, thêåt thùèng, chöët
cho caái haâm haá röång thaânh möåt caái khung xung quanh toaân rùng
nhoån hoùæt. Möåt anh thúå göî laâm möåt caái mö hònh neo bùçng göî mõn
thúá àaánh thêåt boáng, phêìn giûäa thêåt röång àïí coá thïí veä tranh lïn
trïn. Caái neo àûúåc gùæn vaâo giûäa caái haâm caá mêåp, vaâ möåt hoåa sô veä
lïn àêëy möåt caãnh Quêìn àaão Salut giûäa biïín caã. Chuã àïì hay àûúåc
sûã duång nhêët laâ chuã àïì sau àêy: muäi àaão Royale, coá biïín vaâ àaão
Saint Joseph. Trïn mùåt biïín maâu xanh biïëc aánh taâ dûúng lêëp
laánh. Trïn mùåt biïín laâ möåt con thuyïìn coá saáu phaåm nhên mònh
trêìn àûáng cêìm cheâo àûáng thùèng, phña sau laåi coá ba viïn caãnh binh
cêìm tiïíu liïn. ÚÃ muäi thuyïìn, hai ngûúâi àang döëc möåt cöî quan taâi:
tûâ àêëy tuåt ra möåt caái xaác chïët boåc trong bao böåt. Trïn mùåt nûúác coá
thïí tröng thêëy mêëy con caá mêåp àang haá moäm àúåi ùn. ÚÃ phña dûúái
bûác tranh, bïn goác phaãi coá àïì “Mai taáng úã Royale” vaâ ngaây thaáng
veä tranh.
Têët caã caác “myä nghïå phêím” nhû trïn àïìu baán cho caác nhaâ
giaám thõ. Nhûäng chïë phêím àeåp nhêët thûúâng àûúåc àùåt mua trûúác
hay àùåt laâm riïng. Phêìn coân laåi baán cho caác chuyïën taâu gheá àaão.
Àêy laâ laänh vûåc cuãa mêëy anh cheâo thuyïìn. Cuäng coá nhûäng anh bõp
àúâi, lêëy möåt caái ca cuä kyä meáp meáo, khùæc doâng chûâ “caái ca naây trûúác
kia laâ ca cuãa Dreyfus - Àaão quyã, - ngaây... thaáng...” Thòa vaâ caâ-meân
cuäng àûúåc dên bõp àúâi sûã duång kiïíu àoá. Àöëi vúái mêëy anh lñnh thuãy
ngûúâi Bretagne thò coá möåt moán ùn chùæc: bêët cûá àöì vêåt gò coá khùæc
tïn “Sezenec”.
Nhûäng cuöåc mua baán thûúâng xuyïn naây thu huát vaâo Quêìn
àaão rêët nhiïìu tiïìn, vaâ boån giaám thõ thêëy roä àiïìu àoá coá lúåi cho hoå,
cho nïn hoå cûá àïí mùåc. Maãi lo viïåc saãn xuêët vaâ baán chaác, tuâ nhên
dïî àiïìu khiïín hún vaâ dïî an phêån vúái cuöåc söëng àaây aãi cuãa hoå hún.
Thoái pï-àï úã àêy àaä trúã thaânh möåt nïëp söëng chñnh thûác. Moåi ngûúâi,
cho àïën caã chó huy traåi giam, àïìu biïët rùçng cêåu Möî naâo àoá laâ vúå
cuãa möåt cêåu Mïî naâo àoá, vaâ nïëu coá troát chuyïín möåt trong hai cêåu
êëy sang àaão khaác maâ quïn mêët cêåu kia thò ngûúâi ta laâm àuã caách àïí
cho caái àöi bõ “chia loan reä thuáy” kia súám àoaân tuå. Trong caã àaám
phaåm nhên êëy khöng coá lêëy àûúåc ba phêìn trùm coá yá àõnh tòm caách
tröën khoãi quêìn àaão. Ngay caã nhûäng ngûúâi bõ aán chung thên cuäng
khöng. Caách duy nhêët àïí coá cú vûúåt nguåc laâ laâm sao àûúåc miïîn
giam vaâ àûúåc chuyïín vïì Àêët liïìn, vïì Saint-Laurent, Kourou hay
Cayenne. Àiïìu àoá chó coá thïí coá àûúåc vúái nhûäng ngûúâi bõ giam coá
thúâi haån. Àöëi vúái nhûäng ngûúâi bõ aán giam chung nhên thò khöng coá
caách gò, trûâ phi laâ giïët ngûúâi. Vò nïëu phaåm nhên giïët chïët möåt
ngûúâi naâo, thò seä bõ àûa vïì Saint-Laurent àïí xûã. Nhûng vò muöën
àïën Saint-Laurent phaãi qua thuã tuåc thuá nhêån töåi saát nhên, ngûúâi
êëy coá nguy cú bõ nùm nùm cêëm cöë maâ khöng biïët laâ liïåu trong caái
thúâi haån ngùæn nguãi úã traåi trûâng giúái Saint-Laurent (töëi àa laâ ba
thaáng) coá àuã thò giúâ àïí töí chûác vûúåt nguåc hay khöng?
Cuäng coá thïí tòm caách xin àûúåc miïîn giam vò lyá do sûác khoãe.
Nïëu àûúåc cöng nhêån laâ ho lao thò àûúåc chuyïín àïën traåi cuãa phaåm
nhên ho lao, goåi laâ “Traåi múái”, caách Saint-Laurent taám mûúi cêy
söë.
Coân coá bïånh huãi hay bïånh kiïët lyå kinh niïn nûäa. Muöën àûúåc
cöng nhêån coá möåt trong hai bïånh naây cuäng tûúng àöëi dïî, nhûng
laâm nhû thïë coá möåt nguy cú rêët khuãng khiïëp: phaãi chung söëng hai
nùm, caách ly trong möåt cùn nhaâ riïng vúái nhûäng ngûúâi mùæc bïånh
huãi thûá thiïåt hay bïånh kiïët lyå thûá thiïåt. Trong hai nùm êëy chùèng
khoá gò maâ chùèng chuyïín tûâ huãi doãm thaânh huãi xõn vaâ tûâ kiïët doãm
thaânh kiïët xõn: khöng ñt ngûúâi àaä qua caái quaá trònh êëy.
Thïë laâ töi àaä an cû laåc nghiïåp trong khöëi nhaâ A vúái möåt trùm
hai mûúi baån tuâ cuãa töi. Phaãi cöë hoåc caách söëng trong caái khöëi cöång
àöìng naây, núi maâ ngûúâi ta phên loaåi àûúåc anh ngay. Trûúác hïët
phaãi laâm sao cho moåi ngûúâi biïët roä rùçng khöng thïí naâo têën cöng
mònh maâ khöng bõ giaáng traã àñch àaáng. Àûúåc moåi ngûúâi e súå röìi,
coân phaãi àûúåc hoå kñnh troång vò thaái döå cuãa mònh khi àöëi xûã vúái boån
cúám, khöng àûúåc nhêån möåt söë chûác viïåc naâo àêëy, phaãi khûúác tûâ
möåt söë cöng viïåc nhêët àõnh, khöng bao giúâ àûúåc khuêët phuåc möåt
tïn giûä khoáa, khöng bao giúâ tuên lïånh hùæn, duâ coá phaãi vò thïë maâ
xung àöåt vúái möåt viïn giaám thõ cuäng vêåy. Nïëu àaä àaánh baåc suöët
àïm röìi thò àïën giúâ àiïím danh cuäng khöng ra. Ngûúâi trûúâng khöëi
chó viïåc traã lúâi: “öëm phaãi nùçm”, thïë laâ xong. ÚÃ caác khöëi khaác, nhiïìu
khi boån giaám thõ vaâo têån phoâng tòm “ngûúâi öëm” vaâ bùæt hùæn ra àiïím
danh. Nhûng úã khöëi dên cûáng àêìu thò khöng bao giúâ. Chung quy,
àiïìu maâ tûâ cêëp cao àïën cêëp thêëp boån hoå quyá nhêët laâ àûúåc yïn thên
úã traåi khöí sai naây.
Baån cuâng töí vúái töi, Grandet, laâ möåt ngûúâi Marseille ba mûúi
lùm tuöíi. Ngûúâi cao lïu àïu, gêìy nhû que cuãi, nhûng rêët khoãe.
Chuáng töi laâ chöî baån thên tûâ höìi úã Phaáp. Chuáng töi hay gùåp nhau
úã Toulon, cuäng nhû úã Marseille vaâ úã Paris. Àoá laâ möåt tay khoeát tuã
sùæt nöíi tiïëng. Anh ta hiïìn nhûng coá leä rêët nguy hiïím. Höm nay töi
khöng ra ngoaâi. Trong gian phoâng röång mïnh möng hêìu nhû chó coá
möåt mònh töi. Öng giaâ trûúãng khöëi àang queát vaâ lau caái saân xi
mùng. Töi tröng thêëy möåt phaåm nhên àang ngöìi sûãa àöìng höì, mùæt
traái àeo caái gò bùçng göî. ÚÃ phña trïn voäng cuãa hùæn coá möåt têëm vaán
treo àïën ba chuåc caái àöìng höì. Nhòn neát mùåt thò hùæn àöå ba mûúi
tuöíi laâ cuâng, nhûng àêìu hùæn baåc trùæng. Töi àïën caånh hùæn, nhòn
hùæn laâm viïåc möåt luác. Röìi töi thûã bùæt chuyïån vúái hùæn. Hùæn cûá cêm
nhû hïën. Thêåm chñ cuäng chùèng theâm ngêíng mùåt lïn möåt lêìn naâo,
húi traånh loâng, töi boã ài ra sên, àïën ngöìi úã caånh maáy nûúác. ÚÃ àêy
àaä coá Titl la Belote, àang têåp dûúåt vúái möåt cöî baâi múái tinh khöi.
Mûúâi ngoán tay mïìm maåi cuãa hùæn thoùn thoùæt trang di trang laåi ba
mûúi con baâi vúái möåt töëc àöå khöng taâi naâo tûúãng tûúång nöíi. Vêîn
khöng ngûâng ngûng àöång taác chúáp nhoaáng cuãa nhaâ aão thuêåt, hùæn
baão töi:
- Thïë naâo anh baån? úã Royale coá öín khöng?
- ÖÍn, nhûng höm nay túá chaán quaá. Túá seä tòm viïåc gò laâm, àïí
ra ngoaâi traåi möåt chuát. Ban naäy túá muöën noái chuyïån möåt laát vúái caái
tay gò sûãa àöìng höì trong kia, nhûng hùæn cuäng chùèng buöìn traã lúâi túá
nûäa.
- Anh khöng biïët àêëy Papi aå, chûá thùçng cha êëy noá coá coi ai ra
gò àêu. Noá chó biïët mêëy caái àöìng höì cuãa noá. Ngoaâi ra noá àïëch cêìn.
Quaã tònh sau nhûäng chuyïån noá phaãi chõu àûång, noá coá quyïìn àiïn
lùæm. Noá chûa àiïn laâ may. Anh haäy tûúãng tûúång maâ xem, caái anh
chaâng treã tuöíi êëy - coá thïí goåi hùæn nhû vêåy vò hùæn chûa àïën ba mûúi
- nùm ngoaái àaä tûâng bõ xûã tûã vò bõ buöåc töåi laâ “hiïëp” vúå möåt thùçng
cúám. Chuyïån laáo toeát caã. Hùæn nguã vúái cö chuã tûâ lêu - cö ta laâ vúå
möåt viïn giam thõ trûúãng ngûúâi Bretagne. Vò hùæn laâ “tuâ gia àònh” úã
nhaâ hoå, cho nïn cûá àïën ngaây trûåc cuãa viïn giaám thõ laâ hai anh chõ
tha höì. Nhûng anh chõ àaä phaåm möåt sai lêìm lúán: cö naâng khöng
cho anh chaâng giùåt laâ aáo quêìn nûäa, cö ta tûå laâm lêëy: thïë laâ anh
chöìng moåc sûâng xûa nay vöën biïët tñnh cö ta lûúâi, thêëy laå vaâ sinh
nghi. Nhûng anh ta chûa coá bùçng chûáng laâ mònh bõ moåc sûâng. Cho
nïn anh ta quyïët àõnh baây mûu àïí bùæt quaá tang taåi trêån vaâ giïët
chïët caã àöi. Anh ta àaä khöng lûúâng trûúác àûúåc caách phaãn ûáng cuãa
cö naâng. Möåt höm, trûåc àûúåc hai tiïëng thò anh ta boã phiïn vïì nhaâ,
goåi möåt viïn giaám thõ vïì theo lêëy cúá laâ àïí biïëu tay naây möåt suác
giùm-böng nhaâ múái gûãi cho. Hai ngûúâi kheä khaâng ài vaâo cöíng,
nhûng vûâa vaâo àïën nhaâ thò con veåt nuöi trong nhaâ reá lïn “Öng chuã
àaä vïì!” nhû noá vêîn quen laâm möîi khi viïn giaám thõ vïì. Ngay tûác
khùæc cö vúå heát lïn: “Cûáu vúái! Noá hiïëp töi àêy naây!” Hai tïn gaác
xöng vaâo buöìng àuáng vaâo luác cö vúå vûâa vuâng ra khoãi tay anh tuâ.
Anh naây vöåi nhaãy qua cûãa söí chaåy. Viïn giaám thõ bùæn theo,
möåt phaát truáng vai anh ta. Trong khi àoá, cö naâng xeá raách aáo
choaâng, caâo xûúác vuá vaâ maá mònh ra. Anh tuâ ngaä xuöëng, tïn gaác
ngûúâi Breton toan bùæn chïët thò tïn gaác kia giêåt suáng ài. Túá cêìn noái
roä laâ tïn gaác naây ngûúâi Corse, ngay tûâ àêìu àaä hiïíu rùçng vúå öng sïëp
phõa chûá úã àêy chùèng coá chuyïån haäm hiïëp gò hïët. Nhûng tïn ngûúâi
Corse khöng thïí noái chuyïån naây vúái tïn kia, cûá laâm nhû thïí mònh
tin cêu chuyïån hiïëp dêm laâ chuyïån thêåt. Anh thúå àöìng höì bõ xûã tûã
hònh. Àïën àêy thò chùèng coá gò phi thûúâng hïët, anh baån aå. Sau àoá
múái ly kyâ.
“ÚÃ Royale, trong nhûäng khu trûâng phaåt coá möåt caái maáy
cheám, möîi böå phêån àïìu coá chöî cêët riïng trong möåt cùn nhaâ àùåc
biïåt. Ngoaâi sên laâ nùm phiïën àaá xêy kyä thaânh bïå bùçng phùèng àïí
àùåt maáy cheám. Cûá möîi tuêìn, àao phuã thuã vaâ hai ngûúâi tuâ giuáp viïåc
cho hùæn laåi àem caái maáy ra lùæp lïn bïå, lûúäi dao lûúâi diïëc àêìy àuã böå
sêåu, röìi cho maáy cheám thûã hai ba cêy chuöëi. Àïí cho chùæc laâ maáy
vêîn trún tru, khi cêìn àïën khöng lo truåc trùåc. (anh thúå àöìng höì
ngûúâi Savoie luác bêëy giúâ àang nùçm trong khaám tûã hònh vúái böën
ngûúâi nûäa, hai ngûúâi A-rêåp vaâ möåt ngûúâi Sicilia). Caã nùm ngûúâi
àang àúåi phuác àaáp àún xin ên xaá do nhûäng viïn giaám thõ àaä bïnh
vûåc hoå viïët höå cho.
Möåt buöíi saáng noå ngûúâi ta lùæp maáy cheám vaâ àöåt nhiïn múã
cûãa buöìng giam anh thúå àöìng höì. Töëp àao phuã xöng vaâo troái chên
anh ta laåi vaâ cuäng súåi dêy êëy buöåc hai cöí tay, dêy liïìn vúái chên. Hoå
lêëy keáo xeán cöí aáo röìi dùæt anh ta ài tûâng bûúác ngùæn trong aánh saáng
múâ múâ cuãa buöíi bònh minh, tûâ tûâ vûúåt qua caái khoaãng caách chûâng
hai mûúi meát tûâ buöìng giam àïën maáy cheám. (chùæc baån cuäng biïët
rùçng khi anh àïën trûúác maáy cheám, anh giaáp mùåt vúái möåt têëm vaán
dûång àûáng cao ngang vai anh, coá àñnh sùén nõt da àïí buöåc sêëp anh
vaâo àêëy, sau àoá, têëm vaán seä àûúåc lêåt ngang ra vaâ thïë laâ anh
chuyïín sang tû thïë nùçm sêëp, cöí àùåt vûâa àuáng vaâo chöî lûúäi dao seä
rúi xuöëng. Vêåy thò ngûúâi ta àang sùæp sûãa lêåt ngang têëm vaán coá
buöåc anh thúå àöìng höì, nhûng vûâa àuáng luác êëy öng chó huy traåi -
öng “Dûâa khö” àûúng kim traåi trûúãng àêëy - ra sên: theo lïå cuãa traåi,
öng ta bùæt buöåc phaãi dûå cuöåc haânh quyïët. Tay öng ta cêìm möåt cêy
àeân baäo lúán, vaâ khi giú àeân lïn soi, öng ta múái thêëy laâ boån cúám chïët
tiïåt êëy nhêìm: chuáng noá suyát chùåt àêìu anh thúå àöìng höì trong khi
anh ta chùèng dñnh daáng gò vúái cuöåc haânh quyïët saáng höm êëy.
- Dûâng laåi Dûâng laåi! - Barrot quaát lúán.
Öng ta xuác àöång àïën mûác dûúâng nhû khöng noái àûúåc nûäa.
Öng ta buöng cêy àeân baäo rúi xuöëng àêët, xö lêën moåi ngûúâi, caãnh
saát cuäng nhû phaåm nhên, tûå tay àïën cúãi troái cho anh sûãa àöìng höì
Savoie. Maäi sau àoá öng ta múái ra lïånh àûúåc:
- Y xaá, àûa anh ta vïì buöìng giam. Sùn soác kyä, cho uöëng rûúåu
rhum. Coân caác anh, caái luä ùn haåi kia, vaâo bùæt ngay tïn Rencassen
àûa ra àêy. Hùæn múái laâ keã phaãi xûã tûã höm nay, chûá khöng phaãi ai
khaác!
“Höm sau, anh thúå àöìng höì àaä baåc trùæng caã àêìu ra nhû anh
thêëy àêëy. Traång sû cuãa hùæn laâ möåt caãnh binh úã Calvi, beân viïët
thïm möåt laá àún xin ên xaá nûäa gûãi öng Böå trûúãng Tû phaáp, trong
àún coá kïí laåi viïåc naây. Anh thúå àöìng höì àûúåc ên xaá, chuyïín aán tûá
hònh thaânh aán chung thên. Tûâ àêëy, anh ta suöët ngaây sûãa àöìng höì
cho nhên viïn trong traåi. Anh ta say mï cöng viïåc quïn hïët moåi sûå
trïn àúâi. Sûãa xong anh ta giûä laåi rêët lêu àïí kiïím tra, àiïìu chónh,
cho nïn trïn vaán múái treo ngêìn êëy àöìng höì. Bêy giúâ thò anh àaä
hiïíu ra rùçng hùæn coá quyïìn húi àiïn möåt chuát chûá?
- Hiïíu, Tita aå, sau möåt caái söëc nhû thïë, hùæn coá quyïìn khöng
höì húãi vúái moåi ngûúâi cho lùæm. Töi thaânh thêåt thûúng haåi hùæn.
Möîi ngaây töi laåi hoåc thïm àûúåc chuát ñt vïì cuöåc söëng múái naây.
Khöëi A quaã laâ möåt núi têåp trung nhûäng con ngûúâi àaáng súå, xeát vïì
nhûäng thaânh tñch dô vaäng cuäng nhû vïì caách phaãn ûáng cuãa hoå trong
sinh hoaåt haâng ngaây. Töi vêîn chûa laâm viïåc: töi coân àúåi möåt chên
àöí thuâng. Kiïëm àûúåc chên naây; töi chó phaãi laâm möîi ngaây böën
mûúâi lùm phuát, röìi sau àoá àûúåc ài laåi tûå do trïn àaão vaâ àûúåc pheáp
xuöëng biïín àaánh caá. Saáng höm êëy, àïën buöíi àiïím danh lêëy ngûúâi
ài laâm coã vï úã àöìn àiïìn tröìng dûâa, hoå chó àõnh Jean Castelli. Öng
ta bûúác ra khoãi haâng hoãi:
- Caái gò? Töi maâ cùæt ài laâm coã-vï aâ? Töi êëy aâ?
- Phaãi, anh àêëy! - Tïn gaác àöåi coã-vï noái. - Àêy, cêìm lêëy caái
cuöëc chim naây.
Castelli laånh luâng nhòn hùæn:
- Anh kia, anh khöng hiïíu raâng phaãi laâ dên caái xûá Auvergne
nhaâ anh múái biïët caách duâng caái thûá cuöëc quó quaái êëy aâ? Töi laâ
ngûúâi Corse úã Marseille. ÚÃ Corse ngûúâi ta neám caác duång cuå ài cho
thêåt xa, coân úã Marseille ngûúâi ta coân khöng biïët noá laâ caái gò nûäa.
Anh cûá giûä lêëy caái cuöëc vaâ àïí cho töi yïn.
Tïn cúám treã, chûa am hiïíu cöng chuyïån úã àêy lùæm (nhû vïì
sau töi àûúåc biïët), giú cao caái caán cuöëc lïn doåa Castelli. Lêåp tûác
möåt trùm hai mûúi ngûúâi quaát lïn cuâng möåt luác:
- Buöng cuöëc xuöëng, khöng thò chïët ngay bêy giúâ!
Grandet hö:
- Giaãi taán!
Thïë laâ khöng bêån têm àïën tû thïë sùén saâng têën cöng cuãa têët
caã nhûäng tïn caãnh binh coá mùåt luác bêëy giúâ, chuáng töi keáo nhau trúã
vïì khöëi.
Khöëi “B” àang luä lûúåt keáo nhau ài laâm, caã khöëi “C” cuäng vêåy.
ÚÃ khöëi chuáng töi thêëy coá chûâng mûúâi hai tïn caãnh binh àïën, vaâ
möåt viïåc khöng bònh thûúâng xaãy ra: hoå àoáng caánh cûãa sùæt laåi. Möåt
giúâ sau, böën chuåc tïn caãnh binh àûáng thaânh hai haâng hai bïn
khung cûãa, tiïíu liïn cêìm lùm lùm trong tay. Viïn phoá chó huy traåi,
viïn chó huy àöåi gaác, viïn giaám thõ trûúãng vaâ caã boån giaám thõ àïìu
coá mùåt àöng àuã chó trûâ viïn chó huy traåi àaä ài thanh tra àaão Quyã
tûâ luác saáu giúâ saáng, trûúác khi xaãy ra biïën cöë vûâa qua. Viïn phoá chó
huy traåi noái:
- Dacelli, goåi tûâng ngûúâi möåt ra.
- Grandet? Bûúác ra!
Grandet bûúác ra àûáng giûäa hai haâng caãnh binh xïëp hai bïn
cûãa sùæt. Dacelli noái:
- Ài laâm ài!
- Töi khöng ài àûúåc.
- Anh tûâ chöëi phaãi khöng?
- Töi khöng tûâ chöëi. Töi öëm.
- Tûâ bao giúâ? Luác àiïím danh lêìn àêìu anh coá caáo öëm àêu?
- Höìi saáng töi khöng öëm. Bêy giúâ töi múái öëm.
Saáu mûúi ngûúâi àûúåc goåi ra khoãi haâng sau Grandet àïìu lêìn
lûúåt traã lúâi àuáng nhû vêåy. Chó coá möåt ngûúâi noái thùèng ra laâ mònh
khöng tuên lïånh. Chùæc anh ta coá yá àõnh laâm cho hoå phaãi àûa anh
ta vïì Saint-Laurent àïí ra toâa aán binh. Khi hoå hoãi: “Anh tûâ chöëi aâ?”
anh ta traã lúâi:
- Àuáng, töi tûâ chöëi, maâ tûâ chöëi àïën ba lêìn.
- Ba lêìn? Taåi sao?
- Vò caác ngûúâi laâm töi buöìn mûãa. Töi dûát khoaát khöng laâm
viïåc cho nhûäng haång ngûúâi àïíu caáng nhû caác anh.
Khöng khñ cùng thùèng àïn töåt àöå. Boån caánh binh nhêët laâ
nhûäng tay haäy coân treã, khoá chõu àûång nöíi khi bõ phaåm nhên só
nhuåc àïën mûác êëy. Hoå chó chúâ coá möåt dõp: möåt cûã chó àe doåa cuãa
àaám phaåm nhên, seä cho pheáp hoå ra tay trêën aáp. Nhûng trong khi
chúâ àúåi, suáng hoå vêîn phaãi chôa muäi xuöëng àêët.
- Têët caã nhûäng phaåm nhên àaä goåi tïn, cúãi hïët ra. Ài vïì xaâ
lim!
Trong khi aáo quêìn àûúåc cúãi boã tuåt xuöëng àêët chöëc chöëc laåi
nghe tiïëng möåt con dao rúi xuöëng khoaãng sên traáng nhûåa àaánh
caách möåt caái. Vûâa luác êëy baác sô àïën.
- Thöi, àûáng lïn àaä! Baác sô àêy röìi. Xin baác sô khaám cho mêëy
ngûúâi naây. Nhûäng ai khöng àûúåc cöng nhêån laâ öëm seä vaâo xaâ lim.
Nhûäng ngûúâi öëm thêåt seä àûúåc traã vïì khöëi.
- Coá saáu mûúi ngûúâi öëm sao?
- Thûa baác sô vêng, trûâ ngûúâi kia khöng chõu ài laâm.
- Naâo, töi bùæt àêìu khaám ngûúâi thûá nhêët. - baác sô noái. –
Grandet, anh öëm thïë naâo?
- Töi mùæc bïånh röëi loaån tiïu hoáa cuãa cai nguåc baác sô aå. Chuáng
töi dêìu laâ phaåm nhên bõ xûã töåi nùång, phêìn lúán àïìu laâ aán chung
thên. ÚÃ quêìn àaão naây khöng coá hy voång gò vûúåt nguåc. Cho nïn
chuáng töi chó coá thïí chõu àûång nöíi cuöåc söëng naây nïëu quy chïë nhaâ
tuâ àûúåc aáp duång möåt caách co giaän chuát ñt vaâ coá hiïíu biïët, thöng
caãm vúái chuáng töi. Thïë nhûng saáng nay, trûúác mùåt têët caã chuáng
töi, möåt viïn giaám thõ àaä tûå cho pheáp mònh giú caán cuöëc àõnh àaánh
möåt baån tuâ àûúåc moåi ngûúâi kñnh troång. Àoá khöng phaái laâ möåt àöång
taác phoâng ngûå, vò ngûúâi tuâ khöng hïì àe doåa ai caã. Baác ta chó noái laâ
baác ta khöng muöën duâng cuöëc. Nguyïn nhên cuãa bïånh dõch têåp thïí
cuãa chuáng töi laâ nhû thïë. Xin baác sô cûá suy xeát.
Baác sô cuái àêìu nghô ngúåi dïî àïën möåt phuát, röìi noái:
- Y taá, haäy ghi vaâo: “Do ngöå àöåc têåp thïí vò thûác ùn, y taá giaám
thõ Möî seä thi haânh nhûäng biïån phaáp cêìn thiïët àïí phaát cho têët caã
caác phaåm nhên khi öëm höm nay möîi ngûúâi möåt liïìu hai mûúi gam
sulfat natri àïí têíy ruöåt. Coân phaåm nhên X thò haäy àûa vaâo bïånh
viïån àïí chuáng töi kiïím tra xem khi tuyïn böë tûâ chöëi lao cöng anh
ta coá àang úã trong traång thaái têm thêìn bònh thûúâng hay khöng”.
Noái àoaån, baác sô quay lûng laåi, boã ài thùèng.

- Têët caã vïì khöëi - Viïn phoá chó huy traåi hö. - Nhùåt quêìn aáo
lïn, vaâ chúá quïn mêëy con dao.
Höm êëy ai nêëy àïìu úã laåi phoâng giam. Khöng ai ra ngoaâi àûúåc,
kïí caã ngûúâi àûa baánh mò. Àïën trûa khöng thêëy àûa xuáp vaâo, maâ
chó thêëy viïn giaám thõ y taá, coá hai phaåm nhên y taá ài theo, xuêët
hiïån vúái möåt caái xö bùçng göî àûång thuöëc têíy sulfat natri. Chó coá ba
ngûúâi phaãi uöëng thuöëc. Ngûúâi thûá tû tûå nhiïn lïn cún àöång kinh
ngaä àuáng vaâo xö thuöëc, laâm caã caái xö, caã caái gaáo vaâ caã chöî thuöëc
möîi thûá vùng ra möåt núi: anh ta bùæt chûúác cún àöång kinh giöëng
nhû hïåt! Thïë laâ caái biïën cöë kia chêëm dûát, nïëu khöng kïí caái lïånh
ban cho trûúãng khöëi laâ phaãi lau cho khö chöî thuöëc àöí lïnh laáng ra
saân nhaâ.
Suöët buöíi trûa höm êëy töi ngöìi noái chuyïån vúái Castelli. Baác
ta àïën ùn vúái chuáng töi. Töí cuãa baác ta thò coá möåt ngûúâi Toulon tïn
laâ Louis Gravon, bõ àaây vò töåi ùn tröåm löng thuá. Khi töi noái chuyïån
vûúåt nguåc, mùæt anh ta saáng quùæc lïn. Anh noái:
- Nùm ngoaái töi àaä suyát vûúåt nguåc àûúåc, nhûng röët cuöåc cuäng
bõ thêët baåi. Töi cuäng àaä caãm thêëy anh chùèng phaãi laâ ngûúâi cam
phêån, àaânh chõu boá göëi úã àêy. Chó coá àiïìu laâ àaä úã Quêìn àaão naây maâ
noái chuyïån vûúåt nguåc thò chùèng khaác naâo noái chuyïån lïn cung
trùng. Mùåt khaác, töi nhêån thêëy anh chûa hiïíu àûúåc dên tuâ khöí sai
úã Quêìn àaão. Tröng thïë chûá taám mûúi phêìn trùm tûå caãm thêëy mònh
úã àêy cuäng tûúng àöëi sung sûúáng. Seä khöng coá ai töë giaác anh bao
giúâ, duâ anh coá laâm gò chùng nûäa. Anh giïët ngûúâi naâo, seä khöng coá
ai ra laâm chûáng. Anh lêëy tröåm û. Cuäng thïë thöi. Duâ möåt baån tuâ coá
laâm gò thò moåi ngûúâi àïìu kïët laåi bïnh vûåc baån êëy. Dên tuâ quêìn àaão
chó súå coá möîi möåt àiïìu: àoá laâ möåt cuöåc vûúåt nguåc thaânh cöng. Vò
trong trûúâng húåp àoá, caãnh söëng tûúng àöëi yïn öín cuãa hoå bõ àaão löån
hoaân toaân: khaám xeát liïn tuåc, khöng coân àûúåc àaánh baâi, khöng coân
chúi nhaåc àûúåc nûäa - caác nhaåc cuå àïìu bõ phaá huyã trong nhûäng cuöåc
khaám xeát, khöng coân àûúåc àaánh cúâ vua, cúâ àam nûäa. Cuäng khöng
àûúåc laâm àöì myä nghïå nûäa. Moåi thûá khöng trûâ möåt thûá gò àïìu bõ
xuáp hïët. Hoå luåc xoaát liïn höìi. Àûúâng, dêìu ùn, bñt tïët, bú àïìu biïën
saåch. Xûa nay têët caã nhûäng ngûúâi tröën àûúåc khoãi Quêìn àaão vúái
Quêìn àaão thò àoá vêîn laâ nhûäng cuöåc vûúåt nguåc thaânh cöng: duâ sao
hoå cuäng àaä tröën àûúåc ra khoãi Quêìn àaão. Do àoá boån gaác bõ phaåt, vaâ
leä tûå nhiïn laâ hoå phaãi traã thuâ caã àaám phaåm nhên.
Töi vïính hïët tai lïn maâ nghe. Töi nghe maâ khöng sao khoãi
baâng hoaâng. Töi chûa bao giúâ xem xeát vêën àïì dûúái goác àöå naây.
Castelli noái:
- Àïën caái ngaây cêåu quyïët àõnh chuêín bõ möåt cuöåc vûúåt nguåc,
cêåu haäy coi chûâng. Trûúác khi àiïìu àònh vúái möåt cêåu naâo, phaãi suy
nghô cên nhùæc cho thêåt kyä, trûâ phi àoá laâ möåt ngûúâi baån chñ cöët.
Jean Castelli, chuyïn gia beã khoáa, coá möåt nghõ lûåc vaâ möåt trñ
thöng minh hiïëm coá. Baác rêët gheát sûå hung baåo. Anh em goåi baác ta
bùçng caái biïåt hiïåu ngûúâi Cöí àaåi. Chùèng haån baác ta chó tùæm rûãa
bùçng xaâ-böng giùåt Marseille, vaâ nïëu töi vûâa tùæm bùçng xaâ-böng
Palmolive, baác ta liïìn noái: “öì, cêåu sùåc muâi pï-àï, thêåt àêëy! Cêåu laåi
tùæm bùçng xaâ-böng àaân baâ röìi!” Tiïëc thay, baác ta àaä nùm mûúi hai
tuöíi, nhûng nhûäng gên cöët sùæt theáp cuãa baác tröng thêåt sûúáng mùæt.
Baác noái: “Papi aå, tröng cêåu ngûúâi ta coá thïí ngúä cêåu laâ con töi. Sinh
hoaåt úã Quêìn àaão khöng laâm cho cêåu quan têm. Cêåu ùn nhiïìu chó vò
muöën giûä phong àöå, chûá khöng bao giúâ cêåu nghô àïën viïåc töí chûác
möåt cuöåc söëng lêu daâi trïn Quêìn àaão. Töi mûâng cho cêåu. Trong caã
àaám tuâ khöí sai úã àêy chùèng coá nöíi saáu ngûúâi nghô nhû cêåu. Nhêët laâ
nghô àïën chuyïån vûúåt nguåc. Quaã tònh, cuäng coá khöëi ngûúâi chi ra
haâng gia taâi àïí àûúåc miïîn giaãm vaâ chuyïín vïì àêët liïìn, toan tñnh seä
vûúåt nguåc tûâ àêëy. Nhûng ngay úã àêy thò khöng möåt ai tin laâ coá thïí
vûúåt nguåc”.
Öng giaâ Castelli khuyïn töi: nïn hoåc tiïëng Anh vaâ hïî coá dõp
laâ phaãi noái chuyïån bùçng tiïëng Têy Ban Nha vúái möåt ngûúâi Têy
Ban Nha. Öng ta coá cho töi mûúån möåt cuöën saách hoåc tiïëng Têy Ban
Nha trong hai mûúi böën baâi. Möåt cuöën tûâ àiïín Phaáp-Anh. Öng ta
coá möåt ngûúâi baån rêët thên, ngûúâi Marseille, tïn laâ Gardeâs, coá am
hiïíu chuyïån vûúåt nguåc. Öng naây àaä vûúåt nguåc hai lêìn, lêìn thûá
nhêët tröën khoãi traåi khöí sai Böì Àaâo Nha; lêìn thûá hai tröën tûâ Àêët
Liïìn. Öng ta coá quan àiïím riïng vïì viïåc vûúåt nguåc tûâ Quêìn àaão,
Jean Castelli cuäng coá Gravon, öng baån ngûúâi Toulon, laåi coá möåt
caách nhòn khaác nûäa àöëi vúái sûå viïåc. Khöng ai nhêët trñ vúái ai. Kïí tûâ
höm êëy, töi quyïët àõnh tûå mònh tòm hiïíu lêëy vêën àïì, vaâ khöng noái
vúái ai vïì chuyïån vûúåt nguåc nûäa.
Kïí cuäng gay, nhûng sûå tònh coá thïë. Àiïím duy nhêët maâ caã ba
ngûúâi àïìu nhêët trñ laâ àaánh baåc chó coá möîi caái lúåi kiïëm àûúåc tiïìn,
nhûng laåi rêët nguy hiïím. Bêët cûá luác naâo cuäng coá thïí bõ lêm vaâo caái
thïë phaãi àoå dao vúái möåt tay anh chõ naâo àêëy. Caã ba àïìu laâ nhûäng
con ngûúâi haânh àöång, vaâ quaã laâ nhûäng tay cûâ khöi àaáng gûúâm so
vúái tuöíi taác cuãa hoå: Louis Gravon böën mûúi lùm tuöíi, Gardeâs gêìn
nùm mûúi.
Töëi höm qua töi àûúåc dõp phö baây cho moåi ngûúâi trong khöëi
thêëy caách nhòn nhêån sûå viïåc vaâ caách haânh àöång cuãa töi. Möåt cêåu
quï úã Toulouse, ngûúâi nhoã beá, bõ möåt tay ngûúâi Nimes thaách àêëu
dao. Cêåu beá ngûúâi Toulouse mang biïåt hiïåu Caá Trñch, coân anh
chaâng ngûúâi Nimes, rêët to con àûúåc goåi laâ Con cûâu. Con Cûâu, àaánh
trêìn truâng truåc, àuáng giûäa löëi ài, dao lùm lùm trong tay.
- Möîi vaán poker phaãi nöåp tao hùm nhùm francs, nïëu khöng,
tao cêëm maây àaánh.
Caá Trñch àaáp:
- Xûa nay àaánh poker coá ai phaãi nöåp ai bao nhiïu tiïìn àêu.
Taåi sao anh laåi nheâ vaâo töi maâ àoâi nöåp tiïìn? Thïë sao anh khöng àoâi
mêëy tay chuã soâng Mareilaise nöåp tiïìn ài?
- Taåi sao thò chùèng viïåc gò àïën maây. Möåt laâ maây nöåp, hai laâ
maây khöng àûúåc chúi nûäa, hay maây khöng muöën àaánh nhau?
- Khöng, töi chaã muöën àaánh nhau.
- Maây reát aâ?
- Töi reát àêëy. Vò töi coá thïí ùn möåt nhaát dao, coá thïí chïët vò tay
möåt gaä anh chõ nhû anh laâ möåt keã chûa bao giúâ vûúåt nguåc. Töi laâ
dên vûúåt nguåc. Töi úã àêy khöng phaãi àïí giïët ai, maâ cuäng chùèng
phaãi àïí bõ ai giïët.
Têët caã chuáng töi àïìu chùm chuá chúâ xem nhûäng viïåc sùæp diïîn
ra. Grandet noái vúái töi: “Àuáng laâ thùçng beá can àaãm thêåt, maâ laåi laâ
dên vûúåt nguåc. Thêåt àaáng buöìn laâ mònh khöng thïí noái gò vaâo àêy”.
Töi múã con dao xïëp àïí dûúái bùæp vïë. Luác bêëy giúâ töi àang ngöìi trïn
caái “voäng” cuãa Grandet. Con Cûâu noái:
- Thïë thò maây àõnh nöåp tiïìn hay thöi chúi, húã thùçng chïët reát
kia? Noái ài.
Àoaån hùæn bûúác möåt bûúác vïì phña Caá Trñch. Töi liïìn quaát:
- Cêm möìm ài Con cûâu, haäy àïí cho noá yïn!
- Kòa Papillon, cêåu àiïn röìi û? Grandet noái.
Vêîn ngöìi yïn khöng nhuác nhñch, tay àùåt sùén vaâo chuöi con
dao àïí dûúái bùæp vïë chên traái, töi noái:
- Khöng, töi khöng àiïn. vaâ töi yïu cêìu têët caã caác anh haäy
nghe nhûäng àiïìu töi sùæp noái. Ccon Cûâu aå, trûúác khi àaánh nhau vúái
anh (nïëu anh bùæt buöåc töi phaãi àaánh nhau ngay caã sau khi töi noái
xong), anh haäy àïí cho töi ngoã lúâi vúái anh vaâ vúái moåi ngûúâi rùçng tûâ
khi àïën úã caái khöëi göìm hún möåt trùm ngûúâi toaân laâ dên trong giúái
naây, töi àaä phaãi xêëu höí maâ nhêån thêëy rùçng caái haânh àöång àeåp àeä
nhêët, xûáng àaáng nhêët, caái haânh àöång duy nhêët àaáng goåi laâ chên
chñnh: vûúåt nguåc, khöng àûúåc kñnh troång úã àêy. Thïë maâ bêët kyâ ai
àaä chûáng toã àûúåc rùçng mònh laâ dên vûúåt nguåc, rùçng mònh coá àuã
gan mêåt àïí àem kñnh maång mònh àùåt lïn baân cên trong möåt cuöåc
vûúåt nguåc, thò keã êëy cuäng phaãi àûúåc moåi ngûúâi kñnh troång, bêët kïí
moåi chuyïån khaác. Coá ai cho laâ töi noái khöng àuáng khöng? Ai phaãn
àöëi? (Im lùång) Trong luêåt lïå cuãa caác anh thiïëu mêët möåt àiïìu, möåt
àiïìu cú baãn nhêët: moåi ngûúâi àïìu coá böín phêån khöng nhûäng phaãi
kñnh troång, maâ coân phaãi giuáp àúä, uãng höå nhûäng ngûúâi vûúåt nguåc.
Khöng ai bõ bùæt buöåc phaãi ra ài, vaâ töi chêëp nhêån rùçng hêìu hïët caác
anh àïìu àaä quyïët àõnh söëng suöët àúâi úã àêy. Thïë cuâng àûúåc. Nhûng
nïëu caác anh khöng àuã can àaãm àïí tòm caách söëng laåi, thò ñt ra caác
anh cuäng phaãi coá àûúåc loâng kñnh troång maâ nhûäng ngûúâi vûúåt nguåc
xûáng àaáng àûúåc hûúãng. Vaâ keã naâo quïn mêët àiïìu luêåt cuãa àaåo laâm
ngûúâi naây, keã êëy phaãi chúâ àoán nhûäng hêåu quaã nghiïm troång. Töi
àaä noái xong. Con Cûâu! Bêy giúâ nïëu anh vêîn muöën àaánh nhau, thò
coá töi àêy.
Noái àoaån, töi cêìm dao nhaãy ra giûäa phoâng. Con Cûâu neám dao
ài, noái:
- Cêåu noái àuáng, Papillon aå, cho nïn töi muöën àaánh nhau vúái
cêåu khöng phaãi bùçng dao, maâ bùçng quaã àêëm, àïì cêåu thêëy töi
khöng phaãi laâ thùçng heân.
Töi àûa dao cho Grandet giûä. Hai àûáa chuáng töi àaánh nhau
nhû hai con choá dûä trong khoaãng hai mûúi phuát. Cuöëi cuâng, nhúâ
möåt miïëng àoân huác àêìu àuáng luác, töi thùæng saát nuát. Chuáng töi
cuâng vaâo phoâng vïå sinh rûãa cho saåch maáu trïn mùåt. Con Cûâu noái:
- Quaã thêåt söëng úã Quêìn àaão maäi àêm u mï ra. Túá úã àêy thïë laâ
àaä mûúâi lùm nùm nay, maâ cuäng chûa chi àûúåc àïën ngaân francs àïí
àûúåc miïîn giam. Thêåt xêëu höí.
Khi töi vïì töí, Grandet vaâ Galgani mùæng töi möåt trêån.
- Cêåu phaát röì röìi hay sao maâ laåi ài thaách thûác vaâ lùng maå
moåi ngûúâi nhû thïë? Túá khöng thïí hiïíu nöíi taåi sao khöng coá àûáa
naâo cêìm dao nhaãy ra “haânh lang” àïí àaánh nhau vúái cêåu.
- Khöng àuáng àêu caác baån aå, chùèng coá gò khoá hiïíu àïën thïë.
Bêët cûá ai àaä úã trong giúái chuáng ta, hïî thêëy ai noái phaãi thûåc sûå laâ
chõu ngay.
- Thöi àûúåc, - Galgani noái. - Nhûng töi khuyïn cêåu àûâng baây
troâ àuâa giúän quaá nhiïìu vúái caái nuái lûãa naây.
Suöët buöíi töëi höm êëy coá nhûäng gaä àïën gùåp töi. Hoå laâm nhû
thïí tònh cúâ gheá qua, noái bêng quú chuyïån naây chuyïån noå, röìi trûúác
khi boã ài, buöng möåt cêu: “Túá àöìng yá vúái nhûäng àiïìu cêåu noái àêëy.
Papi aå”. Caái sûå cöë vûâa qua àaä cho töi coá àûúåc möåt võ trñ roä raâng
giûäa caác baån tuâ.
Kïí tûâ buöíi êëy, chùæc chùæn laâ töi àûúåc hoå coi nhû ngûúâi cuâng
giúái vúái hoå, nhûng laåi khöng dïî gò chêëp nhêån nhûäng àiïìu àaä àûúåc
moåi ngûúâi coi nhû àûúng nhiïn maâ khöng phên tñch, phï phaán. Töi
dêìn dêìn nhêån thêëy rùçng hïî töi laâm chuã soâng, àaám baåc khöng mêëy
khi coá chuyïån caäi coå, vaâ nïëu töi ra möåt lïånh gò thò hoå tuên theo rêët
nhanh.
Nhû töi àaä noái, chuã soâng àûúåc hûúãng höì nùm phêìn trùm möîi
moán tiïìn àûúåc baåc. Hùæn ngöìi trïn möåt chiïëc ghïë daâi, lûng quay vaâo
tûúâng àïí àïì phoâng bêët trùæc, vò bêët cûá luác naâo cuäng coá keã muöën àêm
hùæn tûâ phña sau. Trïn àuâi hùæn thûúâng coá möåt têëm chùn che möåt
con dao múã sùén. Xung quanh hùæn, ngöìi hay àûáng thaânh voâng troân,
laâ ba mûúi, böën mûúi hay coá khi àïën nùm mûúi con baåc tûâ khùæp caác
miïìn cuãa nûúác Phaáp sang, laåi coá caã nhûäng dên ngoaåi quöëc nûäa,
nhû dên A-rêåp chùèng haån, cuäng khaá àöng. Caách chúi rêët dïî: möåt
ngûúâi laâm caái (laâm “chuã nhaâ bùng”), möåt ngûúâi cuáp baâi ngöìi caånh.
Möîi khi nhaâ caái thua thò nhûúâng quyïìn laâm caái cho ngûúâi bïn
caånh. Cöî baâi göìm nùm mûúi hai con. Ngûúâi cuáp baâi chòa baâi röìi
giêëu ài möåt con. Ngûúâi laâm caái ruát möåt con baâi röìi lêåt ngûáa noá ra
trïn têëm chùn. Thïë laâ moåi ngûúâi bùæt àêìu àùåt tiïìn. Coá thïí àùåt vaâo
cûãa cuãa nhaâ caái hay vaâo cûãa cuãa nhaâ cuáp baâi. Khi ai nêëy àaä àùåt
xong, tiïìn xïëp thaânh tûâng chöìng nho nho, nhaâ caái bùæt àêìu ruát tûâng
con baâi möåt, lêåt lïn. Nhaâ naâo cuâng bêåc vúái möåt trong hai con àaä lêåt
trïn “thaãm” thò thua. Chùèng haån: nhaâ cuáp giêëu möåt con Nùm, coân
nhaâ caái àaä lêåt lïn möåt con Àêìm. Nïëu ruát ra àûúåc möåt con Àêìm
trûúác khi ruát ra möåt con Nùm, nhaâ cuáp thua. Nïëu traái laåi, ruát ra
àûúåc möåt con Nùm trûúác khi ruát ra möåt con Àêìm, thò nhaâ caái thua.
Ngûúâi chuã soâng phaãi biïët möîi moán tiïìn phaãi chung cho ai.
Viïåc àoá chùèng phaái laâ dïî. Laåi phaãi bïnh vûåc nhûäng keã yïëu, sao cho
nhûäng keã maånh àûâng duâng uy thïë bùæt naåt hoå. Khi ngûúâi chuã soâng
quyïët àõnh caách xûã lyá möåt trûúâng húåp nghi vêën, quyïët àõnh cuãa
chuã soâng phaãi àûúåc chêëp nhêån, khöng löi thöi gò hïët.
Àïm êëy coá keã àaä giïët chïët möåt ngûúâi YÁ lïn laâ Carlino. Anh
naây söëng chung noái möåt cêåu thiïëu niïn àûúåc anh ta coi laâ vúå. Caã
hai cuâng laâm viïåc úã möåt khu vûúân. Anh ngûúâi yá chùæc cuäng biïët laâ
tñnh maång cuãa mònh àang bõ àe doåa, vò khi naâo anh ta nghó thò cêåu
beá thûác, khi naâo cêu beá nguã thò anh ta laåi thûác. Phña dûúái hai têëm
vaãi cùng laâm giûúâng nguã (“voäng”) hoå baây löín ngöín nhûäng caái höåp
sùæt têy röîng àïí khöng ai coá thïí lêìn moâ àïën chöî hoå maâ khöng gêy
thaânh tiïëng àöång.
Thïë maâ coá keã àaä àêm anh ta tûâ phña dûúái lïn. Tiïëng kïu cuãa
ngûúâi bõ àêm lêåp tûác àûúåc kïë tiïëp bùçng nhûäng tiïëng loaãng xoaãng
cuãa àöëng höåp sùæt têy bõ saát nhên xö àêíy trong khi ruát lui vöåi vaâng.
Luác bêëy giúâ Grandet àang àiïìu khiïín möåt vaán baâi
“Marseillaise”, xung quanh coá àïën ba mûúi con baåc. Töi thò àang
àûáng noái chuyïån gêìn àêëy. Tiïëng kïu cuãa Carlino vaâ tiïëng höåp sùæt
têy xuãng xoaãng àaä laâm cho vaán baâi phaãi ngûâng laåi. Ai nêëy àïìu
àûáng dêåy hoi xem viïåc gò xaãy ra thïë. Cêåu baån trai cuãa Carlino
chùèng tröng thêëy gò, coân Carlino thò àaä tùæt thúã. Öng trûúãng khöëi
hoãi moåi ngûúâi xem coá nïn goåi giaám thõ àïën khöng. Khöng! khöng
nïn. Àïí àïën mai, khi àiïím danh, baáo cho hoå biïët cuäng vûâa, anh kia
àaä chïët röìi thò coân cûáu giuáp àûúåc gò nûäa maâ vöåi?
Grandet lïn tiïëng:
- Khöng coá ai nghe thêëy gò hïët. Caã cêåu nûäa, cêåu nheá -
Grandet dùån cêåu beá cuãa Carlino. - Mai, khi cêåu thûác dêåy, cêåu múái
nhêån laâ anh êëy chïët röìi. Xong. A-lï, laåi àaánh tiïëp. Thïë laâ àaám baåc
laåi nhöën nhaáo lïn nhû khöng hïì coá viïåc gò xaãy ra caã: “Nhaâ cuáp.
Khöng phaãi, nhaâ caái chûá!” vên vên. Töi söët ruöåt chúâ xem nhûäng gò
seä diïîn ra khi boån gaác phaát hiïån ra vuå aán maång. Nùm giúâ rûúäi,
tiïëng chuöng thûá nhêët. Saáu giúâ, tiïëng chuöng thûá hai sau àoá laâ caâ-
phï. Saáu giúâ rûúâi, tiïëng chuöng thûá ba, moåi ngûúâi ra àiïím danh,
thûúâng ngaây vêîn thïë. Nhûng höm nay thò khaác. Àïën tiïëng chuöng
thûá hai, khöëi trûúãng noái vúái tïn caãnh binh ài keâm ngûúâi àûa caâ-
phï:
- Thûa sïëp, coá möåt ngûúâi vûâa bõ giïët.
- Ai thïë?
- Carlino.
- Àûúåc.
Mûúâi phuát sau, saáu tïn caãnh binh àïën:
- Ngûúâi chïët àêu?
Hoå nhòn thêëy con dao gùm cùæm vaâo lûng Carlino tûâ phña
dûúái, qua lêìn vaãi. Hoå ruát noá ra.
- Caáng ài!
Hai ngûúâi khiïng caáng àûa caái xaác chïët ra ngoaâi. Trúâi daä
saáng hùèn. Tiïëng chuöng thûá ba àaä àiïím. Tay vêîn cêìm con dao vêëy
maáu, viïn giaám thõ trûúng ra lïånh:
- Têët caã ra ngoaâi, xïëp haâng àiïím danh. Höm nay khöng ai
àûúåc khai öëm nùçm laåi.
Moåi ngûúâi àïìu ra sên. Nhûäng buöíi àiïím danh ban saáng, boån
chó huy vaâ giaám thõ trûúãng bao giúâ cuäng coá mùåt. Cuöåc àiïím danh
bùæt àêìu. Nghe àoåc àïën tïn Carlino, khöëi trûúãng àaáp:
- Chïët àïm qua, àaä àûa ra nhaâ xaác.
- Àûúåc - tïn caãnh binh àiïím danh àaáp. Khi ai nêëy àïìu àaä traã
lúâi: “coá”, viïn chó huy traåi giú con dao lïn hoãi:
- Coá ai biïët con dao naây khöng?
Khöng ai traã lúâi.
- Coá ai tröng thêëy keã giïët ngûúâi khöng?
Im lùång tuyïåt àöëi
- Vêåy laâ khöng ai coá hay biïët gò hïët, nhû thûúâng lïå. Caác ngûúâi
haäy lêìn lûúåt giang tay ài qua trûúác mùåt töi, röìi sau àoá ngûúâi naâo ài
laâm viïåc ngûúâi nêëy.
- Thûa thiïëu taá, bao giúâ cuäng chó coá thïë. Khöng coá caách gò biïët
àûúåc keã naâo laâ hung thuã.
- Xïëp viïåc naây laåi, - viïn chi huy traåi noái. Giûä con dao laåi,
gùm möåt taám phiïëu ghi laâ con dao naây àaä àûúåc duâng àem giïët
Carlino.
Thïë laâ xong. Töi trúã vïì khöëi nùçm nguã, vò suöët àïm qua töi
khöng chúåp mùæt. Trong khi dêìn dêìn thiïëp ài, töi nghô caái thên möåt
thùçng tuâ khöí sai thêåt chùèng ra gò. Duâ coá bõ aám saát möåt caách heân
haå, ngûúâi ta cuäng chùèng buöìn boã cöng tòm cho ra thuã phaåm. Àöëi
vúái ban Quaãn trõ, maång möåt thùçng tuâ chùèng laâ caái gò hïët. Chùèng
bùçng maång möåt con choá.
Töi àaä quyïët àõnh bùæt àêìu laâm cöng viïåc àöí thuâng thûá hai.
Àïën böën rûúäi saáng töi vaâ möåt ngûúâi nûäa seä ài àöí caác bö phoáng uïë
cuãa khöëi A tûác khöëi cuãa chuáng töi. Theo nöåi quy cuãa traåi thò phaãi
àûa ra têån búâ biïín maâ àöí. Nhûng chuáng töi traã tiïìn cho ngûúâi
àaánh xe trêu: hùæn àúåi chuáng töi úã möåt núi coá khe xêy xi-mùng dêîn
xuöëng biïín. Chuáng töi àöí bö xuöëng àêëy, röìi anh àaánh xe trêu truát
xuöëng ba ngaân lñt nûúác biïín àûång trong möåt caái thuâng ton-nö
khöíng löì maâ anh ta vûâa xe tûâ biïín lïn cuöën hïët caác thûá xuöëng
biïín. Àïí thêåt saåch, chuáng töi duâng thïm möåt caái chöíi cûáng àïí luâa
caác thûá bêín. Cöng viïåc chó trong voâng khöng àêìy hai mûúi phuát laâ
xong. Möîi ngaây chuáng töi phaãi traã hai mûúi francs cho anh kia -
möåt anh da àen àaão Martinique rêët dïî thûúng. Vò àêy laâ lêìn àêìu,
töi phaãi xaách möåt daäy bö xoã quai vaâo hai thanh göî, cho nïn moãi cöí
tay lùæm. Nhûng töi seä choáng quen.
Ngûúâi baån múái cuãa töi rêët söët sùæng niïìm núã, thïë maâ Galgani
noái àoá laâ möåt con ngûúâi cûåc kyâ nguy hiïím. Àêu nhû hùæn àaä phaåm
àïën bêíy vuå giïët ngûúâi úã Quêìn àaão. Nghïì laâm ùn cuãa hùæn úã àêy laâ
baán cûát. Söë laâ mêëy ngûúâi laâm vûúân àïìu cên phên. Anh laâm vûúân
àaâo möåt caái höë, loát vaâo àêëy möåt ñt laá khö vaâ coá thïí laâ anh da àen
Martinique bñ mêåt àûa vaâi xö cûát àïën àöí vaâo àêëy. Dô nhiïn viïåc
naây khöng thïí laâm möåt mònh, cho nïn töi buöåc loâng phaãi giuáp anh
ta. Nhûng töi biïët àêy laâ möåt löîi rêët nùång, vò qua rau quaã bõ ö
nhiïîm, coá thïí lan truyïìn bïånh kiïët lyå trong caác gia àònh nhên viïn
giaám thõ cuâng nhû trong caác khöëi phaåm nhên. Töi quyïët àõnh laâ
möåt ngaây naâo àoá, khi àaä quen nhau hún, töi seä baão anh ta àûâng
laâm viïåc naây nûäa. Dô nhiïn töi seä àïìn buâ cho anh ta söë tiïìn maâ anh
ta seä mêët vò thöi nghïì baán phên.
Ngoaâi cöng viïåc naây ra, anh ta coân biïët khùæc chaåm sûâng boâ.
Vïì phêìn àaánh caá, anh ta noái vúái töi laâ chùèng biïët gò àïí baây veä cho
töi, nhûng nïëu úã bïën taâu, Charpar hay möåt ngûúâi naâo khaác seä coá
thïí giuáp ñch cho töi.
Thïë laâ töi laâm nghïì àöí thuâng. Xong viïåc, töi tùæm rûãa saåch seä,
mùåc àöì soåc vaâ ngaây ngaây ra búâ biïín cêu caá, muöën cêu bao nhiïu thò
cêu. Töi chó coá möåt böín phêån: àuáng giûäa trûa phaãi coá mùåt úã traåi.
Nhúâ Chapar, töi khöng thiïëu cêìn cêu vaâ lûúäi cêu. Nhûng höm töi
tûâ dûúái búâ biïín ài lïn, tay cêìm súåi dêy theáp xêu caá möåt chuöîi caá
höìng, chùèng mêëy khi khöng coá nhûäng cö vúå giaám thõ àûáng trong
nhaâ goåi ra röëi rñt. Hoå àïìu biïët tïn töi:
- Bûúm bûúám úi! Baán töi hai cên caá höìng naâo!
- Baâ öëm aâ?
- Khöng.
- Thùçng beá con bõ öëm aâ?
- Khöng.
- Thïë thò töi khöng baán caá cho baâ àêu.
Töi cêu àûúåc khaá nhiïìu, thûúâng àem cho caác baån úã traåi. Töi
àöíi töm caá lêëy baánh mò saáo, lêëy rau quaã hay traái cêy. ÚÃ töí töi möîi
ngaây ñt ra cuäng coá möåt bûäa caá. Möåt höm, töi àang ài tûâ biïín lïn,
tay xaách möåt taá töm he lúán vaâ baãy taám ki-lö caá höìng. Ài ngang nhaâ
thiïëu taá Barrot thò thêëy möåt baâ, ngûúâi húi àêîy, noái vúái töi:
- Anh cêu àûúåc nhiïìu quaá, Papillon nhó. Biïín àöång thïë naây coá
ai cêu àûúåc gò àêu? ñt ra àaä mûúâi lùm höm nay töi khöng àûúåc ùn
caá. Thêåt àaáng tiïëc laâ anh khöng baán caá. Nhaâ töi coá cho töi biïët anh
khöng chõu baán caá cho vúå caác nhên viïn giaám thõ.
- Thûa baâ àuáng thïë. Nhûng àöëi vúái baâ thò coá thïí khaác!
- Taåi sao?
- Taåi baâ húi mêåp, ùn thõt khöng àûúåc töët.
- Àuáng àêëy, hoå noái laâ töi chó nïn ùn rau vaâ caá luöåc. Nhûng úã
àêy laâm gò coá àuã maâ ùn?
- Àêy, xin baâ cêìm lêëy múá töm he vaâ mêëy con caá höìng naây.
Àoaån töi àûa cho baâ ta caã xêu töm he vaâ khoaãng hai cên caá
höìng.
Kïë tûâ höm êëy, cûá lêìn naâo cêu àûúåc kha khaá, töi laåi àem biïëu
baâ ta möåt ñt, àuã àïí coá àûúåc möåt chïë àöå ùn thñch húåp vúái taång ngûúâi
baâ. Baâ thûâa biïët rùçng úã Quêìn àaão naây thûá gò cuäng phaãi mua baán
soâng phùèng, nhûng lêìn naâo baâ cuäng chó àaáp laåi moán quaâ cuãa töi
bùçng hai tiïëng “caám ún” maâ thöi. Baâ laâm nhû thïë laâ phaãi, vò baâ àaä
caãm thêëy rùçng nïëu àûa tiïìn, töi seä phêåt loâng. Nhûng coá nhiïìu lêìn
baâ laåi múâi töi vaâo nhaâ. Baâ tûå tay roác cho töi möåt ly rûúåu höìi hay
möåt cöëc vang trùæng. Nïëu bïn Corse coá gûãi figatelli cho baâ, baâ cuäng
cho töi möåt ñt. Khöng bao giúâ baâ Barrot hoãi töi vïì dô vaäng. Chó coá
möåt lêìn, nhên noái àïën traåi khöí sai, baâ lúä lúâi noái: “Quaã tònh, úã Quêìn
àaão thò khöng vûúåt nguåc àûúåc, nhûng úã àêy khñ hêåu haânh, coân hún
phaãi thöëi rûäa ra nhû möåt con vêåt úã Àêët liïìn”.
Chñnh baâ àaä giaãng giaãi cho töi biïët sûå tñch tïn goåi Quêìn àaão:
daåo coá dõch söët vaâng úã Cayenne, caác tu sô doâng aáo trùæng vaâ caác baâ
xú trong möåt tu viïån noå àaä àïën àêy laánh naån, vaâ àïìu àaä thoaát naån.
Vò thïë maâ Quêìn àaão àûúåc goåi laâ Quêìn àaão Salut (Quêìn àaão Cûáu
naån). Nhúâ caái nghïì cêu caá, töi àûúåc ài khùæp àaão. Töi laâm cöng viïåc
àöí thuâng àaä àûúåc ba thaáng nay, vaâ töi biïët roä àõa thïë cuãa àaão hún
ai hïët. Töi ài quan saát caác khu vûúân lêëy cúá laâ àïën àöíi caá lêëy rau
quaã. Ngûúâi tröng khu vûúân úã caånh nghôa àõa giaám thõ laâ Matthieu
Carbonieri, baån cuâng töí vúái töi. Anh ta laâm viïåc úã àêëy möåt mònh,
cho nïn töi tûå nhuã laâ sau naây chuáng töi coá thïí àoáng beâ vaâ giêëu beâ
trong khu vûúân cuãa anh. Coân hai thaáng nûäa thò öng chó huy traåi seä
àöíi ài núi khaác. Töi seä àûúåc tûå do haânh àöång.
Töi àaä töí chûác àûúåc nïëp sinh hoaåt cuãa töi: vïì danh nghôa töi
laâ phu àöí thuâng, nhûng cöng viïåc laåi do anh chaâng ngûúâi
Martinique laâm thay, dô nhiïn laâ coá traã tiïìn. Töi àaä coá nhûäng thao
taác laâm thên vúái hai anh em sûá gia Narric vaâ Quenier, bõ khöí sai
chung thên. Ngûúâi ta thûúâng goåi hoå laâ hai anh em rïí Àêíy Xe. Hoå
kïí laåi rùçng hai anh em bõ töë caáo laâ àaä biïën caái xaác cuãa möåt ngûúâi ài
thu tiïìn maâ hoå vûâa giïët chïët thaânh möåt khöëi xi-mùng röìi àem àöí
caái khöëi êëy xuöëng söng. Coá nhûäng nhên chûáng khai laâ nhòn thêëy
hai anh em chúã khöëi xi-mùng trïn möåt chiïëc xe àêíy, àem truát
xuöëng söng Marne hay söng Seine gò àêëy. Cuöåc àiïìu tra xaác àõnh
rùçng ngûúâi thu tiïìn coá gheá nhaâ hoå thu möåt moán gò àêëy röìi tûâ àêëy
khöng coân thêëy tùm húi àêu nûäa. Hai anh em àaä phuã nhêån töåi naây
tûâ àêìu cho àïën nay. Ngay úã traåi tuâ hoå cuäng noái laâ mònh vö töåi. Thïë
nhûng, nïëu ngûúâi ta khöng bao giúâ tòm àûúåc caái xaác, thò ngûúâi ta
laåi tòm thêëy caái àêìu cuãa naån nhên boåc trong möåt chiïëc khùn muâi
soa. Thïë maâ úã nhaâ hai anh em laåi coá nhûäng chiïëc khùn muâ soa dïåt
cuâng möåt kiïíu chñnh thûá súåi êëy, theo lúâi “caác chuyïn gia thêím
àõnh”. Nhûng caác traång sû vaâ baãn thên caác chuyïn gia êëy laåi
chûáng minh àûúåc rùçng coá àïën mêëy ngaân thûúác vaãi nhû thïë àaä àûúåc
khêu thaânh muâi soa. Ai cuäng coá thïí coá nhûäng chiïëc muâi soa nhû
thïë. Tuy vêåy, cuöëi cuâng hai anh em vêîn bõ khöí sai chung thên, vaâ
vúå cuãa möåt trong hai ngûúâi, em gaái cuãa ngûúâi kia, bõ hai mûúi nùm
tuâ cêëm cöë.
Töi àaä laâm thên àûúåc vúái hoå. Vò laâm thúå nïì cho nïn hoå coá thïí
ra vaâo cöng xûúãng cuãa traåi. Coá leä hoå coá thïí tuöìn dêìn ra cho töi,
tûâng ñt möåt, nhûäng vêåt liïåu cêìn thiïët àïí àoáng möåt caái beâ. Nhûng
coân phaãi thuyïët phuåc hoå.
Höm qua töi àaä gùåp öng baác sô. Luác êëy töi àang vaác möåt con
caá nùång ñt ra laâ hai mûúi ki-lö, thõt rêët buâi, goåi laâ caá meárou. Baác sô
cuâng ài vúái töi lïn àónh àöìi.
Lûng chûâng döëc, chuáng töi ngöìi xuöëng nghó trïn möåt bûác
tûúâng thêëp. Baác sô noái vúái töi laâ àêìu con caá naây nêëu canh ngon
tuyïåt. Töi beân biïëu baác sô caái àêìu caá, dñnh theo möåt maãng thõt lúán.
Baác sô ngaåc nhiïn vaâ caái cûã chó êëy cuãa töi, öng noái:
- Anh chùèng thuâ dai, Papillon nhó.
- Thûa baác sô, töi laâm nhû vêåy khöng phaãi vaâ baãn thên töi.
Chùèng qua töi thêëy coá böín phêån phaãi traã ún baác sô vaâ baác sô àaä hïët
loâng cûáu chûäa Clousiot baån töi.
Chuáng töi noái chuyïån qua laåi möåt laát, röìi baác sô noái:
- Anh muöën vûúåt nguåc lùæm phaãi khöng? Anh chùèng phaãi laâ tuâ
khöí sai àêu. Töi coá caãm giaác anh laâ möåt haång ngûúâi khaác.
- Baác sô noái àuáng àêëy. Töi khöng thuöåc traåi khöí sai, töi chó
gheá vaâo tham quan thöi.
Baác sô cûúâi. Töi têën cöng luön:
- Baác sô khöng tin rùçng möåt con ngûúâi coá thïí caãi hoáa àûúåc
sao?
- Töi tin chûá.
- Baác sô coá thïí nghô rùçng töi coá thïí laâm viïåc hûäu ñch úã ngoaâi
àúâi maâ khöng gêy hiïím hoåa gò cho xaä höåi vaâ coá thïí trúã thaânh möåt
cöng dên lûúng thiïån àûúåc khöng?
- Töi thaânh thêåt tin nhû thïë:
- Thïë thò taåi sao baác sô khöng giuáp töi àaåt àûúåc àiïìu àoá?
- Bùçng caách naâo?
- Bùçng caách cho töi miïîn giam vò bïånh ho lao.
Àïën àêy baác sô àaä xaác nhêån möåt àiïìu maâ töi àaä tûâng nghe
noái.
- Laâm nhû thïë khöng àûúåc, vaâ töi khuyïn anh àûâng nghô àïën
caách àoá. Noá quaá nguy hiïím, Ban Quaãn trõ chó miïîn giam möåt
phaåm nhên vò bïånh sau khi hùæn àaä nùçm úã khu àiïìu trõ daânh riïng
cho bïånh êëy ñt nhêët laâ möåt nùm.
- Àïí laâm gò?
- Caái naây noái ra cuäng xêëu höí, nhûng töi nghô rùçng hoå laâm
nhû thïë laâ àïí phaåm nhên biïët, nïëu hùæn giaã vúâ bïånh, rùçng hùæn rêët
coá khaã nùng bõ nhiïîm vò söëng chung vúái caác bïånh nhên thêåt, vaâ àïí
hùæn nhiïîm bïånh thêåt sûå. Cho nïn töi khöng thïí giuáp anh àûúåc.
Kïí tûâ ngaây êëy, chuáng töi trúã thaânh àöi baån... Cho àïën ngaây
öng ta suyát laâm cho Carbonieri baån töi mêët maång.
Söë laâ Carbonieri, vúái sûå thoãa thuêån cuãa töi, àaä nhêån laâm àêìu
bïëp kiïm giûä kho cho nhaâ ùn caác giaám thõ trûúãng. Nhêån viïåc naây
laâ àïí nghiïn cûáu xem coá thïí lêëy tröåm ba caái thuâng ton-nö trûúác àoá
àûång rûúåu vang, àûång dêìu vaâ àûång dêëm, tòm caách buöåc noá laåi vúái
nhau laâm thaânh möåt thûá beâ àïí ra biïín khöng. Dô nhiïn laâ khi naâo
thiïëu taá Barrot àaä ài khoãi. Viïåc naây rêët khoá, vò cuâng möåt àïm phaãi
lêëy tröåm caã ba caái thuâng, àûa ra búâ biïín àûâng àïí ai tröng thêëy
hoùåc nghe thêëy, röìi duâng dêy caáp buöåc laåi. Phaãi vaâo möåt àïm giöng
baäo, mûa to gioá lúán may ra múái coá thïí laâm àûúåc. Nhûng nïëu mûa
to gioá lúán thò viïåc khoá nhêët seä laâ àûa caái beâ naây xuöëng nûúác, vò têët
nhiïn soáng seä àaánh vaâo búâ àaá hïët sûác dûä döåi.
Vêåy Carbonieri laâ àêìu bïëp. Viïn quaãn lyá bïëp àaä àûa cho anh
ta ba con thoã àïí chuêín bõ cho bûäa ùn höm sau, vaâo ngaây chuã nhêåt.
Carbonieri löåt da thoã ra (àiïìu naây thêåt laâ may), àem möåt con
gûãi cho thùçng em úã bïën taâu coân hai con gûãi cho chuáng töi. Röìi anh
ta thõt ba con meâo to nêëu möåt nöìi xi-vï ngon khöng thïí taã.
Chùèng may cho Carbonieri, höm sau baác sô àûúåc múâi dûå bûäa
ùn. Trong khi nhêëm nhaáp moán xi-vï thoã, öng ta noái vúái viïn quaãn
lyá:
- Öng Filidori aå, xin coá lúâi khen ngúåi thûåc àún cuãa öng: moán
thõt meâo naây ngon tuyïåt.
- Xin baác sô àûâng xoã töi, chuáng ta àang ùn ba chuá thoã tuyïåt
vúâi.
- Khöng àêu, - öng baác sô khùng khùng noái quaã quyïët - Àêy laâ
thõt meâo. Öng coá nhòn thêëy mêëy miïëng xûúng sûúân töi àang ùn àêy
khöng? Xûúng sûúân naây deåp, maâ sûúân thoã thò troân. Vêåy khöng thïí
coá sûå nhêìm lêîn gò àûúåc: chuáng ta àang ùn thõt meâo.
- Laåy Chuáa, Cristacho!- viïn quaãn lyá ngûúâi Corse noái. - Trong
buång töi coá möåt con meâo röìi.
Thïë laâ hùæn chaåy böí xuöëng bïëp dñ suáng luåc vaâo mùåt Matthieu
noái:
- Maây coá laâ dên suâng möå Napoleáon nhû tao cuäng mùåc, tao seä
giïët maây chïët ngay bêy giúâ vïì töåi àaä cho tao ùn thõt meâo.
Mùæt hùæn trúån lïn nhû mùæt ngûúâi àiïn. Carbonieri khöng hiïíu
nöíi laâm sao hùæn biïët àûúåc, nhûng vêîn noái:
- Nïëu öng goåi mêëy caái con gò maâ öng àûa cho töi laâ meâo, thò
töi cuäng àïën chõu: àoá chuáng phaãi laâ löîi cuãa töi.
- Tao àûa cho maây ba con thoã kia maâ!
- Öng àûa gò töi nêëu nêëy. Öng cûá nhòn maâ xem: da vúái àêìu
coân kia kòa.
Laäo cúám nhòn ba böå da vaâ ba caái àêìu thoã, chùèng coân biïët noái
sao.
- Thïë öng baác sô chó noái moâ aâ?

- Teá ra öng baác sô noái thïë sao? - Carbonieri vûâa thúã hùæt ra
vûâa hoãi. - Öng êëy trïu öng àêëy. Öng phaãi noái cho baác sô biïët laâ
khöng nïn àuâa caái kiïíu nhû vêåy.
Nguöi giêån, yïn loâng, Filidori trúã vaâo phoâng ùn, noái vúái baác
sô:
- Öng cûá tha höì noái ài, muöën noái gò thò cûá noái öng baác sô aå.
Men rûúåu bùæt àêìu böëc lïn röìi àêëy. Mêëy caái xûúng sûúân cuãa öng noá
beåp hay noá troân mùåc noá, chûá töi thò töi biïët chùæc mûúâi mûúi àêy laâ
thõt thoã. Töi vûâa nhòn thêëy ba böå löng vaâ ba caái àêìu cuãa noá coân súâ
súâ ra àêëy.
Thêåt huá vña cho Matthieu, nhûng mêëy höm sau anh ta thêëy
nïn xin tûâ chûác àêìu bïëp thò töët hún.
Ngaây töi coá thïí sùæp sûãa haânh àöång àaä àïën gêìn.
Chó coân mêëy tuêìn nûäa laâ Barrot ra ài. Höm qua töi vûâa gheá
thùm baâ vúå beáo töët cuãa öng ta (nhên thïí cuäng xin noái rùçng nhúâ chïë
àöå ùn caá luöåc vúái rau tûúi, baâ ta àaä gêìy búát ài nhiïìu). Ngúâi àaân baâ
töët buång naây àaä múâi töi vaâo nhaâ àïí tùång töi möåt chai rûúåu canh-ki-
na. Trong phoâng khaách töi nhòn thêëy mêëy caái rûúng ài taây thuãy
àang àûúåc xïëp àöì àaåc vaâo. Hoå àang chuêín bõ cho chuyïën ra ài. Baâ
thiïëu taá, nhû moåi ngûúâi vêîn quen goåi baâ ta, noái vúái töi:
- Papillon aå, töi khöng biïët lêëy gò àïí caãm ún anh àaä quan têm
àïën töi mêëy thaáng gêìn àêy. Töi biïët nhûäng höm biïín àöång caá hiïëm
anh àaä cho töi têët caã nhûäng gò anh cêu àûúåc. Töi caãm ún anh nhiïìu
lùæm. Nhúâ anh bêy giúâ töi thêëy trong ngûúâi dïî chõu lùæm. Töi àaä búát
àûúåc mûúâi böën ki-lö. Töi coá thïí laâm gò àïí toã loâng biïët ún anh àêy?
- Thûa baâ, möåt viïåc rêët khoá àöëi vúái baâ: kiïëm cho töi möåt caái la
baân töët. Chñnh xaác, nhûng àûâng to quaá.
- Caái naây vûâa khöng àaáng laâ bao, laåi vûâa laâ viïåc lúán àêëy,
Papillon aå, maâ chó trong voâng ba tuêìn phaãi kiïëm cho ra thò húi khoá
cho töi àêëy.
Taám ngaây trûúác khi ra ài, ngûúâi àaân baâ cao thûúång naây, bûåc
mònh vò maäi khöng kiïëm àêu ra àûúåc möåt caái la baân; àaä daám lïn
taâu thuãy ài Cayenne. Böën höm sau, baâ trúã vïì vúái möåt caái la baân
chöëng nhiïîm tûâ tuyïåt haão.
Saáng nay, hai öng baâ chó huy traåi lïn àûúâng. Höm trûúác öng
àaä trao quyïìn chó huy cho möåt sô quan caãnh binh cuâng cêëp vúái öng,
möåt ngûúâi quï úã Tunisie tïn laâ Prouillet. Möåt tin mûâng: viïn chó
huy múái àaä quyïët àõnh cho Dega giûä nguyïn chûác kïë toaán trûúãng.
Àiïìu naây rêët quan troång àöëi vúái moåi ngûúâi, nhêët laâ àöëi vúái töi.
Trong baâi diïîn vùn àoåc trûúác àaám phaåm nhên têåp húåp thaânh àöåi
nguä hònh vuöng trong khoaãng sên lúán, viïn chó huy múái laâm cho
moåi ngûúâi caãm thêëy àêy laâ möåt con ngûúâi rêët cûúng nghõ, nhûng
thöng minh. Ngoaâi nhûäng chuyïån khaác ra, öng ta coá noái vúái chuáng
töi:
- Kïí tûâ höm nay, töi àaãm nhiïåm quyïìn chó huy Quêìn àaão
Salut.
Nhêån thêëy coá phûúng phaáp cai quaãn cuãa ngûúâi ài trûúác töi àaä
àem laåi nhûäng kïët quaã tñch cûåc, töi khöng thêëy coá lyá do gò àïí thay
àöíi chïë àöå hiïån haânh. Nïëu caác ngûúâi khöng laâm àiïìu gò buöåc töi
phaãi coá biïån phaáp khaác, töi seä khöng thay àöíi gò trong nïëp söëng
cuãa caác ngûúâi.
Töi nhòn hai öng baâ chó huy cuä ra ài maâ loâng mûâng khêëp
khúãi. Àiïìu àoá cuäng rêët dïî hiïíu, tuy thúâi gian chúâ àúåi àaä tröi qua
möåt caách nhanh choáng laå luâng. Cuöåc söëng tûúãng chûâng nhû tûå do
maâ hêìu hïët caác phaåm nhên trïn àaão àûúåc hûúãng, nhûäng vaán baâi,
nhûäng buöíi ài cêu nhûäng cuöåc chuyïån troâ, nhûäng ngûúâi baån múái,
nhûäng cuöåc caäi vaä nhûäng trêån àaánh nhau laâm thaânh nhûäng
phûúng tiïån giaãi trñ rêët hûäu hiïåu, khiïën ngûúâi ta khöng coân thò giúâ
àïí maâ buöìn chaán nûäa.
Tuy thïë, töi àaä khöng àïí cho caái khöng khñ naây löi cuöën töi
thûåc sûå. Möîi lêìn töi kïët thên vúái möåt baån múái, bao giúâ àöìng thúâi töi
cuäng tûå àùåt ra cêu hoái: “Anh naây liïåu coá yá àõnh vûúåt nguåc khöng?
Nïëu khöng, anh ta coá àuã loâng töët àïí giuáp ngûúâi khoeã chuêín bõ möåt
chuyïën vûúåt nguåc khöng?”
Töi chó vò caái muåc àñch êëy maâ söëng: vûúåt nguåc, vûúåt nguåc cho
bùçng àûúåc, duâ ài möåt mònh hay cuâng ài vúái baån cuäng thïë thöi. Àoá
laâ möåt yá nghô thûúâng xuyïn aám aánh töi, tuy töi theo àuáng lúâi nhû
Jean Castelli àaä khuyïn töi, khöng noái húã ra vúái ai hïët, nhûng yá
nghô êëy khöng giêy phuát naâo rúâi khoãi têm trñ töi. Vaâ töi seä vûäng
loâng thûåc hiïån lyá tûúãng cuãa töi: vûúåt nguåc.
VII. QUÊÌN ÀAÃO SALUT

- CHIÏËC BEÂ TRONG NGÖI MÖÅ
Trong voâng nùm thaáng, töi àaä dêìn dêìn am hiïíu tûúâng têån
tûâng goác ngaách cuãa Quêìn àaão. Kïët luêån hiïån giúâ cuãa töi laâ khu
vûúân úã caånh nghôa àõa maâ Carbonieri baån töi laâm viïåc trûúác àêy -
bêy giúâ anh khöng úã àoá nûäa - laâ núi chùæc chùæn nhêët àïí àoáng beâ.
Cho nïn töi yïu cêìu Carbonieri trúã laåi khu vûúân êëy, khöng xin
thïm ngûúâi phuå viïåc. Anh ta bùçng loâng. Nhúâ coá Dega xin cho,
Carbonieri àûúåc trúã vïì khu vûúân cuä.
Saáng höm nay, khi ài qua nhaâ viïn chó huy traåi múái àöíi àïën,
tay cêìm möåt xêu lúán caá höìng, töi nghe thêëy anh tuâ treã laâm gia
àinh cho nhaâ naây noái vúái möåt thiïëu phuå:
- Thûa baâ chó huy, anh naây chñnh laâ ngûúâi trûúác àêy vêîn
haâng ngaây àem caá vïì cho baâ Barrot àêëy aå.
Röìi töi nghe ngûúâi kia, möåt thiïëu phuå toác àen xinh àeåp, kiïíu
àaân baâ Algeárie, nûúác da maâu àöìng àoã, noái vúái anh ta: “Thïë ra anh
laâ Papillon aâ”. Àoaån quay ra phña töi, ngûúâi thiïëu phuå noái:
- Töi àaä àûúåc ùn mêëy con töm he rêët ngon cuãa anh cêu do baâ
Barrot biïëu töi. Anh vaâo nhaâ ài. Anh phaãi uöëng ly rûúåu vang nhùæm
vúái ñt pho-maát sûäa dï töi vûâa nhêån àûúåc tûâ bïn Phaáp gûãi sang.
- Caám ún baâ, thöi aå, töi khöng vaâo àêu.
- Sao thïë? Anh vêîn vaâo vúái baâ Barrot àêëy thöi, sao anh laåi
khöng vaâo vúái töi?
- Vò chñnh öng Barrot cho pheáp töi vaâo nhaâ öng êëy.
- Papillon aå, chöìng töi chó huy traåi, coân töi, töi chó huy úã
nhaâ... Anh cûá vaâo ài, àûâng súå.
Töi caãm thêëy cö thiïëu phuå xinh àeåp naây àaä muöën gò laâ laâm
cho bùçng àûúåc: möåt ngûúâi nhû thïë coá thïí rêët hûäu ñch hoùåc rêët nguy
hiïím.
Trong phoâng ùn, baâ chó huy múái doån ra baân cho töi möåt àôa
giùm-böng hun khoái vaâ möåt laát pho-maát. Khöng chuát kiïíu caách, baâ
ta xuïì xoâa ngöìi xuöëng trûúác mùåt töi, roát rûúåu vang cho töi, röìi sau
àoá laåi roát caâ- phï, vaâ cuöëi cuâng laâ möåt ly rûúåu rhum Jamaique rêët
ngon. Baâ noái:
- Papillon aå, mùåc dêìu luái buái vò phaãi sûãa soaån ra ài vaâ phaãi
àoán tiïëp chuáng töi khi múái vïì, baâ Barrot àaä coá àuã thò giúâ àïí cho töi
biïët àûúåc ñt nhiïìu vïì anh. Töi biïët rùçng baâ êëy laâ ngûúâi phuå nûä duy
nhêët trïn Quêìn àaão àûúåc anh àem caá vïì cho. Töi hy voång rùçng töi
seä àûúåc kïë chên baâ êëy hûúãng caái ên huïå naây cuãa anh.
- Vò laâ baâ êëy öëm, coân baâ thò töi thêëy hònh nhû rêët khoãe maånh.
- Töi khöng biïët noái döëi, Papillon aå. Àuáng, töi khoãe maånh,
nhûng töi vöën sinh trûúãng úã haãi caãng cho nïn chó thñch ùn caá thöi.
Töi laâ ngûúâi Oran. Chó möåt àiïìu laâm cho töi thêëy khoá xûã: töi cuäng
àûúåc biïët laâ anh khöng bao giúâ baán caá lêëy tiïìn. Caái naây thò phiïìn
quaá.
Noái qua noái laåi möåt luác, cuöëi cuâng röìi cuäng ài àïën chöî thoãa
thuêån laâ töi seä àem caá àïën cho baâ.
Möåt höm töi àem àïën ba ki-lö caá höìng vaâ saáu con töm he,
àang ngöìi huát thuöëc thò öng chó huy vïì. Tröng thêëy töi, öng noái:
- Juliette aâ, anh àaä baão vúái em laâ ngoaâi chuá gia àinh ra
khöng àûúåc cho möåt phaåm nhên naâo vaâo nhaâ kia maâ.
Töi vöåi àûáng dêåy, nhûng baâ Juliette noái:
- Anh cûá ngöìi yïn. Phaåm nhên naây laâ ngûúâi maâ baâ Barrot àaä
gûãi gùæm cho em trûúác khi ra ài. Vêåy thò anh àûâng coá yá kiïën gò caã.
Ngoaâi anh naây ra seä khöng coá phaåm nhên naâo vaâo àêy hïët. Mùåt
khaác, anh ta seä àûa caá cho em khi naâo em cêìn.
- Thïë thò àûúåc, - öng chó huy noái. - Anh tïn gò? Töi toan àûáng
dêåy traã lúâi thò Juliette àùåt baân tay lïn vai töi bùæt töi ngöìi xuöëng,
noái:
- Àêy laâ nhaâ cuãa töi. ÚÃ àêy öng chó huy khöng coân laâ öng chó
huy nûäa, maâ laâ chöìng töi, öng Prouillet.
- Caám ún baâ. Tïn töi laâ Papillon.
- AÂ! Töi coá nghe noái vïì anh vaâ vïì cuöåc vûúåt nguåc cuãa anh caách
àêy hún ba nùm tûâ bïånh viïån Saint- Laurent-du-Maroni. Vaã laåi
möåt trong hai viïn giaám thõ bõ anh àaánh ngêët trong khi vûúåt nguåc
laåi chñnh laâ chaáu töi vaâ laâ chaáu nhaâ töi - ngûúâi àang baão höå cho
anh.
Àïën àêy, Juliette cûúâi phaá lïn, tiïëng cûúâi treã trung vaâ tûúi
maát.
- Thïë ra anh laâ keã àaä phang vaâo àêìu Gaston aâ? Khöng sao,
viïåc naây seä khöng laâm thay àöíi tònh hònh àêu
Öng chó huy vêîn chûa ngöìi xuöëng, noái:
- Caái söë aán maång xaãy ra haâng nùm trïn Quêìn àaão thêåt khoá
tin nöíi: nhiïìu hún úã Àêët liïìn nhiïìu. Anh coá hiïíu taåi sao khöng
Papillon?
- Thûa öng, vò úã àêy anh em khöng vûúåt nguåc àûúåc thaânh ra
bùèn tñnh. Hoå söëng maäi vúái nhau hïët nùm naây sang nùm khaác, cho
nïn leä tûå nhiïn laâ phaãi hònh thaânh nhûäng tònh baån vaâ nhûäng möëi
thuâ khöng coá gò tiïu huãy àûúåc. Mùåt khaác, chó coá khöng àêìy nùm
phêìn trùm söë thuã phaåm bõ phaát hiïån, cho nïn keã giïët ngûúâi coá thïí
tin gêìn chùæc laâ mònh seä khöng bõ trûâng phaåt.
- Caách giaãi thñch cuãa anh rêët lö-gñch. Anh cêu caá tûâ bao lêu
röìi, vaâ anh nhêån loaåi lao cöng gò àïí coá quyïìn ài cêu nhû vêåy?
- Töi àöí thuâng. Àïën saáu giúâ saáng töi àaä xong viïåc, sau àoá töi
àûúåc ài cêu.
- Suöët thúâi gian coân laåi trong ngaây aâ? - Juliette hoãi.
- Khöng, àïën mûúâi hai giúâ trûa töi phaãi vïì traåi, ba giúâ múái
àûúåc ra cho àïën saáu giúâ chiïìu. Nhû thïë rêët phiïìn, vò tuây theo giúâ
thuyã triïìu lïn xuöëng, töi coá thïí mêët buöíi cêu.
- Anh cho Papillon möåt túâ giêëy pheáp riïng, nghe anh? -
Juliette quay vïì phña chöìng noái. - Tûâ saáu giúâ saáng àïën saáu giúâ
chiïìu, nhû thïë anh ta seä tha höì cêu caá.
- Xong ngay, - öng chuã huy noái.
Töi ra vïì, trong buång mûâng thêìm, vò ba caái tiïëng àöìng höì tûâ
mûúâi hai àïën ba giúâ chiïìu rêët quyá giaá. Àoá laâ giúâ nguã trûa, boån
giaám thõ àïìu nguã, cho nïn viïåc canh phoâng coá chiïìu loãng leão.
Juliette àaä chiïëm lônh hoaân toaân caã viïåc ài cêu cuãa töi lêîn
baãn thên töi. Àïën mûác baâ ta coân sai anh gia àinh ài xem thûã töi
àang cêu úã àêu àïí lêëy caá vïì. Coá nhûäng höm anh ta àïën, noái: “Baâ
chó huy baão anh cêu àûúåc gò àem hïët vïì cho baâ, vò höm nay baâ coá
khaách, muöën laâm moán xuáp töm caá”, hoùåc àaåi loaåi nhû vêåy. Noái toám
laåi, baâ ta quaãn lyá hïët thu hoaåch cuãa töi, thêåm chñ coân dùån töi cêu
caá naây, caá noå, hay phaãi lùån xuöëng biïín bùæt töm caâng. Àiïìu àoá coá
phûúng haåi khaá nhiïìu àöëi vúái thûåc àún cuãa töí töi, nhûng mùåt khaác,
töi àûúåc che chúã hún hïët thaãy moåi ngûúâi. Baâ ta coân coá nhûäng kiïíu
quan têm àùåc biïåt.
- Papillon, thuãy triïìu lïn luác möåt giúâ phaãi khöng?
- Thûa baâ vêng.
- Thïë thò trûa anh vïì àêy ùn cúm nheá, khoãi vïì traåi.
Thïë laâ töi ùn trûa úã nhaâ baâ, höm naâo cuäng ùn úã phoâng ùn chûá
khöng bao giúâ ùn dûúái bïëp. Baâ ngöìi àöëi diïån vúái töi, lêëy thûác ùn boã
vaâo àôa cho töi vaâ roát rûúåu cho töi. Baâ khöng àûúåc kñn àaáo tïë nhõ
nhû baâ Barrot. Nhiïìu lêìn baâ hoãi doâ töi vïì dô vaäng. Töi luön luön
phaãi traánh caái àïì taâi maâ baâ quan têm hún caã - cuöåc söëng cuãa töi úã
Montmartre, chó kïí thúâi thiïëu niïn vaâ thú êëu cuãa mònh. Trong khi
àoá öng chó huy nghó trûa trong phoâng nguã.
Möåt buöíi saáng cêu àûúåc nhiïìu töm, töi vïì súám, cêìm hún saáu
chuåc con töm caâng gheá nhaâ baâ. Baâ mùåc aáo choaâng tùæm maâu trùæng,
sau lûng coá möåt cö àang cuöën toác cho baâ. Töi chaâo, röìi biïëu baâ möåt
taá töm. Baâ noái ngay:
- Khöng, anh cho töi têët cú. Coá mêëy con?
- Saáu chuåc aå.
- Hay quaá, anh àïí caã àêëy cho töi. Anh vaâ caác baån anh cêìn bao
nhiïu caá?
- Taám con aå.
- Thïë thò anh giûä lêëy taám con, coân bao nhiïu àûa cho cêåu beá
àem thaã vaâo nûúác maát ài.
Töi chùèng coân biïët noái sao. Xûa nay chûa bao giúâ baâ duâng àaåi
tûâ “tu” noái vúái töi, nhêët laâ trûúác mùåt möåt ngûúâi àaân baâ khaác, vò
ngûúâi naây thïë naâo cuäng ài noái laåi. Töi ngûúång quaá, toan ra vïì, thò
baâ laåi noái:
- Ngöìi yïn àêëy, uöëng tñ rûúåu höìi àaä. Chùæc anh noáng lùæm nhó?
Ngûúâi àaân baâ quyïìn uy naây laâm cho töi baâng hoaâng àïën nöîi
töi ngöìi àûåc ra. Töi vûâa chêåm raäi nhùæp rûúåu höìi vûâa huát thuöëc laá,
chöëc chöëc baâ laåi liïëc mùæt vïì phña töi. Baâ chó huy nhòn vaâo caái gûúng
àang cêìm úã tay, biïët ngay cö kia nhòn tröåm töi, liïìn noái “Böì töi àeåp
trai àêy chûá, Simone nhó? Caác cö cö naâo cuäng ghen vúái töi, àuáng
khöng naâo?” Thïë laâ caã hai cûúâi khuác khñch. Töi khöng coân biïët àöån
thöí ài àûúâng naâo. Thïë röìi töi noái möåt caách ngu xuêín: “Cuäng may laâ
thùçng böì cuãa baâ, nhû baâ noái, khöng nguy hiïím lùæm, vò trong tònh
caãnh cuãa hùæn, hùæn khöng thïí phaãi loâng ai àïí maâ coá böì àûúåc”.
- Thöi ài, chùèng leä anh daám noái anh khöng phaãi loâng töi? - cö
naâng Algeárie noái - Chûa coá ai thuêìn phuåc àûúåc con sû tûã nhû anh,
thïë maâ töi muöën gò anh laâm têët. Phaãi coá lyá do chûá Simone nhó?
- Töi khöng biïët laâ lyá do gò, - Simone noái, - nhûng coá möåt àiïìu
chùæc chùæn laâ àöëi vúái moåi ngûúâi anh laâ möåt ngûúâi hoang daä, chó
riïng àöëi vúái baâ chó huy laâ khöng thöi, Papillon aå. Àïën nöîi, coá höm
anh vaác dïî àïën hún mûúâi lùm ki-lö caá, thïë maâ baâ vúå öng giaám thõ
trûúãng van naâi anh baán cho hai con thöi anh cuäng khöng chõu, baâ
êëy noái thïë, höm êëy baâ êëy theâm àïën chïët àûúåc, vò loâ khöng coá thõt.
- Chaâ Simone? Thïë maâ àïën bêy giúâ cö múái kïí cho töi nghe.
- Thïë chõ cö biïët höm noå anh ta noái caái gò vúái baâ Kargueret
khöng? Baâ ta tröng thêëy anh cêìm möåt múá töm vaâ möåt con caá ngûâ
lúán: “Anh baán töi con caá ài Papillon, hay nûãa con cuäng àûúåc. Anh
cuäng biïët laâ dên Bretagne chuáng töi laâm caá ngûâ rêët ngon maâ?”.
Papillon noái: “Àêu phaãi chó coá ngûúâi Bretagne múái biïët giaá trõ
cuãa noá? Rêët nhiïìu ngûúâi, kïí caã dên Ardeâche chuáng töi, maäi tûâ thúâi
quên La-maä sang àaä biïët àêy laâ moán thûúång àùèng”. Thïë laâ anh ta
ài thùèng chùèng baán gò cho baâ ta caã.
Hai ngûúâi àaân baâ cûúâi ngùåt ngheäo.
Töi ra vïì, trong loâng rêët caáu, vaâ àïën töëi töi kïí cho töí nghe hïët
cêu chuyïån.
- Viïåc naây rêët nghiïm troång, - Carbonieri noái. - Muå êëy àûa
cêåu vaâo möåt tònh thïë rêët nguy. Cêåu nïn àïën àêëy caâng ñt caâng töët,
vaâ chó khi naâo cêåu biïët laâ coá öng chó huy úã nhaâ.
Caã töí àïìu taán thaânh yá êëy. Töi nhêët àõnh phaãi laâm theo yá
Carbonieri.
Töi vûâa phaát hiïån ra àûúåc möåt anh thúå möåc ngûúâi Valence.
Núi àoá gêìn nhû laâ möåt quï hûúng cuãa töi, anh naây àaä giïët möåt
ngûúâi kiïím lêm. Àoá laâ möåt tay rêët maáu mï cúâ baåc, luác naâo cuäng núå
àòa ra: ban ngaây hò huåc laâm àöì thuã cöng kiïëm àûúåc bao nhiïu thò
àïën àïm nûúáng vaâo soâng baåc hïët. Àaä nhiïìu lêìn anh ta phaãi lêëy àöì
thuã cöng gaán núå. Thïë laâ bõ ngûúâi ta bùæt bñ, möåt caái höåp göî quyá trõ
giaá ba trùm francs maâ ngûúâi ta chó trûâ cho coá trùm rûúãi hay hai
trùm baåc núå. Töi àaä quyïët àõnh têën cöng anh naây.
Möåt höm gùåp úã chöî giùåt aáo quêìn, töi noái vúái anh ta:
- Àïm nay töi coá chuyïån muöën noái vúái anh. Töi àúåi anh úã nhaâ
xñ. Töi seä ra hiïåu.
Àïm êëy chuáng töi gùåp riïng nhau, coá thïí noái chuyïån khöng
súå ai quêëy rêìy. Töi noái:
- Bourset naây, chuáng mònh laâ àöìng hûúng àêëy cêåu aå.
- Àêu coá! Àöìng hûúng thïë naâo?
- Cêåu khöng phaãi quï úã Valence sao?

- Àuáng thïë chûá.
- Töi thò quï úã Ardeâche, nhû vêåy chuáng mònh laâ àöìng hûúng.
- Thïë röìi sao nûäa? Coá gò quan troång àêu?
- Coá caái quan troång laâ töi khöng muöën cêåu bõ ngûúâi ta boác löåt
khi cêåu mùæc núå, töi khöng chõu àûúåc khi thêëy hoå tñnh giaá nhûäng àöì
cuãa cêåu laâm khöng àûúåc möåt nûãa giaá trõ thêåt. Lêìn sau cêåu àûa cho
töi, töi seä traã cêåu àuáng giaá. Coá thïë thöi.
- Caám ún cêåu, - Bourset noái.
Töi luön luön can thiïåp àïí giuáp àúä Bourset. Cêåu ta thò luön
luön caäi coå vúái nhûäng tay cêåu mùæc núå. Moåi sûå àïìu yïn öín cho àïën
höm cêåu ta coá chuyïån núå nêìn vúái Vicioli möåt tay keã cûúáp rûâng úã
àaão Corse, möåt trong nhûäng baån töët cuãa töi. Töi biïët chuyïån laâ do
Bourset àïën maách vúái töi rùçng Vicioli àang doåa naåt cêåu ta nïëu cêåu
ta khöng traã söë tiïìn baãy trùm francs àang mùæc núå. Bourset laåi cho
töi biïët laâ àang sùæp sûãa laâm xong möåt caái baân giêëy nhoã coá ngùn bñ
mêåt, nhûng khöng daám chùæc bao giúâ xong hùèn, vò phaãi laâm leán. Söë
laâ phaåm nhên khöng àûúåc pheáp laâm nhûäng thûá àöì quaá lúán vò nhû
vêåy töën nhiïìu göî. Töi traã lúâi laâ àïí töi xem coá caách naâo giuáp cêåu ta
àûúåc khöng. Röìi vúái sûå thoãa thuêån cuãa Vicioli töi dûång lïn möåt
maân kõch nhoã: Vicioli phaãi thuác giuåc Bourset gùæt vaâo, thêåm chñ doåa
dêîm thêåt dûä. Töi seä xöng vaâo can thiïåp nhû möåt võ cûáu tinh.
Moåi viïåc àïìu diïîn ra àuáng nhû àaä daân dûång. Tûâ ngaây êëy, cêåu
Bourset nhêët nhêët àïìu nghe töi vaâ tin töi möåt caách tuyïåt àöëi. Lêìn
àêìu tiïn trong cuöåc àúâi phaåm nhên, cêåu ta múái àûúåc yïn thên. Bêy
giúâ töi múái quyïët àõnh thûã thaách söë phêån. Möåt höm töi noái vúái
Bourset:
- Töi coá hai ngaân francs biïëu cêåu nïëu cêåu laâm cho töi möåt caái
beâ chúã àûúåc hai ngûúâi, göìm tûâng maãng rúâi coá thïí lùæp nhanh àûúåc.
- Papillon aå, töi khöng àúâi naâo chõu nhêån laâm möåt viïåc nhû
thïë cho bêët kyâ ai, nhûng riïng vúái cêåu, töi sùén saâng liïìu chõu hai
nùm cêëm cöë nïëu bõ löå. Chó coá àiïìu laâ töi khöng thïí àûa nhûäng suác
göî húi lúán ra khoãi cöng xûúãng àûúåc.
- Töi àaä coá ngûúâi.

- Ai?
- Hai anh em Àêíy xe, Naric vaâ Quenier. Cêåu àõnh sao?
- Trûúác hïët phaãi veä möåt àöì aán àuáng tyã lïå, röìi laâm tûâng böå
phêån möåt, coá khúáp àïí lùæp vaâo nhau thêåt chùæc. Caái khoá laâ tòm cho
ra thûá göí nöíi thêåt nheå, vò göî úã àaão àïìu laâ loaåi göî cûáng thaã xuöëng
nûúác khöng nöíi àûúåc.
- Bao giúâ cêåu seä traã lúâi cho töi biïët?
- Ba höm nûäa.
- Cêåu coá muöën ài vúái töi khöng?
- Khöng.
- Taåi sao?
- Taåi töi súå caá mêåp vaâ súå chïët àuöëi.
- Cêåu hûáa laâ seä giuáp töi hïët mònh chûá?
- Töi lêëy mêëy àûáa con töi ra maâ thïì vúái anh nhû vêåy. Chó coá
àiïìu laâ phaãi laâm lêu àêëy.
- Cêåu nghe kyä àêy: ngay tûâ bêy giúâ töi seä chuêín bõ bùçng
chûáng bïnh vûåc cho cêåu phoâng khi bõ löå. Töi seä tûå tay cheáp laåi àöì
aán àoáng beâ trïn giêëy hoåc sinh. Phña dûúái töi seä viïët: “Bourset, nïëu
maây khöng muöën bõ aám saát, maây phaãi àoáng chiïëc beâ veä trïn àêy”
sau àoá töi seä viïët cho cêåu nhûäng maãnh giêëy dùån doâ caách àoáng tûâng
böå phêån. Cûá xong àûúåc böå phêån naâo, cêåu seä àem úã núi töi seä dùån.
Noá seä àûúåc àûa ài giêëu ngay. Cêåu àûâng tòm caách biïët ai àïën lêëy vaâ
lêëy vaâo luác naâo (yá naây laâm cho cêåu ta thêëy nheå búát) nhû vêåy traánh
cho cêåu khoãi bõ tra têën nïëu bõ bùæt vaâ duâ coá sao cêåu cuäng chó phaãi
chõu hònh phaåt nheå nhêët: chûâng saáu thaáng cêëm cöë thöi.
- Thïë nïëu chñnh cêåu bõ bùæt thò sao?
- Nïëu thïë thò seä ngûúåc laåi. Töi seä nhêån töi àaä viïët mêëy maãnh
giêëy. Dô nhiïn cêåu phaãi giûä nhûäng maãnh giêëy êëy. Nhêët trñ chûa?
- Töi hûáa nhû vêåy.
- Cêåu khöng súå chûá?

- Khöng, bêy giúâ töi khöng súå nûäa. Töi thêëy vui àûúåc giuáp
cêåu..
Töi chûa noái gò vúái ai hïët. Töi coân phaãi chúâ Bourset traã lúâi vïì
chuyïån göî. Maäi àïën möåt tuêìn sau, möåt tuêìn daâi dùçng dùåc tûúãng
khöng bao giúâ hïët, töi múái coá dõp noái chuyïån riïng vúái Bourset úã
thû viïån. Ngoaâi hai chuáng töi ra khöng coá ai úã àêëy. Àoá laâ vaâo buöíi
saáng chuã nhêåt. ÚÃ ngoaâi sên àang coá àaám baåc lúán, gêìn taám mûúi
ngûúâi àaánh vaâ ngêìn êëy ngûúâi àûáng xem.
Lêåp tûác Bourset laâm cho töi thêëy êëm loâng:
- Caái khoá nhêët laâ laâm sao chùæc coá àûúåc àuã göî nheå vaâ khö. Töi
àaä nghô àûúåc caách laâm möåt caái khung bùçng göî neåp chùåt dûâa khö,
coân nguyïn caã thúá voã, cöë nhiïn. Khöng coá gò nheå bùçng thúá voã dûâa,
maâ nûúác laåi khöng thêëm vaâo àûúåc. Khi beâ àoáng xong, chñnh anh
phaãi lo kiïëm cho àuã dûâa àïí nheát vaâo khung. Vêåy thò mai töi laâm
maãng àêìu tiïn. Mêët àöå ba ngaây. Tûâ thûá nùm coá cho möåt trong hai
anh em Àêíy xe àïën lêëy. Töi seä khöng bao giúâ bùæt àêìu laâm thïm
möåt maãng trûúác ra khoãi xûúãng. Töi àaä veä àöì aán röìi àêy, cêåu cheáp
laåi ài röìi viïët thïm maãnh giêëy nhû cêåu àaä heån. Cêåu àaä noái chuyïån
vúái anh em nhaâ êëy chûa?
- Chûa, töi coân chúâ cêåu traã lúâi àaä chûá.
- Thïë thò töi traã lúâi röìi àêëy: àûúåc.
- Caám ún Bourset, töi khöng biïët lêëy gò caãm ún cêåu Thöi, nùm
trùm francs àêy, cêåu cêìm lêëy.
Bourset nhòn thùèng vaâo mùæt töi noái:
- Khöng, cêåu giûä lêëy tiïìn. Àïën àêët liïìn cêåu seä cêìn àïën àïí vûúåt
tiïëp. Tûâ höm nay töi seä khöng àaánh baåc cho àïën khi naâo cêåu ra ài.
Laâm möåt ñt àöì thuã cöng, töi seä coá àuã tiïìn mua thuöëc laá vaâ bñt-tïët.
- Taåi sao cêåu khöng chõu cêìm?
- Vò viïåc naây duâ coá traã möåt vaån francs töi cuäng khöng laâm
àêu. Viïåc quaá nguy hiïím cho töi, duâ àaä coá àïì phoâng bêët trùæc. Chó
coá laâm khöng cöng múái laâm àûúåc. Cêåu àaä cûáu töi, cêåu laâ ngûúâi duy
nhêët àaä dang tay ra giuáp àúä töi. Töi coá súå thêåt, nhûng töi rêët sung
sûúáng àûúåc giuáp cêåu trúã laåi cuöåc söëng tûå do.
Trong khi ngöìi cheáp laåi àöì aán, töi thêëy höí theån trûúác sûå cao
thûúång lúán lao maâ ngêy thú cuãa Bourset. Cêåu ta khöng chuát höì
nghi rùçng nhûäng cûã chó töët àeåp cuãa töi àöëi vúái cêåu laâ coá tñnh toaán
vuå lúåi. Àïí khoãi khinh reã baãn thên, töi buöåc loâng phaãi tûå nhuã rùçng
töi phaãi vûúåt nguåc bùçng bêët cûá giaá naâo, duâ caái giaá àoá laâ tñnh thïë eáo
le vaâ khöng phaãi bao giúâ cuäng töët àeåp. Àïm höm êëy töi noái chuyïån
vúái Naric, biïåt hiïåu Xuáp Nhûâ, àïí sau àoá cêåu ta noái laåi vúái öng em
rïí. Naric noái, khöng chuát phên vên:
- Cêåu cûá àïí töi lo viïåc àûa caác maãng beâ ra khoãi cöng xûúãng.
Chó coá àiïìu laâ cêåu àûâng söët ruöåt, vò chó khi naâo coá dõp àûa vêåt liïåu
cöìng kïình ra khoãi xûúãng àïí laâm cöng trònh xêy cêët trïn àaão múái
nhên thïí àûa luön àöì cuãa cêåu ra. Duâ sao töi cuäng hûáa vúái cêåu laâ seä
khöng bao giúâ àïí lúä möåt dõp naâo.
Thïë laâ öín röìi. Chó coân phaãi noái chuyïån vúái Matthieu
Carbonieri, vò töi muöën cuâng vûúåt nguåc vúái chñnh anh ta. Anh ta
àöìng yá trùm phêìn trùm.
- Matthieu aâ, töi àaä tòm àûúåc ngûúâi laâm beâ, àaä tòm àûúåc ngûúâi
àûa tûâng maãng beâ ra khoãi cöng xûúãng. Phêìn cêåu laâ tòm xem trong
khu vûúân coá chöî naâo giêëu àûúåc beâ khöng.
- Khöng àûúåc àêu. Àêy laâ vûúân rau, nguy hiïím lùæm, vò ban
àïm coá nhûäng thùçng gaác moâ vaâo ùn tröåm rau quaã. Nïëu chuáng noá ài
àuáng vaâo chöî giêëu, caãm thêëy dûúái àêët röîng thò hoãng hïët. Töi seä laâm
möåt caái höëc trong bûác tûúâng bùçng caách lêëy ra möåt phiïën àaá lúán röìi
khoeát sêu vaâo trong. Möîi khi nhêån möåt maãng beâ, töi seä giúã hoân àaá
ra, giêëu vaâo höëc röìi àùåt laåi hoân àaá nhû cuä
- Àûa thùèng caác maãng àïën vûúân cêåu àûúåc khöng?
- Khöng àûúåc. Laâm nhû vêåy quaá nguy hiïím. Hai anh em Àêíy
Xe khöng coá lyá do gò vaâo vûúân cuãa töi. Töët hún caã laâ thu xïëp cho hoå
möîi lêìn àem àïën möåt núi khaác khöng quaá xa vûúân cuãa töi.
- Nhêët trñ.
Moåi viïåc àïìu coá veã öín. Coân mêëy quaã dûâa khö. Töi nghô xem coá
caách naâo chuêín bõ möåt söë dûâa àuã duâng maâ khöng löå liïîu quaá.
Töi caãm thêëy mònh àang söëng laåi. Chó coân möåt viïåc laâ noái
chuyïån vúái Galgani vaâ Grandet. Töi khöng coá quyïìn giêëu hoå, vò hoå
coá thïí bõ buöåc töåi laâ àöìng loäa vúái töi. Bònh thûúâng ra, töi phaãi chñnh
thûác ra khoãi töí cuãa hoå àïí söëng möåt mònh. Khi töi noái cho hoå biïët laâ
töi àang chuêín bõ möåt cuöåc vûúåt nguåc cho nïn phaãi taách ra khoãi töí,
hoå mùæng cho töi möåt trêån vaâ dûát khoaát khöng chõu. “Cêåu haäy lïn
àûúâng caâng súám caâng töët. Coân chuáng túá thò khoãi lo, seä coá caách.
Trong khi chúâ àúåi cêåu cûá úã vúái chuáng túá, chuáng túá coá coân non daåi gò
àêu”.
Cuöåc chuêín bõ àaä tiïën haânh àûúåc hún möåt thaáng. Töi àaä nhêån
àûúåc baãy maãng beâ, trong àoá coá hai maãng lúán. Töi àaä àïën xem bûác
tûúâng cuãa Matthieu coá khoeát höëc àïí giêëu beâ. Khöng thïí nhêån thêëy
phiïën àaá àaä bõ thaáo ra, vò cêåu ta àaä cêín thêån lêëy rïu traát vaâo caác
khe húã.
Chöî giêëu thêåt hoaân haão, nhûng töi thêëy caái höëc húi chêåt chûa
chùæc chûáa hïët àûúåc têët caã. Tuy vêåy, cûá nhû hiïån nay thò vêîn coân àuã
chöî.
Caái yá thûác laâ mònh àang chuêín bõ vûúåt nguåc khñch lïå tinh
thêìn töi dûä döåi. Töi chûa bao giúâ ùn nhiïìu vaâ ngon miïång nhû thïë,
vaâ chïë àöå ùn caá giûä cho cú thïí töi hoaân haão. Thïm vaâo àêëy, möîi
buöíi saáng töi têåp thïí duåc hai tiïëng àöìng höì trïn caác moãm àaá. Töi
têåp chên nhiïìu hún, vaâ khi cêu caá tay àaä hoaåt àöång nhiïìu. Töi
nghô ra caách têåp chên nhû sau: Töi ài ra biïín xa hún khi töi àûáng
cêu, àïí cho soáng xö vaâo àuâi. Àïí àoán soáng vaâ giûä thùng bùçng, töi
göìng caác cú bùæp chên vaâ àuâi. Kïët quaã rêët töët.
Juliette, tûác baâ chó huy, vêîn rêët niïìm núã àöëi vúái töi. Nhûng
baâ àaä àïí yá thêëy rùçng chó khi naâo coá chöìng baâ úã nhaâ töi múái vaâo. Baâ
àaä noái thùèng vúái töi laâ baâ nhêån thêëy thïë, vaâ àïí cho töi khoãi ngûúång
ngêåp, baâ phên trêìn vúái töi rùçng caái höm coá cö Simone àïën quêën toác
cho baâ laâ baâ noái àuâa cho vui thöi. Tuy vêåy, cö Simone vêîn hay ra
àûáng trïn con àûúâng töi ài cêu vïì, vaâ möîi lêìn gùåp töi cö àïìu coá àöi
lúâi thùm hoãi thên aái vïì sûác khoãe vaâ tinh thêìn cuãa töi. Vêåy laâ moåi
sûå àïìu töët laânh. Bourset têån duång moåi cú höåi àïí laâm beâ cho töi.
Cöng viïåc bùæt àêìu thïë laâ àaä àûúåc hai thaáng rûúäi.
Chöî giûä beâ àaä chêåt nñch, nhû töi àaä dûå kiïën trûúác àêy. Chó
coân thiïëu hai maãng daâi nhêët, möåt maãng daâi hai meát, maãng kia daâi
meát rûúäi. Hai maãng naây khöng loåt àûúåc vaâo höëc.
Nhòn vïì phña nghôa trang, töi tröng thêëy möåt ngöi möå múái.
Àoá laâ möå cuãa vúå möåt caãnh binh, múái chïët tuêìn trûúác. Trïn möå coá
àùåt möåt boá hoa heáo töìi taân. Ngûúâi giûä nghôa trang laâ möåt phaåm
nhên giaâ muâ loâa coá biïåt hiïåu laâ Böë giaâ. Suöët ngaây öng giaâ ngöìi dûúái
boáng möåt cêy dûâa moåc úã goác àöëi diïån cuãa nghôa trang; ngöìi àêëy öng
ta khöng thïí nhòn thêëy ngöi möå êëy, maâ nïëu coá ai àïën gêìn ngöi möå
öng ta cuäng khöng nhòn thêëy àûúåc.
Töi naãy ra caái yá duâng ngöi möå naây àïí lùæp beâ vaâ nheát thêåt
nhiïìu dûâa vaâo caái thûá khung göî maâ anh thúå möåc àaä àoáng. Hïët
khoaãng ba mûúi àïën ba mûúi böën quaã: so vúái söë dûâa àaä dûå kiïën thò
ñt hún nhiïìu. Töi àaä kiïëm àûúåc hún nùm mûúi quaã, àùåt raãi raác úã
nhiïìu núi, möîi núi möåt ñt. Chó riïng trong sên nhaâ Juliette àaä àûúåc
möåt taá röìi. Anh tuâ gia àònh tûúãng töi gûãi taåm àêëy àïí sau naây eáp
dêìu.
Àûúåc tin viïn caãnh binh chöìng ngûúâi àaân baâ múái chïët coá viïåc
phaãi ài lïn àêët liïìn, töi quyïët àõnh búái lïn möåt phêìn àêët boã ra khoãi
huyïåt, àïën chöî àùåt quan taâi múái thöi.
Matthieu Carhonieri ngöìi trïn bûác tûúâng cuãa anh ta, gaác cho
töi àaâo. Dêìu anh ta àöåi möåt chiïëc khùn muâi soa trùæng böën goác thùæt
nuát laåi. Bïn caånh coá möåt chiïëc khùn àoã, cuäng thùæt nuát úã böën goác.
Khöng coá gò thò cûá àöåi khùn trùæng. Thêëy ai àïën thò àöåi khùn àoã lïn,
duâ laâ ai cuäng thïë.
Cöng viïåc naây cûåc kyâ nguy hiïím. Cuäng may laâ chi mêët möåt
buöíi chiïìu vaâ möåt àïm. Töi khöng phaãi àaâo àïën têån quan taâi, vò töi
phaãi khoeát röång caái huyïåt ra cho vûâa chiïìu röång cuãa chiïëc beâ: möåt
meát hai coá döi ra möåt ñt. Töi coá caãm giaác thúâi gian tröi qua chêåm
quaá, vaâ caái khùn àoã àaä mêëy lêìn hiïån ra. Cuöëi cuâng, saáng höm nay
töi àaä laâm xong. Caái huyïåt àûúåc phuã bùçng laá dûâa chùåt laåi, laâm
thaânh möåt thûá saân khaá chùæc. Bïn trïn phuã àêët, àùæp xung quanh
laåi thaânh möåt caái ròa nhoã. Tröng hêìu nhû khöng coá gò khaã nghi.
Thêìn kinh töi cùng thùèng àïën töåt àöå röìi.
Cuöåc chuêín bõ vûúåt nguåc naây àaä keáo daâi ba thaáng. Àûúåc buöåc
kyä vaâ coá àaánh söë àêu vaâo àêëy, têët caã caác böå phêån bùçng göî cuãa chiïëc
beâ àaä àûúåc àûa ra khoãi chöî giêëu. Bêy giúâ noá nùçm phña trïn quan
taâi cuãa ngûúâi àaân baâ àaä khuêët, àûúåc lúáp àêët phuã trïn saân laá dûâa
che kyä. Trong caái höëc úã trïn tûúâng, chuáng töi àaä àïí ba caái bao böåt
vaâ möåt súåi dêy daâi ba meát àïí laâm buöìm, möåt caái chai àûång diïm vaâ
voã queåt, möåt taá höåp sûäa, chó coá thïë thöi. -
Bourset caâng ngaây caâng nön nao, bûát rûát. Cûá nhû thïí chñnh
anh ta seä ra ài chûá khöng phaãi töi. Naric lêëy laâm tiïëc laâ höìi töi hoãi
anh ta àaä tûâ chöëi. Nïëu höìi êëy anh àöìng yá thò chuáng töi àaä tñnh
chuyïån àoáng möåt chiïëc beâ cho ba ngûúâi ài chûá khöng phaãi hai.
Bêëy giúâ laâ muâa mûa, ngaây naâo cuäng mûa caã, àiïìu doá tiïån lúåi
cho töi nhûäng khi töi ài “thùm möå”; luác êëy töi àaä lùæp gêìn xong caái
beâ. Coân thiïëu hai thanh gúâ cuãa khung göî. Töi àaä chuyïín dêìn mêëy
chuåc quaã dûâa vïì gêìn khu vûúân cuãa baån töi. Coá thïí àïën lêëy dûâa möåt
caách dïî daâng vaâ khöng coá gò nguy hiïím trong traåi trêu. Khöng bao
giúâ caác baån töi hoãi töi àaä chuêín bõ àïën àêu röìi. Chó thónh thoaáng hoå
múái noái: “öín chûá?” - “öín”. – “Húi lêu, cêåu nhó? - “Laâm nhanh hún
thò coá cú hoãng hïët”. Chó thïë thöi. Khi töi àïën lêëy mêëy quaã dûâa àïí
taåm úã sên nhaâ Juliette, baâ ta tröng thêëy vaâ àaä cho töi möåt meã hïët
höìn.
- Naây anh Papillon, anh bùæt àêìu laâm dêìu dûâa àêëy aâ? Sao
khöng laâm ngay trong sên naây? úã àêy coá caái chaây vöì àïí àêåp dûâa ra,
töi seä cho anh mûúån caái nöíi lúán trong nhaâ àïí àûång cuâi dûâa.
- Töi thêëy laâm úã traåi tiïån hún.
- Laå thêåt. ÚÃ traåi bêët tiïån thò coá.
Nhûng nghô möåt laát, baâ ta laåi noái:
- Anh coá muöën töi noái thêåt khöng? Töi khöng tin laâ anh laåi ài
laâm dêìu dûâa àêu.
Töi laånh toaát caã ngûúâi, Juliette laåi noái:
- Trûúác hïët anh viïåc gò phaãi laâm dêìu dûâa, trong khi anh coá
thïí lêëy bao nhiïu dêìu ö-liu cuãa töi cuäng àûúåc? Mêëy quaã dûâa kia àïí
laâm möåt caái gò khaác kia, àuáng khöng?
Töi toaát möì höi höåt. Ngay tûâ àêìu töi àaä chúâ baâ ta neám ra hai
tiïëng “vûúåt nguåc”. Töi ngheån caã thúã. Töi noái vúái Juliette:
- Thûa baâ, chuyïån naây leä ra töi phaãi giûä bñ mêåt àïën cuâng,
nhûng töi thêëy baâ toâ moâ söët ruöåt muöën biïët quaá, cho nïn töi àaânh
phaãi laâm moãng moán quaâ bêët ngúâ maâ töi àaä àõnh daânh cho baâ.
Nhûng àaä thïë naây thò töi chó coá thïí húã cho baâ biïët rùçng mêëy quaá
dûâa lúán naây àaä àûúåc choån àïí laâm möåt thûá àöì chúi rêët xinh maâ baâ
seä rêët thñch. Hiïån nay töi chó coá thïí noái àïën àêëy thöi.
Töi àaä thùæng, vò thêëy Juliette traã ]úâi:
- Papillon aå, anh àûâng vò töi maâ baây veä nhûäng viïåc laâm anh
mêët thò giúâ, vaâ nhêët laâ töi cêëm anh khöng àûúåc phñ tiïìn àïí laâm cho
töi möåt thûá quaâ caáp gò àùåc biïåt. Töi thaânh thêåt caám ún anh àaä nghô
àïën viïåc àoá, nhûng anh chúá coá laâm nhû vêåy, töi thiïët tha yïu cêìu
anh àêëy.
- Thöi àûúåc, àïí töi xem àaä.
Thêåt huá vña! Töi lêåp tûác xin Juliette möåt ly rûúåu höìi, àiïìu maâ
töi chûa bao giúâ laâm. Baâ khöng nhêån thêëy veã thaãng thöët cuãa töi,
thêåt may. Thûúång àïë nhên tûâ àang àûáng vïì phña töi.
Höm naâo trúâi cuäng mûa, nhêët laâ vïì chiïìu vaâ àïm. Töi lo nûúác
ngêëm qua lúáp àêët moãng laâm löå lúáp laá dûâa àan. Matthieu phaãi tröng
chûâng thûúâng xuyïn, hïî thêëy àêët tröi ài laâ àùæp laåi ngay. Chùæc úã
phña dûúái ngêåp nûúác hïët röìi. Töi vaâ Matthieu löi lúáp laá dûâa lïn:
nûúác chaãy xuöëng àaä gêìn àïën nùæp quan taâi. Tònh thïë thêåt nguy
kõch. Gêìn àêëy coá möåt ngöi möå chön hai àûáa treã àaä chïët tûâ lêu lùæm.
Möåt höm chuáng töi caåy phiïën àaá trïn möå, töi chui xuöëng duâng möåt
thanh sùæt ngùæn àuåc lúáp xi mùng úã chöî thêëp nhêët vïì phña ngöi möå
giêëu beâ. Lúáp xi mùng vúä röìi, töi vûâa cêìm thanh sùæt cùæm xuöëng àêët
thò möåt tia nûúác phoåt lïn. Nûúác tûâ ngöi möå bïn kia chaáy sang caái
huyïåt naây. Khi nûúác àaä lïn àïën àêu göëi töi bûúác ra ngoaâi. Chuáng
töi àùåt phiïën àaá trúã laåi chöî cuä vaâ gùæn xung quanh bùçng maát-tit
trùæng (do Narie kiïëm giuâm). Biïån phaáp naây àaä laâm cho lûúång nûúác
bïn ngöi möå giêëu beâ cuãa chuáng töi búát àûúåc möåt nûãa. Töëi höm êëy
Carbonien noái vúái töi:
- Khöng biïët àïën bao giúâ múái hïët nhûäng chuyïån phiïìn toaái vò
chuyïën vûúåt nguåc naây.
- Gêìn xong röìi maâ, Matthieu!
- “Gêìn” röìi haã? Cuäng mong nhû thïë.
Thêåt chuáng töi nhû àang ngöìi trïn àöëng than höìng.
Saáng höm sau, töi ra bïën. Töi àaä yïu cêìu Charpar mua cho
töi hai ki-lö caá àïí àïën trûa töi seä ra lêëy. Töi trúã lïn vûúân
Carbomeri. Gêìn àïën, töi tröng thêëy ba caái muä cöëi trùæng. Taåi sao laåi
coá ba tïn caãnh saát trong vûúân? Chuáng noá luåc soaát gò chùng? Thêåt
laâ viïåc khöng bònh thûúâng. Töi chûa bao giúâ thêëy coá ba tïn caãnh
saát àïën vûúân Carbomeri. Töi àúåi möåt giúâ àöìng höì, röìi söët ruöåt quaá
khöng chõu àûúåc nûäa, töi quyïët àõnh ài túái têån núi xem thûâ coá viïåc
gò xaãy ra. Töi cûá ngang nhiïn ài trïn con àûúâng dêîn àïën khu vûúân.
Mêëy tïn caãnh saát àûáng nhòn töi ài túái. Töi àaä àïën caách hoå khoaãng
hai mûúi meát, loâng böìn chöìn höìi höåp, thò thêëy Matthieu àöåi chiïëc
khùn trùæng lïn àêìu. Töi thúã hùæt ra, vaâ coá àuã thò giúâ trêën tñnh laåi
trûúác khi àïën têån chöî mêëy ngûúâi kia àûáng.
- Chaâo caác öng giaám thõ. Chaâo Matthieu. Töi àïën lêëy quaã àu
àuã cêåu hûáa cho töi.
- Tiïëc quaá Papillon aå, saáng nay túá ài lêëy saâo àïí cùæm cho cêy
àöî leo, khi vïì múái thêëy mêët quaã àu àuã. Nhûng chó böën nùm höm
nûäa laåi coá quaã chñn, bêy giúâ cuäng àaä coá mêëy quaã vaâng vaâng röìi.
Thûa caác öng giaám thõ, sao aå, caác öng coá lêëy möåt ñt rau xaâ laách,
mêëy quaã caâ chua mñ laåi mêëy cuã caãi cho caác baâ úã nhaâ khöng aå?
- Khu vûúân cuãa anh tröng nom khaá lùæm Carbonieri aå töi coá
lúâi khen anh àêëy, - möåt viïn caãnh saát noái.
Hoå nhêån mêëy múá xaâ laách, caâ chua vaâ cuã caãi röìi ra vïì. Töi ra
vïì trûúác hoå möåt chuát cho hoå thêëy töi khöng coá chuyïån riïng gò phaãi
baân vúái Carbonieri, khöng quïn mang theo hai cêy xaâ laách.
Töi ài ngang qua nghôa àõa. Ngöi möå bõ mûa xoái lúã caã lúáp àêët
phuã bïn trïn. Àûáng caách mûúâi bûúác, töi tröng thêëy roä lúáp laá dûâa
tröìi lïn. Àïën thïë naây maâ chuáng töi chûa bõ löå thò quaã laâ Chuáa phuâ
höå cho. Àïm àïm gioá thöíi aâo aâo nhû quyã dûä, traân qua ngoån àöìi trïn
àaão vúái nhûäng tiïëng gêìm theát àiïn daåi, chöëc chöëc laåi àöí caã mûa
raâo. Mong sao cûá thïë naây maäi: àêy laâ möåt thúâi tiïët lyá tûúãng àïí vûúåt
nguåc, nhûng àöëi vúái ngöi möå thò laåi khaác. Suác göî lúán nhêët cuãa chiïëc
beâ, caái suác daâi hai meát êëy àaä àûúåc dûa àïën hêìm möå möåt caách xuöi
loåt, àïí nhêåp boån vúái caác böå phêån khaác cuãa beâ. Töi laåi coân lùæp thûã noá
vaâo nûäa laâ khaác, noá ùn khúáp vaâo möåt caách sñt sao maâ dïî daâng,
khöng phaãi töën sûác gò caã. Bourset chaåy lïn têån trïn traåi àïí hoãi xem
töi àaä nhêån àûúåc caái böå phêån quan troång haâng àêìu êëy chûa: noá
quan troång thêåt, nhûng laåi cöìng kïình quaá xaá. Nghe noái àêu àêëy
àïìu öín caã, anh ta mûâng quyánh. Anh ta coá veã nhû khöng tin laâ noá
laåi coá thïí àïën tay töi àûúåc. Töi hoãi:
- Cêåu coá ngúâ vûåc gò khöng? Cêåu nghô laâ coá ai biïët àûúåc aâ? Cêåu
coá húã ra vúái ai khöng? Traã lúâi ài!
- Khöng, tuyïåt nhiïn khöng?
-Thïë nhûng cêåu vêîn coá veã lo êu vò möåt àiïìu gò àoá. Cêåu noái ài!
- Töi chó coá möåt caãm giaác khoá chõu vò caái nhòn quaá toâ moâ nhû
coá yá soi moái cuãa möåt gaä tïn laâ Beábert Celier. Töi thêëy hònh nhû
hùæn àaä nhòn thêëy Naric lêëy suác göî dûúái caái baân thúå möåc boã vaâo caái
thuâng ton-nö àûång vöi röìi mang ài. Mùæt hùæn doäi theo Naric ra àïën
têån cûãa xûúãng. Hai anh em Àêíy Xe sùæp phaãi queát vöi möåt daäy nhaâ
trong traåi. Töi lo laâ vò thïë àêëy.
Töi hoãi Grandet:
- Caái anh Beábert Celier êëy úã khöëi ta àêëy, vêåy ùæt khöng phaãi
laâ möåt thùçng phaãn trùæc.
Grandet noái:
- Tay naây vöën laâ tuâ àûúåc giao cho súã Cöng chaánh. Cêåu thûã
hònh dung maâ xem: hùæn àaä tûâng àaánh nhau trong möåt tiïíu àoaân
trûâng giúái úã chêu Phi, möåt tay cûáng àêìu àaä nïëm muâi àuã caác thûá
nhaâ pha cuãa quên àöåi úã Maroc vaâ úã Algeárie, chuyïn gêy sûå àaánh
nhau, àêëu dao loaåi sûâng soã, möåt tay pï-àï cuöìng nhiïåt, laåi maáu mï
cúâ baåc nûäa. Hùæn chûa bao giúâ söëng ngoaâi xaä höåi nhû möåt thûúâng
dên. Kïët luêån: àoá laâ möåt thùçng vö laåi, cûåc kyâ nguy hiïím. Traåi khöí
sai chñnh laâ caã cuöåc àúâi cuãa hùæn. Nïëu cêåu nghi hùæn thûåc sûå, thò haäy
ài bûúác trûúác ài: haäy aám saát hùæn ngay àïm nay, àïí hùæn khöng coá
thò giúâ töë giaác cêåu nïëu hùæn coá yá àõnh êëy.
- Khöng coá gò chûáng minh rùçng hùæn laâ möåt thùçng chó àiïím.
- Àuáng thïë, - Galgani noái, - nhûng cuäng khöng coá gò chûáng
minh hùæn laâ möåt thùçng khaá. Cêåu thûâa biïët loaåi phaåm nhên nhû
hùæn chuáa gheát nhûäng cuöåc vûúåt nguåc. Noá laâm àaão löån quaá nhiïìu
caái nïëp sinh hoaåt yïn öín vaâ coá nïìn nïëp cuãa boån chuáng. Vïì bêët cûá
viïåc gò khaác thò chuáng khöng bao giúâ töë giaác, nhûng chuyïån vûúåt
nguåc thò khaác, biïët àêu àêëy?
Töi hoãi yá kiïën Matthieu Carbonieri. Anh ta taán thaânh caái yá
kiïën laâ phaãi giïët hùæn ngay àïm nay. Anh ta àõnh àñch thên laâm
viïåc àoá. Töi coá möåt haânh àöång sai lêìm laâ àaä ngùn caãn anh ta. Töi
khöng thïí chêëp nhêån viïåc giïët möåt con ngûúâi maâ chó cùn cûá vaâo
nhûäng hiïån tûúång bïì ngoaâi. Duâ laâ tûå mònh giïët hay àïí cho ngûúâi
khaác giïët, töi cuäng thêëy ghï tay quaá. Nïëu nhúä Bourset tûúãng tûúång
ra nhûäng chuyïån anh ta vûâa kïí thò sao? Vò quaá lo súå, anh ta coá thïí
thêìn höìn naát thêìn tñnh maâ thaânh ra hoang tûúãng cuäng nïn. Töi
hoãi Naric:
- Xuáp nhûâ naây, cêåu coá thêëy Beábert Celier coá caái gò khaác
thûúâng khöng?
- Töi thò khöng. Khi ài ra, töi vaác caái thuâng trïn vai àïí thùçng
giûä chòa khoáa àûâng tröng thêëy trong thuâng coá gò. Theo chiïën thuêåt
àaä quy ûúác, töi phaãi àûáng ngay trûúác mùåt thùçng giûä chòa khoáa,
khöng àùåt caái thuâng ton-nö xuöëng, cho àïën khi anh rïí töi ra àïën
cûãa. Nhû thïë laâ àïí thùçng A-rêåp thêëy roä töi khöng vöåi vaä muöën ra
ngay: hùæn seä khöng sinh nghi maâ àoâi khaám caái thuâng. Nhûng sau
àoá anh rïí töi noái laâ thêëy thùçng Beábert Celier quan saát chuáng töi
möåt caách chùm chuá.
- YÁ kiïën cuãa anh ra sao?
- Vò böå phêån naây rêët quan troång, vaâ chó nhòn qua cuäng biïët àoá
laâ möåt böå phêån cuãa möåt chiïëc beâ, cho nïn anh rïí töi lo súå quaá maâ
tröng gaâ hoáa cuöëc.
Töi cuäng nghô nhû vêåy. Thöi chuyïån naây khöng noái nûäa. Coân
laåi böå phêån cuöëi cuâng, trûúác khi àûa ra phaãi chuá yá xem Beábert
Celier úã àêu. Cûá àïì phoâng hùæn ta nhû àöëi vúái möåt tïn aác.
Suöët àïm êëy töi mï maãi àaánh baâi Marseillaise. Töi àûúåc baãy
ngaân francs. Töi caâng àaánh bûâa laåi caâng àûúåc. Àïën böën giúâ rûúäi
saáng, töi thöi àaánh baâi, noái laâ phaãi ài laâm coã-vï àöí thuâng. Töi àïí
cho cêåu da àen Matinique laâm möåt mònh. Mûa àaä taånh. Trong
boáng àïm haäy coân töëi mõt, töi ài ra nghôa trang. Töi lêëy chên san
laåi àêët trïn ngöi möå, vò töi tòm khöng ra caái xeãng, nhûng vúái àöi
giaây cuãa töi, cöng viïåc cuäng taåm öín. Àïën bêy giúâ, khi töi xuöëng
biïín cêu caá, trúâi àaä nùæng raáo, rêët àeåp. Töi ài vïì phña muäi àaá phña
nam àaão Royale, núi töi àaä àõnh cho beâ xuöëng nûúác. Nûúác biïín
dêng cao, àöång maånh.
Töi cuäng khöng biïët nûäa, nhûng töi coá caãm giaác laâ seä rêët khoá
laâm cho beâ taách ra khoãi búâ maâ búâ maâ khöng bõ soáng hùæt trúã laåi, xö
maånh, vaâo àaá. Töi cêu möåt múá caá höìng àaá dïî àïën húi nùm ki-lö.
Rûãa saåch múá caá xong, töi khöng cêu nûäa. Töi rêët lo, nhêët laâ laåi
àang mïåt vò canh baåc trùæng àïm. Ngöìi trong boáng rúåp, töi ön laåi caái
thúâi gian hún ba thaáng chuêín bõ vûâa qua, tûå nhuã rùçng sûå cùng
thùèng keáo daâi àaä sùæp kïët thuác, röìi nghô àïën trûúâng húåp Celier, töi
kïët luêån laåi möåt lêìn nûäa laâ mònh khöng coá quyïìn aám saát hùæn.
Töi àïën gùåp Matthieu. Àùçng bïn bûác tûúâng cuãa khu vûúân, coá
thïí tröng roä ngöi möå. Trïn löëi ài vaâo möå coá àêët raãi raác. Àïën trûa
Carbonieri seä sang queát saåch noá ài. Töi ài qua nhaâ Juliette, cho baâ
möåt nûãa söë caá vûâa cêu àûúåc Baâ ta noái:
- Papillon úi, àïm qua töi chiïm bao chuyïån dûä quaá: töi mú
thêëy anh maáu me àêìm àòa, röìi laåi thêëy anh bõ xiïìng xñch. Anh
àûâng laâm gò daåi döåt nheá. Nhúä anh coá laâm sao thò töi seä àau khöí
quaá sûác. Giêëc chiïm bao laâm cho töi xuác àöång àïën nöîi àïën bêy giúâ
töi cuäng chûa buöìn rûãa mùåt chaãi àêìu gò caã. Töi lêëy öëng nhoâm tòm
xem anh àang cêu caá úã àêu, maâ chùèng thêëy. Chöî caá naây anh cêu úã
àêu thïë?
- ÚÃ bïn kia àaão. Cho nïn baâ khöng nhòn thêëy àûúåc
- Taåi sao anh laåi phaãi cêu xa thïë, úã möåt núi maâ töi khöng thïí
duâng öëng nhoâm nhòn túái àûúåc? Nhúä bõ soáng cuöën ài thò sao? Seä
khöng coá ai tröng thêëy àïí maâ vúát anh lïn trûúác khi caá mêåp àúáp
mêët.
- ÖÌ, xin baâ àûâng quan troång hoáa ài qua nhû thïë.
- Anh cho töi laâ töi quan troång hoáa! Bêy giúâ töi cêëm anh cêu úã
phña bïn kia àaão àêëy. Nïëu anh khöng nghe, töi seä baão ngûúâi ta ruát
giêëy pheáp ài cêu cuãa anh.
- Kòa, baâ phaãi biïët àiïìu möåt chuát chûá. Àïí baâ vui loâng, tûâ nay
töi seä noái cho anh tuâ laâm úã nhaâ baâ biïët töi cêu úã chöî naâo.
- Thöi àûúåc. Nhûng sao tröng anh mïåt moãi thïë?
- Vêng, töi húi mïåt thêåt. Töi seä vïì traåi nùçm möåt laát
- Àûúåc. Nhûng àïën böën giúâ töi àúåi anh àïën uöëng caâ phï àêëy
nheá. Anh àïën chûá?
- Vêng xin heån àïën chiïìu, chaâo baâ töi vïì.
Chó coân thiïëu coá thïë nûäa thöi àïí laâm cho töi bònh têm laåi sao?
Giêëc chiïm bao cuãa Juliette! Laâm nhû thïí töi chûa àuã röëi trñ vúái
nhûäng vêën àïì gay cêën trong coäi thûåc, coân phaãi thïm nhûäng vêën àïì
trong coäi möång nûäa? Bourset noái laâ anh ta coá caãm giaác bõ theo doäi
thûåc sûå. Chuáng töi àúåi caái böå phêån cuöëi cuâng cuãa beâ - caái maãng daâi
möåt meát rûúäi - àaä mûúi lùm höm nay. Naric vaâ Quenier noái khöng
thêëy coá gò bêët thûúâng, nhûng Bourset vêîn khöng chõu laâm caái böå
phêån kia. Giaã sûã noá khöng coá nùm caái khúáp phaãi àuåc chñnh xaác
tûâng ly, Matthieu coá thïí àem ra vûúân laâm. Àùçng naây nhûäng caái
khúáp êëy phaãi lùæp cho sñt nùm àûúâng neåp cuãa chiïëc beâ.
Vò Naric vaâ Quenier àang phaãi sûãa chûäa ngöi nhaâ nguyïån
cuãa traåi cho nïn coá thïí dïî daâng àûa ra àûa vaâo rêët nhiïìu vêåt tû
trong xûúãng. Hún thïë nûäa, thónh thoaãng hoå laåi àûúåc duâng möåt
chiïëc xe trêu nhoã. Phaãi lúåi duång cho àûúåc dõp may naây. Bourset bõ
chuáng töi thuác giuåc quaá àaânh phaãi laâm möåt caách miïîn cûúäng. Möåt
höm anh ta noái laâ biïët chùæc coá ngûúâi àaä lêëy caái maãng beâ ra xem röìi
àïí laåi chöî cuä. Chó coân möåt caái khúáp phaãi àuåc úã àêìu muát. Moåi ngûúâi
quyïët àõnh laâ anh ta phaãi àuåc cho xong, röìi giêëu caái maâng dûúái
têëm vaán úã baân möåc, úã trïn àïí möåt súåi toác àïí xem thûá coá ai àöång àïën
khöng.
Bourset àuåc caái khúáp, röìi àïën saáu giúâ anh ta ra khoãi xûúãng
sau cuâng, sau khi àaä biïët chùæc laâ trong xûúãng chó coân tïn gaác. Caái
maãng beâ àaä àïí úã chöî quy àõnh vúái súåi toác àaánh dêëu. Àïën mûúâi hai
giúâ trûa töi coá mùåt úã traåi, chúâ nhûäng ngûúâi laâm úã xûúãng túái, caã thaãy
taám mûúi ngûúâi. Naric vaâ Quenier àïìu coá mùåt, nhûng Bourset thò
khöng thêëy àêu. Möåt phaåm nhên ngûúâi Àûác àïën trao cho töi möåt
maãnh giêëy daán kyä. Coá thïí thêëy roä laâ chûa coá ai boác ra.
Töi àoåc: “Súåi toác khöng coân úã àêëy nûäa: àaä coá keã súâ àïën caái
maãng. Töi àaä xin tïn gaác cho töi úã laåi laâm viïåc trong giúâ nghó trûa
àïí laâm cho xong caái traáp bùçng göî höìng têm töi àang laâm dúã. Hùæn
àaä cho pheáp. Töi seä lêëy caái maãng àïí vaâo chöî àïí duång cuå cuãa Naric.
Anh noái cho hoå biïët ài. Àïën ba giúâ hoå phaãi àûa ngay suác göî ài. May
ra thùçng cha àang theo doäi caái maãng beâ chûa kõp trúã tay”.
Naric vaâ Quenier àöìng yá. Hoå seä ra àûáng úã haâng àêìu àaám thúå
laâm úã xûúãng. Trûúác khi moåi ngûúâi, vaâo hïët, hai ngûúâi seä baây
chuyïån àaánh nhau úã gêìn trûúác cûãa. Chuáng töi àaä nhúâ hai ngûúâi
àöìng hûúng vúái Carbonieri laâm giuáp viïåc naây. Àoá laâ hai ngûúâi
Corse úã Montmartre: Massani vaâ Santini. Hoå khöng hïì hoãi taåi sao
phaãi thïë: miïîn chuáng töi cêìn laâ àûúåc röìi, sùén saâng ngay. Naric vaâ
Quenier seä lúåi duång thúâi cú êëy àïí trúã ra nhanh, mang theo möåt vêåt
liïåu gò àêëy, laâm nhû thïí hoå àang vöåi ài laâm vaâ khöng quan têm
àïën vuå àaánh nhau. Chuáng töi àïìu nhêët trñ rùçng haäy coân möåt khaã
nùng cûáu vaän. Nïëu chuyïën naây thaânh cöng, töi phaãi aán binh bêët
àöång möåt hai thaáng, vò chùæc chùæn laâ àaä coá möåt hay nhiïìu ngûúâi
biïët laâ coá ai àang chuêín bõ möåt chiïëc beâ. Cûá àïí cho hoå tòm xem ai
chuêín bõ, vaâ beâ giêëu úã àêu.
Àaä àïën hai giúâ rûúäi, caác baån töi chuêín bõ haânh àöång. Tûâ luác
àiïím danh àïën luác xuêët phaát ài cöng trûúâng phaãi mêët ba mûúi
phuát. Hoå bùæt àêìu ài. Beábert Celier àûáng úã khoaãng giûäa àoaân ngûúâi
xïëp thaânh hai mûúi haâng tû.
Naric vaâ Quenier ài àêìu, Massani vaâ Santini úã haâng thûá
mûúâi hai, Beábert Celier úã haâng thûá mûúâi. Töi nghô nhû thïë rêët
tiïån, vò khi Naric lêëy caác thûá göî naây noå trong àoá coá caã caái maãng beâ,
nhûäng ngûúâi kia chûa vaâo hïët trong xûúãng. Beábert seä gêìn vaâo àïën
cûãa xûúãng. Khi cuöåc êíu àaã nöí ra, vò moåi ngûúâi seä la oá om xoâm lïn,
leä tûå nhiïn laâ moåi ngûúâi, trong àoá coá Beábert, seä quay laåi nhòn. Àïën
böën giúâ, moåi viïåc àaä diïîn ra ïm xuöi, caái maãng beâ àaä àûúåc giêëu
dûúái möåt àöëng vêåt liïåu àïí trong nhaâ thúâ. Hoå chûa àûa ra khoãi nhaâ
thúâ àûúåc, nhûng àïí taåm úã àêëy cuäng rêët öín.
Töi gheá chöî Juliette, nhûng baâ ta khöng coá úã nhaâ. Khi quay
vïì, töi ài ngang sên trûúác nhaâ ban Quaãn trõ. Töi tröng thêëy
Massani vaâ Santini àang àûáng trong boáng rêm àúåi vaâo xaâ lim. Caái
naây chuáng töi àïìu biïët trûúác. Töi ài qua chöî hoå, hoãi:
- Bao nhiïu?
- Taám ngaây - Santini àaáp.
Möåt tïn caãnh binh ngûúâi Corse noái:
- Àöìng hûúng maâ laåi ài àaánh nhau, khó thêåt!
Töi vïì traåi. Saáu giúâ, Bourset raång rúä lïn, noái vúái töi:
- Cûá nhû thïí mònh àang bõ ung thû maâ böîng dûng baác sô cho
biïët laâ àaä chêín bïånh nhêìm, chûá mònh chùèng coá bïånh gò caã..
Carbonieri vaâ caác baån töi àïìu àùæc thùæng. Hoå khen ngúåi töi vïì
caách töí chûác cöng chuyïån. Naric vaâ Quenier cuäng àïìu thoãa thuï.
Moåi sûå àïìu öín caã. Töi nguã thùèng giêëc cho àïën saáng. Tuy höìi töëi
mêëy tay cúâ baåc àaä àïën múâi töi àaánh. Töi noái döëi laâ nhûác àêìu. Thêåt
ra töi buöìn nguã àïën chïët ài àûúåc, nhûng töi haâi loâng vaâ mûâng rúä vò
sùæp thaânh cöng àïën núi röìi. Caái khoá khùn nhêët thïë laâ àaä vûúåt qua
àûúåc.
Saáng nay Matthieu àaä giêëu taåm caái böå phêån cuöëi cuâng trong
höëc tûúâng. Luác bêëy giúâ öng giaâ gaác nghôa àõa àang queát nhûäng löëi
ài phña ngöi möå giêëu beâ. Luác naây maâ mon men àïën àoá thò dïî löå
lùæm. Saáng súám naâo cuäng vêåy, tûâ luác túâ múâ töi àaä àïën nghôa àõa
duâng xeãng göî àùæp laåi àêët trïn ngöi möå, cöë laâm thêåt nhanh. Töi
duâng chöíi queát saåch löëi ài, röìi nhanh choáng quay vïì àöí thuâng, giêëu
chöíi vaâ xeãng trong goác nhaâ xñ.
Kïí tûâ luác bùæt àêìu chuêín bõ cho àïën nay àaä àuáng böën thaáng,
vaâ chuáng töi nhêån àûúåc böå phêån cuöëi cuâng cuãa chiïëc beâ àaä àûúåc
chñn höm. Trúâi khöng coân mûa haâng ngaây nûäa, vaâ nhiïìu höm trúâi
laånh suöët caã àïm. Têët caã caác giaác quan cuãa töi àïìu luön luön trong
tònh traång baáo àöång, àïí chuêín bõ cho hai caái giúâ G sùæp túái: trûúác
tiïn laâ lêëy caái böå phêån trûá danh kia trong vûúân Matthieu röìi lùæp
chiïëc beâ cho thêåt khúáp. Viïåc naây chó coá thïí laâm ban ngaây. Sau àoá laâ
lïn àûúâng. Viïåc naây khöng thïí tiïëp luön sau viïåc kia, vò khi lêëy beâ
ra röìi coân phaãi nheát dûâa vaâ lûúng thûåc vaâo.
Höm qua töi àaä kïí hïët cho Castelli nghe vaâ cho baác ta biïët
tònh hònh hiïån taåi. Baác ta mûâng cho töi laâ àaä gêìn àaåt àïën àñch. Baác
noái:
- Bêy giúâ laâ tiïët trùng non.
- Töi biïët. Vêåy thò luác nûãa àïm khöng súå coá trùng nûúác roâng
laâ vaâo mûúâi giúâ, vêåy giúâ töët nhêët àïí haå thuãy vaâo hai giúâ saáng.
Carbonieri vaâ töi àaä quyïët àõnh laâm gêëp. Saáng mai chñn giúâ,
lùæp xong böå phêån cuöëi cuâng cuãa beâ. Àïën àïm laâ vûúåt nguåc.
Saáng höm sau, chuáng töi haânh àöång rêët ùn yá vúái nhau. Töi ài
qua khu vûúân, àïën nghôa àõa, chöëng xeãng nhaãy ra tûúâng. Trong
khi töi duâng xeãng gaåt àêët trïn möå àõa, Matthieu lêëy phiïën àaá ra vaâ
àem caái böå phêån beâ múái giêëu vaâo àêëy sang cho töi. Chuáng töi cuâng
giúã lúáp laá dûâa àan àïí sang möåt bïn. Chiïëc beâ hiïån ra, dñnh àêët
nham nhúã, nhûng tònh traång hoaân haão. Chuáng töi àûa beâ ra khoãi
möå, vò àïí lùæp thïm böå phêån cuöëi cuâng, bïn caånh phaãi coá chöî röång.
Chuáng töi lùæp nùm àûúâng neåp vaâo thanh göî coá nùm khúáp. Muöën
chùåt chuáng töi phaãi lêëy àaá goä. Chuáng töi àaä lùæp xong àêu vaâo àêëy,
àùng àùåt beâ vaâo chöî cuä, thò möåt tïn caãnh saát hiïån ra, tay lùm lùm
khêíu suáng trûúâng.
- Àûáng im, khöng chïët ngay!
Chuáng töi buöng caái beâ xuöëng, giú hai tay lïn trúâi. Töi nhêån
ra mùåt tïn caãnh saát. Àoá laâ viïn giaám thõ trûúãng cuãa xûúãng thúå.
- Caác anh àûâng khaáng cûå maâ daåi. Caác anh bõ bùæt quaã tang.
Caác anh haäy chêëp nhêån nhû thïë vaâ ñt ra cuäng phaãi lo cûáu lêëy tñnh
maång: maång caác anh bêy giúâ treo trïn súåi toác, vò töi chó muöën cho
caác anh möåt bùng. Thöi, ài tay vêîn àïí nguyïn thïë! Ài ra nhaâ ban
chó huy.
Khi ài qua cöíng nghôa àõa, chuáng töi gùåp möåt thùçng A-rêåp
giûä chòa khoáa. Tïn caãnh saát noái vúái hùæn:
- Mohamed, caám ún cêåu àaä giuáp töi. Saáng mai gheá töi töi seä
àûa caái êëy cho... Moán quaâ töi àaä hûáa thûúãng cêåu êëy maâ.
- Caám ún sïëp, - thùçng A-rêåp noái. - Töi seä àïën, nhûng sïëp aå.
Beábert Celier cuäng phaãi traã cöng cho töi chûá, phaãi khöng aå?
- Chuyïån naây hai cêåu daân xïëp vúái nhau, - tïn caãnh saát noái.
Töi hoãi hùæn:
- Chñnh Beábert Celier àaä chúi chuáng töi, phaãi khöng sïëp?
- Khöng phaãi töi noái chuyïån naây vúái caác anh àêu àêëy nheá.
- Cuäng thïë thöi, chuyïån naây biïët àûúåc cuäng hay.
Vêîn chôa suáng vaâo chuáng töi, tïn caãnh saát noái:
- Mohamed, luåc soaát chuáng ài.
Thùçng A-rêåp ruát con dao töi giùæt úã thùæt lûng, caã con dao cuãa
Matthieu nûäa. Töi noái vúái hùæn:
- Mohamed naây, anh taâi thêåt àêëy. Anh laâm thïë naâo maâ biïët
àûúåc thïë?
- Ngaây naâo töi cuäng leo lïn ngoån cêy dûâa àùçng kia àïí xem caác
anh giêëu chiïëc beâ úã àêu.
- Ai baây cho anh laâm nhû thïë?
- Àêìu tiïn laâ Beábert Celier, sau laâ öng giaám thõ Bruet.
- Ài thöi, noái nhiïìu quaá röìi àêëy, - tïn caãnh saát noái. Bêy giúâ
caác anh coá thïí boã tay xuöëng, vaâ ài nhanh lïn.
Àoaån àûúâng böën trùm meát maâ chuáng ta àïí àïën truå súã ban chó
huy töi coá caãm giaác laâ àoaån àûúâng daâi nhêët trong àúâi töi. Töi àaä
suåm hùèn. Bêëy nhiïu húi sûác döëc ra röìi cuöëi cuâng chuöëc lêëy möåt
thêët baåi thaãm haåi nhû thïë. Trúâi úi, sao Ngûúâi núä taân nhêîn àöëi vúái
töi nhû vêåy?
Thêåt laâ möåt caãnh àiïëm nhuåc khi chuáng töi àïën Ban chó huy
Traåi. Vò trïn àûúâng ài chuáng töi lêìn lûúåt gùåp nhûäng tïn caãnh binh:
hoå liïìn nöëi goát theo tïn àang chôa suáng vaâo chuáng töi, thaânh thûã
khi àïën núi àaä thaânh möåt töëp baãy taám tïn ài sau lûng chuáng töi.
Viïn chó huy, àûúåc tïn giûä khoáa ngûúâi A-rêåp chaåy vïì baáo
trûúác, àang àûáng trûúác cûãa ban chó huy cuâng vúái Dega vaâ nùm viïn
giaám thõ trûúãng.
- Coá chuyïån gò thïë, öng Bruet? - viïn chó huy hoãi.
- Coá chuyïån laâ töi àaä bùæt quaã tang hai ngûúâi naây àang cêët
giêëu möåt chiïëc beâ hònh nhû àaä àoáng xong.
- Papillon, anh coá cêìn noái gò khöng?
- Khöng. Töi seä khai trûúác höåi àöìng thêím vêën.
- Àûa hai ngûúâi vaâo xaâ-lim.
Töi bõ nhöët vaâo möåt cùn xaâ-lim coá möåt khung cûãa söí bõt kñn
àöëi diïån vúái cûãa ra vaâo Ban chó huy. Cùn xaâ-lim töëi om, nhûng töi
nghe àûúåc tiïëng noái cuãa nhûäng ngûúâi qua laåi trûúác truå súã Ban chó
huy.
Caác sûå viïåc diïîn ra rêët nhanh. Àïën ba giúâ hoå cho chuáng töi ra
vaâ khoáa tay chuáng töi laåi.
Trong phoâng coá lêåp möåt thûá toâa aán: chó huy traåi, phoá chó huy,
giaám thõ trûúãng. Möåt viïn caãnh binh laâm chên luåc sûå. Ngöìi riïng
sau möåt caái baân àùåt caách xa nhoám kia, Dega cêìm cêy buát chò, chùæc
hùæn laâ àïí ghi laåi nhûäng lúâi vêën àaáp sùæp túái.
- Charrieâre vaâ Carbonieri, caác ngûúâi haäy lùæng nghe baãn baáo
caáo cuãa öng Bruet vïì caác ngûúâi: “Töi, Bruet Auguste, giaám thõ
trûúãng, quaãn àöëc cöng xûúãng Quêìn àaão Salut, xin khúãi töë hai
phaåm nhên khöí sai laâ Charrieâre vaâ Carbonieri vïì töåi lêëy tröåm, laåm
duång vêåt liïåu thuöåc quyïìn súã hûäu cuãa Nhaâ nûúác. Töi töë caáo phaåm
nhên thúå möåc Bourset vïì töåi àöìng loäa. Töi thêëy coá cú súã àïí khùèng
àõnh rùçng hai phaåm nhên Naric vaâ Quenier cuäng phaåm töåi àöìng
loäa. Töi xin noái thïm rùçng töi àaä bùæt àûúåc quaã tang Charneâre vaâ
Carbonicri àang xêm phaåm ngöi möå cuãa baâ Privat maâ hoå duâng laâm
núi cêët giêëu chiïëc beâ cuãa hoå”.
- Caác anh noái sao àêy? - Viïn chó huy traåi hoãi.
- Trûúác hïët, Carbonieri chùèng coá dñnh daáng gò vaâo àêy caã.
Chiïëc beâ àûúåc thiïët kïë àïí chúã coá möåt ngûúâi, tûác laâ töi. Chùèng qua
töi àaä bùæt Carbonieri phaãi giuáp töi giúã lúáp laá dûâa àan trïn möå, vò
viïåc naây töi khöng thïí laâm lêëy möåt mònh. Vêåy thò Carbonieri
khöng hïì phaåm töåi laåm duång vaâ lêëy cùæp vêåt tû cuãa Nhaâ nûúác, maâ
cuäng khöng hïì phaåm töåi àöìng loäa vûúåt nguåc, vò cuöåc vûúåt nguåc
chûa hïì àûúåc thûåc hiïån. Bourset laâ möåt naån nhên bõ buöåc phaãi
haânh àöång vò bõ doåa giïët. Coân Naric vaâ Quenier thò töi hêìu nhû
khöng hïì quen. Töi xin quaã quyïët laâ hoå khöng hïì dñnh lñu àïën viïåc
naây.
- Ngûúâi chó àiïím cuãa töi noái khaác kia, - viïm giaám thõ noái.
- Tïn Beábert Celier, ngûúâi àaä chó àiïím cho öng, rêët coá thïí lúåi
duång viïåc naây àïë traã thuâ möåt vaâi ngûúâi naâo àêëy bùçng caách noái àiïu
cho hoå. Laâm sao coá thïí tin lúâi möåt tïn chó àiïím?
Viïn chó huy noái:
- Toám laåi, anh bõ töë caáo chñnh thûác laâ àaä lêëy tröåm vaâ laåm
duång vêåt tû cuãa Nhaâ nûúác, xêm phaåm möå phêìn vaâ mûu toan vûúåt
nguåc. Anh kyá vaâo vùn baãn ài.
- Töi chó kyá khi naâo trong vùn baãn àaä thïm lúâi töi khai vïì
Carbonieri, Bourset vaâ hai anh em rïí Naric vaâ Quenier.
- Àöìng yá. Caác öng viïët thïm vaâo ài.
Töi kyá. Töi khöng thïí diïîn àaåt roä raâng têët caã nhûäng gò àaä
diïîn ra trong têm trñ töi kïí tûâ khi cöng viïåc bõ baåi löå vaâo phuát cuöëi
êëy. Töi nhû àaä phaát àiïn trong xaâ lim naây, töi ùn chùèng àûúåc, töi
khöng ài laåi, nhûng töi huát thuöëc liïn höìi, hïët àiïëu naây sang àiïëu
khaác.
Cuäng may laâ Dega tiïëp tïë thuöëc laá cho töi àêìy àuã. Höm naâo
chuáng töi cuäng àûúåc möåt giúâ ài daåo vaâo buöíi saáng, trong khoaãng
sên cuãa caác xaâ lim trûâng giúái, dûúái aánh nùng.
Saáng nay öng chó huy traåi coá àïën noái chuyïån vöi töi. Kïí cuäng
laå: nïëu cuöåc vûúåt nguåc thaânh cöng, öng chñnh laâ ngûúâi bõ thiïåt haåi
nùång nïì nhêët, thïë maâ chñnh öng laåi laâ ngûúâi tûác giêån töi ñt nhêët.
Öng ta móm cûúâi kïí cho töi nghe rùçng vúå öng coá noái laâ möåt ngûúâi bõ
giam maâ coân giûä àûúåc tû caách dô nhiïn laâ phaãi tòm caách vûúåt nguåc.
Rêët kheáo leáo, öng ta laái cêu chuyïån nhû thïë naâo àïí töi xaác nhêån
phêìn àoáng goáp cuãa Carbonieri. Töi coá caãm giaác laâ töi àaä thuyïët
phuåc àûúåc öng, cho öng thêëy roä rùçng Carbonieri úã vaâo caái thïë
khöng thïí naâo tûâ chöëi khi töi nhúâ giuáp töi möåt tay trong viïåc thaáo
giúã lúáp laá dûâa bïn trïn ngöi möå.
Bourset àaä xuêët trònh bûác thû àe doåa vaâ têëm àöì aán do töi
laâm. Vïì phêìn töi thò öng chó huy hoaân toaân tin laâ moåi viïåc diïîn ra
àuáng nhû töi àaä khai. Töi hoãi öng ta xem theo yá öng thò caái töåi lêëy
tröåm vêåt tû kia liïåu coá thïí xûã àïën mêëy nùm. Öng noái: “Mûúâi taám
thaáng laâ cuâng”.
Noái toám laåi, töi dêìn dêìn leo trúã lïn caái döëc búâ vûåc maâ töi àaä
lùn xuöëng. Töi coá nhêån àûúåc mêëy chûä cuãa Chatal, ngûúâi y taá. Anh
ta cho töi biïët rùçng Beábert Celier hiïån nay nùçm möåt phoâng caách
biïåt úã bïånh viïån, àang àûúåc cûáu xeát miïîn giam vò möåt kïët quaã chêín
bïånh ñt coá: aáp xe gan. Chùæc àêy laâ möåt caách daân xïëp giûäa ban
Quaãn trõ vaâ öng baác sô àïí che chúã cho hùæn traánh khoãi nhûäng haânh
àöång traã thuâ.
Cùn xaâ-lim cuãa töi khöng bao giúâ bõ khaám, hoå cuäng khöng lêìn
naâo khaám ngûúâi töi. Töi lúåi duång tònh hònh àoá àïí nhúâ caác baån tuöìn
vaâo cho töi möåt con dao. Töi noái vúái Naric vaâ Quenier laâ hoå phaãi
yïu cêìu möåt cuöåc àöëi chêët giûäa viïn giaám thõ cöng xûúãng, Beábert
Celier, anh thúå möåc vaâ töi, àïå lïn viïn chó huy traåi möåt lúâi thónh
cêìu laâ sau cuöåc àöëi chêët naây öng seä quyïët àõnh caách xûã lyá maâ öng
thêëy laâ thñch àaáng àöëi vúái hoå: hoùåc giam cêìm, hoùåc trûâng giúái, hoùåc
cho ài laåi tûå do trong traåi.
Trong buöíi ài daåo höm nay, Naric noái vúái töi rùçng chó huy
traåi àaä àöìng yá. Cuöåc àöëi chêët seä diïîn ra luác mûúâi giúâ saáng mai. Dûå
buöíi naây seä coá möåt giaám thõ trûúãng laâm chûác nùng dûå thêím. Suöët
àïm höm êëy töi tòm caách tûå can giaán, vò töi coá yá àõnh giïët Beábert
Celier. Nhûng töi khöng sao tûå can ngùn àûúåc. Khöng, con ngûúâi
êëy maâ àûúåc miïîn giam vò àaä coá cöng phaát hiïån vuå vûúåt nguåc, röìi
sau àoá, xuêët phaát tûâ Àêët Liïìn, hùæn laåi coá thïí lïn àûúâng vûúåt nguåc
nûäa, nhû thïí àïí thûúãng cöng vò àaä ngùn chùån töi vûúåt nguåc, thò
thêåt quaá û bêët cöng. Phaãi, nhûng maây coá thïí bõ xûã tûã, vò ngûúâi ta
coá thïí coi laâ maây coá chuã àõnh tûâ trûúác. Töi àïëch cêìn. Àoá laâ kïët luêån
cuãa töi, vò töi quaá tuyïåt voång. Böën thaáng trúâi hy voång, vui mûâng, lo
súå, suy nghô, phaát minh, àïí röìi àïën khi àaä sùæp thaânh àaåt thò böîng
dûng thêët baåi thaãm haåi nhû vêåy chó vò miïång lûúäi möåt thùçng chó
àiïím. Ra sao thò ra, mai töi seä tòm caách giïët Celier cho bùçng àûúåc.
Caách duy nhêët àïí khoãi bõ xûã tûã laâ laâm thïë naâo àïí hùæn ruát dao
ra trûúác. Muöën thïë, töi phaãi laâm thïë naâo cho hùæn thêëy roä laâ con
dao cuãa töi cuäng àaä múã. Chùæc chùæn laâ thêëy thïë hùæn phaãi ruát dao ra
ngay. Viïåc naây phaãi laâm trûúác cuöåc àöëi chêët möåt chuát, hay ngay
sau àoá. Töi khöng thïí giïët hùæn trong khi àang àöëi chêët, vò nhû thïë
coá nguy cú laâ möåt tïn caãnh saát coá thïí ruát suáng bùæn töi ngay. Töi
tröng mong vaâo caái thoái cêíu thaã kinh niïn cuãa boån caãnh saát.
Suöët àïm töi vêåt löån vúái yá nghô trïn àêy. Töi khöng sao trêën
aáp àûúåc noá. Quaã thêåt, trong àúâi coá nhûäng àiïìu khöng thïí naâo tha
thûá àûúåc. Töi biïët rùçng con ngûúâi ta khöng coá quyïìn tûå mònh àûáng
ra xeát xûã ngûúâi àúâi, nhûng àoá laâ noái vïì nhûäng ngûúâi thuöåc möåt
àùèng cêëp xaä höåi khaác kia. Laâm sao coá thïí chêëp nhêån rùçng coá thïí
khöng nghô àïën viïåc trûâng phaåt thêåt àñch àaáng möåt con ngûúâi àaáng
ghï túãm nhû thïë. Töi khöng hïì laâm àiïìu gò coá haåi cho tïn tuâ traåi
lñnh êëy, thêåm chñ hùæn cuäng khöng hïì quen biïët gò töi. Nhû vêåy laâ
hùæn àaä tûå dûng xûã phaåt töi x nùm cêëm cöë möåt caách hoaân toaân vö
cúá. Hùæn àaä tòm caách chön söëng töi àïí mûu cêìu àûúåc miïîn giam.
Khöng, nhêët àõnh khöng? Töi khöng thïí naâo laåi àïí cho hùæn àûúåc
hûúãng thaânh quaã cuãa caái haânh àöång àaáng buöìn nön cuãa hùæn.
Khöng thïí àûúåc! Töi caãm thêëy mònh chó coá chïët. Thöi, chïët thò chïët,
nhûng hùæn cuäng phaãi chïët, maâ phaãi chïët khöí chïët súã hún caã töi
nûäa. Nhûng nïëu maây bõ xûã tûã, thò thûã hoãi chïët vò möåt con ngûúâi àïí
tiïån nhû thïë coá phaãi laâ ngu daåi khöng? Cuöëi cuâng töi chó hûáa àûúåc
vúái baãn thên coá möåt àiïìu: nïëu hùæn khöng ruát dao ra, töi seä khöng
giïët hùæn.
Suöët àïm êëy töi khöng nguã. Töi huát hïët caã möåt bao thuöëc laá
súåi xaám. Àïën saáu giúâ saáng, luác hoå àûa caâ phï vaâo töi chó coân hai
àiïëu. Thêìn kinh töi cùng thùæng àïën nöîi ngay trûúác mùåt tïn gaác, töi
noái vúái ngûúâi àûa caâ- phï (àiïìu naây xûa nay cêëm):
- Cêåu coá thïí cho töi mêëy àiïëu thuöëc hay möåt ñt thuöëc laá súåi
khöng... Nïëu sïëp àêy cho pheáp? Thûa sïëp, töi kiïåt quïå lùæm röìi.
- ÛÂ!, anh cûá cho Papillon ài, nïëu anh coá sùén. Töi thò khöng
huát thuöëc. Töi thaânh thûåc phiïìn loâng cho anh, Papillon aå. Laâ ngûúâi
Corse, töi thûúng con ngûúâi vaâ gheát nhûäng viïåc laâm khöën naån.
Mûúâi giúâ keám mûúâi lùm, töi àang àûáng ngoaâi sên àúåi luác vaâo
phoâng. Naric, Quenier, Bourset, Carbonieri àïìu coá mùåt úã àêy. Viïn
caãnh saát gaác chuáng töi laâ Antartaglia, ngûúâi vûâa gùåp töi khi àûa caâ
phï vaâo. Hùæn noái chuyïån vúái Carbonieri bùçng tiïëng Corse. Töi
nghe cuäng hiïíu àûúåc yá hùæn noái laâ viïåc vûâa röìi thêåt àaáng tiïëc, vaâ
Carbonieri coá thïí bõ ba nùm cêëm cöë. Luác êëy caánh cûãa múã ra vaâ tïn
A-rêåp leo dûâa, tïn A-rêåp gaác cûãa xûúãng vaâ Beábert Celier bûúác vaâo
sên. Nhòn thêëy töi, hùæn húi chuân bûúác laåi, nhûng tïn gaác ài keâm
hùæn noái:
- Ài túái, àûáng sang möåt bïn kia, bïn phaãi êëy.
- Antartaglia, àûâng àïí cho chuáng noá trao àöíi gò vúái nhau.
Thïë laâ hùæn vaâ töi àûáng caách nhau khöng àêìy hai meát.
Antartaglia noái:
- Giûäa hai nhoám cêëm noái vúái nhau.
Carbonieri luác bêëy giúâ vêîn noái chuyïån bùçng tiïëng Corse vúái
viïn caãnh saát àöìng hûúng àang giaám thõ caã hai nhoám. Viïn caãnh
saát cuái xuöëng buöåc laåi dêy giaây, töi ra hiïåu cho Matthieu àûáng
nhñch ra phña trûúác möåt chuát. Cêåu ta hiïíu ngay. Cêåu àûa mùæt nhòn
Beábert Celier vaâ nhöí boåt vïì phña hùæn. Khi viïn caãnh saát àûáng
thùèng lïn, Carborneri cûá noái chuyïån vúái hùæn khöng ngúát miïång,
thu huát àûúåc sûå chuá yá cuãa hùæn àïën mûác töi bûúác lïn möåt bûúác maâ
hùæn khöng hïì nhêån thêëy. Töi buöng cho con dao tûâ öëng aáo tuåt
xuöëng vaâ cêìm vaâo tay. Chó coá Celier coá thïí tröng thêëy. Nhanh nhû
cùæt, hùæn ruát con dao àaä múã sùén trong tuái quêìn àêm möåt nhaát truáng
vaâo bùæp tay phaãi cuãa töi. Töi thò laåi thuêån tay traái. Töi àêm thùèng
vaâo ngûåc hùæn möåt nhaát ngêåp àïën têån chuöi. Möåt tiïëng “A-a~ch!”
Nghe nhû tiïëng àaä thuá, röìi hùæn rúi phõch xuöëng àêët. Antartaglia
ruát suáng luåc cêìm tay noái vúái töi:
- Cêåu luâi ra, luâi ra ngay. Chúá àêm thïm, khöng töi buöåc loâng
phaãi bùæn.
Carbonieri laåi gêìn Celier, lêëy chên chaåm thûã vaâo àêìu hùæn,
röìi noái hai tiïëng Corse. Töi nghe cuäng hiïíu: hùæn chïët röìi. Viïn
caãnh saát noái:
- Cêåu àûa àao àêy...
Töi àûa con dao, hùæn àuát suáng vaâo bao, ài ra caánh cûãa sùæt goä
mêëy tiïëng. Möåt tïn gaác múã cûãa ra. Viïn caãnh saát noái:
- Cho caáng vaâo khiïng möåt xaác chïët.
- Ai vûâa chïët thïë? - tïn gaác hoãi.
- Beábert Celier.
- Thïë aâ? Thïë maâ töi cûá tûúãng laâ Papillon.
Hoå laåi nhöët chuáng töi vaâo xaâ-lim. Cuöåc àöëi chêët thïë laâ phaãi
baäi. Trûúác khi vaâo haânh lang Carbonieri noái vúái töi:
- Papi, töåi nghiïåp cêåu quaá, lêìn naây thò cêåu laänh àuã.
- ÛÂ, nhûng túá vêîn coân söëng, coân noá thò ngoeão röìi.
Viïn caãnh saát trúã laåi möåt mònh, múã cûãa rêët kheä khaâng röìi noái
vúái töi, gioång vêîn coân xuác àöång:
- Àêëm vaâo cûãa mêëy caái ài, kïu laâ bõ thûúng. Chñnh hùæn àaä
têën cöng trûúác, töi tröng thêëy roä raâng. - Àoaån hùæn kheáp cûãa laåi.
Mêëy caái gaä caãnh saát Corse êëy ghï thêåt: hoùåc xêëu têët, hoùåc töët
caã. Töi àêåp cûãa, kïu: “Töi bõ thûúng röìi, phaãi àûa töi vaâo bïånh viïån
bùng boá chûá”
Viïn caãnh saát trúã laåi vúái viïn giaám thõ trûúãng cuãa khu trûâng
giúái.
- Anh laâm sao? Coá viïåc gò maâ laâm öìn lïn thïë?
- Thûa sïëp, töi bõ thûúng maâ.
- AÂ! Anh bõ thûúng phoãng? Töi tûúãng hùæn àêm coá truáng àêu?
- Bùæp thõt tay phaãi cuãa töi bõ àûát röìi.
- Múã ra, viïn caãnh saát kia noái.
Cûãa múã, töi bûúác ra. Quaã bùæp thõt bõ cùæt àûát, húã hoaác ra.
- Khoáa tay hùæn laåi, àûa sang bïånh viïån. Khöng àûúåc àïí hùæn
nùçm laåi bïånh viïån, bêët cûá vúái lyá do gò.
Bùng boá xong, phaãi àûa vïì àêy ngay.
Khi chuáng töi ra ngoaâi, coá àïën mûúâi tïn caãnh saát vúái caã öng
chó huy traåi nûäa. Viïn giaám thõ cöng xûúãng noái vúái töi:
- Quên giïët ngûúâi!
Töi chûa kõp àaáp thò öng chó huy àaä noái vúái hùæn:
- Giaám thõ Bruet, öng im ài, Papillon àaä bõ hùæn têën cöng
trûúác.
- Khoá tin lùæm, - Bruet noái.
- Töi coá tröng thêëy, vaâ töi seä laâm chûáng, - Antartaglia noái. Vaâ
thûa öng Bruet, xin öng biïët cho rùçng möåt ngûúâi Corse khöng noái
döëi bao giúâ.
ÚÃ bïånh viïån, Chatal goåi baác sô àïën. Öng ta khêu vïët thûúng
cho töi maâ khöng cho thuöëc mï hay gêy tï gò caã, röìi àñnh cho töi
taám caái keåp, khöng noái vúái töi möåt lúâi. Töi thò cùæn rùng chõu àau,
khöng möåt tiïëng kïu than. Cuöëi cuâng, baác sô noái:
- Hïët thuöëc tï röìi, cho nïn töi khöng thïí tiïm cho anh àúä àau
àûúåc. - Àoaån öng ta noái thïm - Viïåc anh vûâa laâm chùèng töët chuát
naâo.
- ÖÌ, baác sô cuäng biïët àêëy: àaâng naâo thò vúái caái aáp-xe gan êëy
hùæn cuäng chùèng söëng àûúåc bao lùm nûäa.
Cêu traã lúâi bêët ngúâ cuãa töi laâm cho öng baác sô àúá ngûúâi ra.
Cuöåc thêím vêën vêîn tiïëp tuåc. Phêìn traách nhiïåm cuãa Bourset
bõ gaåt ra hoaân toaân. Moåi ngûúâi àïìu thûâa nhêån cêåu êëy bõ àe doåa àïën
tñnh maång, súå quaá phaãi laâm theo. Töi cuäng goáp phêìn laâm cho hoå
tin nhû vêåy. Àöëi vúái Naric vaâ Quenier cuäng khöng coá bùçng chûáng
gò laâ hoå can phaåm hay àöìng loäa. Chó coân laåi töi vaâ Carbonieri. Àöëi
vúái Carbonieri, hoå gaåt boã lúâi buöåc töåi lêëy tröåm vaâ laåm duång vêåt tû
cuãa Nhaâ nûúác. Chó coân töåi àöìng loäa trong viïåc mûu toan vûúåt nguåc.
Quaá lùæm cuäng chó saáu thaáng laâ cuâng. Àöëi vöi töi thò tònh thïë àêm
ra phûác taåp. Thêåt vêåy, bêët chêëp nhûäng nhên chûáng bïnh vûåc töi,
viïn giaám thõ laänh nhiïåm vuå thêím vêën vêîn khöng chõu thûâa nhêån
àêy laâ trûúâng húåp tûå vïå chñnh àaáng. Dega àaä àûúåc xem caã têåp höì
sú, baác ta quyïët àõnh rùçng mùåc dêìu viïn dûå thêím rêët quyïët têm trõ
töåi, hoå cuäng khöng thïí naâo xûã tûã töi àûúåc, vò töi àaä bõ thûúng trûúác
khi haânh àöång. Bïn buöåc töåi coá möåt cùn cûá àïí vin vaâo maâ àoâi xûã töi
thêåt nùång: hai tïn A-rêåp giûä chòa khoáa àïìu khai rùçng töi àaä ruát
dao ra trûúác.
Cuöåc thêím vêën àaä xong. Töi àúåi ngaây ài Saint-Laurent dûå
phiïn xûã cuãa toâa aán binh. Suöët ngaây töi chó huát thuöëc, hêìu nhû
khöng ài laåi trong xaâ-lim. Ngûúâi ta cho töi möåt giúâ ài daåo vaâo buöíi
chiïìu. Khöng möåt lêìn naâo viïn chó huy traåi hay boån giaám thõ, trûâ
viïn giaám thõ cöng xûúãng àaä laâ dûå thêím trong cuöåc thêím vêën vûâa
qua, coá thaái àöå thuâ àõch àöëi vúái töi.
Àïën thûá saáu laâ töi phaãi giaãi ài Saint-Laurent. Saáng thûá tû,
luác mûúâi giúâ, töi ài daåo trong sên àaä gêìn hai tiïëng àöìng höì thò viïn
chó huy traåi. Goåi töi laåi, noái: “Anh ài theo töi”. Töi theo öng ta ra
khoãi sên traåi, khöng coá ai ài keâm theo. Töi hoãi öng chó huy xem
öng àûa töi ài àêu nhûng öng chi lùèng lùång bûúác tiïëp trïn con
àûúâng xuöëng döëc dêîn vïì nhaâ öng. Doåc àûúâng öng ta noái:
- Nhaâ töi muöën gùåp anh möåt laát trûúác khi anh ài. Töi khöng
cho ai aáp giaãi anh, vò nhaâ töi seä bõ möåt êën tûúång khöng hay nïëu
tröng thêëy anh bõ möåt viïn caãnh saát coá suáng ài keâm theo. Töi hy
voång anh seä coá thaái àöå àuáng mûåc.
- Thûa thiïëu taá vêng.
Chuáng töi àaä àïën nhaâ öng chó huy. Öng noái vúái Juliette: “Anh
àûa ngûúâi àûúåc em che chúã vïì cho em àêy nhû anh àaä hûáa. Em
cuäng biïët laâ anh phaãi àûa anh ta vïì traåi trûúác mûúâi hai giúâ trûa.
Em coá àûúåc gêìn möåt tiïëng àöìng höì àïí noái chuyïån anh ta”. Àoaån
öng ta lui vaâo nhaâ trong möåt caách tïë nhõ.
Juliette àïën gêìn töi vaâ àùåt baân tay lïn vai töi, mùæt nhòn
thùèng vaâo mùæt töi. Àöi mùæt àen laáy cuãa baâ caâng saáng hún moåi khi,
vò giúâ àêy nûúác mùæt baâ long lanh sau àöi haâng mi àen vaâ daâi. Cuäng
may laâ baâ àuã tûå chuã àïí cêìm nûúác mùæt laåi.
- Anh thêåt laâ àiïn röì, anh baån cuãa töi aå. Giaá anh noái cho töi
biïët laâ anh muöën ra ài, töi tin laâ töi seä coá caách laâm cho moåi viïåc
àûúåc dïî daâng hún. Töi àaä xin nhaâ töi cöë cûáu giuáp anh hïët loâng,
nhûng nhaâ töi noái laâ tiïëc thay öng êëy khöng coá àuã quyïìn. Töi goåi
anh àïën trûúác hïët laâ thêëy roä tònh traång anh ra sao. Töi khêm phuåc
loâng can àaãm cuãa anh, töi thêëy anh coân àaáng troång hún laâ trûúác
àêy töi vêîn nghô. Vúái laåi trûúác àêy töi cuäng muöën àûúåc àïìn buâ laåi
nhûäng gò anh àaä cho töi möåt caách haâo phoáng trong bêëy nhiïu
thaáng trúâi. Àêy, anh cêìm lêëy möåt ngaân francs, töi chó cho anh àûúåc
coá thïë. Töi lêëy laâm tiïëc laâ khöng thïí laâm gò hún.
- Baâ úi, xin baâ nghe töi, töi khöng cêìn tiïìn àêu. Töi van baâ,
baâ nïn hiïíu laâ töi khöng thïí nhêån àûúåc, vò theo töi, laâm nhû thïë laâ
laâm vêín àuåc tònh baån cuãa chuáng ta
Àoaån töi àêíy hai túâ giêëy nùm trùm maâ baâ chó huy àaä röång
loâng biïëu töi.
- Töi van baâ àûâng naâi töi.
- Thöi, tuây anh vêåy, - Juliette noái. - Uöëng möåt chuát rûúåu höìi
nheå nheá?
Vaâ trong hún möåt tiïëng àöìng höì, ngûúâi àaân baâ àaáng ngûúäng
möå êëy khöng ngúát noái vúái töi nhûäng lúâi leä dõu daâng, nhên aái. Baâ ta
tin rùçng töi seä àûúåc trùæng aán vïì caái töåi àaä giïët tïn Beábert àïíu caáng
êëy vaâ chó phaãi ngöìi tuâ cêëm cöë mûúâi taám thaáng cho àïën hai nùm vò
mêëy töåi kia.
Khi tûâ giaä, Juliette xiïët chùåt tay töi höìi lêu trong àöi tay baâ,
vaâ noái: “Taåm biïåt anh, chuác anh may mùæn nhiïìu” àoaån khoác oâa lïn.
Öng chó huy àûa töi vïì khu trûâng giúái. Doåc àûúâng töi noái:.
- Thûa thiïëu taá, thiïëu taá coá àûúåc ngûúâi vúå cao quyá nhêët trïn
àúâi naây.
- Töi biïët, Papillon aå, cö êëy sinh ra khöng phaãi àïí söëng úã àêy,
nhûäng gò diïîn ra úã àêy quaá taân nhêîn àöëi vúái cö êëy. Nhûng biïët laâm
thïë naâo àûúåc? Thöi, cuäng chó böën nùm nûäa töi àaä vïì hûu röìi.
- Nhên luác naây chó coá öng vaâ töi, töi cuäng xin caãm ún öng àaä
cöë laâm sao cho ngûúâi ta àöëi xûã vúái töi tûã tïë, mùåc dêìu nïëu töi thaânh
cöng, viïåc êëy seä gêy cho öng nhûäng chuyïån hïët sûác phiïìn haâ.
- Phaãi, anh coá thïí laâm cho töi àau àêìu hïët sûác. Tuy vêåy, anh
coá muöën töi noái vúái anh àiïìu naây khöng? Anh xûáng àaáng àûúåc
hûúãng thaânh cöng trong chuyïën vûúåt nguåc.
Àïën cöíng khu trûâng giúái, öng noái thïm:
- Tûâ biïåt anh, Papillon. Cêìu Chuáa phuâ höå anh, anh seä cêìn
àêëy.
- Tûâ biïåt thiïëu taá.
Àuáng, töi seä cêìu Chuáa phuâ höå vò toâa aán binh do möåt thiïëu taá
hiïën binh böën lon chuã toåa àaä toã ra cûåc kyâ khùæc nghiïåt. Ba nùm vïì
töåi lêëy tröåm vaâ laåm duång vêåt tû cuãa Nhaâ nûúác, xêm phaåm möå phêìn
vaâ mûu toan vûúåt nguåc, nùm nùm vïì töåi giïët tïn Celier. Töíng cöång
laâ taám nùm cêëm cöë. Giaã sûã töi khöng bõ thûúng, chùæc chùæn laâ caái
toâa aán êëy àaä xûã tûã töi röìi.
Caái toâa aán àaä xûã töi nghiïåt ngaä nhû vêåy laåi toã ra khoan dung
àöëi vúái möåt phaåm nhên Ba Lan tïn laâ Dandowsky vûâa phaåm töåi
giïët hai ngûúâi. Hùæn chó bõ nùm nùm, tuy vuå aán maång hiïín nhiïn laâ
àaä àûúåc tñnh toaán tûâ trûúác.
Dandowsky laâ möåt ngûúâi thúå baánh mò, chó chuyïn laâm men
böåt núã. Hùæn chó laâm viïåc tûâ ba àïën böën giúâ saáng. Vò loâ baánh mò úã
ngay bïën, àöëi diïån vúái biïín, cho nïn bao nhiïu thò giúâ röîi hùæn àïìu
daânh cho viïåc ài cêu. Tñnh tònh àiïìm àaåm, noái tiïëng Phaáp khöng
àûúåc soäi, hùæn chùèng giao du vúái ai. Ngûúâi tuâ khöí sai chung thên
naây döìn hïët tònh thûúng yïu tròu mïën cho möåt con meâo àen coá àöi
mùæt xanh biïët nhû maâu ngoåc bñch. Con meâo àöëi vúái hùæn nhû möåt
ngûúâi ruöåt raâ thên thiïët, cuâng ùn cuâng nguã vúái nhau, möîi khi hùæn
ài laâm con meâo ài theo hùæn nhû möåt con choá, àïí cho hùæn coá baån.
Noái toám laåi, giûäa ngûúâi vaâ vêåt coá caã möåt möëi tònh àùçm thùæm.
Coân nhû nïëu trúâi nùæng quaá maâ khöng coá núi naâo coá boáng rêm
gêìn chöî cêu caá, noá trúã vïì loâ baánh mò möåt mònh leo lïn voäng cuãa
baån nùçm chúâ. Àïën mûúâi hai giúâ trûa, khi nghe chuöng àiïím, noá
liïìn ra àoán anh baån Ba Lan vaâ nhaáy nhoát bïn con caá con maâ anh
ta treo úã àêìu súåi chó, dûá dûá cho con meâo vúân cho àïën khi noá chuåp
àûúåc
Töëp thúå baánh mò úã chung möåt giaân phoâng lúán kï bïn loâ baánh
mò. Möåt höm, hai ngûúâi tuâ khöí sai tïn laâ Corrazi vaâ Angelo múâi
Dandowsky ùn moán xi-vï thoã do Corrazi nêëu: möîi tuêìn anh naây
àïìu nêëu xi-vï thoã cheán möåt lêìn. Dandowsky ngöìi xuöëng ùn vúái hoå,
nhên thïí goáp möåt chai rûúåu vang àïí nhùæm vúái thõt thoã. Töëi höm êëy
con meâo khöng vïì. Anh Ba Lan tòm khùæp núi maâ chùèng thêëy. Möåt
tuêìn àaä tröi qua, maâ con meâo vêîn chùèng thêëy àêu. Dandowsky
buöìn lùæm: sinh vêåt duy nhêët maâ anh yïu thûúng vaâ cuäng yïu
thûúng anh möåt caách àùçm thùæm nhû vêåy böîng dûng àaä biïën ài möåt
caách thêåt khoá hiïíu. Àûúåc biïët nöîi àau buöìn vö haån cuãa
Dandowsky, vúå möåt viïn giaám thõ àem biïëu anh ta möåt con meâo
con. Dandowsky liïìn àuöíi noá ài, vaâ phêîn uêët hoãi baâ ta: laâm sao baâ
ta laåi àang têm nghô rùçng anh coá thïí yïu thûúng möåt con meâo
khaác àûúåc. Anh ta noái rùçng àoá laâ möåt sûå xuác phaåm nùång nïì àöëi vúái
hûúng höìn cuãa ngûúâi baån àaä khuêët cuãa anh.
Möåt höm tïn Corrazi àaánh möåt cêåu beá hoåc nghïì laâm baánh
mò, àöìng thúâi chuyïn àûa baánh mò vaâo traåi. Cêåu ta khöng úã chung
vúái töëp thúå baánh mò, maâ thuöåc phiïn chïë cuãa traåi. Vöën tñnh thuâ
dai, cêåu beá tòm gùåp Dandowsky noái:
- Anh aå, caái con thoã maâ Corrazi vaâ Angelo múâi anh ùn êëy,
chñnh laâ con meâo cuãa anh àêëy.
- Chûáng cúá àêu? - anh Ba Lan tuám cöí cêåu beá quaát.
- Dûúái göëc cêy xoaâi úã chïnh chïëch phña sau caái laán àïí xuöìng,
töi àaä nhòn thêëy Corrazi chön da con meâo cuãa anh àêëy.
Nhû möåt ngûúâi àiïn, anh Ba Lan ra àêëy xem, vaâ quaã nhiïn
tòm thêëy böå da. Anh ta nhùåt böå da vaâ caái dêìu àïìu àaä bùæt àêìu thöëi
rûäa, àem ra biïín rûãa saåch, phúi ra nùæng cho khö röìi lêëy vaãi saåch
boåc laåi vaâ àem chön úã möåt núi khö raáo, chön roä sêu àïí cho kiïën
khoãi ùn.
Chñnh anh ta kïí laåi vúái töi nhû vêåy.
Àïm höm êëy, dûúái aánh àeân dêìu hoãa, trïn möåt caái ghïë daâi rêët
nùång úã phoâng ùn cuãa thúå baánh mò, Corrazi vaâ Engelo ngöìi caånh
nhau àaánh möåt vaán belote tay böën. Dandowsky laâ möåt ngûúâi àaân
öng traåc böën mûúi, voác ngûúâi têìm thûúác, vaåm vúä, röång vai, rêët
khoãe. Anh ta àaä chuêín bõ möåt caái gêy lúán bùçng göî lim nùång nhû
sùæt. Tûâ phña sau bûúác vaâo, anh ta chùèng noái chùèng rùçng giaáng lïn
àêìu möîi àûáa möåt àoân khuãng khiïëp. Hai caái soå vúä tung ra nhû hai
quaã lûåu, oác chaãy caã xuöëng àêët.
Nhû àiïn nhû daåi, Dandowsky chûa haã, coân höët oác hai keã thuâ
phïët lïn tûúâng nûäa. Caã cùn phoâng nhêìy nhuåa nhûäng maáu vaâ oác
ngûúâi.
Trong khi töi khöng àûúåc ngaâi thiïëu taá hiïën binh, chaánh aán
toâa aán binh, thöng caãm, thò Dandowsky tuy àaä giïët hai maång möåt
luác coá chuã àõnh hùæn hoi, laåi may mùæn àûúåc ngaâi thöng caãm, àïën
mûác chó bõ xûã coá nùm nùm cêëm cöë.
Cêìm cöë lêìn thûá hai

Töi cuâng trúã vïì Quêìn àaão vúái anh chaâng Ba Lan, tay töi vaâ
tay anh ta cuâng khoáa cung möåt caái khoaá. Chuáng töi àaä khöng phaãi
nùçm lò trong caác xaâ-lim úã Saint-Laurent! Àïën àêëy vaâo thûá hai, ra
toâa höm thûá nùm, thò thûá saáu àaä lïn taâu trúã vïì Quêìn àaão.
Chuáng töi coá caã thaãy mûúâi saáu ngûúâi àûúåc àûa ra Quêìn àaão,
trong àoá coá mûúâi hai ngûúâi bõ cêëm cöë. Biïín àöång maånh, chöëc chöëc
laåi coá möåt àúåt soáng lúán traân qua boong taâu. Trong cún tuyïåt voång,
töi ài àïën nûúác mong sao cho chiïëc taâu caâ khöí naây àùæm quaách. Töi
khöng noái chuyïån vúái ai. Ngoån gioá êím ûúát quêët vaâo mùåt töi laâm cho
töi hûúáng vaâo nöåi têm. Töi khöng tòm caách che gioá, ngûúåc laåi, töi
coân cöë yá àïí cho muä bay mêët: trong suöët taám nùm roâng cêëm cöë, töi
coân cêìn gò àïën muä? Mùåt quay thùèng ra phña gioá, töi hñt laân khöng
khñ ûúát aát àang quêët vaâo töi cho àïën ngaåt thúã thò thöi. Sau khi
mong taâu àùæm, töi cöë àõnh thêìn laåi: “Beábert Celier àaä laâm möìi cho
caá mêåp; coân maây, maây múái ba mûúi tuöíi, vaâ phaãi ngöìi tuâ cêëm cöë
taám nùm”. Nhûng liïåu coá qua nöíi taám nùm trong nhûäng bûác tûúâng
cuãa caái chuöìng giam ùn ngûúâi êëy khöng?
Cûá theo kinh nghiïåm cuãa töi àaä qua, töi nghô rùçng khöng thïí
naâo qua nöíi. Böën hay nùm nùm hùèn laâ caái giúái haån töåt cuâng cuãa
sûác àïí khaáng töëi àa coá thïí coá àûúåc. Giaá töi khöng giïët Celier, töi
chó ngöìi coá ba nùm, thêåm chñ chó hai nùm thöi, vò vuå giïët ngûúâi àaä
laâm cho caác khoaãn kia nùång thïm, kïí caã khoaãn vûúåt nguåc. Leä ra töi
àûâng giïët caái thùçng khöën naån êëy múái àuáng. Böín phêån laâm ngûúâi
cuãa töi àöëi vúái baãn thên töi khöng phaãi laâ xeát xûã keã khaác àïí lêåp laåi
cöng bùçng cho töi, maâ trûúác hïët vaâ trïn hïët laâ phaãi söëng, söëng maâ
àïí vûúåt nguåc. Laâm sao töi laåi coá thïí phaåm möåt sai lêìm nhû vêåy?
Àoá laâ chûa kïí chó coá möåt chuát xin nûäa laâ hùæn giïët töi, caái àöì raác
rûúãi êëy. Söëng, söëng cho bùçng àûúåc, leä ra àoá phaãi laâ tön giaáo duy
nhêët cuãa töi. Trong söë nhûäng viïn giaám thõ ài aáp giaãi àoaân tuâ coá
möåt ngûúâi töi àaä tûâng gùåp úã nhaâ lao cêëm cöë. Töi khöng biïët hùæn tïn
laâ gò, nhûng töi khöng sao cûúäng laåi àûúåc yá muöën hoãi hùæn möåt cêu.
- Thûa sïëp, töi muöën hoãi sïëp möåt àiïìu naây.
Viïn giaám thõ ngaåc nhiïn, laåi gêìn töi noái:
- Àiïìu gò?
- Sïëp àaä tûâng biïët coá ai qua àûúåc taám nùm cêëm cöë chûa?
Hùæn nghô möåt laát röìi noái:
- Chûa, nhûng töi biïët coá mêëy ngûúâi àaä qua àûúåc nùm nùm,
vaâ coân coá möåt ngûúâi, töi coân nhúá rêët roä, àaä ra khoãi nhaâ lao khoãe
maånh vaâ cên bùçng sau saáu nùm cêëm cöë. Töi coá mùåt úã nhaâ lao khi
ngûúâi naây àûúåc thaã.
- Caãm ún sïëp.
- Khöng coá gò - viïn caãnh saát noái. - Anh bõ taám nùm phaãi
khöng?
- Thûa sïëp vêng.
- Anh chó coá thïí qua àûúåc nïëu anh khöng bõ phaåt lêìn naâo. -
Noái àoaån hùæn boã ài.
Cêu naây rêët quan troång. Àuáng, töi chó coá thïí söëng soát maâ ra
khoãi nhaâ lao nïëu töi khöng bõ phaåt möåt lêìn naâo. Thêåt thïë, nïëu bõ
phaåt, anh seä bõ giaãm möåt phêìn hay toaân böå suêët ùn trong möåt thúâi
gian naâo àêëy, vaâ vïì sau, ngay àïën khi àaä àûúåc trúã laåi chïë àöå ùn
bònh thûúâng, anh vêîn khöng taâi naâo lêëy laåi sûác àûúåc nûäa. Chó cêìn
vaâi lêìn bõ phaåt húi nùång möåt chuát laâ anh khöng thïí chõu àûång àïën
cuâng àûúåc nûäa, anh seä chïët trûúác khi maän haån. Kïët luêån: töi khöng
àûúåc nhêån dûâa, hay thuöëc laá, thêåm chñ cuäng khöng àûúåc viïët vaâ
nhêån thû nûäa. Trong phêìn coân laåi cuãa chuyïën ài, töi khöng ngûâng
nhai ài nhai laåi caái quyïët àõnh naây. Khöng nhêån gò hïët, tuyïåt àöëi
khöng, duâ tûâ bïn ngoaâi hay tûâ bïn trong. Töi naãy ra möåt yá: caách
duy nhêët àïí àûúåc ùn khaá hún möåt chuát laâ laâm sao tûâ bïn ngoaâi coá
ai àuát tiïìn cho mêëy tïn phaát xuáp àïí hoå choån cho töi miïëng thõt to
nhêët vaâ ngon nhêët trong bûäa xuáp buöíi trûa. Viïåc naây dïî, vò möåt
ngûúâi muác xuáp vaâo caâ-meân tuâ nhên, röìi möåt ngûúâi bûng khay ài
theo sau boã möåt miïëng thõt vaâo phêìn xuáp àaä muác. Ngûúâi muác xuáp
phaãi veát xuöëng àaáy thuâng àïí vúát thêåt nhiïìu rau vaâo muöi.. Nghô ra
àûúåc caách naây, töi thêëy vûäng têm, Quaã thêåt, töi rêët coá thïí khöng bõ
àoái, vaâ ùn gêìn àuã chêët nïëu phûúng caách kia àûúåc thu xïëp chu àaáo.
Töi chó coân möîi viïåc mú möång, thaá höìn bay ài thêåt nhiïìu, cöë choån
nhûäng àïì taâi tûúi vui àïí tûúãng tûúång, cho khoãi phaát àiïn.
Chuáng töi àaä vïì àïën quêìn àaão. Luác bêëy giúâ laâ ba giúâ chiïìu.
Vûâa lïn búâ, töi àaä nhòn thêëy taâ aáo maâu vaâng nhaåt cuãa Juliette
àang àûáng caånh chöìng, öng chó huy traåi bûúác nhanh àïën caånh töi,
trûúác khi àoaân tuâ coá àuã thò giúâ xïëp haâng, vaâ noái:
- Bao nhiïu?
- Taám nùm.
Öng ta trúã laåi caånh vúå vaâ noái cho baâ biïët. Xuác àöång maånh, baâ
ngöìi xuöëng möåt taãng àaá. Coá thïí thêëy roä baâ thêët voång ï chïì. Chöìng
baâ nùæm lêëy caánh tay baâ, baâ àûáng dêåy, vaâ sau khi àûa vïì phña töi
möåt caái nhòn nùång tònh thûúng xoát cuãa àöi mùæt mïnh möng, baâ ài
theo chöìng, khöng ngoaái laåi.
- Papillon, bao nhiïu? - Dega hoãi töi.
- Taám nùm cêëm cöë.
Dega lùång thinh, khöng daám nhòn töi. Galgani laåi gêìn. Trûúác
khi anh ta kõp noái, töi dùån:
- Àûâng gúãi gò cho töi, cuäng àûâng viïët gò. Thúâi haån lêu nhû
vêåy, töi khöng thïí àïí cho boån hoå coá cúá phaåt töi.
- Töi hiïíu.
Töi noái thêìm rêët nhanh: cêåu tòm caách laâm sao cho hoå daânh
phêìn khaá trong suêët ùn tuâ cho töi, vaâo buöíi trûa vaâ buöíi töëi. Nïëu
cêåu laâm àûúåc, coá leä möåt ngaây kia chuáng mònh seä coân gùåp laåi nhau.
Gûãi Chuáa”.
Töi tûå àöång ài vïì phña chiïëc xuöìng àêìu tiïn seä àûa tuâ cêëm cöë
àïën Saint-Joseph. Moåi ngûúâi àïìu nhòn theo töi nhû nhòn möåt cöî
quan taâi àang haå huyïåt. Khöng ai noái möåt lúâi. Trïn àoaån àûúâng
ngùæn nguãi naây, töi nhùæc laåi vúái Charpar nhûäng àiïìu töi àaä noái vúái
Galgani. Anh ta àaáp:
- Chùæc laâm àûúåc thöi. Can àaãm lïn Papi - Röìi anh noái thïm -
Thïë coân Matthieu Carbonieri thò sao?
- Töi quïn mêët cêåu êëy, cêåu tha thûá cho töi. Chuã toåa Toâa aán
binh àaä yïu cêìu böí sung taâi liïåu vïì trûúâng húåp cêåu êëy trûúác khi ra
quyïët àõnh, nhû thïë laâ àaáng mûâng hay àaáng lo?
- Chùæc laâ àaáng mûâng.
Töi ài úã haâng àêìu möåt toaán göìm mûúâi hai ngûúâi àang leo lïn
àöëc àïí àïën nhaâ lao Cêëm cöë. Töi ài rêët nhanh, kïí cuäng laå: töi noáng
loâng muöën ngöìi laåi möåt mònh trong buöìng giam. Töi raão bûúác àïën
nöîi tïn lñnh gaác noái:
- Tûâ tûâ chûá Papillon. Coá veã nhû anh àang vöåi quay vïì ngöi
nhaâ maâ anh múái tûâ giaä caách àêy chùèng bao lêu.
- Àïën núi röìi.
- Cúãi hïët ra! Àêy laâ võ chó huy nhaâ lao Cêëm cöë.
- Töi lêëy laâm tiïëc laâ anh laåi trúã laåi, Papillon aå, - öng noái. Àoaån
laåi chuyïín sang baâi diïîn vùn quen thuöåc: “Caác phaåm nhên cêëm cöë!
úã àêy v.v...” Sau àoá öng laåi noái vúái töi: “Nhaâ A, buöìng 127. Buöìng
giam khaá nhêët àêëy Papillon aå, vò anh àûúåc úã trûúác mùåt cûãa haânh
lang, do àoá anh coá nhiïìu aánh saáng hún, vaâ khöng bao giúâ bõ thiïëu
khöng khñ. Töi hy voång anh seä coá haånh kiïím töët. Taám nùm laâ möåt
thúâi haån rêët daâi. Nhûng coá leä vúái möåt haånh kiïím thêåt töët, anh coá
hy voång àûúåc aán giaãm möåt hai hay nùm. Töi cêìu mong anh àûúåc
nhû thïë, vò anh laâ möåt ngûúâi can àaãm”.
Thïë laâ töi vïì buöìng giam 127. Quaã nhiïn noá úã ngay trûúác mùåt
möåt khung cûãa lúán coá chêën song àûa vaâo haânh lang. Tuy àaä saáu
giúâ maâ tröng coân khaá roä. Cùn buöìng cuäng khöng coá caái muâi vaâ caái
võ cuãa möåt núi àûång àöì muåc ruöîng nhû cùn buöìng cuãa töi lêìn trûúác.
Àiïìu àoá laâm cho töi vûäng loâng àöi chuát: “Anh baån Papillon
thên mïën, àêy laâ böën bûác tûúâng seä nhòn anh söëng trong taám nùm.
Chúá laâm caái viïåc àïëm thaáng àïëm giúâ, viïåc àoá hoaân toaân vö ñch. Nïëu
anh muöën coá möåt àún võ khaã thuã àïí ào thúâi gian, anh phaãi tñnh
tûâng luåc caá nguyïåt. Mûúâi saáu lêìn saáu thaáng laâ anh maän haån. Duâ
sao thò anh cuäng àûúåc möåt ûu thïë. Anh coá chïët úã àêy thò ñt nhêët
cuäng àûúåc chïët trong aánh saáng, nïëu anh chïët vaâo ban ngaây. Àiïìu
naây rêët quan troång. Chïët trong boáng töëi chùæc chùèng vui chuát naâo.
Nïëu anh öëm, ñt ra baác sô cuäng nhòn thêëy àûúåc mùåt anh. Anh khöng
viïåc gò phaãi tûå traách moác vò àaä muöën söëng laåi bùçng caách vûúåt nguåc,
vaâ quaã tònh cuäng khöng nïn tûå traách mònh àaä giïët chïët thùçng
Celier. Anh thûã tûúãng tûúång xem anh seä àau àúán nhûúâng naâo khi
nghô rùçng trong luác anh àang ngöìi àêy thò hùæn àaä lïn àûúâng vûúåt
nguåc. Thúâi gian seä traã lúâi. Biïët àêu röìi àêy chùèng coá möåt cuöåc àaåi
ên xaá, möåt cuöåc chiïën tranh, möåt trêån àöång àêët, möåt trêån baäo löëc,
laâm cho caái phaáo àaâi naây suåp àöí tan taânh? Sao laåi khöng? Biïët àêu
röìi àêy chùèng coá möåt con ngûúâi trung trûåc tûâ àêy trúã vïì Phaáp
khuêëy àöång àûúåc niïìm cöng phêîn trong loâng dên Phaáp, vaâ dên
Phaáp seä buöåc ban Quaãn trõ traåi trûâng giúái baäi boã caái löëi giïët ngûúâi
khöng cêìn àïën maáy cheám naây? Hoùåc giaã möåt öng baác sô, buöìn nön
trûúác caái caãnh naây, kïí laåi cho möåt nhaâ baáo, möåt öng linh muåc gò
àêëy, töi laâm sao biïët àûúåc? Duâ sao thò thùçng Celier àaä àûúåc luä caá
mêåp tiïu hoáa tûâ lêu. Coân töi, töi vêîn coân àêy, vaâ nïëu töi xûáng àaáng
vúái baãn thên, töi seä söëng cho àïën cuâng àïí ra khoãi nêëm möì naây.
Möåt, hai, ba, böën, nùm, àùçng sau quay; möåt, hai, ba, böën,
nùm, àùçng sau quay; töi bùæt àêìu ài ài laåi laåi, ngay lêåp tûác tòm laåi
àûúåc caái tû thïë töëi ûu cuãa àêìu, cuãa tay, vaâ chiïìu daâi chñnh xaác cuãa
möîi bûúác ài àïí cho quaã lùæc hoaåt àöång hoaân haão. Töi quyïët àõnh chó
ài ài laåi laåi hai giúâ vaâo buöíi saáng vaâ hai giúâ vaâo buöíi chiïìu, cho àïën
khi naâo biïët chùæc laâ seä coá àûúåc möåt chïë àöå ùn ûu tiïn vïì lûúång.
Trong tònh traång tinh thêìn kñch àöång cuãa nhûäng ngaây àêìu, khöng
nïn laäng phñ nùng lûúång möåt caách vö ñch.
Phaãi, àïën phuát cuöëi maâ thêët baåi cuäng thêåt thï thaãm. Tuy àêy
múái chó laâ phêìn àêìu cuãa cuöåc vûúåt nguåc: coân phaãi gùåp may trong
möåt chuyïën vûúåt biïín daâi hún möåt trùm nùm mûúi cêy söë trïn
chiïëc beâ moãng manh naây. Vaâ tuây núi àöí böå lïn Àêët liïìn, laåi phaãi
bùæt àêìu möåt haânh trònh àaâo têíu khaác. Nïëu haå thuãy bònh yïn, caánh
buöìm laâm bùçng ba caái bao böåt seä àûa chiïëc beâ ài vúái töëc àöå hún
mûúâi cêy möåt giúâ. Khöng àêìy mûúâi lùm tiïëng, coá leä mûúâi hai cuäng
nïn, seä àïën àêët liïìn. Dô nhiïn laâ nïëu ngaây höm êëy trúâi mûa, vò chó
coá trúâi mûa múái daám cùng buöìm. Töi nhúá mûúâng tûúång hònh nhû
höm töi bõ giam vaâo xaâ-lim, trúâi mûa thò phaãi. Töi khöng chùæc lùæm.
Töi tòm thûã xem töi àaä phaåm, nhûäng löîi lêìm gò. Töi chó thêëy coá hai.
Anh thúå möåc àaä muöën laâm möåt caái beâ quaá töët, quaá chùæc chùæn, cho
nïn àïí gheáp dûâa vaâo, àaä phaãi boã cöng ra laâm möåt caái khung phûác
taåp gêìn nhû thaânh hai chiïëc beâ gheáp vaâo nhau. Thaânh thûã phaãi
laâm quaá nhiïìu böå phêån vaâ mêët quaá nhiïìu thò giúâ vaâo àêëy àïí laâm
cho thêåt cêín thêån vaâ kñn àaáo
Thûá hai, laâ sai lêìm nghiïm troång nhêët: khi àaä coá nghi vêën
nghiïm troång vïì Celier, leä ra töi phaãi giïët hùæn ngay àïm höm êëy.
Giaá töi laâm nhû vêåy, khöng biïët bêy giúâ töi àaä úã têån àêu àêu röìi?
Duâ coá bõ baåi löå khi àïën Àêët liïìn hay bõ bùæt ngay khi haå thuãy, thò töi
cuäng chó ùn ba nùm chûá khöng phaãi laâ taám, maâ laåi coá àûúåc sûå thoãa
maän cuãa haânh àöång. Giaã sûã moåi viïåc àïìu xuöi loåt bêy giúâ töi àang úã
àêu? Coá thaánh maâ biïët àûúåc Coá leä àang noái chuyïån vúái öng Bewen
úã Trinidad, hay àang úã Curacao dûúái sûå baão trúå cuãa Giaám muåc
Ireáneáe de Bruyne. Vaâ tûâ àoá, chuáng töi seä chó lïn àûúâng khi naâo àaä
biïët chùæc coá möåt nûúác naâo chõu nhêån chuáng töi. Nïëu khöng, töi seä
dïî daâng ài möåt mònh, trïn möåt con thuyïìn nhoã, hûúáng thùèng vïì
Guajira, laänh thöí cuãa böå laåc àaä dung naåp töi laâm möåt thaânh viïn.
Rêët khuya töi múái nguã àûúåc, nhûng giêëc nguã cuãa töi àïm êëy cuäng
bònh thûúâng. Caái àïm àêìu êëy àaä khöng àïën nöîi quaá khöí súã. Söëng,
söëng cho bùçng àûúåc. Töi seä phaãi tûå nhùæc ài nhùæc laåi, möîi khi thêëy
mònh sùæp buöng xuöi vaâo tuyïåt voång, cêu chêm ngön sau àêy cuãa
niïìm tin úã tûúng lai: “Chûâng naâo haäy coân söëng laâ haäy coân hy voång”.
Möåt tuêìn lïî àaä tröi qua. Kïí tûâ höm qua töi àaä nhêån thêëy coá
sûå thay àöíi trong suêët ùn haâng ngaây. Bûäa ùn trûa töi àûúåc möåt
miïëng thõt hêìm rêët to, röìi bûäa töëi laâ caã möåt caâ meân rau muöëng, rêët
ñt nûúác. Nhû möåt àûáa treã, töi tûå nhuã: “Rau muöëng coá chêët sùæt, böí
lùæm”.
Nïëu tònh hònh naây keáo daâi, töi seä coá thïí ài ài laåi laåi mêëy ngaây
tûâ mûúâi àïën mûúâi hai tiïëng àöìng höì, vaâ àïën töëi, thên thïí moãi mïåt,
töi coá thïí tha höì du haânh giûäa caái vò sao. Khöng, töi khöng ài lan
man àêu, töi àang úã trïn trêìn thïë, thûåc sûå àang söëng trïn trêìn
thïë, töi nghô àïën têët caã nhûäng trûúâng húåp caác phaåm nhên àaä gùåp
phaãi maâ töi àûúåc nghe kïí trong thúâi gian söëng trïn Quêìn àaão. Möîi
ngûúâi àïìu coá thiïn lõch sûã cuãa mònh, àïìu coá möåt quaá khûá vaâ möåt
hiïån taåi. Töi cuäng nghô àïën nhûäng truyïìn thuyïët maâ ngûúâi ta
thûúâng keã cho nhau nghe trïn quêìn àaão. Trong àoá coá möåt chuyïån
maâ töi tûå hûáa laâ seä kiïím tra laåi xem thûåc hû ra sao: àoá laâ chuyïån
caái chuöng.
Nhû töi àaä coá dõp noái, phaåm nhên chïët khöng àûúåc chön cêët,
maâ bõ àem neám xuöëng biïín úã khoaãng giûäa àaão Saint-Joseph vaâ àaão
Royale, möåt núi nhung nhuác nhûäng caá mêåp. Ngûúâi chïët àûúåc boåc
trong mêëy caái bao böåt, chên buöåc vaâo möåt cuåc àaá lúán. Möåt caái
thuâng hònh chûä nhêåt daâi, àûúåc duâng thûúâng xuyïn cho moåi ngûúâi,
àùåt nùçm doåc úã phña trûúác muäi thuyïìn. Àïën núi àaä êën àõnh, saáu
phaåm nhên cheâo thuyïìn nêng maái cheâo lïn khoãi mùåt nûúác, ngang
têìm maån thuyïìn. Möåt ngûúâi döëc caái thuâng, möåt ngûúâi khaác múã caái
nùæp úã baãn lïì úã àêìu thuâng ra. Bêëy giúâ caái xaác chïët tuåt xuöëng biïín.
Coá möåt àiïìu chùæc chùæn, khöng thïí höì nghi gò àûúåc, laâ ngay tûác
khùæc luä caá mêåp cùæn àûát súåi thûâng buöåc àaá vaâo chên tûã thi. Khöng
bao giúâ tûã thi coá àuã thò giúâ chòm xuöëng sêu lùæm. Noá laåi tröìi lïn mùåt
nûúác, vaâ luä caá mêåp bùæt àêìu tranh nhau miïëng möìi ngon êëy. Theo
nhûäng ngûúâi àaä chûáng kiïën caãnh naây, nhòn luä caá mêåp ùn thõt
ngûúâi tuâ àaä chïët laâ möåt caãnh tûúång gêy caãm giaác rêët maånh, vò khi
caá mêåp àïën àöng, chuáng nêng caã caái boåc vaãi liïåm lïn khoãi mùåt
nûúác, xeá tung noá ra vaâ àúáp tûâng miïëng thõt ngûúâi to tûúáng.
Caái thuã tuåc mai taáng êëy diïîn ra àuáng nhû töi àaä taã nhûng coá
möåt àiïìu töi chûa xaác minh àûúåc. Caác phaåm nhên, khöng trûâ möåt
ai, àïìu noái rùçng caái laâm cho caá mêåp tuå têåp àïën chöî êëy chñnh laâ
tiïëng chuöng cuãa nhaâ thúâ traåi giam àaánh lïn möîi khi coá ngûúâi
chïët. Hoå noái laâ nïëu anh àûáng úã àêìu con keâ daâi tûâ àaão Royale àêm
ra biïín vaâo luác saáu giúâ chiïìu, coá nhûäng ngaây khöng thêëy coá lêëy möåt
con caá mêåp naâo. Nhûng khi ngöi nhaâ thúâ nhoã cuãa traåi giam gioáng
chuöng lïn, chó möåt nhoaáng úã àêëy àaä nhung nhuác möåt àaân caá mêåp
àïën chúâ ngûúâi chïët, vò khöng coân lyá do naâo khaác khiïën cho chuáng
noá têåp trung vïì àêëy àuáng vaâo giúâ êëy. Mong sao töi seä khöng phaãi
laâm moán ùn cho luä caá mêåp cuãa àaão Royale trong möåt hoaân caãnh
tûúng tûå. Chuáng noá coá nhai tûúi nuöët söëng töi trong möåt chuyïën
vûúåt nguåc thò cuäng àaânh, ñt nhêët thò àoá cuäng laâ möåt sûå cöë xaãy ra
trïn àûúâng ài tòm tûå do. Nhûng nïëu laâ sau khi töi chïët bïånh trong
möåt cùn buöìng giam thò xin àûâng! Möåt viïåc nhû thïë khöng thïí àïí
xaãy ra àûúåc.
Àûúåc ùn àuã chêët nhúâ caách daân xïëp cuãa caác baån töi, sûác khoãe
töi vêîn hoaân haão. Töi ài ài laåi laåi trong phoâng giam tûâ baãy giúâ saáng
àïën saáu giúâ chiïìu, khöng luác naâo ngûng. Thaânh thûã caái caâ-meân àêìy
rau quaã khö, rau muöëng, àêåu àuäa hay cúm rang cuãa bûäa ùn töi bao
giúâ cuäng àûúåc veát saåch. Bao giúâ töi cuäng ùn hïët maâ khöng phaãi cöë
gùæng gò. Caái mön ài ài laåi laåi rêët coá lúåi cho cú thïí cuãa töi, sûå mïåt
moãi maâ noá àem laåi cho töi laâ möåt sûå mïåt moãi laânh maånh, vaâ trong
khi ài nhû vêåy, töi laåi coân tòm àûúåc caách tûå phên thên ra thaânh
hai. Nhû höm qua chùèng haån, töi àaä suöët ngaây rong chúi trïn
nhûäng caánh àöìng coã cuãa möåt thön nhoã úã Ardeâche goåi laâ thön
Favras. Höìi meå töi mêët röìi, töi hay àïën àêëy úã chúi vaâi tuêìn vúái baâ
dò em ruöåt meå töi laâm giaáo viïn trong trûúâng laâng. Thïë thò höm
qua töi àaä thûåc sûå daåo chúi trong khoám rûâng phong, thêëy àêu coá
nêëm laåi cuái xuöëng nhùåt, röìi töi laåi nghe baån töi, cêåu beá chùn cûâu hö
lúán nhûäng mïånh lïånh sai baão con choá berger, vaâ con vêåt khön
ngoan rùm rùæp thi haânh nhûäng mïånh lïånh cuãa cêåu chuã, khi thò ài
kiïëm möåt con cûâu laåc löi vïì, khi thò trûâng phaåt möåt con dï quaá
nghõch ngúåm. Hún nûäa, miïång töi coân thêëm thña caái võ nöìng nöìng
cuãa ly nûúác maát rûúåi, khoaái traá thûúãng thûác caái caãm giaác nhöåt nhöåt
cuãa nhûäng àaám boåt nhoã li ti trong nûúác suöëi xöng lïn têån muäi.
Nhûäng caãm giaác roä nhû thêåt naây vïì nhûäng giúâ phuát àaä qua hún
mûúâi lùm nùm vïì trûúác, caái khaã nùng söëng laåi thûåc sûå nhûäng caãm
giaác êëy möåt caách maänh liïåt nhû vêåy chó coá thïí thûåc hiïån àûúåc trong
nhaâ giam, xa caách moåi tiïëng öìn aâo, trong coäi im lùång tuyïåt àöëi.
Thêåm chñ töi coân tröng thêëy caã caái maâu vaâng cuãa taâ aáo daâi
cuãa dò Outine. Töi nghe thêëy tiïëng gioá vi vu trong rùång phong
dûúng, tiïëng àöång khö goån cuãa möåt quaá phong khi rúi xuöëng chöî
àêët khö, vaâ tiïëng àöång mïìm khi rúi xuöëng lúáp laá vaâng. Möåt con lúån
loâi to tûúáng tûã trong àaám buåi rêåm vaâ cao lao ra àaä laâm cho töi súå
haäi àïën nöîi töi boã chaåy thuåc maång, trong cún höët hoaãng àaánh rúi
mêët möåt phêìn lúán nhûäng cêy nêëm àaä nhùåt àûúåc. Vêng, töi àaä suöët
ngaây dong chúi (trong khi ài ài laåi laåi trong buöìng giam) úã Favras
vúái dò töi vaâ vúái baån töi cêåu beá Julion chùn cûâu cho Höåi Tûâ Thiïån.
Nhûäng kyã niïåm ïm àïìm, trong saáng, roä neát êëy, khöng ai coá thïí
cêëm töi söëng laåi möåt lêìn nûäa, khöng ai coá thïí ngùn töi lùn xaã vaâo
àêëy àïí tòm thêëy sûå thanh thaãn rêët cêìn cho maãnh höìn dêåp naát cuãa
töi.
Xaä höåi cûá tûúãng àêu töi àang nùçm úã möåt trong nhûäng cùn xaâ
lim cuãa caái nhaâ giam ùn thõt ngûúâi naây. Noá coá biïët àêu töi àaä ùn
gian àûúåc cuãa noá caã möåt ngaây trúâi, töi àaä söëng caái ngaây êëy úã trïn
nhûäng baäi coã, trong nhûäng rùång phong úã Favras, laåi coân uöëng caã
nûúác khoaáng úã con suöëi àûúåc goåi laâ Suöëi cêy Àaâo. Thïë röìi saáu thaáng
àaä tröi qua. Töi àaä tûå hûáa laâ seä tñnh tûâng saáu thaáng möåt: töi àaä giûä
àuáng lúâi hûáa êëy.
Chó àïën saáng höm nay, töi múái haå con söë mûúâi saáu xuöëng
thaânh con söë mûúâi lùm... Chó coân mûúâi lùm lêën saáu thaáng nûäa.
Ta thûã sú kïët laåi xem: Trong saáu thaáng vûâa qua caá nhên töi
khöng coá sûå cöë gò. Thûác ùn haâng ngaây trûúác sau vêîn thïë, nhûng vúái
möåt khêíu phêìn khaá àuã àïí duy trò sûác khoãe cuãa töi úã möåt traång thaái
khaã quan. Xung quanh töi àaä xaãy ra nhiïìu vuå tûå tûã vaâ nhiïìu
trûúâng húåp phaát àiïn dûä döåi, may maâ hoå àûa ngûúâi àiïn ài ngay.
Thêåt naãn vö cuâng khi phaãi nghe hoå la heát, rïn ró hay kïu
than haâng giúâ liïìn hay suöët ngaây suöët buöíi. Töi àaä tòm àûúåc möåt
caái meåo khaá töët cho thêìn kinh, nhûng laåi coá haåi cho löî tai. Töi cùæt
möåt maãnh xaâ-böng nheát vaâo hai tai àïí khoãi nghe nhûäng tiïëng kïu
gaâo ruâng rúån êëy.
Àaáng tiïëc laâ xaâ-böng laâm cho öëng tai bõ àau, chó hai ba ngaây
laâ trong tai coá nûúác ró ra: Lêìn àêìu tiïn keã tûâ khi töi àïën traåi khöí
sai, töi àaä haå mònh xuöëng xin xoã möåt tïn caãnh saát. Söë laâ möåt tïn
caãnh saát tröng coi viïåc phaát xuáp laâ ngûúâi Montelimar, gêìn quï töi.
Töi coá quen hùæn úã Royale, nïn àaä xin hùæn àem vaâo cho töi möåt cuåc
saáp àïí töi nheát vaâo tai cho àúä nghe nhûäng tiïëng la heát cuãa nhûäng
tuâ nhên phaát àiïn khi hoå chûa àûúåc àûa ài. Höm sau hùæn àaä àem
vaâo cho töi möåt cuåc saáp to bùçng haåt deã. Caái caãm giaác nheå nhoäm khi
khöng coân nghe nhûäng tiïëng gaâo cuãa nhûäng ngûúâi khöën khöí êëy
nûäa thêåt dïî chõu khöng thïí tûúãng tûúång àûúåc.
Töi àaä thaânh thaåo vïì caái khoaãn trõ rïët. Trong voâng saáu thaáng
töi chó bõ cùæn coá möåt lêìn, töi àaä tûå chuã àûúåc hoaân toaân nhûäng khi
thûác giêëc maâ caãm thêëy coá möåt con rïët àang boâ trïn thên thïí trêìn
truöìng cuãa töi. Caái gò röìi ngûúâi ta cuäng quen ài, chùèng qua àêëy laâ
vêën àïì tûå àiïìu khiïín, vò caái caãm giaác nhöåt nhöåt do chên vaâ rêu gêy
ra hïët sûác khoá chõu. Nhûng nïëu khöng kheáo bùæt noá thò bõ cùæn ngay.
Töët hún laâ nïn àúåi cho noá tûå boâ xuöëng, röìi sau àoá múái tòm noá maâ
xeáo cho chïët ài. Trïn caái ghïë xi mùng cuãa töi luác naâo cuäng àïí sùén
hai ba mêíu baánh mò nho nhoã. Thïë naâo muâi baánh mò cuäng hêëp dêîn
rïët àïën. Luác bêëy giúâ töi cûá viïåc giïët.
Töi luön luön phaãi xua àuöíi möåt yá nghô cûá aám aãnh töi hoaâi.
Taåi sao töi khöng giïët thùçng Beábert Celier ngay caái höm anh em
bùæt àêìu nghi ngúâ hùæn coá nhûäng yá àõnh khöën naån êëy? Möîi lêìn cêu
hoãi êëy hiïån ra töi laåi phaãi tranh luêån vúái baãn thên: trong trûúâng
húåp naâo ta coá quyïìn giïët. Röìi kïët luêån: muåc àñch biïån höå cho
phûúng tiïån. Muåc àñch cuãa töi laâ vûúåt nguåc cho bùçng àûúåc; töi àaä coá
caái may mùæn laâ àoáng xong àûúåc möåt chiïëc beâ töët vaâ giêëu àûúåc beâ
vaâo möåt núi an toaân. Viïåc ra ài chó coân tñnh tûâng ngaây. Möåt khi töi
àaä biïët rùçng Celier laâ möåt möëi nguy cú cho caái böå phêån cuöëi cuâng
cuãa chiïëc beâ, maâ do möåt sûå may mùæn laå luâng àaä àem cêët giêëu àûúåc,
thò leä ra töi phaãi haânh quyïët noá ngay, khöng chuát do dûå.
Thïë nïëu töi nhêìm, nïëu caái möëi nguy cú êëy chó laâ möåt aão giaác
do nhûäng hiïån tûúång bïì ngoaâi sinh ra thò sao? Thò töi àaä giïët möåt
ngûúâi vö töåi. Nhû thïë khuãng khiïëp quaá! Nhûng maây àùåt vêën àïì
nhû thïë thêåt laâ phi lö-gñch, vò maây laâ möåt tïn tuâ khöí sai kia maâ!
Hún thïë nûäa, maây laâ tuâ chung thên àaä bõ xûã taám nùm cêëm cöë kia
maâ!
Maây nghô vúá vêín gò thïë, húã caái àöì cùån baä bõ coi nhû raác rûúãi
höi tanh cuãa xaä höåi? Maây thûã tûå hoãi xem mûúâi hai miïëng pho-maát
kia - mûúâi hai tïn böìi thêím àaä xûã maây, - coá bao giúâ tûå vêën lûúng
têm, duâ chó möåt lêìn thöi, xem thûã chuáng noá xûã maây nùång nhû vêåy
coá cöng bùçng hay khöng? Xem viïn biïån lyá - maâ töi chûa quyïët
àõnh àûúåc laâ seä duâng caái gò àïí ruát lûúäi hùæn ra - cuäng coá tûå hoãi xem
baãn caáo traång cuãa hùæn coá gò quaá àaáng hay khöng? Ngay caác traång
sû àaä bïnh vûåc töi chùæc chùæn laâ cuäng khöng coân nhúá àïën töi nûäa.
Coá chùng, chùæc hoå chó nhúá chung chung àïën “Caái vuå aán àaáng buöìn
xûã thùçng Papillon” úã Toâa Àaåi hònh 1932: caác baån àöìng nghiïåp aå,
höm êëy töi khöng àûúåc sung sûác cho lùæm, trong khi luêåt sû Pradel
thò laåi àang luác phong àöå lïn àïën töåt àónh. Öng ta àaä laâm cho bïn
nguyïn thùæng cuöåc möåt caách oanh liïåt. Àoá quaã laâ möåt àöëi thuã haång
cûâ khöi”.
Töi nghe thêëy nhûäng àiïìu àoá nhû thïí töi àang àûáng caånh
traång sû Raymond Hubert trong möåt cuöåc chuyïån troâ giûäa mêëy
öng luêåt sû, hay trong möåt buöíi daå höåi cuãa giúái thûúång lûu, hay coá
leä àuáng hún laâ trong möåt daäy haânh lang cuãa Toâa aán.
Chùæc chùæn laâ chó coá möåt ngûúâi coá thïí coá àûúåc lêåp trûúâng cuãa
möåt võ quan toâa trung thûåc vaâ lûúng thiïån, àoá laâ öng chaánh aán Beá
vin. Con ngûúâi trung chñnh vö tû êëy rêët coá thïí, nhên möåt buöíi baân
luêån giûäa nhûäng ngûúâi àöìng nghiïåp hay möåt cuöåc höåi hoåp cuãa giúái
thûúång lûu baân caäi vïì caái nguy cú xûã oan möåt con ngûúâi khi dûåa
vaâo yá kiïën cuãa boån böìi thêím. Chùæc chùæn öng ta phaãi noái, dô nhiïn
laâ vúái nhûäng tûâ ngûä tïë nhõ, rùçng mûúâi hai miïëng pho-maát cuãa höåi
àöìng böìi thêím khöng hïì àûúåc àaâo taåo hay trang bõ gò àïí àaãm
àûúng möåt traách nhiïåm lúán nhû vêåy, rùçng hoå quaá dïî bõ nghïå thuêåt
ngön tûâ cuãa bïn nguyïn hay bïn bõ mï hoùåc, tuây theo tûúng quan
lûåc lûúång giûäa hai bïn trong cuöåc àêëu khêíu; rùçng hoå coá thïí tha
böíng quaá nhanh, hoùåc ngûúåc laåi lïn aán quaá dïî daâng maâ chùèng biïët
roä cho lùæm laâ mònh cùn cûá vaâo caái gò, tuây theo caái khöng khi tñch
cûåc hay tiïu cûåc maâ phña coá taâi huâng biïån hún àaä gêy nïn àûúåc.
Öng chaánh aán vaâ caã gia àònh töi nûäa cuäng thïë, àuáng; nhûng
coá leä gia àònh töi cuäng oaán hêån töi chuát ñt vò chùæc chùæn laâ töi àaä gêy
cho gia àònh nhûäng chuyïån phiïìn haâ. Chó coá möåt ngûúâi duy nhêët,
cha töi, vêng, ngûúâi cha töåi nghiïåp cuãa töi, laâ khöng than phiïìn vïì
cêy thêåp tûå maâ àûáa con trai àaä àùåt lïn vai ngûúâi, töi tin chùæc nhû
vêåy. Cêy thêåp tûå nùång nïì êëy ngûúâi vêîn cöë keáo lï ài maâ khöng lïn
aán thùçng con trai, khöng hïì traách moác, mùåc dêìu, vöën laâ möåt ngûúâi
thêìy giaáo, ngûúâi phaãi kñnh troång phaáp luêåt vaâ, hún nûäa phaãi daåy
cho hoåc troâ hiïíu vaâ chêëp nhêån phaáp luêåt. Töi tin chùæc rùçng trong
àêëy löìng ngûåc cha töi, traái tim hiïìn hêåu cuãa ngûúâi phaãi quaát lïn:
“Quên khöën naån, chuáng bay àaä giïët con ta, tïå hún nûäa, chuáng bay
àaä àaây àoåa cho noá chïët dêìn chïët moân, trong khi noá múái hai mûúi
lùm tuöíi! Giaá ngûúâi biïët thùçng con trai cuãa ngûúâi àang úã àêu,
ngûúâi ta àang haânh haå noá nhû thïë naâo, rêët coá thïí ngûúâi àaä trúã
thaânh möåt keã vö chñnh phuã.
Àïm höm nay, caái nhaâ pha ùn thõt ngûúâi àaä xûáng àaáng vúái
danh hiïåu cuãa noá hún bao giúâ hïët. Töi àûúåc biïët laâ coá hai ngûúâi tuâ
àaä treo cöí chïët vaâ möåt ngûúâi àaä tûå laâm mònh chïët ngaåt bùçng caách
nheát gieã vaâo möìm vaâ vaâo hai löî muäi. Buöìng giam 127 úã gêìn chöî
boån caãnh saát àöíi gaác, cho nïn thónh thoaãng töi nghe àûúåc tûâng
mêíu nhûäng cêu chuyïån hoå trao àöíi vúái nhau. Saáng nay chùèng haån,
hoå noái kheä, nhûng chûa àuã kheä àïí cho töi àûâng nghe nhûäng àiïìu
hoå kïí cho nhau nghe vïì nhûäng sûå cöë àaä diïîn ra trong àïm vûâa
qua.
Laåi thïm saáu thaáng nûäa tröi qua. Töi àaä tñnh söí, vaâ töi vûâa
khùæc lïn göî möåt con söë “14” rêët àeåp. Töi coá möåt caái àinh, cûá saáu
thaáng múái duâng àïën möåt lêìn. Vêng, töi àaä tñnh söí vaâ nhêån àõnh
tònh hònh: sûác khoãe töi vêîn töët vaâ tinh thêìn töi rêët vûäng.
Nhúâ nhûäng chuyïën du haânh nhûäng caác vò sao, rêët ñt khi töi bõ
nhûäng cún tuyïåt voång keáo daâi. Nhûäng lêìn lêm vaâo tònh traång êëy,
töi khùæc phuåc nöîi tuyïåt voång khaá nhanh vaâ töí chûác thêåt chu àaáo
möåt chuyïën du haânh thûåc sûå hay tûúãng tûúång noá xua tan hïët
nhûäng yá nghô bi quan. Caái chïët cuãa Celier àaä giuáp cho töi nhiïìu
trong viïåc chiïën thùæng nhûäng cún khuãng hoaãng tinh thêìn aác liïåt êëy
Töi tûå nhuã: coân ta, ta vêîn söëng, ta àang söëng nhùn rùng ra àêy
naây, vaâ ta phaãi söëng, söëng nûäa, söëng nhiïìu nûäa àïí möåt ngaây kia seä
söëng laåi thaânh möåt ngûúâi tûå do. Hùæn àaä phaá hoãng cuöåc vûúåt nguåc
cuãa ta, nhûng hùæn àaä chïët vaâ seä khöng bao giúâ àûúåc tûå do nhû ta
seä àûúåc tûå do sau naây: möåt ngaây kia ta seä tûå do, àoá laâ àiïìu chùæc
chùæn. laâ àiïìu têët nhiïn. Duâ coá sao chùng nûäa, nïëu ta ra khoãi nhaâ
lao cêëm cöë vaâo tuöíi ba mûúi taám, ta cuäng chûa giaâ, vaâ cuöåc vûúåt
nguåc tiïëp theo seä nhêët àõnh thaânh cöng, chùæc chùæn laâ nhû vêåy.
Möåt, hai, ba, böën, nùm, àùçng sau quay: möåt, hai, ba, böën,
nùm, àùçng sau quay. Tûâ mêëy höm nay hai chên töi àen laåi, chên
rùng töi laâ maáu..Khai öëm chùng? Töi lêìy ngoán tay caái bêëm vaâo cöí
chên: khi buöng ra, vïët bêëm vêîn loäm sêu vaâo. Coá thïí tûúãng chûâng
nhû trong ngûúâi töi toaân nûúác. Tûâ möåt tuêìn nay töi chó coân ài àûúåc
mûúâi cho àïën mûúâi hai tiïëng möåt ngaây, chó ài hai lêìn sau tiïëng maâ
töi àaä mïåt laã ra röìi. Möîi lêìn chuâi rùng bùçng khùn mùåt raám têím xaâ-
böng, töi thêìy àau lùæm, vaâ ra maáu nhiïìu. Thêåm chñ höm qua coá
möåt caái rùng tûå nhiïn ruång ra - möåt caái rùng cûãa haâm trïn.
Àúåt saáu thaáng tiïëp theo kïët thuác bùçng möåt cuöåc caách maång
thûåc sûå. Thêåt vêåy, höm qua hoå bùæt tuâ nhên thoâ àêìu caã ra ngûúâi
ghi-sï, möåt baác sô ài raão qua, banh möi tûâng ngûúâi lïn. Vaâ saáng
nay, àuáng mûúâi taám thaáng sau khi töi vaâo nhaâ tuâ cêëm cöë naây,
buöìng giam cuãa töi àûúåc múã ra, vaâ hoå noái vúái töi:
- Ra ài, àûáng quay mùåt vaâo tûúâng vaâ àúåi àêëy.
Töi laâ ngûúâi àêìu tiïn kïí tûâ cûãa lúán. Caã thaãy gêìn baãy mûúi
ngûúâi àaä ra. “Quay traái, quay!” Töi laâ ngûúâi ài sau cuâng trong möåt
daäy daâi àûúåc dêîn ra àêìu phña kia cuãa nhaâ giam vaâ àûúåc àûa ra
sên.
Luác bêëy giúâ laâ chñn giúâ. Möåt baác sô treã tuöíi mùåc aáo sú mi ka ki
cöåc tay àang ngöìi giûäa sên, sau möåt caái baân nhoã bùçng göî. Bïn caånh
öng ta laâ hai anh y taá phaåm nhên vaâ möåt viïn giaám thõ y taá. Trong
caã böën ngûúâi nay töi khöng biïët mùåt möåt ngûúâi naâo, kïí caã öng baác
sô. Mûúâi viïn caãnh saát cêìm suáng trûúâng àûáng gaác xung quanh.
Viïn chó huy nhaâ tuâ cêëm cöë vaâ töëp giaám thõ trûúãng àûáng nhòn,
khöng noái möåt cêu.
- Têët caã, cúãi hïët ra, - viïn giaám thõ trûúãng hö - Quêìn aáo cùåp
naách. Ngûúâi thûá nhêët. Tïn laâ gò?
- Möî...
- Haá miïång ra, giang chên ra. Nhöí ngay ra 3 caái rùng naây.
Tra cöìn pha i-öët trûúác, sau àoá laâ xanh meáthyleâne. Xi-rö Cochleria
möîi ngaây hai lêìn trûúác bûâa ùn.
Töi laâ ngûúâi cuöëi cuâng.
- Tïn gò?
- Charrieâre.
- Chaâ! Anh laâ ngûúâi duy nhêët coá möåt thên thïí coân coi àûúåc.
Múái àïën aâ?
- Khöng.
- Giam úã àêy bao lêu röìi?
- Mûúâi taám thaáng.
- Taåi sao anh khöng gêìy nhû moåi ngûúâi khaác.
- Töi khöng biïët.
- Àûúåc, töi seä noái cho anh biïët. Taåi vò anh ùn khaá hún, nïëu
khöng phaãi laâ vò anh thuã dêm ñt hún. Haá miïång xem. Chên. Möîi
ngaây hai quaã chanh: möåt saáng möåt chiïìu. Muát nûúác chanh, xong
xaát baä vaâo lúåi, anh bõ bïånh scorbut.
Hoå duâng cöìn pha i-öët lau lúåi cho töi, röìi böi thuöëc xanh
meáthyleâne, àoaån phaát cho töi möåt quaã chanh. Àùçng sau quay. Töi
laâ ngûúâi sau cuâng trúã vïì buöìng giam.
Viïåc vûâa xaãy ra quaã laâ möåt cuöåc caách maång: cho phaåm nhên
bõ öëm ra têån ngoaâi sên, cho hoå nhòn thêëy mùåt trúâi, cho baác sô khaám
tûâng ngûúâi möåt. ÚÃ traåi giam cêëm cöë chûa bao giúâ coá nhû vêåy. Coá
chuyïån gò xaáy ra thïë nhó? Phaãi chùng, do möåt sûå tònh cúâ naâo àêëy,
röët cuåc àaä coá möåt öng baác sô khöng chõu laâm keã toâng phaåm cêm
lùång cuãa caái quy chïë trûá danh naây? Caái öng baác sô naây, vïì sau seä
trúã thaânh baån töi, tïn laâ Germain Guibert. Bêy giúâ thò öng chïët
röìi, chïët úã Àöng Dûúng. Vúå öng ta coá gûãi thû àïën Macaraibo, úã
Venezuela, baáo cho töi biïët, khaá nhiïìu nùm sau caái ngaây êëy.
Cûá mûúâi ngaây laåi coá möåt buöíi àûúåc ra nùæng. Thuöëc men vêîn
chó coá thïë: cöìn pha i-öët, xanh meáthyleâne, hai quaã chanh. Tònh
traång cuãa töi khöng trêìm troång thïm nhûng cuäng khöng thuyïn
giaãm. Àaä hai lêìn töi xin xi-rö Cocheleária vaâ àaä hai lêìn baác sô khöng
chõu cho, àiïìu àoá bùæt àêìu laâm cho töi xò-neåc, vò töi vêîn khöng ài
àûúåc saáu tiïëng möîi ngaây, vaâ hai cöí chên töi vêîn coân sûng phuâ vaâ
bêìm àen laåi.
Möåt höm, trong khi chúâ àïën lûúåt khaám, töi chúåt nhêån ra rùçng
caái cêy coâm coäi maâ töi àang duâng àïí nêëp chuát àónh cho àúä nùæng laâ
möåt cêy chanh khöng ra quaã. Töi bûát möåt caái laá chanh boã vaâo
miïång nhai, röìi möåt caách lú àïînh, khöng hïì coá chuã àñch, töi beã möåt
nhaánh cêy coá dùm chiïëc laá cêìm chúi. Àïën khi öng baác sô goåi àïën tïn
töi, töi cùæp caái nhaánh cêy sau àñt, noái:
- Thûa baác sô, töi khöng biïët coá phaãi taåi mêëy quaã chanh cuãa
baác sô khöng, nhûng xin baác sô xem giuâm thûá caái gò moåc sau àñt töi
àêy naây.
Noái àoaån töi quay ngûúâi laåi cho baác sô xem caái nhaánh cêy cùæm
sau àñt.
Thoaåt tiïn boån caãnh saát cûúâi phaá lïn, nhûng röìi viïn giaám
thõ trûúãng noái:
- Papillon anh seä bõ phaåt vò àaä coá thaái àöå bêët kñnh àöëi vúái baác
sô.
- Khöng hïì coá nhû thïë, - baác sô noái. - öng khöng àûúåc phaåt
ngûúâi naây, vò töi coá phaân naân gò àêu. Anh khöng muöën duâng chanh
nûäa aâ? YÁ anh muöën noái nhû vêåy phaãi khöng?
- Vêng, thûa baác sô, töi chaán chanh lùæm röìi: maäi coá khoãi àêu.
Töi muöën xin xi-rö Cochleária uöëng thûã xem.
- Trûúác àêy töi khöng cho anh vò töi chó coá àûúåc rêët ñt, phaãi
daânh cho nhûäng ngûúâi bïånh nùång. Tuy vêåy töi seä cho anh möîi ngaây
möåt thòa, nhûng vêîn phaãi tiïëp tuåc duâng chanh.
- Thûa baác sô, töi àaä coá dõp tröng thêëy ngûúâi Anh-àiïng hoå ùn
rong biïín, thûá rong naây úã Royale töi cuäng thêëy coá. Chùæc úã Saint-
Joseph cuäng phaãi coá thûá rong naây.
- Anh àaä gúåi cho töi möåt yá tuyïåt hay. Chñnh töi cuäng àaä thêëy
coá möåt thûá rong gò àêëy úã búâ biïín. Töi seä cho vúát vaâ phaát cho caác
anh möîi ngaây möåt ñt. Ngûúâi Anh-àiïng hoå ùn söëng hay àem nêëu
lïn?
- Hoå ùn söëng.
- Àûúåc. Caá m ún. Vaâ nhêët laâ, thûa öng chó huy, töi yïu cêìu
àûâng phaåt ngûúâi naây, xin öng cam kïët vúái töi nhû vêåy.
- Töi àöìng yá, baác sô aå.
Quaã laâ möåt pheáp laå. Cûá taám ngaây laåi àûúåc ra nùæng hai tiïëng
àöìng höì, àúåi àïën lûúåt mònh khaám bïånh hoùåc chúâ cho nhûäng ngûúâi
khaác àûúåc àûa ra, àûúåc tröng thêëy nhûäng gûúng mùåt, àûúåc thò
thêìm vúái nhau vaâi cêu: trûúác kia ai maâ daám mú ûúác nhûäng àiïìu kyâ
diïåu nhû vêåy?
Àêy laâ möåt sûå thay àöíi huyïîn hoùåc àöëi vúái moåi ngûúâi, nhûäng
xaác chïët àaä àûáng dêåy vaâ bûúác ài dûúái aánh nùæng; nhûäng con ngûúâi
bõ chön söëng êëy nay àaä noái lïn àûúåc àöi lúâi. Àoá laâ möåt bònh dûúäng
khñ thöíi sûå söëng vaâo cú thïí vaâ têm höìn cuãa möîi chuáng töi.
Clac, clac, hùçng haâ sa söë nhûäng tiïëng clac múã têët caã caác cûãa
nguåc vaâo möåt buöíi saáng thûá nùm luác chñn giúâ. Möîi ngûúâi àïìu phaãi
ra àûáng úã ngang ngûúäng cûãa phoâng giam. Möåt tiïëng goåi: “Caác
phaåm nhên cêìm cöë! Quan thöëng àöëc ài thanh tra”.
Cuâng ài vúái nùm viïn sô quan cuãa quên àöåi thuöåc àõa, chùæc
hùèn àïìu nhûäng sô quan quên y, möåt ngûúâi cao lúán, trang nhaä, toác
maâu hoa rêm coá aánh baåc, bûúác chêåm raäi àoåc haânh lang ài qua
trûúác tûâng khung cûãa phoâng giam. Töi nghe tiïëng möåt viïn caãnh
binh baáo caáo cho öng ta biïët nhûäng hònh aán nùång vaâ nhûäng nguyïn
do àaä dêîn àïën noá. Trûúác khi ài ngang chöî töi, hoå phaãi ra lïånh cho
möåt ngûúâi àûáng dêåy, vò ngûúâi naây àûáng àúåi lêu quaá àaä ngöìi thuåp
xuöëng. Àoá laâ möåt trong toaán tuâ vûúåt nguåc ùn thõt ngûúâi: Graville.
Möåt viïn sô quan noái:
- ÖÌ, tïn naây chó coân laâ caái xaác biïët ài!
Quan thöëng àöëc àaáp:
- Tònh traång têët caã caác tuâ nhên àïìu thaãm haåi.
Àoaân thanh tra àïën chöî töi. Viïn chó huy nhaâ lao noái:
- Ngûúâi naây laâ tuâ nhên bõ aán hònh nùång nhêët trong nhaâ lao.
Anh tïn gò? - Quan thöëng àöëc noái.
- Charrieâre.
- Hònh aán?
- Taám nùm vò töåi lêëy tröåm vêåt tû cuãa nhaâ nûúác vaâ giïët ngûúâi,
ba cöång nùm nùm cêëm cöë, khöng coá phöëi aán.
- Àaä ngöìi àûúåc bao lêu?
- Mûúâi taám thaáng.
- Haånh kiïím ra sao?
- Töët. - Viïn chó huy nhaâ lao noái.
- Sûác khoeã ra sao?
- Taåm àûúåc, - öng baác sô noái.
- Anh coá muöën noái gò khöng?
- Coá: caái chïë àöå cêëm cöë naây laâ vö nhên àaåo vaâ khöng xûáng
àaáng vúái möåt dên töåc nhû nûúác Phaáp.
- Taåi sao?
- Im lùång tuyïåt àöëi, khöng àûúåc ài daåo, vaâ trûúác àêy ñt höm
khöng hïì coá lïå khaám sûác khoãe.
- Anh haäy cöë gùæng coá haånh kiïím töët, coá leä anh seä àûúåc ên
giaãm nïëu töi coân laâm thöëng àöëc.
- Caám ún öng.
Kïí tûâ ngaây êëy, theo lïånh quan thöëng àöëc vaâ baác sô trûúãng tûâ
Martinique vaâ tûâ Cayenne túái, höm naâo chuáng töi cuäng àûúåc möåt
buöíi ài daåo vaâ tùæm biïín trong möåt thûá bïí búi giaã, coá nhûäng taãng àaá
lúán ngùn vúái biïín cho caá mêåp khoãi vaâo.
Möîi buöíi saáng cûá àïën chñn giúâ, tûâng toaán tuâ nhên möåt trùm
ngûúâi möåt tûâ nhaâ lao cêëm cöë keáo xuöëng tùæm, mònh trêìn nhû
nhöång. Vúå con cuãa boån giaám thõ phaãi úã nhaâ, àïí khoãi thêëy caái caãnh
loäa löì àoá.
Chïë àöå naây keáo daâi àaä àûúåc möåt thaáng. Sùæc diïån cuãa luä tuâ àaä
khaác hùèn. Buöíi ài daåo giûäa nùæng, buöíi tùæm nûúác mùån, caái quyïìn
àûúåc noái möîi ngaây möåt giúâ, àaä laâm cho bêìy tuâ cêëm cöë, caái bêìy ngûúâi
àau öëm vïì tinh thêìn vaâ thïí chêët êëy, thay àöíi têån göëc.
Möåt höm töi àang ài úã caác haâng sau trïn àûúâng tûâ chöî tùæm vïì
nhaâ lao cêëm cöë, böîng nghe coá tiïëng möåt ngûúâi àaân baâ heát lïn thêët
thanh vaâ hai phaát suáng luåc.
- Cûáu vúái! Cûáu vúái! Con töi chïët àuöëi mêët!
Nhûäng tiïëng kïu la êëy tûâ phña bïën àûa laåi. Bïën àêy chó laâ
möåt àûúâng döëc xêy xi-mùng àïí cho thuyïìn àêåu. Laåi nghe tiïëng xön
xao:
- Caá mêåp! Caá mêåp!
Röìi laåi hai tiïëng suáng luåc nûäa. Trong khi ai nêëy àïìu quay
àêìu vïì phña coá tiïëng kïu cûáu vaâ tiïëng suáng luåc, töi xö möåt tïn lñnh
gaác ra, khöng hïì suy tñnh, vaâ ngûúâi vêîn trêìn truöìng nhû thïë, töi
chaåy thùèng ra bïën. Àïën núi, töi tröng thêëy hai ngûúâi àaân baâ àang
la heát nhû àiïn, caånh àêëy coá hai tïn lñnh gaác vaâ hai thùçng A-rêåp.
- Nhaãy xuöëng ài! - ngûúâi àaân baâ heát. - Noá chûa tröi xa àêu!
Töi khöng biïët búi, chûá biïët thò töi àaä xuöëng röìi. Heân nhaát caã möåt
luä!
- Caá mêåp! Möåt tïn lñnh gaác noái, àoaån laåi chôa suáng bùæn xuöëng
biïín.
Möåt àûáa beá gaái mùåc chiïëc aáo daâi maâu xanh nöëi trùæng àang
tröi lïình bïình trïn mùåt biïín, bõ möåt doâng haãi lûu yïëu àûa tûâ tûâ ra
xa. Noá tröi thùèng vïì phña caác haãi lûu quy tuå laåi, vöën laâ chöî duâng
laâm núi mai taáng caác phaåm nhên, nhûng haäy coân xa múái àïën chöî
êëy. Boån lñnh gaác nöí suáng liïn tuåc, vaâ chùæc hùèn hoå àaä bùæn truáng
nhiïìu con, vò quanh con beá coá nhûäng chöî nûúác cuöån lïn suâng suåc.
- Àûâng bùæn nûäa! - töi quaát.
Röìi khöng suy nghô àùæn ào, töi nhaãy xuöëng biïín.
Àûúåc doâng haãi lûu àêíy ài, töi búi rêët nhanh vïì phña con beá
bêëy giúâ vêîn nöíi lïình bïình nhúâ caái aáo daâi cùng phöìng lïn. Töi vûâa
búi vûâa àaåp chên thêåt maånh àïë cho caá mêåp khoãi àúáp truáng.
Töi chó coân caách con beá coá ba böën chuåc meát thò möåt chiïëc
xuöìng tûâ àaão Royale vûâa cheâo ra àïën núi: bïn êëy àaä nhòn thêëy caái
caãnh naây tûâ xa. Ngûúâi trïn thuyïìn vúát àûáa beá lïn. Töi ûác phaát
khoác lïn àûúåc khi àïën lûúåt töi àûúåc keáo lïn thuyïìn, ûác àïën nöîi
quïn khuêëy caã luä caá mêåp: töi àaä liïìu thên möåt caách hoaân toaân vö
ñch.
Noái cho àuáng hún, luác bêëy giúâ töi tûúãng laâ hoaân toaân vö ñch,
vò möåt thaáng sau, baác sô Germain Guibert àaä vêån àöång cho töi àûúåc
miïîn cêëm cöë vò lyá do sûác khoãe, vaâ chó huy traåi àaä chuêín y, coi nhû
àêy laâ möåt caách thûúâng cöng cho töi àaä liïìu mònh lao xuöëng biïín
àïí cûáu àûáa beá.

Papillon Nguoi Tu Kho Sai Quyen 3 726 44

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Papillon Nguoi Tu Kho Sai Quyen 3 726 44

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

PAPILLON NGÛÚÂI TUÂ KHÖÍ SAI (quyïín 3) 1

VI. QUÊÌN ÀAÃO SALUT - ÀÏËN QUÊÌN ÀAÃO ..........................................................................2

VI. QUÊÌN ÀAÃO SALUT - ÀÏËN QUÊÌN ÀAÃO

- Anh naây laâ Papillon aâ?

Nhaâ giam cêìm cöë

- Chung thên maâ? Hònh nhû àïën khi chïët.

Cuöåc söëng úã àaão Royale

- Papillon vúái töi chùèng ûa gò nhau àêu.

Noái àoaån, baác sô quay lûng laåi, boã ài thùèng.

- Thïë öng baác sô chó noái moâ aâ?

VII. QUÊÌN ÀAÃO SALUT

- Cêåu khöng phaãi quï úã Valence sao?

- Töi àaä coá ngûúâi.

- Cêåu khöng súå chûá?

Cêìm cöë lêìn thûá hai

You might also like