Bài 1.

2
PHÁT TRIỂN TÀI CHÍNH
VỚI TĂNG TRƯỞNG
VÀ PHÁT TRIỂN KINH TẾ

Một số câu hỏi nghiên cứu

ƒ Vai trò của tài chính đối với tăng trưởng và phát
triển kinh tế?
ƒ Phát triển tài chính có dẫn tới phát triển kinh tế không?

ƒ Nếu không phát triển tài chính thì có thể có phát triển
kinh tế được không?
ƒ Loại hình phát triển tài chính nào giúp phát triển kinh
tế?
ƒ Các điều kiện về thể chế và chính sách để hệ thống tài
chính có thể thúc đẩy kinh tế phát triển?

Vai trò của phát triển tài chính Vũ Thành Tự Anh

1
 Một số khái niệm cơ bản
ƒ Phát triển tài chính: Công cụ, tổ chức, thị trường,
CSHT tài chính
- Khối lượng tài sản tài chính
- Lưu lượng di chuyển vốn
- Sự phát triển của các tổ chức tài chính
- CSHT tài chính (pháp luật, hiệu lực thi hành…)
- Tín dụng cho khu vực tư nhân v.v.
ƒ Tăng trưởng kinh tế: Đo lường bằng GDP

ƒ Phát triển kinh tế [?]

ƒ [Chất lượng tăng trưởng]
ƒ [Tăng trưởng bền vững]

Vai trò của phát triển tài chính Vũ Thành Tự Anh

Quan điểm về vai trò của phát triển tài chính

đối với phát triển kinh tế
ƒ Quan điểm phát triển (development perspective):
• Phát triển tài chính là một điều kiện cần cho phát triển
kinh tế
• Phát triển tài chính là một nguồn tạo nên lợi thế so
sánh
ƒ Tuy nhiên cần lưu ý:
- Phát triển tài chính đi đôi với nguy cơ rủi ro
- Cần chú ý tới chất lượng của phát triển tài chính
- Phát triển tài chính phát huy tác dụng khi được hỗ trợ
bởi hệ thống thể chế và chính sách tốt
- Phát triển tài chính không phải là điều kiện đủ cho phát
triển kinh tế
Vai trò của phát triển tài chính Vũ Thành Tự Anh

2
 Đánh giá của giới nghiên cứu

ƒ Cốt lõi của các tranh luận xoay quanh mối quan hệ
giữa tiết kiệm và đầu tư.
ƒ Trong một nền kinh tế với hệ thống tài chính kém
phát triển:
- Không khuyến khích được tiết kiệm.
- Sự dịch chuyển dòng vốn từ người tiết kiệm sang
nhà đầu tư bị hạn chế và kém hiệu quả
- Đầu tư chủ yếu là từ tiết kiệm của chính mình và huy
động trực tiếp từ bạn bè, họ hàng
- Khó chớp được cơ hội đầu tư, đặc biệt là đầu tư lớn
- Hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính thấp

Vai trò của phát triển tài chính Vũ Thành Tự Anh

Chức năng của hệ thống tài chính

(nhắc lại)

ƒ Làm cầu nối giữa tiết kiệm và đầu tư

ƒ Sàng lọc, chuyển giao, và phân tán rủi ro
ƒ Giám sát doanh nghiệp
ƒ Vận hành hệ thống thanh toán

3
 Quan hệ giữa phát triển tài chính
và tăng trưởng kinh tế

Tăng S, I Cải tiến

Giảm chi phí giao dịch,
(tích lũy công nghệ
tăng độ sâu tài chính
vốn) →  TFP

Hệ thống tài Tăng hiệu

Sàng lọc & hỗ trợ các Tăng trưởng
chính hoạt quả sử
dự án hiệu quả kinh tế
động hiệu quả dụng vốn

Giảm bất cân xứng Tinh thần

thông tin và rủi ro doanh
nhân

Vai trò của phát triển tài chính Vũ Thành Tự Anh

Một số rủi ro tiềm tàng của phát triển tài chính

ƒ Chất lượng phát triển tài chính thấp

- Không phân bổ nguồn lực một cách hiệu quả; trái lại
có thể gây nên gánh nặng nợ nần
- Không có khả năng “tiêu hóa” hiệu quả các nguồn tài
chính huy động được (vd: viện trợ)
- Hệ thống tài chính phát triển không bền vững
ƒ Phát triển tài chính không tương thích với điều kiện
kinh tế, với hệ thống thể chế và chính sách của quốc
gia

Vai trò của phát triển tài chính Vũ Thành Tự Anh

4
 Kết quả nghiên cứu thực nghiệm
Phát triển tài chính và tăng trưởng kinh tế

ƒ Mức độ phát triển tài chính thường được đo bằng:

- Tỷ lệ của tín dụng cho khu vực tư nhân so với GDP và
so với tổng tín dụng;
- Độ sâu tài chính [M2(M3)/GDP]: Cho biết quy mô của
khu vực trung gian tài chính so với nền kinh tế
- Số lượng vốn hóa của thị trường tài chính
- Biên lãi suất (interest margin)
- Vai trò tương đối của các ngân hàng thương mại so với
ngân hàng trung ương;
- Chỉ số độ mở khu vực tài chính, ngân hàng (Freedom
in Banking and Finance index) v.v.

Vai trò của phát triển tài chính Vũ Thành Tự Anh

Kết quả nghiên cứu thực nghiệm

Tổ chức tài chính và tăng trưởng kinh tế

ƒ Beck et al. (2000):

- Đo lường mức độ phát triển trung gian tài chính bằng tỷ trọng của
tín dụng tư nhân:
a) Tương quan giữa tín dụng tư nhân (từ các thể chế phi ngân
hàng) với GDP thực/đầu người 1960-95 là 0,6;
b) Tương quan giữa tín dụng tư nhân phi ngân hàng và tăng trưởng
kinh tế là 0,3.
c) Con đường dẫn đến tăng trưởng kinh tế không chỉ thông qua
việc cải thiện vai trò của trung gian tài chính liên quan đến tiết
kiệm và tích lũy vốn vật chất, mà còn thông qua việc cải thiện
TFP.
d) TFP cao → tăng hiệu quả sử dụng vốn (Easterly, Levine, 2001)

Vai trò của phát triển tài chính Vũ Thành Tự Anh

5
 Kết quả nghiên cứu thực nghiệm
Tổ chức tài chính và tăng trưởng kinh tế

ƒ Odedokum (1996): Nghiên cứu 71 quốc gia chậm

phát triển trong giai đoạn 1960s – 1980s
- Tại khoảng 85% các nước, trung gian tài chính có
đóng góp quan trọng cho tăng trưởng kinh tế;
- Đóng góp của trung gian tài chính cho tăng trưởng
kinh tế quan trọng hơn tại các nước đang phát triển
so với các nước phát triển;
- Đóng góp của trung gian tài chính tương đương với
đóng góp của gia tăng xuất khẩu hay tăng trưởng
của tích lũy vốn.

Vai trò của phát triển tài chính Vũ Thành Tự Anh

Kết quả nghiên cứu thực nghiệm

ƒ Phát triển tài chính giúp giảm tác động do các
cú sốc từ bên ngoài gây ra cho nền kinh tế
ƒ Phát triển tài chính và giảm nghèo [?]
ƒ Tầm quan trọng tương đối của hệ thống tài
chính dựa vào ngân hàng sv. thị trường [?]
(Golsdmith, 1969; Boot and Thakor, 1997;
Allen and Gale, 2000; Demirguc-Kunt and
Levine, 2001c).

Vai trò của phát triển tài chính Vũ Thành Tự Anh

6
 Quan hệ giữa phát triển tài chính theo chiều sâu và
GNP bình quân đầu người
ƒ Tăng thu nhập có tương quan với việc gia tăng độ sâu tài chính

Ñoä saâu taøi chính - M2/GDP Giaù trò voán cuûa thò tröôøng chöùng khoaùn
80
120

G.trò t.tröôøng CK/GDP (%)

100 1/4 thöù ba
1/4 thöù ba
60 1/4 thöù nhaát
1/4 thöù nhaát
80 Trung vò Trung vò
M2/GDP (%)

60 40

40
20
20

0 0

Thu nhaäp Trung Trung Thu nhaäp Thu nhaäp Trung Trung Thu nhaäp
thaáp bình thaáp bình cao cao thaáp bình thaáp bình cao cao

Nhóm quốc gia theo thu nhập bình quân đầu người
Nguồn: WB, WDI.
Vai trò của phát triển tài chính Vũ Thành Tự Anh

Bằng chứng thực tiễn về phát triển tài chính

dẫn tới tăng trưởng kinh tế
ƒ Tín dụng tư nhân là biến số giúp dự đoán tăng trưởng kinh tế.
% /năm
Tăng trưởng GDP 1960-95

Tín dụng tư nhân/GDP (log)

Nguồn: WB, “Finance for Growth”, 2001 (Theo Levine, Loayza, Beck 2000).
Vai trò của phát triển tài chính Vũ Thành Tự Anh

7
 Bằng chứng thực tiễn về quan hệ giữa
phát triển tài chính và tăng trưởng kinh tế
Quan hệ giữa độ sâu tài chính và GDP trên đầu người
(1994-2003)

500

y = 3.5233x + 268.72
450 2
R = 0.9696
GDP/người

400

350

300

250
0 10 20 30 40 50 60
M2/GDP(%)

Vai trò của phát triển tài chính Vũ Thành Tự Anh

Bằng chứng thực tiễn về vài trò của phát triển

tài chính đối với tăng trưởng kinh tế
Các nhân tố cải cách vĩ mô đóng góp vào tăng trưởng
Tốc độ tăng trưởng GDP (%)

Tốc độ tăng trưởng 7.2

Xác lập quyền tài sản 2.6

Phát triển tài chính 1.8

Kiềm chế lạm phát 1.5

Tự do hóa thương mại 1.3

0 1 2 3 4 5 6 7 8

Nguồn: Hình 10 trong David Dollar (2002). “Reform, Growth, and Poverty in Vietnam”

Vai trò của phát triển tài chính Vũ Thành Tự Anh

8
 Tỷ trọng tài sản tài chính của
các tổ chức tài chính khác nhau
100%
15 17
25 29
80%

60%
60
60
63
40%
65

20%
25 22
12
5
0%
Thaáp Trung bình thaáp Trung bình cao Cao

Nhoùm quoác gia theo thu nhaäp

Ngaân haøng trungNguồn

öông: Số liệuNgaâ
n haø
NHTG, ng nhaän tieàn göûi
WDI. Toå chöùc taøi chính khaùc

Vai trò của phát triển tài chính Vũ Thành Tự Anh

Kết quả nghiên cứu thực nghiệm

Phát triển tài chính và tăng trưởng kinh tế

ƒ King và Levine (1993): “mức phát triển tài chính cao hơn
tương quan mạnh và có ý nghĩa với tốc độ tăng trưởng
kinh tế nhanh hơn (ở cả hiện tại và tương lai), với tích lũy
vốn vật chất và những cải thiện về hiệu quả kinh tế.”
ƒ Shan và Morris (2002): Phát triển tài chính tự bản thân nó
không nhất thiết tạo ra tăng trưởng kinh tế, trừ khi mức
phát triển tài chính đã vượt quá một ngưỡng nào đó.
ƒ Arestis và Demetriades (1997), Demetriades và Hussein
(1996): Tương quan thuận giữa phát triển tài chính và
tăng trưởng kinh tế tùy vào từng quốc gia cụ thể và có khả
năng bị ảnh hưởng bởi những khác biệt trong cơ cấu kinh
tế và các đặc trưng thể chế.
Vai trò của phát triển tài chính Vũ Thành Tự Anh

9
 Kết quả nghiên cứu thực nghiệm
Phát triển tài chính và tăng trưởng kinh tế

ƒ Vai trò kinh tế vi mô của phát triển tài chính dưới góc
độ của lý thuyết tăng trưởng nội sinh:
- Tinh thần doanh nhân và chấp nhận rủi ro;
- Nguồn lực tài chính cho thay đổi kỹ thuật, chuyển
giao công nghệ và chuyển hóa vốn nhân lực với tiềm
năng cho tăng trưởng kinh tế dài hạn;
- Áp dụng thay đổi kỹ thuật vào khu vực tài chính
nhằm tối thiểu hóa chi phí giao dịch và tăng cường
hiệu quả kinh tế; và
- Hội nhập vào nền kinh tế toàn cầu nhằm gia tăng các
nguồn lực bổ sung cho tăng trưởng kinh tế.

Vai trò của phát triển tài chính Vũ Thành Tự Anh

Kết quả nghiên cứu thực nghiệm

Phát triển tài chính và tăng trưởng kinh tế

ƒ Một số lưu ý:
• Các nghiên cứu hiện tại chưa hoàn toàn nhất trí
với nhau do khác biệt về số mẫu các nước, thời
kỳ phân tích, và phương pháp thống kê;
• Sử dụng các chỉ số khác nhau để đo lường mức
độ phát triển tài chính và phát triển kinh tế.

Vai trò của phát triển tài chính Vũ Thành Tự Anh

10
 Kết luận
ƒ Phát triển tài chính là điều kiện cần (nhưng chưa đủ)
cho phát triển kinh tế, và có thể là một nguồn tạo nên
lợi thế so sánh của quốc gia.
ƒ Phát triển tài chính đi đôi với nguy cơ rủi ro. Để giảm
rủi ro và để tài chính đóng góp vào phát triển kinh tế,
cần chú trọng tới chất lượng của phát triển tài chính,
đồng thời xây dựng hệ thống thể chế và thực hiện
các chính sách thích hợp
ƒ Phát triển kinh tế có tác động trở lại với phát triển tài
chính - Mối quan hệ “kéo đẩy” tự nhiên, hợp quy luật.

Vai trò của phát triển tài chính Vũ Thành Tự Anh

11