KỸ THUẬT MỞ TỦY

§iÒu trÞ néi nha lµ ph−¬ng ph¸p c¬ sinh häc nh»m duy tr× chøc n¨ng cña mét
r¨ng trªn cung hµm. Qu¸ tr×nh ch÷a tñy cã nhiÒu b−íc kh¸c nhau, trong ®ã më tñy
lµ b−íc ®Çu tiªn vµ cã vai trß rÊt quan träng ®¶m b¶o sù thµnh c«ng cña viÖc ®iÒu
trÞ. Môc ®Ých cña viÖc më tñy lµ t¹o ®−êng vµo buång tñy ®Ó qua ®ã viÖc lµm s¹ch,
t¹o h×nh vµ tr¸m bÝt hÖ thèng èng tuû ®−îc thùc hiÖn dÔ dµng.
I.Yªu
I.Yªu cÇu cña khoang më tuû
1. T¹o mét khoang th¼ng gãc ®Ó dông cô cã thÓ ®i th¼ng gãc vµo lç vµo èng
tñy vµ ®i tíi chãp r¨ng.
2. §ñ chç cho viÖc t¹o h×nh vµ lµm s¹ch hÖ thèng èng tuû.
3. Cho phÐp b¬m röa dÔ dµng.
4. T¹o chç ®Æt thuèc vµ hµn t¹m gi÷a c¸c lÇn ®iÒu trÞ.
5. Cho phÐp tr¸m bÝt hÖ thèng èng tuû theo ba chiÒu kh«ng gian.
II.Nguyªn
II.Nguyªn t¾c chung cña khoang më tuû
1. Lo¹i bá toµn bé c¸c tæn th−¬ng do s©u r¨ng, chÊt tr¸m cò vµ sái tuû lµm
c¶n trë viÖc t¹o h×nh vµ lµm s¹ch èng tuû.
2. Thµnh khoang më tuû th¼ng gãc ®Ó dông cô t¹o h×nh vµ lµm s¹ch vµo ®−îc
phÇn chãp dÔ dµng.
3. Bê khoang më tuû kh«ng lµm chÖch h−íng dông cô t¹o h×nh.
4. LÊy hÕt trÇn buång tuû, kh«ng t¹o vïng lÑm.
5. Béc lé râ tÊt c¶ c¸c lç èng tuû.
6. Thµnh khoang më tuû h¬i héi tô vÒ phÝa sµn tuû.
Tr−íc khi më tñy, viÖc ®¸nh gi¸ gi¶i phÉu buång tuû, hÖ thèng èng tuû vµ
c¸c tæn th−¬ng tæ chøc cøng liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh ®iÒu trÞ trªn phim X quang
®ãng vai trß quan träng. Trªn phim XQ chóng ta cÇn ®¸nh gi¸: ChiÒu cao, chiÒu
réng gÇn - xa cña buång tuû, chiÒu dµi sõng tuû, h×nh thÓ hÖ thèng èng tuû, sù xuÊt
hiÖn cña c¸c thµnh phÇn calci ho¸ trong èng tuû nh− sái tuû, ®é calci ho¸ èng tuû,
trôc r¨ng, c¸c tæn th−¬ng s©u r¨ng vµ chÊt tr¸m cò, c¸c tæn th−¬ng m« cøng cña
r¨ng nh− néi tiªu, ngo¹i tiªu, c¸c tæn th−¬ng m« cuèng vµ m« x−¬ng l©n cËn do qu¸
tr×nh bÖnh lý tuû vµ bÖnh lý cuèng…
III. Kü thuËt më tuû
Dông cô
1. Mòi khoan carbua tungsten: mòi khoan trßn vµ mòi khoan trô

2. C¸c mòi khoan chuyªn biÖt ®Ó më tuû

Mòi khoan Endo- access

Mòi khoan Endo- Z

1. Kü thuËt më tuû r¨ng cöa vµ r¨ng nanh
1.1. Gi¶i phÉu:
- Gi¶i phÉu buång tuû: h×nh thÓ buång tuû gièng h×nh thÓ ngoµi cña r¨ng trªn b×nh
diÖn trong, quyÕt ®Þnh h×nh thÓ vµ kÝch th−íc khoang më tuû. §èi víi r¨ng cöa,
khoang më tuû cã h×nh tam gi¸c, ®¸y quay vÒ phÝa r×a c¾n cßn khoang më tuû r¨ng
nanh cã h×nh trøng.
- Gi¶i phÉu hÖ thèng èng tuû: R¨ng cöa, r¨ng nanh trªn vµ r¨ng nanh d−íi th−êng
cã 1 èng tuû. H×nh thÓ èng tuû trªn diÖn c¾t ngang thay ®æi tõ d¹ng tam gi¸c ë cæ
r¨ng, trßn dÇn vÒ phÝa cuèng r¨ng. Nhãm r¨ng cöa hµm d−íi th−êng cã èng tuû dÑt
theo chiÒu gÇn xa. Theo Benjamin vµ Dowson (1974), 41,4% c¸c r¨ng cöa d−íi cã
2 èng tuû trong ®ã 13% cã hai lç cuèng r¨ng riªng biÖt.
1.2. Kü thuËt: .
- Th× 1: Më buång tuû: dïng mòi khoan trßn #4 vu«ng gãc víi mÆt trong r¨ng më
th¼ng h−íng buång tuû. VÞ trÝ më tuû: Ngay trªn gãt r¨ng
- Th× 2: Lo¹i bá tam gi¸c trong vµ tam gi¸c ngoµi
Dïng mòi khoan Endo-Z hoÆc mòi khoan kim c−¬ng më réng trÇn buång tuû
vÒ phÝa trong vµ phÝa ngoµi, lÊy bá tam gi¸c ngµ phÝa trong vµ tam gi¸c ngµ phÝa
ngoµi t¹o khoang më tuû h×nh tam gi¸c ®èi víi r¨ng cöa, h×nh trøng ®èi víi r¨ng
nanh. LÊy bá tam gi¸c ngµ phÝa trong cã vai trß quan träng ®Æc biÖt ®èi víi r¨ng
cöa d−íi do èng tuû trong th−êng bÞ bá qua trong qu¸ tr×nh ®iÒu trÞ.

H×nh 1:H×nh thÓ trong r¨ng cöa gi÷a trªn

H×nh 2: Kü thuËt më tuû r¨ng cöa trªn
 H×nh 3: Kü thuËt më tuû r¨ng cöa d−íi
2. Kü thuËt më tuû r¨ng hµm nhá hµm trªn
2.1. Gi¶i phÉu:
- Gi¶i phÉu buång tuû: Nh×n tõ mÆt nhai buång tuû cã h×nh ch÷ nhËt gãc trßn,
®−êng kÝnh trong-ngoµi dµi h¬n ®−êng kÝnh gÇn-xa. Sõng tuû h−íng vÒ phÝa mói
trong vµ mói ngoµi nªn vÞ trÝ cña sõng tuû xa r·nh trung t©m h¬n c¸c lç èng tuû.
Gi÷a 2 lç èng tuû cña r¨ng 4 trªn cã r·nh trong-ngoµi s©u xuèng sµn tuû.
- Gi¶i phÉu hÖ thèng èng tuû: 98% c¸c r¨ng 4 trªn cã hai èng tuû n»m trong hai
ch©n r¨ng riªng biÖt dÝnh nhau ë r·nh ph¸t triÓn. Th«ng th−êng gi÷a hai èng tuû
cã c¸c ®o¹n nèi liªn kÕt vµ c¸c nh¸nh phô ë ®o¹n cuèng r¨ng t¹o thµnh hÖ thèng
kªnh nèi ch»ng chÞt.
 MÆc dï h×nh thÓ ngoµi cña th©n vµ ch©n r¨ng 5 trªn t−¬ng ®èi gièng r¨ng 4
nh−ng hÖ thèng èng tuû cã nhiÒu d¹ng phøc t¹p h¬n. CÊu tróc phøc t¹p nhÊt lµ
sù ph©n nh¸nh ®«i cña èng tuû chÝnh ë 1/3 gi÷a vµ hîp nhÊt ë 1/3 cuèng t¹o
d¹ng cung trßn trªn thiÕt diÖn trong ngoµi cña r¨ng.

H×nh 4:H×nh thÓ trong r¨ng hµm nhá thø nhÊt hµm trªn
2.2. Kü thuËt: Hai th×:
- Th× 1: Më buång tuû: dïng mòi khoan trßn #2 hoÆc #4 tõ chÝnh gi÷a r·nh trung
t©m ®i song song víi trôc r¨ng. VÞ trÝ më tuû: chÝnh gi÷a r·nh trung t©m
- Th× 2: dïng mòi khoan trßn #4 h−íng vÒ phÝa mÆt nhai lÊy hÕt trÇn buång tuû.+
Dïng mòi khoan Endo-Z hoÆc mòi khoan kim c−¬ng më réng khoang më tuû theo
h−íng trong-ngoµi, t¹o khoang më tuû th¼ng gãc, h×nh ovan dÑt theo chiÒu gÇn-xa.
 H×nh 5: Kü thuËt më tuû r¨ng hµm nhá hµm trªn
3. Kü thuËt më tuû r¨ng hµm nhá hµm d−íi
2.1. Gi¶i phÉu:
- Gi¶i phÉu buång tuû: Nh×n tõ mÆt nhai buång tuû trßn h¬n buång tuû r¨ng
hµm nhá trªn, sõng tuû h−íng vÒ mói ngoµi. Mói ngoµi cao h¬n mói trong nªn
mÆt nhai dèc 450 vÒ phÝa trong.
- Gi¶i phÉu hÖ thèng èng tuû: PhÇn lín c¸c r¨ng hµm nhá hµm d−íi cã 1 èng
tuû, kho¶ng 25% r¨ng 4 d−íi cã 2 èng tuû, hiÕm khi cã 3 èng tuû. §Æc ®iÓm
gi¶i phÉu quan träng cña nhãm r¨ng nµy lµ trôc ch©n r¨ng kh«ng trïng víi trôc
th©n r¨ng.
 H×nh 6: H×nh thÓ trong r¨ng hµm nhá hµm d−íi
3.2. Kü thuËt:
- Th× 1: Më buång tuû: Dïng mòi khoan trßn #4 h−íng th¼ng trôc ch©n r¨ng
(h−íng vÒ phÝa mói ngoµi). VÞ trÝ më tuû: chÝnh gi÷a r·nh trung t©m.
- Th× 2: Dïng mòi khoan trßn #4 h−íng vÒ phÝa mÆt nhai lÊy hÕt trÇn buång tuû.
Dïng mòi khoan Endo-Z hoÆc mòi khoan kim c−¬ng më réng khoang tuû theo
h−íng trong ngoµi t¹o thµnh h×nh ovan th¶ng gãc, dÑt theo chiÒu gÇn xa.
4. Kü thuËt më tuû r¨ng hµm lín hµm trªn
4.1. Gi¶i phÉu:
- Gi¶i phÉu buång tuû: buång tuû n»m lÖch vÒ phÝa gÇn, gÇn gièng h×nh tam
gi¸c nhän víi c¸c ®Ønh t−¬ng øng víi c¸c lç èng tuû: trong, ngoµi gÇn vµ ngoµi
xa.
- Gi¶i phÉu hÖ thèng èng tuû:
Trªn 90% c¸c r¨ng 6 trªn cã 4 èng tuû, 1 èng hµm Õch, 1 èng xa ngoµi vµ 2 èng
gÇn ngoµi. VÞ trÝ lç èng tuû cña èng tuû gÇn ngoµi thø hai n»m ë phÝa gÇn cña
®−êng nèi èng gÇn ngoµi 1 vµ èng hµm Õch, kho¶ng c¸ch trung b×nh lµ 1,82mm.
èng tuû hµm Õch th−êng réng vµ nghiªng xa ë 1/3 chãp, èng tuû xa ngoµi
 th−êng th¼ng cßn 2 èng tuû gÇn ngoµi hoÆc tho¸t ra ë 2 lç cuèng r¨ng riªng biÖt
hoÆc nèi víi nhau ë 1/3 chãp.
R¨ng hµm lín thø hai hµm trªn cã tû lÖ 4 èng tuû thÊp h¬n r¨ng hµm lín thø
nhÊt, c¸c ch©n r¨ng hÑp vµ chôm nªn lç èng tuû gÇn ngoµi vµ xa ngoµi rÊt gÇn
nhau, cã thÓ t¸ch ra tõ mét lç èng tuû.

H×nh 8: H×nh thÓ trong r¨ng hµm lín thø nhÊt vÜnh viÔn hµm trªn

4.2. Kü thuËt:
- Th× 1: Dïng mòi khoan trßn #4 ®i th¼ng h−íng lç èng tuû hµm Õch. Khi cã c¶m
gi¸c hÉng: vµo buång tuû. VÞ trÝ më tuû: hè gÇn cña r·nh trung t©m.
- Th× 2: Dïng mòi khoan trßn #4 khoan vÒ phÝa mÆt nhai lÊy hÕt trÇn buång tuû.
Dïng mòi Endo-Z hoÆc mòi khoan kim c−¬ng më réng khoang tuû t¹o h×nh tam
gi¸c, ®Ønh lµ 3 lç èng tuû.
 H×nh 9: Kü thuËt më tuû r¨ng hµm lín hµm trªn
5. Kü thuËt më tuû r¨ng hµm lín hµm d−íi
5.1. Gi¶i phÉu:
- Gi¶i phÉu buång tuû: buång tuû n»m lÖch vÒ phÝa gÇn, cã h×nh thang, c¹nh gÇn
ng¾n h¬n c¹nh xa. Tuú sè l−îng èng tuû mµ khoang më tuû cã thÓ h×nh tam gi¸c
hoÆc h×nh thang.
- Gi¶i phÉu hÖ thèng èng tuû: r¨ng hµm lín thø nhÊt hµm d−íi th−êng cã 2 ch©n
r¨ng dÑt theo chiÒu gÇn-xa, ®«i khi cã 2 ch©n xa. Ch©n gÇn cã hai èng tuû gÇn
 trong vµ gÇn ngoµi. Theo Skidmore vµ Bjorndal (1971), 1/3 sè r¨ng 6 hµm d−íi
cã 4 èng tuû trong ®ã cã mét sè cÊu tróc phøc t¹p ®−îc m« t¶ nh− èng tuû kÕt
nèi ë ®o¹n cuèng, hÖ thèng kªnh nèi liÒn hai èng tuû gÇn hoÆc hai èng tuû xa,
c¸c èng tuû phô chia nh¸nh vÒ phÝa chÏ ch©n r¨ng, ®«i khi cã èng tuû phô xuÊt
ph¸t tõ s¸t sµn buång tuû.
C¸c èng tuû cña r¨ng hµm lín thø hai hµm d−íi th−êng cã cÊu tróc dÑt vµ xu
h−íng nghiªng xa do hiÖn t−îng co kÐo cña mÇm r¨ng 8 cïng l¸ biÓu b× ph¸t
triÓn. §©y lµ r¨ng cã tû lÖ cã èng tñy h×nh ch÷ C cao nhÊt. §o¹n chãp r¨ng
th−êng ph©n nh¸nh phô phøc t¹p, ®«i khi xo¾n theo chiÒu cong ch©n r¨ng.

H×nh 10: H×nh thÓ trong r¨ng hµm lín thø nhÊt hµm d−íi
5.2. Kü thuËt:
- Th× 1: më buång tuû: Dïng mòi khoan trßn #6 h−íng vÒ phÝa lç èng tuû xa. Khi
cã c¶m gi¸c hÉng: vµo buång tuû. VÞ trÝ më tuû: hè gÇn cña r·nh trung t©m mÆt
nhai.
- Th× 2: Dïng mòi khoan trßn #4 khoan vÒ phÝa mÆt nhai lÊy hÕt trÇn buång tuû.
Dïng mòi khoan Endo-Z hoÆc mòi khoan kim c−¬ng më réng khoang më tuû. NÕu
trªn sµn tuû ë vÞ trÝ ch©n xa cã 1 lç èng tuû th× më thµnh h×nh tam gi¸c ®¸y quay vÒ
phÝa gÇn. NÕu ë vÞ trÝ ch©n xa trªn sµn tuû cã r·nh trong ngoµi th× më thµnh hµnh
thang.