You are on page 1of 13

Baát ñaúng thöùc Bunhia coápxki

 
 Cho u =(a;b) vaø v =(x;y)
       
Ta coù : u . v = ax +by hoaëc u . v = u . v .cos( u ; v )
    
Do ñoù : u.v ≤ u . v maø : u = a 2  b 2 ; v = x 2  y 2

Suy ra : ax  by ≤ a 2  b2 . x 2  y2
Bình phöông hai veá : (ax+by)2  (a2 +b2) (x2 +y2)
( Baát ñaúng thöùc Bunhia coápxki )
x y
Daáu baèng xaûy ra khi =
a b
Môû roäng : (ax+by+cz)2  (a2 +b2 +c2 )(x2 +y2 +z2)
Ví duï1: Cho a>c >0 ; b>c >0. Chöùng minh raèng : c(b  c) + c(a  c) ≤ ab
Giaûi : aùp duïng baát ñaúng thöùc Bunhia coápxki cho 4 soá :( c ; a  c ) vaø
( bc ; c )
Ta coù : ( c(b  c) + c(a  c) )2 ≤ (c+ac)(c+bc) =ab
<=> c(b  c) + c(a  c) ≤ ab
c a c
Daáu baèng xaûy ra khi : = <=> ab=c(a+b)
bc c
Ví duï 2: Cho x, y >0 vaø x+y =5 . Tìm GTLN vaø GTNN cuûa M= x2 +y2
2
x  y  5 0  x  5 x  5x
Giaûi : + töø giaû thieát  =>  =>  2
x  0; y  0 0  y  5  y  5y
=> x2 +y2  5(x+y) =25 . Vaäy max M =25 khi x=0 ; y=5 hoaëc x=5 ; y=0
25
+ Ta coù (12 +12)(x2 +y2)  (1.x+1.y)2 =25 => (x2 +y2) 
2
25
Vaäy min M = khi x=y=5/2
2
1
Ví duï 3: Cho 4x+y  1 . Chöùng minh raèng : 4x2 +y2 
5
1
Giaûi : (22 +12) [ (2x)2 +y2]  (2.2x+1.y)2  1 => 4x2 +y2 
5
 2x y
  1
Daáu baèng xaûy ra khi :  2 1 <=> x=y=
4x  y  1 5

Ví duï 4: Cho x2+4y2 =1 . Chöùng minh raèng : 3x  4y ≤ 13


Giaûi : (3x4y)2 ≤ [32 +(2)2] [ x2 +(2y)2] ≤ 13.1=13
=> 3x  4y ≤ 13
 3 1
 x 2y
   x  13 ; y   13
Daáu baèng xaûy ra :  3 2  <=>

x 2  4y 2  1 3 1
  x   13 ; y  13

2 2
Ví duï 5: Cho 2x +3y =5 . Chöùng minh raèng : 2x  3y ≤ 5
Giaûi :
(2x+3y)2 ≤ [( 2 )2 +( 3 )2] [ ( 2 .x)2 +( 3 .y)2] =(2+3)(2x2 +3y2)=25
=> 2x  3y ≤ 5
 2.x 3.y
   x  1; y  1
Daáu baèng xaûy ra :  2 3 <=> 
2x 2  3y 2  5  x  1; y  1

Ví duï 6: Cho x, y laø hai soá döông thoûa : x2 +y3  x3 +y4
Chöùng minh raèng : x3 +y3  x2 +y2  x+y  2
Giaûi :
 Ta chöùng minh x2 +y2  x3 +y3
Thaät vaäy töø giaû thieát x2 +y3  x3 +y4 <=> x2  x3 +y4 y3
<=> x2 +y2  x3 +y3 +y4 2y3 +y2 = x3 +y3 + (y2 y)2  x3 +y3
Vaäy x2 +y2  x3 +y3 ( ñpcm)
 Aùp duïng baát ñaúng thöùc Bunhiacoápxki
2
(x2 +y2)2 =  x. x 3  y. y 3   (x+y)(x +y )  (x+y)(x +y )
3 3 2 2

=> (x2 +y2)  x+y


Maët khaùc : (1.x+1.y)2  (12 +12)(x2+y2)  2(x+y)
=> (x+y)  2
Ví duï 7: Cho x2 +y2 =9 .
a) Tìm GTLN cuûa K= x+y
b) Tìm GTLN cuûa Q= 2x3y
Giaûi : Aùp duïng baát ñaúng thöùc Bunhiacoápxki
a) (x+y)2  (12 +12)(x2 +y2) = 18 <=> K2  18 <=>  18  K  18
3
Vaäy max K = 18 khi x=y =
2
b) (2x3y)  [2 +(3) ](x +y2) = 117 <=> Q2  117
2 2 2 2

<=>  3 13  K  3 13
x y
  6 9
Vaäy max K = 18 khi  2 3 <=>x= ;y=
2x  3y  3 13 13 13

Ví duï 8: Cho ñöôøng troøn (C): (x+1)2 +(y2)2 =16 vaø ñöôøng thaúng
 : 3x+y 6 =0 .
a) Tìm M  (C) sao cho d(M;  ) lôùn nhaát
b) Ñöôøng thaúng (d) : 2x +y  5=0 caét ñöôøng troøn (C) taïi hai ñieåm A, B.
Tìm M  (C) sao cho dieän tích tam giaùc MAB lôùn nhaát .
Giaûi : M(x0;y0)  (C) => (x0+1)2 +(y02)2 =16
a)+ Khoaûng caùch töø M ñeán ñöôøng thaúng 
3x 0  y0  6 1
d(M; ) = = . 3x 0  y0  6
2 2
3 1 10
+ Ta coù : [ 3(x0+1)+1(y02)]2  (32 +12)[(x0+1)2 +(y02)2] = 160
<=> (3x0+y0+1)2  160 <=>  4 10  3x0+y0+1 4 10
<=> 7 4 10  3x0+y06 7+ 4 10
=> 0 3x 0  y0  6  7+ 4 10
1
Do ñoù : d(M; )  (7+ 4 10 )
10
3x 0  y 0  1  4 10
7  4 10 
Vaø d(M; ) lôùn nhaát baèng khi  x  1 y  2
0
10   0
 3 1
12 4
Suy ra M( 1 ; 2 )
10 10
b) Ñöôøng troøn (C) coù taâm I(1;2) baùn kính R= 4
2(1)  2  5
+ d(I; (d))= = 5 < R => ñöôøng thaúng (d) caét (C) taïi hai
32  12
ñieåm phaân bieät A, B
+ Goïi h= d(M; (d) ) laø ñöôøng cao cuûa tam giaùc MAB
1
+ Dieän tích SMAB = h.AB vaø AB khoâng ñoåi
2
dieän tích tam giaùc MAB lôùn nhaát khi h lôùn nhaát
 M(x0;y0)  (C) => (x0+1)2 +(y02)2 =16
+ Khoaûng caùch töø M ñeán ñöôøng thaúng (d)
2x 0  y0  5 1
d(M; ) = = . 2x 0  y0  5
22  12 5
+ Ta coù : [ 2(x0+1)+1(y02)]2  (22 +12)[(x0+1)2 +(y02)2] =80
<=> (2x0+y0)2  80 <=>  4 5  x0+y0 4 5
<=> 5 4 5  2x0+y05 5+ 4 5
=> 0 2x 0  y0  5  5+ 4 5
1
Do ñoù : h= d(M;(d) )  (5+ 4 5 ) = 5 +4
5
2x 0  y0  4 5

Vaø h lôùn nhaát baèng 5 +4 khi  x  1 y  2
0
  0
 2 1
8 4
Suy ra M( 1 ; 2 )
5 5
Ví duï 9: Cho Elip (E): 3x2 +5y2 =15 vaø ñöôøng thaúng  : 3x+y6 =0 .
a) Tìm GTLN cuûa Q= 3x5y
b) Ñöôøng thaúng () caét Elip (E) taïi hai ñieåm A, B. Tìm M  (E) sao cho
dieän tích tam giaùc MAB lôùn nhaát .
3x  Q
Giaûi : a) Caùch 1: töø Q = 3x5y => y= , thay vaøo pt (E) ta coù :
5
2
 3x  Q  9x 2  6Qx  Q 2
3x2 +5.   =15 <=> 3x 2
+ =15
 5  5
<=> 24x2 6Qx +Q2 75 = 0 (*)
Ñk ñeå pt (*) coù nghieäm laø : ’  0 <=> 9Q2 24(Q2 75)  0
<=> 15Q2 +1800  0 <=>  120  Q  120
3Q 30 30
Giaù trò lôùn nhaát cuûa Q baèng 120 khi x= = ; y=
24 4 4
Caùch 2:Söû duïng BÑT Bunhiacoápxki :
2
(3x5y)2 =  
3. 3x  5. 5y  [( 3 )2 +( 5 )2] (3x2 +5y2)= 8.15 =120
<=>  120  3x5y  120 hay  120  Q  120
3x  5y  2 30  30
 x 
 4
Giaù trò lôùn nhaát cuûa Q baèng 120 khi  3x 5.y <=> 
   y   30
 3  5  4
b)  : 3x+y6 =0 => y= 63x
Thay vaøo pt (E) ta coù : 3x2 +5(63x)2 =15 <=> 48x2180x +165 =0 (*)
Phöông trình (*) coù hai nghieäm phaân bieät töùc laø  caét (E) taïi hai ñieåm
A,B phaân bieät
+ Goïi h= d(M;  ) laø ñöôøng cao cuûa tam giaùc MAB
1
+ Dieän tích SMAB = h.AB vaø AB khoâng ñoåi
2
dieän tích tam giaùc MAB lôùn nhaát khi h lôùn nhaát
 M(x;y)  (E) => 3x2 +5y2 =15
+ Khoaûng caùch töø M ñeán ñöôøng thaúng (d)
3x  y  6 1
d(M; ) = = . 3x  y  6
2 2
3 1 10
2
2 1  1 2
+ Ta coù: [ 3x+y] =  3. 3x  . 5y  [( 3 )2+( ) ] (3x2 +5y2)= 48
 5  5
2
<=> (3x+y) 48 <=>  4 3  3x+y 4 3
<=>6 4 3  3x+y6 6+ 4 3
=> 0 3x  y  6  6+ 4 3
1
Do ñoù : h= d(M; )  (6+ 4 3 )
10
3x  y  4 3

64 3 
Vaø h lôùn nhaát baèng khi  3x  5.y
10  3 1
 5
5 3 3
Suy ra M( ; )
4 4
Ví duï 10: Cho ba soá thöïc x,y,z thoûa :x2 +y2 +z2 =1 .
Tìm GTLN vaø GTNN cuûa P= xy+yz+zx
Giaûi : Söû duïng BÑT : (xy+yz+zx)2 ≤ (x2 +y2+z2)(y2 +z2+x2) =1
<=> xy+yz+zx  1
1 1
 Vaäy GTLN cuûa P laø 1 khi x=y=z= hoaëc x=y=z=
3 3
2
Ta laïi coù ( x+y+z)  0 ,  x,y,z
1
<=> x2 +y2 +z2 +2(xy+yz+zx)  0 <=> 1+2P  0 <=> P  
2
1
 Vaäy GTNN cuûa P laø  khi x=1;y=1; z=0 hoaëc caùc hoaùn vò cuûa noù
2
Ví duï 11: Cho maët caàu (S) coù pt :x2 +y2 +z2 =4 vaø (): 2x+yz5=0.
a) Tìm M  (S) sao cho d(M;()) lôùn nhaát .
b) Tìm N  (S) sao cho d(N;()) nhoû nhaát
Giaûi : C1: Xeùt M(x0; y0;z0)  (S) => x02 +y02 +z02 = 4
Khoaûng caùch töø M ñeán () laø :
2x 0  y0  z 0  5 2x 0  y0  z 0  5
d(M;()) = =
22  12  (1)2 6
Ta coù : (2x0+y0z0)2  [22 +12+(1)2](x02 +y02+z02) =6.4=24
=>  24  2x0 +y0  z0  24
<=> 5 24  2x0 +y0  z0 5 5+ 24
Suy ra : 5 24  2x 0  y 0  z 0  5  5+ 24
5  24 5  24
<=>  d(M;()) 
6 6
2x 0  y0  z 0   24
5  24 
d(M;()) lôùn nhaát baèng khi  x y0 z 0
0
6   
2 1 1
4 2 2
=> ñieåm M( ; ; )
6 6 6
2x 0  y 0  z 0  24
5  24 
 d(N;()) nhoû nhaát baèng khi  x y0 z 0
0
6   
2 1 1
4 2 2
Suy ra N( ; ; )
6 6 6
C2: (S) coù pt :x2 +y2 +z2 =4 coù taâm O(0;0;0) vaø baùn kính R= 2

vaø (): 2x+yz5=0 coù VTPT n  =(2;1;1)
+ Ñöôøng thaúng (d) qua O vaø vuoâng goùc vôùi mp() coù M2 d
 x  2t

phöông trình :  y  t
z   t 
 O
+ Giao cuûa (d) vaø maët caàu (S) => 4t2 +t2 +t2 =4
2 A
<=> t=  M1
6
2 4 2 2 H
Khi t= ; M1( ; ; ) vaø
6 6 6 6

4 2 2
2.    5 12  5 6
6 6 6 5 6  12
d(M1;()) = = =
22  12  (1) 2 6 6
2 4 2 2
Khi t= ; M2( ; ; ) vaø
6 6 6 6
4 2 2
2.   5 12  5 6
6 6 6 5 6  12
d(M2;()) = = =
22  12  (1) 2 6 6
Goïi H laø hình chieáu cuûa O leân mp() ta coù :
M1H ≤ MH ≤ M2H
<=> d(M1;()) ≤ d(M;()) ≤ d(M2;())
5 6  12 5 6  12
<=> ≤ d(M;()) ≤
6 6
Ví duï 12: Cho maët caàu (S) coù pt :x2 +y2 +z2 4x+6y2z2=0 vaø
(): 2x+y3z+1=0. Tìm M  (S) sao cho d(M;()) lôùn nhaát .
Giaûi : C1: Vieát laïi (S) : (x2)2 +(y+3)2+(z1)2 =16
Xeùt M(x0; y0;z0)  (S) => (x02)2 +(y0+3)2 +(z01)0 = 16
Khoaûng caùch töø M ñeán () laø :
2x 0  y0  3z 0  1 2x 0  y0  3z 0  1
d(M;()) = =
22  12  (3)2 14
Ta coù :
[2(x02)+(y0+3)3(z01)]2  [22 +12+(3)2]  (x 0  2)2  (y 0  3) 2  (z 0  1)2 
<=> (2x0 +y0 3z0+2) 2  14.16 = 224
=> 4 14  2x0 +y0  3z0 +2  4 14
<=> 14 14  2x0 +y0  3z0 +1  1+4 14
Suy ra : 0  2x 0  y0  3z 0  1  1+4 14
1  4 14
<=> 0  d(M;()) 
14
2x 0  y 0  3z 0  2  4 14
1  4 14 
d(M;()) lôùn nhaát baèng khi  x  2 y  3 z  1
0
14   0  0
 2 1 3
8 4 12
=> ñieåm M(2 ;3 ;1+ )
14 14 14
C2: (S) coù pt : : (x2)2 +(y+3)2+(z1)2 =16 coù taâm I(2;3;1) vaø bk R= 4

vaø ():2x+y3z+1=0 coù VTPT n  =(2;1;3)
+ Ñöôøng thaúng (d) qua I vaø vuoâng goùc vôùi mp() coù
x  2  2t

phöông trình :  y  3  t
z  1  3t

+ Giao cuûa (d) vaø maët caàu (S) => 4t2 +t2 +3t2 =16
4
<=> t= 
14
4 8 4 12
Khi t= ; M1(2+ ;3+ ;1 ) vaø
14 14 14 14
8 4 12
2(2  )  ( 3  )  3(1  ) 1
14 14 14
d(M1;()) =
22  12  (3) 2
56
1
14 56  14
= =
14 14
4 8 4 12
Khi t= ; M2(2 ;3 ;1+ ) vaø
14 14 14 14
8 4 12
2(2  )  (3  )  3(1  ) 1 M2
14 14 14
d(M2;()) =
22  12  (3)2
56
1
14 56  14 I
= = *
14 14
Goïi H laø hình chieáu cuûa I leân mp() ta coù :
H B
Khoaûng caùch töø M ñeán () laø : 
2.2  (3)  3.1  1 1
d(M;()) = = <R
22  12  (3) 2 14 M1

=> maët phaúng () caét maët caàu (S) theo moät ñöôøng troøn
0 ≤ MH ≤ max(M2H ;M1H) <=> 0 ≤ MH ≤ d(M2;())
56  14
<=>0  d(M;()) 
14
Ví duï 13: Cho x > 0 , y >0 vaø x2 +y2  x+y .
3 10
Chöùng minh raèng : x+2y +
2 2
1 1 1
Giaûi : Töø giaû thieát : x2 +y2  x+y <=> (x )2 +(y )2 
2 2 2
1 1 2 1 1 5
Ta coù [ (x ) +2(y )]  (12 +22) [(x )2 +(y )2 ] 
2 2 2 2 2
3 5 3 5 3 10
<=> (x+2y  )2  . Suy ra : x+2y   <=> x+2y  +
2 2 2 2 2 2
 3 10  1 1
x  2y    x 
 2 2  2 10
Daáu baèng xaûy ra khi  1 1 <=> 
x  y y  1  2
 2  2  2 10
 1 2
4
Ví duï 14: Cho ba soá thöïc x, y,z thoûa x(x1) +y(y1) +z(z1)  .
3
Tìm GTLN cuûa M = x+y+z
4
Giaûi : Töø giaû thieát : x(x1) +y(y1) +z(z1) 
3
1 1 1 25
<=> (x )2 +(y )2 ++(z )2
2 2 2 12
1 1 1 2 1 1 1
Ta coù [(x ) +(y )+(z )]  (12 +12+12) [(x )2+(y )2 +(y )2]
2 2 2 2 2 2
3 2 25 25 3 5
<=> (x+y+z )  3. = . Suy ra : x+y+z   <=> M  4
2 12 4 2 2
4
Tìm GTLN cuûa M baèng 4 khi x=y=z=
3
Ví duï 15:Trong maët phaúng Oxy cho A(3;5) , B(1;1) vaø ñöôøng thaúng
 : 2x+y4=0 . Tìm M () sao cho MA2 +3MB2 ñaït GTNN vaø tính
GTNN ñoù
x  0  t
Giaûi : C1:Chuyeån ( ) veà tham soá : 
 y  4  2t
M   => M(t;4+2t)
MA2 =(3+t)2 +(12t)2 = 5t2 10t +10
MB2 =(1+t)2 +(32t)2 = 5t2 +14t +10
4 136 136
T= MA2 +3.MB2 =20t2 +32t +40 =20(t+ )2 + 
5 5 5
136 4 4 4 12
T nhoû nhaát baèng khi t + =0 hay t= vaø ñieåm M( ; )
5 5 5 5 5
C2: M(x;y)   => 2x+y =4
MA2 = (3x)2 +(5y)2 = x2 +6x+y2 10y +34
MB2 = (1x)2 +(1y)2 = x2 2x+y2 2y +2
T= MA2 +3.MB2= 4x2 +4y2 16 +40 =(2x)2 +(2y4)2 +24
Maët khaùc aùp duïng baát ñaúng thöùc Bunhia coápxki :
2
1 1
[ (2x)2 +(2y4)2 ] [12 +   ]  [ 1.2x + (2y4) ]2
2 2
5 16
<=> [ (2x)2 +(2y4)2 ].  (2x+y2)2 = 4 => [ (2x)2 +(2y4)2 ] 
4 5
16 136
Suy ra : T  +24 =
5 5
 2x 2y  4
136   4 12
T nhoû nhaát baèng khi  1 1/ 2 => ñieåm M( ; )
5 2x  y  4 5 5

Ví duï 16:Trong khoâng gian Oxyz cho A(1;2;1) , B(3;1;2) vaø maët
phaúng () : 2xy+3z5=0 . Tìm M  mp() sao cho MA2 +2MB2 ñaït
GTNN vaø tính GTNN ñoù .
Giaûi : C1: ( hình hoïc)  

+ Tìm ñieåm I sao cho IA +2 IB = 0
1  x I  2(3  x I )  0 x I  5 / 3
  5 4
<=> 2  y I  2(1  y I )  0 <=>  y I  4 / 3 => I( ; ;1)
1  z  2(2  z )  0 z  1 3 3
 I I  I
 2  2   2   2
      
Ta coù : T= MA2 +2MB2 = MA +2 MB = MI  IA + MI  IB 
 2     2  2
     
=3. MI +2 MI .( IA +2 IB )+ IA +2 IB =3MI2 + IA 2
2.IB

2

khoâng ñoåi
2 2
Do ñoù T= MA +2MB nhoû nhaát <=> MI ngaén nhaát
<=> M laø hình chieáu cuûa I leân mp()
 5 4 
 IM =(x ; y ; z+1) ; n  =(2;1; 3)
3 3
M  mp()
M laø hình chieáu cuûa M leân mp() <=>  
IM, n  cuøngphöông
2x  y  3z  5  0

<=>  x  5 y  4
 3 3  z 1  t
 2 1 3
5 4 3 53 19 2
=> 2( +2t) ( t) +3(1+3t) 5=0 <=> t= => M( ; ; )
3 3 7 21 21 7
890 344 526
Vaø Khi ñoù T= MA2 +2MB2 = +2. =
63 63 21
C2: Giaûi söû M(x;y;z)  () => 2xy+3z =5
MA2 = (1x)2 +(2y)2 +(1z)2 = x2 +2x +y2 4y+z2 2z +6
MB2 = (3x)2 +(1y)2 +(2z)2 = x2 6x +y2 2y+z2 +4z +14
T = MA2 +2MB2 = 3x2 10x +3y2 8y +3z2 +6z +34
5 4 52
=3(x )2 +3(y )2 +3(z+1)2 + (*)
3 3 3
Maët khaùc aùp duïng baát ñaúng thöùc Bunhia coápxki :
5 4 5 4
[ (x )2 +(y )2 +(z+1)2 ][22 +(1)2 +32]  [2(x )(y )+3(z+1) ]2
3 3 3 3
5 2 4 2
<=> [ (x ) +(y ) +(z+1)2 ].14 (2xy+3z+1)2 =(5+1)2 =36
3 3
5 4 36
<=> [ (x )2 +(y )2 +(z+1)2 ] 
3 3 14
5 4 36 54
=> 3(x )2 +3(y )2 +3(z+1)2  3. =
3 3 14 7
54 52 526
Keát hôïp vôùi (*) => T  + =
7 3 21
 5 4
x  y 
526  3 3  z 1  t
T nhoû nhaát baèng khi 
21  2 1 3
2x  y  3z  5
5 4 3 53 19 2
=> 2( +2t) ( t) +3(1+3t) 5=0 <=> t= => M( ; ; )
3 3 7 21 21 7

You might also like