Số 44 Tháng 03/2011

Mạng xã hội

&
Xã hội dân sự
Quý bạn đọc thân mến,

Sáu trăm triệu là con số người sử dụng Facebook trên khắp thế
giới1. Sau bảy năm xuất hiện trên thị trường, Facebook đã trở thành
một trang mạng xã hội quen thuộc và hữu ích cho rất nhiều người,
đặc biệt là thanh niên. Tại Việt Nam, số người sử dụng Facebook
khoảng trên dưới hai triệu. Họ tìm đến Facebook với đủ mọi lý do:
kết bạn, gia nhập các hội yêu thích, nối kết với bạn bè, và đặc biệt
là tìm hiểu, chia sẻ thông tin. Đối với các bạn trẻ ngày nay,
Facebook đã trở thành một công cụ xã hội thân thuộc và được ưa
chuộng.

Facebook còn là trang mạng xã hội mà mọi người sử dụng có thể

trở thành một người đưa tin nhanh chóng. Chỉ cần một cái nhấn TẠP CHÍ THANH NIÊN PHÍA TRƯỚC
chuột để “share”, "like" hoặc gõ một lời “comment” là thông tin có Web : phiatruoc.info
thể tự nó phát tán rộng rãi từ một người sang nhóm kết nối của họ Blog : phiatruoc.wordpress.com
Facebook: facebook.com/phiatruoc
và từ đó lan ra cả cộng đồng mạng. Vì tính năng chuyển tải thông
Email : contact.phiatruoc@gmail.com
điệp nhanh chóng và gần như đồng thời, Facebook đóng một vai
trò vô cùng quan trọng trong các cuộc cách mạng vừa qua ở BAN BIÊN TẬP
Tunisia, Ai Cập, Bahrain, Lybia, Jordan và Yemen.
Võ Thụy Nhu-Khương Duy -
Đối với một số quốc gia, Facebook chưa hoàn toàn được phép sử Nguyên Ân-Đông A-Việt Quốc

dụng rộng rãi. Tại Trung Quốc, trang Facebook bị đặt tường lửa.
THIẾT KẾ TRÌNH BÀY
Tại Việt Nam, việc truy cập Facebook cũng đang dần bị hạn chế,
Hậu Phú-Thanh Phong-
nhất là sau làn sóng cách mạng ở Bắc Phi. Tuy nhiên, việc hạn chế
Tín Nghĩa-Mai Khôi-Thanh Nguyên
các trang mạng xã hội chỉ chứng tỏ rằng có những chính phủ đang
đi ngược lại xu thế kết nối xuyên không gian của xã hội dân sự; đi CỘNG TÁC VIÊN
Hồng Phúc-Elbi-Tín Nghĩa-DBTT
ngược lại sự thật rằng con người có nhu cầu thông tin, được thông
Ngọc Cầm-Miên Thy-Khải Hoàng-
tin và chia sẻ; rằng con người một khi đã được hưởng tự do sẽ Đặng Khương-Trung Lương-
mong muốn nhiều tự do hơn và sẽ phản kháng những động thái Hiền Lương-Huỳnh Thục Vy
siết chặt những tự do họ vừa cảm nhận được.
QUẢNG CÁO-AUDIO
Thanh niên và mạng xã hội đã trở thành một hiện tượng toàn cầu.
Quốc Bình-Chinh Nhân-Tâm Kiên
Và khi thế giới không ngừng vận động, sao chúng ta có thể dừng
lại? WEBSITE
Ban Biên Tập Kế Vũ
Tạp chí Thanh niên PHÍA TRƯỚC Châu Mỹ

Tháng 3/2011 Tap Chi Phia Truoc

PO Box 462220 Escondido, CA
92046 USA
Châu Âu, Châu Á
1. Số liệu của Wikipedia 10 rue Louis Rossel
35000 Rennes FRANCE

Ảnh bìa : flickr.com

 Mục lục
Việt Nam: Những vụ tấn công báo chí
năm 2010
Chính trị 4

Ai ‚yêu‛ rùa Hồ Gươm bằng những kẻ

‚khóc mướn‛?
Xã hội 7

Tiếng Việt và Truyền thông Kinh tế 9

Cách mạng: Bạo động hay

10
bất bạo động?
Việt Nam và khả năng 13
Cách mạng Hoa Lài
Internet ‘Ta’ và ‘Tây’ 15

Việt Nam ‘nhân giống’ Facebook Tiêu điểm 17

Vai trò và sứ mệnh mới của mạng xã hội
19
Người dùng Facebook tăng đột biến
trong các cuộc nổi dậy ở Bắc Phi 21
Sự thật về Twitter, Facebook và các cuộc
24
nổi dậy bên trong thế giới Ả-Rập

ĐDCVN: Tại sao Việt Nam cần thay đổi

27
căn bản và toàn diện Hiến pháp?
Bạn có biết: Đặt tên con là ‚Facebook‛ 30

Học văn, học sử: Những nhầm lẫn 32

chết người Chuyên 35
‚Môn phụ‛ và quyền công dân
mục 37
Danh thắng Hồ Tây
39
Tin Việt Nam
Tin Quốc tế 41
 CHÍNH TRỊ - XÃ HỘI
Những điểm chính
• Nhà chức trách thắt chặt kiểm duyệt Internet trong thời
gian trước khi diễn ra Đại hội Đảng Cộng sản Việt Nam
toàn quốc.
• Những trang blog trọng điểm đều bị tin tặc tấn công, có
thể nhìn thấy sự đồng lõa của chính quyền đằng sau đó.
Những con số cơ bản
5: Là con số những nhà báo mạng bị bắt bỏ tù ngày 1
tháng 12 vừa rồi, phản ánh những phản ứng đáp trả các
bình luận trên Internet.
Việt Nam đưa vào tầm ngắm
các nhà báo mạng trong nỗ lực
trấn áp những người bất đồng
chính kiến trước kỳ Đại hội
Đảng đầu năm 2011. Đây là
thời điểm xác định lại những vị
trí chủ chốt trong chính phủ
cũng như định hướng các chính
sách. Ít nhất đã có 5 nhà báo
viết blog trong số khoảng hơn
một chục người theo hoạt động
này đã bị bắt với các tội danh
liên quan đến an ninh quốc gia,
như “tuyên truyền chống phá
nhà nước” hay “lạm dụng
quyền tự do dân chủ”. Chính
phủ tiếp tục duy trì chặt chẽ
kiểm duyệt Internet, bao gồm
việc chặn truy nhập vào mạng
Facebook cũng như vô số web-
site bằng tiếng Việt khác. Các
trang này được duy trì bởi
những người Việt ở nước ngoài,
và các tổ chức nhân quyền chỉ
trích chính sách của chính phủ.
Các nhà phân tích độc lập cũng
tìm thấy bằng chứng liên đới
của chính quyền đằng sau các
vụ tin tặc tấn công lên các
blogs và các website.
Theo Hiệp hội Báo chí
(Associated Press) và Hãng
Đông A chuyển ngữ
thông tấn Pháp (AFP), hai trang
web có xu hướng chính trị
là Blogosin và Bauxite Vietnam
đã phải hứng chịu những cuộc
tấn công đặc biệt. Theo báo cáo
của các tổ chức này, Bauxite
Vietnam, một trang web được
thành lập nhằm chống đối dự
án khai khoáng bauxite ở cao
nguyên Trung bộ đã hứng chịu
các cuộc tấn công từ chối dịch
vụ (DDOS – distributed denial-
of-service) từ đầu tháng 12
năm 2009. Tấn công DDOS là
một dạng kiểm duyệt (của
chính phủ) bằng cách làm tràn
bộ nhớ các server chứa web-
site, theo đó hàng trăm hoặc
hàng ngàn máy tính sẽ cùng
phối hợp để gửi yêu cầu truy
cập thông tin lên một website
duy nhất, làm cho kết nối của
website với Internet bị ngắt
quãng, hoặc làm sập máy chủ
chứa chúng (vì quá tải). Sau
một số nỗ lực phục hồi những
blog phổ biến nhất, những
người quản trị các website đã
tìm cách chuyển chúng sang
các máy chủ quốc tế như
Blogspot hoặc Wordpress.
Các chủ đề liên quan đến baux-
Số 44 - Tháng 03/2011
Việt Nam:
Những vụ
tấn công
báo chí
năm 2010
ite bị xem là nhạy cảm vì đề
cập đến việc nhiều công nhân
Trung Quốc đang làm việc
trong các mỏ khoáng sản nằm
tại một vị trí chiến lược của Việt
Nam, cũng như có ảnh hưởng
lớn đến môi trường. Những chỉ
trích chính phủ cùng khắc họa
một thỏa thuận quỳ gối nhượng
bộ các quyền lợi của Trung
Quốc.
Sau khi blog Osin bị tấn công
vào tháng 2 năm 2010, người
viết blog này - ông Trương Huy
San – với bút danh Huy Đức đã
đăng một bản tin nói rằng ông
sẽ ngừng viết để quan tâm đến
những việc cá nhân khác. Là
một ký giả của tờ báo nhà nước
Sài Gòn Tiếp Thị, ông San đã bị
thôi việc từ tháng 8 năm 2009
sau khi đăng các bài chỉ trích
chính sách của chính phủ lên
trang blog cá nhân của mình.
Vào tháng 3 năm 2010, trong
nỗ lực hỗ trợ khách hàng phát
hiện các mã phần mềm xấu,
các chuyên gia của Google và
công ty phần mềm bảo hiểm
máy tính McAfee đã thông báo
rằng một số đoạn mã xấu đã
được cài để theo dõi những
Trang 4
 CHÍNH TRỊ - XÃ HỘI
người bất đồng chính kiến,
cũng như để vô hiệu hóa các
trang web của họ thông qua
việc tấn công DDOS.
Ông Neel Mehta viết trong một
entry trên blog Google Online
Security ngày 30 tháng 3: "Đặc
biệt, những cuộc tấn công này
nhằm nghiền nát những tiếng
nói đối lập với dự án bauxite ở
Việt Nam, một vấn đề quan
trọng và có ảnh hưởng tâm lý
rất lớn ở Việt nam". Các cuộc
điều tra của McAfee cũng vạch
ra sự đồng lõa của chính phủ
đằng sau những vụ tấn công
này. " George Kurtz, giám đốc
điều hành công nghệ của
McAfee, cho biết trên blog của
công ty vào tháng 3, "Chúng tôi
tin rằng những kẻ thâm nhập
phải có động cơ chính trị và
phải có liên quan đến chính phủ
nước Cộng hòa Xã hội Chủ
nghĩa Việt nam.
Những nhà nghiên cứu độc lập
đã tìm thấy trong phần mềm
gõ tiếng Việt VPSKeys – một
trong những bộ gõ phổ biến
nhất – đã bị cài mã phần mềm
xấu cho phép một số phần từ
điều khiển từ xa theo dõi các
phím gõ của người sử dụng. Mã
này cũng sẽ đột nhập vào máy
tính và biến chúng thành một
dạng “botnet” – tù binh bị điều
khiển từ xa - theo McAffee.
Nhà chức trách vẫn luôn phủ
nhận mối liên hệ giữa chính
phủ và các mã xấu này, cũng
như với các cuộc tấn công trên
mạng. Vào tháng 6 năm 2010,
Ủy ban Nhân dân thành phố Hà
Nội – cơ quan chịu trách nhiệm
quản lý thành phố - đã ra lệnh
cài đặt một phần mềm quản lý
lên các máy tính công cộng tại
các quán café Internet trên
toàn diện địa bàn thủ đô. Rất ít
chi tiết được tiết lộ - nhưng Hà
Nội – nơi bị kiểm soát gắt gao
nhất, hiển nhiên là địa điểm tất
yếu để đưa ra chương trình
kiểm duyệt. Lệnh này được ban
bố sau một chương trình thử
nghiệm của chính phủ từ năm
2009 cài đặt các chương trình
theo dõi lên 300 quán café
Internet tại Hà Nội.
Bản điều tra thường niên của
Ủy ban Bảo vệ Nhà báo (CPJ)
về các nhà báo bị cầm tù cũng
đã xác định được 5 bloggers
Việt Nam bị bắt vì các hoạt
động báo chí của họ. Cô Phạm
Thanh Nghiên, một cây bút trên
mạng đã bị tuyên án 4 năm tù
giam và 3 năm tù treo vào
tháng 1/2010, bởi tội tuyên
truyền tài liệu chống nhà nước.
Phiên tòa nhắm đến một bài
báo trong đó cô phê phán chính
Số 44 - Tháng 03/2011
quyền biển thủ số tiền
vốn định dành bồi
thường các ngư dân bị
tàu tuần tra trên biển
Trung Quốc giết hại năm
2007.
Nhà chức trách cũng đã
tống giam ông Phạm
Minh Hoàng với tội danh
chống nhà nước. Ông là
giảng viên đại học quốc
tịch Pháp làm việc tại
Sài Gòn và cũng là một
người viết blog chính trị.
Ông Hoàng bị bắt ngày
13 tháng 8 tại thành
phố Hồ Chí Minh. Nhà
chức trách nói tại buổi
họp báo rằng ông Hoàng
bị bắt theo điều 79 bộ
luật hình sự bởi những
hoạt động nhằm lật đổ chính
quyền. Trong bản cáo trạng còn
bị hoãn từ năm ngoái, người ta
trích dẫn 24 bài viết mà ông sử
dụng bút danh Phan Kiến Quốc.
Ông Hoàng thường xuyên đăng
blog những chủ đề liên quan
đến tham nhũng, môi trường,
và các chính sách của chính
phủ đối với Trung Quốc.
Ngày 18 tháng 10, ông Phan
Thanh Hải, một blogger chính
trị với bút danh Anh Ba Sài Gòn
bị bắt và bị giam giữ tạm thời
tới tận 4 tháng - thời gian mà
chính quyền tiến hành điều tra.
Blog của ông Hải thường xuyên
động chạm đến các vấn đề
được chính quyền coi là nhạy
cảm, ví dụ như vụ scandal liên
quan đến tổng công ty đóng
tàu Vinashin, các tranh chấp
trên biển và trên bộ với Trung
Quốc, cũng như dự án mỏ
bauxite đầy tranh cãi trên cao
nguyên Trung bộ của Việt nam.
Trang 5
 CHÍNH TRỊ - XÃ HỘI
Lê Nguyễn Hương Trà, một
blogger khác với bút danh Cô
gái Đồ Long, cũng đã bị bắt tạm
giam tại Thành Phố Hồ Chí Minh
vào ngày 23 tháng 10. Blog của
cô pha lẫn biếm họa và các
phân tích chính trị. Việc bắt giữ
cô Trà đến sau những bài viết
chì trích Thứ trưởng Bộ công an
Nguyễn Khánh Toàn. Cô đang
phải đối mặt với tội danh xuyên
tạc mang tính hình sự, với mức
án có thể lên đến 7 năm tù.
Blogger Nguyễn Văn Hải, còn
được biết đến với tên Điếu cày,
vẫn còn nằm sau chấn song nhà
lao khi CPJ tiến hành bản điều
tra vào ngày 1 tháng 12, bất
chấp việc án tù của ông đã mãn
hạn từ tháng 10/2010. Ông Hải
bị bắt vì một tội danh vu vạ là
tội trốn thuế, tuyên án từ tháng
4 năm 2008 với án 2 năm rưỡi
tù. Blog của ông được rất nhiều
quần chúng biết đến bởi ông
thường xuyên nhắc đến các
chính sách của chính phủ với
Trung Quốc. Bản điều tra cho
biết các quan chức nói họ sẽ
tiếp tục giam ông Hải để tiến
hành điều tra tội danh tuyền
truyền chống chính phủ.
Cuộc trấn áp của chính phủ với
những nhà bất đồng chính kiến
trên mạng đến vào thời điểm
mà con số người sử dụng Inter-
net tại Việt Nam đã lên đến
24,2 triệu người, tương đương
với 28% tổng số dân theo Hiệp
hội Viễn thông Quốc tế. Việt
Nam cũng ở trong một tình
trạng tương tự với Trung Quốc:
để thúc đẩy phát triển kinh tế,
chính phủ cam kết cải thiện
chất lượng truy nhập Internet
dù buộc phải duy trì kiểm duyệt
chặt chẽ nội dung. Chính quyền
sử dụng ba kỹ thuật chính để
kiểm soát: chặn và lọc một số
nội dung, sử dụng tin tặc tấn
công một số trang web trong đó
có tấn công DDOS, và cuối cùng
là bắt giam và đe dọa những
công dân nhà báo và blogger.
Ngoại trưởng Hoa Kỳ Hillary
Clinton, nói bên lề Hội nghị
Thượng đỉnh ASEAN rằng Wash-
ington rất quan ngại đến những
hành động như vậy. Tuy nhiên,
câu nói của bà không được
Số 44 - Tháng 03/2011
người phiên dịch chính thức dịch
lại, nên không được chương
trình vô tuyến hay truyền thông
nào của Việt Nam chuyển tải
chúng.
Các báo chí và phương tiên
truyền thông trong nước đều
nằm trong bàn tay giám sát của
nhà nước và bị cấm không được
đưa tin về các vấn đề chính trị
nhạy cảm, ví dụ như các đấu
tranh phe phái trong nội bộ
Đảng Cộng sản trước kỳ Đại hội
Đảng tháng 1/2011. Đại hội này
là một vấn đề đau đầu bởi phe
bảo thủ và quan tâm đến các
vấn đề an ninh đang tranh đấu
cật lực với phe của thủ tướng
Nguyễn Tấn Dũng.
Các vị trí trọng trách trong khâu
biên tập tại các báo đài và kênh
truyền hình đều được các cơ
quan chính phủ tài trợ và nắm
giữ. Tất cả các báo in và chương
trình tin tức được phát đều nằm
dưới dự kiểm duyệt của Bộ
Thông tin và Viễn thông. Một số
cơ sở thông tin khác được thắt
chặt quan hệ với các phe của
Đảng Cộng sản và thường
xuyên đưa tin để đánh bóng
những nhân vật thân cận với
mình.
Ngày 15 tháng 2 năm 2011
Đ.A. chuyển ngữ
Theo Ủy ban bảo vệ báo chí –
Committee to Protect Journa-
lists
http://cpj.org/2011/02/attacks-
on-the-press-2010-vietnam.php
Trang 6
 CHÍNH TRỊ - XÃ HỘI Số 44 - Tháng 03/2011

Ai “yêu” rùa Hồ Gươm bằng những kẻ “khóc mướn” ?

Thời gian gần đây, chuyện người dân đang “vật lộn” với bão giá trong tình hình lạm phát leo thang
vẫn không “nóng” bằng chuyện rùa Hồ Gươm. Mỗi lần rùa nổi lên, rất nhiều tờ báo lớn nhỏ đăng
tin như là một chuyện cực kỳ hiếm thấy. Thậm chí trong những ngày diễn ra Đại hội XI của Đảng
Cộng sản Việt Nam, có tờ báo còn hý hửng giật tí rất hoành tráng chỉ vì “cụ” rùa lại nổi lên trùng
hợp với dịp khai mạc và bế mạc đại hội (!?). Với các liên hệ đầy phô trương này, ai đó đã cố tình
thần tượng hóa một cách khôn khéo nhằm phục vụ mục đích chính trị khá rẻ tiền.

Sau đó ít lâu, người ta mới phát hiện ra rằng lý do rùa Hồ Gươm liên tục nổi lên là vì những vết
thương lở loét ngày một lan rộng ra. Vậy là đã rõ! Chính vì vết thương đau đớn nên rùa mới nổi lên
bất thường, nhưng “đám con cháu” – những người gọi rùa bằng danh từ viết hoa một cách tôn
kính là “Cụ Rùa” lại khéo tô vẽ.

Trung Lương

Công tác cứu chữa cho rùa Hồ
Gươm thế nào?
Nước Hồ Gươm nhiễm bẩn là một
trong những nguyên nhân trực
tiếp dẫn đến tình trạng rùa bị
những vết lở loét như đã thấy
hiện nay. Một nghiên cứu cho
thấy nước Hồ Gươm có mức độ
nhiễm độc cao gấp 30 lần so tiêu
chuẩn Australia. Ngạc nhiên hơn,
cuộc nghiên cứu về mức độ ô
nhiễm này đã được thực hiện cách
đây khá lâu nhưng thời gian qua
vẫn không có Ban, Ngành nào lên
tiến hoặc triển khai công tác làm
sạch hồ. Đợi đến khi phát hiện ra
tình trạng thương tích của rùa Hồ
Gươm thì người ta mới tính tới
chuyện nạo vét bùn lòng hồ, vớt
rác, chướng ngại vật…thì có giống
“mất bò mới làm chuồng”?
Nực cười hơn, trong một phát
biểu mãi từ tháng 1 năm 2010
của ông Phạm Quang Nghị - Bí
Thư thành ủy Hà Nội bàn về việc
có nên nạo vét Hồ Gươm hay
không. Ông ta cho rằng “nước Hồ
Gươm có dấu hiệu ô nhiễm đã
lâu, nhưng có nạo vét Hồ Gươm
hay không, qua nhiều năm thảo
luận, nâng lên đặt xuống, cuối
cùng vẫn tồn tại hai ý kiến: nạo
vét và không nạo vét”. Đây còn là
vấn đề “rất nhạy cảm, rất khó
khăn để đi tới một quyết
định” (!?).
Việc để xác định mức độ ô nhiệm
của Hồ Gươm và những tác động
hiển nhiên gây ra là không khó,
thực tế thì bất kỳ ai cũng biết lý
do vì đâu và tại sao. Vietnamnet
đưa tin “Xót xa hình ảnh cụ rùa
ăn mèo chết” mới thấy được sự
nực cười quá độ! Chuyện nạo vét
hồ, làm trong sạch nước trong hồ
lại bị xem là “nhạy cảm” cho đến
tận bây giờ, sau bao nhiêu hội
thảo quốc tế, lập ban chỉ đạo
khẩn cấp mới đi đến quyết định là
sẽ nạo vét và làm sạch hồ.
Câu chuyện ruà Hồ Gươm hiện
nay vẫn chưa đi đến hồi kết. Màn
kịch còn lên đến mức khó tin khi
người ta nghĩ ra những phương án
dùng trực thăng, cần cẩu để “giải
cứu” rùa nhưng cuối cùng phải
chọn phương án chữa trị tại chỗ vì
những phương án trên…không
đảm bảo tính an toàn. Ngoài ra,
Hà Nội còn huy động hơn 10 Sở,
Ban, Ngành vào cuộc trong một
cuộc chữa trị. Hiện tượng này nếu
nói không ngoa là “mang tầm vóc

Trang 7
 CHÍNH TRỊ - XÃ HỘI
quốc gia” đối với một loài động
vật.
Ai đang hưởng lợi?
Nếu điểm qua những mốc thời
gian đáng chú ý về tình hình ô
nhiễm của Hồ Gươm cùng bao
nhiêu cuộc hội thảo quốc tế, họp
hành, lập ban chỉ đạo, huy động
lực lượng để cuối cùng đi tới một
quyết định với những việc làm
quá ư đơn giản như nạo vét bùn
lòng hồ, vớt rác, bắt rùa tai
đỏ..v..v.. thì quả thật sự phô
trương ấy đã mang lại món lợi
không nhỏ cho nhiều người dựa
hơi bệnh tình của rùa để “khóc
mướn”.
Hơn nữa, nhiều người dân khắp
nước có ý kiến rằng đây còn là
một cơ hội lớn để “mấy ổng rút
ruột” dự án! Tiền thuế của nhân
dân lại một lần nữa rơi vào những
Đội lai dắt rùa “làm lễ” trước khi bắt đầu.
Ảnh: VnExpress
khoảng trống thinh không và tất
cả các ban ngành đều không thể
tự giải thích số tiền ấy được tiêu
xài cụ thể ra sao.
Rùa Hồ Gươm là ―linh vật‖?
Tất nhiên là không! Cho dù giáo
sư Hà Đình Đức có cho rằng con
rùa này những 700 năm tuổi đi
chăng nữa thì…vẫn khó thuyết
phục giới trẻ ngày nay (với số tuổi
Nước Hồ Gươm ô nhiễm
trầm trọng. Ảnh: VNExpress
này thì chắc chắn con rùa phải
đáng được sách kỷ lục Guiness
thế giới ghi nhận như một sinh
vật sống lâu nhất hành tinh!).
Hồ Gươm gắn liền với truyền
thuyết thần Kim Quy với thân xác
một con rùa, ngậm thanh bảo
kiếm cho Lê Lợi mượn để đánh
thắng giặc. Nhưng truyền thuyết
là những câu chuyện không thật
và không thể chứng minh bằng
khoa học. Nhiều người
hiện nay lại gán ghép
truyền thuyết ấy với
rùa Hồ Gươm và xem
như một “linh thú” phải
kính cẩn viết hoa và gọi
bằng “Cụ” cho có phần
trang trọng.
Mới đây tiến sĩ Vũ
Long, một nhà nghiên
cứu khảo cổ, đã vạch
trần những gán ghép
mê tín. Ông cho rằng:
“Đừng có tin vào những
chuyện dị đoan. Nó nổi lên lúc
nào là do nhu cầu cá nhân của nó
với môi trường. Ai lợi dụng gắn
chuyện rùa nổi với những ngày kỉ
niệm lịch sử là kẻ bịp bợm, cơ
hội. Không có chuyện đó”.
Hồ Chí Minh sống dậy sẽ nói
gì?
Khi người ta đang vận động học
tập theo tấm gương tiết kiệm của
cụ Hồ, thì ngay tại thủ đô Hà Nội
Số 44 - Tháng 03/2011
lại có hơn cả chục Sở, Ban, Ngành
hiện đang phung phí tiền mô hôi
nước mắt của những con người
vốn đã đói khổ. Trong di chúc của
Hồ Chí Minh có ghi rõ rằng “sau
khi tôi đã qua đời, chớ nên tổ
chức điếu phúng linh đình, để
khỏi lãng phí thì giờ và tiền bạc
của nhân dân”. Liệu khi sống lại,
cụ Hồ sẽ nói gì? Những người luôn
hô hào học tập tư tưởng Hồ Chí
Minh đã quán triệt câu nói này tới
đâu?
Khi bệnh viện điều trị cho người
dân vẫn còn đang thiếu thốn trầm
trọng, tình trạng một giường bệnh
nằm 2-3 bệnh nhân – thậm chí
nằm ra sàn – cũng không phải là
chuyện hiếm. Thì nay, vì một con
vật (cho dù là một trong 4 cá thể
còn sót lại trên thế giới) lại được
xem trọng hơn tính mệnh của
hàng vạn con người đang đói khổ
triền miên.
Họ đang tô hồng sự nhân đạo đối
với một con rùa trong khi sự nhân
đạo với con người thì lại thiếu
thốn vô cùng!
T.L.
© 2011 Tạp chí Thanh niên
PHÍA TRƯỚC
1. http://www.tienphong.vn/thoi-
su/526041/cu--rua-noi-lien-tuc.html
2. http://laodong.com.vn/Tin-tuc/Rua-ho-
Guom-om-nang-vi-nuoc-ho-qua-ban/34577
3. http://dantri.com.vn/c20/s20-372734/
nao-vet-ho-guom-la-mot-quyet-dinh-rat-kho
-khan.html
4. http://tuanvietnam.vietnamnet.vn/?
vnnid=11311
Trang 8
 CHÍNH TRỊ - XÃ HỘI
Trong thời đại ngày nay, truyền
thông là một trong những lĩnh vực
sở hữu quyền lực mạnh mẽ nhất có
thể định hướng, làm thay đổi tư
duy, nhận thức, tình cảm của hàng
triệu con người. Nhưng một điều ít
được ai nhắc đến là tác động của
truyền thông đối với sự hưng suy
của vốn ngôn ngữ dân tộc. Chưa
bao giờ sự thoái hóa của tiếng Việt
lại nghiêm trọng đến mức đáng báo
động như vài năm trở lại đây. Chúng
ta có thể bắt gặp “triệu chứng” cụ
thể đó từ ngôn ngữ của giới truyền
thông.
Khái niệm truyền thông được hiểu ở
ý nghĩa rộng nhất là toàn bộ các
phương tiện thông tin đại chúng từ
truyền hình, báo chí, đài phát
thanh, đến sách, tạp chí và mạng
Internet…
Nguyên nhân vì đâu?
Chúng ta thường nghe một số phát
thanh viên hoặc MC hay nói cụm từ
“hai ngàn không trăm linh
mười” (linh: âm tiếng Hán, nghĩa là
lẻ). Hoặc “để tải bài hát làm nhạc
chuông, hãy soạn tin nhắn theo mã
cú pháp BH (dấu cách) TÊN BÀI HÁT
gửi 8573” (phải chăng là cú pháp?).
Một số phát thanh viên thuyết minh
phim, hay phóng viên thường dùng
cấu trúc „nửa nạc nửa mở‟ kiểu cẩn
tắc vô áy náy (trong Kinh thi là cẩn
tắc vô ưu), lòng lang dạ thú (đối với
lang [con chó] thì phải là sói). Hay
nhiều tờ báo điện tử bắt đầu gọi
người mẫu nam là “nam hậu”!? Tất
cả các vấn đề trên đều xuất phát từ
sự nghèo nàn vốn Hán Việt và tri
thức văn hóa cổ mà ra.
Truyền thông hiện diện từng ngày,
từng giờ trong đời sống tinh thần
của cộng đồng chúng ta. Do đó,
những sai lầm về mặt ngôn ngữ của
giới truyền thông là một trong
những nguyên nhân trực tiếp nhất
làm cho tiếng Việt bị biến dạng,
méo mó. Bởi phần lớn, tâm thế của
công chúng đều đinh ninh rằng
những gì được phát ra từ truyền
hình, báo chí…là chuẩn mực, thông
dụng.
Một khi những sai lầm đó cứ lặp đi
lặp lại với tần suất cao (như ngôn
ngữ quảng cáo) thì nó sẽ vô tình
kéo theo sự ngộ nhận của hàng
triệu người. Chúng ta phải thừa
nhận sự ảnh hưởng to lớn của
truyền thông đối với lối sử dụng
ngôn ngữ của công chúng, mà trong
đó học sinh, sinh viên và giới trẻ nói
chung là đối tượng dễ bị ảnh hưởng
nhất.
Số 44 - Tháng 03/2011
Tiếng Việt &
truyền thông
Giáp pháp nào cho
tiếng Việt?
Hơn lúc nào hết, để cứu lấy tiếng
Việt, trước khi giải quyết những
nguyên nhân sâu xa chúng ta nên
hướng giải pháp đến nhân tố có tác
động trực tiếp cũng là biểu hiện rõ
nhất cho diện mạo của tiếng mẹ đẻ.
Tất nhiên xã hội không thể quy hết
lỗi lầm cho truyền thông, cũng như
không thể quơ đũa cả nắm rằng tất
cả giới truyền thông đều mắc phải
sai lầm đó.
Nhưng để chấn hưng tiếng Việt ngày
càng sáng và sang hơn, bước đầu
tiên chúng ta nên bắt đầu từ ngôn
ngữ truyền thông vì sự ảnh hưởng
rộng lớn của nó đối với toàn xã hội.
Đương nhiên đây không phải là giải
pháp quyết định, song nó sẽ giúp
ngăn chặn một mối đe dọa làm cho
tiếng Việt ngày càng thoái hóa trầm
trọng. Vấn đề này thuộc ý thức tự
trọng của giới truyền thông, và xa
hơn là sự quản lý của các cơ quan
chức năng.
Những MC có vẻ đẹp hình thể nhưng
thiếu nền tảng văn hóa hay những
phóng viên lạm dụng tiếng Việt quá
đà, hoặc những trò quảng cáo với
ngôn ngữ tiếp thị lố bịch… chính là
những thủ phạm nguy hiểm nhất
góp phần làm băng hoại nền ngôn
ngữ dân tộc. Một khi giới truyền
thông nghiêm túc chấn chỉnh việc
vận dụng tiếng mẹ đẻ thì chúng ta
sẽ ít phải nhức óc hơn trong việc
chứng kiến tình trạng loạn ngôn như
những năm gần đây.
Và cũng chính giới truyền thông,
nếu ý thức được điều này và quyết
tâm cứu lấy tiếng Việt thì họ là một
trong những đối tượng có khả năng
phát huy hiệu quả cao nhất.
Linh Sơn
© 2011 Tạp chí Thanh niên PHÍA TRƯỚC
Trang 9
 TIÊU ĐIỂM
Cách mạng:
Bạo động
hay bất
bạo động?
- Huỳnh Thục Vy -
Tính chất bạo lực
Khi nói đến cách mạng, chúng ta
luôn liên tưởng ngay đến bạo lực.
Những ai từng ngồi trong nhà
trường xã hội chủ nghĩa đều thấm
nhuần quan điểm rằng bạo lực
cách mạng là điều kiện tiên quyết
và không thể thiếu trong việc
giành chính quyền. Nhiều người
phủ nhận Marx, cho rằng ông đã
cổ súy bạo lực. Nhưng Marx đã
đúng trong nhận thức về lịch sử
chính trị đối với những giai đoạn
trước khi chúng ta tạo dựng được
những Nhà nước Hiến pháp trị.
Nhìn lại lịch sử, chúng ta không
thể phủ nhận rằng hầu như bất cứ
một cuộc thay đổi chế độ chính trị
nào cũng đẫm máu. Ngay cả việc
tạo dựng một định chế chính trị
tiến bộ như sự hình thành Nghị
viện Anh cùng với sự ra đời của
bản Đại Hiến chương Tự do vào
thế kỷ 13 ở Anh Quốc cũng chỉ đạt
thành qua cuộc đấu tranh mang
đầy bạo lực. Sau này vào thế kỷ
17, để thành lập được một thế chế
quân chủ lập hiến ở Anh với Nghị
viện kiểm soát quyền lực của nhà
Vua cũng phải trải qua cuộc Nội
chiến và cuộc Cách mạng Vinh
Số 44 - Tháng 03/2011
Cách mạng hay cách mạng xã hội theo nghĩa rộng, được hiểu
như một sự thay đổi sâu rộng trong xã hội nhằm biến cơ cấu cũ
đã lỗi thời thành một cơ cấu mới tiến bộ và phù hợp trong một
thời gian tương đối ngắn. Đó chính là những biến đổi mang tính
chất cơ bản và trọng yếu trong bản chất của thượng tầng xã hội,
chứ không phải những cải cách nhỏ mang tính thứ yếu trong một
vài lĩnh vực cụ thể nào đó. Đây càng không phải là những đổi
chác chính trị nhắm đến mục tiêu thay người lãnh đạo quốc gia
của một nhóm người nhỏ (đảo chính).
Theo nghĩa hẹp, cách mạng chính là một biến cố chính trị lớn –
thường được gọi là cách mạng chính trị. Cuộc cách mạng chính
trị này sẽ dẫn đến những thay đổi toàn diện từ trật tự xã hội, chế
độ chính trị của quốc gia đến tầng lớp những người lãnh đạo.
Những cuộc cách mạng chính trị thường bắt đầu bằng những
cuộc đấu tranh của đa số quần chúng nhằm lật đổ chế độ chính
trị hiện thời để tạo điều kiện xây dựng một chế độ chính trị mới
tiến bộ hơn.
quang (Glorious Revolution) đẫm bằng những cuộc “cách mạng vô
máu. Cuộc Cách mạng Pháp – một sản” với “bạo lực cách mạng”.
chuyển biến chính trị đặc biệt
Thực tế cho thấy vào cuối thế kỷ
quan trọng trong lịch sử nước
19, chủ nghĩa cộng sản đã mê
Pháp, với sự ra đời của Hiến pháp
hoặc những quốc gia nghèo đói,
1791, xóa bỏ chế độ phong kiến
trình độ dân trí thấp, nền công
không còn phù hợp với nguyện
nghiệp nghèo nàn và chưa có đủ
vọng người dân và tình hình kinh
điều kiện phát triển, để “làm cách
tế xã hội Pháp lúc bấy giờ, đã diễn
mạng”. Họ luôn hô hào xóa bỏ chủ
biến trong một quá trình thậm chí
nghĩa tư bản nhưng thực tế họ
còn phức tạp và đẫm máu hơn
cũng chỉ xóa bỏ được chế độ
nữa. Và còn rất nhiều minh chứng
phong kiến, cùng với sự hỗ trợ đắc
khác – không chỉ có Marx – khi
nghĩa đến cách mạng thì ai trong
chúng ta đều nghĩ ngay đến những
phong trào khởi nghĩa, những cuộc
chém giết gay gắt giữa phe đại
diện cho quần chúng và nhà cầm
quyền đương thời.
Nhân loại đã phải trả những cái
giá rất đắt, những tổn thương
nhân mạng to lớn để đi từ những
trang sử cổ đại đến thời hiện đại,
vượt qua thời kỳ của chế độ nộ lệ,
chế độ phong kiến mới có thể xây
dựng được những Nhà nước dân
chủ tiến bộ. Nhưng Marx đã mắc
một sai lầm to lớn khi ông cho
rằng nhân loại cần phải tiếp tục lật
đổ, xóa bỏ những nhà nước dân
chủ tư sản (theo cách gọi của ông)
Trang 10
 TIÊU ĐIỂM
lực của tình hình xã hội đương thời
đang chất chứa những quả bom
bất mãn chỉ chờ thời cơ là phát nổ.
Chủ nghĩa cộng sản hoàn toàn
không “làm cách mạng” thành
công ở những xứ sở có truyền
thống pháp trị và tự do. Chúng ta
có thể thấy cách mạng chính trị,
tức sự thay đổi chế độ chính trị
không thể xảy ra ở những nơi
người dân có thể dùng lá phiếu để
thay đổi chính phủ. Các thể chế
dân chủ tự do chỉ có khủng hoảng
chính phủ chứ hoàn toàn không hề
có khủng hoảng chế độ. Vậy nơi
nào có sự chuyên quyền thì nơi đó
có cách mạng, mức độ chuyên
quyền càng cao thì khả năng xảy
ra sự phản kháng bằng bạo lực
càng lớn.
Một lý thuyết đấu tranh mới
Đầu thế kỷ 20, thế giới chứng kiến
cuộc đấu tranh dành độc lập của
nhân dân Ấn Độ từ tay Anh Quốc
với hình thức đấu tranh bất bạo
động đầy ngoạn mục dưới sự lãnh
đạo của Mahatma Gandhi. Từ đó,
chúng ta có một phương thức đấu
tranh mới, làm thay đổi nhận thức
đấu tranh của những nhà cách
mạng thời hiện đại.
Tác phẩm Từ độc tài đến Dân chủ
của Gene Sharp đã phân tích khá
toàn diện và cụ thể việc tổ chức và
tiến trình của một cuộc cách mạng
bất bạo động. Như một bài đã viết
cách đây khá lâu, là một Phật tử,
tôi cho rằng đây là
phương pháp đấu
tranh đầy nhân bản
và mang lại nhiều
niềm hi vọng cho các
dân tộc đang sống
dưới các chế độ độc
tài, tạo cơ hội cho
quần chúng “tay
không tất sắt” có thể
đoàn kết sức mạnh
chống lại những chính
quyền độc tài vũ
trang hùng mạnh.
Gần đây, đối với những người đang
cổ vũ cho phương pháp đấu tranh
“bất hại” này, niềm tin và lý luận
của họ lại một lẫn nữa được khẳng
định khi có thêm những minh
chứng hùng hồn cho việc thực
hành một cuộc đấu tranh bất bạo
động của quần chúng với sự sụp
đổ của hai thể chế độc tài ở Tuni-
sia và Ai Cập. Dù có thương vong,
nhưng người dân hai nước này đã
thành công bằng các cuộc xuống
đường không vũ trang để phản đối
và cuối cùng hai nhà độc tài Ben
Ali và Mubarak phải rời khỏi chiếc
ghế quyền lực. Trong khi đó, tình
hình tại Libya có vẻ ngược lại và
phức tạp hơn nhiều. Phong trào
chống chính phủ đã trở thành cuộc
nổi dậy vũ trang kéo dài cho đến
hôm nay vẫn chưa ngả ngũ.
Có ai trong chúng ta đã tự hỏi vì
sao có sự khác nhau ấy? Dù là các
quốc gia ấy thuộc thế giới Ả Rập
có nhiều điểm tương tự về cơ chế
chính trị, lấy nền công nghiệp dầu
khí là trụ cột kinh tế quốc gia, và
đất nước đang rơi vào tình trạng
kinh tế khó khăn, thất nghiệp tăng
cao…, nhưng cuộc phản kháng của
người dân Libya đã diễn ra theo
một kịch bản hoàn toàn khác so
với sự thành công của Tunisia và
Ai Cập. Phải chăng chính những
người lãnh đạo và những người
tham gia đấu tranh không thể tự
quyết định được phương pháp và
Số 44 - Tháng 03/2011
chiều hướng đấu tranh? Đây mới là
câu hỏi thực sự mà chúng ta nên
tìm hiểu, phân tích.
Những yếu tố chi phối tính chất
cuộc đấu tranh
Trong trình độ tri thức hạn chế của
mình, người viết cho rằng ở đây
chắc hẳn phải có những yếu tố
khách quan vô cùng quan trọng chi
phối con đường đấu tranh của
người dân chống lại độc tài, các
điều mà những nhà đấu tranh
không thể can thiệp bằng ý chí chủ
quan (ý chí chủ quan thể hiện qua
trình độ tổ chức đấu tranh và ý
thức chính trị của những người
tham gia đấu tranh).
Với Libya, chúng ta thấy Gadhafi là
nhà độc tài sắt máu và ngoan cố
hơn hẳn Ben Ali và Mubarak. Trong
một thời gian dài, chế độ Gadhafi
được nhiều nước xem là một chế
độ khủng bố, còn bản thân cá
nhân Gadhafi bị Tổng thống Hoa
Kỳ Ronald Reagan gọi là “con chó
dại”. Đó chính là yếu tố đầu tiên
tôi muốn nhắc đến – bản chất và
mức độ độc đoán, tham quyền cố
vị của nhà độc tài hay nói chung là
chế độ độc tài sẽ chi phối nổ lực,
thời gian và chiều hướng đấu tranh
của chúng ta. Tiếp đến là sức
mạnh nội tại của chế độ. Chế độ
độc tài càng mạnh, sự đoàn kết
nội bộ của họ càng cao thì khả
năng ra đi của họ khi có một cuộc
phản đối bất bạo động của người
dân càng thấp.
Ngoài ra, mối liên kết chế độ độc
tài với các thế lực bên ngoài, quan
hệ mật thiết về ngoài giao và phụ
thuộc chính trị vào cường quốc nào
đều là những điểm quan trọng.
Nếu “đàn anh” ngoại giao của họ là
một nước có thể chế chính trị tiến
bộ, có ý thức hệ phóng khoáng thì
khả năng nhượng bộ tăng lên và
khả năng đàn áp bằng vũ trang
giảm xuống, so với việc “đàn anh”
của họ là một nước có chế độ
Trang 11
 TIÊU ĐIỂM
chính trị cực đoan và độc tài hà
khắc. Có thể thấy rằng Mubarak là
vị tổng thống độc tài nhưng được
người Mỹ ủng hộ, vì thế sự ra đi
của ông tương đối êm thấm hơn.
Điều tiếp theo cần được xem xét
là mức độ phẫn uất của lòng dân.
Mức độ căm phẫn được quyết định
bởi mức độ bất công xã hội, hố
ngăn cách giàu nghèo, tình trạng
tội tệ của nền luật pháp, hạn chế
các quyền tự do, số lượng những
hành động làm tổn hại quốc gia và
dân tộc của chính quyền, và mức
độ tổn thương của lòng dân.... Sự
phẫn uất do những yếu tố nói trên
gây ra và nung nấu trong lòng dân
càng lâu dài và càng lớn thì nguy
cơ bạo động càng gia tăng. Bởi sự
căm giận của lòng người như một
quả bom, nó càng lớn thì mức độ
công phá và thiệt hại càng nhiều.
Cuối cùng điều phải kể đến là cục
diện chính trị quốc tế. Nếu xu
hướng tự do dân chủ trên thế giới
ngày càng vững mạnh, các chế độ
độc tài ngày càng yếu và ít đi, một
số các cường quốc bất hảo rơi vào
khủng hoảng thì các chế độ độc
tài sẽ phải xem xét lại sự thiệt hơn
giữa một cuộc ra đi bình yên hay
tiếp tục ngoan cố để trở thành tội
đồ của cả dân tộc.
Tình hình Việt Nam
Riêng về tình hình Việt Nam, tôi
thiễn nghĩ Việt Nam giống Trung
Quốc nhiều hơn so với các quốc
gia Ả Rập kể trên. Khi đánh giá
tình hình, tôi hi vọng những người
hoạt động dân chủ hãy so sánh
tình hình nước ta với Trung Quốc
để nhận ra những bất lợi và thuận
lợi, chứ không so sánh với những
nơi cách mạng vừa thắng lợi ở Bắc
Phi . Việt Nam và Trung Quốc tuy
khác nhau về diện tích lãnh thổ và
quy mô chính quyền nhưng lại có
nhiều điểm tương đồng: chế độ
chính trị, ý thức hệ của giai tầng
lãnh đạo, cách thức và mức độ
siết chặt các quyền tự do, bản
chất nền kinh tế, tình trạng bất
công xã hội… Có nhiều ý kiến cho
rằng Việt Nam là mô hình thu nhỏ
của Trung Quốc. Thêm vào đó, ta
nhận thấy ở đây một sự phụ thuộc
về chính trị và sự tồn vong mang
tính liên đới giữa Đảng Cộng sản
Việt Nam và Đảng Cộng sản Trung
Quốc.
Tất nhiên cuộc Cách mạng Hoa Lài
đã mang lại cho nhiều người niềm
cảm hứng và hi vong to lớn về
một thế giới không độc tài, về tiền
đồ dân chủ tự do của Việt Nam,
bởi chúng ta đã cảm nhận sâu sắc
rằng sức mạnh của ý chí và sự
đoàn kết của người dân Bắc Phi
một lần nữa đã minh định khao
khát tự do của nhân loại là không
gì cản nổi.
Theo một số nhà quan sát thời
cuộc thì Việt Nam chưa thể có một
cuộc cách mạng tương tứ Bắc Phi
vì sự quan tâm chính trị của người
dân chưa cao, và sự thiếu vắng
một lực lượng đối lập mạnh cùng
với một trình độ tổ chức cần thiết.
Điều đó có thể đúng, nhưng đó chỉ
xét về mặt chủ quan mà chưa để
tâm đến tình hình khách quan; đó
cũng là sự tùy thuộc và ảnh hưởng
lẫn nhau rất nhiều ở mọi quốc gia
trong thời đại toàn cầu hóa này.
Khi nào Trung Quốc rúng động vì
sự nổi dậy của người dân thì đó
cũng là lúc cho chúng ta hy vọng
Số 44 - Tháng 03/2011
một cuộc “đổi đời”
trong tầm tay. Đây
không phải là sự bắt
chước, rập khuôn mà
là sự suy xét mối
tương quan tồn tại và
tình hình thực tế
khách quan giữa Việt
Nam và Trung Quốc.
Thiết nghĩ, sự phát
hiện đúng thời cơ và
hành động đúng thời
điểm là một yếu tố
cực kỳ quan trọng cho mỗi thắng
lợi. Và việc cuộc cách mạng tương
tự (ở Việt Nam) sẽ xảy ra trong
bạo động hay bất bạo động tùy
thuộc vào rất nhiều yếu tố khách
quan nằm ngoài ý chí của tất cả
chúng ta.
Trên đây chỉ là những ý kiến gợi
mở và chắc chắn bài viết còn
nhiều thiếu sót không thể tránh
khỏi. Bài viết chỉ nhằm trình bày
quan điểm và những ưu tư của cá
nhân tác giả. Chúng tôi – thế hệ
8x, vẫn còn quá trẻ để có một tầm
nhìn mang tính chiến lược về con
đường dân chủ hóa Việt Nam. Vì
vậy, chúng tôi trông cậy rất nhiều
vào những bậc trưởng thượng –
những người sẽ vạch ra con đường
và dẫn dắt chúng tôi, để từ đó
chúng tôi có cơ hôi đóng góp sức
mình cho đất nước và biết được
mình sẽ phải làm những gì. Bởi
nếu những người đi trước nhầm
đường thì cả dân tộc sẽ khốn đốn
và những người trẻ chúng tôi sẽ
gặp thảm họa.
H.T.V.
13.03.2011
Bài viết thể
hiện quan
điểm riêng của
tác giả, hiện
đang sống tại Tam Kỳ, Việt Nam.
Trang 12
 TIÊU ĐIỂM
“Một nhà độc tài già dặn bị những
đứa trẻ dùng bàn phím đánh bại”.
Tôi rất tâm đắc với câu bình luận
trên về những cuộc cách mạng
đòi dân chủ, đánh đổ độc tài đã
và đang diễn ra tại Bắc Phi và
Trung Đông. Quả thật là không
ngoa khi nói rằng vai trò của giới
trẻ là lực lượng xung kích, đóng
vai trò to lớn trong các cuộc cách
mạng vừa qua. Mặc dù “mô hình”
cách mạng dân chủ tương tự
cũng đã được khởi xướng ở Việt
Nam vì các lý do như tham nhũng
tràn lan, chế độ “Đảng trị”, tự do
bị bóp nghẹt, v.v… Nhưng vì sao
Việt Nam vẫn không có nhiều
người hưởng ứng các lời hiệu
triệu xuống đường để đòi hỏi các
quyền đương nhiên của mình như
những thanh niên ở Bắc Phi?
Phải biết nhìn xa
Tục ngữ Việt Nam có câu “đồng
tiền dính liền núm ruột”. Lời hiệu
triệu ấy có tác động đến nhiều
người không? Trong bối cảnh chủ
nghĩa “mặc kệ nó” đang càng
ngày càng trở nên phổ biến,
những lợi ích thiết thân của đại đa
số vẫn còn được đảm bảo thì
không có lý do gì họ phải đấu
tranh để có thể gặp những hậu
quả bất lợi. Cho dù đó là những
tài xế thường xuyên bị công an
giao thông sách nhiễu, những
người nông dân chân chất đang
phải đi khiếu kiện khắp nơi, hay
những người dân bức xúc vì nạn
tham nhũng tràn lan và ngày càng
lớn mạnh, hoặc các bà nội trợ
đang vật lộn với cơn bão giá, v.v…
Ý thức đấu tranh của họ vẫn
không triệt để. Bởi lẽ khi được
nhượng bộ, họ sẵn sàn thỏa hiệp
vì những lợi ích trong ngắn hạn
mà không nhìn thấy nhiều mục
tiêu xa hơn cần phải đấu tranh.
Họ vẫn quan tâm nhiều tới cơm-
áo-gạo-tiền hằng ngày hơn là đấu
tranh đòi các quyền tự do căn
Việt Nam và khả năng
‘Cách mạng Hoa Lài’
bản, mặc dù những quyền này tự
nó sẽ mang lại nhiều lợi ích cho họ
hơn trong tương lai.
Mặt khác, chưa bao giờ dĩ vãng
được Đảng và Nhà nước khai thác
triệt để như hiện nay: quá khứ
vinh quang được tung hô để biện
minh cho hiện tại; còn quá khứ
đói khổ được vận dụng để ca ngợi
thành tựu hôm nay. Mức tăng
trưởng GDP luôn được sử dụng
trong mục tiêu xóa đói giảm
nghèo, ca ngợi là cao nhất nhì
trong khu vực, nhưng ngược lại
lạm phát thì cao gần gấp đôi số
đó. Điều thực tế đôi với nhiều
người hiện nay – phủ phàng mà
nhận xét – rằng hầu như người ta
đều hài lòng với câu “bây giờ đã
tốt nhiều hơn lúc trước”.
Có lãnh đạo đủ ảnh hưởng
Mặt khác, để có một cuộc thay đổi
lớn lao, một chính trị gia cộng sản
đã „phản tỉnh‟ có sức ảnh hưởng
sâu rộng trong nhân dân là điều
cần thiết. Điều này không phải
ngẫu nhiên, nguyên Chủ tịch Quốc
hội Nguyễn Văn An cũng đã từng
Số 44 - Tháng 03/2011
nhận xét rằng: “Không kẻ thù nào
có thể phá được Đảng ta trừ chính
những người cộng sản chúng ta”.
Tuy có phần khá lạc quan và đánh
giá thấp vai trò của quần chúng,
nhưng ông An đã rút ra được phần
nào kinh nghiệm từ sự kiện Liên
Xô tan rã. Ông cho rằng nguyên
do chính yếu khiến Liên Xô tan rã
không phải do thế lực thù địch
bên ngoài chống phá, mà do chính
những đảng viên chân chính
không còn muốn bảo vệ một đảng
đã tha hóa, biến chất.
Điều ông An nói một lần nữa được
chứng minh nhanh chóng. Bài
phỏng vấn của ông đã được Viet-
namnet gấp rút lấy xuống chỉ sau
một ngày đưa lên trang nhất.
Những nhận xét của nguyên Ủy
viên Bộ Chính trị được nhiều người
quan tâm, không phải vì các ý
kiến nghe chói tai – nếu không
muốn nói là phản động – mà vì „lỗi
hệ thống‟ ấy tương tự như vết nứt
đã khiến Liên Xô sụp đổ. Tiếc
thay, Đại hội Đảng XI vừa qua chỉ
quan tâm đến chuyện bầu bán –
ai đảm nhận chiếc ghế nào hay ai
Trang 13
 TIÊU ĐIỂM
vào trung ương – mà không có
chút động thái gì trong việc sửa
tận gốc cái lỗi đã được nêu.
Như vậy, mối lo của Đảng Cộng
sản bây giờ đích thị là những đảng
viên cấp cao như ông An, những
người đã phản tỉnh trước thực
trạng “đảng trị”, “đảng chủ” ở Việt
Nam hiện nay. Ông An không hề
đơn độc và cũng không hẳn là
người cuối cùng nhìn nhận được
vấn đề. Một số vị đảng viên cấp
cao khác có lẽ đang là mối lo “tự
diễn biến” của Đảng mà chúng ta
cần “điểm danh” lại như: tiến sĩ
Trần Nhơn, tướng Nguyễn Trọng
Vĩnh, tướng Đồng Sỹ Nguyên, luật
gia Lê Hiếu Đằng, giáo sư Trần
Phương, nhà báo Tống Văn Công,
giáo sư Đào Xuân Sâm, hay tiến sĩ
Đỗ Xuân Thọ. Và trong số đó tất
nhiên không thế không nhắc đến
các nhà lão thành cách mạng vẫn
thường xuyên lên tiếng nhưng
phải dùng bút danh trên trang
Bauxite Việt Nam. Và một khi các
dự án như bô-xít, đường sắt cao
tốc, vấn đề Trung Quốc, vụ lạm
quyền Tổng cục II, tư cách
Nguyễn Chí Vịnh, v.v…vẫn không
được giải quyết thỏa đáng thì nó
như giọt nước tràn ly. Các vị này
sẽ không thể cứ phản đối yếu ớt
kiểu như lá thư có chữ ký của 38
vị tướng lĩnh quân sự gửi bộ chính
trị bày tỏ bất bình trước vụ
Nguyễn Minh Trí bị tước quân hàm
chỉ vì đứng ra tố cáo Nguyễn Chí
Vịnh mà không có hy vọng được
hồi âm!
Cố Trung tướng Trần Độ đã đúc
kết lại trong tác phẩm “Nhật ký
rồng rắn” rằng: “Chế độ này bắt
mọi người phải đóng trò, bắt tất
cả trẻ con phải đóng trò, bắt
nhiều người già phải đóng trò. Đặc
điểm này đã góp phần quyết định
vào việc tạo ra và hình thành một
xã hội dối lừa: lãnh đạo dối lừa,
Đảng dối lừa, cán bộ dối lừa, làm
ăn giả dối, giáo dục dối lừa, bằng
cấp giả dối, đến gia đình cũng lừa
dối, lễ hội lừa dối, tung hô lừa dối,
hứa hẹn lừa dối. Ôi, cay đắng
thay!”. Tất nhiên, Đảng Cộng sản
không thể để cho ông có cơ hội
làm lung lay ý chí của những đồng
đội để nổi dậy chống cái “dối lừa”
và “bịp bợp” ấy. Ông tức khắc bị
cô lập và khai trừ khỏi Đảng.
“Ở trong chăn mới biết chăn có
rận” trong những trường hợp này
thì không thể đúng hơn được! Bấy
lâu nay, Đảng Cộng sản vẫn ra
sức với luận điệu tuyên truyển
rằng những kẻ chống Đảng đều là
những thành phần “phản động lưu
vong”, “tàn dư của chế độ cũ”,
chống phá hòng lập lại chế độ Việt
Nam Cộng Hòa. Nhưng ngược lại,
giới trẻ hôm nay nghĩ gì khi chính
những đảng viên cao cấp lại đứng
ra chống Đảng? Liệu lúc ấy có
sinh viên nào tiếp tục tin vào
những môn học luôn ca tụng
thành tựu của Đảng đang được
dạy cưỡng bức trong ghế nhà
trường không? Đó là lý do vì sao
cần có một lãnh đạo cộng sản đủ
uy tín để nếu thay đổi có xảy ra,
họ sẽ là ngọn cờ tinh thần để lãnh
đạo cho đến khi chính phủ mới
được bầu lên với một cuộc bầu
cử tự do, dân chủ thực sự!
Chọn đúng thời cơ để
bùng nổ
Nhưng thời cơ nào là đúng? Hồi
tưởng lại quá khứ ở Trung Quốc,
nếu như cuộc đại biểu tình tại
Thiên An Môn khởi đầu từ những
cuộc tụ tập với quy mô nhỏ của
dân chúng trong đám tang nhà cải
cách nổi bật Hồ Diệu Bang để đòi
tự do, dân chủ, yêu cầu cải cách,
chống tham nhũng thì tại sao
không thể có một “Hồ Diệu Bang
của Việt Nam”? Đến đây, phần
nào chứng minh được sức ảnh
hưởng của các nhà lão thành cách
mạng như đã phân tích ở trên,
một khi họ đã phản tỉnh.
Tất nhiên, không cần chờ đến khi
một trong các vị đảng viên cao
cấp mất đi thì dân mới có cớ để
Số 44 - Tháng 03/2011
tập hợp nhau lại. Nhớ lại sự kiện
sinh viên tại Sài Gòn và Hà Nội
đồng loạt xuống đường biểu tình
năm 2007 để phản đối Trung
Quốc xâm chiếm Hoàng Sa-
Trường Sa, sức lan tỏa của những
sự kiện này không thể lường trước
nếu có thêm các vị cộng sản lão
thành ở trên yểm trợ!
Cũng nên nhớ rằng vấn đề Trung
Quốc là vấn đề lớn đối với Đảng
Cộng sản vì nhiều lý do, trong đó
bao gồm cả lý do “nội bộ đang bị
phân hóa”. Điều này đã được nêu
rất rõ ràng trong lá thư của các 19
vị lão thành cách mạng gửi Bộ
Chính trị, gay gắt phê phán Nông
Đức Mạnh “ngã hẳn vào bọn
Trung Quốc” .
Và những khả năng khác cho một
cuộc cách mạng không thể lường
trước được như trường hợp cuộc
biểu tình quy tụ hàng trăm người
dân ở Bắc Giang, phản đối công
an lạm quyền đánh chết người. Và
tất nhiên còn nhiều lý do cũng
như vấn đề khác đang tồn tại
trong xã hội đầy những bất công –
đó cũng là những điểm cho một
cuộc bùng phát vào bất cứ lúc
nào.
Những điều kiện và mâu thuẫn
hiện tại ở Việt Nam đều là những
vấn đề gay gắt của các cuộc cách
mạng ở Bắc Phi, và thậm chí
những mâu thuẫn này còn có
phần gay gắt hơn. Dân chủ vẫn
là giá trị mà trước sau Việt
Nam sẽ phải tiến đến – và Việt
Nam hiện nay chỉ đang trong tình
thế chờ hội đủ những điều kiện và
chất xúc tác đủ mạnh để tiến
bước.
Trung Lương
Sài Gòn, 02-03-2011
© Tạp chí Thanh niên PHÍA TRƯỚC
Bài viết thể hiện quan điểm riêng
của tác giả, hiện đang sống và
làm việc tại Sài Gòn.
Trang 14
 TIÊU ĐIỂM Số 44 - Tháng 03/2011

H ôm nay, thế giới quan tâm đến Ai Cập – không phải vì Ai Cập có
tượng Nhân sư, lăng mộ của các Pharaon hàng nghìn năm tuổi –
mà giờ đây nhân dân Ai Cập được nhắc đến như một biểu tượng
của tinh thần đoàn kết chống lại ách độc tài. Tổng thống Hosni Mubarak – sản
phẩm của nền độc tài trị vì nhân dân Ai Cập hơn 30 năm cuối cùng cũng phải
rời khỏi chính trường. Trong hơn ba thập niên cầm quyền, ông đã mang lại cho
đất nước Ai Cập sự nghèo đói, tỉ lệ thất nghiệp cao, nạn tham nhũng tràn lan và trấn áp

Ngăn chặn chỉ mang lại
phản ứng ngược
Cơn “thịnh nộ” của nhân dân
Ai Cập kéo dài hơn 18 ngày
buộc Tổng thống Mubarak
phải từ chức và trao quyền
lãnh đạo cho Quân đội. Điều
này cho thấy sức mạnh của
nhân dân, khối đoàn kết dân
tộc, cùng sự hỗ trợ đắc lực
của mạng Internet như các
trang Google, Facebook …
đóng vai trò quan trọng và
quyết định trong việc kết nối
và truyền tải những thông
điệp đến đoàn người biểu
tình.
Những người biểu tình, đặc
biệt các thanh niên Ai Cập
như Ghonim đã dùng Inter-
net như một phương tiện kết
nối và truyền tải thông tin.
Chính phủ Ai Cập đã nhận
thấy mối nguy hại này và
yêu cầu các hãng truyền
thông nhanh chóng ngừng
cung cấp dịch vụ. Nhưng
như Ngoại trưởng Hoa Kỳ
Clinton đã tuyên bố, nổ lực
ngăn chặn Internet chỉ mang
lại phản ứng ngược. Chính
điều đó là “ngòi nổ” cho cơn
thịnh nộ, khi ngày không có
internet (28/01/2011) được
gọi “Ngày nổi giận” của
nhân dân Ai Cập. Hàng triệu
người đã phản đối chính
quyền cắt Intnernet và
hưởng ứng cuộc xuống
đường, biểu tình yêu cầu
chính phủ và Tổng thống từ
chức.
Internet ban đầu chỉ là
phương tiện để tập hợp các
giai tầng trong xã hội, nhưng
khi dòng người xuống đường
thành “biển người” thì Inter-
net dùng làm phương tiện
truyền tải tin tức, tình hình
một cách nhanh chóng và vô
cùng hiệu quả. Như vậy mới
thấy được sức mạnh của
thông tin, truyền thông đã
từng mang danh hiệu “cơ
quan quyền lực thứ tư”.
Tổng thống Mubarak ra đi,
trao quyền kiểm soát cho
Quân đội, nhân dân Ai Cập
cần một thời gian cho cuộc
tổng tuyển cử tự do. Nhưng
ai dám chắc từ giờ đến lúc

Trang 15
 TIÊU ĐIỂM
đó họ sẽ được sống trong hoà
bình?
Thực tế tại Ai Cập, các đời
Tổng thống đều là người từng
trải qua quân ngũ và được
quân đội ủng hộ. Trước làn
sóng phản đối của quần
chúng nhân dân, quân đội đã
đứng về phía nhân dân yêu
cầu Tổng thống từ chức. Phải
chăng đây là một thủ thuật
“xì hơi” trước cơn “thịnh nộ”
của quần chúng để rồi sau đó
đưa người khác của phe mình
lên nắm quyền? Bệnh gian
trá, dân chủ giả hiệu của các
nhân vật độc tài không thể
coi thường và sự cảnh giác
chính trị không bao giờ là
thừa cả.
Ở ‗Ta‘ thì sao?
Tại Việt Nam cũng có rất
nhiều nhà hoạt động dân chủ
đang ngày đêm hoạt động
cho các quyền tự do căn bản
của công dân. Họ đang dấn
thân vì một nước Việt Nam
dân chủ, để các quyền cơ
bản trong Hiến pháp được áp
dụng vào đời sống thực tế.
Và rất nhiều trong số họ đã
bị đàn áp dưới nhiều hình
thức khác nhau, trong đó
phần lớn bị cắt điện thoại,
Internet và thu giữ các máy
vi tính.
Như vậy, chứng tỏ dù ở
“Ta” hay “Tây”, bất kỳ thể
chế chính trị nào, tất cả đều
nhận thấy tầm quan trọng
của Internet và tự do thông
tin. Việc tìm cách cắt
phương tiện liên lạc, như
một biện pháp thể hiện
“sức mạnh” của quyền lực
Nhà nước đồng thời đã thể
hiện sự bất lực của chính
quyền. Việc này chưa kể
đến quyền tự do thông tin
là một trong các quyền căn
Số 44 - Tháng 03/2011
bản đã được quy định trong
Hiến pháp Việt Nam.
Tại Việt Nam thời gian qua
cũng có một số cuộc biểu
tình nhưng chưa đủ lớn đề
gấy sức ép lên chính quyền
và chú ý của dư luận quốc
tế. Những công dân Việt
Nam nên tận dụng Internet
nhiều hơn nữa trong các
sinh hoạt để kết nối và
truyền tải thông tin một
cách hiệu quả. Nhưng điều
đó không có nghĩa Việt Nam
không thể làm được một
điều tương tự từng xảy ra
tại Ai Cập hay Tunisia…
Hiện nay cả thế giới đang
chúc mừng nhân dân Ai Cập
– vì sự dũng cảm và quyết
chí của họ – và mong đất
nước họ sớm có một nền
dân chủ đích thực trong
những ngày tới.
Chiến thắng của nhân dân
Ai Cập là một minh chứng
cho tinh thần đoàn kết. Đây
là một cuộc xuống đường
của các giai tầng trong xã
hội – dù gặp nhiều cản trở
từ phía nhà cầm quyền
nhưng công lý và sự thật đã
chiến thắng. Đó là một bài
học lớn không riêng cho
Việt Nam, mà cho cả những
nước độc tài đang xem
thường sức mạnh của Inter-
net và nhân dân.
V.H.
Sài Gòn — 02/2011
© 2011 Tạp chí Thanh niên
PHÍA TRƯỚC
Trang 16
 TIÊU ĐIỂM
Việt Nam ‚nhân giống‛ Facebook
nhằm kiểm soát thông tin trực tuyến
HÀ NỘI, VIỆT NAM — Bên
trong một trong những
quán chơi game ở thành
phố Hà Nội gồm hơn 3,000
game online, các "game
thủ" phủ mình trong những
chiếc áo khoác và khăn
choàng chụm mắt vào nhau
trên các màn ảnh máy vi
tính, bất cần mùa đông
xám xịt với nhiệt độ 10độ C
đang bao phủ bên ngoài.
Đây là Đông NamÁ, nhưng
các kiến trúc cũ của thuộc
địa Pháp và sự gia tăng của
thị trường du lịch hào
nhoáng của xã hội chủ
nghĩa-tất cả đang được bao
phủ với tấm chăn mùa thu
ảm đạm–làm cho du khách
có cảm giác một chút "hơi
Châu Âu".
Với kinh tế Việt Nam tăng
trưởng trung bình 7% mỗi
năm trong một thập kỷ
qua, và các công ty như
Microsoft và Intel đang lần
lượt đổ tiền vào, rõ ràng nơi
đây có một giới hạn về sự
cảm giác châu Âu thật sự.
Ở đây không cókhủng
hoảng hay suy thoái kinh
tế. Mặc dù bình quân thu
nhập đầu người ít hơn
$1,100 mỗi năm, Việt Nam
hiện đang di chuyển lên các
cấp bậc kinh tế trung bình
dựa theo tiêu chuẩn quốc
tế.
Sự phát triển của công
nghệ trực tuyến và sử dụng
Internet ở nước này là một
tín hiệu cho thấy thay đổi
đang diễn ra. Theo chính
phủ, có khoảng 25% trong
số 90 triệu người Việt Nam
sử dụng Internet. Bằng
cách so sánh, tôi thấy
Internet rất khó tìm ở các
quán cà phê hoặc quán bar
với kết nối WiFi khi đi bộ
xung quanh thành phố
Rome những tháng vừa
qua. Trong một đoạn từ
Colosseum đến St. Peter's
Basilica dành cho khách du
lịch cũng như khách nội địa
của trung tâm Eternal City
(thành phố Vĩnh Cữu), tôi
tính sơ khoảng năm quán
có WiFi. Tuy nhiên, tại
trung tâm thành phố Hà
Nội, hầu hết các khách sạn
tương đối lớn hoặc quán ăn
nhanh đếu có WiFi miễn
phí. Người dân ở đây lựa
chọn quán nào ăn ngon
hơn, chứ không phải WiFi
nơi nào nhanh hơn vì hầu
như WiFi ở tất cả các quán
đều như nhau.
Số 44 - Tháng 03/2011
Facebooking ở Việt Nam
Quay lại bên trong nhà chơi
game, tôi hỏi người quản lý
(yêu cầu không nêu tên)
làm thế nào để truy cập
vào Facebook.Tôi thấy một
vài trong số các game thủ
tạm ngừng bắn hạ các lính
trong trò chơi Nhật Bản Đệ
nhị Thế chiến để đăng nhập
vào trang mạng xã hội.
Facebook đã bịchặn ở Việt
Nam, mặc dù các nhà chức
trách không đưa ra lời giải
thích chính thức lý do vì
sao. Tuy nhiên, các game
thủ trong thời gian ‗nghỉ
mệt‘ có thể thực hiện bất
kỳ điều gì mà các
Facebookers khác có thể
làm, chẳng hạn như
comment những hình ảnh
dễ thương trong danh sách
bạn bè của họ, hoặc viết
các ―status‖ trên các trang
mà họ quen biết.
Câu trả lời của người quản
lý đi kèm với một không khí
ngờ vực cùng với sự hài
lòng về cách "vượt tường".
"Chúng tôi chỉ cần thay đổi
DNS," ôngnói.
Lý do của sự ngăn chặn
Facebook vì vừa qua đã
Trang 17
 TIÊU ĐIỂM
diễn ra Đại hội đại biểu
Đảng Cộng sản lần thứ
11.Việt Nam là nhà nước độc
đảng, chính phủ Việt Nam
không chứa chấp bất kỳ
nhân vật bất đồng chính
kiến nào.Trong vài tháng
qua đã có hơn 20 nhà hoạt
động, luật sư, blogger và
các nhân vật tôn giáo thiểu
số đã bị bắt hoặc bị bỏ tù vì
những cáo buộc đe dọa đến
an ninh quốc gia. Thậm chí,
một số nhà bất đồng chính
kiến đã bị từ chối tư vấn và
đại diện pháp lý. Các nhóm
bảo vệ nhân quyền và người
Việt ở nước ngoài nói rằng
chính phủ đang cố gắng
"bịtmiệng" bất kỳ và tất cả
các tiếng nói đối lập trong
thời gian diễn ra Đại hội.
Loại bỏ Facebook trong cộng
đồng mạng ở Việt Nam có
thể giúp đỡ rất nhiều cho
chương trình nghị sự của
chính phủ. Blog đã ngày
càng phổ biến tại Việt Nam,
và trang mạng Bauxite Việt
Nam cũng đã từng là nguyên
nhân gây tranh cãi vì họ nêu
các vấn đề liên quan đến
bauxite tại TâyNguyên.
Nhiều nhà văn chỉ trích
chính sách của chính phủ
cũng đã bị bắt giữ, trong khi
những người khác vẫn nằm
dưới sự giám sátchặt chẽ
của cơ quan an ninh. Chính
phủ đã cố gắng – nhưng
không thành công – đóng
cửa những trang web mang
nhiều thông tin liên quan
đến các cơ quan nhà nước,
cáo buộc quỵ luỵ đến Trung
Quốc trong các dự án.
Trong khi những kẻ phá hoại
vô danh trên mạng đã nhiều
lần tấn công với phương
thức phân phối từ chối dịch
vụ (DDOS) nhắm vào một
số các trang web, blog quan
trọng cả trong lẫn ngoài
nước.
Các phương tiện truyền
thông chính thống ở Việt
Nam đều có sự liên kết với
chính phủ hoặc Đảng Cộng
sản Việt Nam, và nhà nước
kiểm soát chặt chẽ những
dòng chữ đăng trên các mặt
báo. Vì vậy, nội dung trực
tuyến trên Internet cung cấp
những thông tin thoáng và
mới hơn, gây thách thức
nhiều và khó khăn hơn cho
các nhà chức trách.
"Bản sao Facebook" của
Chính phủ
Trong nổ lực ngăn chặn
Facebook, chính phủ đã phát
động riêng trang mạng xã
hội trực tiếp dưới quyền
kiểm soát của họ. Đây được
cho là dự án công nghệ
thông tin lớn nhất từ trước
đến nay của đất nước. Người
sử dụng phải đăng ký với
các chi tiết như chứng minh
nhân dân chính thức của họ,
có nghĩa là chính phủ có thể
theo dõi nội dung và hoạt
động trên trang web này.
Việt Nam hiện có tới 1,8
triệu người sử dụng Face-
book và số lượng các chủ tài
khoản đã tăng gấp đôi trong
sáu tháng qua. Trong số
tuyệt đối và tương đối, Việt
Nam cũng nằm trong những
quốc gia cạnh tranh kết nối
mạng xã hội ở đông nam
châu Á. Hiện Indonesia có
số lượng người sử dụng
Facebook lớn thứ hai trên
thế giới chỉ sau Hoa Kỳ với
hơn 32 triệu người sử dụng,
Số 44 - Tháng 03/2011
trong khi chỉ gần 20% công
dân ở Việt Nam sử dụng
Facebook. Điều đó nói rằng,
Việt Nam dường như đang
trở thành quốc gia kế tiếp để
phát triển mạng xã hội
khổng lồ này, có nghĩa là
chính phủ phải đối mặt với
những thách thức nhằm
ngăn chặn người sử dụng
Facebook để khuyến khích
họ vào go.vn.
Tôi hỏi người quản lý phòng
game ông nghĩ thế nào về
trang mạng go.vn. Ông chợt
nhăn mũi và trán, ông hỏi:
"Cái đó là cái gì vậy?". Tôi
hỏi xung quanh cửa hàng và
tất cả mười chín game thủ,
loại trừ hai bạn trẻ khác,
đều đặt lại câu hỏi tương tự.
Go.vn có thể cần phải làm
việc chăm chỉ hơn nữa để có
thêm những người bạn mới
ở đây.
Đặng Khương chuyển ngữ
Nguồn: Social Media
Simon Roughneen
Social Media trên Medi-
ashift được bảo trợ bởi
John S. Knight Journal-
ism Fellowships
Simon Roughneen là một nhà báo
người Ailen hiện ở Đông Nam Á.
Ông viết cho Financial Times, Los
Angeles Times, Asia Times, The Ir-
rawaddy, ISN, South China Morning
Post và một số báo khác. Ông là
thông tín viên của các Đài phát
thanh Tin tức Toàn cầu
(GlobalPost) và là thông tín viên
cho RTE, BBC, CBS, CBC Canada,
Fox News, và Tiếng nói Hoa Kỳ
(VOA). Ông đã làm việc và tường
trình ở hơn 30 quốc gia.
Trang 18
 TIÊU ĐIỂM Số 44 - Tháng 03/2011

VAI TRÒ VÀ SỨ MỆNH

MỚI CỦA MẠNG XÃ HỘI

Khi phân tích hay nhận

định tình hình chính trị
tại Tunisia, Ai Cập và một số quốc gia châu Phi
thời gian vừa qua, nhiều người đã không ngần ngại
nói về một cuộc «Cách mạng Facebook» như là một cách đề cao vai trò của những
hệ thống mạng xã hội trên Internet. Vẫn còn quá sớm để đánh giá một cách chính
xác về ảnh hưởng thực sự của mạng xã hội trong những cuộc cách mạng chống
độc tài, toàn trị ở thế kỉ XXI này.

Tuy nhiên, những mặt tích cực và
những đóng góp của mạng xã hội
là không thể phủ nhận được.
Chính vì vậy sau khi các cuộc
cách mạng tại Tunisia hay Ai Cập
thành công, rất nhiều người dân
đã bày tỏ sự biết ơn đến hai hệ
thống mạng xã hội nêu trên đã
đóng vai trò lớn trong việc xóa
bỏ những trang lịch sử u ám.
Những chiến binh vô hình
Có lẽ vào thời điểm Facebook,
Twitter ra đời, những người sáng
lập cũng không thể hình dung
rằng công việc của họ ngày nay
lại có thể đem đến một thành
quả to lớn đến thế. Thật vậy,
một khi tôn chỉ của hệ thống
mạng xã hội vẫn là để tạo ra
nhịp cầu giao lưu, kết nối giữa
người và người thì việc giữ và
góp lửa cho phong trào đấu tranh
chống áp bức, bất công quả là
một chiến công phi thường. Có
thể nói hệ thống mạng xã hội
chính là một chiến binh vô hình
nhưng lại có sức chiến đấu ngoan
cường và giá trị không thể lường
hết được. Trong bối cảnh các
phương tiện truyền thông công
cộng như báo chí, đài
thanh, truyền hình đều
động nhằm mục đích
truyền và đánh bóng cho những
chế độ độc tài, thì chỉ những
mạng xã hội mới đủ sức vượt qua
được những vòng kiểm soát gắt
gao để đem đến những thông tin
trung thực nhất cho người dân.
Trong những ngày tháng đấu
tranh sôi sục, cũng chính những
mạng xã hội đã giúp mọi người
truyền tay nhau những những
tấm gương hi sinh anh dũng,
lòng quyết tâm và tinh thần bất
khuất. Tất cả những hình ảnh,
âm thanh trung thực ấy chính là
động lực to lớn để giúp cho nhân
dân Tunisia, Ai Cập trong cũng
như ngoài nước… thêm vững tin
và sức mạnh để cùng siết chặt
tay nhau, đoàn kết một lòng phá
vỡ bức tường độc tài ngăn cản lối
đi của đất nước.
Tuy nhiên, cũng cần phải đặt ra
một câu hỏi về sự hiệu quả của
phát
mạng xã hội tại các quốc gia
hoạt
châu Phi. Bốn giải đáp có thể giải
tuyên
toả các thắt mắc mặc dù chúng
tách rời nhưng ngược lại liên hệ
rất mật thiết với nhau: Số lượng
người sử dụng mạng xã hội ở các
quốc gia này tương đối đông
đảo; những người sử dụng biết
khai thác rất hiệu quả tiềm năng
của mạng xã hội; những người
sử dụng dám dấn thân vào gian
khổ, đương đầu với thử thách để
tranh đấu cho nước nhà bởi vì họ
yêu quê hương, tổ quốc của họ;
việc sử dụng mạng xã hội không
gặp nhiều khó khăn, không quá
bị cấm đoán từ phía nhà cầm
quyền.
Việt Nam và Facebook
Việc sử dụng mạng xã hội để

Trang 19
 TIÊU ĐIỂM Số 44 - Tháng 03/2011
Quốc gia Tỉ lệ truy cập số các nước vẫn còn nằm dưới sự vốn kiến thức của một người đã
% cai trị của các Đảng Cộng sản thì trải qua gần 24 năm làm bạn
Hoa Kì 40,72 chỉ có Việt Nam có con số khiêm cùng sách đèn, tôi thực sự không
Canada 45,48 tốn truy cập mạng xã hội, bốn thể lí giải được tại sao những lực
quốc gia còn lại thậm chí không lượng mang danh hiệu mĩ miều
Anh 42,78 ai biết được thực trạng sử dụng « quân đội nhân dân, công an
Pháp 28,94 Facebook. Đây cũng chính là nhân dân » nhưng lại không
Đức 12,17 minh chứng hùng hồn về nền thực hiện nghĩa vụ với nhân dân,
Thụy Điển 40,62 dân chủ tự do mà Việt Nam luôn mà chỉ nghe theo mệnh lệnh của
tìm cách tô vẽ, đánh bóng, tuyên một đảng chính trị. Ngày nào mà
Úc 40,52
truyền khắp trong và ngoài nước. cái gút thắt này còn chưa tháo
Nhật Bản 0,94
mở được, ngày nào mà những
Tunisia 15,29
Ở Việt Nam bất cứ ai sử dụng
người sử dụng Internet còn rỉ tai
Internet cũng đều biết rằng
Ai Cập 4,58 nhau phải cẩn thận kẻo bị công
Facebook bị ngăn chặn bằng
Lybia 2,43 an bắt thì ngày đó «cách mạng
tường lửa mặc dù không hề có
Ma rốc 5,82 Facebook» xem ra khó mà diễn
văn bản chính thức. Tuy việc
Yemen Không thống kê ra thành công như các nước Bắc
ngăn chặn không quá khó để
Phi. Mong rằng quân đội và công
Việt Nam 1,19 khắc phục, vượt qua nhưng nó
an nhân dân Việt Nam xem lại
Cuba Không thống kê cũng hạn chế số người sử dụng.
nhiệm vụ và chức năng của mình
Trung Quốc Không thống kê Hơn nữa chính sách tuyên truyền
để có những hành động đúng
mà Việt Nam đang áp dụng cũng
Bắc Triều Tiên Không thống kê đắn trong việc bảo vệ nhân dân,
góp phần làm lệch lạc đi mục
và mai sau còn có thể ngẩng đầu
Lào Không thống kê đích sử dụng mạng xã hội tại Việt
tự hào là người Việt Nam.
Nam. Truy cập vào website nào
giao lưu, kết nối đã trở nên phổ
trong nước cũng chỉ toàn thấy Tuy rằng con số người dùng
biến và quá đỗi bình thường ở
những tin tức phù phiếm, vô vị, Facebook tại Việt Nam còn nhỏ
khắp nơi trên thế giới. Để hiểu rõ
không cá độ đá banh thì ăn chơi bé hơn Tunisia rất nhiều nhưng
hơn về tình hình sử dụng mạng
hưởng lạc. Tất cả đều nhắm vào xem ra vẫn khá hơn những quốc
xã hội, tôi xin đưa ra một bảng
một mục đích duy nhất là khiến gia lân cận khác. Nếu như Việt
so sánh tình hình sử dụng
nhân dân Việt Nam bàng quang, Nam có thể đi đầu trong khu vực
Facebook giữa một số quốc gia
thờ ơ với tình hình chính trị nước tương tự như Tunisia thì đây là
trên thế giới (1) :
nhà mà chỉ quan tâm đến những điều may mắn lớn lao không chỉ
Rõ ràng khi nhìn vào bảng so khó khăn trong cuộc sống thường cho đất nước chúng ta mà còn
sánh này, ta có thể dễ dàng ngày, hoặc những thú vui tầm cho cả thế giới.
nhận ra rằng Facebook được sử thường để bỏ đi những ý niệm
DBTT
dụng rộng rãi ở những quốc gia chống đối lại sự độc tài, sai trái © 2011 Tạp chí Thanh niên PHÍA TRƯỚC
dân chủ phương Tây. Tỉ lệ này của cơ chế chính trị.
http://www.guardian.co.uk/
tương đối thấp tại Đức, và đáng
Ngoài ra, một nguyên nhân khác technology/blog/2010/jul/22/
ngạc nhiên là rất thấp tại Nhật
không kém phần quan trọng và facebook-countries-population-
Bản. Tại các nước châu Phi tỉ lệ
không thể không nhắc đến là use
này thấp hơn rất nhiều nhưng
cách cai trị bằng các lực lượng vũ
tương đối khả quan tại Tunisia.
trang (công an, quân đội). Cách
Điều này rất phù hợp với diễn Bài viết là ý kiến riêng của tác
mạng đã thành công tại Tunisia
biến phong trào cách mạng tại giả, không nhất thiết phản ánh
và Ai Cập không chỉ bởi sự đoàn
châu Phi. Đó là Tunisia đã phất quan điểm của PHÍA TRƯỚC.
kết, nhất trí cao độ của những
cao lá cờ đầu, dẫn đường cho các
người biểu tình mà ở đó quân đội
quốc gia khác cùng tiến lên lật
đã đứng về phía nhân dân. Bằng
nhào các chế độ độc tài. Trong

Trang 20
 TIÊU ĐIỂM Số 44 - Tháng 03/2011

Người dùng
Facebook tăng đột
Nguyên Ân chuyển ngữ biến trong các
cuộc nổi dậy ở
Bắc Phi
C
ác cuộc nổi dậy Như Roger Cohen đã viết trên (Và, như một số ý kiến có thể
mang tính cách tờ New York Times: "Tổ chức, nói, các cuộc nổi dậy vẫn còn
mạng sâu rộng tại mạng lưới đã tiếp xúc với gọi là ‗Tình hình đang phát
các quốc gia Hồi giáo những ý tưởng bị đàn áp và các triển‘)."
ở Bắc Phi rất khó để viết về vì thông tin, các thói quen của
Nhưng khi quay sang
sự thay đổi diễn ra quá nhanh. cuộc tranh luận và quyền tự
Facebook, tìm hiểu và phân
Nhưng hoàn toàn có thể nói chủ trong một nền văn hóa của
tích trang mạng xã hội này lại
rằng các cuộc cách mạng đã sự sỉ nhục và âm mưu: Đây là
dễ dàng hơn. Các dữ liệu từ
được thúc đẩy bởi những thanh một số trong những món quà
Socialbakers.com cung cấp
niên thất vọng đối với chính mà xã hội truyền thông ban
bằng chứng thuyết phục rằng
quyền, và họ được hỗ trợ mạnh cho phần đông dân số trẻ trên
có một liên kết trực tiếp giữa
mẽ từ các phương tiện truyền toàn thế giới Ả Rập."
các cuộc biểu tình trên đường
thông xã hội, và lấy cảm hứng
Dữ liệu của Twitter là điều rất phố và những con số của người
từ công cuộc Cách mạng Xanh
khó tìm để phân tích, đặc biệt sử dụng Facebook.
bất thành ở Iran.
là khi cố gắng để phân tích nó
Hãy bắt đầu bằng cách nhìn
Những sự kiện diễn ra ở tường tận trên mặt địa lý. Khi
vào biểu đồ mô tả số lượng
Tunisia được xem như chưa liên lạc với một tuyên bố chính
người mới tham gia sử dụng
từng có từ xưa nay, và các thức trên Twitter, đại diện
Facebook ở Tunisia vào tháng
cuộc xuống đường đại diện cho phần Sean Garrett nói với
Giêng năm 2011.
một làn sóng bất bình của các trang TechCrunch:
thanh niên Ả Rập đã thành Khi so sánh mốc thời gian này
"Chúng tôi có thể cung cấp các
công lật đổ chính phủ trong lịch với các sự kiện đã xảy ra tại
phân tích sâu sắc sau khi tất cả
sử nước này. Tunisia, những so sánh trên đã
các sự kiện của Tunisia xảy ra.
thật sự nổi bật đến bất ngờ.
Các cuộc nổi dậy, phần lớn Nhưng ngay bây giờ, cùng với
Ngày 4 tháng 1 năm 2011 –
được cho rằng ‗thiếu lãnh tụ‘ - phần còn lại của thế giới,
Mohamed Bouazizi, người bán
đó chỉ đơn thuần là một cách chúng tôi đang ngồi lại và kinh
rau tự thiêu đã tạo nguồn cảm
khác để nói rằng họ bị thúc đẩy ngạc xem cách mọi người sử
hứng cho các cuộc xuống
bởi cộng đồng - chủ yếu thông dụng Twitter ra sao và nhìn
đường – đã chết vì bỏng quá
qua việc sử dụng Facebook, vào đó để phân tích những sự
nặng và được chôn cất trong
Twitter, tin nhắn điện thoại và kiện có thể trở thành một
một đám tang đại chúng.
video trên YouTube. khoảnh khắc lịch sử thực sự.

Trang 21
 TIÊU ĐIỂM Số 44 - Tháng 03/2011
Vào thời gian đó có khoảng hơn
1,800,000 người Tunisians sở
dụng Facebook. Năm ngày sau,
con số đó đã tăng lên đến hơn
1,970,000 – trong đó theo
thống kê thì có thêm khoảng
150,000 người gia nhập
Facebook trong tuần đầu tiên
của cuộc cách mạng.
Ngay sau đó vào ngày 21
tháng 1, có thêm một cú tăng
bất chợt với con số hơn khoảng
50,000 người Tunisians đăng
ký tài khoảng với Facebook.
Điều này trùng hợp với một đề Người sử dụng Facebook ở Tunisia vào tháng Giêng năm 2011.
nghị của chính phủ ân xá tất cả
các nhóm chính trị bao gồm cả
các nhóm Hồi giáo bị cấm hoạt
động. Có lẽ nhiều người bình
thường cho đây là một dấu
hiệu của sự thay đổi, và họ
được tự do bày tỏ quan điểm
một cách công khai.
Nhìn chung, riêng tại Tunisia
đã có mức tăng đến 11,4% số
người sử dụng Facebook trong
tháng 1. Bây giờ chúng ta hãy
xem các con số của Facebook
tại Ai Cập trong tháng 1 vừa
qua.
Giữa ngày 20 và 25 tháng 1, có Hãy xem các con số của Jordan từ ngày 14/1-26/2/2011.
khoàng 217,600 người Ai Cập
tham gia Facebook – đây là
con số rất lớn – một gia tăng
đáng kinh ngạc ở mức 4,2%
chỉ trong vài ngày. Trong
những ngày gần 25 tháng 1, có
hơn 85,000 người cam kết
tham dự một cuộc biểu tình
chống chính phủ trên toàn
quốc, và nó đã bùng nổ trên
đường phố với tên gọi là "Ngày
nổi giận."
Vào thứ sáu ngày 28 tháng 1,
trước khi các cuộc biểu tình lớn
được diễn ra, hầu hết các
mạng Internet tại Ai Cập đều bị
Số người sử dụng Facebook ở Ai Cập trong tháng Giêng 2011.
chặn. Sự ngăn chặn này đã làm

Trang 22
 TIÊU ĐIỂM Số 44 - Tháng 03/2011

Và số người sử dụng Facebook tại Yemen trong tháng 1/2011

Số liệu Twitter trong thời gian các
cuộc nổi dậy xảy ra ở Ai Cập,
Tunisia và Yemen vào tháng
1/2011. Ảnh: Memeburn
rung chuyển toàn khu vực.
Phong trào này không chỉ giới
hạn ở Bắc Phi. Các tuần lễ gần
đây, thống kê cho thấy số
lượng người đăng ký Facebook
trên toàn Trung Đông đã tăng
chóng mặt.
Qua các số liệu trên cho thấy,
vào thời điểm xảy ra các cuộc
biểu tình, hàng trăm ngàn
người từ khắp các khu vực đã
vượt qua khoảng cách kỹ thuật
số để đăng ký tài khoản với các
trang mạng xã hội, nơi đã biến
đổi mối quan hệ với cộng đồng
và với chính phủ của họ.
Trường hợp này sẽ đi xa đến
đâu thì vẫn chưa có bất kỳ ai
đoán trước được.
Nhật báo Philadelphia Inquirer
tóm tắt gọn gàng các sự kiện
trên rằng: "Phía sau những
cảnh ấy là một cuộc đấu tranh
dữ dội đối với các phương tiện
kiểm soát truyền thông. Chính
phủ đã ngăn chặn hoặc làm rối
ren kết nối của Twitter và điện
thoại di động, người biểu tình
phải tìm nhiều cách khác nhau
để gửi các tin nhắn ra ngoài.
Các bài đã xuất hiện trên trang
Facebook, Twitter, và YouTube
và lập tức các dòng chữ đó đã
bị đưa xuống."
Trong trò chơi giữa mèo vờn
chuột giữa chính phủ và những
người biểu tình, các trang
mạng xã hội thông thoáng như
trên đã san bằng sân chơi.
Nhân dân sẽ sai lầm nếu quy
trách nhiệm cho những vai trò
của truyền thông xã hội trong
các cuộc nổi dậy vừa qua.
Những năm tháng giận dữ, thất
vọng và các hoạt động ngầm
đã đặt một nền tảng vững chắc
cho cuộc tổng nổi dậy. Nhưng
các công cụ của phương tiện
truyền thông xã hội – một thứ
mà thế hệ trẻ ngày nay không
thể thiếu – đã tạo thêm trọng
lượng và tính linh hoạt mà họ
không bao giờ có trước đây.
Jeremy Daniel
Memeburn

Thanh niên Pháp biểu tình ủng hộ

các cuộc nổi dậy tại Egypt. (Place
de la République).

Ảnh : Armant Borland

Trang 23
 TIÊU ĐIỂM
Logo Facebook được vẻ
lên tường ở Quảng
trường Tự do tại Cairo.
Ảnh: Peter Macdiarmid/
Getty Images Europe
Sự thật về Twitter, Facebook và các
cuộc nổi dậy bên trong thế giới Ả-Rập
Sự kiện gần đây ở
Libya, Tunisia và Ai
Cập đã được gọi là
cuộc “Cách mạng Twitter”
– nhưng mạng xã hội có
thể lật đổ một chính phủ?
Thông tín viên của chúng
tôi tường trình từ Trung
Đông về cách sinh hoạt
Internet của các nhà hoạt
động chính trị.
Sự thật ra sao?
Hãy nghĩ đến những hình ảnh định
hình của các cuộc nổi dậy ở Trung
Đông và Bắc Phi – những ý tưởng đã
đoàn kết Ai Cập với Tunisia, Bahrain
và Libya. Đó không phải là các cảnh
ăn mừng khi Hosni Mubarak thất
trận hoặc các trận đụng độ tại
Quảng trường Tahrir ở Cairo. Thậm
chí cũng không phải hình ảnh của
Mohammed Bouazizi tự thiêu ở
trung tâm thành phố Sidi Bouzid của
Tunisia, một hành động kích hoạt
cho tất cả các sự kiện đã diễn ra.
Thay vào đó, hình ảnh mà nhiều
người đồng ý và xác định là: một
phụ nữ trẻ hoặc một người đàn ông
trẻ với chiếc điện thoại di động! Cô
ấy ở Medina thuộc thủ đô Tunis với
chiếc di động BlackBerry được giơ
lên trên cao, chụp lại hình ảnh các
cuộc biểu tình bên ngoài ngôi nhà
của thủ tướng. Ông là một bác sĩ
người Ai Cập trong một trạm viện
trợ vừa giận dữ vừa khom lưng để
chụp được các hình ảnh của một
người đàn ông ôm đầu đầy máu bởi
các tên lửa của những người ủng hộ
Mubarak. Hoặc đó là người Libya tại
thành phố Benghazi chạy đi với điện
thoại được chuyển sang một chế độ
video, và ngạc nhiên khi các thanh
niên ở phía trước của ông bị nhóm
hậu về Gaddafi nã đạn vào đầu.
Tất cả đều là những hình ảnh mà
lần lượt được đăng lên lên Internet
thông qua phương tiện truyền thông
xã hội. Và nó không chỉ là hình ảnh.
Một buổi sáng nọ tôi ngồi cạnh một
bác sĩ phẫu thuật độ 60 tuổi tại
Quảng trường Tahrir, ông này đã vui
vẻ nhắn tin trên Twitter về sự tham
gia của mình trong cuộc biểu tình.
Hôm nay các rào chắn của họ không
phải là dây kẽm hay súng trường,
mà là với điện thoại di động.
Như các nhà bình luận đã cố gắng
tưởng tượng bản chất của các cuộc
nổi dậy, họ đã gắn liền chúng với
nhiều sự kiện đã từng xảy ra: là một
phiên bản Ả Rập của những cuộc
cách mạng Đông Âu năm 1989 hay
gì gì đó tương tự như cuộc cách
mạng Iran lật đổ Shah vào năm
Số 44 - Tháng 03/2011
1979. Dù vậy, họ đã cố gắng hiểu
chúng thông qua các phương tiện
truyền thông mà mạng xã hội đã gợi
ý cho họ - như kết quả của
WikiLeaks, đó là "cuộc cách mạng
Twitter" hoặc lấy cảm hứng từ
Facebook.
Tất cả trong số đó, nhà bình luận
tuyền thông người Mỹ Jay Rosen đã
từng viết và tương tự như những bài
viết trong phần phản hồi, thường
không ai ngờ sẽ có một cuộc cách
mạng. Những câu chuyện này không
chỉ đơn giản hoài nghi về sự đóng
góp của các mạng xã hội, mà còn
kiên quyết phủ nhận chúng đã đóng
bất kỳ một vai trò nào trong các
cuộc nổi dậy.
Những người tiên phong trong loạt
bài viết này bao gồm nhà báo
Malcolm Gladwell trong tờ The New
Yorker (với bài Ai Cập có cần
Twitter?), nhà báo Laurie Penny
thuộc New Statesman (Các cuộc nổi
dậy không có cần Twitter) và thậm
chí cả David Kravets của
Wired.co.uk (Điều gì làm tăng các
cuộc biểu tình ở Trung Đông? Chắc
hẳn vượt qua trang mạng Twitter).
Tất cả lập luận cách này hay cách
khác rằng cuộc cách mạng có trước
khi dùng đến phương tiện mạng xã
hội, và khẳng định nhân dân là
những người làm cách mạng, nhưng
cách nào là thật sự quan trọng?
Trang 24
 TIÊU ĐIỂM
Các phương tiện mạng xã hội ngoại
lệ đã đóng một vai trò quan trọng.
Đối với những ai trong chúng ta đã
biết các sự kiện này thì sự đóng góp
của mạng xã hội là điều khó tránh
khỏi.
Chúng ta giao tiếp chính xác như
thế nào trong những khoảnh khắc
của lịch sử và góp phần vào việc
chuyển đổi ra sao thật sự rất quan
trọng. Các phương tiện mang hình
dạng thông điệp và xác định chúng
cũng như thông điệp của chính họ là
cần thiết. Tính chất tức thời về cách
giao tiếp trên mạng xã hội bằng
cách tự phát các ý tưởng – không
giới hạn bởi thời hạn và thời gian
phát sóng – đã giải thích một phần
tốc độ của những cuộc cách mạng
vừa qua, họ gần như virus lây lan
trong khắp khu vực. Nó giải thích –
một phần nào – cách tổ chức
thường lỏng lẻo và không có thứ bậc
của các phong trào phản kháng, vô
thức phỏng theo mô hình trên mạng
của trang các web.
Phát biểu mới đây với Huffington
Post, Rosen cho rằng những tác giả
đang ở hai cực của cuộc tranh luận
đã lười và không tìm hiểu chính xác.
Các bài viết về mạng xã hội thường
được kết với dấu hỏi (như trong bài
'Cuộc cách mạng Twitter của
Tunisia?’) và sự chế nhạo sau những
tựa đề với dấu chấm than (‘Điều đó
không phải đơn giản!’) chỉ nói lên
được những quan điểm mâu thuẫn.
Tunisia và Facebook
Rosen đã đúng. Và khi tôi bắt đầu
nghiên cứu đề tài này tôi cũng khởi
Người biểu tình trước Đại sứ quán
Ai Cập ở Beirut.
Ảnh: Sharif Karim/REUTERS
sự như một người hoài nghi. Nhưng
những gì tôi chứng kiến ở Tunisia và
Ai Cập đã thách thức định kiến của
tôi, cũng như các bằng chứng đã
xuất hiện từ cả hai nước Libya và
Bahrain. Khái niệm không phải "
Cuộc cách mạng Twitter" của họ đã
phản ánh chính xác và thực tế.
Thông thường, phần đóng góp của
các mạng xã hội trong các cuộc nổi
dậy của người Ả Rập cũng quan
trọng nhưng đã được phức tạp hóa,
gây mâu thuẫn và nhiều hiểu lầm.
Thay vào đó, tầm quan trọng và tác
động của mạng xã hội trong mỗi
cuộc nổi dậy chúng ta chứng kiến
trong năm nay đã được xác định bởi
các yếu tố cụ thể của từng địa
phương (cách mọi người sống cuộc
sống trực tuyến của họ ở từng nước,
và những giới hạn nhà nước đặt ra).
Vai trò của nó đã được định hình bởi
mức độ tổ chức của các nhóm bằng
cách sử dụng các trang mạng xã
hội.
Khi Tarak Mekki, một doanh nhân
lưu vong, chính trị gia và nhà hoạt
động Internet người Tunisia trở về
nước từ Canada trong những ngày
sau Cách mạng Hoa Lài, ông được
chào đón bởi một đám đông hàng
trăm người. Hầu hết trong số họ
biết đến Mekki qua Một nghìn lẻ một
đêm, một show video mà ông đăng
trên YouTube vào mỗi tối thứ hai
hàng tuần, chế nhạo chế độ của
Tổng thống Zine Alabidine Ben Ali
‗bỏ của chạy lấy người‘.
"Quả là tuyệt vời khi mà chúng tôi
có thể tham gia thông qua Internet
để đánh bại ông ta," ông Mekki cho
biết khi về đến sân bay. "Qua việc
tải các video lên YouTube, những gì
chúng tôi làm trên Internet đã có uy
tín và đó là lý do tại sao nó đã
thành công."
Tunisia dưới chế độ Ben Ali rất dễ bị
tan rã, khi mà các phương tiện
truyền thông đã bị kiểm soát chặt
chẽ và các bất đồng chính kiến
thường bị đàn áp nặng nề. Tunisia
không những độc quyền kiểm soát
các thông tin trên internet mà còn
Số 44 - Tháng 03/2011
ngăn chặn người sử dụng truy cập
vào các trang mạng xã hội – ngoại
trừ Facebook.
"Họ muốn đóng Facebook trong quý
đầu năm 2009,‖ ông Khaled
Koubaa, Chủ tịch Hiệp hội Internet
tại Tunisia cho biết, "nhưng điều ấy
rất khó khăn vì nhiều người sử dụng
nó, nếu chặn trang này thì thực sự
nó chỉ có thể gây ra nhiều vấn đề
hơn mà thôi."
Tương tự, khi chính phủ Tunisia
chặn Facebook trong một thời gian
tổng cộng 16 ngày trong tháng Tám
năm 2008, họ đã phải đối mặt với
một mối đe dọa bởi các nhà hoạt
động ngay trên mạng và dọa rằng
sẽ đóng các tài khoản Internet nếu
không mang Facebook trở lại. Điều
này đã buộc chế độ phải nhẹ tay
hơn.
Thay vào đó, ông Koubaa cho biết
rằng các cơ quan Tunisia đã cố gắng
quấy rối đối với những người sự
dụng với các ý kiến ‗chống chế độ‘
loan tải trên Facebook. "Nếu họ
[nhà nước] biết được tài khoản của
bạn trên Facebook, họ sẽ cố gắng
chuyển tài khoản của bạn đến một
trang đăng nhập giả mạo để ăn cắp
mật khẩu."
Và mặc dù có những tuyên bố cho
rằng Tunisia là một kết quả của
―Cuộc cách mạng Twitter‖ – hay lấy
cảm hứng từ vụ WikiLeaks – nhưng
cả hai đều không đúng lắm. Ở
Tunisia trước cuộc cách mạng xảy
ra, chỉ có khoảng 200 tài khoản trên
Twitter thật sự hoạt động trong
khoảng 2,000 các tài khoản được
đăng đăng ký. Ông Kaubaa nói rằng
ông và các bạn đã cố gắng thành
lập các trang web khác nhau để giới
thiệu đến người dân các vụ tham
nhũng sau khi trang WikiLeaks tiết
lộ các tài liệu liên quan đến nước
này, nhưng tất nhiên trang web đã
bị chặn ngay khi chúng xuất hiện.
Ngược lại, ông cho biết là trang
mạng xã hội Facebook là một thị
trường rất lớn và khác biệt. Koubaa
lập luận rằng mạng xã hội trong chế
độ độc tài Ben Ali tồn tại trên hai
Trang 25
 TIÊU ĐIỂM
mức độ. Một vài nghìn "chuyên viên
máy tính" như ông thì thông qua
Twitter, trong khi đó có lẽ trên hai
triệu người dân khác ở khắp nơi
trong lãnh thổ Tunisisa nối kết nhau
trên Facebook.
Tất cả đều để lại một lỗ hổng đặc
biệt và chính phủ đã kiên trì cho đến
tháng mười hai, khi họ phát động
một cuộc tấn công toàn diện chống
lại Facebook. Bạn nên nhớ đây là
đất nước mà các nhà bất đồng chính
kiến và blogger luôn bị tra tấn hoặc
bỏ tù. Bộ Nội vụ - nơi kiểm duyệt
Internet của nước này đã có biệt
danh "Amar 404", sau khi các thông
báo lỗi 404 xuất hiện máy tính một
khi các trang mạng đã bị chặn.
"Truyền thông xã hội tuyệt đối là
quan trọng," ông Koubaa cho biết.
"Ba tháng trước khi Mohammed
Bouazizi tự thiêu ở thành phố Sidi
Bouzid, chúng tôi đã có một trường
hợp tương tự ở thành phố Monastir
nhưng không ai biết về nó bởi vì các
thước phim không được quay lại...
Điều khác biệt trong thời gian này là
những hình ảnh của Bouazizi đã
được đưa lên Facebook và tất cả
mọi người nhìn thấy nó." Và với sự
kiểm duyệt của nhà nước lan tràn
trên khắp lãnh thổ, Facebook đã có
chức năng của một trang thông tin
đúng nghĩa.
Twitter và Facebook tại Ai
Cập
Nếu Twitter đã có ảnh hưởng không
đáng kể trên các sự kiện tại Tunisia,
thì điều này cũng không thể đúng
cho tình trạng ở Ai Cập. Tại đây họ
có một phương tiện truyền thông
khá trưởng thành, phong phú hơn
rất nhiều và môi trường xã hội đóng
một vai trò quan trọng trong việc tổ
chức các cuộc nổi dậy chống lại
Mubarak. Chính phủ đã phản ứng
bằng cách đặt các nhà cung cấp
dịch vụ di động gửi hàng loạt tin
nhắn tập hợp người ủng hộ ông -
một thủ thuật đã được nhân rộng
trong tuần qua đối với lãnh đạo độc
tài Libya Muammar Gaddafi.
Số 44 - Tháng 03/2011
Tại Ai Cập, các chi blogger bất đồng
tiết của các cuộc chính kiến đã từng
biểu tình đã được thực hiện trước
lưu hành bởi cả các cuộc nổi dậy.
Facebook và Và ở Tunisia dưới
Twitter, có cả văn chế độ cũ của
bản gồm 12 trang mình – cũng như
phân phối qua những nơi khác
Một người Bahrain biểu tình chụp lại
email chỉ dẫn trên khắp thế giới
một hình ảnh của người đàn ông bị
quần chúng làm – việc viết blog
thương trên điện thoại của cô. Ảnh:
thế nào để đối trái ý với chính
Hassan Ammar/AP
đầu với chế độ. phủ có thể mang
Sau đó, chế độ Mubarak – như Ben lại nhiều hậu quả rất khắc nghiệt.
Ali trước đó – đã ra tay ngăn chạn
Zuhair Yahyaoui, người sáng lập
các dịch vụ Internet và mạng 3G
trang Tunezine – một trang web đối
trên phạm vi toàn quốc. Phương tiện
lập – đã bị bỏ tù, vì đã đăng một lá
truyền thông được thay thế sau đó –
thư được viết bởi một thẩm phán đòi
một điều cũng rất kỳ quặc – là các
hỏi một nền tư pháp độc lập tại
dấu hiệu cầm tay được treo trên cao
Tunisia. Ông bị tra tấn và ngược đãi
tại các cuộc biểu tình cho biết địa
trong tù, và hai năm sau khi được
điểm người dân cần tập trung cho
thả ra, ông đã chết ở tuổi 37.
ngày hôm sau.
Nhưng đã có một yếu tố quan trọng
Sultan Al Qassemi, một nhà báo có
khác trong việc đảm bảo duy trì các
trụ sở tại United Arab Emirates cho
mạng xã hội trong những cuộc cách
biết rằng, ―mạng xã hội đã chắc
mạng. Đó là phương tiện truyền
chắn góp phần vào cuộc Cách mạng
thông như Doha dựa trên mạng lưới
mùa Xuân tại thế giới Ả Rập. Ai Cập
truyền hình Al Jazeera thông qua
đã nhiều ngày bị ngắt hết kết nối
các trang Facebook, YouTube và
với thế giới bên ngoài nhưng các
Twitter. Sự sắp xếp này thường
cuộc chuyển động vẫn không
được phát sóng ngược lại vào nước
ngừng. Tôi đã bỏ công việc, không
xuất xứ mà cố sức ngăn chặn Al
ngủ, quên cả ăn uống… tôi đã căng
Jazeera.
thẳng mắt để biểu lộ chính kiến của
mình thông qua các cuộc xuống Đối với tôi, những sự kiện trên là
đường trong nhiều ngày qua… tất một hiện tượng mà tôi có thể tóm
cả công sức tôi bỏ ra phải nói là tắt ngắn gọn khi bắt gặp một nhóm
rất đáng. trẻ người Tunisians ở Tunis. Tôi hỏi
họ rằng họ chụp ảnh qua chiếc điện
Các trang mạng xã hội không những
thoại di động để làm gì…
đã cung cấp hình ảnh của hầu hết
các vụ đàn áp người biểu tình, mà "Chụp ảnh của chúng tôi. Chụp cuộc
còn phát đi các tin nhắn từ các bệnh cách mạng của chúng tôi. Và chúng
viện để giúp tìm máu và hiến máu. tôi đăng nó trên Facebook."
Các người biểu tình được cung cấp Họ cười oà lên, nhìn tôi như một
một số quốc tế để phát tán thông phóng viên đặt câu hỏi ngớ ngẩn
tin khi Internet tại đây bị chặn. chằng đâu vào đâu.
Người dân Libya gần đây cũng yêu
cầu các nhà hoạt động người Ai Cập “Đó là cách mà chúng tôi nói với thế
gửi thẻ sim điện thoại qua biên giới giới bên ngoài những gì đang xảy ra
để họ có thể giao tiếp mà không bị ở nước chúng tôi.”
nghe trộm. Hồng Phúc chuyển ngữ
Trong nhiều khía cạnh, những gì Tác giả: Peter Beaumont
mọi người đang làm trên Facebook Nguồn: The Guardian
và Twitter chỉ là những gì các
Trang 26
 TÌM HIỂU LUẬT PHÁP Số 44 - Tháng 03/2011

Đảng Dân Chủ Việt Nam:

Tại sao Việt Nam cần sửa đổi căn bản
và toàn diện Hiến pháp? (tiếp theo)
Nguyễn Sĩ Bình & Ban Nghiên cứu Hiến pháp
LTS: Ngày 31 tháng 12 năm 2010, Đảng Dân Chủ Việt Nam công bố hai văn bản về các đề xuất cho
một Hiếnpháp của toàn dân. Văn bản thứ nhất là các phân tích về những thiếu sót của Hiến pháp
1992, từ các nhận định của các chuyên gia và dư luận trong nước được tổng hợp lại, và từ góc nhìn
của Ban nghiên cứu Hiến pháp của Đảng Dân Chủ. Với sự cố vấn của các chuyên gia về thiết kế
Hiến pháp dân chủ, các đề xuất này được thiết kế để phù hợp với tình hình hiện tại của Việt Nam,
chọn lọc nhữngyếu tố có thể phát triển, và đề xuất cải cách lũy tiến những thiết chế và nguyên tắc
không còn phù hợp.
Tiếp theo số 42 & 43, Tạp chí Thanh niên PHÍA TRƯỚC tiếp tục đăng tải các đề xuất Hiến pháp này
để rộng đường dư luận trong các cuộc thảo luận đa chiều. Tất cả bình luận và ý kiến mời gởi về
contact.phiatruoc@gmail.com.

Thiếu sót trong cơ chế bảo vệ
Hiến pháp và các quyền ghi
trong Hiến pháp
Thiếu sót lớn thứ ba của bản Hiến
pháp 1992 là sự thiếu vắng cơ chế
bảo vệ Hiến pháp, bảo vệ quyền con
người được ghi trong Hiến pháp. Các
điều khoản về quyền trong Hiến
pháp hiện tại còn nhiều bất cập. Bản
Hiến pháp 1992 có các điều khoản
về quyền và nghĩa vụ, song các
quyền đó phải được thực hiện “theo
quy định của pháp luật.” Kết quả là
các văn bản pháp luật hạn chế
quyền hiến định đã được thông qua
và áp dụng một cách nhiệt tình – các
điều khoản 79 và 88 của Bộ luật
hình sự chỉ là một ví dụ.
Cũng cần khẳng định rằng ngay cách
thức tổ chức quyền lực Nhà nước đã
có ảnh hưởng tới việc bảo vệ nhân
quyền. Một cơ chế tập trung quyền
lực dứt khoát có xu hướng lạm
quyền và xâm phạm nhân quyền và
dân quyền. Một cơ chế tam quyền
phân lập với kiểm soát và đối trọng
quyền lực tự bản thân nó đã là một
cách thức bảo vệ quyền con người
một cách thực tế. Bản Hiến pháp
hiện nay thiếu cơ chế bảo hiến. Quốc
hội vừa là cơ quan làm luật, vừa là
cơ quan đảm bảo tính hợp hiến của
các luật và các văn bản dưới luật.
Tuy vậy, thực tế là nhiều bộ luật và
luật được thông qua trái với Hiến
pháp mà không có cơ chế nào ngăn
chặn việc đó. Một ví dụ là nhiều bộ
trong lĩnh vực kinh tế, thương mại
được thông qua dưới sức ép của toàn
cầu hóa và nhu cầu của các nhà đầu
tư, mặc dù chúng không tương hợp
với Hiến pháp.[xxxii] Không tương
hợp là bởi vì chúng được vay mượn
từ các hệ pháp lý quốc tế và nước
ngoài, vốn lấy quyền con người và
cá nhân làm nền tảng. Trong khi đó,
mô hình Sô-viết lại coi nền tảng của
pháp luật là nghị quyết, là mệnh
lệnh áp đặt từ trên xuống, coi nhẹ
các quyền Hiến định chính đáng của
công dân, đặc biệt là các quyền tự
do thông tin và tự do cá nhân vốn
không thể thiếu trong nền kinh tế thị
trường.
Tiến sỹ Nguyễn Đình Lộc, nguyên bộ
trưởng Bộ tư pháp, nguyên trưởng
tiểu ban biên tập Hiến pháp 1992,
khi nghĩ về bản Hiến pháp 1980 đã
nhận xét rằng: “trong một thời gian
dài có thể nói “chuyên chính vô sản”
đã chi phối mọi hoạt động của xã
hội. Khuynh hướng người cầm
quyền, lạm dụng quyền trở nên phổ
biến. “An ninh quốc gia” thường
được sử dụng để biện minh cho sự
lạm quyền và xã hội dường như có
khuynh hướng chấp nhận nó. [...]
Một dự luật, khi đưa tới Quốc hội,
phải trải qua sự xem xét của rất
nhiều cơ quan. Và “Lợi ích dân tộc”
đã được nhân danh để lấn lướt. Tôi
nghĩ là chúng ta vẫn rất cần phải
nhận thức lại về các quyền tự do mà
Hiến pháp đã trao cho người
dân.”[xxxiii] Tiếc rằng đó vẫn là tình
trạng hiện tại dưới Hiến pháp 1992,
mà các điều luật của Bộ luật Hình sự
và Tố tụng hình sự chỉ là một trong
các ví dụ đó.
Như vậy, xét về mọi mặt, từ nhu cầu
thực tế của đất nước trong thời đại
mới, thay đổi tư duy về Hiến pháp,
đòi hỏi thực thi chủ quyền tối cao
của nhân dân mà quyền phúc quyết
Hiến pháp là điểm khởi đầu không
thể thiếu, đến đề cao dân quyền và
nhân quyền, thiết lập một hệ thống
chính quyền với quyền lực hạn chế,
là những nhu cầu nóng bỏng mà bản
Hiến pháp 1992 không thể đáp ứng.
Bản Hiến pháp 1992 về bản chất và
cấu trúc hệ thống chính quyền vẫn
là mô hình Sô viết, một mô hình gắn
liền với kinh tế tập trung. Chúng ta
có đủ quyết tâm để đoạn tuyệt với
mô hình này và tiến hành các sửa
đổi sâu rộng để đáp ứng các nhu cầu
mới trong nền kinh tế thị trường và
thời đại toàn cầu hóa?
***
Quyền phúc quyết Hiến pháp của
Nhân dân là không thể thiếu và
không giới hạn
Sửa đổi Hiến pháp sâu rộng đến đâu
dứt khoát phải là quyết định của
Nhân dân, qua việc thảo luận, đóng
góp ý kiến rộng rãi, và quan trọng

Trang 27
 TÌM HIỂU LUẬT PHÁP
hơn cả là quyền phúc quyết thông
qua bản Hiến pháp. Có ý kiến dường
như cho rằng cho dù quyền phúc
quyết Hiến pháp của Nhân dân là
hợp lý, hợp pháp, chính đáng, vẫn có
những giới hạn mà lần sửa đổi này
không thể vượt quá. Dù đồng ý rằng
sự thận trọng trong các thay đổi lớn
là cần thiết, chúng tôi cho rằng đặt
ra các hạn chế cho chủ quyền tối cao
là phi lý. Chủ quyền của nhân dân là
tối cao, và quyền phúc quyết hiến
pháp là sự thể hiện cơ bản của chủ
quyền tối cao đó mà không quyền
phái sinh nào có thể hạn chế được.
Trong các bài nghiên cứu xoay
quanh vấn đề sửa đổi Hiến pháp,
ông Bùi Ngọc Sơn là một trong
những người đặt vấn đề về giới hạn
của việc sửa đổi Hiến pháp. Ông
viết: “Sửa đổi Hiến pháp được phân
biệt với thay đổi hiến pháp. Sửa đổi
hiến pháp là tu chỉnh hiến pháp gốc,
không phải là thay một hiến pháp
khác. Vì vậy, có những giới hạn của
việc sửa đổi hiến pháp mà những
nhà thảo hiến phải tôn trọng; nếu
không họ không phải sửa đổi hiến
pháp mà là thay đổi hiến pháp, làm
một Hiến pháp mới. Thông thường,
các Hiến pháp thường đặt giới hạn
sửa đổi Hiến pháp là chính thể của
quốc gia. Bởi lẽ nền chính thể thay
đổi, toàn bộ cấu trúc của chính
quyền phải thay đổi theo và do đó,
quốc gia cần một Hiến pháp mới chứ
không giản đơn là tu chính những
điều khoản của Hiến pháp gốc. Một
số Hiến pháp cũng giới hạn việc sửa
đổi hiến pháp không được bớt đi các
dân quyền đã được xác định. Cuối
cùng, để làm chặt chẽ sự giới hạn tu
chính, bản thân điều khoản quy định
về sửa đổi hiến pháp là không thể
được sửa đổi.”[xxxiv] Ông Bùi Ngọc
Sơn cho rằng “Trong khung cảnh của
Việt Nam, chính thể Cộng hòa xã hội
chủ nghĩa là điều không thể được
sửa đổi. Những nội dung có tính chất
trụ cột của chính thể cũng không
được sửa đổi như vai trò lãnh đạo
của nhà nước và xã hội của Đảng
Cộng Sản Việt Nam. Ngoài ra, việc
sửa đổi hiến pháp cũng không thể
làm thay đổi hình thể nhà nước đơn
nhất ở Việt Nam. Những điều có thể
sửa đổi được là những chi tiết về
chính quyền có ý nghĩa thúc đẩy việc
xây dựng nhà nước pháp
quyền.”[xxxv]
Trong một bài viết tiếp theo “Sửa đổi
quy trình sửa đổi Hiến pháp,”[xxxvi]
để giải quyết vấn đề bản Hiến pháp
1992 hiện nay không quy định
quyền phúc quyết Hiến pháp của
nhân dân, ông cho rằng nhân dân
vẫn có thể thực thi quyền phúc
quyết, vì đó là biểu hiện cơ bản của
chủ quyền tối cao mà nhân dân nắm
giữ, mà không quyền phái sinh nào
có thể hạn chế được. Ông khẳng
định việc áp dụng trưng cầu dân ý
cho lần sửa đổi Hiến pháp lần này
không có gì là vi hiến: “Điều 147
không phải là nguồn duy nhất để
sửa đổi chính thức Hiến pháp. Một
trong những nguyên tắc cơ bản của
việc xây dựng chính quyền hợp hiến
ở Việt Nam được Hiến pháp ghi nhận
là chủ quyền nhân dân được thể hiện
qua quy định “tất cả quyền lực nhà
nước thuộc về nhân dân” (Điều 2).
[...] Chủ quyền nhân dân là tối cao
có nghĩa là, trong quốc gia không có
một quyền nào có thể áp đặt những
ràng buộc pháp lý lên chủ quyền
nhân dân. Chủ quyền nhân dân là
một quyền nguyên thủy, một quyền
nguồn gốc mà từ đó hình thành nên
các quyền của chính quyền, nên các
quyền phái sinh này không thể đặt
ra những ràng buộc pháp lý lên chủ
quyền nhân dân. Trong khi đó, trưng
cầu dân ý là một hình thức toàn vẹn
nhất của chủ quyền nhân dân. Bằng
việc thực hiện quyền trưng cầu dân
ý, nhân dân trực tiếp hành xử chủ
quyền nhân dân của mình. Vì vậy,
người ta không thể đặt ra vấn đề
tính hợp hiến của trưng cầu dân ý
xét theo nghĩa bản chất. Nói cách
khác, bản chất của hành vi trưng
cầu dân ý không thể được xem xét
trên phương diện hiến tính, mặc dù
người ta có thể xem xét tính hợp
hiến của thủ tục, quy trình, kết quả
của một cuộc trưng cầu dân
ý.”[xxxvii]
Chúng tôi hoàn toàn tán đồng rằng
không một quyền phái sinh nào có
thể đặt những ràng buộc pháp lý lên
chủ nguyền tối cao và căn bản. Tuy
Số 44 - Tháng 03/2011
vậy, cho rằng sự phân biệt giữa quy
trình và kết quả của trưng cầu dân ý
là không hợp lý. Ông Bùi Ngọc Sơn
đưa ra sự phân biệt giữa “hành vi
trưng cầu dân ý” – không thể được
xem xét trên phương diện hiến tính,”
và “các thủ tục, quy trình, kết quả
của một cuộc trưng cầu dân ý” vốn
có thể bị xem xét tính hợp hiến. Thế
nhưng, đã nói người dân là chủ
quyền tối cao, thì ai có quyền xem
xét tính hợp hiến của kết quả trưng
cầu dân ý thể hiện nguyện vọng của
nhân dân? Chẳng nhẽ các quyền
phái sinh có quyền làm điều này sao,
và dựa vào tiêu chí nào, ai là người
quyết định tiêu chí nếu không có sự
đồng thuận của chủ quyền tối cao là
nhân dân?
Chúng tôi cũng đồng ý rằng trên
nguyên tắc, việc sửa đổi Hiến pháp
có thể có những giới hạn. Thông
thường những giới hạn đó được nêu
ra trong bản Hiến pháp bị sửa đổi.
Tuy vậy, cần nhấn mạnh rằng những
giới hạn này chỉ có giá trị khi bản
Hiến pháp bị sửa đổi bản thân nó là
sản phẩm của sự đồng thuận của
người dân. Sự ràng buộc đó về bản
chất là sự ràng buộc của thế hệ
trước lên thế hệ sau, vì những lợi ích
mà sự ràng buộc đó mang lại cho
nhân dân nói chung.[xxxviii] Thế
nhưng, xét vào tình hình Việt Nam,
ai cũng biết rằng bản Hiến pháp hiện
tại, cũng như từ các bản Hiến pháp
1959, 1980, 1992 đã không hề được
người dân phúc quyết thông qua. Vì
vậy, trong lần sửa Hiến pháp này,
việc trả lại chủ quyền tối cao cho
nhân dân không chỉ mang ý nghĩa
quyền phúc quyết của người dân qua
trưng cầu dân ý, mà còn là quyền
của người dân trong việc quyết định
thể chế chính trị của mình.
Trong trường hợp chúng ta đồng ý
với ông Bùi Ngọc Sơn rằng có những
hạn chế của việc sửa đổi Hiến pháp,
cụ thể là “cấu trúc cơ bản của chính
quyền hay hệ thống chính trị mà
Hiến pháp xác lập,” câu hỏi đặt ra là
liệu các Hiến pháp 1959, 1980 và
Hiến pháp hiện tại 1992 có tuân thủ
yêu cầu này không, và vì vậy các
giới hạn đặt ra bởi các bản Hiến
pháp này có cần được nhân dân tuân
Trang 28
 TÌM HIỂU LUẬT PHÁP
thủ không? Hiến pháp 1959, 1980
và 1992 chưa bao giờ được nhân dân
phúc quyết thông qua theo đúng thủ
tục quy định tại điều 70 Hiến pháp
1946: “Những điều thay đổi khi đã
được nghị viện ưng chuẩn phải đưa
ra toàn dân phúc quyết.”[xxxix] Hiến
pháp 1959 và các Hiến pháp sau đó
thay đổi quy trình sửa đổi Hiến
pháp, quy định chỉ cần 2/3 số đại
biểu Quốc hội biểu quyết tán thành,
mà không đề cập gì đến quyền phúc
quyết của nhân dân.[xl] Hiến pháp
1980 đổi tên nước từ “Nước Việt
Nam Dân Chủ Cộng Hòa” thành
“Nước Cộng Hòa Xã Hội Chủ Nghĩa
Việt Nam,” tức là thay đổi cả một
thể chế chính trị, mà không hề được
nhân dân phúc quyết.[xli]
Có thể có ý kiến biện hộ rằng bản
thân Hiến pháp 1946, vì tình trạng
chiến tranh, cũng đã không được
đưa ra cho nhân dân phúc quyết và
vì vậy các Quốc hội sau đó không bị
ràng buộc. Tuy vậy, Hiến pháp 1959
và 1980 đều viện dẫn Hiến pháp
1946 trong lời mở đầu và qua đó
công nhận Hiến pháp 1946 như là
văn bản cơ bản mà các Hiến pháp
sau kế thừa và tiếp nối. Lời mở đầu
của Hiến pháp 1959 ghi rõ Hiến
pháp 1959 bắt nguồn từ nhu cầu sửa
đổi Hiến pháp 1946, chứ không phải
là một bản Hiến pháp mới hay bản
Hiến pháp đầu tiên: “Trong giai đoạn
mới của cách mạng, Quốc hội ta cần
sửa đổi bản Hiến pháp năm 1946
cho thích hợp với tình hình và nhiệm
vụ mới.”[xlii] Hiến pháp 1980 cũng
ghi: “Kế thừa và phát triển Hiến
pháp năm 1946 và Hiến pháp năm
1959, Hiến pháp này tổng kết và xác
định những thành quả đấu tranh
cách mạng của nhân dân Việt Nam
trong nửa thế kỷ qua, thể hiện ý chí
và nguyện vọng của nhân dân Việt
Nam, bảo đảm bước phát triển rực
rỡ của xã hội Việt Nam trong thời
gian tới.”[xliii] Và Hiến pháp 1992:
“Qua các thời kỳ kháng chiến kiến
quốc, nước ta đã có Hiến pháp năm
1946, Hiến pháp năm 1959 và Hiến
pháp năm 1980.”[xliv]
Như vậy, rõ ràng tất cả các Hiến
pháp của Việt Nam đều tự nhận là
văn bản kế thừa của Hiến pháp
1946, và vì vậy không có lý do gì có
thể biện minh cho việc thiếu giá trị
pháp lý của các Hiến pháp đó vì đã
không tuân thủ quy trình sửa đổi mà
Hiến pháp 1946 đặt ra. Như vậy, dù
đặt ra hay không đặt ra hạn chế của
việc sửa đổi Hiến pháp, đặt vấn đề
cấu trúc và bản chất hệ thống chính
trị nhân dân phúc quyết là không thể
né tránh, và hoàn toàn phù hợp với
chủ quyền tối cao của nhân dân và
nguyên tắc pháp trị.
Chúng tôi cho rằng quy trình sửa đổi
Hiến pháp mà ông Bùi Ngọc Sơn đề
nghị trong bài viết là hợp lý, phù hợp
vói tình hình Việt Nam. Sau khi điểm
sơ qua một số mô hình trên thế giới,
ông Bùi Ngọc Sơn cho rằng mô hình
sự “phức tạp của lập pháp” (tức lập
pháp không kiểm soát toàn bộ quá
trình sửa đổi Hiến pháp mà có những
yếu tố phức tạp hơn trong quy
trình), cùng với trưng cầu dân ý là
một lựa chọn phù hợp cho Việt Nam.
Cụ thể, ông đề nghị quy trình như
sau: “hai phần ba tổng số đại biểu
quốc hội có quyền đặt ra vấn đề sửa
đổi Hiến pháp”; sau đó, “Quốc hội có
thể ban hành một Nghị quyết về việc
bầu cử Hội nghị sửa đổi Hiến pháp”
và “các tỉnh sẽ bầu những đại diện
tham gia vào Hội nghị này”; sau
cùng, “những điều đã được Hội nghị
Hiến pháp đồng ý phải được đem
cho nhân dân bỏ phiếu phê chuẩn
trong một cuộc trưng cầu dân ý toàn
quốc.” Điều kiện không thể thiếu
trong quá trình đó, là “các phương
tiện truyền thông cần tích cực đăng
các nghiên cứu giải thích các điều
khoản sửa đổi Hiến pháp” và “giới
luật học cần hoạt động tích cực
thông qua các hoạt động báo chí, hội
thảo, và diễn đàn.” Nhận định này
hoàn toàn chính xác: một sự thảo
luận rộng rãi, tự do sẽ giúp cho
người dân có đầy đủ thông tin và
đưa ra một sự lựa chọn hợp lý nhất.
Điều khó khăn là làm sao để đảm
bảo sự thảo luận rộng rãi này và bảo
vệ chủ quyền của nhân dân khỏi sự
hạn chế và điều khiển của thế lực
chính trị độc quyền. Thiết nghĩ sự
đồng thuận và quyết tâm rất lớn của
toàn dân và xã hội, sự bình đẳng
giữa các lực lượng chính trị như nền
Số 44 - Tháng 03/2011
tảng cơ bản của tiến trình là một yếu
tố quan trọng tạo ra sự đột phá này
trong sinh hoạt chính trị ở Việt Nam.
Trong lần sửa đổi Hiến pháp lần này,
chính vì dư luận và nhiều học giả
đồng thuận trong việc tôn trọng chủ
quyền tối cao của người dân trong
vấn đề lập hiến, bằng một cuộc
trưng cầu dân ý đầu tiên trong lịch
sử, thiết nghĩ không có lý do gì để
một lần nữa tước đi quyền phát biểu
và hiện thực hóa nguyện vọng về
thể chế chính trị của nhân dân, tạo
nền tảng cho một thể chế chính trị
công bằng, trong sạch trong đó
chúng ta và các thế hệ tiếp sau sẽ
sống và làm việc. Đó là bổn phận
của mỗi chúng ta, nhưng đồng thời
cũng là trách nhiệm chung đối với
các thế hệ sau./.
Ngày 31 tháng 12 năm 2010
Đảng Dân Chủ Việt Nam
Nguyễn Sĩ Bình và Ban Nghiên
cứu Hiến pháp
Ban Nghiên cứu Hiến pháp: Thạc sĩ
Nguyễn Thị Hường, Luật sư Nguyễn
Tường Bá, Thạc sĩ Nguyễn Quốc Ánh,
Thạc sĩ Nguyễn Hùng Việt, Luật sư Trần
Minh Quốc, Luật sư Nguyễn Xuân
Phước, và các cộng sự.
Nguồn: Đảng Dân Chủ Việt Nam
www.ddcvn.info
[xxxii] Xem John Gillespie, Changing Con-
cepts of Socialist Law in Vietnam, in Gilles-
pie, J. S. and P. Nicholson 45-90 (2005).
Asian socialism & legal change : the dynam-
ics of Vietnamese and Chinese reform. Can-
berra ACT, Australian National University
Press : Asia Pacific Press, http://
epress.anu.edu.au/as/pdf/
asian_socialism.pdf.
[xxxiii] SGTT, Phỏng vấn TS Nguyễn Đình
Lộc – Tinh thần Hiến pháp, 2007.
[xxxiv] Bùi Ngọc Sơn, Một Hiến pháp hoàn
hảo hơn, Tạp chí Nghiên cứu Lập pháp,
2010.
[xxxv] Id.
[xxxvi] Bùi Ngọc Sơn, Sửa đổi quy trình sửa
đổi Hiến pháp, Tạp chí Nghiên cứu lập pháp,
2010.
[xxxvii] Id.
[xxxviii] Xem Stephen Holmes, Precommit-
ment and the Paradox of Democracy, in
Constitutionalism and Democracy (Jon Elster
and Rune Slagstad, eds., Cambridge Univer-
sity Press 1997), 195-240.
[xxxix] Vietnamnet, Hiến pháp 1946: Nghĩ
về quyền phúc quyết Hiến pháp của dân,
2007.
[xl] Hiến pháp 1959.
[xli] Hiến pháp 1980.
[xlii] Hiến pháp 1959.
[xliii] Hiến pháp 1980.
[xliv] Hiến pháp 1992.
Trang 29
 BẠN CÓ BIẾT
Đặt tên con là
Bạn đang tìm tên cho trẻ mà
chưa biết đặt tên gì? ―Tự do‖
hay ―Dân chủ‖ vẫn chưa mốt
lắm đối với bạn? Hay đặt tên
―Facebook‖?
Một cập vợ chồng trong độ
tuổi 20 ở thành phố
Alexandria đã chọn tên
―Facebook‖ cho bé gái đầu
lòng, nhằm tôn vinh vai trò
của Facebook trong cuộc cách
mạng giải thể chế độ độc tài
Hosni Mubarak. J a ma l
Ibrahim nói với nhật báo Al-
Ahram rằng ông ―muốn chia
sẻ lòng biết ơn với Facebook
cho những thành công vào
ngày 25 tháng 1 mà thanh
niên đã giành được và muốn
diễn đạt những lời này bằng
cách đặt tên cho bé gái đầu
lòng‖.
Gia đình, bạn bè và hàng
xóm trong vùng Ibrahimya đã
“ ”
Ảnh: TechCrunch
tụ tập xung quanh bé gái để
bày tỏ sự ủng hộ của họ với
cuộc cách mạng mà trang
Facebook đã giữ vai trò quyết
định. Bé ―Facebook‖ đã nhận
được rất nhiều quà từ những
thanh niên xung quanh nhà.
Đây là tên [Facebook] đã làm
chấn động cả thế giới!
Trong khi vợ chồng Jamal
Bài báo trên đăng trên Al-Ahram.
Ảnh: TechCrunch
Số 44 - Tháng 03/2011
Ảnh: TechCrunch
Ibrahim có thể đặt tên con là
―YouTube‖, ―Twitter‖ hay
―Google‖, nhưng xem ra
Facebook đã trở thành một
biểu tượng trong thế giới
mạng có thể mang lại tự do
thông tin. Những hình ảnh
tương tự cũng có thể thấy rất
nhiều trên các con phố ở
Cairo như ―Cảm ơn
Facebook‖, hoặc đặc biệt hơn
là cá nhân Wael Ghonim đã
gửi lời biết ơn trên đài CNN
đến người sáng lập Facebook
là Mark Zuckerberg.
Các trang mạng xã hội đã
đóng một vai trò quan trọng
trong việc phối hợp những
cuộc biểu tình trong vòng ba
tuần để lật đổ Tống thống
Hosni Mubarak sau ba thập
niên cầm quyền.
Chính phủ Ai Cập nhanh
chóng nhận thức rằng sức
Trang 30
 BẠN CÓ BIẾT Số 44 - Tháng 03/2011

trên Facebook những nhà đối kháng tận

đã thu hút dụng để truyền tải tin tức,
hàng nghìn hình ảnh từ nhiều hiện trường
người trong khác nhau. Tuy nhiên, trang
những tháng Facebook đã từng là nơi tụ
qua. Đó cũng tập nhiều người vì phong trào
là nơi khơi dậy ―Chúng tôi là Khaled Said‖
nhiều bất nên trang này được xem như
công trong xã vai trò lãnh đạo trong các
hội Ai Cập, cuộc biểu tình.
trong đó
Trang Facebook của Hội đồng Quân sự Ai Cập. Theo tờ Wall Street Journal,
Ảnh: Egyptian Armed Forces Facebook Khaled Said
chỉ trong vòng hai tuần sau
ngày 25/1, số tài khoản trên
Facebook tại Ai Cập đã tăng
thêm 5 triệu người, trong đó
có hơn 32,000 nhóm và
14,000 trang khác nhau được
đăng ký.

Tiếp theo đó, Hội đồng Quân

đội Tối cao hiện đang nắm
quyền quản lý đất nước đã
nhận thức được sức mạnh vô
biên của Facebook nên họ
cũng đã lập một trang riêng
trên Facebook mang tên
Egyptian Armed Forces.

Đó mới biết sực mạnh của

Internet không chỉ dừng lại ở
Người dân biểu tình với khẩu hiệu “Cảm ơn Facebook”. Ảnh: BuzzFeed trên màn hình máy vi tính.

mạng của Internet đã lan
tràn khắp đất nước và đã ra
lệnh cắt Internet trên phạm
vi toàn quốc. Ngay sau khi
các cuộc nổi dậy bắt đầu,
Wael Ghonim – nhà bất đồng
chính kiến trên trang
Facebook và cũng là một lãnh
đạo của Google tại khu vực
Bắc Phi đã bị an ninh Ai Cập
bắt giữ.
Trang mạng mang tên
―Chúng tôi là Khaled Said‖
đã bị chết dưới tay của những
cảnh sát Ai Cập.
Trang mạng này tức khắc trở
thành phiên bản điện tử của
Quảng trường Tự do, nơi mà
các nhà đối kháng bàn và
phát tán thông tin về các
cuộc xuống đường ở Cairo,
Alexandria và nhiều thành
phố các ở Ai Cập.
Facebook cùng với Twitter,
Google và YouTube đã được
Các nhà [hoặc các đảng] độc
tài cứ lo mà chặn Internet
nếu không muốn bị giới trẻ
dùng bàn phím xóa hết cả
công lẫn danh như các chế độ
Bắc Phi vừa qua.
Đặng Khương
Tổng hợp từ TechCrunch,
Huffington Post, ABC News và
CNN.

Trang 31
 Góc SINH VIÊN HỌC SINH Số 44 - Tháng 03/2011

Học văn, học lịch sử: Những nhầm lẫn “chết người”
Môn văn, môn sử vinh dự được xã hội xem là môn học giáo dục tâm hồn cho học sinh. Nhưng đôi
khi chúng ta vô tình lắng nghe học sinh bày tỏ chính kiến của mình về thế hệ cha ông, bỗng ta bất
ngờ nhận ra: tư tưởng của các em vô tình bị nhiễm độc từ chính những môn mà xã hội tin tưởng
rằng nó có thể dạy các em làm người.

Môn lịch sử dạy học sinh biết rằng một trong những nhiệm vụ hàng đầu của cách mạng dân tộc dân
chủ là đánh đổ phong kiến. Qua các bài thơ Tự tình của Hồ Xuân Hương, Thương vợ của Trần Tế
Xương học sinh hiểu được phần nào thân phận tủi nhục, cay đắng của người phụ nữ trong xã hội
thời xưa…

Kết quả là học sinh đinh ninh rằng xã hội phong kiến là đồng nghĩa với lỗi thời, xấu xa, bất công,
thối nát, là nguyên nhân của mọi nỗi đau khổ ở người phụ nữ cần phải phủi sạch tận gốc rễ.

Nhưng nếu học sinh nào kết luận như vậy thì quả thực vô tình em đã trở thành kẻ quay lưng với đất
nước mà chính bản thân các em cũng không biết. Đó là một sự nhầm lẫn gây ra nhiều hệ lụy tai
hại.

Khải Hoàng

Lịch sử chưa hẳn đã xấu
Chương trình Ngữ Văn lớp 11
thường hay có dạng đề kiểm tra
sau: phân tích bài thơ Tự tình II
của Hồ Xuân Hương và Thương
vợ của Trần Tế Xương để nhìn
thấy thân phận của người phụ
nữ trong xã hội phong kiến. Ta
sẽ bắt gặp rất phổ biến những
giọng văn đại loại kiểu này của
học sinh hoặc của các loại sách
tham khảo giúp học tốt Ngữ
văn: “Qua hai bài thơ Tự tình và
Thương vợ cho ta thấy được tâm
trạng cô đơn, và thân phận tủi
nhục, hẩm hiu, cam chịu của
người phụ nữ trong xã hội xưa.
Chính xã hội phong kiến bất
công thối nát, với những lề lối
Nho giáo khắt khe nào là tam
tòng, nào là tứ đức…đã chà đạp
người phụ nữ, bóp chết khát
vọng sống đẩy họ đến sự bế tắc, nếu không nói thì học sinh cũng
tuyệt vọng”. sẽ chẳng bao giờ nghĩ tới. Đó là
không phải cái gì của xã hội
Rồi các em lại trích ra các câu
phong kiến cũng đều xấu xa,
ca dao nhằm tố cáo xã hội
thối nát đáng bài trừ, vẫn còn
phong kiến đã đẩy thân phận
những chuẩn mực đạo lý của
người phụ nữ vào tình trạng:
thời xưa rất tốt đẹp còn giữ
Thân em như tấm lụa đào, phất
nguyên giá trị của nó trong thời
phơ giữa chợ biết vào tay ai; cái
đại ngày nay.
cò lặn lội bờ sông, gánh gạo
nuôi chồng tiếng khóc nỉ non… Lịch sử chế độ phong kiến nước
ta kể từ khi Ngô Quyền đánh
Dĩ nhiên chế độ phong kiến có
thắng giặc Nam Hán đến cuối
những hạn chế của nó không
nhà Nguyễn đã trải qua nhiều
thể chối cãi. Nhưng đường lối
thăng trầm biến đổi. Đâu phải
của cách mạng của Đảng chưa
giai đoạn nào của xã hội phong
hẳn là hoàn toàn đúng đắn.
kiến suốt cả ngàn năm cũng đều
Người học không thể nào từ đó
thối nát, suy tàn. Chỉ đến thế kỉ
mà đi đến kết luận thẳng thừng
XVI, tình trạng cát cứ đàng
một cách hẹp hòi như vậy.
trong, đàng ngoài, vua Lê chúa
Nhưng còn một vế thứ hai Trịnh và cuối nhà Nguyễn sự
không được diễn đạt ra câu chữ suy tàn, khủng hoảng mới thật
trong bất kì bài học nào, song sự bộc lộ mạnh mẽ. Chính

Trang 32
 Góc SINH VIÊN HỌC SINH
những lúc đó Nguyễn Du mới
viết ra Truyện Kiều, Hồ Xuân
Hương và Trần Tế Xương mới
cất lên tiếng nói tố cáo xã hội và
bên vực người phụ nữ. Thời Trần
Nhân Tông, Lê Thánh Tông là
thối nát chăng?
Cái xã hội phong kiến mà các
em quơ đũa cả nắm đó có cha
ông, tổ tiên chúng ta mấy ngàn
đời. Cái xã hội phong kiến mà
các em chửi là thối nát, suy tàn
đó đã sinh ra những con người
mẫu mực như Trần Quốc Tuấn,
Chu Văn An, Nguyễn Trãi,
Nguyễn Du, Nguyễn Huệ, Phan
Bội Châu, Phan Châu Trinh…Cái
mà chúng ta vẫn tự hào là bản
sắc văn hóa truyền thống, đạo
đức và luân lí dân tộc mấy ngàn
đời chẳng phải xuất phát từ tổ
tiên, cha ông xa xưa sống trong
thời phong kiến hay sao?
Chính tư tưởng của Khổng giáo
đã sinh ra bậc đại Nho hết lòng
vì dân vì nước như Nguyễn Trãi.
Truyền thống yêu nước, thương
người, tôn sư trọng đạo, hiếu
thảo cha mẹ, nề nếp gia phong,
nhân nghĩa hòa hiếu…tất cả đều
nằm trong những trang sử bắt
mạch sâu xa từ thời phong kiến.
Học sinh viết những dòng văn
như trên, khác nào các em phủi
sạch hết toàn bộ những gì liên
quan đến thời phong kiến vào
chung một rọ tiêu cực. Chính vì
trong tư duy các em tồn tại một
định kiến nặng nề nên mới có lối
viết như vậy.
Những ngộ nhận thường
gặp…
Những ai có đọc qua sách vở
thánh hiền Khổng – Mạnh, lật lại
lịch sử dân tộc thì sẽ không có
cái nhìn phiến diện theo chiều
hướng đó. Nhưng ở lứa tuổi học
đường, thì khó mà hi vọng các
em lật lại sách vở Hán tự, đọc
một cách kiên trì.
Thời nào đất nước cũng có lúc
suy, lúc thịnh. Chế độ phong
kiến về cơ bản chỉ đối lập với
thời đại của chúng ta ở tính chất
quân chủ của nó. Coi thiên hạ là
của vua, không tôn trọng người
phụ nữ, quyền lực tập trung vào
giai cấp quan quyền – đó là hạn
chế cơ bản của xã hội phong
kiến so với thời đại dân chủ,
bình đẳng ngày nay.
Cương lĩnh Đảng Cộng sản Việt
Nam đưa ra cho cách mạng là
đánh đổ tàn dư mục ruỗng của
chế độ phong kiến, cụ thể là lúc
nhà Nguyễn đã đến cùng kiệt
suy tàn, bất lực, nhiễu nhương,
chế độ quân chủ tập trung
ruộng đất vào tay quan quyền,
địa chủ áp bức người lao động.
Họ cho rằng đánh đổ phong kiến
là đánh đổ bọn địa chủ trước
Cách mạng tháng Tám hèn
nhược, bán nước bắt tay với kẻ
thù đẩy người dân vào tình thế
một cổ hai tròng. Nhưng liệu
điều này có đúng? Xã hội Việt
Nam ngày nay có khá hơn thời
phong kiến? Điều này đáng để
các học sinh, sinh viên suy nghĩ.
Đó lại chính là điểm dễ gây cho
học sinh ngộ nhận nhất nếu các
em không được kịp thời giải
thích thỏa đáng. Học sinh
thường cục bộ hiểu đánh đổ
phong kiến là phủi sạch toàn bộ
những gì liên quan tới nó. Trong
tâm thức của các em sẽ mặc
định rằng xã hội phong kiến là
nguyên nhân của mọi bất công,
là đối nghịch với cuộc sống tiến
bộ ngày nay. Và cũng sẽ không
Số 44 - Tháng 03/2011
xa lắm để các em đi đến suy
nghĩ coi thường phủ nhận hết
những giá trị luân lý truyền
thống dân tộc, bởi vì chúng
cũng xuất phát từ thời phong
kiến. Ví dụ như các em cho
rằng tam tòng, tứ đức là lề luật
vô lý bức ép người phụ nữ.
Nho giáo gò bó người phụ nữ,
làm cho bà Tú khổ, Hồ Xuân
Hương uất ức, nhưng các em
đâu bao giờ nghĩ rằng chính
những cái gọi là tam tòng tứ đức
đã góp phần làm nên diện mạo
mẫu mực, những phẩm chất cao
đẹp của người phụ nữ Việt Nam
bao đời nay. Dù Nguyễn Du cho
Kiều táo bạo xăm xăm băng lối
vườn khuya một mình, nhưng
khi Kim Trọng có chiều lả lơi,
Kiều rất nghiêm túc từ chối: Đã
cho vào bậc bố kinh – phận tòng
phu lấy chữ trinh làm đầu.
Chính Nho giáo chứ không ai
khác đã dạy cho con phải kính
sợ, hiếu thảo với cha mẹ, trò
phải tôn thờ thầy, phụ nữ trở
nên đoan chính, tiết hạnh. Điều
đó là lỗi thời sao? Học sinh thời
nay có bao nhiêu em lật lại kinh
điển Nho giáo để biết rằng tất
cả những đạo lý cao quí đó đều
nằm trong Luận Ngữ?
Học sinh thường ít khi chịu khó
phân biệt để nhận ra sự khác
biệt của các khái niệm giữa chế
độ phong kiến, xã hội phong
kiến. Và thường đánh đồng hai
khái niệm đó cùng chung một
bản chất với Nho giáo. Chúng ta
cứ mãi tự hào về cái gọi là đạo
đức dân tộc, nhưng chúng ta
chưa sòng phẳng thừa nhận
những điều đó có mối quan hệ
máu thịt không thể tách rời với
tư tưởng Nho gia. Gần nửa thế
kỉ trước, các chàng trai cô gái
Trang 33
 Góc SINH VIÊN HỌC SINH
Trung Quốc được gọi là lực
lượng Hồng vệ binh đã để lại vết
xe đỗ đó.
Cần nhận thức đúng đắn
Bản thân môn văn, môn sử
không có lỗi lầm trong chuyện
này. Càng không thể đỗ lỗi cho
những người thầy dạy văn, sử.
Nhưng rõ ràng hai môn học này
có liên quan trực tiếp đến nhận
thức sống của học sinh. Lỗi
không phải tại ai cả. Thực tiễn
cuộc sống luôn phát sinh ra
những vấn đề nằm ngoài ý
muốn của chúng ta. Song, trước
thực trạng giáo dục – mà giáo
viên có thể thử cho học sinh
mình viết bài để kiểm chứng –
đã diễn ra những ngộ nhận
nghiêm trọng. Biết đâu đó sẽ là
một trong những nguyên nhân
sâu xa của những câu chuyện
đau lòng vẫn được phản ảnh
hàng ngày trên các phương tiện
truyền thông như cháu giết ông,
trò đánh thầy, con khinh cha…
Ở Trung Quốc, cũng một phần vì
cái định kiến nghiệt ngã kì thị
xem thường Nho giáo và phong
kiến mà sinh ra cuộc đại cách
mạng văn hóa kéo dài 10 năm
từ 1966 – 1976. Hậu quả là gần
như toàn bộ những giá trị tinh
thần thời phong kiến của Trung
Hoa đều bị hư hại, sứt mẻ
nghiêm trọng. Chuyện đó có
khác gì thời Tần Thủy Hoàng đốt
sách, giết học trò. Rất may là
Đảng Cộng sản Trung Quốc đã
nghiêm túc thừa nhận sai lầm
và khắc phục hậu quả. Bước
sang thế kỉ XXI, Đảng Cộng sản
Trung Quốc đã bắt đầu khôi
phục lại vai trò của Khổng giáo
sau gần một thế kỉ hắt hủi. Họ
tuyên bố Tây học vi dụng, Trung
học vi thể, nghĩa là xã hội chủ
nghĩa mang sắc màu Trung
Quốc, không gì khác chính là
bản sắc văn hóa chính trị Nho
giáo.
Những em học sinh ngày nay sẽ
là những chủ nhân đất nước
trong tương lai, nhìn nhận về
văn hóa, truyền thống, lịch sử,
quá khứ dân tộc một cách phiến
diện như vậy thì nền văn hóa
dân tộc mai này sẽ ra sao? Phải
chăng các em sẽ chối bỏ, phủ
nhận hết truyền thống, cội
nguồn vì nó liên quan đến
phong kiến, Nho giáo?
Ở lứa tuổi của học sinh vẫn chưa
có khả năng để nhận thức
những vấn đề sâu xa thuộc về
văn hóa lịch sử một cách sòng
phẳng. Có thể trong ý thức các
em, không tồn tại cụ thể những
suy nghĩ nghiêm trọng như thế.
Đó gần như là một tất yếu bởi
chính ngay những trí thức tân
tiến Trung Quốc vào những năm
60, 70 còn mắc phải sai lầm
trong nhận thức. Từ một nội
dung chính đáng của bài học,
nhưng vì suy nghĩ nông cạn,
Số 44 - Tháng 03/2011
nóng vội, học sinh dễ đi đến ngộ
nhận là điều khó tránh khỏi. Từ
ngộ nhận này sẽ dẫn đến hàng
loạt hiểu lầm khác.
Ngộ nhận đó không thuộc về ý
thức. Nó tiềm tàng trong tâm
thức khó phát hiện – một
phương diện khác của nhân
cách con người mà Carl Gustav
Jung gọi là vô thức tập thể.
Nhưng nếu không kịp thời loại
trừ, nó có thể sẽ là nguyên nhân
thúc đẩy, định hướng rất nhiều
hành động tai hại khi các em
trưởng thành. Thực trạng này
rất bức thiết cần sự quan tâm,
phát hiện của những người thầy
và kịp thời đính chính, điều
chỉnh nhận thức của các em cho
đúng đắn. Làm được điều đó
chính là chúng ta góp phần làm
trong sáng hơn tâm hồn của học
trò mình, đúng nghĩa là dạy các
em làm người.
K.H.
© 2011 Tạp chí Thanh niên
PHÍA TRƯỚC
Trang 34
 Góc SINH VIÊN HỌC SINH
"Môn phụ" và
Quyền công dân
T rừ các cấp quản lí có
IQ cao, người trong
cuộc đã nhất trí rằng nền
giáo dục Việt Nam đáng sợ
và đáng ghét. Nhưng ngược
lại, tôi thấy nhiều môn học
tại Việt Nam hiện nay rất
đáng thương, trong đó Đạo
đức và Giáo dục Công dân
(GDCD) là hai ví dụ điển
hình.
Minh Anh
Học sinh và giáo viên nghĩ gì?
Đạo đức và Giáo dục Công dân từ
lâu đã bị học sinh và giáo viên hất
hủi. Mỗi lần đề cập đến hai môn
học này thì học sinh…cứ trợn mắt
và ngoảnh mặt! Học sinh ngáy „o
o‟ khi học chúng và thậm chí, giáo
viên cũng muốn nghỉ phép khi phải
nhận dạy hai môn này. Các môn
này bất đắc dĩ trở thành một cuộc
„hành tỏi‟ giữa thầy với trò. Và cứ
mỗi lần tên chúng được xướng lên,
mọi nạn nhân trong lớp đều lắc
đầu ngán ngẩm.
Hai môn học này thường bị xem là
những môn "phụ" nhất trong các
"môn phụ", tức là thừa thãi và
đáng bỏ đi. Trong quan niệm của
cả nhà giáo, phụ huynh lẫn học
trò, cái đáng học là những "môn
chính" như Toán, Văn, Anh, Lí,
Hóa, hay bét nhất là môn Sinh.
Những môn khác có thể hoặc nên
hi sinh để có thêm nhiều thời gian
cho các môn chính vừa nêu. Thời
còn học trung học, tôi và bạn bè
hiếm khi đụng tới sách Đạo đức và
GDCD vì trong thực tế các môn học
này bị cắt tiết thường xuyên, và
thầy cô cho „mở phao‟ khi đến
ngày thi cử.
Một đặc điểm tội nghiệp nhất
thường thấy ở các trường – khó tin
nhưng có thật – là không hề tồn
tại thầy Đạo đức hay cô GDCD.
Suốt 12 năm làm trò, tôi chưa bao
giờ được nghe nói có thầy cô nào
dạy hai môn này một cách chuyên
nghiệp. Chúng luôn được đứng lớp
bởi một giáo viên Văn học, Lịch sử,
Địa lí, hoặc thậm chí một nhân
viên hành chính của nhà trường.
Tệ hơn, nhiều nhà giáo coi chúng
như một công việc làm thêm. Và
tất nhiên không ai nhắc đến việc
giảng dạy chúng khi giới thiệu
nghề nghiệp của mình. Hay nói
một cách khác, chúng xem ra
không phải một nguồn hãnh diện.
Nhưng có nên giữ thái độ này?
Tôi không tán thành lối kì thị môn
chính – môn phụ nhưng chúng ta
thường thấy hiện nay. Phải chăng
"môn chính" là những môn học
hữu dụng, cần thiết, và vì thế,
đáng học hơn? Thức tế thì đó chỉ là
tên gọi mà nhiều người tùy tiện
gán cho những môn thi của dăm kì
thi quan trọng.
Vậy thì sự xem thường "môn phụ"
chỉ là biểu hiện của tâm lí tôn sùng
bằng cấp – một cái dại mà người
Việt cần phải bỏ ngay. Chúng ta
không thể vừa chống "bệnh thành
tích trong học đường", vừa hô hào
học trò "tập trung vào các môn
Số 44 - Tháng 03/2011
chính".
Nếu ngưng phát điên vì điểm số và
mấy mảnh bằng, chúng ta sẽ lập
tức yêu quí hai "môn phụ" Đạo đức
và GDCD. Một xã hội phải triển cần
có một nền đạo đức chuẩn mực và
ngược lại, chẳng có xã hội nào
phát triển đươc nếu thiếu một nền
giáo dục ra hồn. Mà tìm đâu ra chỗ
đứng cho những tài năng khoa
học, nghệ thuật trong một đất
nước lạc hậu và thiếu văn minh?
Môn Đạo đức và GDCD cũng tương
tự, chúng cho chúng ta biết mình,
đồng bào và đồng loại của mình có
những quyền gì hay ít nhất – các
quyền ấy cụ thể như thế nào và từ
đâu mà ra. Có thể bạn rất giỏi
Toán học, Văn học hay Ngoại ngữ,
nhưng bạn sớm muộn sẽ lâm nguy
nếu không để tâm đến hai môn
quan trọng ấy. Đơn giản là vì bạn
thiếu hiểu biết về các quyền cơ
bản của một công dân, do đó,
chính bạn là người sẽ chịu thiệt
nặng nề nhất khi bị người khác vi
phạm hợp đồng chung sống, hoặc
cũng có thể bạn sẽ kí một hợp
đồng tệ hại, dung dưỡng cho độc
tài và bất công. Trong mọi trường
hợp, bạn chính là người chịu tổn
thất vì sự kém hiểu biết về các
quyền của chính mình.
Trang 35
 Góc SINH VIÊN HỌC SINH
Và nhu cầu thực tế của đất
nước thì sao?
Kết luận chung của mọi bài báo –
dù lề trái hay lề phải – là cuộc
khủng hoảng đạo đức đang đưa xã
hội Việt Nam vào cảnh hỗn loạn và
bế tắc. Ngoại trừ những đồng bào
mang hai quốc tịch, cho đến thời
điểm này tại Việt Nam vẫn chưa
người Việt nào được hưởng đầy đủ
các quyền công dân. Thậm chí, đa
số người dân còn chưa có chút ý
thức nào về các quyền căn bản của
mình. Dân tộc Việt Nam – trên mọi
lãnh vực – cần học bổ túc Đạo đức
và GDCD hơn ai hết.
Cái gì sẽ đến, nếu Đạo đức và
GDCD được giảng dạy tốt hơn,
khiến người Việt rành quyền công
dân hơn?
Dân Việt sẽ không bao giờ cam
chịu trước một xã hội tham nhũng,
bạo quyền, bất công hay cướp đất.
Họ sẽ không chấp nhận những
lãnh đạo thất học với những chính
sách lợi ích nhóm mà không phù
hợp với tình hình thực tế của đất
nước, lợi ích của dân tộc.
Họ sẽ yêu cầu một nền an ninh,
giáo dục, y tế xứng đáng hơn hiện
nay. Họ sẽ đòi các quyền căn bản
như tự do ngôn luận, tự do lập hội
đoàn, tự do thông tin, tự do bầu cử
và ứng cử. Họ sẽ lên tiếng và phản
kháng, đóng góp các ý kiến xây
dựng cho đất nước. Tất cả là
những việc đó là chuyện bình
thường và thường thấy ở các xã
hội văn minh.
Họ sẽ hiểu chính trị chỉ là quá trình
tìm kiếm giải pháp chung cho
những vấn đề chung của đất nước.
Họ sẽ thấy chính trị cũng ảnh
hưởng đến chính cá nhân, gia đình
họ. Chính trị từ đó trở thành bình
dân và gần gũi.
Nếu các môn Đạo đức và GDCD
được giảng dậy tốt hơn, người dân
ý thức rõ hơn về các quyền căn
bản thì Việt Nam hẳn sẽ là một
Việt Nam rất khác. Việt Nam sẽ từ
giã độc tài và tiến nhanh về dân
chủ. Việt Nam sẽ không mất biển,
mất đảo, không có Quốc hội nghị
gật hoặc không bán bauxite Tây
Nguyên cho láng giềng „bốn tốt‟.
Và tất nhiên với một đạo đức tốt
và biết rõ về quyền hạn của mình
– kể cả các nhà lãnh đạo – thì với
tiềm năng hiện nay, Việt Nam đã
trở nên lớn mạnh trong nhiều vấn
đề, trong đó Việt Nam không nhân
nhượng trong vấn đề Biển Đông
như chúng ta đã chứng kiến trong
thời gian qua. Một Việt Nam mới
hẳn sẽ mang lại nhiều phúc lợi cho
nhân dân và niềm tự hào dân tộc
đối với thế giới bên ngoài. Và chắc
Số 44 - Tháng 03/2011
chắn Việt Nam sẽ đáng yêu hơn
bao giờ hết.
Nhưng những tin vui ấy chưa đến
vì dân Việt vẫn mù quyền công
dân. Học sinh dưới mái trường xã
hội chủ nghĩa – dù có trường có
dạy mười lớp Đạo đức và GDCD thì
vẫn chỉ sản sinh ra những „con
cừu‟.
Vì sao?
Chỉ vì giáo viên, phụ huynh và học
trò?
Không hẳn.
Vì Bộ Giáo dục và Đào tạo, một
cách vô lí đến khó tin, ấn định
rằng hai môn học này là hai môn
học vẹt. Họ cũng tự sinh ra một
chương trình học vừa dài dòng, vô
dụng, và nghiêm trọng hơn hết - là
sai! Trong các môn Đạo đức và
GDCD, họ thay thế những kiến
thức tối thiểu về quyền con người
bằng những những bài giảng về
chủ nghĩa Mác-Lênin. Và các quyền
của công dân, đáng lẽ phải được
xem là hiển nhiên, lại được trình
bày không khác gì những phúc
phận mà nhà nước ban phát.
Ai muốn học vẹt? Ai cần học về
một chủ nghĩa đã chết trong thực
tế cuộc sống? Và nếu có người học
chúng, thì những tư tưởng này có
giúp ích gì trong đời sống hàng
ngày không?
Hay chúng chỉ làm tình trạng nô lệ
trí óc thêm trầm trọng, kìm giữ
dân tộc trong độc tài?
Như Trần Dần đã viết, “Tôi khóc
những chân trời không có người
bay / Lại khóc những người bay
không có chân trời.” Những thanh
niên, sinh viên Việt nam rồi sẽ ra
sao trong một đất nước „học vẹt‟,
và một chính quyền khiếp sợ
quyền công dân và đạo đức?
M.A.
© 2011 Tạp chí Thanh niên
PHÍA TRƯỚC
Trang 36
 VĂN HÓA – NGHỆ THUẬT
Trong non sống gấm vóc Việt Nam có những
thắng cảnh đã tạo nên cảnh sắc đặc trưng cho
mỗi miền đất nước. Xứ Đoài có núi Tản, sông
Đà. Xứ Nghệ có Hồng Lĩnh, Nam Giang, Quảng
Ngãi có sông Trà, núi Ấn…
Là “…nơi trung tâm của khu vực trời đất, lại
được cái thế rồng cuộn hổ chầu, cũng đúng vào
vị trí của bốn phương Đông – Tây – Nam –
Bắc…” (Chiếu rời đô), Thăng Long – Đông Đô –
Hà Nội cũng có riêng những trái núi, dòng sông,
thắng cảnh quê hương đã in sâu vào trong tâm
thức của mỗi người dân mảnh đất kinh kỳ ngàn
năm đô hội.
Án ngữ phía Tây Hà Nội, Hồ Tây – vết tích của
con sông Hồng đổi dòng từ thời thượng cổ đã
tạo nên một thắng cảnh sông nước hữu tình, là
nguồn cảm hứng cho biết bao tao nhân mặc
Đền Quán Thánh xưa ven Hồ Tây
Số 44 - Tháng 03/2011
khách như Nguyễn Trãi, Nguyễn Du, Phạm Đình
Hổ, Hồ Xuân Hương… và những truyền thuyết
tạo nên sắc màu huyền thoại cho thắng cảnh
này.
Với diện tích 500 ha, chu vi 17 km, Hồ Tây
không chỉ là lá phổ lớn gạn lọc không khí trong
lành cho con người mà còn chất chứa biết bao
ký ức khó quên với bất kỳ người Trang An nào.
Trong văn hiến, nó gạn lọc những điều tăm tối
trong cõi tâm linh.
Hồ Tây xưa vốn có hình móng ngựa ôm lấy dải
đất Nghi Tàm từ phía Đông và phía Tây. Con
đường bao quanh hồ vốn là một con đê khi Hồ
Tây còn là một khúc của sông Hồng. Vùng
Quảng Bá, sông và hồ rất gần nhau, ấy là cửa
sông vào. Ở bán đảo Hồ Tây, sông và hồ lại giáp
giới nhau, ấy là cửa sông ra. Cửa sông bị đất cát
phù xa bồ đắp, hồ Tây do đó
mà hình thành.
Hồ Tây khi xưa rộng dài từ Tây
qua Bắc sang Đông. Lịch sử Hồ
Tây đã có nhiều lần thay đổi
tên gọi. Theo truyền thuyết “Hồ
Ly Tinh” thì Hồ vốn có tên là hồ
(đầm) Xác Cáo. Theo truyền
thuyết “Khổng Lồ đúc chuông”
thì Hồ có tên là “Hồ Kim
Ngưu” (Hồ Trâu Vàng). Đến
thời Lý, Hồ có tên là “Hồ Dâm
Đàm” (Hồ Mù Sương). Sang
đến thời Lê, Hồ mới chính thức
mang tên là Hồ Tây.
Không chỉ thay đổi tên gọi, Hồ
Tây còn nhiều lần thay đổi hình
dạng và diện mạo bởi bị ngăn
đắp và lấp từng đoạn mà điển
hình nhất là việc phân cách
Trang 37
 VĂN HÓA – NGHỆ THUẬT
Chùa Kim Liên xưa ven Hồ Tây
thành hồ Cố Ngự (nay là các phố Hàng Than,
Phạm Hồng Thái), hồ Trúc Bạch và Hồ Tây. “Dải
lụa” vắt ngang chia cắt Hồ Tây và hồ Trúc Bạch
(đường Thanh Niên) vốn là một con đê được đắp
vào năm Vĩnh Tộ thứ nhất, tức năm Canh Thân
(1620). Con đường này ban đầu vốn có tên là
Cố Ngự Yển, tức Đập Ngăn Nước; sau đó mới
được đọc chệch thành Đường Cổ Ngư.
Bởi đất đai màu mỡ do phù xa bồi đắp, nơi đây
nhanh chóng đã trở thành một vùng dân cư mật
tập và làm hình thành nên một vùng văn hóa
Hồ Tây với Tây Hồ bát cảnh1, thú chơi hoa, cây
cảnh, những làng nghề truyền thống2 và các đặc
sản nổi tiếng của Hồ Tây3. Đó cũng là nơi để
nhiều vị vua xưa chọn làm nơi xây dựng hành
cung dùng làm nơi nghỉ ngơi, thưởng ngoạn sau
những buổi thiết triều như cung Hàm Nguyên
thời Trần, Điện Thụy Chương thời Lê4, v.v…
Cảnh vật xưa giờ có nhiều đổi khác, những
thắng cảnh, những làng nghề và cung điện, đền
đài xưa đã không còn. Nhưng thay vào đó là
những di tích lịch sử văn hóa như chùa, đền,
quán… thấp thoáng dưới những lùm cây xanh
Số 44 - Tháng 03/2011
mát càng làm tăng thêm vẻ cổ kính như chùa
Trấn Quốc, chùa Kim Liên, quán (chùa) Trấn Vũ,
chùa Thiên Niên, phủ Tây Hồ, đền Mục Thuận,
miếu Đồng Cổ, đền Sóc, chùa Châu Long… đã
trở thành những điểm nhấn tiếp nối bề dày lịch
sử của một vùng ven sông Tô, sông Nhị trong
thế kỷ 21.
Tiểu Phong
© 2011 Tạp chí Thanh niên PHÍA TRƯỚC
1. Tây Hồ bát cảnh gồm lối trúc Nghi Tàm, rừng bàng
Yên Thái, đền thờ Đồng Cổ, Phật say làng Thụy Chương,
Sâm Cầm rợp bóng, chợ đêm Khán Xuân, tiếng đàn
hành cung và đường hoa Nghi Tàm.
2. Các làng nghề truyền thống quanh Hồ Tây xưa có rất
nhiều như nghề thợ nề, thợ mộc ở phường Yên Phụ,
thuộc Tổng Thượng, huyện Vĩnh Thuận (nay gồm các
phố Phó Đức Chính, Yên Phụ); nghề trồng dâu nuôi tằm
ở xã Tứ Tổng (nay là xã Tứ Liên) và trại Tầm Tang
(Nghi Tàm); nghề nấu kẹo mạch nha và nghề làm giấy
điệp ở xã Nghĩa Đô; ở làng Bưởi có nghề làm giấy
dó.v.v…
3. Các đặc sản nổi tiếng của Hồ Tây xưa gồm sâm cầm
(chim cốc vộc), bích đào Nhật Tân, cá Hồ Tây, hồng
xiêm Xuân Đỉnh, sen Tây Hồ, ổi Quảng Bá.
4. Cung Hàm Nguyên trên đất chùa Trấn Quốc ngày
nay; điện Thụy Chương thời Lê nay là Trường Chu Văn
An
Trang 38
 TIN VIỆT NAM
TIN VIỆT NAM
Tháng 2/2010
Chính trị
Đối nội
Ngày 18/3/2011, Tòa án Trà Vinh
trong phiên xét xử phúc thẩm đã
quyết định y án đối với ba nhà hoạt
động trong lĩnh vực quyền lao động.
Trong phiên sơ thẩm 26/10/2010,
ông Nguyễn Hoàng Quốc Hùng lãnh
án 9 năm tù giam, Đỗ Thị Minh
Hạnh và Đoàn Huy Chương cùng
nhận 7 năm tù giam vì tội “phá rối
an ninh trật tự nhằm chống lại chính
quyền nhân dân” theo Điều 89 Bộ
Luật Hình sự. Công an tỉnh Trà Vinh
tuyên bố ba người này bị bắt vì rải
truyền đơn chống chính phủ.
Trong diễn biến một vụ án khác,
Tòa án tại Việt Nam cho hay vụ xử
tiến sĩ luật Cù Huy Hà Vũ, dự kiến ra
toà ngày 24/3 sẽ được hoãn đến
tháng 4 dù mới tuần trước nhà chức
trách nói "sẽ xử công khai" nhân vật
trí thức nổi tiếng bị bắt tháng 11
năm ngoái. Họ cũng không nêu rõ lý
do vì sao hoãn lại phiên tòa này.
Trước ngày diễn ra phiên xử, các cơ
quan tố tụng đã đồng ý cấp giấy
chứng nhận bào chữa cho 5 người
tham gia bảo vệ quyền và lợi ích
hợp pháp cho ông Cù Huy Hà Vũ
gồm các luật sư: Trần Lâm, Trần
Đình Triển, Trần Vũ Hải, Hà Huy Sơn
và Vương Thị Thanh Luật sư Nguyễn
Thị Dương Hà (vợ ông Cù Huy Hà
Vũ) không tham gia bào chữa cho
chồng, do trước đó tòa án đã rút lại
quyết định tham gia tố tụng với tư
cách luật sư của bà.
Trước đó, ngày 27/2, các báo trong
nước đưa tin công an Quận 5,
TPHCM ra lệnh khám xét khẩn cấp
và bắt ông Nguyễn Đan Quế vì hành
vi “ lật đổ chính quyền nhân dân”.
Tuy nhiên, chưa đầy một ngày sau,
cơ quan công an này phải thả ông ra
sau khi có sự can thiệp mạnh từ
phía Hoa Kỳ. Đây là diễn biến mới
bởi bác sĩ Nguyễn Đan Quế kêu gọi
biểu tình đòi dân chủ, hưởng ứng từ
cuộc Cách mạng Hoa Lài tại Trung
Đông.
Đối ngoại
Sau khi Trung Quốc tiến hành diễn
tập chống cướp biển ở khu vực quần
đảo Trường Sa ngày 24/2, đến lượt
Đài Loan mới đây lại tiến hành huấn
luyện bắn đạn pháo ở khu vực xung
quanh đảo Ba Bình thuộc quần đảo
Trường Sa.
Trong một động thái khác, ngày
3/3/2011, chính quyền tỉnh Hải Nam
(Trung Quốc) đã công bố "Cương
yếu quy hoạch phát triển kinh tế -
xã hội tỉnh Hải Nam 5 năm lần thứ
12", trong đó có nhiều nội dung liên
quan đến hai quần đảo Hoàng Sa và
Trường Sa của Việt Nam. Tuy
nhiên , đến ngày 2/3, Việt Nam mới
lên tiếng phản đối việc diễn tập của
Trung Quốc và 10/3, Việt Nam lên
tiếng phản đối chính quyền tỉnh Hải
Nam.
Đại diện Bộ Ngoại giao Việt Nam
nêu rõ việc Trung Quốc diễn tập
quân sự ở khu vực quần đảo Trường
Sa đã vi phạm chủ quyền của Việt
Nam đối với quần đảo Trường Sa,
hoàn toàn trái với Tuyên
bố về cách ứng xử của
các bên ở Biển Đông
(DOC) được ký giữa
ASEAN và Trung Quốc
năm 2002.
Đại diện Bộ Ngoại giao
Việt Nam khẳng định chủ
quyền của Việt Nam đối
với hai quần đảo Hoàng
Sa và Trường Sa và yêu
cầu Trung Quốc không có
những hoạt động làm
Số 44 - Tháng 03/2011
phức tạp thêm tình hình, cùng các
nước ASEAN thực hiện nghiêm túc
DOC, góp phần gìn giữ hòa bình ở
Biển Đông.
Người phát ngôn Bộ Ngoại giao
khẳng định việc chính quyền Trung
Quốc chủ trương khai thác kinh tế
và du lịch ở Hoàng Sa, Trường Sa và
Đài Loan huấn luyện bắn đạn pháo ở
Trường Sa là vi phạm nghiêm trọng
chủ quyền của Việt Nam đối với hai
quần đảo này.
Ngày 5/3, tại quân cảng Cam Ranh,
Khánh Hòa, Hải quân Việt Nam đã
chính thức tiếp nhận chiến hạm hiện
đại nhất của mình - Frigate tàng
hình lớp 11661E Gepard-3.9 và đã
làm lễ thượng kỳ trọng thể quốc kỳ
Việt Nam trên Frigate Đinh Tiên
Hoàng lớp Projekt 11661E Gepard-
3.9.
Ngày 2/3, Lực lượng hải quân bảo
vệ vùng biển dài hơn 300 cây số từ
Bình Thuận đến Bạc Liêu vừa được
nâng cấp thành Bộ Tư lệnh Vùng 2.
Trước đó vùng thềm lục địa nhiều tài
nguyên dầu khí này được đặt dưới
sự bảo vệ của Vùng 2 hải quân, mới
thành lập ngày 28/9/2009.
Quyết định nâng cấp Vùng 2 thành
Bộ Tư lệnh Vùng 2 cho thấy Việt
Nam bắt đầu quan tâm đến việc
đảm bảo tự do giao thông cho tàu
biển quốc tế tại tuyến đường có tầm
quan trọng chiến lược. Cạnh đó là
đảm bảo an ninh cho các nhà giàn
(DK1) được dựng lên giữa biển, với
nhiều mục đích sử dụng. Phía Việt
Nam gọi DK1 là cụm Kinh tế-Khoa
Ảnh: vietnamdefense.com
Trang 39
 TIN VIỆT NAM
học-Dịch vụ thuộc thềm lục địa phía
Nam. Đa số nhà giàn DK1 nằm ỏ
vùng giáp danh giữa thềm lục địa
Việt Nam với quần đảo Trường Sa.
Trụ sở của Bộ Tư lệnh Vùng 2 được
đặt tại huyện Nhơn Trạch, tỉnh Đồng
Nai.
Xã Hội
Vụ động đất gây sóng thần tại Nhật
Bản không chỉ khiến Nhật Bản khổ
sở vì rò rỉ hạt nhân mà còn gây tâm
lý bất an lên khắp các quốc gia sở
hữu và
chuẩn bị
sở hữu
điện hạt
n h â n ,
trong đó
có Việt
Nam.
Việc Ninh
Thuận,
địa điểm dự kiến xây dựng nhà máy
điện hạt nhân đầu tiên của Việt Nam
có hiện tượng bùn phun trào làm
dấy lên lo ngại khả năng nơi này có
thể bị động đất. Tuy nhiên, theo báo
đài và các phương tiện truyền thông
khác ở trong nước đưa tin, đất bùn
phun trào này không liên quan đến
động đất.
Bản đồ các vùng phát sinh động đất
mạnh và phân vùng chấn động cực
đại của Viện Vật lý địa cầu xếp toàn
bộ tỉnh Ninh Thuận trong vùng chấn
động cực đại (nếu có) chỉ cấp 6 theo
thang MSK (tức là đa số người cảm
thấy động đất, nhà cửa bị rung nhẹ,
lớp vữa bị rạn). Ở đây cũng không
có chấn tâm động đất nào từng ghi
nhận.
Hiện, Sở Tài nguyên và Môi trường
của tỉnh đã tiến hành quan trắc các
điểm phun trào, theo dõi hiện tượng
liên quan. Chính quyền địa phương
cũng tổ chức bảo vệ, khoanh vùng
chung quanh có bùn phun trào, đặt
biển cảnh báo không cho người và
gia súc đến gần.
Kỳ họp Quốc hội ngày 21/3 khép lại
với thông tin: Bộ Chính trị đã quyết
định không xử lý kỷ luật với các tập
thể, cá nhân trong Chính phủ liên
quan đến tình hình sai phạm ở Vi-
nashin. Với những cá nhân là lãnh
đạo và cán bộ ở Vinashin, Bộ Công
an đã điều tra, khởi tố và bắt tạm
giam. Công tác điều tra hiện đang
được tiến hành để củng cố các
chứng cứ, xử lý nghiêm minh, khách
quan.
Theo tin trong nước, nhà máy lọc
dầu Dung Quất sẽ ngừng hoạt động
toàn bộ trong 2 tuần từ ngày 23/3.
Trong giai đoạn dừng hoạt động nhà
máy, thị trường xăng dầu dự kiến sẽ
thiếu khoảng 400.000 tấn sản phẩm
các loại, nên trong giai đoạn này các
đối tác ký hợp đồng mua sản phẩm
của nhà máy cần chủ động tìm
nguồn cung ứng bên ngoài. Hiện tại,
nhà máy còn trữ trong kho chứa
khoảng 100.000 tấn sản phẩm
xăng, dầu các loại
Kinh tế
Tỷ giá
Đầu tháng 3, Anh Quốc ra thông
báo sẽ ngừng viện trợ cho Việt Nam
vì đã đạt mức thu nhập trung bình.
Tỷ giá USD/VND hiện vẫn đang ổn
định xoay quanh mốc 21.000 tại thị
trường tự do và 20.823 tại ngân
hàng. Tuy vậy, tình hình mua bán
USD hết sức khó khăn khi Ngân
hàng từ chối bán USD cho người
dân, và USD thì bị cấm mua bán tại
thị trường chợ đen.
Tương tự, thị trường vàng khá ổn
định sau khi có quyết định cấm giao
dịch vàng miếng, và quyết định này
làm cho thị trường vàng ổn định,
bám khá sát với diễn biến thế giới.
Vào ngày 20/3,
Bộ Kế hoạch-Đầu
tư cũng đưa ra
đề xuất triển khai
đồng bộ 5 giải
pháp chống USD
hóa.
Lạm phát
Việc điện , xăng Ảnh: VNEconomy.com
dầu và than đồng
loạt tăng giá vào
đầu tháng 3 khiến cho CPI tăng cao. 2011 đến ngày 18/3, Ngân hàng
CPI tại Hà Nội được công bố 2.41%,
còn tại TPHCM tăng 2,2%.
Tất cả 11 nhóm hàng đều tăng giá bình quân liên ngân hàng qua đêm ở
so với tháng 2, trong đó, mạnh nhất mức 13,49%/năm, các kỳ hạn khác
là nhóm giao thông (7,73%). cũng đều trên 13%, riêng kỳ hạn 12
Nguyên nhân do giá xăng, dầu tháng sụt giảm xuống 10,5%.
diezel đắt đỏ hơn trước đã tạo áp lực
đẩy giá cước vận tải lên 10-24%.
Chưa kể nhiều loại hình dịch vụ,
hàng hóa khác cũng gián tiếp bị đẩy
giá lên mà tác nhân chính là chi phí
Số 44 - Tháng 03/2011
vận chuyển, yếu tố đầu vào tăng
cao.
Tác động của việc tăng giá xăng
dầu, điện... cũng góp phần nâng giá
cả nhóm hàng ăn và dịch vụ ăn
uống thêm 2,38% so với tháng 2.
Trong báo cáo tại cuộc họp trực
tuyến của Thường trực Chính phủ
với các địa phương ngày 18/3, Bộ
Kế hoạch và Đầu tư khẳng định chỉ
số giá tiêu dùng (CPI) tháng 3/2011
tăng 2,2% so với tháng 2 và tăng
6,1% so với tháng 12/2010. Với hai
lần Bộ đưa ra mức dự báo CPI tháng
3 tăng 2,2%, dường như con số này
chỉ chờ Tổng cục Thống kê khẳng
định lại. Đến ngày 23/3, thông tin
chính thức CPI tháng 3 từ tổng cục
Thống kê vẫn chưa có.
Lãi suất
Theo báo cáo của Bộ KH-ĐT, tính
đến ngày 10/3/2011, tổng dư nợ tín
dụng tăng 3,68% và tổng phương
tiện thanh toán tăng 1,7% so với
31/12/2010". Trong khi đó, cùng kỳ
năm ngoái, tổng dư nợ tín dụng của
toàn nền kinh tế cũng theo báo cáo
của Bộ Kế hoạch và Đầu tư tính đến
31/3/2010 ước tăng 2,95% so với
tháng 12/2009.
Hiện nay, tình hình huy động và cho
vay khá căng thẳng, trong khi lãi
suất cho vay không dưới 20% thì
trần huy động vẫn bị hạn chế ở mức
14%.
Trong khi đó,
tính từ đầu năm
2011 đến ngày
18/3, Ngân
hàng Nhà nước
bơm ra hơn
1.103.246 tỷ
đồng và hút về
hơn 1.105.804
tỷ đồng. Như
vậy, từ đầu năm
Nhà nước hút ròng 2.557 tỷ đồng.
Theo dữ liệu của Ngân hàng Nhà
nước, tính đến ngày 18/3, lãi suất
Elbi tổng hợp
Trang 40
 TIN QUỐC TẾ
TIN QUỐC TẾ
THÁNG 03/2011
Biểu tình vẫn tiếp diễn ở Bắc
Phi
Liên hiệp Quốc đã đồng ý thiết lập
vùng cấp bay tại Lybia vào cuối
tuần vừa qua sau
khi ngưng quyền
hội viên của nước
này trong Hội
Đồng Nhân
Quyền. Cùng với
Hoa Kỳ, có thêm
7 nước khác tham
gia chiến dịch
ngày gồm Bỉ,
Anh, Canada, Đan
mạch, Pháp, Ý và Tây Ban Nha.
Các lực lượng liên quân đã tấn
công Libya 3 đêm liên tiếp tính tới
đêm 22/3, tiếp tục những nỗ lực
nhằm phá hủy hệ thống phòng
không của nhà lãnh đạo Libya
Moammar Gadhafi và bảo vệ
thường dân trước lực lượng của
ông. Ngoài ra, Tổng thống Barack
Obama nói chính sách của Hoa Kỳ
là nhà lãnh đạo Libya Moammar
Gadhafi phải ra đi, nhưng đó
không phải là mục đích của chiến
dịch quân sự.
Quốc hội Yemen đã thông qua luật
áp đặt tình trạng khẩn cấp trong
nước, vào lúc xảy ra bạo động liên
quan tới các cuộc biểu tình. Việc
thông qua luật khẩn cấp hôm nay
đã được dự đoán trước, vì chính
đảng của Tổng thống Ali Abdullah
Saleh nắm đa số ghế trong quốc
hội. Một loạt quan chức chính phủ,
các thủ lãnh bộ tộc và nhà ngoại
giao đã rời hàng ngũ để về phe
những người biểu tình đối lập sau
vụ đàn áp đẫm máu. Ông Saleh
Ảnh: Life
còn nói bất cứ sự chia rẽ nào trong
hàng ngũ quân đội cũng sẽ có tác
động tiêu cực đến toàn thể quốc
gia.
Tại Syria, các lực
lượng an ninh đã
giết 4 người biểu
tình ở Daraa khi
các cuộc biểu tình
bùng nổ hôm
18/3. Tin cho hay
một thành viên
thuộc lực lượng an
ninh Syria đã bị
giết trong vụ xô
xát này, nhưng những người hoạt
động cho nhân quyền, và cư dân
nói các lực lượng an ninh Syria đã
giết chết 6 người sau khi nổ súng
gần ngôi đền, nơi những
người biểu tình kêu gọi cải
cách chính trị đã tụ tập
trong suốt 6 ngày qua. Cho
tới lúc này, những tin tức
trái ngược nhau như vừa kể
không thể kiểm chứng.
Tại vương quốc Morocco,
hàng ngàn người dân biểu
tình tại các thành phố đòi
có thêm dân quyền và
chấm dứt tình trạng tham
nhũng trầm trọng dù rằng
nhà vua nước này đã hứa đưa ra
các biện pháp cải cách. Các biểu
n gữ t r àn đầ y đ ườ n g ph ố
Casablanca, lên án tham nhũng,
đòi hỏi dân quyền, cải cách tư
pháp, và kêu gọi đổi hiến pháp dân
chủ, trong một cuộc biểu tình tại
Casablanca ngày 20/3 vừa qua.
Phía biểu tình nói rằng họ muốn xã
hội Morocco chấm dứt việc là xã
hội của các thần dân để trở thành
xã hội của các công dân.
Chính quyền Saudi Arabia đã cảnh
báo là họ không cho phép bất cứ
một cuộc biểu tình nào, sau khi
một số cuộc tập hợp rất hạn chế
đã diễn ra trong vài ngày qua tại
vương quốc này. Theo phe đối lập,
nhiều người biểu tình là thành viên
của bộ tộc thiểu số Hồi giáo Shiite
Số 44 - Tháng 03/2011
nhằm phản đối việc họ bị kỳ thị và
yêu cầu trả tự do cho những người
bị giam giữ không được xét xử. Để
xoa dịu dư luận, Quốc vương
Abdallah tuyên bố chi 37 tỷ Mỹ kim
cho các chính sách xã hội nhằm
giảm bớt bất bình trong dân
chúng.
Nhật Bản nhiễm phóng xạ sau
vụ động đất và sóng thần
Thủ tướng Nhật Bản Naoto Kan nói
vụ khủng hoảng nguyên tử tại nhà
máy Fukushima rất nghiêm trọng.
Người đứng đầu Cơ quan Nguyên
tử năng Quốc tế là ông Yukiya
Amano, cho biết Nhật Bản đang
chạy đua với thời gian để làm
nguội các lò phản ứng bị nóng quá
dộ.
Trong khi đó 4 lò phản ứng tại nhà
máy hạt nhân Fukushima đã bốc
cháy và nổ trong vài ngày trước.
Việc này dẫn đến một lượng phóng
xạ nhỏ thoát ra ngoài, gây lo ngại
về ảnh hưởng sức khỏe đối với
cộng đồng.
Giới chức lập vùng cách ly 30km
xung quanh nhà máy Fukushima
Daiichi. Các quan chức cho hay
một số thực phẩm ở Fukushima đã
nhiễm phóng xạ. Một số chất
iodine nồng độ cao đã phát hiện
trong sữa và rau xanh, các thực
phẩm này khi ăn vào có thể gây
hại cho sức khỏe cho người tiêu
dùng.
Cảnh sát Nhật Bản nói số tử vong
và mất tích chính thức được xác
nhận trong tai họa đôi hôm 11
Trang 41
 TIN QUỐC TẾ
tháng 3 đã lên tới gần 21,000
người tính cho tới chiều tối hôm
21/3. Ước lượng riêng tại quận
Miyagi, một trong 4 địa phương bị
tác động nghiêm trọng nhất, số tử
vong lên tới gần 15,000 người.
Ngân Hàng Thế Giới ước tính rằng
những mất mát về kinh tế trong
thiên tai này đã lên tới 235 tỉ đô
la, tương đương với 4% sản lượng
kinh tế hằng năm của Nhật Bản.
Tổ chứ Phóng viên Không biên
giới trao giải thưởng cho dân
cư mạng
Nhân ngày Thế Giới Chống Kiểm
Duyệt Internet 12 tháng 3, tổ
chức Phóng viên Không biên giới
đã trao giải thưởng Cư Dân Mạng
trước khoảng 200 nhà báo và
phóng viên đến dự buổi tổ chức
này tại quận 9 Paris. Trong số
người được đề cử có ông Phạm
Minh Hoàng là người Pháp gốc
Việt, ông được cho là đã viết nhiều
bài phổ biến dưới tên Phan Kiến
Quốc. Tổ chức Phóng viên không
biên giới cảm nhận rằng càng
ngày càng có nhiều cư dân mạng
bị đe dọa, khủng bố ngay trong xứ
sở của họ. Thế giới hiện có 10
nước được coi là kẻ thù của
internet và theo thống kê của tổ
chức này, hiện có 119 bloggers,
cư dân mạng của 9 nước trên thế
giới đang bị giam giữ, đứng đầu là
Trung quốc với 77 người, Việt Nam
xếp hàng thứ hai với 17 người
đang bị giam giữ chỉ vì bày tỏ tư
tưởng hay quan điểm của mình
trên internet.
Trung Quốc gây khó
khăn dịch vụ Gmail
Hôm 21/3, phát ngôn
viên của Google nói
những người sử dụng
Gmail tại Hoa Lục đã gặp
khó khăn trong vài tuần
lễ vừa qua vì chính
quyền Trung Quốc tìm
cách ngăn cản dịch vụ
của Gmail. Trong khi đó,
Bộ Ngoại giao Trung
Quốc đã phủ nhận sự
cáo giác trên. Những
Ảnh: BBC
người sử dụng gmail ở
Hoa Lục nói họ vẫn vào
được trương mục của
mình, nhưng không thể
thực hiện những dịch vụ
như gởi email và vào danh sách
email của họ. Đây không phải là
lần đầu tiên Google cáo giác Trung
Cộng can thiệp vào dịch vụ Gmail.
Gần đây Trung Cộng đã gia tăng
kiểm duyệt internet kể từ khi có
những thông điệp kêu gọi dân
chúng trong nước nổi dậy thực
hiện cuộc Cách mạng Hoa Lài như
tại Trung Đông và Bắc Phi.
Cựu Tống thống Pháp ra tòa
Đây là lần đầu tiên một cựu Tổng
thống Pháp phải ra tòa. Vụ việc
liên quan đến ông Chirac và được
đem ra xét xử ngày hôm qua đã
xẩy ra cách nay hơn 15 năm. Ông
bị truy tố với tội danh tạo công ăn
việc làm giả, liên quan đến việc
tuyển dụng 21 người, trên danh
nghĩa làm việc cho tòa thị chính
Paris mà ông Chirac là Thị trưởng,
nhưng thực ra họ lại làm việc cho
đảng RPR, tức tiền thân của đảng
UMP hiện nay. Vào thời điểm đó,
ông Chirac là Chủ tịch đảng RFP.
Cựu Tổng thống Pháp còn bị truy
tố với tội danh ôbiển thủ công
quỹọ, tức là dùng tiền của tòa thị
Số 44 - Tháng 03/2011
chính để trả lương cho những
người này.
Đức Lạt Lai Lạt Ma muốn từ
chức
Trong phiên họp quan trọng tại
Thủ đô lưu vong Dharamsala của
người Tây Tạng thuộc tiểu bang
Himachal Pradesh của miền bắc
Ấn độ, đa số các thành viên quốc
hội đã phản đối quyết định của
Đức Đạt Lai Lạt Ma trong việc từ
bỏ chức vụ lãnh đạo chính trị của
họ. Nhà lãnh đạo 75 tuổi đã coi
mình là người đã về hưu một nửa
khỏi chức lãnh đạo chính trị để
trao quyền cho Thủ tướng dân cử.
Vào này 10 tháng 3 vừa qua, Đức
Đạt Lai Lạt Ma tuyên bố là Ngài sẽ
từ bỏ chức lãnh đạo chính quyền
Tây Tạng lưu vong.
Trung Quốc có hơn 100 tỷ phú
Trong danh sách công bố hàng
năm về những người giầu nhất thế
giới, tạp chí Forbes cho biết Trung
Quốc nhờ nền kinh tế nở rộ, và
hiện nay đang đứng thứ nhì thế
giới, số tỉ phú tại Hoa Lục đã gia
tăng gấp đôi với tổng số 115 đại
phú hộ. Đây là lần đầu tiên một
quốc gia có hơn 100 tỉ phú ngoài
Hoa Kỳ, nước hiện nay có tất cả
413 tỉ phú. Tuy dân chúng Bắc
Kinh hoan nghênh sự gia tăng về
đại gia, nhưng họ cũng hối thúc
chính quyền hãy làm nhiều hơn để
làm giảm bớt sự cách biệt quá xa
giữa người giầu và kẻ nghèo.
Miên Thy tổng hợp
Trang 42