HỆ THỐNG NHAI VÀ ĐIỀU CHỈNH KHỚP CẮN CHÉO NGOÀI

TÓM TẮT
Trong các lệch lạc răng liên quan đến sự kém phát triển của hàm
trên dẫn tới khớp cắn chéo ngoài, hoạt động nhai được thực hiện chủ yếu
ở bên có khớp cắn chéo.
Do đó, việc điều trị cần phải đi kèm với việc điều chỉnh đặc điểm
hình thái, từ đó dẫn đến điều chỉnh chức năng nhai ở bên có khớp cắn
chéo và thay đổi bên còn lại sau đó. Để đạt được điều đó thì độ nghiêng
(độ torque) của răng hàm là rất quan trọng.

Key word : nhai-cắn chéo ngoài- Torque răng hàm

Đại cượng
Ngoài một số nghiên cứu có giá trị, rất ít tác giả quan tâm đến hoạt
động nhai. Cũng có rất ít các nhà lâm sàng tìm hiểu về chức năng quan
trọng này, mặc dù đây là chức năng cốt yếu, ảnh hưởng đến cách thức
phẫu thuật và điều trị cho vùng hàm mặt.
Vì vậy, chúng ta hoàn toàn có lý khi cho rằng những hiểu biết về
hoạt động nhai còn nhiều hạn chế, đặc biệt là trong bệnh căn bệnh sinh và
kế hoạch điều trị có liên quan đến hệ thống nhai.
Các nhà chỉnh nha đều được khuyến cáo về vai trò của hệ thống nhai
khi đưa ra chẩn đoán và kế hoạch điều trị. Trên thực tế, ở bệnh nhân trẻ
tuổi, căn nguyên gây bệnh do quá trình nhai có ảnh hưởng lớn đến sự
phát triển của xương hàm dưới và xương hàm trên, do đó việc điều trị
sớm được đặc biệt khuyến cáo.
Ở người lớn, những rối loạn chức năng do quá trình nhai dẫn đến rất
nhiều vấn đề (rối loạn khớp thái dương hàm, bệnh nha chu, tái phát sau
chỉnh nha).
NHAI MỘT BÊN VÀ KHỚP CẮN CHÉO
Để có được chẩn đoán chính xác và đánh giá những tác động và hậu
quả của điều trị chỉnh nha tốt hơn, các nhà chỉnh nha cần biết về “nguyên
tắc phát triển hàm mặt” của Planas. Nguyên tắc này thực tế mô tả sinh lý
hệ thống nhai, mối quan hệ nguyên nhân - kết quả giữa loại khớp cắn và
chuyển động khớp cắn, từ đó những ảnh hưởng lên hệ thống nhai có thể
dẫn đến những thay đổi khớp cắn vĩnh viễn.
GÓC NHAI CHỨC NĂNG CỦA PLANAS:
(PFMA-Planas’s funtional mastication angles)
Những nha sĩ tin vào vai trò quan trọng của hệ thống nhai trong thiết
lập khớp cắn cân bằng và ổn định sẽ muốn đánh giá được đặc điểm và
thói quen nhai của bệnh nhân trước và sau điều trị.
Điều này có thể thực hiện trên lâm sàng nhờ nghiên cứu góc nhai
chức năng của Planas (PFMA)
PFMA có thể được định nghĩa là góc bên phải và bên trái được tạo
bởi đường di chuyển của điểm giữa hai răng cửa giữa dưới với đường
thẳng ngang khi hàm dưới chuyển động sang bên. Bình thường chuyển
động ly tâm của xương hàm dưới sẽ tạo ra hình ảnh đối xứng, ít nhất là ở
giai đoạn cuối của chu trình chuyển động của các răng. Quỹ đạo chuyển
động sẽ chủ yếu xảy ra tại bên có PFMA nhỏ, tức là hàm dưới hạ xuống ít
nhất.
Trên thực tế, tất cả các ca lâm sàng có cắn chéo một bên, khi kiểm
tra đều cho thấy có sự nhai một bên và ở bên có khớp cắn chéo (Planas).
Cần lưu ý. đây chính là thực tế lâm sàng đã hoàn thiện cho triệu chứng
của bệnh Cauhepe và Fieux về mặt chức năng.
MỤC TIÊU ĐIỀU TRỊ:
Có thể thấy rằng, một thay đổi khớp cắn đột ngột “ jumping of the
bite” đơn thuần ở bất kỳ kỹ thuật điều trị nào cũng không chỉ dừng lại
như vậy, cũng không đảm bảo được sự ổn định của kết quả điều trị.
Những điều chỉnh sang bên không nên chỉ dừng lại ở thay đổi hình thái
mà phải bao gồm những điều chỉnh về chức năng, điều đó sẽ giúp lập lại
chức năng nhai cả ở bên đối diện với bên có khớp cắn chéo ban đầu, do
đó ngăn chặn khả năng tái phát.
Sự kém ổn định sau điều trị những bất thường phát triển theo chiều
ngang, đặc biệt là sự tái phát của khớp cắn chéo cho thấy việc nhai đặc
biệt về bên khớp cắn chéo rất khó thay đổi được.
Sau khi điều chỉnh khớp cắn chéo, các nhà chỉnh nha cần kiểm tra
lại PFMA để đảm bảo khớp cắn mới được thiết lập tương thích với hệ
thống nhai thay thế (alternate mastication) hay cần thay đổi cách khác để
đảm bảo điều chỉnh chức năng.
Bằng đánh giá này, các nhà chỉnh nha sẽ thấy được tầm quan trọng
của độ nghiêng các răng (độ torque) phía bên, đặc biệt là răng hàm lớn
thứ nhất hàm trên.
TRƯỜNG HỢP LÂM SÀNG:
Bệnh nhân nam 9 tuổi trong lần thăm khám đầu tiên. (vì lý do kỹ
thuật, ảnh được upload sau.)
Thăm khám các răng phía bên cho thấy khớp cắc chéo các răng sau
bên trái, răng cửa dưới lệch trái.Thăm khám chức năng nhai phát hiện
PFMA bên trái nhỏ hơn bên phải, cho thấy có sự nhai một bên về bên trái
(bên có khớp cắn chéo)
Dùng quad helix, nha sĩ đã điều chỉnh được khớp cắn chéo.Các khí
cụ như mặt phẳng nghiêng Planas hay các khí cụ phù hợp cũng có thể đạt
được kết quả tương tự.
Sau khi được điều chỉnh khớp cắn chéo, thăm khám vẫn cho thấy
PFMA bên trái nhỏ hơn bên phải. Tồi tệ hơn, PFMA bên phải sau điều trị
còn lớn hơn trước điều trị. Nghĩa là, dường như không có sự điều chỉnh
tự phát về bên nhai, mà ngay từ khi bắt đầu điều trị, hoạt động nhai vẫn
diễn ra ở bên trái. Điều chỉnh về hình thái học đã đạt được nhưng đã làm
nặng thêm rối loạn chức năng.
Vấn đề được cho là do độ ngả không phù hợp của răng 26 trong quá
trình nong hàm. Thân răng ngả ngoài quá mức do tác động Quad helix.
Độ nghiêng quá lớn do quá trình điều trị này làm ảnh hưởng đến khớp
cắn, làm núm khẩu cái của răng 26 trồi cao tạo một cân bằng giao thoa
với sự lệch trục của xương hàm dưới bên phải. Sự giao thoa này thể hiện
ở sự tăng PFMA ở bên phải.
Lẽ ra, điều trị cần đạt được điều trái ngược. Để đạt được điều chỉnh
lý tưởng về chức năng, bệnh nhân phải ăn nhai được về bên phải, giảm
PFMA bên phải đến mức bằng hoặc nhỏ hơn PFMA bên trái.Do đó, cần
thiết phải điều chỉnh độ nghiêng bệnh lý của trục răng 26 để đạt được
thay đổi về chức năng. Lưu ý răng, đôi khi có khuyến cáo rằng nên thay
đổi PFMA bên đối diện khớp cắn chéo nhỏ hơn PFMA bên có khớp cắn
chéo để tăng cường chức nhai tại đó.
KẾT LUẬN:
Nếu một điều chỉnh hình thái học có thể đạt được cả điều chỉnh về
mặt chức năng sẽ giúp tăng sự ổn định cho kết quả điều trị. Mặt khác, thất
bại trong điều chỉnh khớp cắn chéo trong bất cứ kỹ thuật điều trị nào
phần nhiều là do không thay đổi được sự nhai lệch về bên có khớp cắn
chéo. Vì vậy, cần phải xem xét đến chức năng nhai nếu nha sĩ muốn đạt
được kết quả điều trị như ý, đặc biệt là trong điều trị khớp cắn chéo
ngoài.