Professional Documents
Culture Documents
Ch-¬ng 4
’
Anh x¹ tuyÕn tÝnh
Cho E, F lµ hai kh«ng gian vect¬ trªn tr-êng R , mét ¸nh x¹ f ®i tõ E vµo F ®-îc gäi lµ mét
¸nh x¹ tuyÕn tÝnh nÕu
1. ∀ x, y ∈ E : f (x + y) = f (x) + f (y).
2. ∀ λ ∈ R , ∀x ∈ E : f (λx) = λf (x).
VÝ dô 1. Cho ¸nh x¹ f ®-îc x¸c ®Þnh nh- sau
f :E →F
x 7→ x.
1. ∀x, y ∈ E : f (x + y) = x + y = f (x) + f (y).
2. ∀ λ ∈ R , ∀ x ∈ E : f (λx) = λ.x = λf (x).
VËy f lµ mét ¸nh x¹ tuyÕn tÝnh.
VÝ dô 2. Cho ¸nh x¹ f x¸c ®Þnh nh- sau
f : R3 → R3
(x1 , x2, x3) 7→ (x2 + x3, x1 + x3, x1 + x2).
1. ∀x = (x1, x2, x3 ), y = (y1, y2 , y3), x, y ∈ R 3 ta cã :
f (x + y) =f (x1 + y1 , x2 + y2, x3 + y3) = (x2 + y2 + x3 + y3 , x1 + y1 + x3 + y3 , x1 + y1 + x2 + y2 )
=(x2 + x3, x1 + x3 , x1 + x2 ) + (y2 + y3 , y1 + y3 , y1 + y2 ) = f (x) + f (y).
Nh- vËy, f ®-îc x¸c ®Þnh ë trªn lµ mét ¸nh x¹ tuyÕn tÝnh.
T×m ma trËn cña ¸nh x¹ tuyÕn tÝnh f theo c¸c c¬ së chÝnh t¾c cña kh«ng gian R 3 vµ R 2.
− C¬ së chÝnh t¾c cña R 3 : e1 = (1, 0, 0), e2 = (0, 1, 0), e3 = (0, 0, 1).
− C¬ së chÝnh t¾c cña R 2 : f1 = (1, 0), f2 = (0, 1).
− Ta cã :
VËy, ma trËn cña ¸nh x¹ tuyÕn tÝnh f theo c¸c c¬ së chÝnh t¾c lµ
" #
1 0 0
A=
0 1 0
f : R3 → R3
(x1 , x2, x3) 7→ (x2 + x3, x1 + x3, x1 + x2).
Cho kh«ng gian vect¬ E (dim E = n). {e1, e2, . . . , en } vµ {e1, e2, . . . , en } lµ hai c¬ së cña E.
0 0 0
Gi¶ sö
0
e1 =a11e1 + a21.e2 + . . . + an1 en
0
e2 =a12e1 + a22.e2 + . . . + an2 en
...........................
0
en =a1n e1 + a2n .e2 + . . . + ann en .
a11 a12 a13 . . . a1 n
a21 a22 a23 . . . a2 n
Khi ®ã, ma trËn A =
a31 a32 a33 . . . a3 n gäi lµ ma trËn chuyÓn c¬ së cña kh«ng gian
.. .. .. . .
. . . .
an1 an2 an3 . . . an n
0
vect¬ E tõ c¬ së {ei }i=1,n sang c¬ së {ei }i=1,n
NhËn xÐt.
1. |A| 6= 0.
0
2. Ma trËn A lµ duy nhÊt ®èi víi cÆp c¬ së {ei }, {ei }.
0
3. A−1 lµ ma trËn chuyÓn c¬ së tõ c¬ së {ei } sang c¬ së {ei}.
∗Mèi liªn hÖ täa ®é mét vect¬ ®èi víi hai c¬ së kh¸c nhau.
0 0 0
− Cho kh«ng gian vect¬ E (dim E = n); {e1, e2 , . . . , en } vµ {e1, e2 , . . . , en } lµ hai c¬ së cña E.
0
Gäi A lµ ma trËn chuyÓn c¬ së tõ {ei} sang {ei} (i = 1, n).
− Gi¶ sö vect¬ x ∈ E cã täa ®é ®èi víi hai c¬ së lµ
4. Cho {f1 = (1, 1, 1), f2 = (1, 1, 0), f3 = (1, 0, 0)}. T×m ma trËn chuyÓn c¬ së tõ {ei} sang c¬ së
{fi }
Gi¶i.
1. Do dim R 3 = 3 nªn chØ cÇn chøng minh {e1, e2, e3 } ®éc lËp tuyÕn tÝnh. Ta cã
a1e1 + a2 e2 + a3e3 = Θ
⇒ a1(0, 1, 1) + a2 (1, 0, 1) + a3(1, 1, 0) = (0, 0, 0)
⇒ a1 = a2 = a3 = 0
2. C¬ së chÝnh t¾c trong R 3 : {e1 = (1, 0, 0), e2 = (0, 1, 0), e3 = (0, 0, 1)}. Ta cã
0 0 0
0 0 0
e1 = a11e1 + a21e2 + a31e3
⇒ (0, 1, 1) = a11(1, 0, 0) + a21(0, 1, 0) + a31(0, 0, 1)
a11 = 0
⇒ a21 = 1
a31 = 1
0 0 0
e2 = a12e1 + a22e2 + a32e3
⇒ (1, 0, 1) = a12(1, 0, 0) + a22(0, 1, 0) + a32(0, 0, 1)
a12 = 1
⇒ a22 = 0
a32 = 1
0 0 0
e3 = a13e1 + a23e2 + a33e3
⇒ (1, 1, 0) = a13(1, 0, 0) + a23(0, 1, 0) + a33(0, 0, 1)
a13 = 1
⇒ a23 = 1
a33 = 0
0 1 1
VËy : A = 1 0 1
1 1 0
3. Ta cã
x = α1 e1 + α2 e2 + α3 e3
⇒ (1, 1, 1) = α1(0, 1, 1) + α2 (1, 0, 1) + α3 (1, 1, 0)
α2 + α3 = 1 1 1 1
⇒ α1 + α3 = 1 ⇒ x = (α1 , α2, α3 ) = ( , , )
2 2 2
α1 + α2 = 1
4. DÔ dµng chøng minh ®-îc {fi } lµ mét c¬ së cña R 3. Thùc hiÖn t-¬ng tù nh- c©u 2, ta cã
1 1 1
−
2 2 2
1 1 1
VËy : B =
−
2 2 2
1 1 1
2 2 2
Cho A lµ ma trËn vu«ng cÊp n. Mét v« h-íng λ ®-îc gäi lµ trÞ riªng cña ma trËn A nÕu tån
t¹i vect¬ kh¸c kh«ng v tháa m·n ph-¬ng tr×nh
Av = λv
Vect¬ kh¸c kh«ng v ®-îc gäi lµ vect¬ riªng cña ma trËn A. TrÞ riªng, vect¬ riªng cßn ®-îc gäi lµ
trÞ ®Æc tr-ng, vect¬ ®Æc tr-ng.
1. LËp ph-¬ng tr×nh ®Æc tr-ng : |A − λI| = 0. Ph-¬ng tr×nh ®Æc tr-ng lµ ph-¬ng tr×nh ®a thøc
cÊp n ®èi víi biÕn λ.
2. Gi¶i ph-¬ng tr×nh ®Æc tr-ng t×m c¸c nghiÖm thùc, c¸c nghiÖm nµy lµ c¸c gi¸ trÞ riªng cña ma
trËn A.
3. §èi víi mçi gi¸ trÞ riªng λi , t×m c¸c vect¬ riªng t-¬ng øng víi λi b»ng c¸ch gi¶i hÖ ph-¬ng
tr×nh thuÇn nhÊt
(A − λi I).v = Θ
Gi¸ trÞ v t×m ®-îc chÝnh lµ vect¬ riªng t-¬ng øng víi trÞ riªng λi .
4.6.3 VÝ dô
1 −2 0
T×m trÞ riªng vµ vect¬ riªng cña ma trËn : A = 0 −1 0
4 −4 −1
Gi¶i.
3. T×m vect¬ riªng t-¬ng øng víi c¸c gi¸ trÞ riªng ®· t×m ë trªn
1−1 −2 0 0 −2 0
(a) λ1 = 1 ⇒ (A − λ1 I) = 0 −1 − 1 0 = 0 −2 0
4 −4 −1 − 1 4 −4 −2
0 −2 0 x1 0
Gi¶i hÖ thuÇn nhÊt : (A − λ1 I).v1 = Θ ⇔ 0 −2 0 . x2 = 0 .
4 −4 −2 x3 0
1
Ta ®-îc v1 = α. 0 , α 6= 0 lµ biÕn tù do, cho α = 1 ta thu ®-îc mét vect¬ riªng ®éc
2
1
lËp tuyÕn tÝnh : v1 = 0 øng víi trÞ riªng λ1 .
2
1+1 −2 0 2 −2 0
(b) λ2 = −1 ⇒ (A − λ1 I) = 0 −1 + 1 0 = 0 0 0
4 −4 −1 + 1 4 −4 0
2 −2 0 y1 0
Gi¶i hÖ thuÇn nhÊt : (A − λ2 I).v2 = Θ ⇔ 0 0 0 . y2 = 0 .
4 −4 0 y3 0
§èi víi ba Èn y1, y2 , y3 (lµ c¸c thµnh phÇn cña v2), chØ cã mét ph-¬ng tr×nh y1 − y2 = 0,
v× vËy cã hai biÕn tù do : y1 = α, y3 = β, α, β 6= 0. Ta cã
α 1 0
v2 = α = α. 1 + β. 0
β 0 1
4.1 Chøng minh r»ng c¸c ¸nh x¹ sau ®©y lµ ¸nh x¹ tuyªn tÝnh. T×m ma trËn cña nã theo c¸c
c¬ së chÝnh t¾c cña c¸c kh«ng gian R n t-¬ng øng vµ t×m Kerf.
1. f : R 3 → R x¸c ®Þnh bëi : ∀x = (a1, a2, a3) ∈ R 3 : f (x) = a1 + 2a2 + 3a3.
2. f : R 3 → R 2 x¸c ®Þnh bëi : ∀x = (a1 , a2, a3) ∈ R 3 : f (x) = (a1 + a2 + a3, a1 + 2a2 + 2a3 ).
3. f : R 3 → R 3 x¸c ®Þnh bëi : ∀x = (a1 , a2, a3) ∈ R 3 : f (x) = (a1 , a1 + a2, a1 + a2 + a3).
4.2 X¸c ®Þnh ma trËn cña phÐp biÕn ®æi tuyÕn tÝnh : f : R 3 → R 3 sao cho qua f c¸c vect¬
(a1, a2, a3 ) ®-îc biÕn thµnh c¸c vect¬ t-¬ng øng (b1 , b2, b3) trong cïng mét c¬ së , biÕt
4.3 Trong kh«ng gian R 3 cho c¬ së {e1, e2, e3 } víi e1 = (0, 1, 1), e2 = (1, 0, 1), e3 = (1, 1, 0). T×m
ma trËn chuyÓn c¬ së tõ c¬ së {e1, e2, e3} sang c¬ së {f1 , f2, f3 } trong R 3 biÕt
4.4 Cho phÐp biÕn ®æi tuyÕn tÝnh f : R 3 → R 3 x¸c ®Þnh nh- sau
H·y t×m ma trËn cña f ®èi víi c¬ së {e1, e2, e3} vµ c¸c c¬ së {f1, f2 , f3 } cña R 3 trong bµi (4.3).
4.5 T×m ma trËn cña ¸nh x¹ tuyÕn tÝnh f : P 2 → P 1 x¸c ®Þnh bëi :
T×m ma trËn cña f ®èi víi c¸c c¬ së {u1, u2 } trong R 2, vµ {v1, v2, v3} trong R 3
biÕt : u1 =
(1, 3), u2 = (−2, 4) vµ v1 = (1, 1, 1), v2 = (2, 2, 0), v3 = (3, 0, 0).
4.7 Cho f : R 3 → R 3 x¸c ®Þnh bëi
T×m ma trËn cña f ®èi víi c¬ së v1 = (1,"0, 1), v2 =# (0, 1, 1), v3 = (1, 1, 0).
1 3
4.8 Cho v1 = (1, 3), v2 = (−1, 4) vµ A = lµ ma trËn cña ¸nh x¹ f : R 2 → R 2 ®èi víi
−2 5
c¬ së {v1, v2 }. TÝnh c¸c gi¸ trÞ :f (v1 ), f(v2) vµ f (1, 1).
3 −2 1 0
4.9 Cho A = 1 6 2 1 lµ ma trËn cña ¸nh x¹ f : R 4 → R 3 ®èi víi c¸c c¬ së : {v1 =
−3 0 7 1
(0, 1, 1, 1), v2 = (2, 1, −1, −1), v3 = (1, 4, −1, 2), v4 = (6, 9, 4, 2)} trong R 4 vµ {u1 = (0, 8, 8), u2 =
9, 1)} trong R . TÝnh c¸c gi¸ trÞ : f (v1), f(v2 ), f(v3), f(v4 ), f(2, 2, 0, 0).
3
(−7, 8, 1), u3 = (−6,
1 3 −1
4.10 Cho A = 2 0 5 lµ ma trËn cña ¸nh x¹ f : P 2 → P 2 ®èi víi c¬ së {v1 =
6 −2 4
3x + 3x , v2 = −1 + 3x + 2x2 , v3 = 3 + 7x + 2x2 }. T×m c¸c gi¸ trÞ : f (v1 ), f(v2), f(v3 ), f(1 + x2 ).
2
4.11 " §èi víi #c¬ së {e1 , e2} cña R 2 , gi¶ sö phÐp biÕn ®æi tuyÕn tÝnh f cã ma trËn t-¬ng øng :
−1 4
A= . T×m ma trËn cña f ®èi víi c¬ së {v1 , v2}, biÕt
5 0
1 1
1. {v1 = e2, v2 = e1 − e2}.
2 2
1 1 1 1
2. e1 = v1 + v2, e2 = − v1 + v2.
3 3 3 3
4.12 §èi víi c¬ së {e1
, e2, e3} cña R 3 , gi¶ sö phÐp biÕn ®æi tuyÕn tÝnh f cã ma trËn t-¬ng øng :
15 20 8
A = −11 −15 −7 . T×m ma trËn cña f theo c¬ së {u1, u2, u3 }, biÕt :
5 8 6
u1 = 2e1 + 3e2 + e3 , u2 = 3e1 + 4e2 + e3, u3 = e1 + 2e2 + 2e3
4.13 T×m trÞ riªng vµ vect¬ riªng cña c¸c ma trËn sau
2 −1 0 2 1 0
A= 1 0 0 ; B= 0 2 0
0 0 −3 0 0 2