Bài toán 4: CẢM ỨNG TỪ TỔNG HỢP

B1 : Xác định vị trí cần tìm cảm ứng từ tổng hợp

B2 : Tính độ lớn các cảm ứng từ thành phần B1 , B2 ...

  
B3 : Vẽ các vecto B1 , B2 ... B




B

• Nếu đề cho chiều dòng điện thì quy tắc nắm tay phải để xác định B
  
B4 : Áp dụng nguyên lí chồng chất từ trường : B = B1 + B2 + ...

B5 : Bỏ vecto
 
♣ Nếu : B1 ↑↑ B2 ⇒ B = B1 + B2

 
B1 ↑
↓ B2 ⇒ B = B1 − B2

 
B1 ⊥ B2 ⇒ B = B12 + B22

(B , B ) = α ⇒ B =
 
1 2 B12 + B22 + 2 B1B2 cos α

BÀI TẬP MẪU

Bài 4.1. Cho hai dây dẫn thẳng song song dài vô hạn đặt cách nhau 8 cm trong không khí . Dòng điện chạy trong hai dây là I1 = 10A
, I2 = 20A . Hãy xác định cảm ứng từ tổng hợp tại trung điểm M khi :

a). I1 và I2 ngược chiều nhau .

b). I1 và I2 cùng chiều nhau

 
► B1 ↑↑ B2 ⇒ B = B1 + B2 = 15.10-5 T

Đ/S a). 15.10-5 T b). 5.10-5 T

Bài 4.2. Hai dây dẫn thẳng D1 và D2 rất dài đặt song cách nhau 6 cm trong không khí, có dòng điện I1 = I2 = 2A đi
qua cùng chiều . Xác định vecto cảm ứng từ tại :

a). O cách D1 và D2 một khoảng 3 cm

b). M cách D1 4 cm , cách D2 2 cm

c). N cách D1 10 cm , cách D2 4 cm

Đ/S 1). a). 0 b). 10-5T c). 1,4.10-5 T

Bài 4.3. Hãy xác định :

1). Cảm ứng từ tại điểm cách dây I1 4 cm và cách dây I2 3 cm ? Biết hai dây dẫn thẳng song song dài vô hạn đặt cách
nhau 5 cm trong không khí . Dòng điện chạy trong hai dây là I1 = 30A và I2 = 20A ngược chiều nhau .

2). Cảm ứng từ tại M cách dây I2 10 cm ? Biết hai dây dẫn dài vô hạn đặt vuông góc nhau, cách nhau 10 cm trong
không khí như hình vẽ . Dòng điện chạy trong hai dây là I1 = I2 = 10A .
 I1
 M
I2

► B= B12 + B22

3). Cảm ứng từ tại tâm của vòng tròn ? Biết một sợi dây rất dài căng thẳng, ở khoảng giữa được uốn thành vòng tròn
như hình vẽ . Bán kính vòng tròn R = 6 cm , cường độ dòng điện chạy qua dây dẫn I = 3,75A .

I2

I1

 
► B1 , B2 là cảm ứng từ gây bởi dòng điện thẳng dài và vòng tròn dây dẫn tại tâm vòng dây

B1 = 2 .10-7 .I/R và B2 = 2 π.10-7.I/R

Áp dụng quy tắc nắm tay phải : B1 là  và B2 là  → B = B2 – B1 = 2,68.10-5 T

Đ/S 1). 18.10-5 T 2). 5 .10-5 T 3). 2,68.10-5 T

Bài 4.4. Một dây dẫn rất dài được căng thẳng , trong đó có một đoạn nhỏ ở khoảng giữa dây được uốn thành vòng tròn bán
kính 1,5 cm . Cho dòng điện cường độ I = 3A chạy trong dây dẫn . Xác định vecto cảm ứng từ tại tâm O của vòng tròn trong hai
trường hợp :

a) Vòng tròn được uốn như hình vẽ (a)

b). Vòng tròn được uốn như hình vẽ (b) , trong đó chỗ bắt chéo hai đoạn dây không nối với nhau

I I I I

Hình a Hình b

► a). B = |B1 – B2| b). B = B1 + B2

Đ/S 1). 8,6.10-5 T 2). 16,6 .10-5 T

Bài toán 5: TÌM VỊ TRÍ ĐỂ VECTƠ CẢM ỨNG TỪ TỔNG HỢP BẰNG 0

1. Hai dòng điện thẳng cùng chiều I1 M  I2

A B
  
B1 : Gọi M là điểm có cảm ứng từ tổng hợp bằng 0 : BM = B1 + B2 = 0

 
→ B1 ↑↓ B2 và B1 = B2

B2 : Lập phương trình đại số để tìm vị trí điểm M

r2 I
♣ Vì B1 = B2 → 2.10-2 .I1/r1 = 2.10-7.I2/r2 → = 2 (1)
r1 I1
 
♣ Để B1 ↑↓ B2 và I1 cùng chiều I2 thì M phải thuộc AB nên : r1 + r2 = AB (2)

♣ Giải (1) và (2) tìm được r1 và r2

2. Hai dòng điện thẳng ngược chiều A B

I1  I2 M
  
B1 : Gọi M là điểm có cảm ứng từ tổng hợp bằng 0 : BM = B1 + B2 = 0

 
→ B1 ↑↓ B2 và B1 = B2

B2 : Lập phương trình đại số để tìm vị trí điểm M

♣ Nếu I1 > I2 → r1 > r2

• Vì I1 = I2 → r2/r1 = I2/I1 (1)

 
• Để B1 ↑↓ B2 , I1 ngược chiều I2 và I1 > I2 thì M nằm ngoài AB về phía I2, nên : r1 – r2 = AB (2)

• Gi ải (1) và (2) tìm được r1 và r2 A B

♣ Nếu I2 > I1 → r2 > r1 M I1   I2

• r2/r1 = I2/I1 (1)

• r2 – r1 = AB (2)

• Gi ải (1) và (2) tìm được r1 và r2

BÀI TẬP MẪU

Bài 5.1. Hãy cho biết :
1). Vị trí để cảm ứng từ tổng hợp tại M bằng 0 ? Biết :

a). Hai dây dẫn thẳng dài vô hạn đặt song song trong không khí, mang dòng điện cùng chiều, có
cường độ I1 = 4A , I2 = 1A , đặt cách nhau 6 cm .

b). Hai dây dẫn thẳng dài vô hạn đặt song song trong không khí, mang dòng điện ngược chiều, có
cường độ I1 = 1A , I2 = 4 A , đặt cách nhau 6 cm .

2). Tập hợp những điểm có cảm ứng từ bằng nhau ? Biết :

a). Hai dẫy dẫn thẳng dài vô hạn đặt song song trong không khí cách nhau một khoảng 12 cm có các
dòng điện I1 = 1A , I2 = 4A đi qua ngược chiều nhau .
 
► M là điểm có B1 = B2

 
   B1 ↑ B2 ↑
Do B = B ⇒
1 2 
 B1 = B2
r2 I 2
Do B1 = B2 → = =4
r1 I1
 
Để B1 ↑↑ B2 → M thuộc đoạn AB , nên : r1 + r2 = AB

b). Hai dây dẫn thẳng dài vô hạn đặt song song trong không khí cách nhau 12 cm có các dòng điện I1
= 1A , I2 = 4A đi qua cùng chiều nhau .
 ► r2/r1 = I2/I1 và r2 – r1 = AB (Vì I2 > I1)

Đ/S 1. a). 4,8 cm và 1,2 cm b). 2 cm và 8 cm

2). a). 2,4 cm và 9,6 cm b). 4 cm và 16 cm

Bài 5.2. Một vòng dây có bán kính R = 10 cm, mang dòng điện I1 = 10A và một dây dẫn thẳng dài đặt đồng
phẳng . Dây dẫn thẳng mang dòng điện I2 = 8 A . Xác định chiều của I2 và khoảng cách d từ tâm O của vòng dây đến dây
dẫn thẳng để cảm ứng từ tổng hợp tại O bằng 0 ?

I1

I2
O d


► Để BO = 0 → I2 có chiều hướng sang trái
I2 I
B1 = B2 → 2 .10-7 . = 2 π.10-7 . 1 → d = 2,55 cm
d R
Đ/S 2,55 cm

LUYỆN GIẢI TRẮC NGHIỆM

Câu 1. Chọn phát biểu sai ?

Độ lớn của từ trường do một dây dẫn gây ra tại một điểm M phụ thuộc vào :

A. hình dạng của sợi dây B. vị trí của điểm M

C. môi trường xung quanh D. chiều của dòng điện

Câu 2. Độ lớn cảm ứng từ tại tâm của một khung dây dẫn tròn :

A. tỉ lệ với bán kính B. tỉ lệ nghịch với số vòng dây

C. tỉ lệ nghịch với cường độ dòng điện D. phụ thuộc vào môi trường đặt dây .

Câu 3. Theo định luật Am – pe, nếu đoạn dây dẫn đặt song song vec tơ cảm ứng từ B thì lực từ tác dụng lên đoạn dây sẽ :

A. bằng 0 B. có giá trị nhỏ nhất

C. có giá trị lớn nhất D. có giá trị tùy thuộc vào cường độ dòng điện trong dây dẫn đó .

Câu 4. Hai điểm M và N gần một dòng điện thẳng dài . Khoảng cách từ M đến dòng điện lớn gấp hai lần khoảng cách từ N đến
dòng điện . Độ lớn của cảm ứng từ tại M và N là BM và BN thì :

A. BM = 2BN B. BM = 4BN C. BM = 0,5BN D. BM = 0,25BN

► BN = 2.10-7 .I/r BM = 2.10-7 .I/2r → BN = 2BM