Professional Documents
Culture Documents
LÊ MINH PHƯƠNG [CHƯƠNG II: CÁC PHẦN TỬ CƠ BẢN CỦA HỆ THỐNG ĐIỆN]
1. Chức năng: Sản xuất ra điện năng và là thiết bị cơ bản của nhà máy điện. Dạng của máy điện
quyết định cấu trúc và đặc điểm vận hành của toàn nhà máy.
2. Phân loại:
-Máy phát tốc độ nhanh 1000-1500- 3000vòng/phút: ứng dụng trong các nhà máy nhiệt điện và nhà
máy điện nguyên tử.
-Máy phát tốc độ thấp hơn 1000 vòng/phút thường ứng dụng cho nhà máy thủy điện.
-Công suất máy phát thường nhỏ hơn 800MW. Tuy nhiên hiện nay đang thiết kế máy phát có công
suất lớn hơn.
3. Đặc điểm vân hành:
-Điện áp định mức của máy phát thường cao hơn 5% so với điện áp lưới, để bù cho phần tổn hao
điện áp.
-Hệ số công suất máy phát phụ thuộc vào đặc tính của tải. Khi hệ số công suất tăng với dòng điện
không đổi thì công suất tác dụng tăng có thể làm quá tải máy phát. Khi giảm hệ số công suất sẽ không
sử dụng hết công suất của tuabin. Vì vậy phải luôn giữ cho điện áp máy phát ở giá trị định mức và
không đổi.
-Hệ thống kích từ của máy phát đồng bộ cấp nguồn DC cho cuộn kích từ. Trong thực tế rất hay sử
dụng máy phát một chiều, hoặc bộ biến đổi công suất AC-DC.
-Hệ thống làm mát máy phát thường sử dụng không khí, ngoài ra có thể sử dụng nước, dầu.
-Trong trường hợp sự cố cho phép khoảng thời gian quá tải ứng với dòng quá tải:
Iqt/Iđm 1,1 1,15 1,2 1,25 1,3 1,4 1,5 2,0
T(phút) 60 15 6 5 4 3 2 1
1. Chức năng: có nhiệm vụ đỡ dây dẫn và cách điện cho đường dây trên không cho các thiết bị phân
phối của nhà máy điện và trạm biến áp.
2. Phân loại: theo kết cấu ta chia sứ cao áp ra làm hai loại: sứ đứng và sứ treo
-Sứ đứng được dùng cho các đường dây trên không hạ áp và cao áp nhỏ hơn 35 kV. Sứ đứng được
cố định trên cột điện hay trên xà của cột điện bằng các trụ xứ bằng kim loại
-Sứ treo được dùng phổ biến cho đường dây trên không điện áp từ 35 kV trở lên. Sứ treo được nối
lại với nhau thành từng chuỗi. Số lượng đĩa sứ trong một chuỗi sứ phụ thuộc vào cấp điện áp của đường
dây.
Sứ treo Sứ treo
3. Cấu tạo: Nguyên liệu để chế tạo sứ cách điện là cao lanh (đất sét trắng), thủy tinh hoặc vật liệu
composit.
4. Thông số
Sứ đỡ Sứ treo Ký hiệu
Dòng điện định mức Idm
Dòng điện độ bền nhiệt Inh
Điện áp định mức Điện áp định mức Uđm
Điện áp phóng điện ướt Điện áp phóng điện ướt Updu
Điện áp phóng điện khô Điện áp phóng điện khô Updk
Lực phá hủy nhỏ nhất Lực phá hủy nhỏ nhất Fmin (N)
Khối lượng Khối lượng m
U đm ≥ U luoi
1 h'
Ftt ≤ Fcp = 0.6 Fmin Ftt = × 1.76.10 − 7 i xk
2
và k =
ak h
Trong đó:
Fcp- lực cho phép tác dụng lên đầu sứ (N)
Ftt- lực tính toán tác động lên đầu sứ.
k- hệ số hiệu chỉnh, hệ số này có thể tính trực tiếp hoặc sử dụng bảng sau.
a -Khoảng cách giữa các pha (m)
i xk - (A) – dòng điện ngắn mạch xung kích.
-Sứ treo được chọn và kiểm tra theo tác dụng lực động điện và tác dụng nhiệt của dòng điện ngắn
mạch
I đm ≥ I lv, max
I nh ≥ I ∞
1. Chức năng: có nhiệm vụ chuyển dòng điện từ nguồn đến thiết bị phân phối. Qua đó dòng được
chuyển qua hệ thống thanh cái và chuyển vào lưới điện.
2. Phân loại: Trong mạng điện phân phối điện áp lớn hơn 1000V thường sử dụng thanh góp làm
bằng đồng, nhôm, thép dạng tròn hay hình chữ nhật.
3. Thông số cơ bản
-Kích thước thanh dẫn ( mm × mm )
-Dòng điện cho phép của thanh dẫn I cptd (A).
4. Lựa chọn:
a. Lựa chọn thanh dẫn theo dòng điện lâu dài cho phép:
I
I cptd ≥ lv , max
k1k 2 k3
Trong đó:
k1 - hệ số hiệu chỉnh khi thanh dẫn đặt nằm ngang: k1 = 0.95
k2 – hệ số hiệu chỉnh xét tới trường hợp nhiều thanh ghép
k3 – hệ số hiệu chỉnh theo nhiệt độ môi trường
b. Kiểm tra thanh dẫn theo điều kiện tác dụng của dòng điện ngắn mạch: để đảm bảo độ bền cơ
khí có dòng điện ngắn mạch đi qua, ứng suất tính toán của thanh dẫn không được lớn hơn ứng
suất cho phép của nó:
σ cp ≥ σ tt
Lực cho phép uốn cong thanh dẫn:
10σ cpW
Fcp =
l
Lực tính toán do tác động học của dòng điện ngắn mạch:
l 2
Ftt = 1.76i xk .10 − 2
a
c. Kiểm tra độ bền nhiệt của thanh dẫn: để đảm bảo độ bền nhiệt của thanh dẫn cần sao cho
dòng điện ngắn mạch qua chúng không làm tăng nhiệt độ vượt quá giới hạn cho phép.
snh = α .I ∞ t nmqd
h
l đ ≥ λ .b.4
fR
Trong đó:
snh - tiết diện độ bền nhiệt, (mm2)
α - hệ số nhiệt.
t nmqd - thời gian ngắn mạch quy đổi (s)
I ∞ - dòng điện ngắn mạch duy trì (kA)
1. Chức năng: là thiết bị điện chính của trạm biến áp, có nhiệm vụ chuyển đổi điện áp từ cấp điện
áp từ 6,3-10,5 kV lên 110-750 kV cho chuyển tải, hay chuyển từ cấp điện áp cao xuống cấp điện
áp 6-10kV và 0,4 kV cho các hộ tiêu thụ.
2. Phân loại
a. Theo điều kiện làm việc: MBA thông thường và MBA đặc biệt
b. Theo dạng làm mát: MBA dầu (M), MBA khô (C), MBA chất liệu các điện không cháy
(Д). MBA dầu dùng cho nơi có khả năng cháy nổ thấp. Nơi có khả năng cháy nổ cao sử
dụng hai loại cuối
c. Theo số pha: MBA 1 pha, 3 pha
d. Theo khả năng điều khiển điện áp: MBA có và không có khả năng điều khiển điện áp
dưới tải.
e. Theo số cuộn dây: hai cuộn dây, ba cuộn dây.
f. Theo chức năng: MBA tăng, hạ điện áp.
3. Cấu tạo và thông số kỹ thuật
-Thông số cơ bản của MBA:
Công suất định mức Sđm (kVA)
Điện áp định mức của các cuộn dây chính Uđmcao, Uđm_ha (kV)
Sơ đồ kết nối của các cuộn dây (Y, ∆),
Dòng điện định mức ở cuộn cao áp Iđm(A)
Dòng điện ngắn không tải Io (A) hoặc %Iđm
Điện áp ngắn mạch Unm (%).
Tổn hao công suất không tải Po(kW)
Tổn hao công suất ngắn mạch Pnm (kW).
cosϕ2 – hệ số công suất mạch thứ cấp
Hệ số mang tải β=S/Sđm.
-Thang công suất định mức chuẩn của MBA và máy biến áp tự ngẫu.
-Cấu tạo
-Máy biến áp tự ngẫu có 2 cuộn dây nối đất chung Yo và cuộn thứ ba đấu tam giác, cuộn này lại có
hai cuộn dây có tính điện từ. Do có cuộn nối tam giác mà sức điện động của hài bậc 3 bị triệt tiêu và
giảm điện trở thứ tự không ở mạng trung tính nối đất. Điều này rất quan trọng trong việc nâng cao độ
nhạy của rơ le bảo vệ cầu chì trong lưới điện.
-Ứng dụng MBA tự ngẫu trong hệ thống cung cấp điện: liên lạc giữa lưới điện cao áp. Khi đó ta sử
dụng hai cuộn dây đấu Yo đấu với nhau. Còn cuộn thứ 3 được nối với máy phát, MBA tự dùng và máy
bù đồng bộ, trạm bù tĩnh hoặc để hở.
5. Lựa chọn MBA:
a. Dạng MBA: việc lựa chọn dạng MBA dựa trên điều kiện lắp đặt, làm mát, môi trường. MBA
35kV trở lên thường làm mát bằng dầu và được lắp đặt ngoài trời. MBA điện áp 6,3-22kV
thường là dạng khô và có thể lắp đặt trong nhà và cung cấp điện cho nhà hành chính.
b. Lựa chọn số lượng MBA:
-Đối với hộ tiêu thụ loại 1 và một phần loại 2, số lượng MBA cần được lựa chọn ít nhất 2, để đảm
bảo độ tin cậy cung cấp điện. Tuy nhiên về mặt kinh tế trạm hai MBA hợp lý hơn một máy và nhiều
hơn hai máy.
- Đối với hộ tiêu thụ loại 3 và một phần loại 2 có thể dùng phương án một MBA và nguồn dự trữ từ
trạm biến áp bên cạnh.
S(kVA)
Smax
S đm_MBA
Smin
6 24
K đt 2 =
∑ K i2Ti
Ti
Nếu đồ thị phụ tải có nhiều vùng quá tải không liên tục như hình 2 thì chỉ lấy vùng nào
có tổng ∑ K i2Ti lớn nhất để tính như trên, các vùng còn lại sẽ xét khi xác định K1
S(kVA)
Smax
Sđm_MBA
Smin
2 24 T
Smax
Sđm_MBA
Smin
6 24 T
c. Xác định K1: chỉ cần đẳng trị đồ thị phụ tải trong khoảng thời gian 10 giờ trước vùng
đã tính K2 (kể cả phần quá tải không được xét khi tín K2).
∑ K 2j T j
K1 = K đt1 =
10
Nếu vùng trước K2 không đủ thì lấy 10 giờ sau K2.
Nếu từng vùng đều nhỏ hơn 10 giờ thì gộp phần sau ra phần trước K2.
Nếu tổng cả hai vùng trước và sau nhỏ hơn 10, có nghĩa là thời gian quá tải T2 ≥ 14
giờ thì phải nâng công suất MBA.
3. Từ đường cong khả năng mang tải của MBA ta xác định hệ số quá tải cho phép của MBA
K qtcp = f ( K1 , T2 )
Nếu K qtcp ≥ K 2 : MBA được chọn phù hợp với đồ thị đã cho
Nếu K qtcp < K 2 : MBA được chọn không phù hợp với đồ thị đã cho, phải chọn MBA lớn hơn.
Ví dụ: Cho các MBA sau đây 40MVA, 63MVA, 80MVA
S(MVA)
S đm_MBA
6 8 14 16 22 24 T
- Theo điều kiện quá tải sự cố: khi hai MBA vận hành song song mà một trong hai bị sự cố phải
nghỉ, MBA còn lại có thể vận hành với phụ tải lớn hơn định mức không phụ thuộc vào nhiệt độ
môi trường trong thời gian 6 giờ mỗi ngày trong 5 ngày đêm.
Trình tự tính toán:
1. Đẳng trị đồ thị phụ tải về hai bậc (như trên)
2. Nếu K1 ≤ 0.93 ; K 2 ≤ 1.4 và T2 ≤ 6 : MBA được lựa chọn phù hợp với đồ thị phụ tải.
3. Nếu không thỏa mãn 1 trong 3 điều kiện trên thì phải chọn MBA lớn hơn.
Ví dụ: Cho các MBA sau đây: 25MVA,40MVA, 60MVA
S(MVA)
55
30 Sđm_MBA
20
15
6 8 14 16 22 24 T
V. MÁY CẮT
1.Chức năng: Dùng để đóng ngắt lưới điện trên 1000V khi có tải và dòng điện ngắn mạch. Máy cắt
cao thế có thể đóng ngắt ở chế độ bình thường và chế độ sự cố khi dòng điện tăng lớn. Máy cắt cao áp
là thiết bị đóng ngắt tin cậy nhưng giá thành cao, nên chỉ sử dụng ở những nơi quan trọng.
2.Cấu tạo và vận hành:
- Khi ngắt mạch điện có dòng giữa hai tiếp điểm sẽ xuất hiện hồ quang. Để ngắt mạch điện khi có
dòng lớn phải có bộ phận dập hồ quang: thường sử dụng khí trơ nén SF6, không khí nén, dầu
hay chân không.
- Điều khiển đóng ngắt máy cắt có thể bằng tay, từ xa hoặc tự động. Thiết bị để đóng ngắt máy cắt
được gọi là bộ truyền động, thiết bị này được gắn liền với các tiếp điểm.
- Phân loại bộ truyền động: bộ truyền động lò xo, bộ truyền động khí nén, bộ truyền động thủy
khí…
3.Phân loại máy cắt:
Máy cắt trong nhà
Máy cắt ngoài trời
Máy cắt tự động
Máy cắt vận hành bằng tay.
Máy cắt khí SF6 dùng nhiều cho điện áp 6-22 kV
Máy cắt dầu dùng nhiều cho điện áp 35 kV và cao hơn
Máy cắt chân không dùng nhiều cho điện áp 6-22 kV
Máy cắt điện từ dùng nhiều cho điện áp 6-22 kV
Máy cắt không khí: cho điện áp 35 kV có khí nén dùng cho110-500kV
4.Thông số định mức của máy cắt:
Thông số Ký hiệu Ví dụ
Điện áp định mức (kV) U đm 110
Dòng điện định mức (A) I đm 2000
Dòng điện giới hạn
Trị hiệu dụng (kA) 31.5
Biên độ (kA) i xk , cp 80
Dòng điện ổn định nhiệt I nh
1s ---
2s 31.5
3s ---
Công suất cắt định mức (MVA) S cat _ đm 6000
Dòng điện cắt định mức (kA) I cat _ đm 31.5
Thời gian đóng (s) t dong 0.25
Thời gian cắt hoàn toàn (s) t cat 0.08
3
Lượng tiêu hao không khí (m ) 11
Khối lượng (kg) 7500
-
MC khí SF6 …hoaëc caùc loaïi maùy caét ñieän khaùc phuø hôïp vôùi
ñieàu kieän cho pheùp
Löïa choïn maùy caét coù cô caáu töï ñoùng laïi hay khoâng töï ñoùng laïi:
neáu maùy caét coù ñaët theâm cô caáu töï ñoäng ñoùng laïi thì khaû
naêng caét cuûa noù giaûm xuoáng baèng caùch theâm heä soá k TDL < 1 .
Giaù trò cuûa heä soá k TDL cho trong (6-2).
Điều kiện lựa chọn
1. U dm ≥ U HT
2. I đm ≥ I lv _ max
3. I cat _ đm ≥ I ∞
I N(3)
Neáu laø maùy caét töï ñoùng laïi I cat _ đm ≥
K TDL
4. S cat , dm ≥ S NM
S NM
Neáu laø maùy caét töï ñoùng laïi S cat _ dm ≥
K TDL
Trong đó:
U HT - ñieän aùp löôùi (kV)
S NM = 3U đm I ∞ - Công suất cắt tính toán (MVA)
i xk ,tt - dòng điện ngắn mạch xung kích (kA)
ttt - thời gian duy trì dòng ngắn mạch (s) ttt = t cat _ MC + t role
t cat _ MC = 0.1s nếu là tác động nhanh
t cat _ MC = 0.15s ÷ 0.2 s nếu là tác động chậm
t role = 0.02 s ÷ 0.05s
I ∞ - dòng điện ngắn mạch duy trì (kA)
1.Chức năng: là thiết bị điện dùng để tạo ra khoảng hở cách điện t nhìn thấy trong mạch điện giữa
bộ phận mang dòng điện và bộ phận cắt điện với mục đích đảm bảo an toàn cho nhân viên sửa chữa
trong thời gian sửa chữa hay thay đổi sơ đồ.
2. Vận hành: Theo quy trình vận hành an toàn trong thời gian sửa chữa, máy cắt phải được tiếp đất
ở cả hai phía và dao cách ly có nhiệm vụ này.
- Dao cách ly không có thiết bị dập hồ quang vì thế nó chỉ có thể đóng với dòng rất nhỏ: dòng
không tải MBA (10kV đến 750kVA; 20KV đến 6300kVA; 35kV đến 20000kVA và 110kV-
40000kVA), dòng trung tính nối đất MBA và cuộn dập hồ quang, dòng câ bằng (khi điện áp lệch
nhau không quá 2%), dòng ngắn mạch với đất (không quá 5A điện áp 35kV và 10A điện áp
10kV) hay dòng không lớn tích tụ trong cáp hay dây trên không.
- Khi ngắt dòng tải có thể xảy ra ngắn mạch các pha của dao cách ly vì vậy để tránh ngắt điện
khi có tải nhầm bằng dao cách ly phải có thiết bị chặn.
3.Phân loại dao cách ly:
Dao cách ly trong nhà
Dao cách ly ngoài trời
Dao cách ly một cực
Dao cách ly ba cực
4.Thông số dao cách ly – điều kiện löïa choïn vaø kieåm tra dao caùch ly
Ñaïi löôïng choïn vaø kieåm tra Coâng thöùc
Doøng ñieän ñònh möùc I dm ,CC ≥ I cb
Ñieän aùp ñònh möùc U dm ,CC ≥ U HT
Doøng ñieän caét ñònh möùc
I cat ,dm ≥ I cb,tt
Kieåm tra dao caùch ly theo oån I xk ,cp ≥ I xk ,tt
ñònh löïc ñoäng ñieän 2
I Ncp t Ncp ≥ I ∞2 t N
Kieåm tra dao caùch ly theo oån
ñònh nhieät
1.Chức năng: là thiết bị dùng để tạo ngắn mạch nhân tạo trong trường hợp khi có hư hỏng trong
MBA mà dòng không đủ để rơle bảo vệ tác động.
-Dao tiếp địa sử dụng ở sơ đồ không có máy cắt phía cao áp.
-Dao tiếp địa được lắp đặt ngoài trời
-Điều khiển dao tiếp đất bằng bộ truyền động nhờ các rơ le dòng cực đại và cuộn ngắt. Dao tiếp địa
đóng tự động nhờ lò so khi truyền động tác động từ rơ le. Dao tiếp địa ngắt bằng tay.
- Khi sử dụng đồng thời cả dao cách ly tự động và dao tiếp đất ở trạm biến áp 35-220 kV cho phép
tiết kiệm máy cắt cao áp mà không làm giảm độ tin cậy.
-Giải thích sơ đồ: bảo vệ MBA tác động do MBA bị hư, tác động đến rơ le dao tiếp địa làm dao tiếp
địa đóng lại, tạo dòng ngắn mạch và thiết bị bảo vệ đường dây tác động. Đường dây bị ngắt khỏi nguồn
bằng máy cắt phía trên. Trong thời gian không có dòng chạy trong dây dao cách ly tự dộng ngắt mạch.
-Tiếp địa - Thiết bị một cực nối vào trung tính MBA (có thể nối đất hoặc không). Nguyên tắc làm
việc tương tự như dao nối đất, nhưng chỉ khác là nó được đóng ngắt bằng tay.
1.Chức năng :
-Là thiết bị đóng cắt đơn giản và rẻ tiền hơn máy cắt điện thường được sử dụng cho lưới 6-22kV và
thường nối tiếp với cầu chì cao áp.
-Có cấu tạo gần giống như dao cách ly nhưng có buồng dập hồ quang đơn giản nên nó chỉ có thể cắt
dòng điện tải, chứ không cắt được dòng điện ngắn mạch. Để cắt dòng điện ngắn mạch ta sử dụng thêm
cầu chì.
- Đóng ngắt lưới với dòng làm việc bằng máy cắt tải. Khi có sự cố ngắn mạch thì cầu chì tác động
và tách phần tử sự cố ra khỏi lưới.
1. Kháng điện: là thiết bị dùng để giảm dòng ngắn mạch và dòng khởi động động cơ. Kháng điện
có cấu trúc là cuộn cảm có lõi thép, được cuốn bởi các dây cuốn cách điện và được gắn vào tấm
bê tông hoặc vật cách điện.
a. Theo ñoä beàn ñieän ñoäng cuûa maùy bieán doøng: ñoä beàn ñieän
ñoäng cuûa BI ñöôïc ñaëc tröng baèng tyû soá giöõa trò hieäu duïng
doøng ñieän xung kích ñònh möùc I xk ,dm vaø doøng ñieän sô caáp goïi
laø heä soá ñoä beàn k d
I xk ,dm
kd =
I 1dm , BI
Heä soá k d do nhaø cheá taïo quy ñònh . Vì vaäy ñieàu kieän kieåm tra ñoä
beàn ñieän ñoäng cuûa maùy bieán doøng nhö sau :
2k d I dm, BI ≥ i xk( 3),tt (6-48)
b. Theo oån ñònh nhieät
( K nh I dm , BI ) 2 t nh ≥ B N = I ∞2 t N
Trong ñoù K nh - heä soá ñoä beàn nhieät
I
K nh = ∞
I dm, BI
t nh - thôøi gian
Ñaïi löôïng kieåm tra Coâng thöùc
Doøng ñieän sô caáp ñònh möùc I dd , BI , A I dd , BI ≥ I dd ,thb
Ñieän aùp ñònh möùc U dd , BI , kV U dd , BI ≥ U dd ,thb
Phuï taûi cuoän thöù caáp S 2 dd VA S 2 dd ≥ S 2tt = S thietbi + I 22 ( rthietbi + rcongtac )
rcongtac = 0,1Ω
Heä soá ñoä beàn ñieän ñoäng trong
i xk ,tt
cuûa maùy bieán doøng , k d kd ≥
Löïc cho pheùp treân ñaàu söù maùy 2 I dm , BI
bieán doøng töø phía cuoái L2 (ñoä −2
i xk2 ,tt l
Fd ≥ 0,88.10
beàn ñieän ñoäng ngoaøi ),kG a
I∞ tN
Heä soá ñoä beàn moät giaây k nh ≥
I dd , BI t dd ,nh
Kyù hieäu : i xk ,tt -Doøng ñieän ngaén maïch xung kích ,kA ; I ∞ - Doøng ñieän
ngaén maïch duy trì ; ,kA; t qd - thôøi gian ngaén maïch quy ñoåi ;s; I dd , BI -
Doøng ñieän ñònh möùc sô caáp cuûa maùy bieán doøng ,kA; a- khoaûng caùch
giöõa caùc truïc pha ,cm; l- khoaûng caùch töø maùy bieán doøng ñeán söù gaàn
nhaát töø phía cuoái L2 , cm
- Choïn daây daãn töø BU ñeán caùc thiết bò sao cho toån thaát ñieän aùp
khoâng lôùn hôn 0,5% ñieän aùp ñònh möùc thöù caáp.
Ñaïi löôïng choïn vaø kieåm tra Coâng thöùc
Ñieän aùp sô caáp ñònh möùc U dm , BU ≥ U HT
U dd , BU , kV Phuï thuoäc vaøo chöùc naêng cuûa
Loaïi vaø sô ñoà toå noái daây maùy bieán aùp
Phuï taûi pha S 2 dd , VA S 2,tt ≤ S 2 dm, BU
Sai soá ∆U ,% ∆U ≤ ∆U cp
Cộ sắt: Thường dùng để làm cột vượt sông, vượt cầu, vượt đường sắt, làm cột góc, và
có thể sử dụng cho cấp điện áp cao: 110kV-750kV. Loại này có chiều cao khá lớn,
chịu lực tốt nhưng giá thành cao.