rủi ro trong thanh toán quốc tế

i
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN................................................................................................ v

LỜI CẢM ƠN .................................................................................................... vi
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT...................................................................vii
Lời nói đầu .......................................................................................................viii
1. Lý do chọn đề tài:................................................................................................... viii
2. Đối tượng, mục đích, phạm vi nghiên cứu: ............................................................... ix
2.1 Đối tượng: .......................................................................................................... ix
2.2 Mục tiêu: ............................................................................................................ ix
2.3 Phạm vi nghiên cứu: ........................................................................................... ix
3. Phương pháp nghiên cứu: .......................................................................................... x
4. Điểm mới của luận văn:............................................................................................. x
5. Nội dung nghiên cứu: ............................................................................................... xi
Chương 1: Những vấn đề lý luận cơ bản về rủi ro và quản trị rủi ro trong
phương thức tín dụng chứng từ.......................................................................... 1
1.1 Tổng quan về rủi ro ................................................................................................. 1
1.1.1 Khái niệm: ........................................................................................................ 1
1.1.1.1 Trường phái tiêu cực:..................................................................................... 1
1.1.1.2 Trường phái trung hòa: .................................................................................. 1
1.1.2 Phân loại:.......................................................................................................... 2
1.1.2.1 Rủi ro do môi trường thiên nhiên: .................................................................. 2
1.1.2.2 Rủi ro do môi trường văn hóa: ....................................................................... 3
1.1.2.3 Rủi ro do môi trường xã hội: .......................................................................... 3
1.1.2.4 Rủi ro do môi trường chính trị:....................................................................... 3
1.1.2.5 Rủi ro do môi trường luật pháp: ..................................................................... 4
1.1.2.6 Rủi ro do môi trường kinh tế: ......................................................................... 4
1.1.2.7 Rủi ro do môi trường hoạt động của tổ chức:.................................................. 5
1.1.2.8 Rủi ro do nhận thức của con người:................................................................ 5
1.1.3 Quản trị rủi ro ................................................................................................... 5
1.1.3.1 Khái niệm: ..................................................................................................... 5
1.1.3.2 Nhận dạng rủi ro: ........................................................................................... 6
1.1.3.3 Phân tích rủi ro: ............................................................................................. 6
1.1.3.4 Đo lường rủi ro: ............................................................................................. 6
1.1.3.5 Kiểm soát, phòng ngừa rủi ro: ........................................................................ 7
1.1.3.5.1 Các biện pháp né tránh rủi ro:...................................................................... 7
1.1.3.5.2 Các biện pháp ngăn ngừa tổn thất:............................................................... 7
1.1.3.5.2 Các biện pháp giảm thiểu tổn thất: .............................................................. 7
1.1.3.5.3 Tài trợ rủi ro:............................................................................................... 7
1.2 Giới thiệu phương thức tín dụng chứng từ ............................................................... 8
1.2.1 Khái niệm phương thức tín dụng chứng từ: ....................................................... 8
ii
1.2.2 Các bên tham gia trong nghiệp vụ chứng từ: ..................................................... 8
1.2.3 Trình tự thực hiện : ........................................................................................... 9
1.2.5 Đặc trưng của phương thức tín dụng chứng từ:................................................ 10
1.2.5.1 Giao dịch tín dụng chứng từ độc lập với các giao dịch khác: ........................ 10
1.2.5.2 Tuân thủ nghiêm ngặt: ................................................................................. 10
1.2.6 Phân loại thư tín dụng ..................................................................................... 10
1.3 Rủi ro trong phương thức tín dụng chứng từ .......................................................... 10
1.3.1 Đối với nhà nhập khẩu: ................................................................................... 11
1.3.2 Đối với nhà xuất khẩu:.................................................................................... 11
1.3.3 Đối với ngân hàng phát hành: ......................................................................... 12
1.3.3.1 Khi phát hành thư tín dụng:.......................................................................... 12
1.3.3.2 Từ phía nhà xuất khẩu:................................................................................. 12
1.3.3.3 Khi xử lý chứng từ bất hợp lệ:...................................................................... 13
1.3.3.4 Khi rủi ro phát sinh ngoài tầm kiểm soát: ..................................................... 13
1.3.3.5 Khi phát hành bảo lãnh nhận hàng: .............................................................. 13
1.3.3.6 Từ ngân hàng xuất trình: .............................................................................. 13
1.3.4 Đối với ngân hàng thông báo thư tín dụng:...................................................... 14
1.3.5 Đối với ngân hàng chỉ định: ............................................................................ 14
1.3.6 Đối với ngân hàng xác nhận:........................................................................... 14
1.3.7 Đối với ngân hàng chiết khấu:......................................................................... 15
1.3.8 Rủi ro chính trị:............................................................................................... 15
1.4 Các văn bản pháp lý có liên quan đặt nền tảng cho việc phòng chống rủi ro trong tín
dụng chứng từ ............................................................................................................. 16
1.4.1 Các tập quán quốc tế:...................................................................................... 16
1.4.1.1 UCP:............................................................................................................ 16
1.4.1.2 ISBP: ........................................................................................................... 18
1.4.1.3 URR525:...................................................................................................... 18
1.4.1.4 ISP98:.......................................................................................................... 18
1.4.1.5 Incoterms 2000 ............................................................................................ 19
1.4.1.6 Các điều kiện bảo hiểm ICC clauses 1982. ................................................... 19
1.4.1.7 Quy định về cấm vận của Hoa Kỳ: ............................................................... 19
1.4.2 Các văn bản pháp luật trong nước: .................................................................. 19
1.4.3 Tài liệu nội bộ:................................................................................................ 20
1.4.4 Mối quan hệ giữa tập quán quốc tế và luật Việt Nam: ..................................... 20
1.5 Bài học kinh nghiệm từ những rủi ro trong thanh toán theo phương thức tín dụng
chứng từ của Citi Group: ......................................................................................... 20
1.5.1 Phát hành thư tín dụng: ................................................................................... 20
1.5.2 Kiểm tra chứng từ: .......................................................................................... 20
1.5.3 Bảo lãnh nhận hàng: ....................................................................................... 21
1.5.4 Thông báo, xác nhận thư tín dụng: .................................................................. 21
1.5.5 Chiết khấu thư tín dụng:.................................................................................. 21
1.5.6 Ngăn chận gian lận thương mại:...................................................................... 21
Kết luận chương 1 ............................................................................................. 23
Chương 2: Thực trạng hoạt động quản trị rủi ro đối với phương thức tín dụng
chứng từ tại VPBank ........................................................................................ 24
iii
2.1 Giới thiệu VPBank ................................................................................................ 24

2.1.3 Sơ đồ tổ chức:................................................................................................. 26
2.2 Tình hình hoạt động thanh toán quốc tế: ................................................................ 27
2.2.1 Tổ chức hoạt động thanh toán quốc tế: ............................................................ 27
2.2.2 Kết quả hoạt động thanh toán quốc tế:............................................................. 27
2.3 Các nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động tín dụng chứng từ ....................................... 29
2.3.1 Ảnh hưởng tích cực: ....................................................................................... 29
2.3.1.1 Các nhân tố khách quan: .............................................................................. 29
2.3.1.2 Các nhân tố chủ quan: .................................................................................. 30
2.3.2 Ảnh hưởng tiêu cực......................................................................................... 31
2.3.1.1 Các nhân tố khách quan: .............................................................................. 31
2.3.2.2 Các nhân tố chủ quan: .................................................................................. 31
2.4 Các rủi ro thường gặp đối với phương thức tín dụng chứng từ tại VPBank............. 33
2.4.1 Đối với thư tín dụng nhập khẩu:...................................................................... 33
2.4.1.1 Rủi ro do thiên tai: ....................................................................................... 35
2.4.1.2 Khách hàng khiếu kiện tình trạng bộ chứng từ: ............................................ 36
2.4.1.3 Bất đồng quan điểm chứng từ bất hợp lệ giữa các ngân hàng:....................... 38
2.4.1.4 Không nhận được đúng hàng hóa thỏa thuận trong hợp đồng: ...................... 40
2.4.1.5 Phát hành thư tín dụng không đúng hợp đồng:.............................................. 41
2.4.1.6 Phát hành bảo lãnh nhận hàng: ..................................................................... 42
2.4.2 Đối với thư tín dụng xuất khẩu:....................................................................... 43
2.4.2.1 Không thể thực hiện những điều khoản trong thư tín dụng: .......................... 45
2.4.2.2 Chiết khấu bộ chứng từ bất hợp lệ:............................................................... 46
2.5 Đánh giá công tác phòng chống rủi ro tín dụng chứng từ tại VPBank..................... 49
2.5.1 Trước khi phát hành thư tín dụng nhập khẩu: .................................................. 49
2.5.2 Khi nhận được bộ chứng từ hàng nhập khẩu: .................................................. 50
2.5.3 Thanh toán chứng từ hàng nhập khẩu:............................................................. 50
2.5.4 Phát hành bảo lãnh nhận hàng:........................................................................ 51
2.5.5 Thông báo thư tín dụng xuất khẩu:.................................................................. 51
2.5.6 Đòi tiền / chiết khấu bộ chứng từ thư tín dụng xuất khẩu:................................ 52
Kết luận chương 2 ............................................................................................. 54
Chương 3: Các giải pháp phòng ngừa rủi ro trong phương thức tín dụng
chứng từ tại VPBank ........................................................................................ 55
3.1 Mục đích xây dựng giải pháp................................................................................. 55
3.2 Căn cứ để xây dựng giải pháp................................................................................ 55
3.3. Các giải pháp phòng ngừa rủi ro ........................................................................... 55
3.3.1 Giải pháp ngăn ngừa người bán giao hàng không đúng hợp đồng, lập chứng từ
giả để đòi tiền .......................................................................................................... 55
3.3.3 Giải pháp ngăn ngừa rủi ro không thể thực hiện những điều khoản thư tín dụng
................................................................................................................................ 58
3.3.3.1 Mục tiêu: ..................................................................................................... 58
3.3.3.2 Cách tổ chức thực hiện:................................................................................ 58
3.3.3.3 Dự kiến hiệu quả giải pháp:.......................................................................... 61
3.3.4 Giải pháp ngăn ngừa rủi ro khi chiết khấu bộ chứng từ bất hợp lệ ................... 61
3.3.4.1 Mục tiêu: ..................................................................................................... 61
iv

3.3.5 Nâng cao trình độ kỹ năng nghiệp vụ của cán bộ thanh toán quốc tế ............... 63
3.3.5.1. Mục tiêu:..................................................................................................... 63
3.3.6 Ngăn ngừa rủi ro do thiên tai:.......................................................................... 66
3.3.6.1 Mục tiêu: ..................................................................................................... 66
3.3.7 Xây dựng cẩm nang kiểm tra chứng từ:........................................................... 66
3.3.8 Kỹ thuật công nghệ ......................................................................................... 67
3.3.9 Làm tốt công tác hỗ trợ hoạt động thanh toán xuất nhập khẩu: ........................ 67
3.3.10 Mở các lớp chuyên đề UCP:.......................................................................... 69
3.5 Nhóm giải pháp hạn chế thiệt hại khi xảy ra rủi ro: ................................................ 71
3.5.1 Trang bị và nâng cao khả năng ứng phó với rủi ro của cán bộ nghiệp vụ: ........ 71
3.5.2 Kiểm soát và tài trợ rủi ro thông qua việc trích dự phòng rủi ro, xây dựng mức
ký quỹ hoặc mua bảo hiểm rủi ro:............................................................................ 71
3.6 Kiến nghị:.............................................................................................................. 72
3.6.1 Chính phủ: ...................................................................................................... 72
3.6.2 Ngân hàng nhà nước: ...................................................................................... 73
Kết luận chương 3 ............................................................................................. 74
Kết luận .............................................................................................................. A
Tài liệu tham khảo ............................................................................................. B
PHỤ LỤC ........................................................................................................... D
PHỤ LỤC 1 ................................................................................................................. D
PHỤ LỤC 2 ................................................................................................................. K
PHỤ LỤC 3 ..................................................................................................................R
v
LỜI CAM ĐOAN
Để thực hiện luận văn này, tác giả đã dành nhiều thời gian nghiên cứu sách chuyên
ngành, hồ sơ giao dịch thực tế có liên quan đến rủi ro trong tín dụng chứng từ, soạn
thảo biểu mẫu khảo sát, gởi đi điều tra nhằm làm cơ sở giải thích các vấn đề liên
quan đến rủi ro trong thanh toán tín dụng chứng từ tại VPBank. Tác giả xin cam
đoan rằng đây là công trình nghiên cứu của tôi. Các số liệu và kết quả trong luận
văn là trung thực, có nguồn trích dẫn được đồng tác giả cho phép sử dụng và chưa
từng công bố trong các công trình nghiên cứu khác.
Người viết
Bế Quang Minh
vi
LỜI CẢM ƠN
Tác giả xin gởi lời cảm ơn chân thành đến: Ban Giám Hiệu, khoa Thương Mại Du
Lịch, Khoa Đào Tạo Sau Đại Học trường Đại Học Kinh Tế TPHCM đã tạo điều
kiện cho tôi trong suốt khóa học và thực hiện đề tài.
Đặc biệt xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến Giáo Sư – Tiến Sĩ Võ Thanh Thu,
người đã tận tình hướng dẫn tác giả hoàn thành luận văn này.
Sau cùng, tác giả rất cảm ơn Thư viện sau đại học và các chị đồng nghiệp ở
VPBank đã giúp đỡ cung cấp thông tin để tôi hoàn thành luận văn này.
TPHCM, ngày 01 tháng 09 năm 2008

Người viết
Bế Quang Minh
vii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
ACB Asia Commercial Bank (Ngân hàng Á Châu)

CIC Credit Information Center
(Trung tâm thông tin tín dụng Ngân Hàng Nhà Nước)
ICC International Chamber of Commerce (Phòng Thương Mại Quốc Tế)
ISBP International Standard Banking Practice for the Examination of
Documents under Documentary Credit
(Tiêu chuẩn quốc tế về nghiệp vụ ngân hàng dùng cho việc kiểm tra
chứng từ trong Tín dụng chứng từ của phòng Thương Mại Quốc Tế)
ISP International Standby Practices
(Quy tắc thực hành tín dụng dự phòng quốc tế)
L/C Letter of Credit (Thư tín dụng)
OCBC Oversea Chinese Banking Banking Corporation Ltd
(Ngân hàng Hoa kiều Singapore)
SWIFT Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication
(Hiệp hội tài chính viễn thông liên ngân hàng toàn cầu)
UCP Uniform Customs and Practice for Documentary Credit
(Quy tắc thực hành và thống nhất về tín dụng chứng từ)
VPBANK Vietnam Joint Stock Commercial Bank for Private Enterprises
(Ngân hàng thương mại cổ phần các doanh nghiệp ngoài quốc doanh
Việt Nam)
WTO World Trade Organization (Tổ chức thương mại thế giới)
viii
Lời nói đầu
1. Lý do chọn đề tài:
Trong thời đại ngày nay, sự phát triển của nền kinh tế gắn liền với các hoạt động
kinh tế xã hội, thị trường ngày càng mở rộng và phát triển trong mối quan hệ kinh tế
khu vực và quốc tế. Đây là điều kiện thuận lợi để phát triển thương mại và các hoạt
động dịch vụ của ngân hàng. Đặc biệt là khi hiện nay Việt Nam đã là thành viên của
tổ chức thương mại thế giới (WTO) và bắt đầu mở cửa thị trường tài chính vào ngày
01/04/2007 theo đúng lộ trình cam kết gia nhập tổ chức thương mại thế giới. Tuy
nhiên, mức độ rủi ro tiềm ẩn cũng gắn liền với các cơ hội do nền kinh tế hội nhập
mang lại.
Vì vậy, VPBank cũng như các ngân hàng thương mại khác không ngừng đầu tư
nâng cao hiệu quả hoạt động của các phương thức thanh toán quốc tế: chuyển tiền,
nhờ thu, tín dụng chứng từ. Tuy nhiên, tín dụng chứng từ không phải là một nghiệp
vụ đơn giản, rủi ro tín dụng chứng từ, nếu xảy ra sẽ có tác động rất lớn và ảnh
hưởng đến sự tồn tại và phát triển cũng như uy tín của ngân hàng đó. Thực tế đã cho
thấy khi xảy ra rủi ro tín dụng chứng từ không chỉ gây thiệt hại cho ngân hàng mà
cả các tổ chức xuất nhập khẩu tham gia phương thức tín dụng chứng từ.
Vì lý do đó với VPBank, một ngân hàng cổ phần có hệ thống chi nhánh trải dài từ
Bắc vô Nam, trải qua 15 năm hoạt động và phát triển bên cạnh những thành tựu đạt
được cũng gặp không ít rủi ro trong phương thức tín dụng chứng từ. Những rủi ro
này gây thiệt hại cho VPBank không chỉ về mặt tài chính mà còn uy tín trên thị
trường quốc tế. Chính vì vậy, việc phòng ngừa hạn chế rủi ro trong phương thức tín
dụng chứng từ là việc làm cần thiết mà VPBank và các ngân hàng thương mại Việt
Nam cũng như các doanh nghiệp xuất nhập khẩu cần quan tâm.
ix
Do vậy, trên cơ sở các tài liệu lý luận về rủi ro, quản trị rủi ro và những kinh
nghiệm thực tế trong quá trình làm việc tại VPBank, tác giả quyết định nghiên cứu
đề tài: “Rủi ro trong tín dụng chứng từ tại VPBank và các biện pháp phòng
ngừa”. Với mong muốn những giải pháp này không chỉ có thể áp dụng tại VPBank
mà còn có thể áp dụng cho hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam.
2. Đối tượng, mục đích, phạm vi nghiên cứu:

Luận văn chỉ tập trung nghiên cứu các nội dung sau:
2.1 Đối tượng:
Các rủi ro phát sinh trong phương thức tín dụng chứng từ và các biện pháp phòng
ngừa cho VPBank.
2.2 Mục tiêu:

Luận văn tập trung nghiên cứu một số vấn đề sau:
- Phân tích các quy định trong các văn bản pháp lý liên quan đến tín dụng chứng từ,
nhất là UCP600, ISBP681.
- Thực trạng hoạt động tín dụng chứng từ tại VPBank từ 2005 – 2007
- Phân tích các rủi ro phát sinh khi VPBank là ngân hàng phát hành, ngân hàng
thông báo, ngân hàng chiết khấu… bằng các ví dụ thực tế xảy ra ở VPBank
- Đưa ra các giải pháp phòng ngừa rủi ro cho VPBank khi thực hiện phương thức tín
dụng chứng từ.
2.3 Phạm vi nghiên cứu:

- Không gian: Rủi ro trong thanh toán bằng phương thức tín dụng chứng từ tại
VPBank. Tác giả đứng trên góc độ của ngân hàng nghiên cứu về rủi ro trong tín
dụng chứng từ tại VPBank
- Thời gian: Giai đoạn 2005 – 2007.
x
3. Phương pháp nghiên cứu:

Để làm nổi bật các vấn đề liên quan đến rủi ro, rút ra bài học kinh nghiệm và đưa ra
các giải pháp có tính khả thi, tác giả đã sử dụng các phương pháp nghiên cứu như
sau:
- Mô tả, phân tích, tổng hợp các tư liệu thực tế về rủi ro trong tín dụng chứng từ tại
VPBank.
- Để nghiên cứu các rủi ro thường gặp nhằm mục đích đề ra các giải pháp ngăn
ngừa rủi ro cho VPBank khi thực hiện phương thức tín dụng chứng từ, tác giả đã lập
bảng câu hỏi khảo sát tập trung vào vấn đề các rủi ro thường gặp cũng như các kiến
nghị trong việc hạn chế rủi ro. Kế đó, gửi bảng câu hỏi cho 100 người đang làm
việc trong hệ thống VPBank để thu thập ý kiến người trả lời. Sau đó, tập hợp và xử
lý dữ liệu trên SPSS từ 100 mẫu trả lời để ra kết quả. (phụ lục 1).
- Case study bằng việc chọn lọc minh họa các tình huống rủi ro phát sinh thực tế tại
VPBank.
4. Điểm mới của luận văn:

Phương thức tín dụng chứng từ không phải là vấn đề mới và đã có các đề tài nghiên
cứu gần đây như:
- “Rủi ro trong hoạt động thanh toán xuất nhập khẩu tại ngân hàng ngoại thương
Việt Nam và các biện pháp phòng ngừa, hạn chế thiệt hại” của tác giả Biện Phi
Hùng
- “Thanh toán quốc tế bằng phương thức tín dụng chứng từ, giải pháp phòng ngừa
và hạn chế rủi ro tại ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam” của
tác giả Nguyễn Thị Thanh Xuân.
Tuy nhiên tác giả nhận thấy hai đề tài này chỉ tập trung nghiên cứu phạm vi của
ngân hàng thương mại quốc doanh và trong thời gian UCP600 mới bắt đầu có hiệu
lực và các rủi ro được nghiên cứu trong giai đoạn này chủ yếu được điều chỉnh bởi
xi
UCP500 & ISBP645. Bên cạnh đó, sau khi UCP600 ra đời cần có văn bản bổ sung
giải thích cụ thể thay thế cho ISBP645.
Do đó, trên cơ sở tiếp thu và kế thừa những kết quả nghiên cứu của hai công trình
trên, điểm mới của luận văn này là nghiên cứu rủi ro tín dụng chứng từ tại một ngân
hàng thương mại cổ phần có quy mô trung bình, VPBank. Hơn nữa, bởi vì từ trước
đến nay chưa có chương trình nào của ngân hàng nghiên cứu về phòng chống rủi ro
tín dụng chứng từ tại VPBank. Kế đó, việc nghiên cứu các tình huống rủi ro phát
sinh trong giai đoạn UCP600 đã có hiệu lực hơn một năm và văn bản bổ sung giải
thích UCP600 đã ra đời. Đó là Tiêu chuẩn quốc tế về nghiệp vụ ngân hàng dùng
cho việc kiểm tra chứng từ trong Tín dụng chứng từ của phòng Thương Mại
Quốc Tế, số xuất bản 681 năm 2007- International Standard Banking Practice for
the Examination of Documents under Documentary Credit (ISBP681). Đây là tài
liệu bổ sung mang tính thực tiễn cho UCP600.
5. Nội dung nghiên cứu:

Luận văn gồm có 3 chương và có kết cấu như sau:
Chương 1: Những vấn đề lý luận cơ bản về rủi ro và quản trị rủi ro trong
phương thức tín dụng chứng từ
Chương này nêu những lý luận cơ bản về rủi ro, quản trị rủi ro, phương thức tín
dụng chứng từ và những rủi ro đối với phương thức này cũng như các văn bản pháp
lý điều chỉnh. Đây là cơ sở lý luận làm nền tảng cho việc phân tích rủi ro trong tín
dụng chứng từ ở chương tiếp theo.
Chương 2: Thực trạng hoạt động quản trị rủi ro đối với phương thức tín dụng
chứng từ tại VPBank
- Giới thiệu khái quát về VPBank cũng như thực trạng hoạt động thanh toán quốc tế
giai đoạn 2005 - 2007.
xii
- Phân tích những ví dụ rủi ro thực tế đã xảy ra ở VPBank để từ đó biết được những
nguyên nhân dẫn đến rủi ro, rút ra những bài học kinh nghiệm làm căn cứ cho việc
đề xuất các giải pháp và kiến nghị ở chương 3.
- Đánh giá công tác phòng chống rủi tín dụng chứng từ tại VPBank.
Chương 3: Các giải pháp phòng ngừa rủi ro trong phương thức tín dụng
chứng từ tại VPBank
- Mục đích và căn cứ xây dựng các giải pháp.
- Đề xuất các giải pháp hạn chế rủi ro trong phương thức tín dụng chứng từ ở
VPBank.
- Kiến nghị đối với chính phủ, ngân hàng nhà nước.
1
Chương 1: Những vấn đề lý luận cơ bản về rủi ro và quản trị

rủi ro trong phương thức tín dụng chứng từ
1.1 Tổng quan về rủi ro

1.1.1 Khái niệm:
Cho đến nay vẫn chưa có được định nghĩa thống nhất về rủi ro, những trường phái
khác nhau, tác giả khác nhau đưa ra những định nghĩa rủi ro khác nhau. Những định
nghĩa này rất đa dạng phong phú nhưng tóm lại có thể chia thành hai trường phái
lớn
1.1.1.1 Trường phái tiêu cực:
- Theo từ điển tiếng Việt do Trung tâm từ điển học Hà Nội xuất bản năm 1995 thì
“Rủi ro là điều không lành, không tốt, bất ngờ xảy đến”.
- Theo Giáo sư Nguyễn Lân thì “Rủi ro là sự không may” (Từ điển và từ ngữ Việt
Nam, năm 1998, trang 1540).
- Theo từ điển Oxford thì “Rủi ro là khả năng gặp nguy hiểm, bị đau đớn, thiệt
hại”.
- Một số từ điển khác đưa ra các khái niệm tương tự như: “Rủi ro là sự bất trắc
gây ra mất mát, hư hại” hay “Rủi ro là yếu tố liên quan đến nguy hiểm, sự khó
khăn điều không chắc chắn”
- Trong kinh doanh, tác giả Hồ Diệu cho rằng “Rủi ro là sự tổn thất về tài sản hay
là sự giảm sút lợi nhuận thực tế so với lợi nhuận dự kiến” hoặc ”Rủi ro là
những bất trắc ngoài ý muốn xảy ra trong quá trình sản xuất, kinh doanh của
doanh nghiệp, tác động xấu đến sự tồn tại và phát triển của doanh nghiệp”.
Tóm lại, theo trường phái tiêu cực thì “Rủi ro là những thiệt hại, mất mát, nguy
hiểm hoặc các yếu tố liên quan đến nguy hiểm, khó khăn, hoặc điều không
chắc chắn có thể xảy ra cho con người”.
1.1.1.2 Trường phái trung hòa:

- “Rủi ro là sự bất trắc có thể đo lường được” (Frank Knight).
2
- “Rủi ro là sự bất trắc có thể liên quan đến việc xuất hiện những biến cố
không mong đợi” (Allan Willet).
- “Rủi ro là những tổng hợp ngẫu nhiên có thể đo lường bằng xác xuất” (Irving
Preffer)
- “Rủi ro là giá trị và kết quả mà hiện thời chưa biết đến”
- Trong cuốn Risk management and Insurance, các tác giả C.Arthur William, Jr.
Micheal, L. Smith viết “Rủi ro là sự biến động tiềm ẩn ở những kết quả. Rủi ro
có thể xuất hiện trong hầu hết mọi hoạt động của con người. Khi có rủi ro,
người ta không thể dự đoán được chính xác kết quả. Sự hiện diện của rủi ro
gây nên sự bất định. Nguy cơ rủi ro phát sinh bất cứ khi nào một hành động
dẫn đến khả năng được hoặc mất không thể đoán trước”.
Như vậy, theo trường phái trung hòa “Rủi ro là sự bất trắc có thể đo lường
được”. Rủi ro vừa mang tính tích cực, vừa mang tính tiêu cực. Rủi ro có thể mang
đến những tổn thất, mất mát, nguy hiểm cho con người nhưng cũng có thể mang
đến những cơ hội. Nếu tích cực nghiên cứu, nhận diện, đo lường rủi ro, người ta có
thể tìm ra biện pháp phòng ngừa, hạn chế những rủi ro tiêu cực, đón nhận những cơ
hội mang lại kết quả tốt đẹp cho tương lai. Tóm lại, rủi ro là những trở ngại thử
thách trong cuộc sống mà mỗi người ai cũng gặp phải. Vấn đề là chúng ta vượt qua
những thách thức này như thế nào để ngày càng trưởng thành hơn.
1.1.2 Phân loại:

1.1.2.1 Rủi ro do môi trường thiên nhiên:
Đây là nhóm rủi ro do các hiện tượng thiên nhiên như: Động đất, núi lửa, bão, lũ
lụt, sóng thần, sét đánh, đất lở, hạn hán… gây ra. Những rủi ro này thường dẫn đến
những thiệt hại to lớn về người và của làm cho các doanh nghiệp, trong đó có doanh
nghiệp xuất nhập khẩu bị thiệt hại nặng nề.
3
1.1.2.2 Rủi ro do môi trường văn hóa:

Là những rủi ro do sự thiếu hiểu biết về phong tục, tập quán, tín ngưỡng, lối sống,
nghệ thuật, đạo đức… của dân tộc khác, từ đó dẫn đến cách hành xử không phù
hợp, gây ra những thiệt hại, mất mát, mất cơ hội kinh doanh.
Trong điều kiện hội nhập, khi Việt Nam đã là thành viên của WTO, số công dân ở
nước ngoài đến làm việc, học tập ở Việt Nam ngày càng đông, nếu không nghiên
cứu văn hóa của các dân tộc khác thì có thể gặp rủi ro ngay trên chính quê hương
mình.
1.1.2.3 Rủi ro do môi trường xã hội:

Sự thay đổi các chuẩn mực giá trị, hành vi của con người, cấu trúc xã hội, các định
chế… là một nguồn rủi ro quan trọng. Nếu không nắm được điều này có thể phải
gánh chịu những thiệt hại nặng nề. Chẳng hạn: khi kinh doanh tại Nhật, nếu không
biết những chuẩn mực xã hội đặc biệt như xem trọng tuổi tác, địa vị xã hội, trọng
nam khinh nữ, ngay buổi đầu đã cử một nữ đàm phán trẻ tuổi thì rất khó thành công.
Hay kinh doanh ở Nga hay Đông Âu hiện nay mà vẫn theo tư duy kiểu cũ (trước
1990) thì chắc chắn sẽ thất bại.
1.1.2.4 Rủi ro do môi trường chính trị:

Môi trường chính trị có ảnh hưởng rất lớn đến bầu không khí kinh doanh. Môi
trường chính trị ổn định sẽ giảm thiểu rất nhiều rủi ro cho các doanh nghiệp. Khi
một chính thể mới ra đời sẽ có thể làm đảo lộn hoạt động của nhiều doanh nghiệp,
tổ chức. Trong kinh doanh quốc tế, ảnh hưởng của môi trường chính trị lại càng lớn.
Chỉ có những ai biết nghiên cứu kỹ, nắm vững và có những chiến lược sách lược
thích hợp với môi trường chính trị không chỉ ở nước mình mà còn ở nước mình đến
kinh doanh thì mới có thể gặt hái được thành công rực rỡ.
4
1.1.2.5 Rủi ro do môi trường luật pháp:

Có rất nhiều rủi ro phát sinh từ hệ thống luật pháp. Luật pháp đề ra các chuẩn mực
mà mọi người phải thực hiện và các biện pháp trừng trị những ai vi phạm. Luật
pháp đảm bảo sự công bằng cho các doanh nghiệp chống lại sự cạnh tranh không
lành mạnh. Nhưng xã hội luôn phát triển, tiến hóa, nếu các chuẩn mực luật pháp
không phù hợp với bước tiến của xã hội thì sẽ gây ra nhiều rủi ro. Ngược lại, nếu
luật pháp thay đổi quá thường xuyên, không ổn định cũng gây ra những khó khăn
rất lớn. Khi luật pháp thay đổi, các tổ chức cá nhân không nắm vững những đổi
thay, không theo kịp những chuẩn mực mới chắc chắn sẽ gặp rủi ro.
Trong kinh doanh quốc tế môi trường luật pháp phức tạp hơn rất nhiều, bởi chuẩn
mực luật pháp của các nước khác nhau là khác nhau. Nếu chỉ nắm vững và tuân thủ
các chuẩn mực luật pháp nước mình mà không am hiểu luật pháp nước đối tác thì sẽ
gặp rủi ro.
1.1.2.6 Rủi ro do môi trường kinh tế:

Trong điều kiện hội nhập và toàn cầu hóa kinh tế thế giới. mặc dù trong mỗi nước
môi trường kinh tế thường vận động theo môi trường chính trị, nhưng ảnh hưởng
môi trường kinh tế chung của thế giới đến từng nước là rất lớn. Mặc dù hoạt động
của một chính phủ (đặc biệt là chính phủ của các siêu cường quốc) có thể ảnh
hưởng sâu sắc đến thị trường thế giới nhưng họ cũng không thể kiểm soát nổi toàn
bộ thị trường thế giới rộng lớn này và từ đó có rất nhiều rủi ro, bất ổn trong môi
trường kinh tế.
Mọi hiện tượng diễn ra trong môi trường kinh tế như: tốc độ phát triển kinh tế,
khủng hoảng, suy thoái kinh tế, lạm phát… đều ảnh hưởng đến các hoạt động của
doanh nghiệp gây ra những rủi ro, bất ổn.
5
1.1.2.7 Rủi ro do môi trường hoạt động của tổ chức:

Trong quá trình hoạt động của mọi tổ chức có thể phát sinh rất nhiều rủi ro. Rủi ro
có thể phát sinh ở mọi lĩnh vực như: công nghệ, tổ chức bộ máy, văn hóa tổ chức,
tuyển dụng, đãi ngộ nhân viên, quan hệ với khách hàng (nhà cung cấp, người tiêu
thụ), đối thủ cạnh tranh, tâm lý của người lãnh đạo… Rủi ro do môi trường hoạt
động của tổ chức có thể xuất hiện dưới nhiều dạng. Ví dụ như: thiếu thông tin hoặc
thông tin không chính xác dẫn đến bị lừa đảo, máy móc thiết bị bị sự cố, xảy ra tai
nạn lao động, hoạt động quảng cáo khuyến mãi bị sai sót, chính sách tuyển dụng,
đãi ngộ, sa thải nhân viên không phù hợp…
1.1.2.8 Rủi ro do nhận thức của con người:

Môi trường nhận thức là rủi ro đầy thách thức. Một khi nhận diện không đúng sẽ
đưa ra kết luận sai. Nếu nhận thức và thực tế hoàn toàn khác nhau thì rủi ro sẽ vô
cùng lớn.
1.1.3 Quản trị rủi ro

1.1.3.1 Khái niệm:
Cho đến nay chưa có khái niệm thống nhất về quản trị rủi ro. Có nhiều trường phái
nghiên cứu về rủi ro và quản trị rủi ro, đưa ra những khái niệm về quản trị rủi ro rất
khác nhau, thậm chí mâu thuẫn trái ngược nhau.
Có những tác giả cho rằng quản trị rủi ro đồng nghĩa với việc mua bảo hiểm. Ngược
lại, có những tác giả cho rằng cần phải quản trị tất cả mọi rủi ro của tổ chức một
cách toàn diện nghĩa là “tiếp cận rủi ro một cách khoa học, toàn diện và có hệ
thống nhằm nhận dạng kiểm soát, phòng ngừa và giảm thiểu những tổn thất,
mất mát, những ảnh hưởng bất lợi của rủi ro”.
Quản trị rủi ro bao gồm các nội dung: nhận dạng, phân tích, đo lường rủi ro, kiểm
soát phòng ngừa rủi ro, tài trợ rủi ro khi nó đã xuất hiện.
6
1.1.3.2 Nhận dạng rủi ro:

Để quả trị rủi ro trước hết phải nhận dạng được rủi ro. Nhận dạng rủi ro là quá trình
xác định liên tục và có hệ thống các rủi ro trong hoạt động kinh doanh của tổ chức.
Hoạt động nhận dạng rủi ro nhằm phát triển các thông tinh về nguồn gốc rủi ro, các
yếu tố mạo hiểm, hiểm họa, đối tượng rủi ro và các loại tổn thất. Nhận dạng rủi ro
gồm các công việc theo dõi, xem xét, nghiên cứu môi trường hoạt động và toàn bộ
mọi hoạt động của tổ chức nhằm thống kê được các rủi ro đang xảy ra mà còn dự
báo được những dạng rủi ro mới có thể xuất hiện đối với tổ chức, trên cơ sở đó đề
xuất các giải pháp kiểm soát và tài trợ rủi ro thích hợp. Việc nhận dạng rủi ro có thể
thực hiện theo nhiều phương pháp khác nhau như: lập bảng câu hỏi về rủi ro và tiến
hành điều tra, phân tích các báo cáo tài chính, phương pháp lưu đồ, thanh tra hiện
trường, phân tích các hợp đồng.
1.1.3.3 Phân tích rủi ro:

Đây là bước tiếp theo để xác định được những nguyên nhân gây ra rủi ro, trên cơ sở
đó mới có thể tìm ra các biện pháp phòng ngừa. Đây là công việc phức tạp bởi vì
không phải mỗi rủi ro chỉ là do một nguyên nhân gây ra mà do nhiều nguyên nhân
trong đó có nguyên nhân trực tiếp, nguyên nhân gián tiếp, nguyên nhân gần, nguyên
nhân xa.
1.1.3.4 Đo lường rủi ro:

Bởi vì rủi ro có nhiều loại nên một tổ chức không thể nào cùng một lúc kiểm soát,
phòng ngừa tất cả rủi ro. Do đó, cần phải phân loại rủi ro để biết được đối với tổ
chức loại rủi ro nào xuất hiện nhiều, loại rủi ro nào xuất hiện ít, loại nào gây ra hậu
quả nghiêm trọng, loại nào gây ra hậu quả không nghiêm trọng… từ đó có biện
pháp quản trị rủi ro thích hợp. Kế đó, xác định tần suất xuất hiện rủi ro và mức độ
nghiêm trọng của rủi ro.
7
1.1.3.5 Kiểm soát, phòng ngừa rủi ro:

Là việc sử dụng các biện pháp, kỹ thuật, công cụ, chiến lược, các chương trình hoạt
động… để ngăn ngừa, né tránh hoặc giảm thiểu những tổn thất, những ảnh hưởng
không mong đợi có thể đến với tổ chức. Các biện pháp cơ bản để kiểm soát rủi ro
gồm có:
1.1.3.5.1 Các biện pháp né tránh rủi ro:

Là việc né tránh những hoạt động hoặc những nguyên nhân làm phát sinh tổn thất,
mất mát có thể có. Để né tránh rủi ro có thể sử dụng một trong hai biện pháp: chủ
động né tránh trước khi rủi ro xảy ra, né tránh bằng cách loại bỏ những nguyên nhân
gây ra rủi ro.
1.1.3.5.2 Các biện pháp ngăn ngừa tổn thất:

Là việc sử dụng các biện pháp để giảm thiểu số lần xuất hiện các rủi ro hoặc giảm
mức độ thiệt hại do rủi ro mang lại. Các biện pháp ngăn ngừa tổn thất bao gồm: tập
trung tác động vào chính mối nguy cơ để ngăn ngừa tổn thất, tác động vào môi
trường rủi ro, sự tương tác giữa mối nguy cơ và môi trường rủi ro.
1.1.3.5.2 Các biện pháp giảm thiểu tổn thất:

Đây là biện pháp để giảm thiểu những thiệt hại, mất mát do rủi ro mang lại, bao
gồm: cứu vớt những tài sản còn sử dụng được, chuyển nợ, xây dựng và thực hiện
các kế hoạch phòng ngừa rủi ro, dự phòng, phân tán rủi ro.
1.1.3.5.3 Tài trợ rủi ro:

Nhằm bù đắp những thiệt hại mất mát khi có tổn thất xảy ra. Các biện pháp tài trợ
gồm có:
- Tự khắc phục rủi ro là phương pháp người, tổ chức bị rủi ro tự mình thanh toán
các tổn thất. Nguồn bù đắp rủi ro là vốn tự có của chính tổ chức đó và các khoản đi
vay.
8
- Chuyển giao rủi ro bằng cách chuyển tài sản hoặc hoạt động có rủi ro đến cho
người, tổ chức khác và thông qua con đường ký hợp đồng với người, tổ chức khác
trong đó quy định chỉ chuyển giao rủi ro không chuyển giao tài sản cho người nhận
rủi ro (mua bảo hiểm) hoặc đa dạng hóa rủi ro.
1.2 Giới thiệu phương thức tín dụng chứng từ

1.2.1 Khái niệm phương thức tín dụng chứng từ:
Phương thức tín dụng chứng từ là một sự thoả thuận mà trong đó một ngân hàng
(ngân hàng mở thư tín dụng) theo yêu cầu của khách hàng (người xin mở thư tín
dụng) cam kết sẽ trả một số tiền nhất định cho một người thứ ba (người hưởng lợi
số tiền của thư tín dụng) hoặc chấp nhận hối phiếu do người thứ ba ký phát trong
phạm vi số tiền đó, khi người thứ ba này xuất trình cho ngân hàng một bộ chứng từ
thanh toán phù hợp với những quy định đề ra trong thư tín dụng. Phương thức này
hiện đang được sử dụng rất phổ biến, vì nội dung của nó được thực hiện theo “Quy
tắc và thực hành thống nhất về tín dụng chứng từ” – UCP600 do Phòng Thương mại
Quốc tế tại Paris (ICC) ban hành (bản sửa đổi mới nhất vào năm 2007).
1.2.2 Các bên tham gia trong nghiệp vụ chứng từ:

- Ngân hàng thông báo: Là ngân hàng thông báo tín dụng theo yêu cầu của ngân
hàng phát hành.
- Người yêu cầu (người mua): Là bên yêu cầu mở thư tín dụng.
- Người thụ hưởng (người bán):
- Ngân hàng phát hành: Là ngân hàng phát hành thư tín dụng theo yêu cầu của
người mua
- Ngân hàng xác nhận: Là ngân hàng được sự ủy quyền của ngân hàng phát hành
thêm sự xác nhận của mình vào thư tín dụng.
- Ngân hàng chỉ định: Là ngân hàng mà thư tín dụng quy định có giá trị tại ngân
hàng đó hoặc có giá trị tại bất cứ ngân hàng nào trong trường hợp thư tín dụng quy
định có giá trị tại bất cứ ngân hàng nào.
9
1.2.3 Trình tự thực hiện :
Phát hành thư tín dụng (3)
Ngân hàng Gởi chứng từ (7) Ngân hàng

phát hành thông báo
Thanh toán (9)
Đề Nộp
nghị tiền,
mở nhận Thông
báo thư Lập Thanh
thư chứng chứng toán
tín
tín từ từ (9)
dụng
dụng (8) (6)
(4)
(2) Hợp đồng (1)
Người Người
nhập khẩu xuất khẩu
Giao hàng (5)
Bước 1: Người nhập khẩu và người xuất khẩu ký kết hợp đồng.
Bước 2: Người nhập khẩu gởi yêu cầu phát hành thư tín dụng cho ngân hàng phát
hành.
Bước 3: Căn cứ vào yêu cầu mở thư tín dụng của người nhập khẩu, ngân hàng phát
hành trích tài khoản ký quỹ của người nhập khẩu và phát hành thư tín dụng gởi cho
ngân hàng thông báo.
Bước 4: Khi nhận được thư tín dụng của ngân hàng phát hành, ngân hàng thông báo
kiểm tra tính xác thực của thư tín dụng và thông báo cho người xuất khẩu.
Bước 5: Người xuất khẩu khi nhận được thư tín dụng sẽ kiểm tra các điều khoản thư
tín dụng rồi mới tiến hành giao hàng. Tuy nhiên, nếu có những điều khoản trên thư
tín dụng không thực hiện được, người xuất khẩu sẽ yêu cầu người nhập khẩu thực
hiện việc sửa đổi thư tín dụng rồi mới giao hàng.
Bước 6: Người xuất khẩu lập bộ chứng từ gởi ngân hàng thông báo.
Bước 7: Ngân hàng thông báo nhận chứng từ của người xuất khẩu và kiểm tra
chứng từ. Nếu bộ chứng từ hợp lệ thì sẽ gởi cho ngân hàng phát hành để thu tiền.
Nếu bộ chứng từ có bất hợp lệ, ngân hàng thông báo sẽ yêu cầu người xuất khẩu
điều chỉnh chứng từ cho phù hợp với các điều khoản của thư tín dụng.
10
Bước 8: Ngân hàng phát hành nhận chứng từ và kiểm tra chứng từ. Nếu bộ chứng từ
hợp lệ sẽ thông báo người nhập khẩu nộp tiền để lấy chứng từ đi nhận hàng. Nếu bộ
chứng từ có bất hợp lệ thì sẽ thông báo cho người nhập khẩu để người nhập khẩu có
ý kiến chấp nhận hay từ chối thanh toán.
Bước 9: Ngân hàng phát hành thanh toán tiền hàng cho ngân hàng thông báo và
ngân hàng thông báo ghi có tài khoản người xuất khẩu.
1.2.5 Đặc trưng của phương thức tín dụng chứng từ:
1.2.5.1 Giao dịch tín dụng chứng từ độc lập với các giao dịch khác:
Về bản chất, thư tín dụng là một giao dịch riêng biệt với các hợp đồng thương mại
mà thư tín dụng được phát hành dựa trên cơ sở của hợp đồng thương mại ngay cả
khi thư tín dụng có dẫn chiếu đến các hợp đồng đó. Kế đó, ngân hàng chỉ giao dịch
bằng chứng từ và không giao dịch bằng hàng hóa, dịch vụ có liên quan đến chứng
từ.
1.2.5.2 Tuân thủ nghiêm ngặt:

Thư tín dụng là sự bảo lãnh của ngân hàng phát hành cho thanh toán cho người thụ
hưởng khi họ xuất trình chứng từ phù hợp với tín dụng thư. Do đó, ngân hàng phát
hành sẽ kiểm tra kỹ bộ chứng từ của người thụ hưởng xuất trình để quyết định thanh
toán hay từ chối thanh toán.
1.2.6 Phân loại thư tín dụng

Thư tín dụng trả ngay, trả chậm, xác nhận, chuyển nhượng, giáp lưng, đối ứng, tuần
hoàn, có điều khoản đỏ, dự phòng.
1.3 Rủi ro trong phương thức tín dụng chứng từ

Rủi ro trong hoạt động phương thức tín dụng chứng từ là vấn đề xảy ra ngoài ý
muốn trong quá trình tiến hành hoạt động và ảnh hưởng xấu đến hoạt động kinh
11
doanh. Trong quá trình tiến hành hoạt động tín dụng chứng từ, rủi ro có thể xảy ra
với tất cả các bên tham gia.
1.3.1 Đối với nhà nhập khẩu:

Việc thanh toán của ngân hàng cho nhà xuất khẩu chỉ căn cứ vào bộ chứng từ xuất
trình mà không căn cứ vào việc kiểm tra thực tế hàng hóa. ngân hàng chỉ kiểm tra
tính hợp lệ bề ngoài của chứng từ. Nếu nhà xuất khẩu chủ tâm gian lận có thể xuất
trình chứng từ giả mạo cho ngân hàng để thanh toán. Như vậy, sẽ không có sự bảo
đảm nào cho nhà nhập khẩu rằng hàng hoá sẽ đúng như hợp đồng về số lượng,
chủng loại và không bị hư hỏng gì. Trong trường hợp này nhà nhập khẩu vẫn phải
hoàn trả đầy đủ tiền đã thanh toán cho ngân hàng phát hành. Kế đó, nhà nhập khẩu
phải chịu chi phí bảo lãnh nhận hàng trong trường hợp hàng đã về đến cảng nhưng
chứng từ chưa đến tay ngân hàng phát hành. Hơn nữa, một số hãng tàu không chấp
nhận bảo lãnh nhận hàng của ngân hàng làm nhà nhập khẩu bị chậm trễ việc nhận
hàng ảnh hưởng đến kế hoạch sản xuất.
1.3.2 Đối với nhà xuất khẩu:

Nhà xuất khẩu gặp khó khăn khi thực hiện các điều khoản trong thư tín dụng hoặc
không thể thực hiện được do nhà nhập khẩu yêu cầu phát hành thư tín dụng không
đúng với hợp đồng. Kế đó, khi nhà xuất khẩu xuất trình bộ chứng từ không phù hợp
với thư tín dụng thì mọi khoản thanh toán (chấp nhận) đều có thể bị từ chối và nhà
xuất khẩu sẽ phải tự giải quyết bằng cách dỡ hàng, lưu kho, bán đấu giá… cho đến
khi vấn đề được giải quyết hoặc phải chở hàng quay về nước. Nhà xuất khẩu còn
phải trả các khoản chi phí như lưu tàu quá hạn, phí lưu kho, mua bảo hiểm hàng
hóa… trong khi không biết nhà nhập khẩu có đồng ý nhận hàng hay từ chối nhận
hàng vì lý do bộ chứng từ có bất hợp lệ. Sau đó, nếu ngân hàng phát hành hoặc ngân
hàng xác nhận mất khả năng thanh toán thì mặc dù bộ chứng từ xuất trình có hợp lệ
cũng không được thanh toán. Do đó, nhà xuất khẩu sẽ phải chịu rủi ro về hệ số tín
12
nhiệm của ngân hàng phát hành cũng như rủi ro chính trị hay rủi ro do cơ chế chính
sách của nhà nước thay đổi.
1.3.3 Đối với ngân hàng phát hành:

1.3.3.1 Khi phát hành thư tín dụng:
Việc phát hành thư tín dụng luôn mang yếu tố rủi ro khi nhà nhập khẩu ký quỹ
không đủ 100% trị giá thư tín dụng. Vào thời điểm thanh toán, ngân hàng phát hành
sẽ gặp rủi ro khi phải thực hiện thanh toán cho người thụ hưởng theo quy định của
thư tín dụng trong trường hợp nhà nhập khẩu chủ tâm không thanh toán hay không
có khả năng thanh toán: không có tiền, thị trường hàng hóa nhập khẩu có sự biến
động giá cả, cố tình không thanh toán hoặc bị phá sản. Do đó, ngân hàng phát hành
sẽ phải thanh toán cho ngân hàng xuất trình khi nhà nhập khẩu viện lý do hàng hóa
có vấn đề để từ chối thanh toán. Kế đó, khi phát hành thư tín dụng, nếu ngân hàng
phát hành chuyển tải không hết, hoặc không đúng nội dung trên đơn đề nghị mở thư
tín dụng của nhà nhập khẩu. Nếu có tranh chấp thì ngân hàng phát hành phải chịu
rủi ro do nhà nhập khẩu từ chối nhận chứng từ và thanh toán cho ngân hàng phát
hành.
Kế đó, khi phát hành thư tín dụng với điều khoản “một bản vận đường đường biển
bản gốc gởi cho nhà nhập khẩu” dù cho vận đơn được lập theo lệnh của ngân hàng
phát hành nhưng vẫn có rủi ro. Bởi vì nhà nhập khẩu có thể lợi dụng mối quan hệ
giữa mình và hãng tàu để nhận hàng trước khi bộ chứng từ gởi cho ngân hàng rồi từ
chối thanh toán.
1.3.3.2 Từ phía nhà xuất khẩu:

Ngân hàng phát hành chỉ có thể kiểm tra tính phù hợp của chứng từ trên bề mặt so
với thư tín dụng chứ không thể thẩm định tính chân thực của chứng từ và tình trạng
hàng hóa. Do đó, nếu nhà xuất khẩu cố tình giao hàng hóa không phù hợp với thư
13
tín dụng hay không giao hàng nhưng lập chứng từ giả phù hợp với quy định thư tín
dụng để đòi tiền thì ngân hàng phát hành vẫn phải thanh toán cho nhà xuất khẩu.
1.3.3.3 Khi xử lý chứng từ bất hợp lệ:

Ngân hàng phát hành mất quyền từ chối thanh toán và phải thực hiện việc thanh
toán bất kể tính hợp lệ của chứng từ khi:
- Thông báo từ chối chứng từ nhưng không nêu rõ các bất hợp lệ.
- Thông báo chứng từ bất hợp lệ bị ngân hàng xuất trình bác bỏ bằng các luận điểm
phù hợp với UCP600 và ISBP681.
- Thông báo chứng từ bất hợp lệ vượt quá 5 ngày làm việc sau ngày nhận chứng từ.
1.3.3.4 Khi rủi ro phát sinh ngoài tầm kiểm soát:

Theo điều 35 UCP600, ngân hàng phát hành vẫn phải thanh toán cho ngân hàng
xuất trình khi chứng từ xuất trình phù hợp quy định thư tín dụng bị thất lạc trong
quá trình chuyển từ ngân hàng xuất trình đến ngân hàng phát hành.
1.3.3.5 Khi phát hành bảo lãnh nhận hàng:

Ngân hàng phát hành có trách nhiệm thanh toán sau khi phát hành bảo lãnh nhận
hàng ngay cả khi trị giá chứng từ lớn hơn trị giá thư bảo lãnh.
1.3.3.6 Từ ngân hàng xuất trình:

Đối với thư tín dụng cho phép đòi tiền bằng điện, ngân hàng phát hành thanh toán
cho ngân hàng xuất trình dựa trên điện đòi tiền có xác nhận tình trạng chứng từ hợp
lệ. Sau đó, khi nhận được bộ chứng từ, ngân hàng phát hành kiểm tra và phát hiện
bất hợp lệ và thông báo tình trạng chứng từ cho nhà nhập khẩu. Khi nhà nhập khẩu
từ chối thanh toán, ngân hàng phát hành phải tiến hành đòi tiền lại ngân hàng xuất
trình nhưng ngân hàng xuất trình không đồng ý hoàn trả lại số tiền đã thanh toán.
14
1.3.4 Đối với ngân hàng thông báo thư tín dụng:
Ngân hàng thông báo phải chịu trách nhiệm về tính chân thật, hợp lệ của thư tín
dụng (bao gồm cả việc xác minh chữ ký, khoá mã, mẫu điện…) trước khi gửi thông
báo cho nhà xuất khẩu. Bất kỳ sự chậm trễ hay thiếu chính xác của về việc thông
báo thư tín dụng do sai sót của ngân hàng thông báo làm thương vụ không thành thì
ngân hàng phát hành hay nhà nhập khẩu có thể khởi kiện ngân hàng thông báo để
đòi bồi thường. Ngoài ra, khi gặp phải một thư tín dụng giả (hoặc sửa đổi giả) mà
không có ghi chú gì thì theo điều 9 UCP600, ngân hàng thông báo phải thông báo
ngân hàng phát hành không kiểm tra được tính chân thật của thư tín dụng nhưng lại
thông báo cho người thụ hưởng mà không kèm ghi chú “Chúng tôi không chịu
trách nhiệm tính xác thực của thư tín dụng”. Theo thông lệ quốc tế thì ngân hàng
thông báo phải chịu hoàn toàn trách nhiệm khi người thụ hưởng đã giao hàng nhưng
không được thanh toán khi xuất trình bộ chứng từ hợp lệ.
1.3.5 Đối với ngân hàng chỉ định:

Ngân hàng chỉ định không có trách nhiệm phải thanh toán cho nhà xuất khẩu trước
khi nhận được tiền từ ngân hàng phát hành. Tuy nhiên trong thực tế, các ngân hàng
chỉ định thường ứng trước tiền cho nhà xuất khẩu với điều kiện có truy đòi để trợ
giúp cho nhà xuất khẩu. Do đó, ngân hàng này thường phải tự chịu rủi ro tín dụng
đối với ngân hàng phát hành hoặc nhà xuất khẩu.
1.3.6 Đối với ngân hàng xác nhận:

Ngân hàng xác nhận thường là ngân hàng lớn có uy tín hoặc ngân hàng có quan hệ
tiền gửi, tiền vay với ngân hàng phát hành, được ngân hàng yêu cầu xác nhận và
cam kết trả tiền cho người bán nếu như ngân hàng phát hành không thực hiện được
nghĩa vụ của mình. Đối với ngân hàng xác nhận, khi tham gia xác nhận là họ đã tự
ràng buộc trách nhiệm của mình vào nghĩa vụ thanh toán thư tín dụng khi có tranh
chấp giữa hai bên. Rủi ro đối với ngân hàng xác nhận xảy ra khi họ không nắm
vững được năng lực tài chính của ngân hàng phát hành mà xác nhận theo yêu cầu
15
của họ để rồi khi xảy ra hậu quả thì lại phải chịu trách nhiệm thanh toán thay cho
ngân hàng phát hành do ngân hàng phát hành thiếu thiện chí hay mất khả năng
thanh toán, thậm chí bị phá sản hay việc xác nhận không được đảm bảo bằng tài sản
đảm bảo hay ký quỹ.
1.3.7 Đối với ngân hàng chiết khấu:

Ngân hàng chiết khấu là ngân hàng được chỉ định cụ thể hoặc bất cứ ngân hàng nào
nếu thư tín dụng có điều khoản chiết khấu tại bất cứ ngân hàng nào. Cũng như ngân
hàng phát hành, ngân hàng chiết khấu có thể gặp phải rủi ro nếu như không thực
hiện chính xác nghiệp vụ cũng như không tuân thủ theo các điều kiện của UCP600.
Rủi ro xảy ra đối với ngân hàng chiết khấu phần nhiều phụ thuộc vào thiện chí của
ngân hàng phát hành và nhà nhập khẩu. Các rủi ro mà ngân hàng chiết khấu có thể
gặp phải là: Rủi ro do những nguyên nhân bất khả kháng; rủi ro do nhà nhập khẩu
trì hoãn thanh toán; rủi ro trong quá trình vận chuyển; rủi ro do nhà nhập khẩu từ
chối thanh toán bộ chứng từ; rủi ro do ngân hàng phát hành bị phá sản; rủi ro do
ngân hàng chiết khấu không hành động đúng theo quy định của UCP600.
Ngoài ra, còn có một số rủi ro khác có thể gặp trong phương thức tín dụng chứng từ
như:
1.3.8 Rủi ro chính trị:

Là những rủi ro có quan hệ với nhiều đối tượng ở nhiều quốc gia khác nhau. Mỗi
một sự thay đổi về kinh tế, chính trị đều có ảnh hưởng đến khả năng thanh toán và
sự đáp ứng các điều kiện đã thoả thuận trong hợp đồng của các bên. Suy thoái kinh
tế và biến động chính trị sẽ có ảnh hưởng tiêu cực đối với các hoạt động sản xuất
kinh doanh của doanh nghiệp và giao lưu thương mại quốc tế. Trong thực tế, những
thay đổi này thường khiến các bên không thể thực hiện được các cam kết của mình
làm việc thanh toán, giao hàng bị hoãn lại, thậm chí hủy bỏ gây thiệt hại cho các
bên liên quan.
16
Rủi ro chính trị còn liên quan đến lệnh cấm vận của các nước nhất là lệnh cấm vận
của Hoa Kỳ đối với một số nước và tổ chức. Nếu thực hiện thanh toán cho những
nước nằm trong danh sách cấm vận mà bị phát hiện lập tức khoản tiền đó lập tức bị
phong tỏa và tài khoản của ngân hàng thực hiện việc thanh toán sẽ bị đóng băng.
1.4 Các văn bản pháp lý có liên quan đặt nền tảng cho việc phòng chống
rủi ro trong tín dụng chứng từ
1.4.1 Các tập quán quốc tế:
1.4.1.1 UCP:
Quy tắc và thực hành thống nhất về tín dụng chứng từ - Uniform Customs and
Practice for Documentary Credit - viết tắt là UCP của Phòng Thương Mại Quốc Tế,
mặc dù chỉ là những quy định được soạn thảo bởi Phòng Thương Mại Quốc Tế
(Paris) nhưng được coi là Luật quốc tế về ngân hàng trong giao dịch tín dụng chứng
từ và được áp dụng rộng rãi trên toàn thế giới . Điều này nói lên vai trò thiết yếu của
bản quy tắc này trong việc kiến tạo hành lang pháp lý cho mọi giao dịch quốc tế của
ngân hàng, phục vụ nền thương mại thế giới.
Vì vậy, UCP là văn bản giải thích, hướng dẫn cách thực hành nghiệp vụ tín dụng
chứng từ trên phạm vi toàn thế giới. Khi thỏa thuận áp dụng, UCP sẽ được dẫn
chiếu vào thư tín dụng và ràng buộc các bên liên quan. Từ khi được ban hành năm
1933 đến nay, UCP đã qua 6 lần sửa đổi, bản sửa đổi mới nhất năm 2007 là
UCP600. UCP600 có một số thay đổi cơ bản so với UCP500 như sau:
- Thứ nhất, về hình thức, UCP600 được bố cục lại với 39 điều khoản (so với 49 điều
khoản của UCP500), trong đó bổ sung nhiều định nghĩa và giải thích thuật ngữ mới
để làm rõ nghĩa của các thuật ngữ còn gây tranh cãi trong bản UCP500. Chẳng hạn,
điều 2 “Definitions” (Định nghĩa) của UCP600 đã nêu ra một loạt định nghĩa như:
Advising bank, Applicant, Beneficiary, Complying presentation, Confirmation,
Confirming bank, Credit, Honour, Negotiation, Presentation…
17
- Thứ hai, UCP600 đã quy định rõ thời gian cho việc từ chối hoặc chấp nhận các
chứng từ xuất trình là khoảng thời gian cố định “5 ngày làm việc ngân hàng” (five
banking days). ở UCP 500, khoảng thời gian này được quy định không rõ ràng là
“Thời gian hợp lý” (Reasonable Time) và “Không chậm trễ” (Without delay) để
kiểm tra chứng từ và thông báo chứng từ bất hợp lệ.
- Thứ ba, UCP600 đã đưa ra quy định mới về địa chỉ của người yêu cầu mở và
người hưởng lợi thư tín dụng phải được thể hiện trên chứng từ xuất trình đúng như
trong thư tín dụng.
- Thứ tư, theo UCP600, ngân hàng phát hành được phép từ chối chứng từ và giao bộ
chứng từ cho người yêu cầu mở thư tín dụng khi nhận được chấp nhận bộ chứng từ
bất hợp lệ của họ.
Bên cạnh đó, vẫn tồn tại một số vấn đề còn chưa được giải quyết trong UCP600.
Chẳng hạn như chưa quy định về chứng từ bất hợp lệ xuất trình theo thư tín dụng
chuyển nhượng (Điều 38 UCP600). Ngoài ra, chưa phân biệt “one copy of” và “in
one copy”. Như vậy, về cơ bản, UCP600 đã có nhiều điểm mới nhằm xác định rõ và
giải quyết những xung đột trong thanh toán xuất nhập khẩu bằng phương thức tín
dụng chứng từ mà UCP500 chưa thực hiện được. Tất nhiên, bên cạnh những thành
tựu, UCP600 vẫn chưa giải quyết được tất cả các vấn đề thực tiễn đầy phong phú và
phức tạp, đòi hỏi ICC sẽ tiếp tục nghiên cứu và sửa đổi để có thể đáp ứng được sự
thay đổi liên tục trong thương mại quốc tế.
Ý nghĩa của việc nắm vững bản quy tắc này:

- Khi thư tín dụng được phát hành theo quy tắc UCP600 thì các bên liên quan:
người yêu cầu phát hành thư tín dụng, người hưởng lợi, ngân hàng phát hành, ngân
hàng thông báo… đều căn cứ vào bản quy tắc này để thực hiện quyền lợi và nghĩa
vụ của mình.
- Bởi vì những sai biệt, khoảng 70% chứng từ xuất trình theo hình thức thư tín dụng
đã bị từ chối thanh toán ngay lần xuất trình đầu tiên. Kế đó, việc các ngân hàng thu
18
phí sai biệt đã làm nổi bật tầm quan trọng của vấn đề này, nhất là khi những sai biệt
thường gặp được cho là không rõ ràng hay không có cơ sở pháp lý. Do đó việc nắm
vững bản quy tắc này là điều kiện tiên quyết để các bên liên quan tránh những tranh
chấp phát sinh khi xử lý chứng từ.
1.4.1.2 ISBP:
Tiêu chuẩn quốc tế về nghiệp vụ ngân hàng dùng cho việc kiểm tra chứng từ
trong Tín dụng chứng từ của phòng Thương Mại Quốc Tế, số xuất bản 681 năm
2007 - International Standard Banking Practice for the Examination of Documents
under Documentary Credit (ISBP681). Đây là tài liệu bổ sung mang tính thực tiễn
cho UCP600. ISBP không sửa đổi UCP mà chỉ giải thích chi tiết rõ ràng làm thế
nào những quy tắc này được áp dụng trong giao dịch hằng ngày.
Thông qua việc sử dụng ISBP, những người làm việc kiểm tra chứng từ có thể thực
hành công việc cho phù hợp với các tập quán mà các đồng nghiệp của họ đang sử
dụng trên thế giới. Do vậy, ISBP ra đời góp phần làm giảm đáng kể số lượng chứng
từ bị từ chối thanh toán do bất hợp lệ khi xuất trình lần đầu tiên.
1.4.1.3 URR525:
Quy tắc thống nhất về hoàn trả giữa các ngân hàng theo Tín dụng chứng từ của
phòng Thương Mại Quốc Tế số xuất bản 525 năm 1996 - Uniform Rules for Bank
Reimbursement under Documentary Credit (URR 525).
1.4.1.4 ISP98:
International Standby Practices (Quy tắc thực hành tín dụng dự phòng quốc tế) do
Phòng Thương Mại Quốc Tế ban hành, cung cấp các quy tắc về thực hành nghiệp
vụ ngân hàng tiêu chuẩn đối với thư tín dụng và các cam kết độc lập có liên quan
như thư tín dụng dự phòng. ISP98 là một sản phẩm mang tính cách mạng về việc áp
19
dụng UCP đối với thư tín dụng dự phòng. Tuy nhiên, thư tín dụng dự phòng vẫn có
thể được phát hành theo UCP nếu các bên quyết định như vậy.
1.4.1.5 Incoterms 2000

1.4.1.6 Các điều kiện bảo hiểm ICC clauses 1982.
1.4.1.7 Quy định về cấm vận của Hoa Kỳ:
Các khoản thanh toán bằng USD qua các nước sau dây không thể thực hiện:
Balkans, Burma (Myanmar), Cuba, Iran, Iraq, Liberia, Libya, North Korea, Sudan,
Syria, Zimbabwe.
1.4.2 Các văn bản pháp luật trong nước:

- Quyết định số 711/2001/QĐ-NHNN của Thống Đốc Ngân Hàng Nhà Nước về quy
chế mở thư tín dụng nhập hàng trả chậm
- Quyết định số 1233/2001/QĐ-NHNN của Thống Đốc Ngân Hàng Nhà Nước sửa
đổi điều 15 của Quyết định số 711/2001/QĐ-NHNN của Thống Đốc Ngân Hàng
Nhà Nước về quy chế mở thư tín dụng nhập hàng trả chậm
- Thông tư 08/2003/TT-NHNN hướng dẫn thi hành về nghĩa vụ bán ngoại tệ đối với
giao dịch vãng lai của người cư trú là tổ chức.
- Thông tư 09/2004/TT-NHNN quy định các khoản vay trả nợ nước ngoài của
doanh nghiệp.
- Nghị định số 12/2006/NĐ-CP ngày 23/01/2006 về hoạt động mua bán hàng hóa
quốc tế và hoạt động đại lý mua bán gia công và quá cảnh hàng hóa với nước ngoài
quy định danh mục hàng hóa cấm xuất khẩu, nhập khẩu theo giấy phép của Bộ
Thương Mại và bộ quản lý chuyên ngành.
- Pháp lệnh ngoại hối của Ủy Ban Thường Vụ Quốc Hội số 28/2005/PL-
UBTVQH11 ngày 13/12/2005 quy định về các hoạt động ngoại hối tại nước Cộng
Hòa Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam.
- Nghị định 160/2006/NĐ-CP ngày 28/12/2006 quy định chi tiết thi hành pháp lệnh
ngoại hối.
20
1.4.3 Tài liệu nội bộ:

- Quy trình nghiệp vụ thanh toán quốc tế của VPBank.
- Tài liệu huấn luyện thanh toán quốc tế của ACB.
1.4.4 Mối quan hệ giữa tập quán quốc tế và luật Việt Nam:
Việt Nam cũng như các nước khác chưa có luật riêng điều chỉnh hoạt động tín dụng
chứng từ. Tuy nhiên, luật Việt Nam vẫn cho phép áp dụng tập quán quốc tế vào các
giao dịch mà Việt Nam chưa có luật điều chỉnh. Quan điểm của luật Việt Nam là
chỉ áp dụng tập quán quốc tế nếu không trái với các nguyên tắc cơ bản của luật Việt
Nam hay không bị luật Việt Nam cấm. Nếu có sự khác biệt, thậm chí đối nghịch với
luật Việt Nam thì luật Việt Nam sẽ vượt lên trên tất cả và phải được tuân thủ.
1.5 Bài học kinh nghiệm từ những rủi ro trong thanh toán theo phương thức
tín dụng chứng từ của Citi Group:
1.5.1 Phát hành thư tín dụng:
- Đơn đề nghị mở thư tín dụng: phân tích kỹ lưỡng động cơ, mục đích của hợp đồng
mua bán. Nếu thấy hợp đồng không mang lại hiệu quả kinh tế mà vẫn thực hiện
hoặc có dấu hiệu vi phạm pháp luật mang lại rủi ro cho ngân hàng thì sẽ kiên quyết
từ chối.
- Kiểm tra chữ ký hữu quyền, hình thức thư tín dụng, ngân hàng thông báo, điều
khoản thực hiện trong thư tín dụng có phù hợp với UCP600 không? Trách nhiệm
thanh toán của người yêu cầu mở thư tín dụng.
1.5.2 Kiểm tra chứng từ:

Kiểm tra qua hai người (một nhân viên, một kiểm soát viên), kiểm tra tất cả chứng
từ cẩn thận để biết được tình trạng chứng từ nhằm ràng buộc trách nhiệm của người
yêu cầu mở thư tín dụng, cũng như quyết định từ chối thanh toán khi chứng từ có
bất hợp lệ.
21
1.5.3 Bảo lãnh nhận hàng:

Phải nhận được đơn yêu cầu từ người yêu cầu phát hành thư tín dụng với lưu ý
“chấp nhận tất cả bất hợp lệ của bộ chứng từ”
1.5.4 Thông báo, xác nhận thư tín dụng:

Xác định tính xác thực của thư tín dụng, kiểm tra toàn bộ nội dung của thư tín dụng
để xác định vai trò của ngân hàng trong giao dịch chỉ là ngân hàng thông báo hay có
vai trò khác như: ngân hàng thanh toán, ngân hàng xác nhận, ngân hàng chiết
khấu… Xem xét quy tắc điều chỉnh (UCP600), tính phù hợp của thư tín dụng…
1.5.5 Chiết khấu thư tín dụng:

Xác định lãi suất và tỷ lệ chiết khấu khi chiết khấu có truy đòi đối với bộ chứng từ
hợp lệ, rủi ro có thể xảy ra khi chiết khấu bộ chứng từ bất hợp lệ. Các tiêu chí cần
được quan tâm xem xét và đánh giá gồm: Uy tín của ngân hàng phát hành thư tín
dụng, tính khả thi của những điều kiện yêu cầu thực hiện trong thư tín dụng, các
điều kiện bất khả kháng…
1.5.6 Ngăn chận gian lận thương mại:

Các hình thức gian lận mà ngân hàng có thể gặp là:
- Tài trợ cho những giao dịch có sự thông đồng giữa người mua và người bán, và
người nhận tài trợ không có ý định hoàn trả số tiền nợ.
- Chiết khấu chứng từ xuất khấu theo thư tín dụng trả chậm nhưng ngân hàng phát
hành không thanh toán.
- Vi phạm các quy định về quản lý ngoại hối, rửa tiền khi số tiền chuyến ra nước
ngoài lớn hơn giá trị thực của hàng hóa.
22
Một giao dịch có hành vi gian lận thương mại không chỉ gây tổn thất một số tiền lớn
mà còn ảnh hưởng đến khả năng kinh doanh và tính pháp lý của ngân hàng. Các rủi
ro do hành vi gian lận thương mại mang lại gồm có:
- Rủi ro tài chính: Bị mất một số tiền lớn và khó lòng khôi phục dù có nhiều thời
gian kinh doanh sau đó.
- Rủi ro thị trường: Bị tổn thất lợi nhuận, sút giảm lượng khách hàng và ngân hàng
đại lý vì mất lòng tin và uy tín đối với họ.
- Rủi ro pháp lý: Bị khởi tố theo luật định, bị phạt tiền, các cá nhân có liên quan đến
giao dịch bất hợp pháp có thể bị bỏ tù
Ngăn chận gian lận thương mại là việc làm cần thiết đối với các ngân hàng. Cách
tốt nhất để ngăn chận gian lận thương mại là nhận diện và xử lý thông qua các dấu
hiệu:
- Thư tín dụng không quy định mô tả hàng hóa hay dịch vụ cung cấp.
- Thư tín dụng đề cập đến việc di chuyển của hàng hóa nhưng không yêu cầu xuất
trình chứng từ vận tải.
- Giá cả hàng hóa không bình thường.
- Hóa đơn thương mại thể hiện lệ phí không bình thường.
23
Kết luận chương 1
Trong chương 1, luận văn đã tập trung nghiên cứu các vấn đề sau:
- Khái niệm về rủi ro theo cách hiểu của trường phái tiêu cực và trung hòa. Từ khái
niệm về rủi ro, luận văn nêu ra phương thức phân loại rủi ro theo nguyên nhân gây
ra rủi ro để thấy được trong hoạt động kinh doanh rủi ro có thể xảy ra mọi lúc, mọi
nơi. Sau khi đã biết được những nguyên nhân gây ra rủi ro, luận văn giới thiệu khái
niệm quản trị rủi ro và quy trình xử lý khi xảy ra rủi ro.
- Giới thiệu khái niệm và quy trình thực hiện phương thức tín dụng chứng từ, các
loại thư tín dụng… Đây là cơ sở để phân tích những rủi ro ẩn chứa trong phương
thức tín dụng chứng từ cho tất cả đối tượng có liên quan: doanh nghiệp xuất nhập
khẩu và ngân hàng, nhất là ngân hàng. Khi đã nhận biết được các rủi ro phát sinh
cho ngân hàng, luận văn sẽ căn cứ vào những rủi ro này để làm nền tảng phân tích
những rủi ro xảy ra trong phương thức tín dụng chứng từ của VPBank ở chương 2.
- Phân tích các văn bản pháp lý quốc tế và trong nước để làm cơ sở cho việc phòng
chống rủi ro trong thanh toán quốc tế. Từ đó, thấy được ý nghĩa và tầm quan trong
của việc hiểu và nắm vững các văn bản pháp lý này nhất là UCP600 để tránh phát
sinh tranh chấp.
- Nêu ra một số phương thức quản lý rủi ro trong hoạt động tín dụng chứng từ của
Citi Group để rút ra những bài học kinh nghiệm quý báu góp phần hoàn thiện và
phòng ngừa rủi ro trong hoạt động tín dụng chứng từ cho VPBank và hệ thống ngân
hàng thương mại Việt Nam khi mà lĩnh vực này ngày càng đa dạng và phức tạp
trong điều kiện hội nhập hiện nay.
24
Chương 2: Thực trạng hoạt động quản trị rủi ro đối với phương
thức tín dụng chứng từ tại VPBank
2.1 Giới thiệu VPBank

- Tên gọi: Ngân hàng thương mại cổ phần các doanh nghiệp ngoài quốc doanh Việt
Nam.
- Tên giao dịch quốc tế: Vietnam Joint Stock Commercial Bank for Private
Enterprises
- Tên viết tắt: VPBank
- Hội sở chính: 8 Lê Thái Tổ, P. Hàng Trống, Q. Hoàn Kiếm, Hà Nội
- Website: www.vpb.com.vn
Ngân hàng Thương mại Cổ phần các Doanh nghiệp Ngoài quốc doanh Việt Nam
(VPBANK) được thành lập theo Giấy phép hoạt động số 0042/NH-GP của Thống
đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam cấp ngày 12 tháng 8 năm 1993 với thời gian
hoạt động 99 năm. Ngân hàng bắt đầu hoạt động từ ngày 04 tháng 9 năm 1993 theo
Giấy phép thành lập số 1535/QĐ-UB ngày 04 tháng 09 năm 1993.
Các chức năng hoạt động chủ yếu của VPBank bao gồm: Huy động vốn ngắn hạn,
trung hạn và dài hạn từ các tổ chức kinh tế và dân cư; Cho vay vốn ngắn hạn, trung
hạn và dài hạn đối với các tổ chức kinh tế và dân cư từ khả năng nguồn vốn của
ngân hàng; Kinh doanh ngoại hối; chiết khấu thương phiếu, trái phiếu và các chứng
từ có giá khác; Cung cấp các dịch vụ giao dịch giữa các khách hàng và các dịch vụ
ngân hàng khác theo quy định của Ngân Hàng Nhà Nước Việt Nam.
Vốn điều lệ ban đầu khi mới thành lập là 20 tỷ đồng. Sau đó, do nhu cầu phát triển,
theo thời gian VPBank đã nhiều lần tăng vốn điều lệ. Hiện nay vốn điều lệ của
VPBank đã tăng lên 2.100 tỷ đồng.
25
Trong suốt quá trình hình thành và phát triển, VPBank luôn chú ý đến việc mở rộng
quy mô, tăng cường mạng lưới hoạt động tại các thành phố lớn. Trong 2 năm đầu
hoạt động, mạng lưới của VPBank chỉ có 3 chi nhánh và 6 phòng giao dịch. Đến
nay VPBank đã có 135 điểm giao dịch hiện diện tại nhiều tỉnh, thành phố lớn trên
cả nước bao gồm: Hà Nội, TP.Hồ Chí Minh, Hải Phòng, Thừa Thiên Huế, Đà Nẵng,
Cần Thơ, Quảng Ninh, Vĩnh Phúc, Bắc Giang, Thanh Hóa, Nghệ An, Đồng Nai,
Long An, Kiên Giang… Bên cạnh việc mở rộng mạng lưới giao dịch trên đây,
VPBank cũng đã mở thêm hai Công ty trực thuộc đó là Công ty Quản lý nợ và khai
thác tài sản; Công ty Chứng Khoán. Trong thời gian tới, VPBank sẽ tiến hành khai
trương thêm sàn giao dịch bất động sản.
Số lượng nhân viên của VPBank trên toàn hệ thống tính đến nay có trên 2.600
người, trong đó phần lớn là các cán bộ, nhân viên có trình độ đại học và trên đại học
(chiếm 87%). Nhận thức được chất lượng đội ngũ nhân viên chính là sức mạnh của
ngân hàng, giúp VPBank sẵn sàng đương đầu được với cạnh tranh, nhất là trong
giai đoạn đầy thử thách sắp tới khi Việt Nam bước vào hội nhập kinh tế quốc tế.
26
2.1.3 Sơ đồ tổ chức:
Bảng 1: Sơ đồ tổ chức VPBank
Nguồn: Báo cáo thường niên 2007

27
2.2 Tình hình hoạt động thanh toán quốc tế:

2.2.1 Tổ chức hoạt động thanh toán quốc tế:
Năm 1994, VPBank được sự cho phép của Thống Đốc Ngân Hàng Nhà Nước thực
hiện nghiệp vụ ngoại hối. Đây là cơ sở để VPBank thực hiện dịch vụ thanh toán
quốc tế phục vụ yêu cầu của các doanh nghiệp xuất nhập khẩu đáp ứng yêu cầu phát
triển thương mại quốc tế của đất nước. Hiện nay mô hình hoạt động thanh toán quốc
tế của VPBank được tổ chức như sau:
- Hội sở quản lý hệ thống SWIFT phục vụ cho hoạt động gởi và nhận điện ra nước
ngoài, tài khoản Nostro để đảm bảo hoạt động thanh toán quốc tế của toàn hệ thống.
- Các chi nhánh cấp 1: Trực tiếp thực hiện toàn bộ các giao dịch thanh toán quốc tế
như: tiếp nhận hồ sơ khách hàng, xử lý và chịu trách nhiệm về tính chính xác và rủi
ro của các giao dịch, gởi điện soạn thảo về hội sở thông qua phần mềm ứng dụng.
- Các chi nhánh cấp 2: Thực hiện các giao dịch thanh toán quốc tế gián tiếp. Các chi
nhánh này tiếp nhận hồ sơ của khách hàng nhưng giao dịch sẽ được chuyển về chi
nhánh cấp 1 để thực hiện.
2.2.2 Kết quả hoạt động thanh toán quốc tế:

Trong điều kiện các nghiệp vụ ngân hàng truyền thống: Huy động vốn, tín dụng
ngày càng chịu sức ép cạnh tranh gay gắt. Cùng với sự phát triển mạnh mẽ của công
nghệ ngân hàng, VPBank ngày càng chú trọng đến dịch vụ trong đó có dịch vụ
thanh toán quốc tế, coi đây là một trong những chiến lược để đáp ứng nhu cầu ngày
càng nhiều của khách hàng, đồng thời đa dạng hóa hoạt động theo mô hình ngân
hàng hiện đại. Do đó, doanh số thanh toán quốc tế tăng mạnh qua các năm thể hiện
sự phát triển về quy mô và chất lượng
28
Bảng 1: Các chỉ tiêu thanh toán quốc tế 2005-2007
Đơn vị tính: ngàn USD

Chỉ tiêu Năm 2005 Năm 2006 Năm 2007
Trị giá L/C nhập mở 38,225 61,049 97,068
Trị giá L/C xuất thông báo 6,243 5,655 5,372
Trị giá chuyển tiền 44,685 80,078 160,156
Trị giá nhờ thu 3,618 5,159 7,739
Dịch vụ phí (triệu đồng) 4,015 6,122 11,326
Tỷ trọng % Năm 2005 Năm 2006 Năm 2007

Trị giá L/C nhập mở 41 40 36
Trị giá L/C xuất thông báo 7 4 2
Trị giá chuyển tiền 48 53 59
Trị giá nhờ thu 4 3 3
Nguồn: Báo cáo thường niên 2005-2006-2007
Các chỉ tiêu thanh toán quốc tế
180,000
160,000
140,000
120,000
Trị giá L/C nhập mở
100,000
Trị giá L/C xuất thông báo
80,000
Trị giá chuyển tiền
60,000 Trị giá nhờ thu
40,000
20,000
-
Năm 2005 Năm 2006 Năm 2007
29
Từ năm 2005 đến 2007 mạng lưới giao dịch thanh toán quốc tế không ngừng mở
rộng, từ 5 chi nhánh cấp 1 trực tiếp thực hiện giao dịch thanh toán quốc tế đến cuối
năm 2007 đã có 29 chi nhánh cấp 1. Tốc độ tăng trưởng năm sau cao hơn năm trước
bình quân 50%. Tỷ lệ điện chuẩn trong giao dịch thanh toán quốc tế luôn đạt mức
99%. Tuy nhiên, so với các dịch vụ khác: Huy động vốn (60%), tín dụng (60%-
70%) thì tỷ lệ tăng trưởng này vẫn còn khiêm tốn.
Ngoài ra, bên cạnh cách sản phẩm dịch vụ thanh toán quốc tế truyền thống: chuyển
tiền, nhờ thu, thư tín dụng đến nay VPBank đã triển khai thêm dịch vụ bao thanh
toán, chiết khấu bộ chứng từ hàng xuất khẩu… Bên cạnh đó, hoạt động thanh toán
quốc tế đòi hỏi phải liên tục cập nhật các văn bản luật và công nghệ mới liên tục có
thể đáp ứng được nhu cầu giao dịch ngày càng đa dạng. Trong đó, về mặt công nghệ
ngoài hệ thống SWIFT đã được đầu tư sẵn trước đó, đến năm 2007 VPBank triển
khai hệ thống T24 (Core Banking) của hãng Temenos kết nối toàn hệ thống.
2.3 Các nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động tín dụng chứng từ
2.3.1 Ảnh hưởng tích cực:
2.3.1.1 Các nhân tố khách quan:
- Việt Nam đã là thành viên của tổ chức thương mại thế giới (WTO) mở ra cơ hội
cho các nhà doanh nghiệp tiếp cận và mở rộng hoạt động thương mại trên thị trường
thế giới. Điều này làm tăng kim ngạch xuất nhập khẩu của các doanh nghiệp, cũng
như doanh số thanh toán xuất nhập khẩu qua ngân hàng, trong đó có VPBank.
- Đồng USD mất giá tạo điều kiện cho các doanh nghiệp có thể vay ngoại tệ để
nhập khẩu hàng hóa với giá rẻ hơn phục vụ công cuộc công nghiệp hóa hiện đại hóa
của đất nước.
- Các doanh nghiệp lớn đã có quan hệ với VPBank lâu năm vẫn tiếp tục sử dụng các
sản phẩm thanh toán của VPBank do thói quen và phương thức phục vụ khách hàng
của VPBank.
30
- UCP600 và ISBP681 ra đời sửa đổi, bổ sung UCP500 và ISBP 645 tạo điều kiện
cho phương thức giao dịch tín dụng chứng từ thuận lợi hơn (quy định thời gian
thanh toán, lập chứng từ …)
2.3.1.2 Các nhân tố chủ quan:

- VPBank là ngân hàng thương mại cổ phần có uy tín và kinh nghiệm trong lĩnh vực
thanh toán quốc tế nên được đa số các doanh nghiệp tin cậy và thực hiện giao dịch.
Hơn nữa, trong nhiều năm liên tiếp, VPBank luôn được các ngân hàng lớn như
CitiBank, The Bank of New York... công nhận về chất lượng hoạt động trong các
giao dịch thanh toán quốc tế. Tỷ lệ điện đạt chuẩn trong giao dịch với các ngân hàng
này luôn đạt trên 99%. Ngoài ra, một số khách hàng nước ngoài chỉ đồng ý thực
hiện giao dịch với khách hàng trong nước thông qua thư tín dụng mở tại VPBank.
- Mạng lưới ngân hàng đại lý ở nhiều nước trên thế giới. Do đó, mang lại sự an tâm,
tin tưởng của khách hàng khi giao dịch với VPBank. Bên cạnh đó, trang thiết bị kỹ
thuật và cơ sở vật chất hiện đại như hệ thống SWIFT và hệ thống T24 (Core
Banking) giúp cho việc quản lý tài khoản, chuyển và nhận điện tự động … đã làm
cho việc thực hiện nghiệp vụ một cách nhanh chóng, đáp ứng được nhu cầu giao
dịch ngày càng đa dạng phong phú của khách hàng.
- Một số chi nhánh lớn: Hồ Chí Minh, Sài Gòn … và Hội sở bộ phận thanh toán
quốc tế có đội ngũ nhân viên đông đảo, trình độ chuyên môn giỏi, nhiều năm kinh
nghiệm xử lý các giao dịch tín dụng chứng từ phức tạp và chính sách phục vụ khách
hàng lâu năm: Phí dịch vụ giảm, tỷ lệ ký quỹ thấp so với mức chuẩn.
- Đáp ứng kịp thời và đầy đủ nhu cầu vay vốn cũng như mua ngoại tệ để thanh toán
tiền hàng nhập khẩu và chiết khấu bộ chứng từ của doanh nghiệp.
31
2.3.2 Ảnh hưởng tiêu cực

2.3.1.1 Các nhân tố khách quan:
- Hệ thống ngân hàng ngày càng đông đúc với sự ra đời của nhiều ngân hàng mới
như: Liên Việt, Dầu Khí, Bảo Việt … cùng với sự đổ bộ của các ngân hàng nước
ngoài sau khi Việt Nam gia nhập WTO cũng như các ngân hàng cũ như: ACB,
Sacombank … nên việc mở rộng mạng lưới giao dịch là một thách thức đối với
VPBank và hệ thống ngân hàng. Do đó, vấn đề cạnh tranh chiếm lĩnh thị phần,
khách hàng … là điều không thể tránh khỏi.
- Chính sách thắt chặt tiền tệ để kiểm soát lạm phát của Ngân hàng nhà nước: tăng
dự trữ, mua trái phiếu bắt buộc ảnh hưởng không nhỏ đến hoạt động cho vay của hệ
thống ngân hàng trong đó có VPBank. Bởi vì thiếu nguồn tiền để cho vay nên các
ngân hàng phải tăng lãi suất huy động tiền gởi dẫn đến tăng lãi suất cho vay hoặc
hạn chế cho vay nhất là đối với chiết khấu bộ chứng từ xuất khẩu. Do đó, doanh
nghiệp xuất khẩu gặp khó khăn khi chiết khấu bộ chứng từ xuất khẩu để có vốn hoạt
động sản xuất kinh doanh.
- Giá dầu và lạm phát tăng cao làm chi phí sản xuất hàng xuất khẩu và chi phí nhập
khẩu tăng ảnh hưởng không nhỏ đến hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp
xuất nhập khẩu.
2.3.2.2 Các nhân tố chủ quan:

Dù có nhiều nỗ lực trong việc thu hút khách hàng mới nhưng vẫn gặp nhiều hạn chế
so với các ngân hàng khác cụ thể như:
- Sự phối hợp giữa bộ phận tín dụng và thanh toán quốc tế và kinh doanh ngoại tệ
chưa phát huy được hiệu quả. Bởi vì khách hàng giao dịch thanh toán quốc tế (thư
tín dụng) có những đặc thù khác biệt so với khách hàng cho vay thông thường. Tuy
nhiên, việc tiếp thị khách hàng thanh toán quốc tế mới lại do bộ phận tín dụng thực
hiện nhưng bộ phận tín dụng lại không am hiểu sâu nghiệp vụ thanh toán quốc tế
nên gặp khó khăn khi tư vấn cho khách hàng. Kế đó, khi khách hàng có nhu cầu
thanh toán hàng nhập khẩu thì bộ phận thanh toán quốc tế không thể trả lời ngay
32
được do không biết số lượng ngoại tệ đang có nên phải mất thời gian liên lạc với bộ
phận kinh doanh ngoại tệ sau đó mới thông báo cho khách hàng. Điều này làm
chậm trễ việc xử lý các giao dịch và làm khách hàng mất thời gian chờ đợi.
- Giải pháp thu hút khách hàng mới chỉ dừng lại việc giảm phí giao dịch. Tuy nhiên,
việc giảm phí giao dịch lại dẫn đến cuộc chạy đua về phí giao dịch giữa các ngân
hàng khác Mặt khác, phí giao dịch lại chưa có sự linh hoạt thiếu hợp lý chẳng hạn
như: phí mở thư tín dụng trả ngay và trả chậm là bằng nhau nhưng mức độ rủi ro
của thư tín dụng trả chậm cao hơn trả ngay rất nhiều. Kế đó, với mức phí mở và
thanh toán tối đa 300 USD thì VPBank chỉ thu được mức phí tối đa là 300 USD đối
với thư tín dụng trị giá > 200.000 USD vì thực tế nghĩa vụ thanh toán của VPBank
cao hơn.
- Không có thông tin về phí dịch vụ của bên ngân hàng nước ngoài để tư vấn và giải
thích cặn kẽ cho khách hàng nhằm tiết kiệm chi phí khi giao dịch mà chỉ quan tâm
đến việc thu tiền hàng cho khách hàng. Do đó, khi khách hàng khiếu nại phí ngân
hàng bị khấu trừ quá cao thì nhân viên chỉ có thể xuất trình điện của ngân hàng
nước ngoài gởi cho mình và giải thích với khách hàng là other bank charge.
- Về đội ngũ cán bộ thanh toán quốc tế: có sự chênh lệch về trình độ và kinh nghiệm
làm việc. Ngoài Hội sở và 2 chi nhánh lớn ở phía nam: Hồ Chí Minh và Sài Gòn có
đội ngũ nhân viên có nhiều năm kinh nghiệm làm việc. Bởi vì đây là hai trung tâm
đào tạo đội ngũ nhân viên cho các chi nhánh khác và được ưu tiên đầu tư công nghệ
phục vụ công tác thanh toán quốc tế. Các chi nhánh khác cử người lên hội sở hoặc
chi nhánh Hồ Chí Minh và Sài Gòn để đào tạo trong 2 tháng rồi về làm việc. Do đó,
kỹ năng nghiệp vụ nhận định những sai biệt trong việc soạn thảo thư tín dụng và
kiểm tra chứng từ là điều không thể tránh khỏi.
- Hệ thống công nghệ thông tin giữa các chi nhánh còn có sự chênh lệch: Để tiết
kiệm chi phí chỉ có hội sở được trang bị hệ thống SWIFT để truyền điện trực tiếp ra
nước ngoài. Các chi nhánh còn lại chủ yếu soạn thư tín dụng trên phần mềm ứng
dụng rồi gởi ra hội sở. Tuy nhiên, chương trình ứng dụng này vẫn chưa tương thích
với hệ thống SWIFT nên đôi khi hội sở nhận điện soạn thảo từ chi nhánh vẫn phải
33
cập nhật dữ liệu thủ công. Việc này làm Hội sở tốn thêm thời gian và chi phí xử lý
điện của chi nhánh và đôi khi khó tránh khỏi những sai sót.
2.4 Các rủi ro thường gặp đối với phương thức tín dụng chứng từ tại
VPBank
Tín dụng chứng từ là phương thức thanh toán chiếm tỷ trọng cao so với các phương
thức thanh toán khác ở VPBank. Đây là phương thức thanh toán thu được nhiều phí
dịch vụ nhất so với các phương thức thanh toán khác nhưng cũng hàm chứa những
rủi ro cho VPBank khi tham gia phương thức này. Do đó, khi xảy ra rủi ro dù là lỗi
của khách hàng hay các ngân hàng tham gia tín dụng chứng từ thì cũng gây ra
những thiệt hại đáng kể về mặt tài chính và uy tín của VPBank. Tuy nhiên, cho đến
nay, VPBank vẫn chưa có một tài liệu chính thức để đánh giá về rủi ro trong
phương thức tín dụng chứng từ. Do đó để đánh giá rủi ro trong lĩnh vực này, tác giả
đã tiến hành điều tra tại các chi nhánh từ 100 người, trong đó có chi nhánh Hồ Chí
Minh và Sài Gòn. Đây là 2 chi nhánh có quy mô hoạt động thanh toán quốc tế lớn
nhất trên toàn hệ thống VPBank. Danh sách các đối tượng khảo sát và kết quả chi
tiết khảo sát được đính kèm ở phần phụ lục. Kế đó, cùng với việc phân tích, đánh
giá các tình huống thực tế, tác giả xin trình bày một cách khái quát các vấn đề rủi ro
như sau:
2.4.1 Đối với thư tín dụng nhập khẩu:

Ở góc độ ngân hàng phát hành, rủi ro phát sinh của VPBank rất đa dạng và phân tán
ở nhiều chi nhánh khác nhau. Do đó, để tập hợp các rủi ro này nhằm mục đích
nghiên cứu một cách có hệ thống cần có sự khảo sát thu thập ý kiến của những nhân
viên trực tiếp thực hiện nghiệp vụ hàng ngày. Thông qua việc khảo sát, tác giả sẽ có
thể nhận biết được những rủi ro thường gặp và đánh giá những ảnh hưởng của các
rủi ro này đối với VPBank. Kết quả khảo sát cho thấy các rủi ro phát sinh do trình
độ nghiệp vụ nhân viên của VPBank và khách hàng. Chi tiết các loại rủi ro và ý
kiến trả lời được thể hiện trong bảng 3 dưới đây:
34
Bảng 3: Rủi ro đối với thư tín dụng nhập khẩu (có 100/100 người trả lời câu hỏi)
STT Loại rủi ro Số Tỷ lệ
phiếu (%)
1 Người yêu cầu phát hành thư tín dụng mất khả năng thanh 20 20
toán
2 Giá cả hàng hóa biến động bất lợi 5 5
3 Thông báo chứng từ bất hợp lệ không đúng quy định thời 5 5
gian của UCP600
4 Khách hàng khiếu kiện về tình trạng bất hợp lệ của chứng 5 5
từ do sự thiếu hiểu biết của nhân viên
5 Một bản vận đơn đường biển bản gốc nằm ngoài sự kiểm 15 15
soát của ngân hàng
6 Tranh chấp liên quan đến phát hành bảo lãnh nhận hàng 5 5
7 Bất đồng quan điểm chứng từ bất hợp lệ giữa ngân hàng 10 10
phát hành và ngân hàng xuất trình khi đã thông báo bất
hợp lệ cho khách hàng
8 Thông báo từ chối thanh toán nhưng vẫn giao chứng từ 20 20
cho người yêu cầu phát hành thư tín dụng khi họ muốn
nhận hàng mà không chờ ý kiến của ngân hàng xuất trình
9 Thanh toán không đúng chỉ thị của ngân hàng xuất trình 3 3
nên tiền bị trả lại
10 Người thụ hưởng lập chứng từ giả để lừa ngân hàng 2 2
11 Khách hàng khiếu kiện vì không phát hành thư tín dụng 3 3
đúng nội dung hợp đồng
12 Khách hàng không nhận được đúng hàng hóa thỏa thuận 5 5
trong hợp đồng
13 Khách hàng không nhận được hàng vì gặp thiên tai 2 2
Nguồn: Kết quả điều tra của tác giả
35
Những rủi ro chiếm tỷ lệ lớn (>10%) ở bảng 2 thường được quan tâm kiểm soát rất
chặt chẽ nên ít khi xảy ra. Trái lại, những rủi ro khác mặc dù chiếm tỷ lệ nhỏ nhưng
khi rủi ro này xảy ra ảnh hưởng đến uy tín của VPBank và hoạt động sản xuất kinh
doanh của khách hàng rất nhiều. Những rủi ro này được minh họa bằng các tình
huống thực tế dưới đây:
2.4.1.1 Rủi ro do thiên tai:

Ví dụ 1: Công ty Trường Sao yêu cầu VPBank phát hành thư tín dụng trả ngay trị
giá USD250,000 mặt hàng gỗ tròn, điều kiện giao hàng CFR HoChiMinh city port,
Incoterms 2000. Theo đề nghị của VPBank trước khi phát hành thư tín dụng, công
ty Trường Sao đã mua bảo hiểm cho lô hàng theo điều kiện ICC clause C 1982. Khi
nhận được thông báo thư tín dụng từ ngân hàng Standard Chartered Bank,
Singapore, người bán tiến hành giao hàng. Tuy nhiên, do cơn bão Durian làm tàu
chở hàng chìm trên đường đi từ Indonesia về Việt Nam. Khi nhận được tin này,
công ty Trường Sao đã liên hệ với Pjico để xúc tiến việc bồi thường thiệt hại của lô
hàng. Tuy nhiên, Pjico thông báo công ty Trường Sao khi người bán giao hàng đã
không đóng gói hàng trong kiện do đó tổn thất này thuộc điều khoản loại trừ nên
không được bồi thường. Công ty Trường Sao đã thông báo với VPBank về việc này
và đề nghị VPBank tìm cách từ chối thanh toán bộ chứng từ. Vì vậy, sau khi nhận
được bộ chứng từ, VPBank kiểm tra và xác định bộ chứng từ hoàn toàn phù hợp với
quy định thư tín dụng. Theo điều 5, 15 UCP600, VPBank có trách nhiệm thanh toán
USD250,000 cho Standard Chartered Bank Singapore, ngay cả khi công ty Trường
Sao không nhận được hàng. Trước tình hình đó, VPBank đề nghị Công ty Trường
Sao nộp tiền để thanh toán thư tín dụng này. Bởi vì trong đơn yêu cầu phát hành thư
tín dụng, phần cam kết của người yêu cầu mở thư tín dụng có điều khoản “Công ty
chúng tôi cam kết thanh toán thư tín dụng khi bộ chứng từ xuất trình hợp lệ dù hàng
hóa bị hư hỏng hoặc mất mát”.
36
Nguyên nhân: Trong kinh doanh có những rủi ro mà cả người mua và người bán
đều không thể dự đoán được.
Kết quả: Mặc dù công ty Trường Sao không nhận được hàng nhưng vẫn phải thực
hiện nghĩa vụ thanh toán theo đúng cam kết. VPBank thanh toán cho Standard
Chartered Bank Singapore USD250,000.
Lời bình:
Để tiết kiệm chi phí, khi mua bảo hiểm theo yêu cầu của VPBank, công ty Trường
Sao chỉ mua bảo hiểm rủi ro theo điều kiện ICC clause C 1982 (mức thấp nhất).
Mặt khác, lĩnh vực bảo hiểm là lĩnh vực hoàn toàn khác biệt với hoạt động dịch vụ
ngân hàng. Do đó, VPBank không thể nào nắm được hết các điều khoản loại trừ
trong bộ điều khoản ICC clause C 1982. Khi rủi ro này xảy ra, VPBank là người
phải có trách nhiệm thanh toán cho Standard Chartered Bank, Singapore ngay khi
hàng hóa không về được Việt Nam. Bởi vì theo UCP600, ngân hàng giao dịch dựa
trên chứng từ chứ không phải hàng hóa.
2.4.1.2 Khách hàng khiếu kiện tình trạng bộ chứng từ:

Ví dụ 2: Công ty Môi trường xanh yêu cầu VPBank phát hành thư tín dụng trả ngay
trị giá EUR40,000 mặt hàng máy móc thiết bị, điều kiện giao hàng CIF HoChiMinh
city port, Incoterms 2000. Khi nhận bộ chứng từ, VPBank kiểm tra và xác định
chứng từ hợp lệ nên thông báo công ty Môi trường xanh nộp tiền để nhận chứng từ.
Tuy nhiên, khi công ty Môi trường xanh làm thủ tục nhận hàng thì Hải Quan từ chối
cho công ty Môi trường xanh nhận hàng và phạt 10 triệu đồng vì lý do giấy chứng
nhận xuất xứ viết tay chứ không in sẵn hay đánh máy. Công ty Môi trường xanh đã
đề nghị VPBank giải thích “VPBank thông báo chứng từ hợp lệ nhưng công ty
không được nhận hàng?”. VPBank cũng giải thích trong UCP600 và ISBP681
không có điều khoản quy định giấy chứng nhận xuất xứ không được viết tay nên
không chịu trách nhiệm về việc công ty không nhận được hàng. Tuy nhiên, để công
37
ty Môi trường xanh có thể nhận hàng, VPBank đã gởi điện cho ngân hàng người
bán ở Ý đề nghị gởi lại bộ giấy chứng nhận xuất xứ khác và VPBank sẽ gởi trả lại
bộ giấy chứng nhận xuất xứ cũ vì không thể làm thủ tục Hải Quan. Mười ngày sau
VPBank mới nhận được bộ giấy chứng nhận xuất xứ khác để công ty Môi trường
xanh đi nhận hàng.
Nguyên nhân: UCP vẫn chỉ là tập quán quốc tế và không thể vượt lên trên luật
quốc gia. Bởi vì theo công văn 1690 hướng dẫn của Tổng cục Hải Quan không chấp
nhận giấy chứng nhận xuất xứ viết tay. VPBank không có thông tin Tổng cục Hải
Quan có công văn quy định giấy chứng nhận xuất xứ không được viết tay.
Kết quả: Công ty Môi trường xanh nhận hàng chậm 15 ngày so với kế hoạch sản
xuất. VPBank tốn chi phí gởi trả lại giấy chứng nhận xuất xứ cho ngân hàng xuất
trình và có thêm bài học kinh nghiệm bộ chứng từ được lập phù hợp với thư tín
dụng nhưng chưa chắn đã phù hợp với luật trong nước.
Lời bình:
Khi phát hành thư tín dụng, VPBank chỉ căn cứ vào hợp đồng của khách hàng ở
phần chứng từ xuất trình quy định “Giấy chứng nhận xuất xứ 3 bản”. Kế đó, khi
nhận được bộ chứng từ xuất trình, VPBank đã xác nhận tình trạng chứng từ hợp lệ
căn cứ theo quy định của UCP600 và ISBP681. Hơn nữa, đối với việc Hải Quan
không chấp nhận giấy chứng nhận xuất xứ viết tay, VPBank hoàn toàn ở thế bị
động vì VPBank không thể nào biết được Tổng cục Hải Quan ban hành văn bản như
vậy. Vì vậy, khi rủi ro xảy ra, khách hàng đánh giá không tốt về trình độ nghiệp vụ
của VPBank. Do đó, nếu ngay từ khi phát hành thư tín dụng VPBank thể hiện điều
khoản “giấy chứng nhận xuất xứ xuất trình 3 bản được đánh máy và do cơ quan xxx
phát hành” thì rủi ro này đã không xảy ra. Tuy nhiên, sau khi rủi ro này xảy ra,
VPBank có thêm được bài học kinh nghiệm làm thanh toán quốc tế không chỉ nắm
38
bắt các tập quán quốc tế và trong nước liên quan đến thanh toán mà còn phải biết và
nắm rõ các quy định của Hải Quan.
2.4.1.3 Bất đồng quan điểm chứng từ bất hợp lệ giữa các ngân hàng:
Ví dụ 3: Chi nhánh công ty Hùng Hưng tại quận 7 yêu cầu VPBank phát hành thư
tín dụng trị giá USD850,000 để nhập gỗ sao, điều kiện giao hàng CFR HoChiMinh
city port, Incoterms 2000. Chi Nhánh công ty Hùng Hưng đã mua bảo hiểm cho lô
hàng. Sau khi nhận được thông báo thư tín dụng từ ngân hàng BNP Paribas,
Singapore, người bán tiến hàng giao hàng và lập chứng từ đòi tiền. Khi nhận bộ
chứng từ, VPBank kiểm tra và phát hiện các sai biệt sau:
- Hối phiếu lập trước ngày giao hàng dựa trên nguyên tắc là phải giao hàng xong rồi
mới được lập hối phiếu đòi tiền.
- Hóa đơn thương mại, phiếu đóng gói, vận đơn đường biển, giấy chứng nhận xuất
xứ lập tên người mua là Công ty TNHH Hùng Hưng (thiếu chữ chi nhánh) căn cứ
điều 14a UCP600 kiểm tra trên bề mặt chứng từ. Mặt khác, Công ty TNHH Hùng
Hưng cũng có giao dịch thanh toán quốc tế với VPBank nhưng địa chỉ công ty này
ở Nghệ An.
VPBank đã thông báo tình trạng chứng từ cho khách hàng và chờ ý kiến phản hồi.
Kế đó, chi nhánh công ty TNHH Hùng Hưng thông báo VPBank thời gian 5 ngày
làm việc quá ngắn để thanh toán một số tiền lớn như vậy. Do đó, đề nghị VPBank
thông báo từ chối chứng từ, 10 ngày sau chi nhánh công ty TNHH Hùng Hưng mới
có thể thanh toán. Vì vậy, VPBank đã gởi điện thông báo những sai biệt trên cho
ngân hàng BNP Paribas, Singpore. Tuy nhiên, ngân hàng BNP Paribas, Singapore
từ chối những sai biệt này dựa trên căn cứ sau:
- Điều 14i UCP600 quy định “Một chứng từ có thể ghi ngày phát hành trước ngày
phát hành tín dụng nhưng không được ghi sau ngày xuất trình chứng từ”.
39
- Theo luật của Singapore thì công ty mẹ có trách nhiệm trả tiền cho chi nhánh nên
chứng từ có hay không thể hiện “chi nhánh” vẫn hợp lệ vì chứng từ đã thể hiện
đúng địa chỉ người yêu cầu phát hành thư tín dụng.
Ngoài ra, BNP Paribas còn gọi điện qua gặp trực tiếp trưởng phòng thanh toán quốc
tế của VPBank để tranh luận các sai biệt trên. Cuối cùng, VPBank chỉ đồng ý việc
phủ nhận bất hợp lệ của hối phiếu.
Nguyên nhân:
- Chi nhánh công ty TNHH Hùng Hưng chưa làm thủ tục vay vốn kịp do tài sản thế
chấp chưa làm xong thủ tục công chứng và thẩm định theo yêu cầu của VPBank.
- VPBank cho rằng mình đã hành động đúng theo điều 14a UCP600 để xác định
chứng từ có sai biệt. Đối với ngân hàng BNP Paribas, Singapore thì lại cho rằng
mình làm đúng theo luật Singapore nên cả hai bên đều bảo lưu ý kiến của mình.
Kết quả: 10 ngày sau chi nhánh công ty TNHH Hùng Hưng nộp tiền để thanh toán
thư tín dụng trên.
Lời bình:
Công ty TNHH Hùng Hưng và chi nhánh công ty TNHH Hùng Hưng đều do một
ông chủ điều hành. Người bán ở Singapore biết rõ điều này nên nghĩ rằng chứng từ
để tên công ty có thể hiện “chi nhánh” hay không cũng sẽ được thanh toán. Đối với
VPBank mặc dù biết 2 công ty này do một người chủ điều hành nhưng để bảo vệ uy
tín của mình và quyền lợi khách hàng nên đã bắt sai biệt để kéo dài thời hạn thanh
toán thành 10 ngày. Tuy nhiên, nếu VPBank bắt sai biệt chứng từ mà ngân hàng
xuất trình có lý do để phản biện thì VPBank sẽ gặp rủi ro phải thực hiện nghĩa vụ
thanh toán đúng thời hạn quy định của UCP600 trong khi người mua chưa có tiền
để thanh toán.
40
2.4.1.4 Không nhận được đúng hàng hóa thỏa thuận trong hợp đồng:
Ví dụ 4: Công ty Hiệp Thành Phát yêu cầu VPBank phát hành thư tín dụng trả ngay
trị giá USD25,000 cho người bán ở Hàn Quốc, mặt hàng hóa chất Soda Ash, điều
kiện giao hàng CIF HoChiMinh city port, Incoterms 2000. Bởi vì mô tả hàng hóa
trong hợp đồng nhiều hơn số ký tự thể hiện trong vùng mô tả hàng hóa của SWIFT
nên phần mô tả hàng hóa được ghi trong thư tín dụng là: “Mô tả hàng hóa theo chi
tiết trong hợp đồng xxx ngày xxx”. Khi nhận được chứng từ của ngân hàng xuất
trình, VPBank kiểm tra, xác định chứng từ phù hợp với thư tín dụng. Kế đó,
VPBank thông báo tình trạng chứng từ cho khách hàng và đề nghị nộp tiền để nhận
chứng từ. Sau khi khách hàng nộp tiền và nhận chứng từ, VPBank tiến hành thanh
toán cho ngân hàng của người bán. Tuy nhiên, hai ngày sau khi thanh toán, khách
hàng thông báo với VPBank hàng hóa nhận được lại khác với hàng hóa đã thỏa
thuận trong hợp đồng đề nghị VPBank ngưng lại việc thanh toán. VPBank tiến hành
kiểm tra lại phần hóa đơn thương mại và hợp đồng mua bán thì phát hiện trên hóa
đơn thương mại ngoài dòng “Mô tả hàng hóa theo chi tiết trong hợp đồng xxx
ngày xxx” phù hợp với yêu cầu của thư tín dụng, các loại hàng hóa được giao khác
với hợp đồng. Vì vậy, VPBank giải thích với khách hàng việc thanh toán căn cứ
theo điều 4, 5 và 14 UCP600 là phù hợp với tập quán quốc tế. “Ngân hàng chỉ giao
dịch bằng chứng từ chứ không phải hàng hóa. Thư tín dụng độc lập với hợp đồng
ngay cả khi thư tín dụng có dẫn chiếu đến hợp đồng như vậy”. VPBank đã thanh
toán căn cứ dựa trên bề mặt chứng từ phù hợp với các điều khoản của thư tín dụng
nên không có căn cứ để yêu cầu ngân hàng xuất trình trả lại tiền. Tuy nhiên,
VPBank tư vấn cho khách hàng trong trường hợp này nên khiếu nại với người bán
về việc giao hàng không đúng hợp đồng. Nếu hai bên không đạt được thỏa thuận thì
khách hàng nên khởi kiện ra tòa để yêu cầu người bán thực hiện đúng nghĩa vụ giao
hàng trong hợp đồng.
Nguyên nhân: Tại thời điểm giao hàng, giá cả lô hàng giao cho công ty Hiệp Thành
Phát tăng. Do đó, nếu người bán giao hàng theo đúng hợp đồng sẽ bị thua lỗ.
41
Kết quả: Sau khi hai bên người mua và người bán thương lượng. Người bán đồng ý
giảm giá 5% trị giá lô hàng và sẽ được cấn trừ lại trong lô hàng kế tiếp
Lời bình:
Về nguyên tắc người mua không được can thiệp vào quá trình thanh toán của
VPBank cho ngân hàng của người bán. Bởi vì việc này sẽ ảnh hưởng đến uy tín của
VPBank và trái thông lệ quốc tế UCP600. Tuy nhiên, nếu VPBank chỉ căn cứ vào
quy tắc UCP600 để bảo vệ quyền lợi của mình mà không quan tâm đến quyền lợi
của khách hàng thì rủi ro VPBank bị mất khách hàng là điều không thể tránh khỏi.
2.4.1.5 Phát hành thư tín dụng không đúng hợp đồng:
Ví dụ 5: Khách hàng Nguyên Khang yêu cầu VPBank phát hành thư tín dụng
chuyển nhượng trả ngay trị giá USD20,000 với điều kiện giao hàng CIF
HoChiMinh city port, Incoterms 2000. Sau khi VPBank phát hành thư tín dụng và
thông báo cho ngân hàng của người bán thì nhận được thông báo từ ngân hàng
thông báo là người bán không thể thực hiện giao hàng. Kế đó, công ty Nguyên
Khang khiếu nại VPBank khách hàng của họ vẫn chưa nhận được thông báo thư tín
dụng nên chưa thể giao hàng. Sau khi VPBank kiểm tra đơn đề nghị mở thư tín
dụng và hợp đồng thì phát hiện sai tên người thụ hưởng. Bởi vì đây là hợp đồng ký
tay ba nên người thụ hưởng trong thư tín dụng không phải là người bán ký kết hợp
đồng và hợp đồng không thể hiện ngân hàng chuyển nhượng.
Nguyên nhân: Đối với hợp đồng mua bán trực tiếp thì người bán cũng là người thụ
hưởng thư tín dụng nhưng đối với hợp đồng mua bán qua tay ba thì người bán và
người thụ hưởng thư tín dụng khác nhau. Đây là sơ sót của nhân viên VPBank chưa
hiểu hợp đồng mua bán tay ba nên đã hướng dẫn khách hàng mở thư tín dụng sai
tên người thụ hưởng.
42
Kết quả: Khách hàng bổ sung thêm ngân hàng chuyển nhượng trong hợp đồng.
VPBank phải sửa đổi thư tín dụng mà không được thu phí của khách hàng vì đây là
lỗi của mình.
Lời bình:
Mặc dù VPBank đã phát hiện và sửa đổi thư tín dụng, tuy nhiên do đây là thư tín
dụng không hủy ngang nên VPBank và người mua phải chờ sự đồng ý của ngân
hàng người bán gây ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất kinh doanh của công ty. Nếu
người bán không chấp nhận sửa đổi thư tín dụng thì VPBank phải chịu rủi ro nếu
người mua từ chối nhận chứng từ và thanh toán. Kế đó, trình độ nghiệp vụ của
VPBank sẽ không tạo được sự tin tưởng của khách hàng ảnh hưởng đến việc quan
hệ lâu dài trong tương lai
2.4.1.6 Phát hành bảo lãnh nhận hàng:

Ví dụ 6: Công ty BCD yêu cầu VPBank phát hành thư tín dụng trả ngay trị giá
USD30,000 mặt hàng bột giấy, dung sai +/- 20%, điều kiện giao hàng CIF
HoChiMinh city port, Incoterms 2000. Hai tuần sau khi phát hành thư tín dụng,
khách hàng điện thoại liên lạc VPBank đã có bộ chứng từ chưa vì hàng đã về tới
cảng và khách hàng cần nhận hàng gấp. Bởi vì VPBank vẫn chưa nhận được bộ
chứng từ nên tư vấn khách hàng làm đề nghị phát hành bảo lãnh nhận hàng.
VPBank sẽ phát hành bảo lãnh nhận hàng để công ty có thể nhận hàng trước khi có
vận đơn đường biển. Sau đó, khách hàng đồng ý nộp USD30,000 để VPBank phát
hành bảo lãnh nhận hàng. Tuy nhiên, khi nhận được bộ chứng từ và kiểm tra thì trị
giá bộ chứng từ là USD33,000. Do đó, VPBank đã yêu cầu khách hàng nộp thêm số
tiền chênh lệch USD3,000 để thanh toán cho người bán. Tuy nhiên, khách hàng
không đồng ý nộp thêm số tiền chênh lệch và lập luận rằng “đã nộp đủ tiền trị giá
thư tín dụng và đề nghị phát hành bảo lãnh không có điều khoản nào yêu cầu phải
nộp thêm khoản tiền chênh lệch khi trị giá chứng từ lớn hơn trị giá bảo lãnh”.
43
Nguyên nhân: Đây là sơ sót của VPBank đã để khách hàng tự soạn thảo đề nghị
phát hành bảo lãnh nhận hàng và không dự đoán được trước bất lợi khi mình phát
hành thư bảo lãnh. Khách hàng chỉ quan tâm đến việc làm sao nhận được hàng,
phần hậu quả còn lại để ngân hàng gánh.
Kết quả: VPBank phải bù thêm USD3,000 để thanh toán cho người bán. Đây là bài
học kinh nghiệm xương máu của VPBank. Sau đó, VPBank soạn thảo giấy đề nghị
phát hành bảo lãnh nhận hàng có thêm điều khoản “trong trường hợp trị giá bộ
chứng từ lớn hơn trị giá thư bảo lãnh, công ty chúng tôi có trách nhiệm thanh toán
thêm phần chênh lệnh này” và “khi bộ chứng từ có bất hợp lệ, công ty chúng tôi
đồng ý tất cả các bất hợp lệ của bộ chứng từ”. Kế đó, khi phát hành bảo lãnh nhận
hàng, ngoài giấy đề nghị phát hành bảo lãnh nhận hàng theo mẫu của VPBank,
khách hàng còn phải xuất trình thêm hóa đơn thương mại và vận đơn đường biển
bản sao để VPBank căn cứ trên chứng từ này mà phát hành bảo lãnh nhận hàng
đúng với trị giá của hóa đơn thương mại bản sao.
Lời bình:
Vì mối quan hệ với khách hàng và tin tưởng và thiện chí thanh toán của khách hàng,
VPBank đã không xem xét kỹ những điều khoản trên đề nghị phát hành bảo lãnh có
thể gây ra những ảnh hưởng gì bất lợi cho mình. Do đó, khi xảy ra rủi ro VPBank là
người bị thiệt hại.
2.4.2 Đối với thư tín dụng xuất khẩu:

Tuy số lượng khách hàng giao dịch nghiệp vụ thư tín dụng xuất khẩu tại VPBank
không nhiều như khách hàng giao dịch thư tín dụng nhập khẩu nhưng trong qua
trình giao dịch vẫn có một số rủi ro nhất định. Kết quả khảo sát cho thấy có rất
nhiều rủi ro phát sinh trong quá trình giao dịch thư tín dụng xuất khẩu. Chi tiết các
loại rủi ro và ý kiến trả lời được thể hiện trong bảng 4 ở dưới đây:
44
Bảng 4: Rủi ro đối với thư tín dụng xuất khẩu (có 100/100 người trả lời câu hỏi)
phiếu (%)
Khi thông báo thư tín dụng, sửa đổi
1 Sai sót của bưu điện, dịch vụ chuyển phát thư làm thất lạc 25 25
thư tín dụng, sửa đổi gốc
2 Bị khách hàng khiếu kiện vì thông báo, chuyển tiếp chậm 35 35
3 Xác định tính xác thực của thư tín dụng, sửa đổi 40 40
Khi chiết khấu chứng từ có truy đòi / Đòi tiền ngân hàng phát hành
4 Không phát hiện hết sai sót của chứng từ nên ngân hàng 15 15
phát hành từ chối thanh toán
5 Chiết khấu chứng từ bất hợp lệ 5 5
6 Chứng từ phù hợp với thư tín dụng nhưng ngân hàng phát 25 25
hành trì hoãn thanh toán hoặc không thanh toán
7 Bất đồng quan điểm chứng từ bất hợp lệ với ngân hàng 15 15
phát hành
8 Không thể thực hiện những điều khoản quy định trong thư 10 10
tín dụng
9 Gửi chứng từ không đúng quy định của thư tín dụng 10 10
10 Chứng từ bị bất hợp lệ do thời hạn xuất trình chứng từ và 5 5
hiệu lực thư tín dụng quá ngắn
11 Không đòi lại được tiền đã chiết khấu cho nhà xuất khẩu 3 3
khi ngân hàng phát hành từ chối thanh toán và nhà xuất
khẩu không có khả năng hoàn trả
12 Chứng từ bất hợp lệ ngân hàng phát hành, người mua ép 5 5
giá khi giá cả hàng hóa biến động
13 Cung cấp chỉ thị thanh toán cho ngân hàng phát hành 2 2
không chính xác
Nguồn: Kết quả điều tra của tác giả
45
2.4.2.1 Không thể thực hiện những điều khoản trong thư tín dụng:
Ví dụ 1: VPBank nhận được bộ chứng từ xuất trình theo phương thức tín dụng
chứng từ của khách hàng Thu Hoạch trị giá USD25,000. Khi VPBank kiểm tra
chứng từ phát hiện bộ chứng từ bất hợp lệ do thư tín dụng có điều khoản không thể
thực hiện được “Vận đơn đường biển lập theo lệnh của ngân hàng phát hành và
ghi cước phí trả trước (freight prepaid)”. Trong khi đó điều kiện giao hàng là
FOB HoChiMinh city port, Incoterms 2000 nên hãng tàu phát hành vận đơn thể
hiện “freight collect”. Do đó, VPBank đã đề nghị Thu Hoạch thông báo người nhập
khẩu sửa đổi thư tín dụng trước khi giao hàng để ngân hàng phát hành không thể từ
chối thanh toán. Tuy nhiên, 2 ngày sau Thu Hoạch thông báo người nhập khẩu từ
chối sửa đổi thư tín dụng, yêu cầu gởi chứng từ gấp nếu không sẽ từ chối nhận hàng
và Thu Hoạch phải bồi thường việc vi phạm hợp đồng do giao hàng trễ. Vì vậy, Thu
Hoạch đã yêu cầu VPBank gởi chứng từ đòi tiền nhưng phải lập văn bản gởi
VPBank với điều khoản “bộ chứng từ có bất hợp lệ, đề nghị VPBank gởi chứng từ.
Công ty chúng tôi sẽ chịu hoàn toàn trách nhiệm nếu bộ chứng xuất trình bị ngân
hàng phát hành từ chối thanh toán”.
Nguyên nhân: Khi ký kết hợp đồng, người mua soạn sẵn hợp đồng với điều khoản
chứng từ vận tải ghi cước phí trả trước “freight prepaid” còn điều kiện giao hàng là
FOB HoChiMinh city port, Incoterms 2000. Khi Thu Hoạch ký kết hợp đồng đã
không kiểm tra điều khoản này bất lợi cho mình vì không thể lập được bộ chứng từ
hợp lệ để thanh toán theo phương thức thư tín dụng.
Kết quả: Mặc dù người nhập khẩu đồng ý thanh toán nhưng ngân hàng phát hành
khấu trừ phí bất hợp lệ USD80
46
Lời bình:
VPBank hoàn toàn ở thế bị động khi không thể xuất trình được bộ chứng từ theo
đúng yêu cầu của thư tín dụng. Đối với trường hợp như vậy, quyền chủ động thanh
toán nằm trong tay của ngân hàng phát hành chứ không phải VPBank. Nếu ngân
hàng phát hành có thiện chí thanh toán thì VPBank cũng bị khấu trừ phí bất hợp lệ.
Ngược lại khi ngân hàng phát hành từ chối thanh toán, rủi ro phát sinh cho là
VPBank không thu được tiền hàng, khách hàng đánh giá không tốt về trình độ
nghiệp vụ của VPBank. Tuy nhiên, rủi ro như vậy có thể loại trừ nếu trước khi thư
tín dụng được phát hành, VPBank tư vấn cho khách hàng những điều khoản này gây
bất lợi khi xuất trình bộ chứng từ.
2.4.2.2 Chiết khấu bộ chứng từ bất hợp lệ:

Ví dụ 2: VPBank nhận được đề nghị chiết khấu 13 bộ chứng từ xuất trình theo
phương thức tín dụng chứng từ tổng trị giá USD350,000 của công ty ABC với thời
hạn chiết khấu 30 ngày. Khi kiểm tra chứng từ, VPBank phát hiện 13 bộ chứng từ
này bị bất hợp lệ “giao hàng trễ”, nên đã đề nghị công ty ABC thông báo người
nhập khẩu yêu sửa đổi thời hạn giao hàng trên thư tín dụng để ngân hàng phát hành
không từ chối thanh toán. Tuy nhiên, công ty ABC yêu cầu VPBank cho chiết khấu
trước sau đó sẽ sửa đổi thư tín dụng. Xét thấy người mua đã làm ăn lâu năm với
công ty ABC nên khả năng người mua không thanh toán rất thấp. Hơn nữa, vì mối
quan hệ, VPBank đồng ý đề nghị này nhưng khách hàng phải lập văn bản gởi
VPBank với điều khoản “bộ chứng từ có bất hợp lệ, đề nghị VPBank gởi chứng từ.
Công ty chúng tôi sẽ chịu trách nhiệm hoàn trả lại số tiền đã chiết khấu và lãi suất
phát sinh nếu bộ chứng từ bị ngân hàng phát hành từ chối thanh toán”. Đến ngày
thứ 30, vẫn chưa nhận được tiền thanh toán 13 bộ chứng từ này nên VPBank đã gởi
điện cho ngân hàng phát hành để hỏi tình trạng bộ chứng từ. Tuy nhiên, điện của
ngân hàng phát hành thông báo họ chưa nhận được 13 bộ chứng từ trên. Do đó,
VPBank đã kiểm tra lại bộ phận xử lý chứng từ xuất khẩu thì phát hiện nhân viên
xử lý chứng từ chưa gởi chứng từ. Mặt khác, vì bộ chứng từ bất hợp lệ nên để tiết
47
kiệm chi phí hai bên đã thỏa thuận chuyển sang phương thức chuyển tiền sau. Hơn
nữa, khách hàng còn đề nghị nhân viên VPBank trả lại bộ chứng từ (hóa đơn, phiếu
đóng gói, vận đơn đường biển, giấy chứng nhận xuất xứ) để gởi đi theo phương
thức trả tiền sau. Trước tình hình đó, VPBank yêu cầu khách hàng hoàn trả số tiền
đã chiết khấu và lãi suất phát sinh 30 ngày trong vòng 1 tuần nếu không sẽ khởi
kiện ra tòa để thu hồi số tiền này.
Nguyên nhân: Để giữ được khách hàng nhất là khách hàng xuất khẩu trong điều
kiện các ngân hàng cạnh tranh gay gắt như hiện nay đôi khi VPBank vẫn phải chấp
nhận những yêu cầu bất lợi của khách hàng mà khi xảy ra rủi ro thì VPBank là
người chịu thiệt hại.
Kết quả: Nhân viên xử lý chứng từ bị kỷ luật thôi việc. Người nhập khẩu thanh
toán số tiền này sau 45 ngày bằng phương thức chuyển tiền sau. Khách hàng ABC
chuyển toàn bộ giao dịch thanh toán xuất khẩu qua ngân hàng khác. Bởi vì họ
không đồng ý với cách xử lý của VPBank. VPBank mất khách hàng giao dịch xuất
khẩu lớn.
Lời bình:
Mục đích chính của khách hàng là tiết kiệm chi phí bởi vì bộ chứng từ có bất hợp lệ
nên phí bất hợp lệ ngân hàng phát hành khấu trừ khi thanh toán 13 bộ chứng từ
không phải là con số nhỏ. Tuy nhiên, trên thực tế VPBank đã bị khách hàng không
trung thực qua mặt và việc kiểm tra giám sát của VPBank không hiệu quả. Mặc dù
người mua đã thanh toán nhưng nếu đặt trường hợp người mua không thanh toán thì
VPBank sẽ gặp rủi ro thiệt hại tài chính do đã chiết khấu cho khách hàng.
Tóm lại những rủi ro thư tín dụng được minh họa bằng các ví dụ thực tế kể trên có
thể kết luận bằng bảng tóm tắt sau:
48
STT Rủi ro Kết luận

1 Rủi ro do thiên tai - Không am hiểu về các điều khoản bảo hiểm
và các điều khoản loại trừ
- Không lựa chọn tàu có khả năng đi biển tốt
2 Khách hàng khiếu kiện - Công tác cập nhật các văn bản luật thuộc lĩnh
tình trạng bộ chứng từ vực xuất nhập khẩu còn hạn chế
- Không phát hiện được hết những sai biệt của
bộ chứng từ
3 Bất đồng quan điểm - Sự khác biệt về cách xử lý chứng từ của các
chứng từ bất hợp lệ ngân hàng
giữa các ngân hàng - Chưa nắm vững hết các quy định của
UCP600, ISBP681
4 Không nhận được đúng - Không có đại diện của người mua kiểm tra
hàng hóa thỏa thuận hàng hóa trước khi người bán giao hàng.
trong hợp đồng - Không ràng buộc chặt chẽ chứng từ xuất trình
5 Phát hành thư tín dụng - Bất cẩn, không đọc hết nội dung của hợp đồng
không đúng hợp đồng - Nghiệp vụ còn non
6 Phát hành bảo lãnh - Không dự đoán được thời gian hàng về đến
nhận hàng cảng và chứng từ về đến ngân hàng.
- Hãng tàu từ chối bảo lãnh nhận hàng
7 Không thể thực hiện - Nghiệp vụ ngoại thương còn non nên không
những điều khoản phát hiện được những điểm mâu thuẫn trong
trong thư tín dụng hợp đồng
- Không kiểm tra các điều khoản lúc nhận được
thông báo thư tín dụng để sửa đổi kịp thời
8 Chiết khấu bộ chứng từ - Chưa chú trọng công tác đánh giá, thẩm định
bất hợp lệ khách hàng.
- Đạo đức của cán bộ ngân hàng
49
2.5 Đánh giá công tác phòng chống rủi ro tín dụng chứng từ tại VPBank
2.5.1 Trước khi phát hành thư tín dụng nhập khẩu:
Khi nhận được yêu cầu phát hành thư tín dụng (trả ngay, trả chậm), VPBank sẽ yêu
cầu khách hàng xuất trình các chứng từ sau:
- Giấy đề nghị bán ngoại tệ (dùng để mua ngoại tệ ký quỹ)
- Giấy đề nghị phát hành thư tín dụng
- Hợp đồng mua bán
- Báo cáo tài chính trong 3 năm gần nhất
- Phương án kinh doanh lô hàng nhập khẩu
- Tài sản đảm bảo (đối với thư tín dụng trả chậm)
- Đề nghị vay trả nợ nước ngoài nếu thư tín dụng có thời hạn hiệu lực trên 1 năm
(thư tín dụng trả chậm)
- Hợp đồng tín dụng (nếu khách hàng vay vốn để thanh toán hàng nhập khẩu hoặc
cầm cố lô hàng nhập khẩu để thanh toán)
Khi nhận được các chứng từ trên, VPBank sẽ tiến hành thẩm định khách hàng:
- Phân tích tình hình tài chính của khách hàng: dựa trên báo cáo tài chính để xác
định lãi lỗ, cơ cấu vốn nhất là tỷ lệ nợ trên vốn chủ sở hữu, vòng quay hàng tồn kho,
lưu chuyển dòng tiền…
- Phương án kinh doanh lô hàng nhập khẩu: giấy phép nhập khẩu (nếu mặt hàng yêu
cầu có giấy phép), lợi nhuận, giá cả so với giá thị trường, ảnh hưởng đối với môi
trường, thị trường tiêu thụ, mục đích sử dụng…
- Tài sản đảm bảo (tối đa 70% trị giá thư tín dụng): đảm bảo vốn gốc và lãi cùng
những chi phí phát sinh nếu phải xử lý tài sản để thu hồi nợ.
- Thông tin nợ của khách hàng tại trung tâm thông tin tín dụng của Ngân hàng nhà
nước (CIC).
Từ các thông tin trên, cán bộ tín dụng sẽ tính điểm hệ số tín dụng (A+, A-, A, B+,
B-, B, C) và đây là cơ sở để phát hành thư tín dụng. Nếu điểm C hoặc khách hàng
50
có nợ quá hạn tại các tổ chức tín dụng khác thì cán bộ tín dụng sẽ thông báo khách
hàng từ chối phát hành thư tín dụng. Mặt khác, việc thẩm định những doanh nghiệp
mới thành lập sẽ gặp khó khăn rất nhiều. Bởi vì doanh nghiệp mới thành lập không
có báo cáo tài chính và thông tin tại CIC. Do đó, việc thẩm định doanh nghiệp mới
hoàn toàn phụ thuộc vào kinh nghiệm của cán bộ tín dụng đối với lĩnh vực kinh
doanh của doanh nghiệp đó.
2.5.2 Khi nhận được bộ chứng từ hàng nhập khẩu:

- Kiểm tra chứng từ qua 2 tay: nhân viên, trưởng phòng (kiểm soát viên) để xác
định tình trạng của bộ chứng từ theo UCP600 trước khi thông báo cho khách hàng.
- Nếu bộ chứng từ hợp lệ, thông báo cho khách hàng và yêu cầu khách hàng nộp
tiền trong vòng 5 ngày làm việc kể từ khi nhận được thông báo.
- Nếu bộ chứng từ bất hợp lệ, thông báo cho khách hàng và đề nghị khách hàng cho
ý kiến về tình trạng bộ chứng từ. Nếu khách hàng đồng ý bất hợp lệ bằng văn bản,
yêu cầu khách hàng nộp tiền để thanh toán. Nếu khách hàng từ chối bất hợp lệ bằng
văn bản thì tiến hành thông báo từ chối thanh toán cho ngân hàng xuất trình trong
vòng 5 ngày làm việc sau ngày nhận chứng từ. Trong thông báo từ chối thanh toán
nêu rõ những bất hợp lệ và chờ ý kiến của ngân hàng xuất trình. Trong trường hợp
ngân hàng xuất trình bác bỏ các điểm bất hợp lệ của VPBank phù hợp với UCP600,
ISBP681 và khách hàng từ chối thanh toán, VPBank phải chịu trách nhiệm thanh
toán cho ngân hàng xuất trình.
2.5.3 Thanh toán chứng từ hàng nhập khẩu:

- Nếu bộ chứng từ hợp lệ và khách hàng nộp tiền thì thanh toán trong vòng 5 ngày
làm việc sau ngày nhận chứng từ.
- Nếu bộ chứng từ hợp lệ và khách hàng chưa nộp tiền trong vòng 5 ngày làm việc
kể từ khi thông báo có chứng từ thì tiến hành cho vay bắt buộc cầm cố lô hàng
thanh toán cho nước ngoài.
51
- Nếu việc thanh toán dựa trên vốn vay cầm cố lô hàng thì cán bộ tín dụng VPBank
sẽ làm thủ tục nhận hàng và đưa hàng về kho trước khi giải ngân cho khách hàng.
- Khi khách hàng nhận hàng xong và có tờ khai hải quan, đề nghị khách hàng gởi tờ
khai hải quan bản gốc và bản sao (ngân hàng lưu) để ngân hàng xác nhận đã thanh
toán theo quy định của Ngân hàng nhà nước tại thông tư 08/2003/TT-NHNN. Việc
này để đảm bảo tính xác thực của hàng hóa nhập khẩu.
2.5.4 Phát hành bảo lãnh nhận hàng:

Khi khách hàng có yêu cầu phát hành bảo lãnh nhận hàng thì VPBank sẽ yêu cầu
khách hàng nộp các chứng từ sau:
- Giấy đề nghị phát hành bảo lãnh nhận hàng (theo mẫu VPBank)
- Giấy đề nghị bán ngoại tệ
- Hóa đơn thương mại, vận đơn đường biển (bản sao): Đây là căn cứ để VPBank
phát hành trị giá thư bảo lãnh nhận hàng. Mặt khác, trước khi phát hành bảo lãnh
nhận hàng VPBank phải liên lạc đại diện hãng tàu ở Việt Nam xem họ có chấp nhận
bảo lãnh nhận hàng của VPBank phát hành không?
Khi bộ chứng từ về tới VPBank, khách hàng sẽ lấy vận đơn đường biển và hoàn trả
lại thư bảo lãnh nhận hàng cho VPBank.
2.5.5 Thông báo thư tín dụng xuất khẩu:

- Khi nhận được thông báo thư tín dụng xuất khẩu từ ngân hàng thông báo thứ nhất
VPBank thông báo cho khách hàng. Bởi vì ngân hàng thông báo thứ nhất đã thực
hiện công việc xác định tính chân thật của thư tín dụng
- Khi nhận được thông báo thư tín dụng xuất khẩu từ ngân hàng phát hành thì
VPBank có nghĩa vụ xác định tính chân thực thư tín dụng này. Nếu nhận bằng điện
SWIFT MT700 thì thư tín dụng đương nhiên được xác thực. Nếu nhận bằng thư thì
xác định mẫu chữ ký, testkey rồi mới thông báo cho khách hàng. Trong trường hợp
VPBank không có quan hệ đại lý với ngân hàng phát hành thì VPBank phải thông
52
qua ngân hàng đại lý của mình để xác thực thư tín dụng nhận được. Trong trường
hợp này, VPBank phải chịu phí xác thực của ngân hàng đại lý mà không thể thu phí
của khách hàng.
- Khi khách hàng nhận thư tín dụng, VPBank sẽ tư vấn cho khách hàng những điểm
sau: hiệu lực thư tín dụng, thời hạn giao hàng, chứng từ xuất trình, thời gian xuất
trình…
2.5.6 Đòi tiền / chiết khấu bộ chứng từ thư tín dụng xuất khẩu:
Khi khách hàng có yêu cầu đòi tiền / chiết khấu chứng từ thư tín dụng xuất khẩu
VPBank sẽ yêu cầu khách hàng xuất trình các chứng từ sau:
- Thư tín dụng bản gốc: VPBank đóng dấu
- Đề nghị thu tiền / chiết khấu hàng xuất khẩu (theo mẫu VPBank)
- Tờ khai Hải Quan bản gốc, bản sao: để xác định có hàng xuất khẩu thực tế.
- Bộ chứng từ (hóa đơn, vận đơn, phiếu đóng gói, giấy chứng nhận xuất xứ…)
Sau đó, VPBank sẽ kiểm tra bộ chứng từ. Nếu bộ chứng từ hợp lệ, VPBank sẽ tiến
hành gởi bộ chứng từ để đòi tiền. Nếu bộ chứng từ có bất hợp lệ, VPBank sẽ yêu
cầu khách hàng sửa chứng từ cho phù hợp với thư tín dụng. Nếu chứng từ bất hợp lệ
không sửa được, VPBank sẽ yêu cầu khách hàng làm văn bản cam kết “bộ chứng từ
có bất hợp lệ, đề nghị VPBank gởi chứng từ. Công ty chúng tôi sẽ chịu hoàn toàn
trách nhiệm nếu ngân hàng phát hành từ chối thanh toán”. VPBank sẽ liệt kê bất
hợp lệ trên thư đòi tiền và gởi chứng từ theo phương thức nhờ thu.
Đối với bộ chứng từ hợp lệ sau 5 ngày làm việc, nếu vẫn chưa nhận được tiền thanh
toán, VPBank sẽ gởi điện cho ngân hàng phát hành hỏi lý do chưa thanh toán. Đối
với bộ chứng từ bất hợp lệ, sau 5 ngày làm việc nếu vẫn chưa nhận được tiền thanh
toán, VPBank sẽ đánh điện hỏi ngân hàng phát hành các bất hợp lệ đã được chấp
nhận hay chưa.
53
Khi khách hàng có yêu cầu chiết khấu thì VPBank sẽ căn cứ trên tình trạng bộ
chứng từ để quyết định chiết khấu. Đối với bộ chứng từ hợp lệ, tỷ lệ chiết khấu từ
95-98%, VPBank sẽ đánh giá khả năng thanh toán của ngân hàng phát hành (có
quan hệ đại lý với VPBank không…, có quan hệ đại lý với các ngân hàng bạn của
VPBank không?...). Nếu bộ chứng từ bất hợp lệ, VPBank ngoài đánh giá khả năng
thanh toán của ngân hàng phát hành còn phải xét mối quan hệ của VPBank với
khách hàng. Tuy nhiên, khi chiết khấu chứng từ bất hợp lệ, VPBank sẽ gặp rủi ro
như đã trình bày ở trên.
54
Thông qua nội dung trình bày ở chương 2, luận văn tập trung vào các vấn đề sau:
- Giới thiệu khái quát về sự hình thành và phát triển của VPBank. Kế đó, luận văn
trình bày tình hình hoạt động thanh toán quốc tế nói chung cũng như vị trí phương
thức tín dụng chứng từ tại VPBank nói riêng. Để từ đó cho thấy đây là phương thức
chiếm tỷ trọng lớn trong các phương thức thanh toán quốc tế tại VPBank.
- Nêu ra các nhân tố khách quan cũng như chủ quan ảnh hưởng thuận lợi hoặc bất
lợi cho hoạt động tín dụng chứng từ của VPBank. Trên cơ sở đó, luận văn đi sâu
nghiên cứu những rủi ro trong phương thức tín dụng chứng từ tại VPBank. Những
rủi ro này được hệ thống lại căn cứ vào kết quả điều tra khảo sát trong VPBank. Bên
cạnh đó, những rủi ro này còn được phân tích và minh họa bằng những ví dụ thực tế
tại VPBank bằng nhiều góc độ khác nhau. Chẳng hạn như ở góc độ là ngân hàng
phát hành, những rủi ro VPBank gặp phải là rủi ro do thiên tai, khách hàng khiếu
kiện tình trạng chứng từ, phát hành thư tín dụng không đúng hợp đồng… Trái lại ở
góc độ là ngân hàng xuất trình chứng từ, rủi ro VPBank gặp phải lại là rủi ro không
thể thực hiện điều khoản trong thư tín dụng, khi chiết khấu bộ chứng từ bất hợp
lệ… Từ đó, xác định được những nguyên nhân khách quan, chủ quan gây ra những
rủi ro này: trình độ nghiệp vụ, do khách hàng, thiếu kiểm tra giám sát… Sau đó,
đánh giá công tác phòng chống rủi ro tín dụng chứng từ tại VPBank. Khi đã xác
định được nguyên nhân gây ra rủi ro và đánh giá công tác phòng chống rủi ro sẽ tạo
tiền đề cho việc đề ra những giải pháp kiến nghị ở chương 3. Đây là vấn đề vô cùng
quan trọng góp phần hạn chế, giảm thiểu rủi ro khi thực hiện hoạt động tín dụng
chứng từ giúp nâng cao hiệu quả hoạt động của phương thức này trong tương lai.
55
Chương 3: Các giải pháp phòng ngừa rủi ro trong phương thức
tín dụng chứng từ tại VPBank
3.1 Mục đích xây dựng giải pháp

- Bảo vệ quyền lợi của VPBank và nâng cao năng lực phục vụ khách hàng, giảm
thiểu tổn thất xuống mức thấp nhất khi xảy ra rủi ro.
- Tiết kiệm thời gian và chi phí phát sinh giải quyết rủi ro.
- Thể hiện trách nhiệm giữa VPBank với khách hàng trong việc thực hiện các giao
dịch.
- Nâng cao trình độ chuyên môn và uy tín của VPBank thông qua việc xử lý các
giao dịch. Từ đó, góp phần duy trì và thu hút thêm khách hàng giao dịch cũng như
phát triển quan hệ với các tổ chức tín dụng khác trên thế giới.
3.2 Căn cứ để xây dựng giải pháp

- Các quy định về quản lý xuất nhập khẩu, ngoại hối của chính phủ và ngân hàng
nhà nước.
- Quy trình nghiệp của VPBank và tài liệu tập huấn thanh toán quốc tế của ACB.
- Các tập quán quốc tế: UCP600, ISBP681…
- Các tình huống rủi ro phát sinh thực tế và nguyên nhân ảnh hưởng đến phương
thức tín dụng chứng từ tại VPBank.
3.3. Các giải pháp phòng ngừa rủi ro

3.3.1 Giải pháp ngăn ngừa người bán giao hàng không đúng hợp đồng, lập
chứng từ giả để đòi tiền
3.3.1.1 Mục tiêu:
- Giúp người mua bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình.
- Đảm bảo uy tín của VPBank trong thanh toán trên thị trường quốc tế
- VPBank có thể ngăn ngừa hành vi không trong sáng của người bán
56
3.3.1.2 Cách tổ chức thực hiện:

VPBank nên đề nghị người mua trong thư tín dụng phần chứng từ xuất trình nên
có các nội dung sau:
- Giấy chứng nhận số lượng và chất lượng do người bán lập và người mua hay
đại diện của người mua ký xác nhận hàng hóa được giao đúng hợp đồng.
- Giấy chứng nhận xuất xứ được cấp bởi phòng thương mại công nghiệp ở nước
người bán. Việc này không những giúp người mua đảm bảo quyền lợi nhận
hàng mà còn được hưởng ưu đãi thuế nhập khẩu.
- Vận đơn do hãng tàu có văn phòng đại diện ở Việt Nam phát hành để người
mua có thể xác định tính chân thật của vận đơn và tình trạng lô hàng nhập khẩu
- Nội dung và hình thức chứng từ phải rất chặt chẽ, không yêu cầu chung chung.
Các chứng từ khác phải do những cơ quan đáng tin cậy phát hành. Ví dụ:
Không nên yêu cầu xuất trình “Giấy chứng nhận xuất xứ 3 bản” mà nên yêu cầu
“Giấy chứng nhận xuất xứ đánh máy do phòng thương mại công nghiệp xxx
phát hành 3 bản”
- Chứng từ fax advising trong đó thể hiện người bán gởi trước một bộ chứng từ
bản sao đến người mua để kiểm tra chứng từ trước khi hàng về tới Việt Nam.
Bên cạnh đó, VPBank cần chủ động cảnh báo với người mua quy định trong
hợp đồng điều khoản Penalty, trong đó quy định phạt bên nào không thực hiện
đầy đủ nghĩa vụ của mình. Kế đó, khi người bán xếp hàng lên tàu, VPBank
khuyến cáo người mua phải giám sát, kiểm tra để đảm bảo hàng hóa được giao
đầy đủ và đúng chất lượng. Cách thức này nên sử dụng với những lô hàng có trị
giá > 25,000 USD hoặc người bán và người mua mới giao dịch mua bán lần đầu
tiên và trị giá lô hàng >25,000 USD. Bởi vì lô hàng có giá trị < 25,000 USD sử
dụng cách thức này sẽ ảnh hưởng đến lợi nhuận của người mua khi bán lô hàng
tại Việt Nam.
57
3.3.1.3 Dự kiến hiệu quả giải pháp:

Trong giải pháp VPBank chủ động đưa ra cảnh báo cho người mua phải kiểm
tra, giám sát khi người bán giao hàng. Mặc dù việc này sẽ tốn chi phí của người
mua: chi phí ăn ở, đi lại… nhưng đối với những lô hàng nhập khẩu có giá trị lớn
(>25.000 USD) thì đây là việc cần nên làm. Bởi vì việc này giúp người mua
đảm bảo quyền lợi của mình rất cao và chi phí này nhỏ hơn rất nhiều so với chi
phí và thời gian người mua xử lý rủi ro người bán giao hàng không đúng hợp
đồng. Hơn nữa, khi chứng từ được quy định chặt chẽ và do các cơ quan tin cậy
phát hành thì VPBank có thể ngăn ngừa người bán lập chứng từ giả để đòi tiền.
Kế đó, mặc dù UCP600 có đề nghị không nên dẫn chiếu hợp đồng vào thư tín
dụng nhưng trong một số trường hợp cần thiết phải đưa hợp đồng vào chứng từ
yêu cầu. Từ đó, đây là căn cứ để VPBank kiểm tra hàng hóa có được giao đúng
hợp đồng hay không. Mục đích chính của giải pháp này là bảo vệ uy tín của
VPBank trong thanh toán và giúp người mua bảo vệ quyền lợi hợp pháp của
mình.
3.3.2 Giải pháp ngăn ngừa rủi ro khi phát hành bảo lãnh nhận hàng
- Hạn chế những bất lợi cho VPBank khi phát hành bảo lãnh nhận hàng.
- Giúp khách hàng nhận được hàng khi chưa có chứng từ.

- Trong thực tế, rủi ro phát sinh từ việc phát hành bảo lãnh nhận hàng cũng là một
vấn đề nan giải của VPBank khi có phát sinh tranh chấp. Để hạn chế rủi ro khi phát
hành bảo lãnh, VPBank nên yêu cầu khách hàng gởi đề nghị phát hành bảo lãnh
nhận hàng theo mẫu của VPBank, bản sao vận đơn và hóa đơn thương mại để làm
căn cứ phát hành trị giá thư bảo lãnh. Ngoài ra, VPBank cần liên lạc với đại diện
hãng tàu (hàng không) tại Việt Nam để xem họ có chấp nhận thư bảo lãnh nhận
hàng do VPBank phát hành không. Việc này nhằm tiết kiệm thời gian và chi phí của
58
khách hàng nếu thư bảo lãnh bị từ chối. Bên cạnh đó, trong trường hợp hãng hàng
không không đồng ý bảo lãnh nhận hàng do vận đơn hàng không ký hậu, VPBank
cũng nên linh động ký hậu vận đơn hàng không cho khách hàng để tránh việc tranh
chấp, ảnh hưởng đến việc nhận hàng của khách hàng.
- Bên cạnh đó, VPBank cũng cần tư vấn cho khách hàng khi phát hành thư tín dụng
nên tính toán thời gian xuất trình chứng từ của người bán sao cho khi hàng về đến
cảng thì bộ chứng từ về tới VPBank. Như vậy, khách hàng không tốn chi phí đề
nghị VPBank phát hành bảo lãnh nhận hàng và thời gian đi lại giữa VPBank và
hãng tàu (hàng không) để gởi và hoàn trả thư bảo lãnh nhận hàng.

Khi VPBank tư vấn cho khách hàng tính toán được thời gian hàng về đến cảng khớp
với thời gian chứng từ về đến VPBank thì rủi ro này được loại trừ.
3.3.3 Giải pháp ngăn ngừa rủi ro không thể thực hiện những điều khoản thư
tín dụng
- Giúp khách hàng ngăn chặn người mua ở nước ngoài đưa những điều khoản bất
lợi vào thư tín dụng.
- Hạn chế những sai biệt khi xuất trình chứng từ để tránh bị ngân hàng phát hành từ
chối thanh toán.
- Nâng cao uy tín và năng lực phục vụ khách hàng của VPBank.

Ở Việt Nam hiện nay có một thực trạng chung là đa số các doanh nghiệp Việt Nam
không xem xét kỹ các điều khoản trên hợp đồng ảnh hưởng đến mình như thế nào
khi đàm phán ký kết hợp đồng. Do đó, khi phát hành thư tín dụng theo hợp đồng có
điều khoản bất lợi cho mình, khả năng bị ngân hàng phát hành từ chối thanh toán rất
cao. Để ngăn chặn tình trạng đó cần có các biện pháp ngăn ngừa. Cụ thể:
59
- Trước khi thư tín dụng gốc được phát hành, VPBank đề nghị khách hàng nên yêu
cầu người mua ở nước ngoài gởi giấy đề nghị phát hành thư tín dụng hoặc bản sao
thư tín dụng trước khi ngân hàng phát hành thông báo thư tín dụng gốc để VPBank
có thể kiểm tra, phát hiện tư vấn cho khách hàng những điều khoản bất lợi. Chẳng
hạn như: Hiệu lực thư tín dụng không thể hiện nơi hết hiệu lực, thời hạn xuất trình
thư tín dụng quá ngắn không đủ thời gian lập chứng từ. Chứng từ xuất trình mâu
thuẫn với điều kiện giao hàng: giao hàng điều kiện F, E nhưng vận đơn lại yêu cầu
cước phí trả trước (freight prepaid) hay giao hàng điều kiện F, E nhưng lại yêu cầu
xuất trình chứng từ bảo hiểm. Yêu cầu xuất trình hóa đơn không yêu cầu hóa đơn
được ký mặc dù phù hợp với UCP nhưng khách hàng không thể làm thủ tục thông
quan xuất khẩu bởi vì theo luật Việt Nam thì hóa đơn phải được người bán ký…
Ngay từ giai đoạn này, nếu phát hiện những điều khoản bất lợi cho khách hàng,
VPBank sẽ thông báo cho khách hàng đề nghị người mua sửa đổi lại những điều
khoản bất lợi. Điều này giúp khách hàng tiết kiệm chi phí sửa đổi thư tín dụng nhiều
lần, ảnh hưởng đến thời gian giao hàng lập chứng từ. Bởi vì sau khi thư tín dụng
được phát hành mọi sửa đổi đều phải có ý kiến của các bên tham gia (ngân hàng,
doanh nghiệp).
- Khi nhận thông báo thư tín dụng / sửa đổi: VPBank phải kiểm tra cẩn thận tính
xác thực và các điều kiện, điều khoản của thư tín dụng theo thông lệ quốc tế nhằm
tránh bị giả mạo nhất là những thư tín dụng được phát hành từ những ngân hàng
không có quan hệ đại lý với VPBank. Nghiêm túc thực hiện đúng quy trình khi
nhận được các sửa đổi hủy bỏ thư tín dụng hay sửa đổi tên người thụ hưởng. Kế đó,
kiểm tra nội dung chi tiết của thư tín dụng: loại thư tín dụng, thời gian và địa điểm
thư tín dụng có hiệu lực, thời hạn thanh toán: trả ngay, trả chậm… Sau đó, khi
khách hàng nhận thư tín dụng, VPBank cần đề nghị khách hàng kiểm tra kỹ nội
dung và các điều khoản trên thư tín dụng. Nếu có điều khoản nào bất lợi hoặc không
thực hiện được thì đề nghị khách hàng yêu cầu người mua ở nước ngoài sửa đổi thư
tín dụng. Điều này nhằm hạn chế tình trạng chứng từ của VPBank bị sai biệt khi
xuất trình và khả năng ngân hàng phát hành từ chối thanh toán là rất thấp.
60
- Khi nhận chứng từ khách hàng xuất trình: VPBank phải kiểm tra chứng từ theo tập
quán quốc tế UCP600 và ISBP681, việc kiểm tra chứng từ phải qua 2 tay: nhân
viên, trưởng phòng (kiểm soát viên) để đảm bảo đã phát hiện hết sai sót của chứng
từ trước khi gởi. Cần lưu ý số lượng và chủng loại chứng từ, kiểm tra cẩn thận nội
dung tờ khai hải quan xuất khẩu có đúng với nội dung của hóa đơn, vận đơn, phiếu
đóng gói, …. Lưu ý xem tờ khai có được thông quan chưa? Việc này nhằm đảm bảo
tính xác thực của lô hàng xuất khẩu tránh việc khách hàng và người mua ở nước
ngoài lập chứng từ giả để đòi tiền ngân hàng phát hành ảnh hưởng uy tín của
VPBank. Sau đó, kiểm tra các chứng từ còn lại: hối phiếu, hóa đơn thương mại, vận
đơn, phiếu đóng gói…
+ Nếu phát hiện chứng từ bất hợp lệ và có thể sửa chữa được: VPBank cần thông
báo ngay cho khách hàng và đề nghị khách hàng sửa chứng từ trong thời hạn xuất
trình được quy định trong thư tín dụng để tránh ngân hàng từ chối thanh toán do
xuất trình trễ. Sau khi chứng từ đã chỉnh sửa hết tất cả bất hợp lệ, VPBank mới tiến
hành gởi chứng từ
+ Nếu chứng từ có những sai sót không thể sửa được: VPBank phải thông báo ngay
cho khách hàng để khách hàng yêu cầu người mua sửa đổi thư tín dụng. Nếu người
mua không đồng ý sửa đổi thư tín dụng thì nêu rõ những sai biệt này trong thư đòi
tiền gởi chứng từ theo phương thức nhờ thu. Tư tưởng phớt lờ sai biệt và xác nhận
chứng từ hợp lệ để ngân hàng phát hành phát hiện sai biệt không được xem là cách
xử lý hay, thậm chí còn bị đánh giá thấp về trình độ nghiệp vụ. Cách tốt nhất khi xử
lý chứng từ bất hợp lệ là thông báo các sai biệt này cho ngân hàng phát hành để có
được chấp nhận sai biệt từ người mua trước khi gởi chứng từ. Việc này có thể tránh
các chi phí phát sinh do việc gởi điện cho ngân hàng phát hành để thương lượng sai
biệt hay chi phí gởi chứng từ đi và trả về trong trường hợp người mua từ chối thanh
toán.
Sau khi gởi chứng từ, VPBank có thể gặp các trường hợp sau:
- Chứng từ xuất trình phù hợp thư tín dụng bị ngân hàng phát hành từ chối thanh
toán. Giải pháp đề nghị trong trường hợp này:
61
+ Xem xét kỹ lý do từ chối và có sự phản biện kịp thời nếu lý do từ chối không phù
hợp với tập quán quốc tế UCP600, ISBP681.
+ Nếu lý do từ chối hợp lệ do sai sót của bộ phận thanh toán quốc tế khi kiểm chứng
từ chưa phát hiện được hết bất hợp lệ của chứng từ. Nếu những sai sót này có thể
điều chỉnh và còn trong thời hạn xuất trình chứng từ, phải thông báo ngay cho
khách hàng để để kịp thời điều chỉnh trong thời hạn xuất trình. Nếu khách hàng
không thể điều chỉnh kịp, đề nghị khách hàng thương lượng với người mua việc
chấp nhận bất hợp lệ.
- Chứng từ xuất trình phù hợp thư tín dụng nhưng đến ngày làm việc thứ 5 vẫn chưa
thấy ngân hàng phát hành thanh toán. Giải pháp đề nghị trong trường hợp này:
+ VPBank cần gởi điện nhắc nhở ngân hàng phát hành thực hiện đúng nghĩa vụ
thanh toán của mình theo quy định UCP600, ISBP681.
+ VPBank thông báo cho khách hàng để họ liên lạc với người mua ở nước ngoài
việc nhận hàng nhằm có hướng xử lý tiếp theo.

- Nâng cao kinh nghiệm và kỹ năng lập bộ chứng từ phù hợp thư tín dụng cho
khách hàng, nhất là kiến thức về UCP600, ISBP681 và Incoterms 2000.
- Đảm bảo khả năng ngân hàng phát hành từ chối thanh toán bộ chứng từ của
VPBank xuất trình ở mức thấp nhất.
- Khi VPBank thu tiền xuất khẩu cho khách hàng trong thời gian 5 ngày làm việc, sẽ
tạo được niềm tin cho khách hàng vào trình độ và năng lực phục vụ khách hàng.
Đây là cơ sở để khách hàng thiết lập mối quan hệ dài hạn với VPBank trong tương
lai.
3.3.4 Giải pháp ngăn ngừa rủi ro khi chiết khấu bộ chứng từ bất hợp lệ
- Xây dựng khâu thẩm định, đánh giá khách hàng trong VPBank.
- Đảm bảo quyền lợi thu tiền của VPBank khi chiết khấu chứng từ bất hợp lệ.
62
- Thu hồi lại tiền chiết khấu của người thụ hưởng nếu ngân hàng phát hành từ chối
thanh toán.

- Nếu xét về mặt tín dụng thì chiết khấu chứng từ là một dạng tín dụng ngắn hạn cấp
cho khách hàng. Hơn nữa khi VPBank chiết khấu chứng từ bất hợp lệ nếu ngân
hàng phát hành từ chối thanh toán thì VPBank sẽ gặp rủi ro. Do đó, để hạn chế rủi
ro này điều cần thiết là phải xây dựng khâu thẩm định, đánh giá khách hàng thật tốt.
Cán bộ tín dụng phải hiểu biết khách hàng của mình ở nhiều khía cạnh: năng lực
kinh doanh, uy tín, mức độ trung thành… giống như khách hàng thư tín dụng nhập
khẩu. Ngoài ra, đối với khách hàng giao dịch lần đầu với VPBank, để đảm bảo khả
năng tài chính của khách hàng trong việc hoàn trả tiền chứng từ chiết khấu chứng từ
xuất khẩu khi bị từ chối thanh toán nên có các biện pháp đảm bảo như: tài sản đảm
bảo, quyền ghi nợ tài khoản tự động…
- VPBank nên áp dụng chiết khấu có truy đòi đối với chứng từ bất hợp lệ nếu ngân
hàng phát hành có quan hệ đại lý với mình.
- Đối với ngân hàng không có quan hệ đại lý với VPBank, chỉ nên chiết khấu có
truy đòi sau khi ngân hàng phát hành có điện đồng ý chấp nhận bất hợp lệ chứng từ
và VPBank đã hoàn tất việc thẩm định đánh giá năng lực tài chính của ngân hàng
phát hành thông qua hệ thống ngân hàng đại lý của VPBank ở nước của ngân hàng
phát hành.
- Đa dạng hóa các loại hình dịch vụ phục vụ khách hàng: Bao thanh toán xuất khẩu,
Bao thanh toán truy đòi, Bao thanh toán miễn truy đòi… So với việc chiết khấu,
Bao thanh toán có lợi cho VPBank hơn. Vì nếu cho doanh nghiệp chiết khấu, việc
giám sát rất vất vả, trong khi với Bao thanh toán các khoản phải thu rất rõ, việc sử
dụng cũng đã rõ. Do đó, nếu không chắc chắn về khả năng thanh toán của người
mua thì dịch vụ bao thanh toán là phương thức thanh toán an toàn cho VPBank
trong trường hợp này.
63

- VPBank có thể phát hiện và ngăn chặn kịp thời những khách hàng có ý đồ xấu.
- Khả năng thu được tiền của VPBank luôn ở mức độ cao.
- VPBank có thể truy đòi tiền chiết khấu của khách hàng nếu ngân hàng phát hành
không thanh toán.
3.3.5 Nâng cao trình độ kỹ năng nghiệp vụ của cán bộ thanh toán quốc tế
3.3.5.1. Mục tiêu:
- VPBank ngăn ngừa rủi ro khách hàng khiếu kiện tình trạng bộ chứng từ.
- Hạn chế rủi ro bất đồng quan điểm chứng từ bất hợp lệ giữa VPBank và ngân hàng
xuất trình chứng từ, ngân hàng phát hành.
- VPBank tránh sai sót phát hành thư tín dụng không đúng hợp đồng.

Con người là yếu tố quan trọng quyết định mọi hoạt động. Một trong những nguyên
nhân dẫn đến rủi ro là do trình độ cán bộ chưa đáp ứng được yêu cầu công việc. Do
vậy, để phòng tránh rủi ro, cần phải bố trí cán bộ có đủ trình độ, năng lực, trách
nhiệm thực hiện hoạt động thanh toán quốc tế. Sự cẩn thận, am hiểu chuyên môn
của cán bộ trong quá trình xử lý giao dịch sẽ góp phần giảm thiểu xảy ra rủi ro.
- Nâng cao trình độ nghiệp vụ: VPBank cần quan tâm đến công tác đào tạo trong
lĩnh vực tín dụng chứng từ. Đây là lĩnh vực thương mại quốc tế rất phức tạp và
thường xuyên thay đổi. Nếu không chú trọng đến công tác đào tạo thì dù cán bộ có
năng lực tốt vẫn không thích ứng kịp với sự thay đổi đang diễn ra hằng ngày. Do
đó, nếu cán bộ không ngừng học hỏi, cập nhật kiến thức thì sẽ không thể đáp ứng
yêu cầu của công việc thanh toán quốc tế. Thực tế tại VPBank, cán bộ thanh toán
quốc tế đa số là sinh viên mới tốt nghiệp trong đó có cả những sinh viên được tuyển
không đúng chuyên ngành. Do đó, những kiến thức học ở trường vẫn là lý thuyết
chưa có kinh nghiệm thực tế nên phải đào tạo lại. Ngoài ra, trình độ ngoại ngữ còn
yếu cũng là một rào cản trong quá trình xử lý các giao dịch hằng ngày. Bên cạnh đó,
64
tình trạng luân chuyển nhân viên giữa các bộ phận nhằm mục đích để nhân viên có
thể nắm bắt được hết các nghiệp vụ của ngân hàng cũng là một nhân tố tạo nên rủi
ro. Bởi vì tín dụng chứng từ là một nghiệp vụ phức tạp, trong thời gian vài tháng
không thể nào nắm bắt được hết.
Chính vì vậy, việc đào tạo và đào tạo lại là nhân tố quan trọng hạn chế rủi ro trong
thanh toán quốc tế, cụ thể:
+ Tiêu chuẩn hóa cán bộ nghiệp vụ thanh toán quốc tế để từ đó bố trí đúng người,
đúng việc.
+ Cần có cơ chế tuyển dụng, chính sách đãi ngộ để có thể tuyển được người có năng
lực và đạo đức.
+ Giãn thời gian luân chuyển nhân viên giữa các bộ phận khác nhau. Hiện nay, thời
gian luân chuyển nhân viên ở VPBank là 6 tháng. Thời gian này nên là 12 tháng để
nhân viên có thể nắm bắt và hiểu sâu nghiệp vụ ở bộ phận của mình đang làm việc
trước khi chuyển qua làm việc ở bộ phận mới.
+ Thường xuyên tổ chức các chương trình đào tạo tại ngân hàng hoặc phối hợp với
các ngân hàng bạn để cập nhật thông tin thanh toán quốc tế. Hiện nay, những cam
kết hỗ trợ của OCBC sẽ tạo cơ hội cho VPBank phát triển những sản phẩm dịch vụ
mới, nâng cao năng lực quản trị, điều hành của các cấp lãnh đạo và kỹ năng làm
việc, khả năng phát triển của nhân viên VPBank, áp dụng công nghệ hiện đại vào
phát triển hoạt động kinh doanh.
- Đạo đức nghề nghiệp: Bên cạnh công tác đào tạo nghiệp vụ thì cần phải chú trọng
bồi dưỡng đạo đức cho các cán bộ thanh toán quốc tế. Bởi vì đây là hoạt động phải
thường xuyên tiếp xúc với khách hàng và ngân hàng nước ngoài. Do đó, trong tình
hình cạnh tranh gay gắt như hiện nay, vấn đề thương hiệu và đạo đức nghề nghiệp
là yếu tố quyết định sự thành công của VPBank.
- Tăng cường công tác kiểm tra giám sát: Không phải lúc nào con người cũng đảm
bảo xử lý các giao dịch hoàn hảo, không sai sót. Do đó, cần có cơ chế kiểm tra,
giám sát hợp lý để nhanh chóng phát hiện và ngăn chặn các sai sót trong quá trình
65
thực hiện giao dịch là yêu cầu cần thiết với VPBank. Hoạt động thanh toán quốc tế
lại càng phải kiểm soát chặt chẽ để đảm bảo thực hiện đúng quy trình, quy định
quản lý ngoại hối và xuất nhập khẩu, phù hợp với tập quán quốc tế nhanh chóng
phát hiện ra sai sót để xử lý kịp thời.
Hoạt động kiểm soát nên được phân cấp tại chi nhánh cấp 1 và Hội Sở. Tại chi
nhánh cấp 1, phòng kiểm soát nội bộ tiến hành kiểm soát hoạt động thanh toán quốc
tế tại chi nhánh theo đúng quy trình nghiệp vụ. Theo quy định, hằng quý phòng
thanh toán quốc tế sẽ gởi toàn bộ hồ sơ thanh toán quốc tế phát sinh trong quý lên
phòng kiểm soát nội bộ để kiểm tra các giao dịch thực hiện đã đảm bảo xuất trình
đủ chứng từ chưa, thực hiện có đúng quy định quản lý ngoại hối và quy trình
không? Bởi vì Ngân hàng nhà nước thường có hoạt động kiểm tra hoạt động các
ngân hàng mỗi 6 tháng. Khi kiểm tra Ngân hàng sẽ yêu cầu ngẫu nhiên một số giao
dịch để kiểm tra xem đã thực hiện có đúng quy định quản lý ngoại hối không? Nếu
thực hiện không đúng ngân hàng đó sẽ bị phạt. Ngoài ra, Hội Sở chịu trách nhiệm
kiểm soát tất cả điện SWIFT của chi nhánh gởi đến và điện của ngân hàng nước
ngoài gởi về.
Tóm lại, kinh nghiệm của nhiều nước trên thế giới và khu vực cho thấy công tác đào
tạo là một trong những nhân tố quyết định thành công đối với sự phát triển của đất
nước nói chung cũng như của VPBank nói riêng. Vì vậy, để giảm thiểu rủi ro trong
hoạt động tín dụng chứng từ, thì vấn đề đào tạo được một đội ngũ cán bộ quản lý,
cán bộ làm công tác chuyên môn có trình độ, năng lực, phẩm chất là hết sức quan
trọng và cần thiết.

Nếu thực hiện được giải pháp này, VPBank có thể đạt được mục tiêu đã đề ra ở
trên. Hơn nữa, VPBank còn có thể xây dựng đội ngũ nhân viên có đầy đủ kỹ năng
66
làm việc cũng như đạo đức nghề nghiệp đảm bảo sự phát triển ổn định của VPBank
trong điều kiện các ngân hàng cạnh tranh gay gắt như hiện nay.
3.3.6 Ngăn ngừa rủi ro do thiên tai:

- Hạn chế thiệt hại của VPBank ở mức thấp nhất khi xảy ra rủi ro.

- VPBank thay mặt khách hàng mua bảo hiểm ở mức cao nhất bao gồm cả điều
khoản loại trừ đối với thư tín dụng có điều kiện giao hàng nhóm E, nhóm F, CFR,
CPT. Bởi vì hiện nay VPBank đang thực hiện việc mua bảo hiểm tiền gởi bắt buộc
nên khi sử dụng thêm sản phẩm bảo hiểm hàng hóa xuất nhập khẩu của công ty bảo
hiểm sẽ được hưởng mức phí ưu đãi và được ưu tiên phục vụ trong thời gian sớm
nhất. Hơn nữa, việc này còn giúp khách hàng tiết kiệm thời gian và chi phí đi lại
giữa công ty bảo hiểm và VPBank để mua bảo hiểm.

Khi rủi ro xảy ra VPBank có thể đòi bồi thường từ công ty bảo hiểm.
3.3.7 Xây dựng cẩm nang kiểm tra chứng từ:

Hiện nay việc kiểm tra chứng từ ở VPBank chủ yếu do nhân viên có kinh nghiệm
hướng dẫn lại cho nhân viên mới chứ không có tài liệu hướng dẫn chính thức. Do
đó, để thống nhất việc kiểm tra chứng từ và phát hiện sai biệt điều cần thiết hiện nay
là phải xây dựng được cẩm nang kiểm tra chứng từ để áp dụng cho nhân viên thanh
toán quốc tế của VPBank. Cẩm nang này nên có những nội dung sau:
- Một số trường hợp bất hợp lệ thường gặp khi kiểm tra hối phiếu.
- Hoá đơn.
- Bất hợp lệ thường gặp khi kiểm tra hoá đơn.
- Vận đơn.
67
- Các bất hợp lệ thường gặp ở vận đơn.

- Chứng từ bảo hiểm.
- Các bất hợp lệ thường gặp đối với chứng từ bảo hiểm.
- Phiếu đóng gói.
- Các bất hợp lệ thường gặp đối với phiếu đóng gói.
- Các chứng từ khác.
3.3.8 Kỹ thuật công nghệ

Hiện nay VPBank đã triển khai hệ thống T24 (Core Banking) của hãng Temenos
kết nối dữ liệu toàn hệ thống. Vì vậy, khách hàng có tài khoản có thể giao dịch mọi
nghiệp vụ tại bất cứ chi nhánh nào của VPBank mà mình cảm thấy thuận tiện.
Ngoài ra, việc kết nối dữ liệu toàn hệ thống giúp nắm bắt toàn bộ giao dịch của
khách hàng, tránh được tình trạng khách hàng có nợ xấu ở chi nhánh này chuyển
sang chi nhánh khác để giao dịch. Tuy nhiên, trong thời gian tới VPBank cần phải
đầu tư nhiều hơn nữa vào công nghệ để đáp ứng như cầu phát triển không ngừng
của khách hàng và ngân hàng. Hiện nay, VPBank vừa mới triển khai dịch vụ SMS
Banking cho phép khách hàng giao dịch với VPBank thông qua tin nhắn điện thoại
mà không cần đến trụ sở VPBank để giao dịch. Trong tương lai, VPBank sẽ triển
khai sản phẩm Internet Banking, theo đó khách hàng có nhu cầu giao dịch tín dụng
chứng từ sẽ gởi yêu cầu của mình qua mạng và VPBank sẽ kiểm tra các chứng từ
khách hàng xuất trình qua mạng và thông báo cho khách hàng kết quả phát hành thư
tín dụng. Dịch vụ này sẽ tiết kiệm thời gian và chi phí đi lại của khách hàng, giảm
thiểu sai sót do việc nhập dữ liệu bằng phương pháp thủ công.
3.3.9 Làm tốt công tác hỗ trợ hoạt động thanh toán xuất nhập khẩu:
- Thường xuyên rà soát hoạt động của các ngân hàng đại lý để có sự điều chỉnh phù
hợp mối quan hệ giữa VPBank và các ngân hàng đại lý không phát sinh giao dịch
thực tế, cũng như bổ sung kịp thời vào danh sách ngân hàng đại lý của VPBank
những ngân hàng chưa có quan hệ đại lý nhưng thường xuyên phát sinh giao dịch
68
với VPBank. Công việc này nên được duy trì hằng năm để quyết định việc duy trì
hay chấm dứt quan hệ đại lý với các ngân hàng nước ngoài
- Mở rộng quan hệ với các ngân hàng đại lý thông qua việc chủ động thương lượng,
ký kết các thỏa ước hai chiều về hạn mức tín dụng, thấu chi, thực hiện các dịch vụ
thanh toán quốc tế: thông báo, phát hành thư tín dụng. Tuy nhiên, do cạnh tranh nên
việc phát triển hoạt động thanh toán quốc tế không chỉ dựa vào mối quan hệ với
ngân hàng đại lý mà VPBank phải nghĩ đến việc mở văn phòng đại diện hay chi
nhánh ở nước ngoài để hỗ trợ hoạt động kinh doanh xuất nhập khẩu của các doanh
nghiệp Việt Nam khi đầu tư ra nước ngoài.
- Thiết lập và mở rộng quan hệ với các tổ chức có liên quan đến hoạt động thanh
toán xuất nhập khẩu nhất là các công ty vận tải, bảo hiểm và đại lý của họ. Thông
qua mối quan hệ này, việc trao đổi mẫu chứng từ, chữ ký hữu quyền, dấu công ty…
sẽ được thực hiện thường xuyên và là mấu chốt để ngân hàng đối chiếu, phát hiện
chứng từ giả mạo, ngăn chặn kịp thời các hành vi lừa đảo, gian lận thương mại…
- Xây dựng chiến lược thu hút ngoại tệ phục vụ thanh toán nhập khẩu bằng các biện
pháp thu hút ngoại tệ từ nhiều nguồn khác nhau, nhất là các nguồn thu từ thanh toán
xuất khẩu:
+ Chính sách tỷ giá linh hoạt và hoa hồng thỏa đáng cho các doanh nghiệp xuất
khẩu thường xuyên bán ngoại tệ hay bán với số lượng lớn cho VPBank.
+ Nguồn tiền kiều hối của các công ty kiều hối và cá nhân. Có thể khuyến khích họ
nhận tiền VND, bằng cách bán lại ngoại tệ cho VPBank khi có tiền báo có. Để thực
hiện việc này cần có chính sách tỷ giá và khuyến mãi hấp dẫn.
- Nâng cao năng lực quản trị rủi ro đối với đội ngũ cán bộ quản trị, điều hành các
cấp và tăng cường công tác kiểm tra giám sát rủi ro trong hoạt động thanh toán quốc
tế. Tăng cường công tác thông tin phòng ngừa rủi ro. VPBank cần cập nhật đầy đủ
thông tin kinh tế, đặc biệt là thông tin phòng ngừa rủi ro nhằm mục đích giảm thiểu
rủi ro cho quá trình hoạt động thanh toán quốc tế của mình. Lựa chọn, áp dụng
những phương pháp và công cụ phòng ngừa, hạn chế rủi ro thích hợp theo thông lệ
và chuẩn mực quốc tế.
69
3.3.10 Mở các lớp chuyên đề UCP:

Hiện nay, trình độ vận dụng UCP của nhân viên ngân hàng cũng như khách hàng
vẫn còn nhiều hạn chế. Hơn nữa, khách hàng cũng không am hiểu UCP nên thường
có xu hướng ỷ lại vào ngân hàng. Do đó, việc mở các lớp chuyên đề UCP, hiện nay
là UCP600 và ISBP681, về các văn bản quy định mới về thanh toán quốc tế bằng
thư tín dụng cho cán bộ nghiệp vụ và khách hàng để nâng cao trình độ vận dụng
UCP vào giao dịch phát sinh là yêu cầu cần thiết cho VPBank. Đây cũng là biện
pháp đơn giản hiệu quả giúp ngăn ngừa, hạn chế rủi ro xảy ra trong quá trình thực
hiện giao dịch. Bởi vì trên thực tế, nhiều vụ tranh chấp cũng như rủi ro trong tín
dụng chứng từ đều do việc không nghiêm túc tuân thủ quy định UCP.
Tóm lại các giải pháp trên có thể tóm tắt bằng bảng sau:
STT Giải pháp Thực hiện Hiệu quả

1 Ngăn ngừa người bán - VPBank đề nghị khách - Giúp khách
giao hàng không đúng hàng nên quy định chặt chẽ hàng bảo vệ
hợp đồng, lập chứng từ chứng từ xuất trình trong thư quyền lợi của
giả. tín dụng. mình và uy tín
- VPBank nên chủ động thanh toán của
cảnh báo khách hàng quy VPBank.
định điều khoản penalty
trong hợp đồng và giám sát,
kiểm tra hàng hóa khi người
bán giao hàng.
2 Ngăn ngừa rủi ro do - VPBank nên tư vấn cho - Giúp khách
phát hành bảo lãnh khách hàng tính toán thời hàng tiết kiệm
nhận hàng. gian nhận chứng từ và thời chi phí.
gian hàng về đến cảng. - Tránh bất lợi
70
- VPBank nên đề nghị khách cho VPBank.

hàng sử dụng đề nghị phát
hành bảo lãnh của ngân
hàng.
3 Ngăn ngừa rủi ro - VPBank nên tư vấn cho - Đảm bảo khả
không thể thực hiện khách hàng yêu cầu người năng thu tiền
những điều khoản mua gởi giấy đề nghị phát của VPBank ở
trong thư tín dụng. hành thư tín dụng hay bản mức cao nhất.
sao thư tín dụng trước khi có - Nâng cao kinh
thư tín dụng gốc để kiểm tra. nghiệm và kỹ
- VPBank phải kiểm tra tính năng lập chứng
xác thực của thư tín dụng từ cho khách
gốc. hàng.
- Khi nhận chứng từ của
khách hàng, VPBank cần
kiểm tra qua 2 tay để có thể
phát hiện bất hợp lệ và sửa
chữa.
4 Ngăn ngừa rủi ro chiết - Thẩm định khách hàng. - Ngăn chặn
khấu bộ chứng từ bất - Quan hệ đại lý với ngân những khách
hợp lệ hàng nước ngoài. hàng xấu.
- Sử dụng bao thanh toán - Đảm bảo khả
xuất khẩu. năng thu tiền
của VPBank.
5 Nâng cao trình độ - Chú trọng công tác đào tạo. - Hạn chế những
nghiệp vụ của cán bộ - Bồi dưỡng đạo đức. sai sót khi thực
thanh toán quốc tế - Công tác kiểm tra giám sát. hiện nghiệp vụ.
6 - Xây dựng cẩm nang kiểm Nâng cao năng
tra chứng từ. lực cạnh tranh
71
- Công nghệ. của VPBank.

- Công tác hỗ trợ thanh toán
xuất nhập khẩu.
- Mở lớp chuyên đề UCP.
3.5 Nhóm giải pháp hạn chế thiệt hại khi xảy ra rủi ro:
3.5.1 Trang bị và nâng cao khả năng ứng phó với rủi ro của cán bộ nghiệp vụ:
- Trong trào lưu hội nhập hiện nay, việc xây dựng một đội ngũ cán bộ nghiệp vụ,
nhất là đối với cán bộ quản lý, vừa nắm vững chuyên môn, vừa không ngừng học
hỏi kinh nghiệm để phòng chống rủi ro vừa luôn ở tư thế sẵn sàng đương đầu với
rủi ro là việc làm vô cùng cần thiết.
- Trang bị cách thức xử lý rủi ro cho cán bộ nghiệp vụ bằng cách tổ chức các khóa
đào tạo về xử lý rủi ro ở nội bộ hoặc bên ngoài VPBank. Mặt khác, nâng cao cách
xử lý rủi ro sao cho thiệt hại thấp nhất bằng cách cập nhật liên tục các sự kiện phát
sinh rủi ro xảy ra và cách xử lý ở các ngân hàng lớn để học tập kinh nghiệm và rèn
luyện kỹ năng ứng phó.
3.5.2 Kiểm soát và tài trợ rủi ro thông qua việc trích dự phòng rủi ro, xây dựng
mức ký quỹ hoặc mua bảo hiểm rủi ro:
- Trích dự phòng rủi ro đầy đủ và theo đúng quy định trên cơ sở phân loại đúng các
loại nợ về chiết khấu chứng từ xuất khẩu, cam kết thanh toán theo thư tín dụng.
- Xây dựng và điều chỉnh mức ký quỹ phát hành thư tín dụng theo hướng gia tăng
mức ký quỹ đối với các khách hàng thường xuyên thanh toán trễ, mặt hàng nhập
khẩu khó tiêu thụ trên thị trường nhằm giảm thiểu trách nhiệm của VPBank khi
khách hàng mất khả năng thanh toán.
- Mua bảo hiểm với các giao dịch có giá trị lớn hoặc các giao dịch có thể dự đoán
được rủi ro là cách hạn chế thiệt hại khi phát sinh rủi ro.
- Sử dụng dịch vụ cung cấp thông tin tín dụng của Ngân Hàng Nhà Nước (CIC) để
hỗ trợ công tác thẩm định, đánh giá khách hàng của VPBank. Bởi vì Trung tâm
72
thông tin tín dụng (CIC) là nơi cung cấp tất cả thông tin công nợ của khách hàng tại
tất cả các tổ chức tín dụng ở Việt Nam.
3.6 Kiến nghị:

3.6.1 Chính phủ:
- Tiếp tục hoàn thiện các chính sách, pháp luật nhằm tạo dựng môi trường kinh tế
thông thoáng, ổn định và thuận lợi, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp phát triển
phù hợp với yêu cầu của các tổ chức kinh tế, các quy ước, định chế thương mại
quốc tế mà chúng ta tham gia.
- Củng cố, phát triển và hoàn thiện môi trường pháp luật cho hoạt động thanh toán
quốc tế. Sớm hoàn thiện hệ thống quy phạm pháp luật trong nghiệp vụ thanh toán
quốc tế của ngân hàng thương mại đáp ứng các yêu cầu mới của nền kinh tế. Các
quy định này cần được tiến hành từng bước phù hợp với tiến trình vận động của nền
kinh tế, đảm bảo phù hợp với thông lệ quốc tế, vừa đảm bảo tính độc lập, đặc thù
của nước ta.
- Nâng cao chất lượng điều hành vĩ mô về tiền tệ, tín dụng.
- Tăng cường vai trò quản lý của Nhà nước đối với hoạt động thanh toán quốc tế.
Nhà nước cần tiếp tục đưa ra các giải pháp cơ cấu lại nền kinh tế, củng cố và phát
triển hệ thống tài chính, thị trường chứng khoán và hệ thống ngân hàng. Tăng
cường hiệu lực quản lý nhà nước đối với hoạt động thanh toán quốc tế, nhằm hạn
chế đến mức thấp nhất các rủi ro trong quá trình hoạt động thanh toán quốc tế của
ngân hàng thương mại. Nâng cao chất lượng phân tích tình hình tài chính và phát
triển hệ thống cảnh báo sớm.
- Các tham tán thương mại ở nước ngoài phải là người đi trước một bước trong việc
cung cấp kịp thời thông tin về nhu cầu, sức mua, môi trường chính trị, luật pháp,
văn hóa của thị trường nước ngoài cho các doanh nghiệp trong nước để có đối sách
thích hợp trong từng thương vụ mua bán.
73
- Phối hợp chặt chẽ với các quốc gia có quan hệ thương mại với Việt Nam để có
những biện pháp hữu hiệu phòng tránh rủi ro liên quan đến rửa tiền, lừa đảo, gian
lận…
3.6.2 Ngân hàng nhà nước:

- Tăng cường hoạt động thanh tra, giám sát và đánh giá an toàn đối với hệ thống
ngân hàng thương mại Phối hợp với các Bộ, ngành hoàn thiện các quy trình, quy
định cho hoạt động thanh toán quốc tế. Xây dựng các phương pháp kiểm tra, giám
sát hoạt động thanh toán quốc tế của ngân hàng thương mại theo luật pháp nước ta
và các chuẩn mực quốc tế.
- Hoàn thiện hoạt động thông tin phòng ngừa rủi ro trong hoạt động thanh toán quốc
tế cho toàn bộ hệ thống ngân hàng thương mại. Xây dựng một hệ thống công nghệ
đảm bảo thu thập được những thông tin quản trị cần thiết cho ngân hàng kịp thời để
làm cơ sở cho những quyết định kinh doanh ngân hàng.
74
Để hạn chế phòng ngừa rủi ro tín dụng chứng từ tại VPBank dựa trên việc phân tích
thực trạng, nguyên nhân và những ví dụ rủi ro thực tế đã xảy ra ở chương 2, chương
3 đã dựa trên cơ sở này để tập trung vào các vấn đề sau:
- Mục đích các giải pháp là bảo vệ quyền lợi của khách hàng và VPBank, tiết kiệm
thời gian và chi phí để xử lý rủi ro.
- Cơ sở để xây dựng các giải pháp là các quy định của chính phủ, ngân hàng nhà
nước và các tập quán quốc tế …
- Xây dựng các giải pháp phòng ngừa rủi ro dựa trên các ví dụ rủi ro thực tế đã xảy
ra ở chương 2. Các giải pháp này bao gồm 2 nhóm giải pháp:
+ Nhóm giải pháp hạn chế thiệt hại khi xảy ra rủi ro bao gồm việc trích dự phòng và
mua bảo hiểm rủi ro bên cạnh việc nâng cao trình độ quản lý rủi ro của cán bộ
nghiệp vụ.
+ Nhóm giải pháp ngăn ngừa hạn chế những rủi ro đã xảy ra trong quá trình thực
hiện phương thức tín dụng chứng từ dựa trên những ví dụ thực tế đã xảy ra ở
chương 2. Nhóm giải pháp này liên quan chủ yếu đến con người, khách hàng, quy
trình nghiệp vụ… Đây cũng là những giải pháp nhằm hoàn thiện hơn nữa phương
thức thanh toán tín dụng chứng từ phù hợp với tình hình và điều kiện thực tế của hệ
thống VPBank.
Ngoài ra, với những kiến nghị mang tính hỗ trợ từ phía các cơ quan chức năng, tác
giả hy vọng rằng những giải pháp phòng chống rủi ro này sẽ được vận dụng khả thi
trong môi trường hoạt động thực tế của VPBank và mang lại hiệu quả cao nhất.
A
Kết luận
Trong các phương thức thanh toán, phương thức tín dụng chứng từ được sử dụng
phổ biến rộng rãi trong hoạt động thương mại quốc tế. Bởi vì phương thức này có
được những ưu điểm so với các phương thức thanh toán khác và hạn chế rủi ro cho
các nhà xuất nhập khẩu do sự tham gia bảo lãnh của ngân hàng. Tuy nhiên, phương
thức này vẫn còn tiềm ẩn những rủi ro cho các bên tham gia nhất là ngân hàng nên
đòi hỏi phải có sự am hiểu về phương thức này để giảm thiểu rủi ro trong hoạt động.
Vì vậy, trong thời gian qua, với sự quan tâm của ban lãnh đạo VPBank và sự nỗ lực
của toàn hệ thống, hoạt động tín dụng chứng từ đã có sự phát triển vượt bậc. Tuy
nhiên, để đạt được mục tiêu phát triển bền vững hạn chế rủi ro, cần phải có những
giải pháp phòng ngừa hạn chế rủi ro của hoạt động này
Vì lý do đó, luận văn này được ra đời và là quá trình nghiên cứu của tác giả, từ lý
luận khoa học, tập quán quốc tế và thực tiễn công việc hằng ngày của VPBank.
Luận văn đã khái quát được rủi ro trong phương thức tín dụng chứng từ đối với các
đối tượng liên quan, nhất là đối tượng ngân hàng và đề xuất các giải pháp hạn chế
rủi ro đó. Mặc dù đề tài chỉ nghiên cứu trong phạm vi VPBank, một ngân hàng
thương mại cổ phần có quy mô trung bình nhưng các rủi ro trong tín dụng chứng từ
ở VPBank là các rủi ro mà các ngân hàng thương mại có thể gặp phải. Do đó,
những giải pháp hạn chế rủi ro đề ra luận văn không chỉ áp dụng được tại VPBank
mà còn có thể áp dụng cho hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam.
Tác giả mong được sự đóng góp ý kiến của quý thầy cô, đồng nghiệp và tất cả
những ai quan tâm đến lĩnh vực tín dụng chứng từ về nội dung và tính thiết thực của
đề tài trong việc ngăn chặn hạn chế rủi ro của hoạt động tín dụng chứng từ và nâng
cao hiệu quả hoạt động của VPBank.
B
Tài liệu tham khảo
1. ACB, Tài liệu tập huấn thanh toán quốc tế

2. Biện Phi Hùng (2007), Rủi ro trong hoạt động thanh toán xuất nhập khẩu tại
ngân hàng ngoại thương Việt Nam và các biện pháp phòng ngừa, hạn chế
thiệt hại.
3. Công trình dự thi giải thưởng “Sinh viên nghiên cứu khoa học” (2006), Các
tranh chấp thường phát sinh trong phương thức thanh toán tín dụng chứng
từ ở Việt Nam
4. Đoàn Thị Hồng Vân (2005), Giáo trình kỹ thuật ngoại thương, Nhà xuất bản
thống kê.
5. Đoàn Thị Hồng Vân (2007), Quản trị rủi ro và khủng hoảng, Nhà xuất bản
lao động xã hội.
6. Ngô Thị Ngọc Huyền, Nguyễn Hồng Thu, Lê Tấn Bửu, Bùi Thanh Tráng,
Rủi ro kinh doanh, Nhà xuất bản thống kê.
7. Nguyễn Thị Thanh Xuân (2007), Thanh toán quốc tế bằng phương thức tín
dụng chứng từ, giải pháp phòng ngừa và hạn chế rủi ro tại ngân hàng nông
nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam.
8. Nguyễn Trọng Thùy (2000), Hướng dẫn thực hành quy tắc và thực hành
thống nhất tín dụng chứng từ UCP500, Nhà xuất bản thống kê.
9. Phòng thương mại quốc tế (2007), Bộ tập quán quốc tế về L/C, Nhà xuất bản
đại học kinh tế quốc dân.
10. Võ Thanh Thu (2005), Hỏi và đáp về thanh toán xuất nhập khẩu qua phương
thức tín dụng chứng từ, Nhà xuất bản thống kê.
11. VPBank, Quy trình nghiệp vụ thanh toán quốc tế
12. Website VPBank: www.vpb.com.vn
13. Webiste ngân hàng nhà nước: www.sbv.gov.vn
14. Website hoạt động khoa học:
http://www.tchdkh.org.vn/tchitiet.asp?code=2346
C
15. Website Vietnam branding: http://vietnambranding.com/thong-tin/phong-su-

thuong-hieu/1107/UCP-600-%E2%80%93-han-che-rui-ro-trong-thanh-toan-
quoc-te
16. Website Đại Học Quốc Gia TPHCM, khoa kinh tế đối ngoại:
http://www.ktdoingoai.com/diendan/showthread.php?t=1885
17. Website tạp chí thương mại:
http://www.tapchithuongmai.vn/home/detail.php?iCat=106&iData=385&mo
dule=news
18. Website người lao động: http://www.nld.com.vn/tintuc/kinh-te/140664.asp
19. Website tạp chí kế toán: http://www.tapchiketoan.com/ngan-hang-tai-
chinh/ngan-hang-thuong-mai/bao-thanh-toan-dich-vu-tien-ich-ngan-hang-
cung-cap-cho-doanh-nghiep-ban-2.html
D
PHỤ LỤC
PHỤ LỤC 1
BẢNG CÂU HỎI KHẢO SÁT
Kính chào các anh/chị, chúng tôi đang tiến hành một cuộc khảo sát về hoạt động tín
dụng chứng từ tại VPBank. Mục đích của cuộc khảo sát này là tìm hiểu những rủi ro
phát sinh trong quá trình thực hiện giao dịch tín dụng chứng từ để từ đó xây dựng
các giải pháp có tính khả thi trong việc phòng ngừa, hạn chế rủi ro. Vì vậy, chúng
tôi mong nhận được sự hỗ trợ tích của anh/chị trong việc cung cấp các thông tin
theo bảng này
Tên người trả lời : .............................................................................................

Nơi làm việc : ..............................................................................................
Phần 1: Thư tín dụng xuất khẩu
1. Khi nhận được thư tín dụng / sửa đổi từ ngân hàng phát hành, anh/chị thường
thông báo cho người thụ hưởng bằng cách nào
 Điện thoại
 Gởi thư
 Email
 Khác, xin nêu rõ: ..................................................................................
E
2. Thời gian để thông báo thư tín dụng / sửa đổi:

 Trong ngày làm việc kể từ khi nhận được thư tín dụng / sửa đổi
 Sau 1 ngày
 Sau 2 ngày
 Khác, xin nêu rõ: ..................................................................................
3. Khi thông báo thư tín dụng / sửa đổi cho người thụ hưởng, ngân hàng thường gặp
những rủi ro nào?
 Sai sót của bưu điện, dịch vụ chuyển phát thư làm thất lạc thư tín dụng, sửa đổi
gốc
 Bị khách hàng khiếu kiện vì thông báo, chuyển tiếp chậm
 Xác định tính xác thực của thư tín dụng, sửa đổi
 Khác, xin nêu rõ: ..................................................................................
4. Khi nhận được bộ chứng từ xuất trình, ngân hàng hoàn tất việc kiểm tra trong
thời hạn
 < 1 ngày
 2 – 3 ngày
 4 – 5 ngày
 Khác, xin nêu rõ: ..................................................................................
5. Khi kiểm tra chứng từ, những chứng từ nào ngân hàng thường gặp sai sót
 Hối phiếu
 Hóa đơn
 Vận đơn
 Khác, xin nêu rõ: ..................................................................................
F
6. Khi kiểm tra chứng từ, ngân hàng thường gặp sai sót nào trên chứng từ:
 Mô tả hàng hóa không đúng thư tín dụng
 Chứng từ bảo hiểm không được ký hậu
 Xuất trình chứng từ không đúng thời hạn quy định của thư tín dụng
 Khác, xin nêu rõ: ..................................................................................
7. Những khó khăn mà ngân hàng thường gặp khi kiểm tra chứng từ là:
 Thư tín dụng có những điều khoản không rõ ràng
 Điều khoản trong thư tín dụng mâu thuẫn nhau
 Người thụ hưởng không biết lập chứng từ theo yêu cầu thư tín dụng
 Khác, xin nêu rõ: ..................................................................................
8. Loại hình chiết khấu mà ngân hàng đang sử dụng là:

 Miễn truy đòi
 Có truy đòi
 Khác, xin nêu rõ: ..................................................................................
9. Tỷ lệ chiết khấu mà ngân hàng đang áp dụng là:

 95-98%
 <90%
 Khác, xin nêu rõ: ..................................................................................
G
10. Ngân hàng chiết khấu cho khách hàng trong trường hợp:
 Bộ chứng từ hợp lệ, ngân hàng phát hành có uy tín thanh toán hay ngân hàng
phát hành có quan hệ đại lý
 Ngân hàng phát hành cam kết thanh toán vào ngày đáo hạn hối phiếu trả chậm,
ngân hàng phát hành có uy tín thanh toán hay ngân hàng phát hành có quan hệ đại
lý
 Bộ chứng từ bất hợp lệ nhưng người thụ hưởng có quan hệ lâu năm với ngân
hàng.
 Khác, xin nêu rõ: ..................................................................................
11. Những rủi ro mà ngân hàng gặp khi chiết khấu chứng từ là:
 Không phát hiện hết sai sót của chứng từ nên ngân hàng phát hành từ chối thanh
toán
 Chiết khấu chứng từ bất hợp lệ
 Bất đồng quan điểm chứng từ bất hợp lệ với ngân hàng phát hành
 Khác, xin nêu rõ: ..................................................................................
Phần 2: Thư tín dụng nhập khẩu
1. Mức ký quỹ ngân hàng thường áp dụng cho khách hàng là

 10-15% đối với khách hàng giao dịch lâu năm
 25-30% đối với khách hàng giao dịch mới giao dịch
 100% đối với hàng hóa nhập khẩu khó tiêu thụ trên thị trường
 Khác, xin nêu rõ: ..................................................................................
H
2. Ngân hàng có kiểm tra lại điều khoản trong đơn đề nghị phát hành thư tín dụng
và hợp đồng không?
 Có
 Không
3. Nếu điều khoản trong đơn đề nghị phát hành thư tín dụng và hợp đồng không
giống nhau, ngân hàng sẽ đề nghị khách hàng:
 Ký xác nhận điểm khác biệt trên đề nghị phát hành thư tín dụng
 Bổ sung phụ lục hợp đồng đối với các điểm khác biệt
 Chịu phí sửa đổi thư tín dụng nếu người thụ hưởng không chấp nhận.
 Khác, xin nêu rõ: ..................................................................................
4. Khi phát hành thư tín dụng ngân hàng thường quy định mục “Available with …”
 Any bank by negotiation
 Any bank by payment
 Any bank by deferred payment.
 Khác, xin nêu rõ: ..................................................................................
5. Ngân hàng có phát hành bảo lãnh nhận hàng theo yêu cầu khách hàng không?
 Có
 Không
6. Ngân hàng phát hành bảo lãnh nhận hàng cho khách hàng khi:
 Đã nộp tiền 100% trị giá thư tín dụng.
 Cam kết chấp nhận tất cả bất hợp lệ của chứng từ
 Xuất trình bản sao hóa đơn và vận đơn
 Cam kết thanh toán phần chênh lệch nếu trị giá bộ chứng từ lớn hơn trị giá bảo
lãnh nhận hàng
 Tất cả các ý kiến trên
I
7. Khi phát hành sửa đổi thư tín dụng, người chịu phí là:
 Người yêu cầu do người thụ hưởng không đồng ý thư tín dụng phát hành khác
hợp đồng
 Người thụ hưởng không thực hiện được những điều khoản trong thư tín dụng
 Ngân hàng do sai sót khi thực hiện nghiệp vụ
8. Khi nhận được bộ chứng từ, ngân hàng hoàn tất việc kiểm tra trong thời hạn
 < 1 ngày
 2 – 3 ngày
 4 – 5 ngày
 Khác, xin nêu rõ: ..................................................................................
8. Ngân hàng có phát hiện được bất hợp lệ dù ngân hàng xuất trình xác nhận chứng
từ phù hợp
 Có
 Không
9. Nội dung thông báo tình trạng chứng từ cho khách hàng:
 Chứng từ phù hợp, đề nghị thanh toán trong vòng 5 ngày làm việc kể từ khi nhận
được thông báo
 Chứng từ bất hợp lệ, đề nghị phản hồi trong vòng 5 ngày làm việc kể từ khi nhận
được thông báo
J
10. Những rủi ro ngân hàng thường gặp khi thanh toán chứng từ nhập khẩu là:
 Người yêu cầu phát hành thư tín dụng mất khả năng thanh toán
 Bất đồng quan điểm chứng từ bất hợp lệ giữa ngân hàng phát hành và ngân hàng
xuất trình khi đã thông báo bất hợp lệ cho khách hàng
 Khách hàng khiếu kiện vì không phát hành thư tín dụng đúng nội dung hợp đồng
 Khác, xin nêu rõ: ..................................................................................
Kiến nghị:
Anh/chị có ý kiến gì đảm giảm thiểu rủi ro tín dụng chứng từ cho ngân hàng?
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
Xin chân thành cảm ơn các anh/chị

K
PHỤ LỤC 2
KẾT QUẢ CHI TIẾT VIỆC KHẢO SÁT
Phần1: Thư tín dụng xuất khẩu
1. Hình thức thông báo và thời gian thông báo:

- Việc thông báo thư tín dụng / sửa đổi được ưu tiên sử dụng tại ngân hàng là điện
thoại (chiếm tỷ lệ 65%) vì tính tiện lợi nhanh chóng của điện thoại, các hình thức
còn lại là thư (chiếm 25%) và email (10%)
- Thời gian thông báo là “Trong ngày làm việc kể từ khi nhận được thư tín dụng /
sửa đổi” (chiếm tỷ lệ 90%) cho thấy thời gian phục vụ khách hàng nhanh chóng ,
sau 1 ngày chiếm tỷ lệ 10% còn lại. Bởi vì đối với một số thư tín dụng không thể
xác định tính chân thật ngay được, ngân hàng phải nhờ ngân hàng đại lý của mình
xác định rồi mới thông báo cho khách hàng được
2. Rủi ro khi thông báo thư tín dụng:

- Sai sót của bưu điện, dịch vụ chuyển phát thư làm thất lạc thư tín dụng, sửa đổi
gốc chiếm tỷ lệ 25%, lý do là địa chỉ khách hàng trên thư tín dụng / sửa đổi không
đúng với tỷ lệ thực tế.
- Bị khách hàng khiếu kiện vì thông báo, chuyển tiếp chậm chiếm tỷ lệ 35% bởi vì
khách hàng muốn nhận thư tín dụng liền, trong khi đó ngân hàng cần phải kiểm tra
thư tín dụng trước khi thông báo cho khách hàng
- Xác định tính xác thực của thư tín dụng, sửa đổi chiếm tỷ lệ 40%. Bởi vì ngân
hàng chỉ có mẫu chữ ký, dấu của ngân hàng đại lý. Do đó, khi nhận được thư tín
dụng từ ngân hàng phát hành không phải ngân hàng đại lý thì rất khó xác định tính
chân thật của thư tín dụng
3. Thời gian kiểm tra chứng từ xuất trình:

L
- 100% chọn thời gian kiểm tra < 1 ngày bởi vì theo quy định hiện hành của ngân
hàng thời gian kiểm tra 1 bộ chứng từ xuất trình là trong vòng 5 giờ làm việc.
4. Những chứng từ thường gặp sai sót là:

- Hối phiếu chiếm tỷ lệ 20%
- Hóa đơn chiếm tỷ lệ 25%
- Vận đơn chiếm tỷ lệ 20%
- Bảo hiểm chiếm tỷ lệ 15%
- Chứng nhận xuất xứ chiếm tỷ lệ 10%
- Các chứng từ khác: chứng nhận số lượng, chất lượng, người thụ hưởng, thông báo
gởi chứng từ… chiếm tỷ lệ 5%
5. Những sai sót thường gặp trên chứng từ là:

- Mô tả hàng hóa không đúng thư tín dụng chiếm tỷ lệ 30%
- Chứng từ bảo hiểm không được ký hậu chiếm tỷ lệ 15%
- Hối phiếu ký phát đòi tiền người mua chiếm tỷ lệ 10%
- Khối lượng hàng hóa trên vận đơn và phiếu đóng gói không giống nhau chiếm tỷ
lệ 25%
- Ngày chứng từ bảo hiểm sau ngày giao hàng chiếm tỷ lệ 20%
6. Những khó khăn ngân hàng gặp khi kiểm tra chứng từ là:
- Thư tín dụng có những điều khoản không rõ ràng chiếm tỷ lệ 35%
- Điều khoản trong thư tín dụng mâu thuẫn nhau chiếm tỷ lệ 25%
- Người thụ hưởng không biết lập chứng từ theo yêu cầu thư tín dụng chiếm tỷ lệ
40%
Nguyên nhân của các sai sót này là người bán không hiểu nội dung thư tín dụng do
rào cản ngoại ngữ và không biết UCP600 và ISBP681. Kế đó, người bán cứ nghĩ là
mình giao hàng thi người mua sẽ thanh toán tiền nên không quan tâm đến việc lập
M
chứng từ phù hợp thư tín dụng. Bởi vì người bán không biết là ngân hàng chỉ thanh
toán khi chứng từ phù hợp chứ không phải hàng hóa được giao. Mặt khác, những
sai sót này làm ngân hàng gặp khó khăn rất nhiều khi hướng dẫn người bán lập
chứng từ chẳng hạn: 3 copies và 3 copies of … hay giao hàng điều kiện FOB,
nhưng vận đơn cước phí ghi freight prepaid, hiệu lực thư tín dụng < ngày giao hàng
+ thời gian xuất trình…
7. Chiết khấu:
- Có truy đòi chiếm tỷ lệ 100% bởi vì theo quy định của ngân hàng hiện nay, hình
thức chiết khấu có truy đòi được áp dụng cho tất cả các khách hàng.
- Tỷ lệ chiết khấu 95-98% nếu bộ chứng từ hợp lệ và ngân hàng phát hành có uy tín
thanh toán chiếm tỷ lệ 75%.
- Tỷ lệ chiết khấu <90% nếu bộ chứng từ bất hợp lệ nhưng người thụ hưởng có quan
hệ lâu năm với ngân hàng, chiếm tỷ lệ 25%.
- Rủi ro mà ngân hàng gặp khi chiết khấu chứng từ
N

phiếu (%)
Khi chiết khấu chứng từ có truy đòi / Đòi tiền ngân hàng phát hành
1 Không phát hiện hết sai sót của chứng từ nên ngân 15 15
hàng phát hành từ chối thanh toán
2 Chiết khấu chứng từ bất hợp lệ 5 5
3 Chứng từ phù hợp với thư tín dụng nhưng ngân 25 25
hàng phát hành trì hoãn thanh toán hoặc không
thanh toán
4 Bất đồng quan điểm chứng từ bất hợp lệ với ngân 15 15
hàng phát hành
5 Không thể thực hiện những điều khoản quy định 10 10
trong thư tín dụng
6 Gửi chứng từ không đúng quy định của thư tín 10 10
dụng
7 Chứng từ bị bất hợp lệ do thời hạn xuất trình 5 5
chứng từ và hiệu lực thư tín dụng quá ngắn
8 Không đòi lại được tiền đã chiết khấu cho nhà 3 3
xuất khẩu khi ngân hàng phát hành từ chối thanh
toán và nhà xuất khẩu không có khả năng hoàn trả
9 Chứng từ bất hợp lệ ngân hàng phát hành, người 5 5
mua ép giá khi giá cả hàng hóa biến động
10 Cung cấp chỉ thị thanh toán cho ngân hàng phát 2 2
hành không chính xác
O
Phần 2: Thư tín dụng nhập khẩu
1. Trước khi phát hành thư tín dụng

- Mức ký quỹ: 10-15% đối với khách hàng giao dịch lâu năm chiếm tỷ lệ 20%, 25-
30% đối với khách hàng giao dịch mới giao dịch chiếm tỷ lệ 75%, 100% đối với
hàng hóa nhập khẩu khó tiêu thụ trên thị trường chiếm tỷ lệ 5%
- 100% ý kiến đồng ý với việc kiểm tra lại điều khoản trong đơn đề nghị phát hành
thư tín dụng và hợp đồng. Nếu điều khoản trong đơn đề nghị phát hành thư tín dụng
và hợp đồng không giống nhau, 70% ý kiến đề nghị khách hàng ý xác nhận điểm
khác biệt trên đề nghị phát hành thư tín dụng và 30% ý kiến đề nghị Bổ sung phụ
lục hợp đồng đối với các điểm khác biệt.
Việc này nhằm đảm bảo ràng buộc trách nhiệm của người mua, tránh việc tranh
chấp khiếu nại trong trường hợp chứng từ phù hợp thư tín dụng nhưng người mua
không muốn nhận hàng. Kế đó, việc này còn nhằm đảm bảo an toàn cho ngân hàng.
- Mục “Available with …” có 80% ý kiến chọn Any bank by negotiation để thuận
tiện cho việc xuất trình chứng từ của người bán, 20% chọn Any bank by deferred
payment khi phát hành thư tín dụng trả chậm.
2. Thư tín dụng đã phát hành:

- Phí sửa đổi thư tín dụng: có 40% ý kiến đồng ý người yêu cầu do người thụ hưởng
không đồng ý thư tín dụng phát hành khác hợp đồng, 50% ý kiến đồng ý người thụ
hưởng không thực hiện được những điều khoản trong thư tín dụng, 10% ý kiến
đồng ý ngân hàng do sai sót khi thực hiện nghiệp vụ
- Phát hành thư bảo lãnh nhận hàng: 100% ý kiến đồng ý phải đảm bảo các yêu cầu
như: nộp tiền 100% trị giá thư tín dụng, cam kết chấp nhận tất cả bất hợp lệ của
P
chứng từ, xuất trình bản sao hóa đơn và vận đơn, cam kết thanh toán phần chênh
lệch nếu trị giá bộ chứng từ lớn hơn trị giá bảo lãnh nhận hàng
- Thời gian kiểm tra chứng từ: 100% ý kiến < 1 ngày vì theo quy định của ngân
hàng thời gian kiểm tra chứng từ là trong vòng 5 giờ làm việc kể từ khi nhận bộ
chứng từ
- Rủi ro ngân hàng thường gặp khi thanh toán chứng từ nhập khẩu
Q

phiếu (%)
1 Người yêu cầu phát hành thư tín dụng mất khả 20 20
năng thanh toán
2 Giá cả hàng hóa biến động bất lợi 5 5
3 Thông báo chứng từ bất hợp lệ không đúng quy 5 5
định thời gian của UCP600
4 Khách hàng khiếu kiện về tình trạng bất hợp lệ 5 5
của chứng từ do sự thiếu hiểu biết của nhân viên
5 Một bản vận đơn đường biển bản gốc nằm ngoài 15 15
sự kiểm soát của ngân hàng
6 Tranh chấp liên quan đến phát hành bảo lãnh nhận 5 5
hàng
7 Bất đồng quan điểm chứng từ bất hợp lệ giữa 10 10
ngân hàng phát hành và ngân hàng xuất trình khi
đã thông báo bất hợp lệ cho khách hàng
8 Thông báo từ chối thanh toán nhưng vẫn giao 20 20
chứng từ cho người yêu cầu phát hành thư tín
dụng khi họ muốn nhận hàng mà không chờ ý
kiến của ngân hàng xuất trình
9 Thanh toán không đúng chỉ thị của ngân hàng 3 3
xuất trình nên tiền bị trả lại
10 Người thụ hưởng lập chứng từ giả để lừa ngân 2 2
hàng
11 Khách hàng khiếu kiện vì không phát hành thư tín 3 3
dụng đúng nội dung hợp đồng
12 Khách hàng không nhận được đúng hàng hóa thỏa 5 5
thuận trong hợp đồng
13 Khách hàng không nhận được hàng vì gặp thiên tai 2 2
R
PHỤ LỤC 3
DANH SÁCH CÁC ĐỐI TƯỢNG KHẢO SÁT
STT Họ và tên Nơi làm việc

1 Nguyễn Thị Hải An VPBank Hội Sở
2 Hồ Nam Tiến VPBank Hội Sở
3 Nguyễn Thị Thanh Xuân VPBank Hội Sở
4 Nguyễn Thanh Bình VPBank Hội Sở
5 Lê Quyết Thắng VPBank Hội Sở
6 Trần Thị Minh VPBank Hội Sở
7 Trần Thị Hồng Châu VPBank Hội Sở
8 Nguyễn Tấn Nam VPBank Hội Sở
9 Trần Thanh Phong VPBank Hội Sở
10 Mai Thị Thái Hà VPBank Hội Sở
11 Vân Thanh Sơn VPBank Đà Nẵng
12 Trương Thị Hương Giang VPBank Đà Nẵng
13 Thái Thị Ngọc Hạnh VPBank Đà Nẵng
14 Trần Văn Thành VPBank Đà Nẵng
15 Trần Thị Nhiêu Mỹ VPBank Đà Nẵng
16 Nguyễn Thị Kim Oanh VPBank Hải Phòng
17 Nguyễn Cửu Thanh Châu VPBank Hải Phòng
18 Nguyễn Thị Phượng VPBank Hải Phòng
19 Trần Xuân Nhật Vy VPBank Hải Phòng
20 Trần Ngọc Cẩm Tú VPBank Hải Phòng
21 Nguyễn Thị Kim Yến VPBank Hồ Chí Minh
22 Nguyễn Thị Liên Phương VPBank Hồ Chí Minh
S
23 Đào Thị Thu Thảo VPBank Hồ Chí Minh

24 Trần Ngọc Hồ VPBank Hồ Chí Minh
25 Quách Tố Diệp VPBank Hồ Chí Minh
26 Nguyễn Thị Hòa VPBank Hồ Chí Minh
27 Nguyễn Thanh Xuân VPBank Hồ Chí Minh
28 Huỳnh Huy Anh Thư VPBank Hồ Chí Minh
29 Thái Ngọc Minh Lý VPBank Hồ Chí Minh
30 Nguyễn Phú Hoàng VPBank Hồ Chí Minh
31 Ngô Ngọc Tuyền VPBank Hồ Chí Minh
32 Nguyễn Thị Vinh VPBank Hồ Chí Minh
33 Trần Thanh Trung VPBank Hồ Chí Minh
34 Hứa Thanh Sơn VPBank Hồ Chí Minh
35 Nguyễn Thị Mai Loan VPBank Hồ Chí Minh
37 Nguyễn Ngọc Quân VPBank Hồ Chí Minh
38 Võ Văn Mỹ VPBank Hồ Chí Minh
39 Diệp Mỹ Lệ VPBank Hồ Chí Minh
40 Trần Thanh Hùng VPBank Hồ Chí Minh
41 Vũ Thị Ngọc Phượng VPBank Hồ Chí Minh
42 Vũ Thị Ngọc Hương VPBank Hồ Chí Minh
43 Võ Điền Quang VPBank Hồ Chí Minh
44 Đỗ Bình Nguyên VPBank Hồ Chí Minh
45 Phạm Thanh Tuấn VPBank Hồ Chí Minh
45 Nguyễn Thùy Dương VPBank Sài Gòn
46 Phan Thị Gia VPBank Sài Gòn
47 Võ Thị Hoàng Thương VPBank Sài Gòn
48 Võ Thu Uyên VPBank Sài Gòn
49 Võ Thị Quỳnh Nga VPBank Sài Gòn
50 Huỳnh Kim Ngọc Diệp VPBank Sài Gòn
T
51 Ngô Thị Kim Loan VPBank Sài Gòn

52 Hồ Trương Thanh Nguyệt VPBank Sài Gòn
53 Nguyễn Thị Mỹ Tuyến VPBank Sài Gòn
54 Trần Hồng Thanh VPBank Sài Gòn
55 Nguyễn Cao Trí VPBank Sài Gòn
56 Nguyễn Thị Mỹ Hạnh VPBank Sài Gòn
57 Nguyễn Tấn Lực VPBank Sài Gòn
58 Phạm Thị Tuyết VPBank Sài Gòn
59 Lâm Ngọc Diệp VPBank Sài Gòn
60 Ngô Thị Kim Ngân VPBank Sài Gòn
61 Nguyễn Thị Kim Loan VPBank Sài Gòn
62 Phạm Ngọc Dung VPBank Sài Gòn
63 Nguyễn Thị Thanh Nga VPBank Sài Gòn
64 Nguyễn Trương Gia Lâm VPBank Sài Gòn
65 Nguyễn Mạnh Cường VPBank Sài Gòn
66 Nguyễn Hoài Thanh VPBank Sài Gòn
67 Trần Ngọc Quân VPBank Sài Gòn
68 Lê Thị Thanh Nhàn VPBank Sài Gòn
69 Lương Ngân Phân VPBank Sài Gòn
70 Nguyễn Thị Duyên VPBank Sài Gòn
71 Nguyễn Ngọc Phụng VPBank Đồng Nai
72 Bùi Trần Huân VPBank Đồng Nai
73 Bùi Thị Bảo Ngọc VPBank Đồng Nai
74 Nguyễn Tấn Phát VPBank Đồng Nai
75 Nguyễn Thành Tâm VPBank Đồng Nai
76 Trần Thị Hoàng Phượng VPBank Đồng Nai
77 Vũ Thành Long VPBank Đồng Nai
78 Ngô Thanh Tâm VPBank Đồng Nai
U
79 Nguyễn Thị Minh Phú VPBank Đồng Nai

80 Nguyễn Hải Lư VPBank Đồng Nai
81 Phạm Đình Chiểu VPBank Long An
82 Nguyễn Thị Phương Uyên VPBank Long An
83 Nguyễn Văn Đại VPBank Long An
84 Nguyễn Thị Thanh Thanh VPBank Long An
85 Ngô Thanh Ngọc VPBank Long An
86 Hà Mỹ Tuyền VPBank Long An
87 Lưu Thị Hằng Phủ VPBank Long An
88 Đoàn Thị Lắm VPBank Long An
89 Phạm Hồng Nga VPBank Long An
90 Nguyễn Thị Tuyết Vân VPBank Long An
91 Văn Thị Tường Vy VPBank Cần Thơ
92 Nguyễn Thị Hồng Cẩm VPBank Cần Thơ
93 Phạm Thị Ngọc Tú VPBank Cần Thơ
94 Huỳnh Thị Thúy Hoa VPBank Cần Thơ
95 Trần Ngọc Huyền Trang VPBank Cần Thơ
96 Phạm Công Toại VPBank Cần Thơ
97 Phạm Công Huấn VPBank Cần Thơ
98 Nguyễn Văn Xuân VPBank Cần Thơ
99 Cao Tăng Thiện VPBank Cần Thơ
100 Nguyễn Hải Lưu VPBank Cần Thơ

rủi ro trong thanh toán quốc tế

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

rủi ro trong thanh toán quốc tế

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

i

LỜI CAM ĐOAN................................................................................................ v

2.1 Giới thiệu VPBank ................................................................................................ 24

3.3.4.2 Cách tổ chức thực hiện:................................................................................ 62

LỜI CAM ĐOAN

TPHCM, ngày 01 tháng 09 năm 2008

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

ACB Asia Commercial Bank (Ngân hàng Á Châu)

Lời nói đầu

2. Đối tượng, mục đích, phạm vi nghiên cứu:

2.2 Mục tiêu:

2.3 Phạm vi nghiên cứu:

3. Phương pháp nghiên cứu:

4. Điểm mới của luận văn:

5. Nội dung nghiên cứu:

Chương 1: Những vấn đề lý luận cơ bản về rủi ro và quản trị

1.1 Tổng quan về rủi ro

1.1.1.2 Trường phái trung hòa:

1.1.2 Phân loại:

1.1.2.2 Rủi ro do môi trường văn hóa:

1.1.2.3 Rủi ro do môi trường xã hội:

1.1.2.4 Rủi ro do môi trường chính trị:

1.1.2.5 Rủi ro do môi trường luật pháp:

1.1.2.6 Rủi ro do môi trường kinh tế:

1.1.2.7 Rủi ro do môi trường hoạt động của tổ chức:

1.1.2.8 Rủi ro do nhận thức của con người:

1.1.3 Quản trị rủi ro

1.1.3.2 Nhận dạng rủi ro:

1.1.3.3 Phân tích rủi ro:

1.1.3.4 Đo lường rủi ro:

1.1.3.5 Kiểm soát, phòng ngừa rủi ro:

1.1.3.5.1 Các biện pháp né tránh rủi ro:

1.1.3.5.2 Các biện pháp ngăn ngừa tổn thất:

1.1.3.5.2 Các biện pháp giảm thiểu tổn thất:

1.1.3.5.3 Tài trợ rủi ro:

1.2 Giới thiệu phương thức tín dụng chứng từ

1.2.2 Các bên tham gia trong nghiệp vụ chứng từ:

1.2.3 Trình tự thực hiện :

Phát hành thư tín dụng (3)

Ngân hàng Gởi chứng từ (7) Ngân hàng

1.2.5.2 Tuân thủ nghiêm ngặt:

1.2.6 Phân loại thư tín dụng

1.3 Rủi ro trong phương thức tín dụng chứng từ

1.3.1 Đối với nhà nhập khẩu:

1.3.2 Đối với nhà xuất khẩu:

1.3.3 Đối với ngân hàng phát hành:

1.3.3.2 Từ phía nhà xuất khẩu:

1.3.3.3 Khi xử lý chứng từ bất hợp lệ:

1.3.3.4 Khi rủi ro phát sinh ngoài tầm kiểm soát:

1.3.3.5 Khi phát hành bảo lãnh nhận hàng:

1.3.3.6 Từ ngân hàng xuất trình:

1.3.5 Đối với ngân hàng chỉ định:

1.3.6 Đối với ngân hàng xác nhận:

1.3.7 Đối với ngân hàng chiết khấu:

1.3.8 Rủi ro chính trị:

Ý nghĩa của việc nắm vững bản quy tắc này:

1.4.1.5 Incoterms 2000

1.4.2 Các văn bản pháp luật trong nước:

1.4.3 Tài liệu nội bộ:

1.5.2 Kiểm tra chứng từ:

1.5.3 Bảo lãnh nhận hàng:

1.5.4 Thông báo, xác nhận thư tín dụng:

1.5.5 Chiết khấu thư tín dụng:

1.5.6 Ngăn chận gian lận thương mại: