?

S6 tay phong vien

Tin - Phong S"

"

Truyen Hioh

N gU'Oi djch: Le Phong

Hi~u dinh : Trin Blnh Minh

Qui Reuters xuit ban 1999

1. Giai thieu

Cu6n sach nay diroc vi6t dira tren co sa rnQt loat cac lap hufut luyen do Quy Reuters, hang Truyen hinh Reuters, Hang Phat Thanh va Truyen Hinh Anh BBC va Hang Phat Thanh va Truyen Hinh Canada CBC ti6n hanh.

Ngay nay, truyen hinh dang phai d6i rn~t voi nhirng thach thirc to Ian. S6 ngiroi xern thai su giam di. Nhieu cuoc khao sat cho thdy khan gia thieu y thirc rang buoc vao nhieu vdn d6 rna ho xern trong cac chuang trlnh thai su, Phong vien thai Sl,f than van thi6u kY nang ngh6 nghiep; ho noi nhieu phong vdn khong co trong tam; bai vi6t cAu tha; va it coi trong kha nang k6 chuyen cua hinh anh.

Cu6n sach nay trinh bay nhirng kY nang co ban. Dira tren nhimg quan sat va kinh nghiem cua mQt s6 nha bao va giang vien phat thanh, truyen hmh tAm cO' a chau au va b~c My, sach nay la cuon lnrong d§n dan gian giup tao nhimg thoi quen t6t.

Tac gift George Leomard noi tat ca chung ta d6u hoc tro tren con dirong ti6n toi hoan thien- va clning ta luon la hoc tro. Khong bao gio muon khi nhin hili nhimg thoi quen cii (co Ie la xau).

Va d6 tao nhirng thoi quen t6t maio

2. Ngh6 lam bao

MQt trong nhirng van d6 kho nhat la dinh nghia th6 nao la cau chuyen (tin bai). Va la phong vien ban can phai bi6t di6u nay. Diroi day la mot vai suy nghi tir kh~p noi tren th6 gioi.:

- "Tin nrc la qua trinh lam thay d6i trong 1 th6 gioi dang thay d6i, tao n6n n6p cho cuoc s6ng cua nhan loai." (Julius Reuters)

- "Tin nrc la lich sir dung nhir no di6n ra. Thanh c6 Pompeii bj pha huy la mQt tin, nhimg chung ta bay gio goi no la gi nhi?" (A rthur Christiansen, cuu bien t~p vien to' London Daily Epxress).

-" Tin nrc la nghe thuat lira gat ke thu rna khong lam that vong nhimg ngiroi ban cua minh." (Gosef GoebbeIs).

- "Tin nrc la nhimg gi rna ngai t6ng bien t~p cua toi noi la tin." (phong vien hoc viec)

- "Tin nrc la nhirng gi chfnh phu cua toi goi noi la tin." (can bQ bQ thong

tin).

- "Ch6 cfut ngiroi khong phai la tin, ngiroi cfut cho moi la tin."

Dinh nghia truyen thong goi tin la cai gi do moi, co thuc va thii vi. Nhirng no lai goi ra nhieu cau hoi khac:

• Moi voi ai?

• Str th~t cua ai?

• Thti vi nhtr the nao?

Sau day la 1 vai tr~c nghiem ban co the ap dung voi nhfmg tin-bai s~p dircc dira ra thao lu~:

• C6 moi khong? (Ban khong thAy ai trong phong tin biet chuyen nay.)

• C6 phai day la di6n bien moi cua 1 cau chuyen cii? (Ngiroi ta noi: "Toi chua nghe di6u do v6 anh ta, co ta hay no".

• Chuyen do co anh huang den nhfmg ngiroi khac ngoai nhan v~t chinh cua cau chuyen hay khong?

• C6 anh huang den ngiroi dan trong tirong lai khong? (HQ co the chua biet di6u nay.)

• Co giup ngiroi dan biet ducc thong tin nay khong? (Tin rna ban co the

dung.)

• C6 phu hQ'P voi khan gift cua ban khong? (Ban co biet khan gift cua mlnh la ai khong")

• C6 phai la chuyen lam ngiroi ta nhiu long may khong? (N6 c6 lam ban phai tho hit sau khi ke chuyen nay khong")

3.Khao sat (lien he co sa)

MQi tin bai chi thanh cong khi c6 ti6n hanh khao sat. Ban la 1 ph6ng vien gioi phong vAn, hay duoc lam viec voi nha nhiep anh tai ba, hay c6 ky nang vi6t bai tuyet voi - tAt ca nhirng di6u do chang la gi n6u nhir cong viec khao sat dircc ti6n hanh khong t6t. Thi6u tim hieu, khao sat kY, chung ta khong co nhieu su hra chon va khong th6 dinh ro trong tam cua cau chuyen (tin-bai).

Tuy nhien, tnroc khi b~t dau khao sat, chung ta can dinh nghia ro rang th6 nao la 1 cau chuyen (tin-bai) hay.Dinh nghia nay se khac nhau giira cac dai truyen hinh va giira cac t6 clnrc. Tham chi ngay trong m(lt dai truyen hinh, n6 ciing co th6 khac nhau gifra cac chuang trinh.

Cau chuyen co th6 khac nhau, nhirng cac ban co th6 hoi nhirng cau sau voi bAt cu cau chuyen nao:

• C6 phu hQ'P khong?

• Co d(lc dao khong?

• C6 gay cam xuc khong?

• C6 anh huang d6n ngiroi dan khong?

• HQ co quan tam khong?

• Ngiroi ta co noi v6 chuyen do khong?

• C6 phu hQ'P voi muc dich cua chuang trinh hay khong?

• C6 th6 him diroc khong? ( dii c6 nguon nao d6 lam? c6 ti6p c~ diroc khong? Co du thai gian khong? Co du tai chfnh khong")

Va sau do qua trinh khao sat moi b~t dau. Tnnrc h6t xin nho 2 di6u:

• Khong gia dinh di6u gi.

• Ki6m tra moi tlnr.

Khao sat la tim each lAy (moi) thong tin ti:r cac m6i lien he cua ban. Day khong phai la nhirng dip chimg to minh thao tin d6n dau. Va ban cang to ra it hi6u bi6t hon thl ban cang co co hQi danh gia dung kha nang giai thich van d6 mQt each don gian cua ngiroi ban phong vAn.

Ghi chep

B~ phai tim cho minh mot phirong phap t6t nhAt. each an toan nhAt la dung mQt may ghi am nho. Hay hoi tnroc va n6u ngiroi ban phong vAn cam thAy khong thoai mai thl dimg dung may. Nhimg n6u ngiroi ban phong vAn khong quen tra loi d6 ghi am thl se ra sao khi dQi quay phim xuAt hien?

B~ dimg ngan ngai khi phai ghi chep, tnr khi no lam cho nguoi chung ta ti6p c~ 10 l~ng. Trong tnrong hQ'P do hay t~p trung cao d6 ghi nho, va ghi chep lai vao hie sam nhAt.

Va khong quen nhirng thong tin co ban - ten, dia chi, s6 dien thoai, Hay kiem tra chinh ta (Khong bao gio vi6t sai ten ho ngiroi minh ti6p xuc.) Ten nguoi bi vi6t sai chinh ta se ha uy tin chirong trinh cua ban va ban than ban mQt each nhanh nhAt.

Ti6n hanh phong vAn khao sat

• Gioi thieu minh mQt each ro rang.

• Cho bi6t tai sao ban lien he voi ho.

• Giai thich cho bi6t ban cfut giup do.

2. Trong khi trao d6i

• D~t cac cau hoi rna-dong - Ai, cai gl, khi nao, a dau, tai sao, nlnr th6 nao?

• D~t cau hoi don gian.

• Bi6t minh muon co nhimg thong tin nao.

• Hay to ra lich sir, quan tam va muon tim hieu.

• Dirng to ra hung hang - ban mu6n bi6t thong tin, clnr khong tranh luan,

• Dirng bien no thanh chuyen rieng ill. Hay dira ra cac quan di6m trai ngiroc til phia nhirng ngiroi cung cap thong tin khac, ("Hom qua, ong X noi ... Ban tra loi nhir th6 nao")

• Ghi chep.

• Hay hoi them d6 lam ro nhirng gi ban n~m chua ch~c.

1. K6t thuc cuoc trao d6i

• Ki6m tra ten, chirc vu, s6 dien thoai.

• Ki6m tra xem ngiroi diroc phong van a dau trong vai ngay/tufut toi.

• Hoi xem ho co th6 gioi thieu nhfrng ngiroi khac d6 ban co them thong tin.

• Cam on ho va n6i ban co th6 d6n ho~c goi lai.

La ngiroi khao sat(lien he) phai luon ghi nho nhfrng di6m sau:

• Hay chii y d6n chi ti6t. Ki6m tra ky ten, dia chi, chirc vu va s6 dien thoai.

• Hay n6i chuyen voi ngiroi diroc phong vAn. Dung tin nhfmg ngiroi khong bi6t rna chi tirong nrong la nhirng ngiroi noi hay.

• Hay suy nghi v6 hmh anh. Hlnh anh nao se giup th6 bien cau chuyen?

• Hay dtr doan tnroc nhirng tr~c tro, Tieng fin, an ninh, cAm duong, phong tuc t~p quan dia phirong.

• Giu gin nhirng ghi chep.

• Ki6m tra su tin nhiem cua cac nha chuyen mono

• Hay duy tri cac m6i lien he.

Cau hoi khao sat chinh - "tai sao?"

Cau hoi tai sao se cho ban nhieu thong tin n6n hon la s6 thong tin ban sir dung trong bai viet, nhimg no cAn d6 hieu cau chuyen, xay dung cac cau hoi phong vAn, danh gia cac cau tra loi, va xet doan rmrc dQ tinh cam (emotion).

Cau hoi nay cfing cho phep danh gia loi noi cua nhfrng nguoi tham gia (nr moi phia), tinh chinh xac va dQ tin c~y, d~c biet la khi ho trich ddn nhfmg con s6 thong ke va quy ch6.

Day la cau hoi don gian va ng~ nhAt ta co th6 hoi. Tai sao? Va cluing ta hay con dung no chua thirong xuyen. Tai sao?

• Tai sao di6u do lai xay ra?

• Tai sao di6u do lai quan trong?

• Tai sao ngiroi ta lai quan tam?

Nam qui t~c khao sat:

1. Nem rac vao ... nhat rac ra.

2. N6u ban chua ch~c ch~ v6 di6u gi do, hay tim each hi6u thAu dao.

3. N6u mot dtr an khong thanh cong a giai doan khao sat thl se chi t6i t~ hon tren bien tnrong.

4. Gift cac ghi chep.

5. Gift lai hira.

4.Khao sat hlnh anh

Cac su kien thai su di6n ra nhtr cac cuoc n6i loan d6u co su phat trien rieng cua no. Nhin chung, voi nhirng str kien nay, ban chi ghi lai diroc nhirng gi co th6.

Tuy nhien, nhieu tin bai lien quan d6n hinh anh va su kien clnmg nao do n~m trong tAm kiem soat cua chung tao Chung ta can hinh anh hoa nhirng y nrong chfnh trong qua trinh nghien ciru, khao sat cau chuyen (tin-bai) va l~p k6 hoach quayphim.

Trong khi l~g nghe d6 lAy thong tin ban ding phai thAy hlnh anh. May quay se ghi hlnh cai gi?Hinh anh nao se minh hoa cho vAn d6 nay, vAn d6 kiazl.am

th6 nao d6 minh hoa thai dQ cua ngiroi tham gia cuoc v~n dQnglnliln nhan/ linh muc?

Khi k6t thuc khao sat cling la hie ban co y tuong virng ch~c v6 nhfrng hlnh anh mo ta cau chuyen cua minh. Lam nhir v~y se fat trien ky nang hinh anh hoa su v~t. Phai mAt nhieu thai gian thtrc hanh d6 ghep nQi dung cau chuyen voi nhirng hinh anh nhir ban thAy trong cac rap chieu bong ngay trong dau minh.

· Luon hoi chung ta se nhin thAy/quay duoc cai gi?

· Hoi xem noi xAy ra cau chuyen trong no nhir th6 nao?

· Hoi xem co am thanh nao n6i b~t khong? (am thanh goi rna hlnh anh!l)

· Hoi v6 tam trang va khong khf xung quanh.

· Hoi xem ngiroi ta lam gi khi ho cho doi/xem/giup do.

· Yeu cau ngiroi cung cap tin live mot birc tranh".

C6 nhieu each phat tri6n kha nang hlnh anh hoa cua ban.

Quan sat. Hay quan sat ky nhirng ngiroi xung quanh. Quan sat ho dQC sach, hay n6i chuyen hay di mua ban. Hay d~t mlnh vao vi tri mQt may quay phim. Hinh dung minh la may quay va quay nhirng ngiroi do. Hay lAy khuon hlnh xung quanh tung hanh dQng rieng le. Hay hlnh dung m6i mQt khuon hlnh se la mQt canh trong bQ phim truyen nho.

Sau do hay ttr hoi khuon hinh nao la hinh anh chu ch6t - canh chinh di6n ta hanh dQng, tam trang hay nhan v~t.

Bay gio' hay nghi toi mQt hanh dQng khac va hlnh dung ra mQt hinh anh tom t~t hanh dQng do.

Hay thir nghi ra nhirng chi ti6t, nhirng cu quay c~ canh, Hlnh anh nao d~c trung cho mQt ngiroi gia? Hinh toan canh mot cu gift dimg tren dirong? Hay cu quay c~n ban tay run run n~m cay g~y?

MQt khi da hlnh dung diroc nhirng hlnh anh chinh, ta phai s~p x6p cac tnrong doan canh - cac hlnh anh chinh dircc s~p x6p theo thir tu nao se IQt ta cau chuyen mot each hiru hieu.

Hay dung kich ban phan canh (storyboard) d6 phac hoa nhfmg hinh anh chfnh. Hay thir k6 cau chuyen mQt each don gian (ngu d~y, lam banh gato) chi b~ng 6 hlnh anh tren kich ban phan canh.

Tom lai, hay hoi nhieu lfin :"Cai gi se xAy ra?Toi se thAy cai gi ?Chung ta se ghl hinh cai gi?"

"Do khong phai la cau chuyen b~ng hlnh anh."

MQt s6 cau chuyen co it hinh anh. Sau day la nhirng vi du:

. Minh hoa gian ti6p

Bang hlnh tu lieu v6 mQt Sl,f kien tnroc, tirong tu,

Nhfmg gi con lai cua mot su kien da xay ra.

Cac mo hinh.

Ban d6, hoat hlnh.

Cac hmh anh da xu IY.

Cac birc anh tinh.

· Minh hoa khong khi xung quanh

Cac buoc chan di, banh xe quay, cac cu quay chi ti6t khuon m~t va may moe, anh phan chieu, cay c6i, dam may, m~t troi l~n.

Hay nhln mQt hlnh anh voi moi y nghia cua no.

· Thirc t6: chuyen tai thong tin tnrc ti6p.

· Moi tnrong: tao dung b6i canh, TUQ'Ilg Nfr thAn Tu do, thap Ep-phen, d6ng h6 Big Ben.

· Di6n giai: lien nrong hlnh anh. Biroc chan n~g n6 goi su m~t moi,

· TUQ'Ilg trung: Quoc ky, bieu tirong cua cac cong ty.

S.Thao IUfn n{li dung tin bal

CUQc thao lu~ nay la noi cac y urong duoc dem ra tranh luan g~t gao, dircc hra chon, bj phan d6i va doi khi bi bac bo. Muc dich cua cuoc thao lu~n la chon mQt y tirong va xem con gl hay han th6 khong.

· Co phu hop voi muc dich cua chuang trinh khong?

· Hom nay co phai la hie lam vi~c do khong?

· Voi nhirng ngu6n bien co, co du d6 thirc hien no hay khong?

· N6 anh hirong nhir th6 nao d6n str can bfutg cua ca chirong trinh? Hay

· can phai khao sat them?

· can phai xac djnh hili trong tam (focus)?

· Thirc bien phong su nay vao ngay mai hay tuan toi co t6t hon khong?

Thao lu~n la di6n dan trao d6i y kien, ki6n nghi v6 hmh anh va tim cac co sa de giup thtrc hien tin bai.

N6u ban dem cau chuyen ra thao luan, va tranh lu~ d6n noi d6n chon, can tim hieu cai gi dang di6n ra, co nhirng vAn d6 gi trong cong d6ng cua ban.

N~m b~t thong tin ... va khong chi v6 nhirng chu d6 rna ban quan tam. Ban can theo kip sir phat trien trong moi Iinh vue ... d~c biet la dai s6ng chinh tri tai dia phirong va n6n kinh t6. Hay la mQt ngiroi man cam.

Khi tranh luan can ghi nho mQt s6 di6u "Nen" va "Khong Nen":

Khong

· N6i : "chuyen chfutg co gi l~m, nhimg ... "

· Noir'Toi khong bi6t la chting ta c6 nen lam cai nay ... "

· Noi:"Toi chua kiem tra ky, nhimg ... "

· Danh gia thAp cau chuyen.

· Danh gia cao cau chuyen. Di6u nay con th~m te hon danh gia thAp. Chi it ban ban danh gia thAp va thoat khoi di6u do thl cau chuyen t6t hon. Danh gia cao va ban k6t thuc voi su thAt vong va buc nrc tir phia lanh dao khi ho duyet bai (hieu dinh). Tri tirong tuong v6 giai thirong Pulitzer cua ho tan va ngay sau cai "1 phut 30 giay".

nen

· Trinh bay trong tam cau chuyen mQt each tv tin.

· Giai thich anh hirong cua no toi ngiroi xem.

· C6 each xu ly cau chuyen trong dau.

· Bi6t each thirc hien tin bai (cau chuyen). Khi nao chuan bj xong? Chi phi bao nhieu? can nhirng ngu6n nao?

· Cau chuyen diroc thao luan phai dira ra tren co sa khao sat chu dao.

· Hay chan th~t.

N6u tnroc day ban chua tirng la ngiroi ban hang thl can co thuc hanh d6 co th6 tranh lu~n quyet liet v6 nQi dung cau chuyen.Ban dirng ngai n6u dira ra y nrong rna khong diroc chAp nhen trong cuoc thao luan, N6u ban tlnrc su tin rfutg c~u chuyen dang lam thl hay xin g~p rieng voi ngiroi phu trach tin hoac tang bien ~p tin thai str.

6.Th~ nao la diu chuy~n(tin bal)?

Nhi6u cau chuyen bAt thanh vi cluing ta khong danh du thai gian d6 xac dinh chinh xac cau chuyen dang k6la gi.

· Chung ta bj cuon hut boi nhirng y6u t6 khac, va r6i khong th6 bo nhimg y6u t6 kern quan trong.

· Chung ta ti6n hanh khao sat kY hrong, va r6i c6 dira h6t tAt ca vao bai.

· Chung ta chua nhan thAy cfut phai k6 cau chuyen mQt each don gian, d6

hieu,

Hay nhln vao bAt cu cau chuyen nao, c6t chuyen phim nao, bai hat nao, chuyen hir cAu nao ... thuoc n6n van hoa nao, ngon ngfr nao thl cluing d6u co 3 thanh phfut sau:

· Chu th6: ai do ...

· Hfmh dQng: ... lam gi do

D~ ...

· Qng cO': ... VI •••

MQt cau chuyen thuc sir thu hut chung ta thuong co chu th6 g~n li6n voi xung dQt hay Sl,f thay d6i.

Nen khi tim trong tam cua cau chuyen phai nhan bi6t mQt each ch~c ch~n nguon g6c xung dQt hay cang th~ng, tro ngai phai virot qua, hanh trinh phai tlnrc hien,

Khong bao gio' nham lfin Trong tam (Focus) voi Chu d6 (Topic) hay d6 tai.

N6u noi trong tam cua cau chuyen la v6 viec c~t giam phuc IQ'i xa hQi thl chua du cu th6. Do ch~c ch~ la chu d6 - clnr khong th6 la trong tam. V~y khia canh nao cua cau chuyen chung ta can giai quyet? Phai lam th6 nao d6 hi6u cau chuyen/van d6?Co khuon m~t1cau chuyen nao rna khan gift co th6 lien tuong toi khong? Ai th~ng? Ai thua? Co gi thay d6i trong qua trinh di6n ra cau chuyen?

Trong tam(Focus) la cong cu xac dinh chinh xac khia canh nao cua cau chuyen cAn phai t~p trung, co xung d(lt hay thay d6i nao lien quan, va ai la nhan v~t chinh cua cau chuyen.

Chung ta cung tham khao m(lt phong sir phat thanh cua m(lt dai khu V\lC cua hang CBC. Trong tam cua cau chuyen la gi?

Gioi thieu: Bil qua r6i nhung khong th6 nao quen. Nhfmg ngiroi tho mo hom nay t~p trung a Cape Breton d6 tirong nho Bill Davies. Anh dil mAt each day 73 nam trong m(lt cuoc bai cong cua tho mo tai New Waterford.

Ti6ng d(lng t\l nhien: d6ng ca

Phong vien: Ban d6ng ca'Nhimg ngiroi a diroi Sau'' hat cho khoang 500 ngiroi t~p trung tai nrong dai tho me-mot dam dong nhAt trong nhieu nam qua. Va day la lfin dfiu tien chau cua Bill Davies dil cAt cong tir Connecticut toi day d6 du bu6i 16.

Phong vAn:"cac ban cam thAy tu hao va bi6t moi ngiroi suy nghi gi v6 ngay nay va nhimg dong gop cua cu toi ."

Phong vien: Bill Davies dil bj canh sat cua mo than b~n ch6t trong cuoc bai cong gay go nam 1925. Hom nay, nhirng ngiroi mAt chong, mat cha tai cac mo than d6u d~t vong hoa urong niem. Ken Teesdale mAt ngiroi con r6 a Westray.

Phong vAn:" Toi cho rfutg ho dil giup chung ta ti6p buoc. Chung ta bi tac d(lng manh boi bi kich nay va m(lt khi Ion, chung ta co th6 giup dO' Idn nhau."

Ph6ng vien: Chu tich cong doan tho mo Cape Breton noi 73 nam sau cai ch6t cua Davies, tho mo vdn dAu tranh vi cuoc s6ng t6t dep hon. Steve Drake noi voi dam dong rfutg nganh cong nghiep than dang fai chju sire ep to Ian nr viec bai

bo qui dinh, nhirng chuan rmrc v6 m6i tnrong va khi d6t tv nhien. Va cuoc dAu tranh ngay nay la tranh dAu vi su t6n vong cua nganh c6ng nghiep nay.

Trong ph6ng su tren c6 trong tam nao diroc xac dinh ra rang kh6ng? C6 Ie ban se tim thAy 3 kha nang:

1. Chan cua Bill Davies d6n noi cu mlnh bj gi6t trong mot cuoc bai c6ng va thAy hinh anh Davies v§n con hru lai trong tam tri nhieu nguoi.

2. Ken Teesdale bay to long thirong nho cua nhirng ngiroi tho mo hie xay ra bi kich.

3. Steve Drake tlnic giuc tho mo va gia dinh ho giup dO' c6ng doan dAu tranh vi su t6n vong cua nganh than.

Xac dinh trong tam la cam k6t k6 mQt khia canh cua can chuyen. S6 goc nhin vao mQt cau chuyen chi han ch6 boi thai gian danh cho khao sat. Hay tim mQt khfa canh, mQt goc nhin d6 pharr anh birc tranh Ian.

Paul Sampson chuyen vien dao tao cua hang CBC goi do la cuoc san tim

"soi chi" va "v~t mang".

"SQ'i chi" la mQt each noi khac d6n d6 tai. MQt cau chuyen can hanh dQng, hoat dQng hay nhan v~t rna khan gia co th6 nhen bi6t va theo su6t cau chuyen.

Con "v~t mang" la phirong phap ti6p c~ giup ban phirong tien chuyen tai nQi dung. Khao sat cho chung ta nhfrng trang ghi chep, nhimg str that va cac m6i lien he. Chung co th6 diroc vi6t tuong t~ va trinh bay diroi dang kich ban, phong vAn (clip) va hlnh anh. Chung t6i goi each nay la "phong vAn va dira tin"(clip and cover). MQt phirong phap khac la lAy k6t qua khao sat va tim each trinh bay n6

sinh d(lng va hieu qua hon. Hay tim m(lt ngiroi hay mot su kien minh hoa hoan canh do. Hay sir dung ho va kinh nghiem cua ho d6 k6 cau chuyen nr nhieu goc d(l khac nhau.

M(lt bien t~p vien cao cAp cua mang hroi cung cAp tin cua BBC cho hru hanh ban ghi nho sau trong nhan vien cua minh:

"That nguy hiem khi c6 lam qua toan dien hay qua tinh t6. Hay lam don gian, Doi khi phong str thi6u ~p trung hay khong th6 linh h(li khi vai dia di6m va nhieu y tirong chen chuc trong m(lt tin ngfut.

M(lt cau chuyen diroc k6 mach lac tir m(lt dia di6m manh hay hon la chuyen nhay ti:r noi nay sang noi khac mot each tao bao nhimg lac long hong ve len m(lt birc tranh r(lng rai."

Ban ghi nho cua BBC tiep tuc:

"Cac phong vien lam cho cac van d6 co th6 ti6p c~n duoc b~ng each k6 nhimg cau chuyen thong qua nhimg cuoc dai thtrc cua nhirng con ngiroi tlnrc.Angus Roxburgh dira tin tir Tres-nia v6 n6i thong kh6 cua ngiroi dan ba ngheo tim kiem chiec may khau , phirong tien kiem s6ng duy nhAt cua mlnh da mAt trong chi6n tranh.

Thong qua hoan canh eo le ca nhan dirong nhir tAm thirong nay ngiroi xem co th6 tim thAy dirong toi cuoc xung d(lt rAt xa xoi, va hon th6 nfra, hi6u diroc cuoc s6ng trong vimg co chien tranh.

Qua cac bai vi6t v6 nhirng ngiroi thtrc trong nhfrng hoan canh kheu goi su d6ng cam, su quan tam va tham chi str thich thu, cac phong vien da lien k6t ngiroi xem voi nhirng su that Ian v6 th6 gioi rna ho dira tin v6 no.

Va nhieu khi mQt phong su khac thirong gia trang mot cau chuyen v6 loi ich con ngiroi "thufut tuy" lai cho bi6t nhieu hon v6 nhirng gi di6n ra diroi b6 m~t cua mQt xii hQi dang thay d6i, hon III nhieu bai phan tfch tnrc ti6p.

Nhfmg phong su dang nho nhat thirong co tieng noi cua ngiroi d6n di doi, pha phach va ca ngiroi dan thirong phai doi di voi cuoc s6ng bj xao trfm. Do la su k6t h9'P mang tinh thuyet phuc nhat."

MQt di6u tren h6t giup cac nha lam truyen hlnh thu hut su chu y cua ngiroi xem la: K6 mQt cau chuyen. Danh sach li~t ke cac su kien thirong kho hi6u va d6 quen, Nhimg cac cau chuyen thirong hap dan.

"Chung ta d6n voi cai chung va cai t6ng th6 thong qua nhirng cai cu th6 va chi ti6t." (Archibald Macleish - nha tho, nha vi6t kich My)

Nam 1968 Don Hewitt sang l~p va san xuat cho dai truyen hinh CBS mQt chirong trinh tap chi thai su truyen hinh voi kinh phi thap. Ten chirong trinh la -60 phut.

Gio day no tro thanh mQt chirong trinh phat vao gio cao di6m dai nhat va thu nhieu loi nhuan nhat trong lich sir truyen hinh.

30 nam nay, ngiroi ta van hoi Don Hewitt bi quyet thanh cong cua clnrong

trinh.

"Do III b6n tir rna dua tre nao ciing bi6t:"M~ k6 chuyen di." Toi nhln nhirng thir trong cac phong chieu phim va toi n6i cac ban co chang trai kia th~t thu vi va nhimg canh kia th~t tuyet, nhimg cau chuyen la gi v~y?"

B~t tay vao cau chuyen rna khong xac dinh trong tam (focus) thl gi6ng nhir lai 0 to chay ben ngoai bo rao cua mot viron hoa. Mau s~c bien ra nho nho va chiec xe ti6n nhanh v6 fia tnroc.

Nhung n6u ban dimg xe va buoc vao vtron, ban se nhin thAy nhirng giot strong dong tren nhirng chiec hi, ngiri thAy mid hirong cua hoa.

Tim thAy trong tam (focus) la lai gfut va diroc ngiri hoa. N6u khong, viec dira tin cua ban se chi la cuai "0 to" xem hoa.

Trong tam la cong cu chuyen t~p hop IQn xQn nhimg sir kien lien quan voi nhau mQt each mo h6 thanh mQt cau chuyen ro rang. Do la cau chuyen rna BlilN muon chon d6 k6 trong nhieu su hra chon sau khao sat.

Hay nho:

· Tim trong tam dira vao k6t qua khao sat t6t.

· Trong tam khong phai la chu d6 rna chi la (nhirng) di6m nhAn cua chu d6.

· Trong tam luon huang toi ngiroi dan.

· Trong tam giup giam thai gian ghi hinh vi ban khong phai quay nhfrng gi ban khong cfut.

Dirng "phai long" ngay voi trong tam dau tien d6n trong dau.Hay can nh~c ky luang. Phai thay d6i trong tam n6u hoan canh thay d6i. Trong tam la cong cu, khong phai la qui cic.

7.K~t cAu

K6t cAu la mQt nguyen nhan khien nhieu cau chuyen khong duoc hay nlnr y muon, Nhfrng chi ti6t cua vAn d6 hoc bua co th6 co y nghia voi tac gia da ti6n hanh khao sat, da phai tran tro va cu6i cung da ghep n6i cac chi ti6t nay voi nhau. Tac gia hi6u ro cau chuyen , va chfnh vi th6 rna nhimg ghep n6i co hieu qua. Nhung

nhimg doan ghep n6i chfutg co y nghia gi d6i voi ngiroi nghe thong tin nay Ian dau tien.

Vi v~y ban phai k6t n6i nhirng fat hien sau khao sat mQt each don gian d6 hi6u nhAt. Hau h6t cac diu chuyen d6u phat trien theo huang co th6 dtr doan tnroc.

Tnroc h6t, su chu y cua ngiroi nghe bi thu hut boi mQt mau tin ly thu, mQt doan trich phong van, hay mQt am thanh, hay mQt hlnh anh. Nguyen t~c vinh ciru cua ngiroi rao hang trong nhimg ngay hQi la tnroc tien phai dira diroc khach hang vao 16u cua minh.

Sau do thong tin rna ho can biet diroc truyen dat mQt each don gian va nhanh nhAt. Co th6 gioi thieu (cac) nhan v~t chinh, co th6 la mot chut v6 b6i canh hoac co th6 la mot chut v6 ca hai y6u t6 nay. B6i canh la noi cac cau chuyen s6ng va ch6t a do. N6u phfin nay qua so sai thl lam phan con lai tro nen kh6 hieu. N6u qua chii trong, qua sau vao b6i canh, ngiroi xem se chuyen sang kenh khac.

Sau do, cau chuyen rna ra. Xung dQt diroc boc IQ. Hau h6t nhimg cau chuyen hAp d§n d6u xoay quanh mQt ai do c6 g~ng virot qua tro ngai kho khan, ngoai canh hay nQi tam. Tranh chAp voi hang xom, dAu tranh chong quan lieu, voi benh ~t nghiet nga. Trong phfin nay ngiroi vi6t can tim ra each dira su cang thfutg d6n tQt dinh.

Cu6i cung cac mau thu§n diroc giai quyet, Trong phim truyen phan nay duoc goi la doan k6t. Con trong tin bai thai su no co th6 la phfin tom t~t cac diem chfnh hay la goi rna cho giai doan ti6p sau.

T6m lai ta co 4 phfin sau:

. Cau (su chu y) .

. B6i canh.

· Di6n bien (phat tri6n nQi dung cau chuyen)

· K6t (tom t~t diem chinh ho~c goi rna)

Viec s~p x6p cac thanh phfut k6t n6i tren mot bi6u d6 nhir th6 nay giup t~p trung sir chu y vao mQt s6 vAn d6 sau:

· Chung ta cfut cau su chu y mQt each an tirong. a day am thanh dong vai tro rat quan trong. Chinh no lam cho cluing ta quay lai nhin vao vo tuyen khi tam trf ta khong t~p trung.

· Thirong thl anh huang cua hinh anh giam xuong khi ta vao phfut b6i canh . Di6u nay khong tranh diroc vi b6i canh thirong III tir li~u(nhiing thong tin chuan bi tnroc, tir lieu lich sir hay mo ta nhirng van d6). Cac nguon hinh anh thong thirong cua ta la nhirng thiroc hinh tu lieu hay d6 hoa, B6i canh la phfut quan trong, Vi thieu no chung ta khong th6 hi6u di6n bi6n cau chuyen. Nhirng n6u no qua dai hay qua sau, nguoi xem se t~t may thu hinh. Cac cau chuyen s6ng va ch6t cung b6i canh. Vi v~y, hay c6 g~g vi6t t6t nhat, vi6t ch~t che va chon hlnh anh can than.

· Di6n bi6n III noi nhirng ly Ie xung dQt (mau thuan) duoc dira ra hay III noi cluing ta g~p chu th6 g~g virot qua nhimg tro ngai, a day cfut tao dung su cang thfuIg trong qua trinh phat trien kich tinh cung chuyen k6.

· K6t co th6 la t6m t~t cac di6m chinh hay co th6 la su goi rna cho phan (giai doan) ti6p theo cua cau chuyen.

Trinh bay thong tin theo cac phan nay nhir th6 nao la tuy thuoc su hra chon cua cac ban. Nhimg se la mQt su hra chon t6i n6u ban di th~ng vao phfut di6n bi6n

rna khong xac l~p b6i canh. Chla khoa d6 vi6t t6t mQt tin bai la n~m virng va xu ly t6t thong tin (managing the information.)

That d6 khi thu thap hrong thong tin dang khao sat dai d6n mot gio d6ng h6 va nem n6 vao kich ban.

Nhung kho hon la bo di nhimg sir kien va con s6, va thay vao do la tim ra each dQc dao giup ngiroi xem lien h~ va hi6u y nghia va ham y cua cau chuyen.

Ph6ng vien thai S\f cua hang NBC Roger O'neil n6i:

- "Toi ttr hao k6 cau chuyen hon la dira ra nhimg su kien va con s6 rna khong mAy ai nho duoc. Toi cam thAy nhieu phong vien dia phirong rna toi xem a dAt mroc nay da khong thanh cong vi ho khong phai la nhimg ngiroi bi6t k6 chuyen."

Nhfmg ngiroi vi6t bi6t each k6 chuyen co mQt cong thirc sau:

· Hien trang - gioi thieu nhan v~t, noi bong gio toi xung dQt, dung canh,

· Xung dQt - la cai gl, ai bj tac dQng, ngu y.

· Hanh dQng gia tang - xung dQt tang len.

· Dinh di6m - quyet dinh/hanh dQng ngan can tro v6 bien trang. (th~t nut)

· Hang dQng diu di - t~p trung cac chi ti6t ; h~u qua cua dinh di6m (climax) duoc ti6t lQ.(ma nut)

· K6t - giai quyet, hien trang maio

Va khuon mau d~ctrung cua cac bQ phim cua Hollywood diroc th6 bien nhir

sau:

"Khong gi quan trong hon trong tam va k6t cAu." (Sidney Suissa-ctru dao di6n chinh, chirong trinh y t6, dai truyen hinh CBC)

8.Ghi hlnh

Ai cling co th6 hirong may quay phim vao mot canh va mang v6 nhimg hinh anh quay co ngiroi va nhirng hoat dQng trong canh do.

Nhimg ngiroi dm may quay cAn co nhieu ky nang hon d6 co nhirng hinh anh "bi6t noi'', th6 hien noi dung cau chuyen, nhirng hlnh anh ghi 11i1i dia danh, khong khi, tam trang, tinh each va k6 dung cau chuyen rna ban muon k6.

each dau tien - quay tan man, ghi 11i1i nhieu canh toano Hau h6t nhfrng canh do d6u cAn them loi giai thich.

Cach ti6p c~n tlnr hai dira chung ta gan voi each k6 chuyen b~ng hlnh anh hon. d day hlnh anh va tieng dQng ttr nhien diroc hra chon cAn th~ va n6u co can d6n Ioi blnh thl thirong chi cAn d6 tao dung b6i canh va phan tfch.

D6 dat duoc di6u nay cAn phai lam quen voi ngon ngfr khuon hmh va b6 c\lc,dQng tac may, y nghia cua goc quay va cO' canh, va kha nang giao ti6p ro ranh voi ngiroi quay phim.

CO' canh - tAng th6

Vi6n canh (Long Shot)

Canh xa, khong chi ti6t. Tlnrong dung a dau cac tnrong doan. Toan canh tao l~p dia di6m va tam trang. Nhimg no thirong Uti nhieu thong tin khac va co th6 lam ngiroi xem nham lfin.

Toan canh (Wide shot)

Canh rong ghi nh~ nhirng hanh dQng thich hQ'P.

Canh c~ (close shot)

T~p trung vao chi ti6t. C~n canh diroc xac dinh boi hieu qua cua no, chir khong phai each thtrc bien no nlnr th6 nao. Nen ta co canh c~ khi dira may vao gan chu th6 voi 6ng kinh goc rQng hay dung 6ng kinh tele tir d~ng xa. Canh cang c~n cang tao di6m nhAn va giup ngiroi xem d6 nhan bi6t phan img cua chu th6. Nhimg nhieu canh c~ qua se cuop di str nhan bi6t cua nguoi xem v6 khong gian va thai gian. MQt loat cac canh c~n co th6 la each th6 bien hiru hieu su to mo cua ngiroi xem a dau cac tnrong doan, Nhimg dimg cho qua lau tnroc khi tra loi cau hoi quen thuoc - chuyen do xay ra dau?

Canh c~ : d~c tnrng cua truyen hlnh

Tham chi mQt may thu hinh diroc coi la 16'n thl cfing chi co man hinh tirong d6i nho khi so voi man hlnh cua mQt rap chieu bong. Mu6n thay ro cac v~t va hi6u y nghia cua chung mQt each nhanh chong, thl cac v~t do phai ty l~ nrong d6i Ian

tren man hmh vo tuyen. Nhir v~y ban cfut co nhieu canh c~n va trung hon nhimg canh toano

CO' canh - ngiroi

Toan canhfl.S): Canh quay ca nguoi.

Trung canh(MS) : C~t tren hoac diroi th~t lung.

Trung canh hep (MCU): C~t giira ngirc/tui ao nguc.

C~ canh(CU): C~t quanh vai.

C~ d~c ta (BCU): Mep hmh phfa tren c~t ngang tran, mep phia diroi thirong c~t nlnr canh c~n, nhimg co th6 c~t ngang c~m.

Quay canh ngiroi con diroc xac dinh boi s6 ngiroi: canh don, canh quay doi, ba, hay nh6m.

DQ net sau

Bao nhieu phfut cua canh n~m trong tam net. DQ rna 6ng kinh nho (vi du: fI1) cho hlnh anh s~c net trong pham vi rQng ill gan d6n xa (dQ net sau), may d6 dang thea chu th6 rna khong 10 hlnh anh bj ra khoi tam net (mAt net). D6ng thai,

no 4\0 cam giac v6 khong gian va chieu sau, nhung co th6 lam cho anh bet va khong hAp d§n.

Sir dung dQ rna 6ng kinh rong hon se giam pham vi net tir ti6n canh d6n h~u canh (dQ net nong). Day la mQt ky thuat t6t d6 co l~p chu th6, lam no n6i b~t khoi h~u canh rna nhat.

DQngtac may

Lia may

May chuyen dQng ngang quanh mQt true c6 dinh tao l~p quan he giira chu th6 va v~t. Chung ta cho ngiroi xem bi6t v6 dia di6m. Nhung hay cAn th~ voi nhimg cu lia rna hlnh anh a dau va cu6i thl hAp dan, nhung a giira lai buon te hay co khong gian chet.

Lia theo chuyen dQng

Gi6ng nhir tAt ca cac dQng tac may, dQng tac lia chi co hieu qua khi no co nguyen do. Lia may theo chuyen dQng nhir cai ten cua no thirc sir can thi6t khi phai theo mQt v~t chuyen dQng.

Lia khao sat (tim toi)

May quay tim kiem mQt ai do hay ngiroi nao do trong mot canh. Ban phai xac dinh diroc dQng co cua chuyen dQng nay.

Lia nhanh

May quay chuyen dQng nhanh d6n n6i hlnh anh bj rna nhoe. Lam dung se lam mAt gia tri cua dQng tac may nay. Ngiroi ta thirong dung lia nhanh khi muon:

· Thay d6i trong tam cua sir chu y. Con thuyen rei di, lia nhanh toi noi thuyen d6n.

· Mo ta nguyen nhan va hieu qua. KhAu sung nham b~n, lia nhanh d6n muc

tieu.

· So sanh va tuong phan. Moi va cii, giau va ngheo.

Lia doc

Chuyen dQng may quay doc theo true c6 dinh.Lia doc len phfa tren tao su mong doi va cam giac phan chan.

Lia doc xuong phia diroi goi ra su thAt vong va S\l budn rdu, va tinh cam u

uAt.

Chuyen dQng len thfutg (cdn cAu)

Chuyen dQng cua may quay th~ng dung tren mot m~t ph~g. Chuyen dQng nay lam n6i b~t hanh dQng chinh hay giam su chu y vao ti6n canh.

Chuyen dQng xuong thang (can cAu)

Nguoc hili voi chuyen dQng len th~g. May chay doc xuong tren mQt m~t phang,

Zoom

Thay d6i cO' canh b~ng each thay d6i tieu cu 6ng kinh. DQng tac zoom may thay d6i quan he giira chu th6 va h~u canh.

Thay d6i cO' canh b~g each day may ti6n vao gfut hoac ra xa khoi chu th6.

Gift nguyen quan he giira chu th6 va h~u canh.

Travelling

Khao sat mQt v~t hay thea mQt v~t chuyen dQng b~ng each chuyen may song song voi v~t.

G6c quay

Quay ill diroi len: chu th6 trong dirong be hon, manh me hon, co dang ve de

Quay ill tren xuong: chu th6 trong kern dirong be, thAp be va c6 ve bAt hrc.

B6 C\lC

B6 C\lC la Sl,f s~p xep thong tin trong mQt khuon hlnh. Ban tim each thu hut sir t~p trung cua ngiroi xem vao mQt vung nao do cua hlnh anh, va giam thieu hay loai bo nhimg chi tiet lam mAt t~p trung.

Nguyen 1:9 mQt phfut ba

La mQt nguyen 1:9 don gian, nlnrng hieu qua nhat, nguyen cic b6 C\lC.

Nguyen 1:9 nay neu mot man hlnh diroc chia doi hay chia b6n se cho nhfrng hinh anh tinh va te; mQt man hlnh duoc chia ba thea chieu ngang va chieu doc se cho b6 C\lC nang dQng va hAp d§n hon.

Duong chan troi khong nen d~t ngang giira khuon hlnh. N6 phai a 1/3 khuon hlnh phfa tren hoac phia duoi, tuy thea y dinh nhAn manh bau troi hay m~t dAt (bien).

Cac chi tiet quan trong n~m doc duoc d~t a vi tri 1/3 man hlnh thea chieu

doc,

Va neu khu vue 1/3 thea chieu ngang va chieu doc quan trong thl cac tam di6m noi chung giao nhau con quan trong hon. Nhfrng giao di6m nay danh cho nhimg chi tiet quan trong trong khuon hlnh. Vi du: doi m~t tren khuon m~t.

Khuon hinh

a day co hai quyet djnh, Dira cai gi vao. Loai cai gi ra. Ban co th6 loai bo nhimg chi ti6t lam mAt t~p trung hay giAu ngiroi xem mQt s6 thong tin d6 r6i se ti6t IQ trong nhimg canh tiep theo.

Trung tam man hinh la khu vue 6n dinh va hieu qua khi muon nhan manh mQt d6i tirong don le (nhir mQt phat thanh vien trong mot canh don gian). Nhirng khi c6 nhimg di6m nhAn khac trong khuon hlnh thl trung tam man hlnh la khu vue y6u, it duy tri diroc str t~p trung cua ngiroi xem.

Cac mep man hinh thl gi6ng nhir nhirng nam cham. Chung hut nhirng v~t d~t qua gfut chung, Cac goc cua man hlnh co xu hirong hut chu th6 ra khoi khuon hinh,

Hay tranh d6 mep khuon hinh c~t ngang cac kh6p tv nhien cua co th6 ngiroi nhu c~t ngang khuyu tay, ngang th~t lung hay ngang dau g6i.

Khong gian tho cua hinh (Headroom-khoang each phia tren dau d6n mep man hlnh)

Khong nen d6 hlnh mQt ngiroi day ch~t toi dinh cua khuon hinh. Khoang each qua It lam cho hinh anh bi go b6 va chat hep.

N6u khoang each nay 100 khuon hlnh se mAt can d6i va nang day.

Khong gian tho se thay d6i theo cO' canh, Toan canh (LS) cfut nhieu khong gian hon trung canh (MS), va ti6p do, trung canh (MS) hili nhieu hon trung c~ hep (MCU).

(Khoang each nay khoang 1/1 Od6n 1/8 chi6u doc khuon hlnh .(ghi chep tai lap hoc ky thuat truyen hlnh -Reuters, Ha noi, 19-23/11/2001. Ngiroi dich)

MQt ngoai Ie duy nhat trong lu~t " khong gian tho cua hlnh" la c~n d~c ta BCU; voi cO' canh nay m~t ngiroi dAy man hlnh, mep hinh c~t qua tran va co th6

,

qua cam.

Khong gian "nhin" (Looking room)

Ngiroi ta thirong nhin sang phai hay trai cua khuon hlnh tnr phi nhin th~ng vao may quay. HQ mu6n nhin v6 phia nao thl cAn co mQt khoang khong gian d6 nhin vao do. Day goi la "khong gian nhln". a day phfut man hmh tnroc m~t ho phai IOn hon phia dfutg sau ho.

N6u mfii mot ngiroi sat mep hinh, hay gfut qua se lam cho canh quay go bo, Hinh ngiroi cang nghieng (profile) thi khoang nhin phai cang IOn d6 duy tri su can b~ng.

Cling nrong tv nlnr v~y d6i voi mQt ngiroi di bQ, cuO'i ngira hay lai xe trong

canh.

Can bfutg

Str can b~ng xoay quanh trung tam hlnh anh. Nhirng hlnh anh dep tlnrong co su can b~ng trong khuon hinh.( Nhimg khong nhAt thiet phai ngay hang th~ng I6i hay d6i xirng vi hinh d6i xirng thl tinh va bu6n te). MQt v~t hay mQt tong mau (birc nrong xam, bong n~g n6) a mQt ben cua khuon hinh cfut dircc can b~ng boi mQt tong mau wong xirng a phia d6i dien cua khuon hinh. Str can b~g nay duoc tao boo mQt v~t IOn hay nhieu v~t nho hQ'P lai.

Hay ghi nho tong mau t6i trong n~ng n6 (phai nho hon) tong mau sang. Vi v~y mQt vimg t6i nho co the dung de can bang mQt vung sang IOn hon.

Tong mau t6i a day khuon hlnh tao su 6n dinh, a dinh khuon hinh, clning tao hieu qua cua mQt khong gian dong kin va ngot ngat.

Chuyen dQng tren man hmh

Chuyen dQng vao gfut hay ra xa may quay thl manh hon chuyen dQng ngang. D6i voi chuyen dQng ngang phai lAy khuon hinh cAn th~, chua du khong gian nhin hay khong gian the cho hanh dQng khacfdi.ctroi ngtra hay lai xe).

Anh sang (met vai thuat ngfr chu y6u)

. anh sang chu: nguon sang chinh chieu vao chu the .

. anh sang chung: nguon sang tan de giam bong hay sir wong phan tao ra boi anh sang chu.

· anh sang ngiroc: ngu6n sang chieu phia sau hay m(lt ben cua chu th6 giup tach dau, toe hay vai khoi phong (tao kh6i cho chu the).

· anh sang phong: nguon sang chieu d6 nhan bi6t m(lt vimg tren phong.

9. Phuong phap ghi hlnh

Nam diroc phirong phap ghi hlnh giup ban chap dung thai di6m thich hQ'P nhat. N6u ban khong muon bi go b6 hay sir dung each quay nrong thuat (Verite) han la quay theo su s~p x6p cac tnrong doan canh. Quay theo tnrong doan canh buoc ban lam viec theo m(lt trinh tv nhat dinh va giam thieu su hirng trio

Quay theo tnrong doan (Sequences)

Loat cac canh quay khac nhau khi dung cho an nrong v6 hanh d(lng.

· Duy tri su lien tuc.

· Rut ng~n thai gian.

· Trong c6 ve dan dung.

· D6 them loi blnh.

· C6 th6 kiem soat diroc - an toano

· B an biet ban mu6n gl.

hon.

Quay theo trinh tv dung (Montage)

· Loat cac canh chop hlnh (snapshots).

· Khong c6 su lien tuc giira cac canh.

· Tao ti6t tAu.

· Hfru hieu voi hanh dQng/phfm ling.

· Doi hoi ngiroi xem t~p trung hon - hlnh anh phai mang nhieu thong tin

· it cAn toi loi binh.

· C6 th6 kiem soat nhung mAt nhieu thai gian.

Quay nrong thuat (Verite)

· Str kien di6n ra dung nhir trong thirc t6 ca v6 m~t thai gian va khong gian.

· Dung t6i thieu.

· An tirong manh.

· MAt nhieu thai gian.

· Ty Ie thAt bai cao.

· K6t qua kh6 dtr doan tnroc.