A.

Hidrocacbon no mạch hở (Ankan)

I.Hidrocacbon no mạch hở không nhánh
Bốn chất đầu có tên là metan, etan, prophan và butan.
Tên của tất cả các đồng đẳng cao hơn đều được hình thành bằng cách tổ hợp tiền tố cơ
bản về đội bội với hậu tố -an. Các tiền tố nói trên chỉ ra số lượng n nguyên tử C trong
mạch còn hậu tố -an đặc trưng cho hidrocacbon no.
VD: C5H12 có tên là pent(a)+an =pentan.

Dưới đây là tên hệ thống của 1 số ankan mạch ko nhánh CnH2n+2:

n------------------Ankan 21--------------Henicosan
22---------------Docosan
30----------------Tricontan
31------------Henitricontan
33------------Tritriacontan
35-----------Pentatriacontan
40-------------Tetracontan
50-------------Pentacontan
60-------------Hexacontan
100---------------Hectan
101--------------Henhectan
102--------------Dohectan
132--------Dotriacontahectan
200----------------Đictan

1------------------Metan
2--------------------Etan
3-----------------Propan
4-------------------Butan
5------------------Pentan
6------------------Hexan
7-----------------Heptan
8-------------------Octan
9------------------Nonan
10-----------------Decan
11-----------------Undecan
12----------------Dodecan
14---------------Tetradecan
16---------------Hexadecan
18---------------Octadecan
20-----------------Isosan

II. Hidrocacbon no mạch nhánh

Theo danh pháp thay thế, phân tử an kan mạch nhánh được coi như cấu thành từ 1 mạch
chính là Hidrua nền và các nhánh bên là những nhóm thế.
Tên của ankan= tên của các nhánh cùng với "locant"+ tên của hidrua nền
Các bước cần thực hiện:
1. Xác định hidrua nền (ở đây là mạch chính). Đó là mạch cacbon dài nhất; nếu có đồng
thời một số mạch dài nhất mà bằng nhay thì chọn mạch có nhiều nhánh nhất, đặc biệt là
có "locant" nhỏ nhất.
VD:
1-----2-----3----4----5----6----7
<---------------------------------->
CH3-CH2-CH2-CH2-CH2-CH-CH3
-----------------------------|
----------------------------CH3
2. Đánh số (bằng chữ số Arập) các nguyên tử C trên mạch chính xuất phát từ đầu nào gần
mạch nhánh để cho "locant" nhỏ nhất.
Nếu có nhiều cách mà theo cách đánh ố khác nhau dẫn tớ 2 bộ "locant" khác nhau thì so
sánh 2 bộ đó theo từng cặp "locant", chọn bộ nào có locant nhỏ hơn trong lần gặp đầu
tiên.
VD:
6-----5---4----3---2---1
CH3-CH-CH2-CH-CH-CH3
------|---------|----|
------CH3-----CH3-CH3

Đúng: 2,3,5- trimetyl hexan

Sai: 2,4,5- trimetyl hexan
Lý do: 3<4

3. Xác định tên của các nhánh, sắp xếp theo trình tự chữ cái và chọn tiền tố về độ bội
thích hợp nếu có >= 2 nhánh giống nhau
Các nhánh đơn giản được xếp theo trình tự chữ cái đầu của tên nhánh, ko dùng chữ cái
đầu của tiền tố về độ bội mà ở đây các yếu tố cơ bản như đi-, tri- vvv
VD: Butyl -> Etyl -> Đimetyl -> propyl

Các nhánh phức tạp (có nhóm thế trong nhánh) cũng được xếp theo trình tự chữ cái đầu
nhưng là tên hoàn chỉnh cho dù đó là chữ cái đầu của nhóm thế trong nhánh hay của tiền
tố cơ bản về độ bội.
VD:
(1,2-Đimetylpentyl) -> Etyl ->Metyl -> (1-Metylbutyl) -> (2-Metylbutyl)

4. Thiết lập tên đầy đủ gồm các thành phần và tuân theo trình tự:
"Locant cho nhánh" (viết ngay trc tên nhánh) + "tiền tố độ bội"(nếu có)+ "Tên của
nhánh" + "Tên hidrua nền" (tiền tố cơ bản + hậu tố -an)
VD:
CH3-CH2-CH(CH3)-CH(C2H5)-CH2-CH3 : 3-Etyl-4-metyl hexan

III. Nhóm hay gốc hidrocacbon no

<ở đây chỉ xét nhóm (gốc) hidrocacbon no hóa trị 1, ai muốn tìm hiểu về gốc hóa trị 2
hay 3 thì cứ post yêu cầu rồi mình post phần ấy sau.>
Các nhóm hóa trị 1 được hình thành bằng cách loại bớt một nguyên tử H ra khỏi phân tử
ankan và được gọi chung là ankyl. Có 2 cách gọi tên:
a/ Đổi hậu tố -an của ankan thành -yl. Khi trong nhóm có mạch nhánh thì chọn mạch dài
nhất kể từ nguyên tử C mang hóa trị tự do (được đánh số 1) làm mạch chính rồi họi tên
nhóm theo danh pháp thay thế.
b/thêm hậu tố -yl vào tên của ankan kèm theo "locant: cho hóa trị tự do. Đánh số mạch
cacbon sao cho "locant" đó có giá trị tối thiểu.
VD:
CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 (pentan)
CH3-CH2-CH2-CH2-CH2-
a/pentyl
b/pentan-1-yl
CH3-CH2-CH2-CH(CH3)-
a/1-Metylbutyl
b/Pentan-2-yl
Cách gọi tên thứ 2 (kiểu b) thường được dùng cho các nhóm mà cấu tạo phức tạp (chứa
nhiều liên kết kép, nhiều vòng,...) và các nhóm đa hóa trị
B. Hidrocacbon không no mạch hở (Anken, Ankin)
.Hidrocacbon không no
1. Hidrocacbon không no có một hay nhiều liên kết đôi
Tên của hidrocacbon chứa 1,2,3 ... nối đôi xuất phát từ tên của ankan tương ứng chỉ thay
đổi hậu tố -an bằng -en (một nối đôi), -ađien (hai nối đôi), -atrien (ba nối đôi) .... kèm
theo "locant" chỉ vị trí của từng liên kết đôi đó. Mạch chính của hidrocacbon là mạch
chứa nhiều nối đôi nhất , được đánh số từ đầu nào có thể cho "locant" nhỏ nhất, trước hết
là cho nối đôi.
VD:
CH3-CH2-CH2-C(C2H5)=CH2 : 2-Etyl pent-1-en
(CH3)3c-CH2-CH2-CH=CH2 : 5,5-Đimetyl hex-1-en
2.Hidrocacbon có một hay nhiều liên kết ba
Tên của hidrocacbon chứa một, hai, ba ... liên kết ba cũng xuất phát từ tên của
hidrocacbon no tương ứng chỉ đổi hậu tố -an thành -in (một nối ba), -ađiin (hai nối ba),
-atriin (ba nối ba), ...
Cách chọn mạch chính, cách đánh số mạch C và cách gọi tên nói chung cũng tương tự
như các hợp chất chứa nối đôi.
Thí dụ:
CH3-CH(CH3)-CH2-CH(C2H5)-C=-CH: 3-Etyl-5-metyl hex-1-in
3.Hidrocacbon có chứa đồng thời nối đôi và nối ba:
Tên của các Hidrocacbon loại này có các đuôi -enin (chứa 1 nối đôi và 1 nối ba),
-ađienin (hai nối đôi và một nối ba), -enđiin (một nối đôi, hai nối ba) ..v.v..
Mạch cacbon được đánh số sao cho các "locant" của nối đôi và nối ba là thấp nhất. Khi
có sự chọn lựa thì ưu tiên để cho nối đôi có "locant" nhỏ

Thí dụ:
CH=-C-CH=CH2: Buten-1-in-3