c







Cu cu ăn đұu, ăn mè,
Bӗ câu ăn lúa, chích chòe ăn khoai
(Ca dao)

Nuôi chim Gáy (cu Gáy) là mӝt thú vui có tӯ lâu đӡi. ĐӇ có mӝt con chim Gáy hay, ngưӡi nuôi phҧi tuyӇn chӑn
công phu, vì âm sҳc cӫa chim Gáy rҩt đa dҥng; mӛi âm sҳc có cái hay riêng, tuǤ theo sӵ thưӣng thӭc cӫa ngưӡi chơi.
Nuôi chim Gáy khá công phu...

Thưӡng ngưӡi mӟi chơi chim Gáy không chú ý tӟi âm sҳc cӫa chim mà chӍ chӑn con thҩy khách là gө. Nhӳng con
chim này thưӡng đưӧc nuôi tӯ chim non nên chóng thuҫn, nhưng tiӃng gù rҩt đơn điӋu. Nhưng "thӧ" chơi Gáy thì
khác, hӑ chӍ chú trӑng âm sҳc cӫa chim. Chim Gáy có giӑng thә đӗng, thә gҫm, thә dӅn bao giӡ cũng cao giá hơn.
Khi chӑn đưӧc con có âm sҳc vӯa ý, hӑ còn theo dõi xem lúc Gáy tiӃt tҩu ra sao? Có con Gáy đҧo liên hӗi (lúc bә
hai, bә ba, tư và lҥi tӯ cao xuӕng thҩp...). Ngoài ra còn phҧi chӑn con chim Gáy có hình dáng như mӓ giang, cưӡm
dày, đҫu xanh, phao xám, thân hình bҳp bi... như thӃ mӟi là chim Gáy chuҭn.

Ngưӡi nuôi chim Gáy thưӡng bүy chim đã trưӣng thành vӅ nuôi, nhưng loҥi này thưӡng lâu thuҫn. Cũng có thӇ bҳt
chim non nuôi đӇ dӉ thuҫn phөc, nhưng chim non không bao giӡ há miӋng đòi ăn, nên ngưӡi nuôi phҧi ngâm gҥo, đӛ
cho vào túi nhӓ khoét mӝt lӛ đӇ chim non rúc ăn. Chim Gáy rҩt khó phân biӋt trӕng mái, chim đã trưӣng thành càng
khó phân biӋt (bӣi chúng đӅu gáy và gө nhau), hình thӭc bên ngoài cũng giӕng nhau, chӍ khi nào chim mái đҿ trӭng
mӟi biӃt.

Chim Gáy thưӡng đưӧc nuôi bҵng lӗng hình quҧ đào, thoҥt trông có vҿ đơn sơ, nhưng càng trông càng đҽp. Thân
lӗng nӱa dưӟi to, trên nhӓ, diӋn tích chӍ đӫ đӇ chim Gáy xoay. Nuôi loҥi lӗng này chim chóng thuҫn mà tiӋn xách đi
xách lҥi. Theo nhӳng ngưӡi nuôi chim lâu năm thì chim Gáy không ưa lӗng rӝng, trông không hӧp mà chim thưӡng
hay giұt mình nhҧy toác đҫu, lâu thuҫn.
R




Chim cu gáy sӕng tӯng đôi, mӝt trӕng mӝt mái theo chӃ đӝ "đơn thê", gҳn bó chung thӫy. Chúng đi ăn tӯng đàn, có
lãnh thә riêng, có mӝt con trӕng có dáng hình đҽp đӁ, có tiӃng gáy tuyӋt vӡi. Có lӁ nó là con chim lãnh chúa. Khi
vùng lãnh thә riêng bӏ xâm phҥm, tҩt đưa đӃn "đҩu khҭu" rӗi "ác chiӃn" giӳa chӫ nhà và kҿ xâm lăng. Ngưӡi đi đánh
bүy đӇ bҳt chim cu gáy (gӑi tҳt là đi đánh cu) lӧi dөng đһc điӇm này đӇ bүy chim cu gáy.







Chӑn đӏa điӇm thích hӧp - Đӏa điӇm thích hӧp nhҩt là mӝt góc nào đó ӣ các nương rүy trӗng các loҥi đұu, mè, hàng
rào có cây cӕi đӇ treo lӗng mӗi thưӧng, có bөi tương đӕi rұm đӇ ngưӡi đi đánh bүy cu có thӇ ҭn núp kín đáo (vì chim
cu hoang rҩt sӧ bóng ngưӡi) nhưng có thӇ quan sát chiӃn trưӡng.

Nghi trang mӗi thưӧng vӟi cành lá cây. Treo lӗng mӗi thưӧng trên cây trưӟc mӝt nhánh cây gӑi là "nhánh thӃ", vӯa
tҫm vӟi cӱa lӗng đӇ cho chim hoang đӃn đұu có đưӧc tư thӃ thích hӧp mà đҩu gáy vӟi chim mӗi. Đұu ӣ nhánh thӃ,
chim hoang có thӇ nhìn xuӕng đҩt và trông thҩy chim mӗi đҩt.

Gài chiӃc lưӟi đҩt, thҧ con mӗi đҩt đã nhíp kín mҳt cho đi lui đi tӟi đӇ nhӱ. Ngưӡi đi đánh cu vào chӛ ҭn núp.

Các giai đoҥn tӯ khi chim mӗi thưӧng cҩt tiӃng gáy cho đӃn khi chim hoang sұp bүy và bӏ bҳt.

- Chim mӗi thưӧng cҩt tiӃng gáy. NӃu đӧi mӝt lúc lâu chưa nghe nó gáy, ngưӡi đi đánh cu huýt gió đӇ giөc nó gáy.
- Con chim hoang, lãnh chúa cӫa vùng lãnh thә này đang nghӍ ngơi ӣ mӝt nơi nào đó đӝt nhiên nghe tiӃng gáy cӫa
chim lҥ. BiӃt lãnh thә riêng cӫa mình đang bӏ xâm phҥm, nó liӅn bay vӅ, đұu ӣ mӝt cây nào đó, nghӇnh tai nghe
ngóng. Khi biӃt đưӧc vӏ trí cӫa kҿ xâm lăng, nó phóng đӃn nhánh thӃ. Mӗi thưӧng trông thҩy liӅn cҩt tiӃng gáy thách
thӭc, vӯa gáy vӯa xoay mình như con vө. Chim hoang lãnh chúa cũng không phҧi tay vӯa, nó xòe hai cánh ra, xù
cưӡm, gөc gһc đҫu, nóng nҧy, vӯa chҥy tӟi chҥy lui trên nhánh thӃ vӯa gáy liên hӗi. Hai con đҩu gáy sôi nәi, không
con nào chӏu thua con nào.

- ĐӃn đây có thӇ xҧy ra mҩy trưӡng hӧp sau đây:

O Con chim hoang tӭc tӕi nhҧy vào lӗng đӇ ác chiӃn vӟi kҿ thù. Vӯa nhҧy vào, bүy liӅn sұp và ngưӡi đánh cu nhào
ra đӇ bҳt. Đó là trưӡng hӧp dӉ.

 Nhưng thưӡng thưӡng, ngưӡi đi đánh cu gһp trưӡng hӧp khó hơn nhiӅu vì con chim lãnh chúa đã mҩy lҫn dӧm
nhҧy nhưng rӗi lҥi thôi. Nó là con chim khôn, nó bay đi. Chim mӗi thưӧng im tiӃng.

 Có trưӡng hӧp con chim khôn ҩy không bay đi mà lao xuӕng đҩt, nhìn chim mӗi đҩt rӗi đi vòng quanh ӣ ngoài
triêng lưӟi đҩt. Nó khôn lҳm, rҩt cҧnh giác vӟi nhӳng gì lҥ quanh mình.

Có trưӡng hӧp con chim lãnh chúa bay đi vì cҧnh giác, nhưng khi nghe chim mӗi lҥi cҩt tiӃng gáy, vì tӭc tӕi nó
lҥi bay vӅ, hai con lҥi đҩu gáy rӗi chim hoang có lӁ tӭc tӕi quá, trong phút chӕc mҩt hӃt cҧnh giác, nó lao vào cӱa
lӗng, chiӃc bүy sұp và nó vùng vүy cũng không thoát ra đưӧc.

Như trên đã trình bày, muӕn bҳt đưӧc con chim hay, ngưӡi đi đánh cu phҧi chӏu khó kiên nhүn, có khi phҧi mҩt cҧ
ngày mӟi có kӃt quҧ. Còn gһp nhӳng con chim tҫm thưӡng, không có gì đһc biӋt thì vӟi mӝt lưӟi đҩt, mӝt ngày có
thӇ bҳt đưӧc năm bҧy con là chuyӋn dӉ dàng.







Đi đánh cu phҧi có chim mӗi và chiӃc lӗng đһc biӋt gӑi là lӗng bүy sұp.

Chim mӗi

Chim mӗi là chim rӯng ta đã đánh bҳt đưӧc, nuôi lâu ngày thành quen, hӃt sӧ bóng ngưӡi, gáy tӵ nhiên như khi còn
hoang dã. Chim mӗi phҧi gáy hay, gáy càng hay càng đưӧc đánh giá cao vì sӁ rҩt đҳc lӵc lúc đem đi "đánh" chim
hoang. Ngưӡi ta lҥi còn phân biӋt mӗi "lӥ" và mӗi "giӓi". Mӗi "lӥ" là thӭ mӟi đem đi đánh mӝt vài lҫn. Mӗi "giӓi"
hay còn gӑi là mӗi "chai" là thӭ đã đi đánh nhiӅu lҫn, đã có bҧn lĩnh và quen trұn mҥc!

Mӝt con chim gáy trӕng nuôi lâu (Chim thuӝc) thưӡng phҧi gáy đӫ 3 loҥi tiӃng sau:

›


Đây là tiӃng gáy lúc sáng sӟm, buәi trưa hoһc chiӅu. Giӑng gáy này anh em ta vүn gӑi là bә.
Tҩt cҧ chim gáy cҧ trӕng và mái đӅu gáy đưӧc kiӇu này.

LiӅu trơn: cúc cu cu

LiӅu bә mӝt: cúc cu cu, cu
LiӅu bә hai: cúc cu cu, cu cu
LiӅu bә ba: cúc cu cu, cu cu cu

Quí nhҩt là con gáy liӅu bә ba: cúc cú cu, cu cu cu. Có ngưӡi gӑi nó là con chim mӗi "kim bҩt hoán", ngө ý nói đem
vài ba chӍ vàng đәi nó, chӫ nhân cũng không muӕn đәi.

Nhӳng con gáy gӑi 4 tiӃng (bә tӭ) là phҫn nhiӅu, ngưӡi ta coi như gáy gӑi tiӃng Đӫ còn nhӳng con gáy gӑi 5 tiӃng
thì coi là tiӃng Thӯa

Tiêu chuҭn này ko quan trӑng đӇ đánh giá 1 con chim hay
NhiӅu ngưӡi có cu gáy thҩy nó gáy gӑi 4 hay 5 tiӃng ko biӃt cӭ nói chim gáy cӫa tôi gáy tiӃng lèo 4 hay 5 tiӃng

"...chim Cu có cҧ thҧy 5 giӑng là giӑng Trơn, giӑng Mӝt, giӑng Hai, giӑng Ba, và giӑng Cà lăm.

- Giӑng Trơn: Cúc cu cu ( mӛi lҫn gáy chӍ thӕt ra ba tiӃng đơn giҧn, cөt ngӫn).

- Giӑng Mӝt: Cúc cu cu...cu ( có thêm mӝt tiӃng cu hұu ӣ dҵng sau, nghe hay hơn).

- Giӑng Hai: Cúc cu cu... cu cu ( có thêm hai tiӃng cu hұu ӣ đҵng sau, nghe càng hay hơn).

- Giӑng Ba: Cúc cu cu... cu cu cu ( có ba tiӃng cu hұu ӣ đҵng sau, nghe càng hay hơn nӳa. Ӣ đâu mà có con cu rӯng
nào hót hay như thӃ này thì dù có xa xôi cách mҩy, ngưӡi gác Cu cũng mò đӃn bҳt cho bҵng đưӧc, vì đây là chim
quí khó tìm).

- Giӑng Cà lăm: Con chim này gáy giӑng khi thӃ này lúc lҥi thӃ khác, tiӃng nӑ xӑ tiӃng kia, nghe không ra làm sao
cҧ...chӍ có đem thӏt mà thôi.

Trong các giӑng trên thì các cө xưa rҩt quý con chim có giӑng trơn ròng (tuyӋt đӕI không bao giӡ gáy giӑng mӝt),
ngoài ra chim giӑng hai ròng cũng đưӧc xem là chim quý vì thưӡng thì chim gáy giӑng đôi (giӑng hai), đôi khi nó
vүn gáy giӑng chiӃc (giӑng đơn). Chim giӑng ba (liӅu bә ba thì thưӡng không có giӑng ba ròng, thương nó gáy
giӑng ba vӟI tӹ lӋ nhiӅu hơn giӑng đôi)
›



Đây là tiӃng gáy mà các nghӋ nhân, hoһc ngưӡi chơi chim gáy có kinh nghiӋm dùng đӇ đánh giá con chim hay dӣ.
ChӍ chim trӕng mӟi gáy kiӇu này cũng có nhӳng con mái sҳp đҿ nuôi nhӕt cũng gáy tiӃng trұn nhưng tiӃng nhӓ và
không sung. Mӝt con chim gáy đưӧc đánh giá là chim hay khi phҧi có đӫ: chu, lèo, vҩp nhưng rҩt hiӃm con gáy nào
có cҧ chu lèo vҩp

Khi gáy trұn chim nҵm xuӕng sàn lӗng và máy nhҽ hai cánh và gáy: cúc cu cu, cúc cu cu liên tөc có khi hàng giӡ
đӗng hӗ

ChӍ khi chim gáy thұt căng mӟi có kiӇu này, và đҫu nó chúc hҷn xuӕng đáy lӗng ngưӡi ta hay gӑi là Sà cҫu máy
cánh.

Thưӡng thì bҩt cӭ giӕng chim nào cũng có thӡi điӇm sung mãn và trùng, chim gáy ko ngoҥi lӋ, khi mình nuôi thì
gáy căng đưӧc như thӃ này chӍ có thӡi điӇm nhҩt đӏnh thôi

+ Chu: là khi gáy trұn sau ba tiӃng cúc cu cu thì thӯa hơi và thêm 1 tiӃng cu rҩt nhҽ
VD Cúc cu cu, Cúc cu cu..cu,Cúc cu cu..cu

+ Lèo: là khi gáy trұn sau ba tiӃng cúc cu cu con chim gáy thêm 1 nhӏp cөc cù cù hoһc cөc cù gҫn giӕng vӟi tiӃng gù
nhưng nhanh hơn. VD Cúc cu cu, Cúc cu cu« Cөc cù cù. Đa sӕ chim thӍnh thoҧng mӟi ra lèo rҩt hiӃm con có lèo
dһm tӭc là gáy Cúc cu cu, cөc cù cù, Cúc cu cu, Cөc cù cù liên tөc.

+ Vҩp: Khi gáy tiӃng trұn đӝt nhiên con chim ngӯng như bӏ ai đó chҽp ngang cә hӑng sau đó lҥi lên tiӃng trұn bình
thưӡng. Vd Cúc cu cu, cúc««.,cúc cu cu

+ Dһm (Dһt?): Khi gáy tiӃng trұn sau ba tiӃng cúc cu cu chim thêm vào 1 hay 2 tiӃng gù: cù« grù (vd: cúc cu cu, cù
« grù cúc cu cu, cù « grù). Chim mӗi gáy dһm nhiêù làm cho chim rӯng rҩt mau nәi nóng.

›

Chim trӕng gù chim mái hoһc đánh nhau. Đa sӕ chim thưӡng gù: cù «grù . Nhưng có nhӳng con chim gù ngҳt ra
thành 2 nhӏp trong cùng 1 hơi gù: Cө «grù..cù. Gù kiӇu này gӑi là gù chӗng đҩu. Chim hay là chim phҧi có nưӟc gù
cao, trung bình chim chӍ gù mӝt lҫn không quá 8 tiӃng liên tөc, chim hay có nưӟc gù khoҧng tӯ 12-14 tiӃng, chim có
nưӟc gù khoҧng 18-20 tiӃng đưӧc xem là hiӃm. Ngoài ra khi gù mӝt con chim dӳ có khҧ năng gù chӗng 2-3 lҫn (vd:
mӝt con chim gù 20 tiӃng liên tөc/lҫn khi gù chӗng 3 lҫn nó sӁ gù 60 tiӃng liên tөc không ngҳt quãng).

TiӃng gáy ta có thӇ chia làm 2 loai chính

Thӭ 1 là chim gáy có tiӃng Thә có nghĩa là giӑng trҫm, ҩm,(âm thanh ӣ tҫn sӕ thҩp)

Thӭ 2 là chim gáy có tiӃng Còi có nghĩa là giӑng thanh ,cao (âm thanh ӣ tҫn sӕ cao)

Còn chim gáy có tiӃng gáy ӣ giӳa 2 thӭ giӑng trên là gӑi là tiӃng Pha(Thә nhiӅu Còi ít gӑi là Thә Pha hay Còi nhiӅu
Thә ít gӑi là Còi Pha)

Thưӡng thưӡng cu gáy tiӃng Thә bao giӡ cũng gáy chұm ko nhanh như tiӃng còi và hay có Dһt và Chu

Còn cu gáy tiӃng Còi hay gáy mau hơn và ra nhiӅu tiӃng Nhӏu và Vҩp

Nghe giӑng chim Cu gáy xong, ta còn phҧi xem cái âm cӫa nó hay dӣ ra sao nӳa. Đây là mӝt viӋc cӵc kǤ khó khăn
mà chӍ nhӳng ngưӡi lão luyӋn trong nghӅ mӟi phân tích đưӧc kӻ càng, dù là tai hӑ chӍ mӟi nghe phӟt qua.Còn ngưӡi
mӟi vào nghӅ thì chҳc chҳn không tài nào hiӇu nәi.

NӃu xét kӻ hơn thì Giӑng chim Cu gáy có bӕn loҥi âm chính: Âm thә, âm đӗng, âm son và âm kim. có nhiӅu âm
điӋu: đӗng thә, đӗng pha, thә pha
- Âm Thә: Chim gáy có âm thә thì giӑng trҫm. Loҥi chim này đưӧc đánh giá là loҥi chm khôn nhҩt. Trong âm thә
còn có bӕn âm sau đây:

1/ Thә đӗng: âm trҫm ngân vang như tiӃng chiêng cӗng.

2/ Thә bҫu: âm trҫm mà ӗm to lên.

3/ Thә sҩm: âm trҫm mà rӅn như tiӃng sҩm.

4/ Thә dӃ: âm trҫm mà rӍ rҧ nӍ non như tiӃng dӃ gáy.

- Âm Đӗng: Chim gáy có âm đӗng thì tiӃng ngân vang. Ân đӗng cũng có nhiӅu loҥi như sau:

1/ Đӗng pha thә(âm ngân vang nhưng lҥi trҫm trҫm).

2/ Đӗng pha son(âm càng lúc càng ngân vang)

3/ Đӗng pha kim(âm càng lúc càng nhӓ, nhưng vүn vang xa).

- Âm Son: Chim gáy có âm son, có ngưӡi gӑi là âm chuông, vì giӑng chim ngân vang như tiӃng chuông rӅn, nghe có
vҿ hùng tráng, oai vӋ. Âm son cũng có nhiӅu loҥi như:

1/ Son pha đӗng(âm to mà rӅn vang như tiӃng sҩm).

2/ Son pha kimâm khӣi đҫu rӅn vang như tiӃng chuông ngân, nhưng sau cӭ nhӓ dҫn...).

- Âm Kim: Chim gáy có âm kim thì tiӃng nhӓ và vang xa. Trong âm kim cũng có nhiӅu loҥi như:

1/ Kim pha son

2/ Kim pha thә

3/ Kim pha đӗng

...muӕn phân tích mӝt giӑng chim Cu thұt chính xác không phҧi là chuyӋn dӉ dàng. Ai hiӇu thҩu đáo đưӧc điӅu này
chҳc chҳn ngưӡi đó sӁ gһp nhiӅu điӅu thú vӏ khi lҳng tai nghe chim đang gáy.ĐӃn đây, thì chҳc chúng ta không còn
ngҥc nhiên nhiӅu khi biӃt tҥi sao ngưӡi ta lҥi có thӇ say mê nuôi mӝt con chim có bӅ ngoài không sҳc sҧo này đӃn
thӃ!....Vì rҵng, chӑn đưӧc con chim mӗi vӯa ý, nhӳng đһc điӇm ưu viӋt kӇ trên đâu phҧi là chuyӋn dӉ. Đôi khi trăm
con, hoһc ngàn con mӟi có mӝt ! Chҳc gì trong mӝt đӡi ngưӡi có thӇ chӑn đưӧc cho mình mӝt hoһc hai con mà
nuôi? Do đó, giá trӏ con Cu mӗi tӕt nhҩt cũng đӝ nӱa lưӧng vàng, nhưng ngưӡi ta vì quá quí nó đӃn nәi có ngưӡi dù
nghèo, nhưng ai mua vӟi giá nào cũng không bán, thӅ"sӕng nuôi chӃt chôn"; đôi khi hӑ còn dám đem thân mình bҧo
vӋ cho chim."

Thӵc ra đӇ chӑn đưӧc 1 con cu gáy hӝi đӫ các tiêu chuҭn trên thұt khó,mӛi con mӛi giӑng chҷng con nào giӕng con
nào,con chim hay chơi đưӧc là con chim gáy có tiӃng và luyӃn láy nhiӅu giӑng lên cao xuӕng thҩp đӯng gáy đơn
điӋu giӑng đӅu đӅu là chim chơi đưӧc

Mà chim cu gáy thưӡng thì chim già mình bүy vӅ nuôi dù có hơi vҩt vҧ thuҫn nó lúc đҫu nhưng vӅ sau tiӃng gáy cӫa
nó hay ,bӅn và әn đӏnh hơn chim nuôi non. Chim nuôi non lên tiӃng gáy cӫa nó thưӡng ko bӅn ,thҩt thưӡng (vd:
chim già gáy đҩu (gáy trұn) liên tөc ít khi đang gáy đҩu chuyӇn sang gáy gӑi chӭ chim non nuôi lên đang gáy đҩu 1
lúc lҥi chuyӇn sang gáy gӑi và tiӃng ko bӅn, đһc biӋt cu gáy non nuôi lên khi gһp con gáy già đánh bүy thưӡng hay
chӏu thua tiӃng gáy hӉ con già gáy đҩu căng là im tiӃng luôn thӍnh thoҧng mӟi mӣ mӗm gáy gӑi vài tiӃng).

Đi sâu vào cu nghӅ nuôi Gáy khi đã hiӇu càng ngày càng thích, nên kiӃm đưӧc con cu có tiӃng gáy hay lҥi hӝi đӫ
tiêu chuҭn CHU, LÈO, DҺT, VҨP khác nào đi tìm hoa hұu vӯa đҽp ngưӡi lҥi đҽp nӃt
Bây giӡ mà kiӃm đӫ đưӧc bӝ cu Gáy hay có nhiӅu tiӃng có các chҩt giӑng

Tҥm ví mҥo muӝi:

Thӭ 1: Đһc thә (giӑng hát ca sӻ nghӋ sӻ ưu tú Trung Đӭc, giӑng hát ca sӻ nghӋ sӻ Nhân dân Trҫn HiӃu, NSND
Quang Thӑ, Lê Dung, Doãn Tҫn, Đăng Dương, ChӃ Linh )

Thӭ 2: Đһc còi (giӑng hát nghӋ sӻ nhân dân Thu HiӅn, giӑng hát nghӋ sӻ nhân dân Tưӡng Vy, NSUT Tưӡng
Vy,Thanh Hoa,Ngӑc Sơn,Thanh TuyӅn)

Thӭ 3: Thә Pha (giӑng hát ca sӻ NguyӉn Phi Hùng, Thanh Lam, Bҧo YӃn, Đan Trưӡng, Trӑng Tҩn)

Thӭ 4: Còi Pha (giӑng hát ca sӻ Mӻ Tâm, Thu Hà, Bҵng KiӅu, Thu Phương, Hӗng Ngӑc)

NӃu là bҫu chӑn giӑng suҩt sҳc thì mình sӁ chӑn giӑng nói dүn chương trình Văn NghӋ Chӫ Nhұt cӫa 1 cұu con trai
vүn dүn là giӑng Thә Đӗng thұt xuҩt sҳc.

ĐӇ đánh giá tiӃng gáy 1 con chim cu gáy có chҩt giӑng hay thұt sӵ suҩt sҳc là ngưӡi ta muӕn nói đӃn chҩt giӑng đһc
biӋt cӫa nó mà ko phҧi con chim nào cũng có đưӧc,đơn giҧn là âm thanh cӫa nó đã hay nhiӅu tiӃng lҥi còn sang
sҧng,thánh thót ,nghe trong văn vҳt mà bҩt cӭ nghe xa hay gҫn đӅu cho cái chҩt giӑng đó ko bӏ lүn 1 tiӃng rè nào
cҧ,quí hiӃm và hay là ӣ chӛ đó.

Tҥm hiӇu chim cu gáy có chҩt giӑng đҩy thì ngưӡi ta coi là chim có tiӃng Thә đӗng hay Còi đӗng.

Ví như ta nghe 1 bài hát cӫa ca sӻ hay chҷng hҥn như Ngӑc Sơn hát bài ChiӃc vòng cҫu hôn mӣ cùng âm lưӧng
nhưng nghe qua bӝ dàn Hi-end Receiver 5.1 cӫa DENON và qua đôi loa Nam Môn thì ta thҩy ngay chҩt lưӧng âm
thanh khác nhau ra sao ngay

Ai mà đang có nhӳng con cu gáy như vұy thì là đang có bӝ sưu tұp chim cu gáy đһc sҳc đҩy( dӯng hiӇu lҫm là như
ca sӻ thұt đҩy nhé >>>VD cho sinh đӝng thôi )

Lӗng bүy và phө kiӋn

Lӗng bүy sұp - Đây là mӝt chiӃc lӗng đһc biӋt, cӱa lӗng có cái bүy sұp, cài chӕt cò khéo léo, đөng đӃn chӕt là bүy
sұp liӅn.

Lưӟi đҩt - Lưӟi đҩt là mӝt chiӃc lưӟi chөp có triêng bҵng tre uӕn hình vòng cung. Lưӟi chөp đưӧc gài mӝt cách
khéo léo ӣ mһt đҩt, dưӟi cây trên đó ngưӡi đi đánh cu treo lӗng mӗi thưӧng. Khi ta giӵt dây thì lưӟi chөp xuӕng
nhӕt các con chim hoang vào trong đó.








Có mӝt sӕ kinh nghiӋm làm chim gáy căng là cho chúng ăn thӭc ăn chính vүn là thóc (luá) nhưng thêm hҥt kê, đӛ
xanh, vӯng thӍnh thoҧng 1 vài hҥt lҥc (khi thay đәi thӭc ăn thưӡng là chim hay bӏ thay lông bҩt thưӡng, đӯng lo khi
cho chӃ đӑ ăn әn đӏnh thưӡng xuyên thì ko còn hiӋn tưӧng này nũa) nói lҥi là cho ăn thóc là phҫn nhiӅu nhҩt . Trong
cóng thӭc ăn nên cho thêm sӓi nhӓ đӇ kích thích tiêu hoá ( tăng thêm sӵ co bóp cӫa dҥ dày ). Có ngưӡi thi thoҧng
còn cho thêm cөc đҩt đӇ Cu ăn ( khi Cu thiӃu 1 chҩt gì đҩy )
Cái quan trӑng nhҩt nuôi Cu là phҧi hҥ thә đӇ lҩy sinh khí tӯ mһt đҩt. Tuҫn có thӇ hҥ 1 hay 2 lҫn, mӛi lҫn khoҧng 2
tiӃng, tҩt nhiên càng nhiӅu và càng lâu càng tӕt. Hҥ thә là đӇ cҧ lӗng chim ( có thӇ tháo máng đӵng phân ) và đӇ
xuӕng mһt đҩt . Và cũng như các loҥi chim khác cũng cҫn phҧi tҳm nưӟc, tҳm nҳng, nhưng mұt đӝ thưa hơn, 1 lҫn/
tuҫn vào mùa hè, 2 tuҫn/1 lҫn vào mùa đông là đưӧc rӗi. Chim gáy thưӡng rҩt ít khi cho tҳm như hӑa mi đưӧc nhưng
tháng vài lҫn ta cho tҳm theo kiӇu phun mưa nhҽ vào chim hay là gһp trӡi mưa ta cho chim tҳm tӵ nhiên là hay nhҩt
(thӡi gian đӝ 10'>15'), nên hҥ vào chӛ có nhiӅu mùn giun, thӍnh thoҧng cho ăn giun đҩt. Có thӇ tҥo mùn giun bҵng
cách đһt mӝt viên gҥch lát nӅn lên mһt đҩt sau đó giun sӁ đùn nhiӅu mùn ӣ dưӟi viên gҥch.

Nuôi cu gáy trӕng gҫn 1 chӏ cu mái nӳa là làm chim cũng căng lên nhiӅu,ta cho lӗng cu trӕng gҫn lӗng cu cái 1 vài
hôm xong lҥi dұt ra vài ngày lҥi ghép gҫn (mҩt vӧ anh nào chҷng kêu ҫm lên).

Nuôi cu gáy bҵng lӗng Quҧ đào là ưu viӋt nhҩt (theo thuӝc tính cӫa chim và các cө dҥy lҥi tӯ ngày xưa rӗi).






O


Hình thӭc phҧi đҽp,thân mình cân đӕi,lông sáng màu,đҫu nhӓ,mҳt bé,ko đưӧc lӗi,con ngươi đen nhiӅu,chân cao màu
đӓ son đһc biӋt lông che kín xuӕng qua đҫu gӕi,lông hұu nӣ kéo gҫn hӃt đuôi,cưӡm dҫy,hҥt đen nhӓ quҩn gҫn như
kín cә thì là đích thӏ là con cu gáy có hình thӭc quá đҽp

Đҫu phҧi tròn, lông đҫu màu xanh xám, mҳt dӳ, vӋt lông đen phҧi kéo dài qua khoé mҳt

Thân hình dáng như bҳp chuӕi, ӭc nӣ, chót đuôi thu nhӓ lҥi ( Đuôi vót) Lông ép sát mình, Chân khô (có nhiӅu vҧy
môc trҳng). Chân màu đӓ tươi là chim non đҩy.
Quan trӑng nhҩt là cưӡm và phao

Nhìn qua cưӡm ta có thӇ đoán đưӧc khá đúng chҩt giӑng cӫa chim: các cө có câu "Kim nә, thә vӯng" Nә tӭc là hҥt
cươm màu trҳng trên cә chim to tròn chim có cưӡm này thưӡng gáy giӑng kim. Vӯng là hҥt cưӡm nhӓ li ti như hҥt
vӯng chim có cưӡm này thưӡng gáy giӑng thә. Chim mà nӅn lông đen trên cә nhiӅu thì gù nhiêù. Chim mà có cưӡm
giҳt thưӡng là chim hay. Nhӳng hҥt cưӡm trên vai chim có màu vàng nhҥt mà kéo càng cao lên phía trên cә cũng tӕt.

1- VӅ mҫu lông:

- Thưӡng ban đҫu quan sát mҫu lông cӫa cu gáy đӇ chӑn ngưӡi ta kӃt hӧp quan sát cҧ mҫu lông mình chim và mҫu
lông phao chim. Mҫu lông phao chim đã đưӧc bҥn Lӝc abc đӅ cұp khá kӻ. Còn mҫu lông mình chim ngưӡi ta phân
làm 03 loҥi:

+ Mã kҿ mӵc: Mҫu lông xám tӕi, chim dӣ nhát giong không hay, không nên chӑn

+ Mã phҩn hӗng: Lông có sҳc phӟt hӗng như có phҩn, chim mau nәi, giong thưӡng đưӧc nên chơi.

+ Mã sұm tía: là mҫu ӣ giӳa 2 mҫu trên, lông chim có sҳc sүm tía, chim nuôi lâu nәi nhưng đã nәi rҩt bӅn, chim gan,
thưӡng làm chim mӗi bүy, chim gáy bҩt kǤ lúc nào.

Phao: ( Vùng lông phía dưӟi đuôi che phӫ khu WC)

Có 3 loҥi phao chính: Xám, Hӗng, Trҳng ngoaì ra còn có loҥi phao pha trӝn giӳa 3 màu này

Chim phao xám lâu nәi nhưng khi đã nәi thì siêng gáy nӃu chon làm mӗi thì khi đi đánh bүy không bӓ vӋt (Lúc gáy
lúc không)

Phao hӗng: Chim phao hӗng dӉ nәi hơn phao xám nhưng không bӅn chim bҳng loҥi phao xám

Phao trҳng: Nhanh nәi nhưng không bӅn chim

2- Cách phân biӋt chim trӕng mái:

- Chim trӕng:

+ Đҫu nhӓ, tròn, lông đҫu xanh.

+ Mӓ to, gӗ.
+ Dáng đӭng: khi đӭng trên cҫu đuôi hay cөp xuӕng (lưng gù, đuôi cөp).
+ Xương bөng phía dưӟi gҫn hұu môn chөm.
+ Khi gáy: Chim trӕng có khҧ năng đҧo giӑng.

3- Mҫu chân chim:

- Thưӡng ngưӡi chơi cho rҵng chim non là chân đӓ son. ĐiӅu này đúng nhưng không đӫ, vì theo vùng có chim rҩt
già nhưng chân vүn đӓ son. Ngưӡi chơi kӻ lҥi lҩy tiêu chí chim già mà chân vүn đӓ son đӇ chӑn.

- Chim có móng trҳng, đưӧc cho là chim hay.

4- Hình dҥng lông cách chim:

- Có hai loҥi chính:

+ Loҥi hình tròn (quy me?): chim nuôi mau nәi, không bӅn chim
+Loҥi hình nhӑn đҫu (quy tràng rên?): chim nuôi lâu nәi, nhӳng lҥi bӅn chim.
5- Đһc điӇm cӫa chim theo vùng:

- Thưӡng ngưӡi chơi (phía Bҳc) chӑn chim vùng: Phú Thӑ, Thái Nguyên, Hà Nam Ninh (cũ). Chim ӣ miӅn Trung
thưӡng có mép cánh trҳng, không phҧi không có chim có giӑng gáy hay nhưng thұt xuҩt sҳc thưӡng rҩt hiӃm và
chim thưӡng không đҽp,lҥi nhӓ con hơn chim các vùng phía Bҳc.

- Ӣ MiӅn Nam chim gáy sӕng ӣ các vùng rӯng thưӡng dӳ hơn chim sӕng ӣ Đ ӗng Bҵng vì trong môi trưӡng thiên
nhiên chúng phҧi tranh đҩu giành lãnh thә, thӭc ăn khҳc nghiӋt hơn, tuy nhi ên nói vұy không phҧi là phӫ nhұn chim
ӣ đӗng bҵng không có chim hay mà tӹ lӋ chim dӳ ӣ vùng đӗng bҵng rҩt thҩp. Cө thӇ là chim sӕng ӣ đӗng bҵng nưӟc
gù rҩt thҩp. Chim ӣ Tây Ninh, Bù Đӕp, Đà Nҹng, HuӃ« đưӧc đánh giá là chim dӳ.

"... mӝt chim Cu thuӝc vào loҥi tӕt nhҩt ... phҧi có nhӳng điӇm đһc biӋt sau:

- Nhӭt HuǤnh kiên: Tӭc là chim có cưӡm màu vàng. Cưӡm này phҧi xuӕng tұn vai, nhưng không đóng ӣ trên
lưng.Loҥi này hiӃm khi gһp đưӧc.

- Nhì Liên giáp: Tӭc là hình dáng cӫa chim giӕng như mӝt cái bҳp chuӕi, hai đҫu nhӓ, giӳa phình ra, trông rҳn chҳc,
gӑn chһt.

- Tam Quá khoé: Có cái chӍ màu đen chҥy dưӟi khoé mҳt, dài quá khoé mҳt mӝt chút mӟi tӕt.

- Tӭ Chân khô: Có nghĩa là chân chim phҧi vuông cҥnh, và khô. Vҧy đóng hai hàng trơn, đóng chһt, nәi mӕc lên.

- Ngӫ Liên hoàn: Cưӡm phҧi đóng giáp vòng hӃt cә mӟi thұt tӕt. Thưӡng thì chim chӍ có cưӡm đóng ӣ phҫn trên cә
mà thôi, phҫn ӭc không có cưӡm.

- Lөc Cưӡm rӵng: tӭc là có cưӡm lót. Chim mà có cưӡm rӵng là chim có gù hұu, tӭc là gáy dai dҷng.

Ngoài ra, cũng còn có nhӳng chi tiӃt quan trӑng sau đây cũng phҧi lưu ý tӟi:

- Chim Cu mà đuôi vót, tӭc là ӣ bҳp đuôi thì lӟn, chót đuôi thì nhӓ lҥi, mӟi là con chim tӕt và khôn.

- Chim có gián cánh, tӭc là có lông trҳng ӣ trên mӝt cánh hay cҧ hai cánh. Đó là chim tӕt nên chӑn nuôi.

- Chim có móng trҳng gӑi là bҥch đӅ: chӍ cҫn có mӝt móng trҳng hay nhiӅu móng trҳng, là chim quí hiӃm.

- Chim có mӓ đӓ, là chim sát thӫ, tӭc là chim rҩt dӳ, chӑn làm mӗi thì chӍ toàn gһp may.

Ngoài ra, ta phҧi chӑn chim có đҫu nhӓ, có mӓ cong, có hình bҫu, có cә lãi (cә cao), có chân thҩp, đuôi nhӑn, có
cánh phӫ mình hay cánh chéo, lông phӫ đҫu gӕi..."

Quan trӑng nhҩt là nhìn tәng quát , chim nên đӭng thҷng, lưng dӑc, tránh chim đӭng co rөt, lưng song song mһt đҩt.

Mӓ : đӝ dài vӯa phҧi, không ngҳn , không dài, đӝ cong vӯa phҧi, chim mӓ cong hay phá thóc và thӭc ăn trong cóng
lҥi còn không đҽp . đһc biӋt nên chӑn chim co mũi lӟn, chim sӁ khӓe và bӅn hơi hơn.

Đҫu :nhӑn(như đҫu rҳn) chim sӁ dӳ và khôn hơn, tránh chim trán vӗ và cao, chim hay nhát và ngu, hay sӧ chim
ngoài. Ngoài ra nên chon chim mҳt vàng lӱa , chim này có tính khí hung hăng hơn, mau thuҫn hơn.

Cә: cә phҧi cao, chim sӁ gáy lӟn tiӃng.

Cưӡm :đһc biӋt quan trӑng, cưӡm trҳng phҧi nhӓ(thưӡng gӑi là cưӡm cám) , đóng dày, càng dày càng tӕt(chim này
siêng gáy, bӅn hơi),

Ӭc : nên xҽp, không nên căng tròn.

Cánh: nên xӃp gӑn , dài quá phao câu (chim cӵc khӓe, lông đҽp), lông mao nhӓ(càng nhӓ càng tӕt).

Đuôi: cuӕng đuôi lӟn , đuôi dài, thưӡng ngưӡi nuôi hay cҳt lông đuôi cho khӓi vưӟng (chim mӗi).

Cҷng chân: nên thҩp (mau thuҫn, chim ít nh ҧy), vҧy khô (càng khô chim càng dӳ) đӓ.

R


 O
!"#

Chim gáy nuôi thưӡng mҳc mӝt sӕ bӋnh phә biӃn như đau mҳt, Ӎa chҧy... không chӳa trӏ kӏp thӡi chim sӁ chӃt.

Cu gáy khi đã bӏ bӋnh như vұy phát ra ngoài là do 1 quá trình nuôi chim khá lâu ko đưӧc chăm sóc tӕt( nưӟc uӕng
thiӃu và bҭn ko vӋ sinh,thӭc ăn lúc đӫ lúc hӃt kéo dài ,lӗng ít khi dc vӋ sinh) vì vұy lúc đó sӭc khӓe cӫa chim xuӕng
cҩp yӃu nên chim sӁ mҳc bӋnh thôi >>> ĐI ӌA>ĐAU MҲT> RӨI ƯӞT LÔNG BҦ CÁNH>>MҲT CÀNG
ĐAU>>LÊN HҤT ĐҰU quanh mép

Khi phát hiӋn chim bӏ như vұy hãy bình tĩnh xӱ trí tӯng bưӟc,tӹ lӋ thành công còn tùy thuӝc vào thӇ trҥng bӋnh nһng
hay nhҽ ,nӃu phát hiӋn sӟm đӇ chӳa thì chim khӓi bӋnh khá cao.

Cách chӳa:

Đҫu tiên cҫn nâng thӇ trҥng cӫa chim lên vì lúc này thӇ trҥng chim khá yӃu bҵng cách cho cu ăn cám con cò ӣ cóng
riêng. Ngoài ra vүn có cóng thóc+kê+đӛ xanh .

NӃu thҩy chim ưӟt hai đҫu cánh là chim bӏ đau mҳt: vҳt múi chanh lҩy nưӟc bơm vào mҳt ngày 2 - 3 lҫn là khӓi.

Lҩy thuӕc chӳa đau mҳt cho ngưӡi (chӍ cҫn dùng Cloramphenicol 9%o) nhӓ và thoa đӅu lên 2 bҧ cánh cӫa chim và
nhӓ trӵc tiӃt vào mҳt cho chim vài giӑt. LiӅu lưӧng dùng thì ngày làm 2 lҫn, thӡi gian thì khi nào thҩy chim ko còn
đau mҳt nӳa thì thôi. Bҳt chim ra ngoài lҩy bông y tӃ thҩm nưӟc sҥch lau 2 bên bҧ cánh bӏ ưӟt cӫa chim khi sҥch rӗi
thì thҩm khô đi. NӃu lông quanh mҳt cӫa chim cũng bӏ ưӟt bӋt lҥi thì cũng làm vӋ sinh như vұy.

Có cách trӏ dau mҳt rҩt hay, hiӋu quҧ đây: dùng lá khә qua, đұp dұp bôi lên mҳt và cho ăn luôn, đҧm bҧo hiӋu quҧ.

Còn hҥt đұu cӫa chim thì lҩy dao Lam (hơ lӱa cӗn vӋ sinh trưӟc khi phүu thuұt nha ),cӭ thҩy hҥt đұu chӛ nào thì
rҥch mũi dao vào chӛ đó, nһn cho ra hӃt phҫn trҳng như bã đұu đӃn khi nào ra toàn máu đen thì thôi. Lҩy thuӕc
RIFAMPICIN còn gӑi là thuӕc nhӝng chӳa LAO màu đӓ rҳc vào vӃt rҥch vӯa nһn .Cái này thì chӍ cҫn làm 1 lҫn là
xong ko phҧi làm lҫn thӭ 2 đâu.

ĐӇ chӳa bӋnh đi Ӎa hãy pha Berberin hoһc là BISEPTOL 480mg (lҩy1/2 viên-cách này hiӋu quҧ hơn) hòa vào cóng
nưӟc cho chim uӕng thì sӁ cҫm đi ngoài.

Thӵc tӃ khi cu gáy bӏ bӋnh này thì cách chӳa như vұy tӹ lӋ thành công khá cao,bҥn nào có chim bӏ như vұy thӱ áp
dөng xem ,có khi lҥi thành công đӕi vӟi chim cӫa mình đó

Chim gáy bӏ đau mҳt thưӡng đi kèm vӟi bӋnh đi Ӎa, đӇ lâu không chӳa trӏ sӁ chӃt.

Thông thưӡng chim gáy khi đau mҳt thưӡng lҩy cánh dөi (vì thӃ thưӡng ưӟt ӣ vai cánh), trưӟc đây thưӡng hay lҩy ӟt
xát vào cánh đӇ con chim bӏ cay sӁ không lҩy cánh dөi mҳt nӳa (ӟt không tác dөng chӳa mҳt cho chim gáy), sau này
sӁ còn làm hӓng giӑng chim.

Không nên cho gáy uӕng các loҥi thuӕc ( vì đây là các loҥi thuӕc cho ngưӡi, liӅu lưӧng theo trӑng lưӧng cơ thӇ) , ӣ
ViӋt nam cũng chưa có bác sӻ chuyên chӳa cho chim cҧnh.

Muӕn chӳa thì phҧi tìm hiӇu nguyên nhân bӏ bӋnh: Nuôi chim ít vӋ sinh lӗng, đӇ lӗng ӣ nơi thiӃu mát, thiӃu đӝ ҭm
(nuôi trên đӝ cao quá), thiӃu ánh sáng.
Bҥn có thӇ chӳa rҩt đơn giҧn: Bӓ đáy lӗng chim và hҥ thә (đһt lӗng vào góc vưӡn mát hoһc lên chұu cây , nӃu không
có vưӡn hoһc chұu cây thì có thӇ tҥo mӝt khay đӵng đҩt to. Lưu ý: đҩt cҫn đánh tơi). Thӭc ăn : 1 giӓ thóc và 1 giӓ
kê, thӍnh thoҧng đào giun đӓ và cho ăn. Nuôi nhӵ vұy sau khoҧng 15-20 ngày là tӵ khӓi.