Mục lục

Mục lục.........................................................................................................................................1
Tài liệu tham khảo 30...................................................................................................................2
NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN...................................................................................................3
......................................................................................................................................................3
......................................................................................................................................................3
......................................................................................................................................................3
......................................................................................................................................................3
......................................................................................................................................................3
......................................................................................................................................................3
......................................................................................................................................................3
......................................................................................................................................................3
......................................................................................................................................................3
......................................................................................................................................................3
......................................................................................................................................................3
......................................................................................................................................................3
......................................................................................................................................................3
......................................................................................................................................................3
......................................................................................................................................................3
......................................................................................................................................................3
......................................................................................................................................................3
......................................................................................................................................................3
I. Giới thiệu về hệ thống vi ba số:..................................................................................................4
1. Đặc điểm:..............................................................................................................................4
2. Mô hình hệ thống vi ba số:...................................................................................................4
3. Phân loại:...............................................................................................................................5
4. Một số ưu điểm của hệ thống vi ba số:..................................................................................6
5. Một số khuyết điểm của hệ thống vi ba số:...........................................................................6
6. Các mạng vi ba số:.................................................................................................................6
a. Vi ba số điểm nối điểm:.....................................................................................................7
b. Vi ba số điểm nối đến nhiều điểm:....................................................................................7
II. Các cơ sở về sóng vô tuyến:......................................................................................................8
1. Khái niệm về sóng vô tuyến:.................................................................................................8
a. Sóng bề mặt:.......................................................................................................................9
b. Sóng không gian:...............................................................................................................9
2. Các nhân tố ảnh hưởng đến sự truyền lan sóng vô tuyến:...................................................10
a. Suy hao khi truyền lan trong không gian tự do:...............................................................10
b. Ảnh hưởng của pha đinh và mưa:...................................................................................10
c. Sự can nhiễu của sóng vô tuyến:......................................................................................10
3. Các chỉ tiêu kỹ thuật của vi ba số:.......................................................................................11
a. Phân bố tần số luồng cao tần:...........................................................................................11
b. Công suất phát:................................................................................................................11
c. Độ nhạy máy thu hay ngưỡng thu:...................................................................................11
d. Tỉ số bit lỗi BER:.............................................................................................................11
e. Phương thức điều chế và giải điều chế:...........................................................................11
f. Trở kháng vào máy thu và trở kháng ra máy phát:...........................................................12
g. Tốc độ ở băng tần gốc:.....................................................................................................12
h. Kênh nghiệp vụ:...............................................................................................................12

1
 i. Kênh giám sát và điều khiển từ xa:...................................................................................12
4. Thiết bị anten:......................................................................................................................12
III. Hệ thống chuyển tiếp sóng vi ba:...........................................................................................15
1. Chuyển tiếp sóng vô tuyến:..................................................................................................15
2. Liên kết vô tuyến số và tương tự:........................................................................................16
a. Truyền hình tương tự:
..............................................................................................................................................17
b. Truyền hình số mặt đất :..................................................................................................18
c. Dải tần:.............................................................................................................................18
3. Hệ thống đường truyền vô tuyến :.......................................................................................19
a. Các thành phần của hệ thống:..........................................................................................19
b. Cấu hình hệ thống:...........................................................................................................19
c. Máy phát : .......................................................................................................................21
d. Máy thu:...........................................................................................................................22
e. Thiết bị truyền dẫn:..........................................................................................................23
f. Anten:...............................................................................................................................24
4. Thiết kế hệ thống:................................................................................................................24
a. Xác định đường truyền:....................................................................................................25
b. Vùng Fresnel:...................................................................................................................26
c. Mức tín hiệu thu:..............................................................................................................26
d. Fade margin:....................................................................................................................27
e. Khả năng thu:...................................................................................................................28
f. Multi-path Fading:............................................................................................................28
g. Mưa:.................................................................................................................................29
h. Hơi nước:.........................................................................................................................29
5. Tăng cường khả năng thu:...................................................................................................29
a. Phân tập không gian:........................................................................................................29
b. Phân tập tần số:................................................................................................................30

Tài liệu tham khảo

......................................................................................................................................................
30

2
 NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN

.......................................................................................................

.......................................................................................................

.......................................................................................................

.......................................................................................................

.......................................................................................................

.......................................................................................................

.......................................................................................................

.......................................................................................................

.......................................................................................................

.......................................................................................................

.......................................................................................................

.......................................................................................................

.......................................................................................................

.......................................................................................................

.......................................................................................................

.......................................................................................................

.......................................................................................................

.......................................................................................................

3
 I. Giới thiệu về hệ thống vi ba số:

1. Đặc điểm:

Thông tin vi ba số là một trong 3 phương tiện thông tin phổ biến hiện nay (bên cạnh
thông tin vệ tin và thông tin quang). Hệ thống vi ba số sử dụng sóng vô tuyến và biến đổi các
đặc tính của sóng mang vô tuyến bằng những biến đổi gián đoạn và truyền trong không trung.
Sóng mang vô tuyến được truyền đi có tính định hướng rất cao nhờ các anten định hướng. Hệ
thống vi ba số là hệ thống thông tin vô tuyến số được sử dụng trong các đường truyền dẫn số
giữa các phần tử khác nhau của mạng vô tuyến. Hệ thống vi ba số có thể được sử dụng làm:

+ Các đường trung kế số nối giữa các tổng đài số.

+ Các đường truyền dẫn nối tổng đài chính đến các tổng đài vệ tinh.

+ Các đường truyền dẫn nối các thuê bao với các tổng đài chính hoặc các tổng đài vệ
tinh.

+ Các bộ tập trung thuê bao vô tuyến.

+ Các đường truyền dẫn trong các hệ thống thông tin di động để kết nối các máy di động
với mạng viễn thông.

Các hệ thống truyền dẫn vi ba số là các phần tử quan trọng của mạng viễn
thông, tầm quan trọng này ngày càng được khẳng định khi các công nghệ thông tin vô tuyến
mới như thông tin di động được đưa vào sử dụng rộng rãi trong mạng viễn thông.

2. Mô hình hệ thống vi ba số:

Hình 1.1 Mô hình của hệ thống vi ba số tiêu biểu

Một hệ thống vi ba số bao gồm một loạt các khối xử lý tín hiệu. Các khối này có thể
được phân loại theo các mục sau đây:
4
 + Biến đổi tín hiệu tương tự thành tín hiệu số

+ Tập hợp các tín hiệu số từ các nguồn khác nhau thành tín hiệu băng tần gốc

+ Xử lý tín hiệu băng gốc để truyền trên kênh thông tin

+ Truyền tín hiệu băng gốc trên kênh thông tin

+ Thu tín hiệu băng gốc từ kênh thông tin

+ Xử lý tín hiệu băng gốc thu được để phân thành các nguồn khác nhau tương ứng

+ Biến đổi tín hiệu số thành các tín hiệu tương tự tương ứng

Biến đổi ADC và DAC có thể được thực hiện bằng một trong các phương pháp sau đây:
Điều và giải điều xung mã (PCM); xung mã Logarit (Log(PCM)); xung mã vi sai (DPCM);
xung mã vi sai tự thích nghi (ADPCM); Điều và giải điều delta (DM); Delta tự thích nghi
(ADM).

Tập hợp các tín hiệu số từ các nguồn khác nhau thành tín hiệu băng gốc và phân chia tín
hiệu số từ tín hiệu băng gốc được thực hiện nhờ quá trình ghép-tách. Có hai hệ thống ghép-tách
chủ yếu: theo thời gian TDM và theo tần số FDM. Trong FDM có các tập hợp nhóm, siêu
nhóm, chủ nhóm hoặc 16 siêu nhóm. FDM của các kênh am tần thường cần thiết giao tiếp với
các hệ thống truyền dẫn số ( nhờ các bộ Codec).

Việc xử lý tín hiệu băng gốc thành dạng sóng vô tuyến thích hợp để truyền trên kênh
thông tin phụ thuộc vào môi trường truyền dẫn vì mỗi môi trường truyền dẫn có đặc tính và hạn
chế riêng. Việc xác định sơ đồ điều chế và giải điều chế thích hợp yêu cầu độ nhạy của thiết
bị tương ứng với tỉ lệ lỗi bit BER cho trước ở tốc độ truyền dẫn nhất định, phụ thuộc
vào độ phức tạp cũng như giá thành của thiết bị.

Hình 1.2 Sơ đồ khối thiết bị thu phát vi ba số.

3. Phân loại:

5
 Phụ thuộc vào tốc độ bít của tín hiệu PCM cần truyền, các thiết bị vô tuyến phải được
thiết kế, cấu tạo phù hợp để có khả năng truyền dẫn các tín hiệu đó. Có thể phân loại như sau:

+ Vi ba số băng hẹp (tốc độ thấp): được dùng để truyền các tín hiệu có tốc độ
2Mbit/s, 4 Mbit/s và 8 Mbit/s, tương ứng với dung lượng kênh thoại là 30 kênh, 60 kênh
và 120 kênh. Tần số sóng vô tuyến (0,4 - 1,5)GHz.

+ Vi ba số băng trung bình (tốc độ trung bình): được dùng để truyền các tín hiệu có tốc
độ từ (8-34) Mbit/s, tương ứng với dung lượng kênh thoại là 120 đến 480 kênh. Tần số
sóng vô tuyến (2 - 6)GHz.

+ Vi ba số băng rộng (tốc độ cao): được dùng để truyền các tín hiệu có tốc độ từ (34-
140) Mbit/s, tương ứng với dung lượng kênh thoại là 480 đến 1920 kênh. Tần số sóng
vô tuyến 4, 6, 8, 12GHz.

4. Một số ưu điểm của hệ thống vi ba số:

Nhờ các phương thức mã hoá và ghép kênh theo thời gian dùng các vi mạch tích hợp cỡ
lớn nên thông tin xuất phát từ các nguồn khác nhau như điện thoại, máy tính, facsimile, telex,
video... được tổng hợp thành luồng bit số liệu tốc độ cao để truyền trên cùng một sóng mang vô
tuyến.

Nhờ sử dụng các bộ lặp tái sinh luồng số liệu nên tránh được nhiễu tích luỹ trong hệ
thống số. Việc tái sinh này có thể được tiến hành ở tốc độ bit cao nhất của băng tần gốc mà
không cần đưa xuống tốc độ bit ban đầu.

Nhờ có tính chống nhiễu tốt, các hệ thống vi ba số có thể hoạt động tốt với tỉ số sóng
mang / nhiễu (C/N)>15dB. Trong khi đó hệ thống vi ba tương tự yêu cầu (C/N) lớn hơn nhiều
(>30dB, theo khuyến nghị của CCIR). Điều này cho phép sử dụng lại tần số đó bằng phương
pháp phân cực trực giao, tăng phổ hiệu dụng và dung lượng kênh.

Cùng một dung lượng truyền dẫn, công suất phát cần thiết nhỏ hơn so với hệ
thống tương tự làm giảm chi phí thiết bị, tăng độ tin cậy, tiết kiệm nguồn. Ngoài ra, công suất
phát nhỏ ít gây nhiễu cho các hệ thống khác.

5. Một số khuyết điểm của hệ thống vi ba số:

Khi áp dụng hệ thống truyền dẫn số, phổ tần tín hiệu thoại rộng hơn so với hệ thống
tương tự.

Khi các thông số đường truyền dẫn như trị số BER, S/N thay đổi không đạt giá trị cho
phép thì thông tin sẽ gián đoạn, khác với hệ thống tương tự thông tin vẫn tồn tại tuy chất lượng
kém .
Hệ thống này dễ bị ảnh hưởng của méo phi tuyến do các đặc tính bão hoà, do các linh
kiện bán dẫn gây nên, đặc tính này không xảy ra cho hệ thống tương tự FM.

Các vấn đề trên đã được khắc phục nhờ áp dụng các tiến bộ kỹ thuật mới như điều chế
số nhiều mức, dùng thiết bị dự phòng (1+n) và sử dụng các mạch bảo vệ.

6. Các mạng vi ba số:

6
 Thường các mạng vi ba số được nối cùng với các trạm chuyển mạch như là một bộ
phận của mạng trung kế quốc gia hoặc trung kế riêng, hoặc là nối các tuyến nhánh
xuất phát từ trung tâm thu thập thông tin khác nhau đến trạm chính. (Ứng dụng trong
các trung tâm chuyển mạch hoặc tổ chức các mạng Internet)

a. Vi ba số điểm nối điểm:

Mạng vi ba số điểm nối điểm hiện nay được sử dụng phổ biến. Trong các mạng
đường dài thường dùng cáp sợi quang còn các mạng quy mô nhỏ hơn như từ tỉnh đến
các huyện hoặc các ngành kinh tế khác người ta thường sử dụng cấu hình vi ba số
điểm-điểm dung lượng trung bình hoặc cao nhằm thoả mãn nhu cầu của các
thông tin và đặc biệt là dịch vụ truyền số liệu. Ngoài ra, trong một số trường hợp vi ba
dung lượng thấp là giải pháp hấp dẫn để cung cấp trung kế cho các mạng nội hạt, mạng
thông tin di động.

Hình 1.3 Mô hình của hệ thống vi ba số điểm nối điểm tiêu biểu.

b. Vi ba số điểm nối đến nhiều điểm:

Mạng vi ba số này trở thành phổ biến trong một số vùng ngoại ô và nông thôn.
Mạng bao gồm một trạm trung tâm phát thông tin trên một an ten đẳng hướng phục vụ
cho một số trạm ngoại vi bao quanh. Nếu các trạm ngoại vi này nằm trong phạm vi (bán
kính) truyền dẫn cho phép thì không cần dùng các trạm lặp, nếu khoảng cách xa hơn
thì sẽ sử dụng các trạm lặp để đưa tín hiệu đến các trạm ngoại vi. Từ đây, thông tin sẽ
được truyễn đến các thuê bao. Thiết bị vi ba trạm ngoại vi có thể đặt ngoài trời, trên
cột.v.v... mỗi trạm ngoại vi có thể được lắp đặt thiết bị cho nhiều trung kế. Khi mật độ
cao có thể bổ sung thêm thiết bị; được thiết kế để hoạt động trong các băng tần
1,5GHz -1,8GHz và 2,4GHz sử dụng một sóng mang cho hệ thống hoàn chỉnh.

Hiện nay các hệ thống điểm nối đến đa điểm 19GHz đã được chế tạo và lắp đặt ở
Châu Âu để cung cấp các dịch vụ số liệu (Kbit/s) Internet trong mạng nội hạt khoảng
cách 10Km. Trạm trung tâm phát tốc độ bit khoảng 8,2 Mb/s và địa chỉ mỗi trạm lại sử
dụng kỹ thuật TDMA.

7
 Hình 1.4 Mô hình của hệ thống vi ba số điểm nối điểm tiêu biểu

II. Các cơ sở về sóng vô tuyến:

1. Khái niệm về sóng vô tuyến:

8
 Sóng vô tuyến là sóng điện từ có tần số từ 30KHz đến 300GHz và được chia ra các băng
tần LF, HF, VHF, UHF và băng tần cao dùng cho thông tin vệ tinh.

Có hai loại sóng vô tuyến là sóng dọc và sóng ngang. Sóng dọc là sóng lan truyền theo
phương chuyển động của nó (tiêu biểu như sóng âm thanh lan truyền trong không khí)
còn sóng ngang là sóng điện từ có vectơ cường độ điện trường và từ trường vuông góc
với nhau và vuông góc với phương truyền sóng.

Các sóng vô tuyến có thể được truyền từ an ten phát đến an ten thu bằng hai đường
chính: bằng sóng bề mặt và sóng không gian.

a. Sóng bề mặt:

Khi sóng vô tuyến lan truyền dọc theo bề mặt trái đất, thì năng lượng truyền dẫn
bị tiêu hao. Mức độ tiêu hao này phụ thuộc vào hằng số điện dẫn và điện môi hiệu dụng
của đất. tương tự như khi sóng đi dọc theo đường dây. Khi tần số sóng trên 30MHz đất
có tác dụng như một dây dẫn kém gây tiêu hao lớn. Do đó, trong thực tế khi truyền sóng
trên mặt đất người ta thường chọn sóng có tần số thấp.

b. Sóng không gian:

Là một loại sóng quan trọng trong thông tin VHF,UHF và SHF. Năng lượng
truyền của sóng không gian từ anten phát đến anten thu theo ba đường truyền tương ứng
với sóng trực tiếp, sóng phản xạ từ mặt đất và sóng phản xạ từ tầng đối lưu.

Bầu khí quyển chia ra làm 3 tầng:

+ Tầng đối lưu: là lớp khí quyển từ mặt đất lên đến độ cao khoảng (10 - 15)km.
Tầng này thích hợp cho việc truyền sóng ngắn.

+ Tầng bình lưu: là lớp khí quyển nằm trong miền từ tầng đối lưu lên đến độ cao
khoảng 60km. Rất thích hợp cho việc truyền sóng cực ngắn.

+ Tầng điện ly: là tầng khí quyển cao nằm từ độ cao (60 - 2000)km. Rất thích
hợp cho việc truyền sóng ngắn.

Sóng trực tiếp: Là sóng truyền trực tiếp từ anten phát đến anten thu
không bị phản xạ trên đường truyền. Trong điều kiện truyền lan bình thường, nó có
biên độ lớn nhất so với các sóng khác đến máy thu.

Sóng phản xạ đất: Sóng này đến an ten thu sau lúc phản xạ một vài lần từ mặt
đất hoặc từ các vật thể xung quanh. Sự phản xạ không những chỉ xuất hiện trên mặt
phẳng đứng mà còn có thể xuất hiện trên mặt phẳng ngang. Sóng phản xạ tới anten thu
có biên độ và pha khác với biên độ và pha của sóng trực tiếp, làm tín hiệu thu không ổn
định.

Sóng phản xạ tầng đối lưu: Do thay đổi chỉ số khúc xạ của không khí theo độ
cao so với mặt đất, nên sóng có thể bị phản xạ, tuỳ theo góc sóng tới có thể xảy ra phản
xạ toàn phần từ tầng đối lưu. Trong trường hợp này xuất hiện một biên giới có tác dụng
giống như một bề mặt phản xạ, gửi sóng trở lại mặt đất. Một số tia này sẽ đến an ten thu,
có thể làm suy giảm sóng trực tiếp do sự thay đổi pha và biên độ gây ra. Sóng truyền
theo tầng đối lưu có thể lan rộng đến 10 dặm (khoảng 15km).
9
2. Các nhân tố ảnh hưởng đến sự truyền lan sóng vô tuyến:

a. Suy hao khi truyền lan trong không gian tự do:

Khoảng không mà trong đó các sóng truyền lan bị suy hao được gọi là không
gian tự do. Mức suy hao của sóng vô tuyến được phát đi từ anten phát đến anten thu
trong không gian tự do tỷ lệ thuận với khoảng cách giữa hai anten và tỉ lệ nghịch với
độ dài bước sóng. Suy hao này gọi là suy hao truyền lan trong không gian tự do, được
tính như sau:

d[m] : khoảng cách truyền dẫn của sóng vô tuyến.

λ [m]: lần lượt và bước sóng của sóng vô tuyến.

b. Ảnh hưởng của pha đinh và mưa:

Pha đinh được định nghĩa là sự thay đổi cường độ tín hiệu sóng mang cao tần thu
được do sự thay đổi khí quyển và phản xạ đất, nước trong đường truyền sóng.

Thực tế cho thấy ảnh hưởng do mưa và pha đinh nhiều tia là những ảnh hưởng
lan truyền chủ yếu đối với các tuyến vô tuyến tầm nhìn thẳng trên mặt đất làm việc
trong dải tần GHz. Vì chúng quyết định các tổn hao truyền dẫn và do đó quyết định
khoảng cách lặp cùng với toàn bộ giá thành của một hệ vô tuyến chuyển tiếp.

Pha đinh nhiều tia tăng khi độ dài của tuyến tăng tuy nhiên nó không phụ thuộc
nhiều vào tần số.

Tiêu hao do mưa tăng lên khi tần số tăng.

Đối với các đường truyền dài và có tần số hoạt động thấp thì pha đinh nhiều tia
là ảnh hưởng chính. Còn đối với các tuyến ngắn và có tần số hoạt động cao hơn thì tiêu
hao do mưa là ảnh hưởng chủ yếu.

Bảng 2.1 Kết quả thực nghiệm về suy hao do hơi nước - khí hậu theo tần số sóng vô
tuyến của Alcatel.

c. Sự can nhiễu của sóng vô tuyến:

Thông thường nhiễu xảy ra khi có thành phần can nhiễu bên ngoài trộn lẫn vào sóng thông tin.
Sóng can nhiễu có thể trùng hoặc không trùng tần số với sóng thông tin. Chẳng hạn hệ thống vi
ba số đang sử dụng bị ảnh hưởng bởi sự can nhiễu từ các hệ thống vi ba số lân cận nằm trong

10
cùng khu vực, có tần số sóng vô tuyến trùng hoặc gần bằng tần số của hệ thống này, ngoài ra nó
còn bị ảnh hưởng bởi các trạm mặt đất của các hệ thống thông tin vệ tinh lân cận.

3. Các chỉ tiêu kỹ thuật của vi ba số:

a. Phân bố tần số luồng cao tần:

Tần số luồng cao tần ở đây là tần số thu phát của thiết bị vô tuyến, việc lựa chọn
phương án phân bố tần số phụ thuộc vào:

+ Phương thức điều chế số.

+ Cách sắp xếp các luồng cao tần.

+Đặc tính của môi trường truyền sóng.

Theo khuyến nghị của của CCITT về vi ba số thì dải tần làm việc nên chọn từ
2GHz đến 23GHz. Nếu sóng mang giữa các luồng cao tần không được phân chia đúng
thì có sự can nhiễu giữa chúng và tạp âm sẽ tăng lên. Các luồng lân cận nên cách nhau
29 đến 40 MHz và phân cực trực giao.

b. Công suất phát:

Công suất phát cũng giống như ở vi ba tương tự, phụ thuộc vào cự ly và độ nhạy
máy thu để đảm bảo tỉ số lỗi bit cho phép.

Đơn vị công suất phát tính bằng dBm. P0 = 1mw

c. Độ nhạy máy thu hay ngưỡng thu:

Là mức tín hiệu cao tần tối thiểu đến ở đầu vào máy thu để nó hoạt động bình
thường, nghĩa là thoả mãn tỉ số lỗi bit (BER) cho trước tương ứng với tốc độ bít nhất
định.

d. Tỉ số bit lỗi BER:

Để thông tin đạt được độ tin cậy cao, đảm bảo cho thiết bị hoạt động không
nhầm lỗi thì tỉ số này càng nhỏ càng tốt, bình thường cũng phải đạt 10-3, với chất lượng
tốt hơn phải đạt 10-6 . Với yêu cầu BER cho trước máy thu phải có một ngưỡng thu
tương ứng.

e. Phương thức điều chế và giải điều chế:

11
 Thông thường trong vi ba số, tùy theo tốc độ bit (dung lượng kênh) người ta
thường dùng các phương thức điều chế như QPSK (hoặc 4PSK hay QAM) hoặc
QAM nhiều mức, chẳng hạn (16QAM, 64QAM)...

Phương thức giải điều chế được chọn tương ứng với phương thức điều chế thực
hiện tại máy phát. Thông thường, trong việc giải điều chế có 2 phương pháp là tách sóng
kết hợp (Coherent), hoặc tách sóng không kết hợp. Tách sóng kết hợp đòi hỏi máy thu
sự khôi phục lại sóng mang đồng pha với đài phát nên cấu hình phức tạp nhưng chất
lượng tín hiệu cao hơn so với tách sóng không kết hợp.

f. Trở kháng vào máy thu và trở kháng ra máy phát:

Vấn đề phối hợp trở kháng đối với mạch cao tần rất quan trọng, các bộ phận kết
nối vào máy phát và máy thu phải phối hợp được trở kháng. Nếu việc phối hợp trở
không tốt sẽ làm ảnh hưởng đến chất lượng tín hiệu, công suất phát hoặc thu không đạt
cực đại, ngoài ra còn gây ra sóng phản xạ, gây mất cân bằng làm giảm độ nhạy máy thu.
Thông thường trở kháng ra của máy phát và trở kháng vào máy thu được chuẩn hoá là
50Ω do đó trở kháng vào ra của các bộ lọc, ống dẫn sóng, phi đơ phải là 50Ω .

g. Tốc độ ở băng tần gốc:

Tốc độ ở băng gốc là tốc độ dãy số liệu vào ra máy thu phát vô tuyến.

Ví dụ: Thiết bị vi ba số RMD 1502/4 HDB3 2*2048kb/s

9470LX HDB3 4*2048kb/s
Mini-link HDB3 2*2048kb/s
với trở kháng 75Ω không cân bằng.

h. Kênh nghiệp vụ:

Có các chỉ tiêu về điều chế, mức vào ra, tỉ số S/N, tần số báo gọi (kênh nghiệp vụ
thường được điều chế FM hoặc FSK).

i. Kênh giám sát và điều khiển từ xa:

Cũng có các chỉ tiêu như kênh nghiệp vụ (có thể được điều chế theo phương thức
ASK ,FSK). Người ta sử dụng kênh này để khai thác quản lý và giám sát thiết bị.

4. Thiết bị anten:

Yêu cầu chính của thiết bị an ten cho một hệ thống vô tuyến là có suy hao truyền dẫn
nhỏ và kinh tế (hiệu suất bức xạ an ten cao), hệ số khuếch đại lớn.

Anten là một giao diện chính giữa thiết bị điện và môi trường truyền sóng, tuỳ thuộc vào
tần số, công nghệ và công dụng.

Anten YAGI được sử dụng cho tần số 400MHz  900MHz.

Anten Parabol được sử dụng cho tần số từ 1GHz đến 60GHz, bộ phận phản xạ được chế
tạo bằng kim loại hoặc nhựa có phủ một lớp kim loại mỏng ở mặt lõm của an ten. Khi tần số

12
nhỏ hơn 4GHz bộ phận phản xạ có thể được chế tạo bằng việc phủ kim loại trên các thanh
mỏng để làm giảm trọng lượng anten và làm cho gió lướt xuyên.

Phần chính của một anten Parabol

Hình 2.1 Sơ đồ kích thước của một anten Parabol

Sơ đồ cấu tạo của anten parabol được biểu diễn như hình 2.8. Trong đó:

D: Đường kính anten [m]

d: Bề sâu lòng chảo, được tính từ tâm đến mặt miệng chảo [m]
F: Tiêu cự của chảo, được tính từ tâm chảo đến tiêu điểm F của nó.

Mối liên hệ giữa tiêu cự, bề sâu lòng chảo và đường kính chảo được biểu diễn theo biểu thức:

Khi pha của nguồn sơ cấp đặt ngay tâm F của Parabol thì các sóng bức xạ đều đồng pha.

Độ lợi của anten parabol được tính theo biểu thức:

Trong đó: S: Diện tích (tiết diện) bề mặt an ten [m2]

η : Hiệu suất của an ten từ (0,5 ÷ 0,7)

13
Bảng 2.2 Độ lợi của an ten theo hiệu suất và tần số (số liệu của hãng Alcatel)

Sự biến đổi của hình dạng anten parabol hoặc sai lệch tiêu cự đều có thể dẫn đến suy
giảm trị số độ lợi của nó. Các an ten có thể được dùng để phát hoặc thu nhận sóng theo một
hoặc 2 phân cực (phân cực đứng hoặc phân cực ngang).

Phần chính của năng lượng được tập trung ở búp sóng chính nhưng một phần năng
lượng sẽ bị bức xạ theo các búp sóng phụ, điều này dẫn đến hiện tượng giao thoa tại các điểm
nút. Góc mở θ ở 3dB phụ thuộc vào đường kính anten và bước sóng được tính theo biểu thức
sau:

D: Đường kính an ten

λ : Bước sóng

14
Hình 2.2 Biểu đồ bức xạ của anten Parabol

Bảng 2.3 góc phát xạ theo đường kính anten (số liệu của hãng Alcatel)

III. Hệ thống chuyển tiếp sóng vi ba:

1. Chuyển tiếp sóng vô tuyến:

Đường chuyển tiếp sóng vi ba được ứng dụng trong ngành truyền hình (xem hình 1),
thông thường gồm thiết bị khung cố định và chia làm 2 loại sau:
Đường truyền phân tán, trong đó truyền tín hiệu hình ảnh và âm thanh từ các phòng sản
xuất chương trình đến máy phát, hoặc giữa các máy phát với nhau. Trong trường hợp tín hiệu
bị méo ở các phần khác nhau của chuỗi tín hiệu từ camera đến người xem, đoạn phân tán
chương trình được cho phép rất ít, do đó giảm thiểu suy giảm là rất quan trọng. Trong một số
trường hợp sự phân phối chương trình đến một số hay tất cả máy phát hình chính trong mạng
sẽ được phát đi thông qua PTO (tổ chức điều hành viễn thông công cộng) cung cấp mạch
thường trực, mà trong đó cáp quang chiếm ưu thế hay bằng vệ tinh. Trong một số trừơng hợp
các đường truyền vô tuyến sẽ được thuê bao để gia tăng vùng dịch vụ mà ở đó các mạch cố
định sẽ rất khó tiếp cận hay chi phí quá cao để cung cấp. Trong một số trường hợp cá biệt, ở đó
các thiết bị có thể đòi hỏi nhiều đường truyền tín hiệu khác nhau, sử dụng liên kết vô tuyến như
đường truyền thứ 2 sẽ là giải pháp kinh tế hơn so với là xây dựng đường cáp thứ 2.

Đường truyền tổng hợp, được sử dụng để truyền chương trình thô từ các phòng dựng
bên ngoài hay ENG (thu thập tin tức điện tử) hay điểm tiếp nhận OB đến phòng sản xuất
chương trình. Trong nhiều trường hợp các đường truyền này sẽ đi theo cùng một tuyến với
đường truyền phân phối nhưng theo hướng ngược lại. Trong quá khứ chỉ có sự khác biệt duy
15
nhất giữa đường truyền phân phối và đường truyền tổng hợp là yêu cầu về tính khả dụng,
nhưng với các phòng dựng số, định dạng tín hiệu truyền đi có thể khác nhau.

2. Liên kết vô tuyến số và tương tự:

Mãi cho đến năm 1980, tất cả liên kết vô tuyến đều dùng kỹ thuật tương tự, điều chế tần
số băng rộng được sử dụng trong truyền hình và đa hợp phân chia tần số nhiều kênh trong điện
thoại. Ngày nay, hầu hết các thiết bị được dùng trong điện thoại được thay thế bằng các đường
truyền số mang dữ liệu và lưu lượng tiếng nói. Loại điều chế này sử dụng trong khoảng từ pha
hai cực hay khóa dịch pha cho dung lượng kênh thấp, thiết bị tần số cực cao, đến khóa dịch pha
vuông góc, điều chế biên độ vuông góc 16, 64,128 mức, điều chế mã Trellis 256 hay 512 mức
dùng cho cho hệ thống có dung lượng cực cao mang 1,2 và 4 kênh của STM1, lưu
lượng155Mbit.

Tất cả thiết bị nêu trên được thiết kế được hoạt động trong dãy tần số được chuẩn quốc
tế trên các kênh phối hợp để tránh việc can nhiễu lên các kênh khác. Một số thiết bị thì tương
thích với liên kết cố định dùng những dải tần và kỹ thuật dành cho mạng cục bộ của máy vi
tính. Các thiết bị này thường được kiểm soát chặc chẻ khi chúng hoạt động trên các kênh chia
sẽ với các dịch vụ khác.

Ngoài ra, phụ thuộc vào các ứng dụng truyền hình định dạng của các tín hiệu được
truyền đi sẽ ảnh hưởng loại thiết bị dùng trong liên kết vô tuyến.

16
a. Truyền hình tương tự:

Các tín hiệu truyền thống này được phát đi bởi các đài phát hình và các tổ chức
điều hành viễn thông công cộng (PTOs) bằng liên kết vô tuyến dựa trên kỹ thuật tương
tự, nhưng hiện nay hầu hết các chương trình được gửi sang thiết bị PTO và truyền dẫn
chương trình giữa đài phát đa số sử dụng kỹ thuật số. Mã hóa tín hiệu hình ảnh ở mức
140Mbit sử dụng giảm nén được dùng trong các hệ thống truyền dẫn cần đem đến hình
ảnh rõ ràng cho người sử dụng.

Hình 3.1 Trạm tiếp phát viba

Mặc khác, 34Mbit, hay có thể thấp hơn trong một số trường hợp, có thể dùng
cho các mục đích phân phối. Với những trường hợp này việc cắt giảm tốc độ bit hệ
thống của bất kỳ teletext cần phải được trải ra và truyền đi trên các kênh dữ liệu riêng
biệt. Nhiều kênh có thể được ghép lại với nhau và gửi trên các đường truyền dung
lượng cao hơn, không cần dùng đến kỹ thuật PDH, chỉ cần 3 dòng truyền 34Mbit thông
thường vừa đủ cho dòng truyền dữ liệu SDH 155M bit. Đường truyền tổng hợp có thể
là 8, 34, 140Mbit hay tương tự, phụ thuộc vào đặc tính yêu cầu, chất lượng và khả năng
tiếp nhận của trạm chuyển tiếp.

17
Trong nhiều trường hợp yêu cầu liên kết vô tuyến, thiết bị tương tự vẫn tỏ ra thích hợp
nhất:

+ Tín hiệu nhận được từ các trạm phát lại truyền hình. Trong hầu hết trường hợp
các tín hiệu này không phù hợp với việc các giảm tốc độ bit đã mã hóa số mà
không kèm theo các chương trình xử lý thích hợp.
+ Thêm vào việc cắt giảm đoạn mã hóa số tốc độ bit trong việc thiết lập mạng sẽ
tạo ra sự phức tạp khi truyền các tín hiệu liên tục từ các trạm và kiểm tra chất
lượng.
+ Vì vậy, không có sự thay đổi trong mạng phân phối, nhiều đường truyền sẽ
cần phải mang tín hiệu truyền hình ở tốc độ 140Mbit, dung lượng đường truyền
này có thể chịu được nhiễu trên đường truyền và tín hiệu thu tốt. Điều đó dẫn
đến việc cần các bước nhảy (truyền vô tuyến từ điểm này đến điểm khác trên
trái đất thông qua tầng điện ly mà không cần phản xạ bề mặt trái đất) và xây
dựng các trạm tái lập, ngay cả nếu có thể làm được, chi phí vẫn rất mắc và gia
tăng chi phí bảo dưỡng.

b. Truyền hình số mặt đất :

Ở nước Anh, tín hiệu truyền hình số được phân phối bởi các đường truyền mặt đất do
PTO cung cấp và dịch vụ vệ tinh tư nhân.

Trong cả 2 trường hợp tín hiệu đa hợp thích ứng mức chuẩn PDH có tốc độ 34 hay
140Mbit và được truyền dẫn trong các mạch truyền thông thông thường. Các đường
truyền mặt đất thường sử dụng ống quang.

Ở nước Mỹ, phần quan trọng của tín hiệu DTT được phân phối bởi liên kết vô tuyến.
Loại thiết bị chuyên biệt sẽ cho phép truyền liên tục các tín hiệu tương tự và số trên
cùng “truyền song hành” trên kênh RF.

c. Dải tần:

Sự phân phối các đường truyền vô tuyến cố định ở trong khoảng 1 đến 57Ghz.
Mục đích sử dụng và tính chất của các dải tần khác nhau được chỉ ra ở đây:
+ 1-3Ghz dải phổ được dùng cho điện thoại di động và dịch vụ dữ liệu. Nó có
ưu điểm là đường truyền dài và quá trình truyền dẫn không bị ảnh hưởng của
thời tiết. Anten dùng trong những hệ thống dung lượng thấp thường có kích
thước nhỏ và giá thành hợp lý.
+ 3-10Ghz dải phổ này thích hợp cho đa kênh số có dung lượng trung bình và
cao hay các đường truyền tương tự, cung cấp dịch vụ có độ tin cậy cao với các
khoảng cách trên 70km. Các tín hiệu này không bị ảnh hưởng của mưa dọc theo
đường truyền, nhưng nhiễu lọan không khí có thể tạo ra fading (sự thay đổi từ từ
cường độ tín hiệu thu) và méo.
+ 10-22Ghz dải phổ này thích hợp cho các đường truyền tương tự và số có
dung lượng trung bình và cao, khi tăng tần số hoạt động tác động của mưa trên
đường truyền vô tuyến cũng tăng lên. Do đó, khả năng thu của đường truyền
hoạt động trong dải băng này bị ảnh hưởng bởi lượng mưa nhiều hơn là sự nhiễu
18
 loạn không khí. Độ dài đường truyền chuẩn có thể từ 40km đối với đường
truyền lưu lượng thấp ở tần số 10Ghz cho đến 3 hay 4km cho đường truyền
dung lượng cao ở tần số 22Ghz, nhưng cả 2 đường truyền trên là độc lập, tùy
thuộc vào yêu cầu về mặt kinh tế.
+ 22-57Ghz Dải phổ này được sử dụng rộng rãi trong các khoảng cách ngắn,
đường truyền số đơn kênh có dung lượng thấp, trung bình, cao. Độ dài của
đường truyền có thể xác định dựa vào suy hao lượng mưa và suy hao do môi khí
quyển.
Hiện nay, nhiều dãy tần chỉ dành riêng cho đường truyền số. Mặc dù có sự chỉ
định dải tần trên 23Ghz là dành cho các đường truyền thoại tương tự, nhưng có rất ít
thiết bị phát hoạt động ở tần số này. Điều đó là do nhu cầu thấp và giá thành phần cứng
thích hợp các đặc tính kỹ thuật ở tần số cao này là rất mắc.

3. Hệ thống đường truyền vô tuyến :

a. Các thành phần của hệ thống:

Hệ thống chuẩn bao gồm các thành phần sau:

Trang thiết bị vô tuyến:

+ Máy phát và Máy thu.
+ Nhánh đồng trục và ống dẫn sóng.
+ Ống dẫn sóng hay cáp đồng trục và các phụ kiện giữa các thiết bị phát và anten.
+ Khung thép nối giữa anten và tháp hay tòa nhà.
+ Thiết bị giám sát hoạt động.
+ Khối nguồn (pin mặt trời, máy phát điện chạy bằng dầu diesel, bộ sạc và pin)
Thiết bị phụ:
+ Hệ thống đỡ anten (tháp anten hay xây dựng giá đỡ treo trên tường hay mái).
+ Phòng đặt thiết bị vô tuyến.
+ Hệ thống điều hòa.

b. Cấu hình hệ thống:

Cấu hình được sử dụng nhiều nhất là các dạng đơn hướng, song hướng, không
sao lưu và sao lưu (bộ dự phòng nóng, đường dẫn song hành và N+1). Các cấu hình thế
hệ cũ chỉ được biết như là có bảo vệ và không được bảo vệ.Trong các ứng dụng phát
sóng, sự truyền dẫn có thể xem như theo 1 hướng và do đó việc thiết lặp các đường
truyền cho mục đích này là đơn hướng. Điều này sẽ giúp ta tiết kiệm được giá thành
thiết bị và phí đăng ký cho các kênh truyền. Tuy nhiên, nếu chương trình được phát đi
trên các đường truyền số, thông thường hoạt động theo chuẩn song hướng, phần lớn
thiết bị loại này có các khối phát và thu thống nhất thành 1 khối; và việc điều khiển hệ
thống và hiển thị có thể hoạt động sai nếu loại bỏ chế độ đơn hướng.

19
20
c. Máy phát :

Hình 3.2 Sơ đồ khối máy phát theo nguyên tắc tạo phách

Máy phát tương tự:

Dải băng gốc tín hiệu hình truyền trong máy phát xấp xỉ khoảng 10Mhz, trong
khi tín hiệu PAL 625 dòng chỉ chiếm 5.5Mhz. Dải phổ còn lại dùng để truyền tiếng hay
tín hiệu dữ liệu dung lượng thấp trên các sóng mang phụ. Tổ chức ITU-R đề nghị tần số
sóng mang phụ là 7.02,7.5,8.065 và 8.59Mhz, nhưng phải quan tâm đến xuyên điều chế
chúng có thể tạo ra các sóng mang phụ trong khoảng 5.8 -10 Mhz. Tín hiệu hình vào
được khuyếch đại và lọc loại bỏ các nhiễu và tông màu sai, trước khi được cộng với
sóng mang phụ.

Tần số tín hiệu tổng hợp này điều biến bởi bộ dao động thế kiểm, trong trường
hợp điều chế trực tiếp tần số ngõ ra là 70Mhz trong hệ thống bộ tạo phách. Sau quá
trình điều chế tín hiệu sẽ được nâng tần số (bao gồm bộ dao động nội tạo tần số cố định,
bộ trộn, bộ lọc), mục đích dịch chuyển tần số tín hiệu sang trung tần cao hơn. Tín hiệu
này tiếp tục được nâng tần lần 2, bao gồm bộ dao động nội tổng hợp lập trình được, và
bộ trộn để dịch chuyển tín hiệu điều chế sang tần số đầu ra. Ba thành phần tần số quan
trọng nhất của ngõ ra bộ trộn:
Dao động nội .
Tần số trộn thấp. -IF
Tần số trộn cao. +IF

Trong trường hợp 2 lần biến đổi, tín hiệu trung tần nằm trong khỏang 800Mhz
và 2 Ghz, bộ lọc thông dải (có độ rộng chuẩn 500Mhz) có thể chọn lựa tần số trộn cao.
Bộ trộn cân bằng cũng có thể dùng loại bỏ tần số dao động nội. Tín hiệu sau khi lọc sẽ
được cho qua bộ khuyếch đại băng rộng, trong trường hợp này hoạt động bộ khuyếch
đại hoạt động ở chế độ bão hòa.

Máy phát số:

Phần lớn ứng dụng trong máy phát tương tự cũng được dùng trong máy phát số.
Tiến trình xử lý hình đầu vào sẽ được thay thế bằng dữ liệu đầu vào và các byte FEC
(kiểm tra lỗi truyền), trước khi được đưa vào bộ điều chế số. Phần lớn bộ điều chế số có
kết cấu như chỉ ra ở hình 3.3.

Đối với máy phát số, yếu tố cần thiết là các tầng điều chế tín hiệu, bao gồm cả
khối khuyếch đại công suất ngõ ra, chúng phải hoạt động tuyến tính; nêu không tín hiệu
ngõ ra sẽ bị méo và sinh ra các bit lỗi.

21
 Hình 3.3 Sơ đồ khối bộ điều chế số

d. Máy thu:

Hình 3.4 Sơ đồ khối máy thu theo nguyên tắc tạo phách

Các máy thu vi ba trong các trạm phát lại truyền thống thường dùng biến đổi tần
số 1 lần, nhưng với sự ra đời bộ dao động nội vi ba nhiễu thấp lập trình được cho phép
thiết kế các thiết bị có khả năng điều chỉnh trong phạm vi 500Mhz, ngày nay hệ thống
tạo phách biến đổi tần số 2 lần đã chiếm ưu thế.

Tín hiệu đi vào hệ thống thông qua bộ lọc thông dải, thường là 1 phần
của nhánh rẽ RF. Tín hiệu sau đó được cho qua bộ khuyếch đại nhiễu thấp (LNA) và 1
bộ lọc thông dải để loại bỏ nhiễu sinh ra tại LNA, tại bộ thu tần số ảnh
trước khi đi vào bộ trộn SHF với tần số dao động nội . Kết quả là trung tần thứ nhất
ở tần số

Trong máy thu tương tự tín hiệu sẽ được cắt ngọn để loại bỏ bất cứ điều chế
biên độ nào sản sinh bởi nhiễu và méo trong tầng IF và RF. Sau tầng giải điều chế, tín
hiệu tổng hợp (bao gồm hình ảnh và sóng mang phụ) sẽ được chia làm 2 đường. Đường
thứ 1, được dành cho các tín hiệu hình ảnh, sẽ được cho qua lọc thông thấp (cắt ra thành
phần 5.5Mhz đối với hệ thống PAL 625 dòng) loại bỏ nhiễu tần số cao và sóng mang
con, tín hiệu sau đó được giải tiền nhấn và khuyếch đại lên mức 1 . Đường thứ 2
dành cho việc giải điều chế các sóng mang con.

Trong máy thu số có nhiều kỹ thuật giải điều chế được sử dụng, sắp xếp mạch
vòng khóa pha để chuyển đổi tín hiệu trung tần sang dạng dữ liệu máy tính và xử lý
bằng phần mềm. Hầu hết các đầu thu số đều có bộ đáp ứng tần số và cân bằng miền thời
gian để giảm tác động của méo đa đường.

22
e. Thiết bị truyền dẫn:

Máy phát và máy thu được kết nối thông qua cáp đồng trục hay ống cứng, ống
dẫn sóng hình chữ nhật. Ngõ ra vô tuyến, thường được gọi là cổng anten, thường bao
gồm đầu nối đồng trục cho thiết bị tần số trên 3Ghz và lắp gờ dẫn sóng cho tần số cao
hơn. Cáp đồng trục hay ống dẫn sống hình elip được dùng kết nối ngõ ra audio máy
phát hay thu đến anten.

Ở tần số thấp hơn 3Ghz, thường sử dụng cable có lớp bông hay không khí cách
điện. Đường kính cáp nằm trong khoảng ¼ inch cho đến 1 5/8 inhc (6.35mm-4,13 cm),
suy hao chèn tỉ lệ nghịch với đường kính cáp. Cáp cách điện bằng không khí có đường
kính tương tự và độ suy hao ít hơn, nhưng loại cáp này cần thiết bị điều áp (thiết bị tạo
áp suất ổn định giữa lõi cáp và vỏ bọc).

Ống dẫn sóng dạng elip thường được dùng ở tần số trên 3 Ghz. Điều đó là do
cáp có độ suy hao thấp và có thể uốn cong được để có thể linh hoạt sử dụng tại các chỗ
uốn cong khi lắp đặt feeder (cáp dẫn sóng RF). Các đầu nối ở cuối mỗi phần chuyển đổi
kết nối ống dẫn sóng cho phép gắn kết ống dẫn sóng hình chữ nhật được dùng trong các
nhánh rẽ hay dãy feeder đến anten. Kích thước khác nhau của ống dẫn sóng tương ứng
cho từng dải tần hoạt động khác nhau. Các chế độ đặc biêt ‘over-mode’ thích hợp cho
dải tần trên 10 Ghz, có ưu điểm là độ suy hao thấp. Nếu cần độ suy thấp hơn, thì cần sử
dụng ống dẫn sóng hình tròn, nhưng ống dẫn sóng loại này khó lắp đặt khi đường
truyền thẳng tuyệt đối. Ngoài ra việc lắp đặt ống dẫn sóng này tại các cột anten cao hay
các tháp truyền hình cũng rất khó khăn do hệ thống khung thép và cáp gây trở ngại cho
việc lắp đặt.
Các phụ kiện cho hệ thống feeder chuẩn bao gồm:
+ Đầu nối tại các điểm cuối.
+ Miếng đệm tại các lỗ thông cáp tại các vách tường để bảo đảm tính ngăn nắp cũng
như tác động của thời tiết vào phòng đặt máy.
+ Móc tiếp đất bảo đảm feeder và anten được tiếp đất tốt.
+ Các co nối cong dùng cho các ống cứng, cáp hay ống dẫn sóng có đường kính lớn
tại những điểm mà các loại cáp này không thể kết nối trực tiếp vào thiết bị thu/ phát
hay anten.
+ Máng treo và giá đỡ để bảo vệ feeder khi dẫn đi trong tòa nhà hay đưa ra tháp
phát sóng.
+ Trong quá trình lắp đặt, các dụng cụ cuối cáp hay đầu gá giữ cáp theo chiều thẳng
đứng, bộ tời kéo.
Thiết bị điều áp cần thiết cho các cáp cách điện bằng không khí và hệ thống dẫn sóng
bao gồm:
+ Bộ khử nước tự động và bơm tạo áp suất ổn định ở mức 1-5psi(0.070-
0.35kgf/cm2).
+ Ống góp(nếu có 2 hoặc nhiều hơn cáp).
+ Cửa áp suất.
+ Khóa áp suất có thể báo lỗi hệ thống từ xa.

23
 f. Anten:

Anten dạng parabol hay dạng tròn dùng trong hệ thống tiếp phát vi ba. Chúng có
tính kinh tế, độ lợi cao, khả năng triệt múi bên (búp sóng không mong muốn) tốt và tỉ số
tới/ dội cao. Sự phản xạ được xoay tròn trên tấm aluminium đặc, hoặc kết cấu dạng
lưới, chúng sáng hơn và ít bị sức cản của gió, thường được sử dụng ở tần số dưới
2.5Ghz. Việc sử dụng phản xạ dạng lưới không có ưu điểm hơn dạng phản xạ đặc ngoài
việc chúng giảm tác động của gió và tại những vùng băng tuyết

Anten chuẩn thì phải có tỉ số sóng đứng thấp (VSWR), và tính năng cao và phần
thu sóng có thể đơn hay đa cực (đứng, ngang hay cả hai). Phân cực tròn ít khi sử dụng
trong hệ thống đường truyền cố định. Kích thước đường kính từ 0.5m cho đến 3.7m,
mặc dù hiện nay người ta thường sử dụng loại có đường kính từ 0.3 -2.4m.

Hầu hết anten được sử dụng tại những vùng nội địa ít khi phải chịu đựng sức gió
mạnh (>200km/h). Loại gia cố lực, sử dụng 4 điểm gá và thêm mái che chịu lực, thích
hợp sử dụng tại các khu vực có gío mạnh. Khi lắp đặt thiết bị chống lại sự ăn mòn của
không khí, chẳng hạn như gần các ống khói hay hơi nước biển, anten cần phải thêm lớp
bảo vệ bên ngoài.

Anten, feeder và thiết bị đặt tại các vùng bị đóng tuyết cần phải bảo vệ cẩn thận
tránh tác hại tuyết lở khi nhiệt độ gia tăng.

4. Thiết kế hệ thống:
Đường truyền vi ba tĩnh thường dùng trong công nghiệp truyền hình để truyền dẫn các chương
trình giữa studio và máy phát hình và giữa trung tâm thuộc địa phương.
Vị trí các trạm máy phát hình và studio thường được lựa chọn theo các chức năng cơ
bản của nó chứ không phải theo đường truyền vi ba. Vì vậy kỹ sư thiết kế cần phải lựa chọn
đường truyền có tính kinh tế và phải phù hợp yêu cầu cơ sở hạ tầng hiện có.

Đối với đường truyền ngắn với các anten phát có vị trí cao, đường truyền line-of-sight
(anten phát và thu phải nhìn thấy nhau) có thể thực hiện chỉ với 1 hop. Tuy nhiên, sự cách biệt
giữa các trạm tăng lên, hoặc có chướng ngại vật giữa đường truyền line-of-sight, 2 hoặc nhiều
hop cần phải được sử dụng để kết nối tuần tự. Các trạm tức thời được gọi là repeaters (trạm tiếp
phát).

Một số công việc liên quan việc thiết kế đường truyền viba:
+ Lên kế hoạch sơ lược đường truyền giữa 2 địa điểm và xác định độ cao anten và xác định
độ trống trải trên đường truyền. Nếu có chướng ngại vật trên đường truyền trực tiếp giữa
studio và máy phát, xem bước tiếp theo.
+ Chọn lựa trạm phát lại từ bản đồ chi tiết, hoặc xem xét kỹ lưỡng thực địa, tìm kiếm vị trí
có góc ngẩng phù hợp, đảm bảo độ dài đường truyền. Nếu có thể thì đặt trạm tiếp phát tại
các ngọn đồi tránh xa đường xá, khi tính toán gía thành quan tâm đến sự tiện lợi trong qúa
trình xây dựng và vận hành.
+ Chuẩn bị phác thảo sơ lược đường truyền giữa các trạm tiếp phát và xác định chiều cao
anten để đạt được tiêu chuẩn thông thoáng. Vị trí và bản khảo sát đường truyền phải xác

24
nhận thông tin chính xác từ bản đồ, như cây cối, các tòa nhà hoặc các cấu trúc nhân tạo cản
trở đường truyền. Thiết bị thu GPS rất hữu dụng trong quá trình khảo sát khu vực xác định
các vị trí có thể bị khuất tầm nhìn.
+ Chọn lựa đường truyền dẫn sự kết hợp tốt về độ dài hop và chiều cao anten.
+ Tính toán công suất máy phát và kích thước anten để có được fade margin phù hợp.
+ Một số điều kiện đặc biệt của tháp hay tòa nhà.

a. Xác định đường truyền:

Nhiệm vụ đầu tiên là tính toán đường truyền phù hợp để xác định khoảng thông
thoáng giữa chùm sóng vi ba và cao độ các vật cản trên đường truyền. Đường truyền vi
ba là đường thẳng nối liền 2 anten như chỉ ra ở hình vẽ 5. Ngoài ra sự phản xạ không
khí có thể uốn cong chùm sóng vô tuyến ở tần số vi ba, thông thường ta giả sử bán kính
hiệu dụng trái đất k=4/3 có thể lớn hơn thực tế. Trong thực tiễn, điều này có nghĩa là
chùm sóng vi ba sẽ bị bẻ cong xuống dưới một ít do sự thay đổi dần tính chất khúc xạ
của không khí theo độ cao.

Sự thay đổi khúc xạ không khí làm cho hệ số k giảm xuống còn 2/3. Do vậy tạo
thuận lợi hơn trong việc vẽ cao độ mặt đất trên các giấy vẽ biểu đồ dạng thẳng tuyến
tính (hình 4) và thêm vào earth bugle 2 giá trị của k là 4/3 và 2/3.

EB có thể được tính bằng công thức.

Trong đó, d1, d2 là khoảng cách từ điểm đặc biệt trên đường truyền đến từng đầu cuối,
tính bằng km.

Hình 3.5 Bảng mô tả đường truyền

25
 b. Vùng Fresnel:

Bước kế tiếp là tính toán bán kính vùng fresnel đầu tiên, trong đó xác định địa
điểm của tất các các điểm bao quanh chùm tia mà từ đó các chùm phản xạ có độ dài
đường truyền bằng ½ bước sóng hoặc cao hơn chùm tia chính.

Hình 3.6 Vùng Fresnel

Bán kính vùng Fresnel thứ nhất được tính theo công thức (đơn vị m).

Trong đó d1, d2 là khoảng cách từ vật cản đến từng đầu cuối của đường truyền theo km
và F là tần số tính theo GHz.

Hình 3.7 chỉ ra khoảng không gian mà đường truyền mất đi 60% của bán kính vùng
fresnel đầu tiên.

Hình 3.7 Mức tín hiệu thu tương ứng mới mật độ thông thoáng

c. Mức tín hiệu thu:

Công suất tín hiệu tại ngõ vào đầu thu vi ba phụ thuộc các yếu tố sau:
+ Sự mất do rẽ nhánh ở đầu cuối đường truyền.
+ Sự mất tại ống dẫn sóng hay cáp dẫn sóng ở cả 2 đầu cuối đường truyền.
+ Suy hao đường truyền trong không gian.
26
 + Độ lợi anten.
Suy hao truyền dẫn theo thang dB dưới điều kiện thông thường được tính theo công
thức , trong đó d là khoảng cách đường truyền và là bước sóng( cả 2 tính theo m).Ta có
thể khai triển theo công thức , trong đó f là tần số (Hz) và c là vận tốc ánh sáng ( ).

Vì vậy mức tín hiệu thu được (theo dBW) sẽ bằng công suất máy phát trừ cho suy hao
ré nhánh trừ suy hao do cáp dẫn trừ suy hao truyền trong không gian cộng cho độ lợi anten.

d. Fade margin:

Thông số quan trọng nhất trong đường truyền vô tuyến là fade margin. Thông số
này định nghĩa sự khác biệt giữa tín hiệu thông thường và mức tín hiệu nhận không bị
mờ và mức tín hiệu thấp nhất thu được mà bộ thu có thể giải mã được.

Đối với đường truyền tương tự mức tín hiệu thu được thấp nhất có thể sử dụng
được tương ứng với mức nhiễu trên tín hiệu vào khoảng 34 dB khi đo đạc trên băng
thông 10Khz đến 5Mhz. Với đầu thu có hệ số nhiễu 4 dB và tín hiệu có băng thông
8Mhz với độ lệch đỉnh 8 Mhz, độ cân bằng tín hiệu ngõ vào đầu thu là -75dBm (-
105dBW).
Đối với đường truyền số mức tín hiệu thu được thấp nhất có thể sử dụng được
tương ứng với việc giải điều chế có tốc độ sai số bit là . Điều này yêu cầu chuẩn là

27
-76dBm cho QPSK (khóa dịch pha vuông góc) 34Mbit và -68dBm cho TCM 128 mức ở
tốc độ 155Mbit.

e. Khả năng thu:

Độ suy hao đường phát sóng được tính toán theo bảng trên từ các suy hao cố
định. Tuy nhiên, công suất tín hiệu đến đầu thu trong hệ thống vô tuyến thực tế có thể
khác biệt đáng kể và sẽ bị fade (thay đổi cường độ tín hiệu) dưới các giá trị cho trước
tùy theo điều kiện thời tiết.

f. Multi-path Fading:

Multi-path Fading (sự thay đổi cường độ tín hiệu do nhiều đường vô tuyến cùng đến
điểm thu) trên đường truyền vi ba phụ thuộc tín hiệu đến đầu thu anten từ nhiều đừơng
khác nhau, chẳng hạn:
+ Đường truyền trực tiếp giữa các anten.
+ Sóng phản xạ từ mặt đất hay các tòa nhà.
+ Phản xạ trong khí quyển.
Thỉnh thoảng các tín hiệu được cộng pha và tín hiệu tổng sẽ mạnh hơn mức bình
thường.Vào thời điểm khác tín hiệu sẽ khử nhau và tín hiệu tổng sẽ yếu đi.

Trong một số thời điểm, hầu hết các tín hiệu đều khử nhau, mức tín hiệu sẽ xuống
thấp hơn ngưỡng thu và đường truyền sẽ bị rớt. May thay sự thay đổi cường độ tín hiệu
chỉ xảy ra trong thời gian ngắn.

Multi-path Fading phụ thuộc các nhân tố sau:

+ Độ gồ ghề của mặt đất (bề mặt phẳng dễ phản xạ hơn).
+ Hoàn cảnh thời tiết (thay đổi hệ số khúc xạ của khí quyển, tạo ra nhiều chùm tia
khúc xạ khác nhau đến đầu thu).
+ Độ dài đường truyền (đường truyền càng dài thì càng dễ xảy ra các hiện tượng
trên).
+ Tần số.
Một số công thức rút kết từ thực tiễn có thể dự đóan tác động của multi-path Fading
trên khả năng thu của đường truyền vi ba. Phương pháp Vigants tiên đoán khả năng thu
theo công thức sau:

Trong đó:
d = độ dài đường truyền(km)
A= hệ số xác định độ gồ ghề của đường truyền.
B= hệ số điều kiện khí hậu
f= tần số(Ghz)
F= fade margin(dB).

28
 Hệ số A=4 đối với vùng có bề mặt phẳng (mặt nước), 1 vùng đất thông thường,
0.125 đối với vùng núi hay các vùng đất rất khô cằn.

Hệ số B=0.5 cho vùng khí hậu nóng, ẩm ướt,0.25 cho vùng đồng bằng rộng lớn,
0.125 cho các vùng khô cằn

g. Mưa:

Ở tần số trên 10Ghz mưa có thể làm suy hao tín hiệu; ở tần số 22 Ghz hay trên
nữa, đó là phần quan trọng để xác định fade.. tại nhiều vùng trên thế giới.

Ví dụ, suy hao do mưa gây ra ở mức 50mm/h (bão có sấm sét) ở tần số 10Ghz là
1.5dB cho mỗi km, trong khi đó ở tần số 23Ghz nó lên đến 8dB. Do đó tất cả đường
truyền dung lượng thấp, độ dài đường truyền chỉ giới hạn trong khoảng 10km.

Hình 3.8 Suy hao đường truyền do mưa

h. Hơi nước:

Suy hao do hơi nước gây ra là không đáng kể trong các trạm tiếp phát sóng vô
tuyến. Độ suy hao (trên km) thấp hơn 0.01dB ở tần số 10 Ghz và 0.3bB ở tần số 23 Ghz
và nó chỉ thật sự đáng quan tâm ở tần số trên 55Ghz, ở tần số đó các dao động cộng
hưởng của phân tử ôxy làm suy hao tín hiệu khoảng 14dB.

5. Tăng cường khả năng thu:

Khả năng thu tín hiệu có thể gia tăng khi sử dụng phân tập (diversity) không gian và phân tập
tần số tại đầu thu

a. Phân tập không gian:

Phân tập (phương pháp trích tín hiệu nhờ đó rút ra tín hiệu kết quả tối ưu tự một
tổ hợp nhiều đường truyền) không gian cần phải có 2 anten đối với mỗi đầu thu. Như
chỉ ra ở hình 9, tín hiệu có thể được cộng trước khi đưa vào bộ giải điều chế để tránh
xài khóa chuyển. Khoảng không gian lý tưởng giữa 2 anten được xác định theo vài
thông số sau: cao độ anten, độ dài đường truyền, tần số, điều kiện khí hậu và địa chất tại
vị trí đặt trạm thu.

29
Phản xạ từ mặt nước:

+ Khi tín hiệu viba truyền trên mặt nước, vào thời điểm mà chùm tia trực tiếp
và phản xạ khử nhau tại đầu thu. Nếu đặt thêm 1 anten thứ 2 tại vị trí ở trên hay
dưới anten gốc sao cho khoảng cách đường truyền sẽ tăng hay giảm 1 nữa bước
sóng, chùm tia sẽ được tăng cường thay vì triệt tiêu.

+ Mạch kiểm tra tại đầu thu sẽ dò sự thay đổi tại đầu thu và chuyển từ đầu thu
này đến đầu thu khác khi tín hiệu gia tăng hay suy giảm.

b. Phân tập tần số:

Sự bất tiện của phương pháp phân tâp không gian là việc tăng gấp đôi giá thành
của anten và hệ thống feeder tại các trạm thu và phải xây dựng tháp chịu lực cao.

Phân tập tần số có cấu hình tương tự dây song hành được đề cập ở phần trước,
nhưng cả 2 kênh mang thông tin giống nhau và tần số hoạt động có thể được phân chia
rộng hơn có thể là xấp xỉ 5 đến 10%. Hiện nay hầu hết các nước dải phổ được cung cấp
khá ngắn, việc thêm vào các tần số cho việc phân tập là khó có thể thực hiện.

Hình 3.9 Thiết bị song hướng không phân tập trong không gian
a. Dùng khóa chuyển
b. Không dùng khóa chuyển

30
 TÀI LIỆU THAM KHẢO
_ Ebook: Thông tin Vi ba – Vệ tinh (GVC.TS. Nguyễn Văn Tuấn).

_ Hệ thống chuyển tiếp sóng vi ba ( Khoa học Kỹ thuật Truyền hình - Số 4/2007).

_ Một số tài liệu khác trong thư viện trường ĐH Sư Phạm Kỹ Thuật Tp. Hồ Chí Minh.

31