tcvn tIªu chuÈn vIÖt nam

TCVN iso 14050 : 2000

iso 14050 : 1998

Qu¶n lý m«i tr−êng - tõ vùng

Environmental management - Vocabulary

Hµ néi -2000
Lêi nãi ®Çu

TCVN ISO 14050 : 2000 hoµn toµn t−¬ng víi ISO 14050 : 1998

TCVN ISO 14050 : 2000 do Ban kü thuËt tiªu chuÈn TCVN/TC

207 "Qu¶n lý m«i tr−êng" biªn so¹n, Tæng côc Tiªu chuÈn §o
l−êng ChÊt l−îng ®Ò nghÞ, Bé Khoa häc, C«ng nghÖ vµ M«i
tr−êng ban hµnh.
Lêi giíi thiÖu

Tiªu chuÈn nµy bao gåm c¸c kh¸i niÖm vµ ®Þnh nghÜa nh»m ¸p dông trong lÜnh vùc qu¶n lý m«i tr−êng.

C¸c thuËt ng÷ vµ ®Þnh nghÜa trong tiªu chuÈn nµy ®−îc trÝch tõ c¸c tiªu chuÈn sau ®©y vÒ qu¶n lý m«i tr−êng:

TCVN ISO 14001 : 1998 (ISO 14001 : 1996) HÖ thèng qu¶n lý m«i tr−êng – Quy ®Þnh vµ h−íng

dÉn sö dông;

TCVN ISO 14004 : 1997 (ISO 14004 : 1996) HÖ thèng qu¶n lý m«i tr−êng – Quy ®Þnh vµ h−íng

dÉn sö dông;

TCVN ISO 14010 : 1997 (ISO 14010 : 1996) HÖ thèng qu¶n lý m«i tr−êng – Nguyªn t¾c chung;

TCVN ISO 14011 : 1997 (ISO 14011 : 1996) H−íng dÉn ®¸nh gi¸ m«i tr−êng – Thñ tôc ®¸nh gi¸ -

§¸nh gi¸ hÖ thèng qu¶n lý m«i tr−êng;

TCVN ISO 14012 : 1997 (ISO 14012 : 1996) H−íng dÉn ®¸nh gi¸ m«i tr−êng – ChuÈn cø tr×nh ®é

®èi víi chuyªn gia ®¸nh gi¸ m«i tr−êng

 TCVN ISO 14050 : 2000

tiªu chuÈn viÖt nam TCVN ISO 14050 : 2000

Qu¶n lý m«i tr−êng  Tõ vùng

Environmental management  Vocabulary

1 Ph¹m vi ¸p dông

Tiªu chuÈn nµy bao gåm c¸c thuËt ng÷ cña c¸c kh¸i niÖm c¬ b¶n liªn quan ®Õn qu¶n lý m«i tr−êng ®·
®−îc ®−a ra trong bé TCVN ISO 14000.

2 Tiªu chuÈn trÝch dÉn

ISO 10241 : 1992 Tiªu chuÈn thuËt ng÷ quèc tÕ - So¹n th¶o vµ tr×nh bÇy.

3 ThuËt ng÷ vµ ®Þnh nghÜa

Trong mét sè tr−êng hîp cña tiªu chuÈn nµy, khi ®−a ra c¸ch sö dông riªng cña mét kh¸i niÖm nµo ®ã
th× ®−îc tr×nh bÇy trong ngoÆc tr−íc ®Þnh nghÜa.

3.1 KÕt luËn ®¸nh gi¸

Audit conclusion
Conclusion d ‘audit

ý kiÕn hoÆc kÕt luËn mang tÝnh chuyªn m«n cña chuyªn gia ®¸nh gi¸ vÒ ®èi t−îng ®¸nh gi¸ dùa trªn
c¸c ph¸t hiÖn khi ®¸nh gi¸.

3.2 ChuÈn cø ®¸nh gi¸

Audit criteria
CritÌres d ‘audit

C¸c chÝnh s¸ch, thñ tôc, ph−¬ng ph¸p thùc hµnh hoÆc c¸c yªu cÇu mµ chuyªn gia c¨n cø vµo ®ã ®Ó so
s¸nh c¸c chøng cø ®¸nh gi¸ ®· thu thËp ®−îc vÒ ®èi t−îng ®¸nh gi¸.

Chó thÝch - C¸c yªu cÇu cã thÓ bao gåm nh−ng kh«ng giíi h¹n c¸c tiªu chuÈn, h−íng dÉn, c¸c yªu cÇu vÒ tæ
chøc vµ c¸c yªu cÇu vÒ ph¸p luËt hoÆc c¸c yªu cÇu quy ®Þnh.

5
TCVN ISO 14050 : 2000

3.3 Chøng cø ®¸nh gi¸

Audit evidence
Preuve d ‘audit

Th«ng tin, hå s¬ hoÆc c«ng bè cã thÓ kiÓm tra x¸c nhËn ®−îc vÒ mét sù kiÖn.

Chó thÝch

1 Chøng cø ®¸nh gi¸ cã thÓ lµ ®Þnh tÝnh hoÆc ®Þnh l−îng ®−îc chuyªn gia ®¸nh gi¸ sö dông ®Ó x¸c ®Þnh xem
chuÈn cø ®¸nh gi¸ cã ®−îc tho¶ m·n hay kh«ng.

2 Chøng cí ®¸nh gi¸ th−êng dùa trªn c¸c cuéc pháng vÊn, xem xÐt tµi liÖu, quan s¸t c¸c ho¹t ®éng vµ ®iÒu
kiÖn, c¸c kÕt qu¶ hiÖn cã cña c¸c phÐp ®o vµ thö nghiÖm hoÆc c¸c ph−¬ng tiÖn kh¸c trong ph¹m vi ®¸nh gi¸.

3.4 Ph¸t hiÖn khi ®¸nh gi¸

Audit finding
Constat d ‘audit

KÕt qu¶ cña viÖc so s¸nh vµ ®¸nh gi¸ c¸c chøng cø thu thËp ®−îc víi c¸c chuÈn cø ®¸nh gi¸ ®· ®Þnh.
Chó thÝch - C¸c ph¸t hiÖn ®¸nh gi¸ lµ c¬ së cña b¸o c¸o ®¸nh gi¸.

3.5 §oµn ®¸nh gi¸

Audit team
Ðquipe d ‘audit

Nhãm hoÆc mét chuyªn gia ®¸nh gi¸ ®−îc chØ ®Þnh thùc hiÖn mét cuéc ®¸nh gi¸ nhÊt ®Þnh.

Chó thÝch
1 §oµn ®¸nh gi¸ còng cã thÓ gåm c¶ c¸c chuyªn gia kü thuËt vµ c¸c chuyªn gia ®¸nh gi¸ tËp sù;
2 Mét trong nh÷ng chuyªn gia cña ®oµn ®¸nh gi¸ thùc hiÖn chøc n¨ng chuyªn gia ®¸nh gi¸ tr−ëng.

3.6 Bªn ®−îc ®¸nh gi¸

Auditee
AuditÐ

Tæ chøc ®−îc ®¸nh gi¸.

3.7 Kh¸ch hµng

Client
Demandeur de l ‘audit

Tæ chøc ®Æt hµng ®¸nh gi¸.

6
 TCVN ISO 14050 : 2000

Chó thÝch - Kh¸ch hµng cã thÓ lµ bªn ®−îc ®¸nh gi¸ hoÆc bÊt kú tæ chøc nµo cã quyÒn vÒ mÆt ph¸p lý hoÆc
ký hîp ®ång ®Ó ®Æt hµng ®¸nh gi¸.

3.8 C¶i tiÕn liªn tôc

Continual improvement
AmÐlioration continue

Qu¸ tr×nh t¨ng c−êng hÖ thèng qu¶n lý m«i tr−êng ®Ó n©ng cao kÕt qu¶ ho¹t ®éng tæng thÓ vÒ m«i
tr−êng phï hîp víi chÝnh s¸ch m«i tr−êng cña mét tæ chøc.

Chó thÝch - Qu¸ tr×nh nµy kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i ®−îc tiÕn hµnh ®ång thêi ë tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc ho¹t ®éng.

3.9 M«i tr−êng

Environment
Environnement

Nh÷ng thø bao quanh n¬i ho¹t ®éng cña mét tæ chøc bao gåm kh«ng khÝ, n−íc, ®Êt, nguån tµi nguyªn
thiªn nhiªn, hÖ thùc vËt, hÖ ®éng vËt, con ng−êi vµ c¸c mèi quan hÖ qua l¹i cña chóng.

Chó thÝch - M«i tr−êng nãi ®Õn ë ®©y cã thÓ hiÓu tõ ph¹m vi mét tæ chøc ®Õn quy m« toµn cÇu.

3.10 KhÝa c¹nh m«i tr−êng

Environmental aspect
Aspect environnemental

YÕu tè cña c¸c ho¹t ®éng, s¶n phÈm hoÆc dÞch vô cña mét tæ chøc cã thÓ t¸c ®éng qua l¹i víi m«i
tr−êng.

Chó thÝch - KhÝa c¹nh m«i tr−êng cã ý nghÜa lµ mét khÝa c¹nh cã hoÆc cã thÓ g©y t¸c ®éng ®¸ng kÓ ®Õn m«i
tr−êng.

3.11 §¸nh gi¸ m«i tr−êng

Environmental audit
Audit environnemental

Qu¸ tr×nh thu thËp vµ ®¸nh gi¸ mét c¸ch kh¸ch quan c¸c chøng cø ®Ó x¸c ®Þnh xem c¸c ho¹t ®éng, sù
kiÖn, ®iÒu kiÖn, hÖ thèng qu¶n lý m«i tr−êng cô thÓ hoÆc th«ng tin vÒ c¸c vÊn ®Ò nµy cã phï hîp víi
chuÈn cø ®¸nh gi¸ kh«ng vµ th«ng b¸o c¸c kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh nµy cho kh¸ch hµng. Qu¸ tr×nh nµy
ph¶i ®−îc kiÓm tra x¸c nhËn mét c¸ch hÖ thèng vµ lËp thµnh v¨n b¶n.

7
TCVN ISO 14050 : 2000

3.12 Chuyªn gia ®¸nh gi¸ m«i tr−êng

Environmental auditor
Auditeur environnemental

Ng−êi ®ñ tr×nh ®é ®Ó thùc hiÖn c¸c cuéc ®¸nh gi¸ m«i tr−êng.

3.13 T¸c ®éng m«i tr−êng

Environmental impact
Impact environnemental

BÊt kú mét sù thay ®æi nµo, dï lµ bÊt lîi hoÆc cã lîi, ®èi víi toµn bé hoÆc tõng phÇn m«i tr−êng do c¸c
ho¹t ®éng, s¶n phÈm hoÆc dÞch vô cña mét tæ chøc g©y ra.

3.14 HÖ thèng qu¶n lý m«i tr−êng

Environmental management system
SystÌme de management environnemental

Mét phÇn cña hÖ thèng qu¶n lý chung bao gåm c¬ cÊu tæ chøc, ho¹t ®éng cã kÕ ho¹ch, tr¸ch nhiÖm,
ph−¬ng ph¸p thùc hµnh, thñ tôc, qu¸ tr×nh vµ c¸c nguån lùc ®Ó x©y dùng, thùc hiÖn, ®¹t ®−îc, xem xÐt
vµ duy tr× chÝnh s¸ch m«i tr−êng.

3.15 §¸nh gi¸ hÖ thèng qu¶n lý m«i tr−êng

Environmental management system audit
Audit de systÌme de management environnemental

Qu¸ tr×nh thu thËp vµ ®¸nh gi¸ mét c¸ch kh¸ch quan c¸c chøng cø ®Ó x¸c ®Þnh xem hÖ thèng qu¶n lý
m«i tr−êng cña mét tæ chøc cã phï hîp víi c¸c chuÈn cø ®¸nh gi¸ hÖ thèng qu¶n lý m«i tr−êng hay
kh«ng vµ th«ng b¸o c¸c kÕt qu¶ cña qóa tr×nh ®¸nh gi¸ nµy cho kh¸ch hµng. Qu¸ tr×nh nµy ph¶i ®−îc
kiÓm tra x¸c nhËn mét c¸ch cã hÖ thèng vµ ®−îc lËp thµnh v¨n b¶n.

3.16 §¸nh gi¸ néi bé hÖ thèng qu¶n lý m«i tr−êng

Environmental management system audit
Audit de systÌme de management environnemental

(Néi bé) qu¸ tr×nh thu thËp vµ ®¸nh gi¸ kh¸ch quan ®Ó x¸c ®Þnh xem hÖ thèng qu¶n lý m«i tr−êng cña
mét tæ chøc cã phï hîp víi chuÈn cø ®¸nh gi¸ hÖ thèng qu¶n lý m«i tr−êng do mét Tæ chøc ®Æt ra vµ
th«ng b¸o kÕt qu¶ cña qóa tr×nh nµy cho Ban l·nh ®¹o. Qu¸ tr×nh nµy ph¶i ®−îc kiÓm tra x¸c nhËn mét
c¸ch hÖ thèng vµ ®−îc lËp thµnh v¨n b¶n.

8
 TCVN ISO 14050 : 2000

3.17 Môc tiªu m«i tr−êng

Environmental objective
Objectif environnemental

Môc tiªu chung vÒ m«i tr−êng, xuÊt ph¸t tõ chÝnh s¸ch m«i tr−êng do mét tæ chøc tù ®Æt ra ®Ó ®¹t tíi vµ
®−îc l−îng ho¸ khi cã thÓ.

3.18 KÕt qu¶ ho¹t ®éng vÒ m«i tr−êng

Environmental performance
Performance environnementale

(HÖ thèng qu¶n lý m«i tr−êng) c¸c kÕt qu¶ cã thÓ ®o ®−îc cña hÖ thèng qu¶n lý m«i tr−êng, liªn quan
®Õn viÖc kiÓm so¸t c¸c khÝa c¹nh m«i tr−êng cña mét Tæ chøc, dùa trªn chÝnh s¸ch, c¸c môc tiªu vµ chØ
tiªu m«i tr−êng cña m×nh.

3.19 ChÝnh s¸ch m«i tr−êng

Environmental policy
Politique environnementale

C«ng bè cña mét Tæ chøc vÒ dù ®Þnh vµ nguyªn t¾c liªn quan ®Õn kÕt qu¶ ho¹t ®éng tæng thÓ vÒ m«i
tr−êng cña m×nh nh»m t¹o ra khu«n khæ cho c¸c hµnh ®éng vµ cho viÖc ®Ò ra c¸c môc tiªu vµ chØ tiªu
m«i tr−êng cña m×nh.

3.20 ChØ tiªu m«i tr−êng

Environmental target
Cible environnementale

Yªu cÇu vÒ kÕt qu¶ ho¹t ®éng cô thÓ, l−îng ho¸ ®−îc khi cã thÓ, ¸p dông cho tæ chøc hoÆc c¸c bé
phËn cña nã, yªu cÇu nµy xuÊt ph¸t tõ c¸c môc tiªu m«i tr−êng cÇn ph¶i ®−îc ®Ò ra vµ thùc hiÖn nh»m
®¹t tíi c¸c môc tiªu ®ã.

3.21 Bªn h÷u quan

Interested party
Partie intÐressÐe

(KÕt qu¶ thùc hiÖn vÒ m«i tr−êng) c¸ nh©n hoÆc nhãm cã liªn quan ®Õn hoÆc bÞ ¶nh h−ëng bëi kÕt qu¶
ho¹t ®éng vÒ m«i tr−êng cña mét tæ chøc.

9
TCVN ISO 14050 : 2000

3.22 Chuyªn gia ®¸nh gi¸ tr−ëng m«i tr−êng

Lead environmental auditor
Responsable de l ‘audit environnemental

Ng−êi cã ®ñ tr×nh ®é ®Ó qu¶n lý vµ thùc hiÖn c¸c cuéc ®¸nh gi¸ vÒ m«i tr−êng.

3.23 Tæ chøc
Organization
Organisme

C«ng ty, tæng c«ng ty, h·ng, xÝ nghiÖp, c¬ quan hoÆc viÖn nghiªn cøu, mét phÇn hay tæ hîp cña c¸c tæ
chøc trªn, nhµ n−íc hoÆc t− nh©n, cã c¸c bé phËn chøc n¨ng vµ qu¶n trÞ riªng .

Chó thÝch - Víi c¸c tæ chøc cã nhiÒu ®¬n vÞ ho¹t ®éng mçi ®¬n vÞ ho¹t ®éng riªng lÎ cã thÓ ®−îc x¸c ®Þnh lµ
mét tæ chøc.

3.24 Ng¨n ngõa « nhiÔm

Prevention of pollution
PrÐvention de la pollution

Sö dông c¸c qu¸ tr×nh, c¸c ph−¬ng ph¸p thùc hµnh, vËt liÖu hoÆc s¶n phÈm ®Ó tr¸nh, gi¶m bít hay
kiÓm so¸t « nhiÔm, ho¹t ®éng nµy cã thÓ bao gåm t¸i chÕ, xö lý, thay ®æi qu¸ tr×nh, c¬ chÕ kiÓm so¸t,
sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c nguån tµi nguyªn vµ thay thÕ vËt liÖu.

Chó thÝch - Lîi Ých tiÒm tµng cña ng¨n ngõa « nhiÔm bao gåm viÖc gi¶m bít c¸c t¸c ®éng m«i tr−êng bÊt lîi,
t¨ng hiÖu qu¶ vµ gi¶m chi phÝ.

3.25 §èi t−îng

Subject matter
Object

(§¸nh gi¸) c¸c ho¹t ®éng, sù kiÖn, ®iÒu kiÖn, hÖ thèng qu¶n lý m«i tr−êng cô thÓ vµ /hoÆc th«ng tin vÒ
c¸c vÊn ®Ò trªn.

3.26 Chuyªn gia kü thuËt

Technical expert
Expert technique

(§¸nh gi¸) ng−êi ®ãng gãp hiÓu biÕt cô thÓ hoÆc kiÕn thøc chuyªn m«n cho ®oµn ®¸nh gi¸, nh−ng
kh«ng tham gia nh− mét chuyªn gia ®¸nh gi¸.

10
 TCVN ISO 14050 : 2000

Phô lôc A
(tham kh¶o)

C¸c kh¸i niÖm kh¸c cã thÓ gÆp ph¶i trong quan hÖ quèc tÕ vÒ m«i tr−êng

A.1 Kh¸i qu¸t

Mèi quan t©m hiÖn nay cña c«ng chóng liªn quan ®Õn b¶o vÖ m«i tr−êng khái c¸c t¸c ®éng bÊt lîi g©y
ra do c¸c ho¹t ®éng, qu¸ tr×nh, s¶n phÈm vµ dÞch vô cña mét tæ chøc ®ßi hái sù th«ng hiÓu c¸c kh¸i
niÖm chung vÒ m«i tr−êng trªn ph¹m vi quèc tÕ.

Trong c¸c tµi liÖu tham kh¶o d−íi ®©y cã thÓ thÓ tra cøu c¸c ®Þnh nghÜa hoÆc sù m« t¶ c¸c kh¸i niÖm
hoÆc thuËt ng÷ cã thÓ gÆp ph¶i trong quan hÖ quèc tÕ vÒ m«i tr−êng.

A.2 Kü thuËt s½n cã tèt nhÊt (BAT)

(1) H−íng dÉn EU 96/61/EEC (24/9/1996) liªn quan ®Õn sù ng¨n c¶n vµ kiÓm so¸t tæng thÓ « nhiÔm,
§iÒu 2 (11).

(2) KiÕn nghÞ cña Héi ®ång OECP, th¸ng 5/1972, M«i tr−êng vµ NÒn kinh tÕ, C¸c nguyªn t¾c h−íng
dÉn liªn quan ®Õn c¸c khÝa c¹nh kinh tÕ quèc tÕ cña chÝnh s¸ch m«i tr−êng.

(3) C«ng −íc B¶o vÖ m«i tr−êng biÓn §«ng B¾c- §¹i t©y d−¬ng, Pari, ngµy 22/09/1992, §iÒu 2, Môc
(3b) vµ Söa ®æi sè No1.

A.3 T¶i l−îng ë møc b¸o ®éng

(1) Dowing, RJ, Hehelingh, J-P vµ de met, P.A.M, 1993 TÝnh to¸n vµ b¶n ®å ho¸ c¸c vïng chÞu t¶i ë
møc b¸o ®éng ë Ch©u ¢u. B¸o c¸o t×nh tr¹ng, 1993.

A.4 Nguyªn t¾c phßng ngõa

(1) TCVN ISO 14004 : 1997 (ISO 14004 : 1996) HÖ thèng qu¶n lý m«i tr−êng, H−íng dÉn chung vÒ
c¸c nguyªn t¾c, hÖ thèng vµ kü thuËt hç trî, Phô lôc A, nguyªn t¾c 15.

(2) Tuyªn bè Rio vÒ m«i truêng vµ sù ph¸t triÓn, nguyªn t¾c 15.

11
TCVN ISO 14050 : 2000

(3) C«ng −íc vÒ b¶o vÖ m«i tr−êng biÓn §«ng B¾c-§¹i t©y d−¬ng, Pari, 22/09/1992, §iÒu 2, Môc 2 (a).

(4) Héi nghÞ c¸c Bé tr−ëng ë BØ, 16/05/1990, NhËt tr×nh c«ng t¸c 21, Ch−¬ng 19.

A.5 Nguyªn t¾c “ng−êi g©y « nhiÔm tr¶ tiÒn”

(1) TCVN ISO 14004 : 1997 (ISO 14004 : 1996) HÖ thèng qu¶n lý m«i tr−êng - H−íng dÉn chung vÒ
c¸c nguyªn t¾c, hÖ thèng vµ kü thuËt hç trî. Phô lôc A, nguyªn t¾c 15.

(2) Tuyªn bè Rio vÒ m«i tr−êng vµ sù ph¸t triÓn, nguyªn t¾c 16.

(3) C«ng −íc vÒ b¶o vÖ m«i tr−êng biÓn §«ng B¾c - §¹i t©y d−¬ng. Pari, 22/09/1992, §iÒu 2,
Môc 2 (b).

(4) Nguyªn t¾c “Ng−êi g©y « nhiÔm tr¶ tiÒn”, OECD 1975

A.6 ¤ nhiÔm

(1) H−íng dÉn EU, 96/61/EEC (24/09/1996) liªn quan ®Õn sù ng¨n c¶n vµ kiÓm so¸t tæng hîp «
nhiÔm, §iÒu 2 (11).

(2) Liªn nhãm chuyªn gia IMO/ UNESCO/ WMO/ IAEA/ UNEP vÒ c¸c khÝa c¹nh khoa häc cña « nhiÔm
biÓn (GESAMP).

(3) C«ng −íc vÒ B¶o vÖ m«i tr−êng biÓn §«ng b¾c -§¹i t©y d−¬ng. Pari, 22/09/1992. §iÒu 1, Môc (d).

(4) C«ng −íc vÒ B¶o vÖ m«i tr−êng biÓn khu vùc BiÓn Bantic, 1992 (C«ng −íc Helsinki), §iÒu 2,
Môc 1.

A.7 Ph¸t triÓn bÒn v÷ng

(1) T−¬ng lai chung cña chóng ta : B¸o c¸o do Uû ban thÕ giíi vÒ m«i tr−êng vµ sù ph¸t triÓn c«ng bè
(B¸o c¸o Bundtland).

(2) Héi ®ång chñ tÞch vÒ ph¸t triÓn bÒn v÷ng 02/1996.

(3) H−íng vÒ sù bÒn v÷ng, Ch−¬ng tr×nh hµnh ®éng vµ chÝnh s¸ch cña Ch©u ¢u liªn quan ®Õn m«i
tr−êng vµ sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng. QuyÓn II, EU, 03/27/1992.

_____________________

12