tcvn tIªu chuÈn vIÖt nam

TCVN 6828 : 2001

ISO 10707 : 1994

chÊt l−îng n−íc − ®¸nh gi¸ sù ph©n huû

sinh häc hiÕu khÝ "hoµn toµn" c¸c hîp chÊt
h÷u c¬ trong m«i tr−êng n−íc − Ph−¬ng ph¸p
ph©n tÝch nhu cÇu oxi sinh ho¸ (thö b×nh kÝn)

Water quality − Evaluation in an aqueous medium of the "ultimete"

aerobic biodegradability of organic compounds − Method by analysis
of biochemical oxygen demand (closed bottle test)

Hµ néi - 2001
 Lêi nãi ®Çu

TCVN 6828 : 2001 hoµn toµn t−¬ng ®−¬ng víi ISO 10707 : 1994;

TCVN 6828 : 2001 do Ban kü thuËt tiªu chuÈn TCVN/TC/F13

C¸c ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch vµ lÊy mÉu biªn so¹n, Tæng côc Tiªu
chuÈn §o l−êng ChÊt l−îng ®Ò nghÞ, Bé Khoa häc, C«ng nghÖ vµ M«i
tr−êng ban hµnh.

2
tiªu chuÈn viÖt nam Tcvn 6828 : 2001

ChÊt l−îng n−íc − §¸nh gi¸ sù ph©n hñy sinh häc hiÕu khÝ
"hoµn toµn" c¸c hîp chÊt h÷u c¬ trong m«i tr−êng n−íc −
Ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch nhu cÇu oxi sinh ho¸ (thö b×nh kÝn)

Water quality − Evaluation in an aqueous medium of the "ultimate"

aerobic biodegradability of organic compounds − Method by analysis
of biochemical oxygen demand (closed bottle test)

C¶nh b¸o − Chó ý an toµn − Bïn ho¹t ho¸ vµ n−íc th¶i cã thÓ chøa sinh vËt cã kh¶
n¨ng g©y bÖnh. Do ®ã cÇn hÕt søc chó ý khi lµm viÖc víi chóng. CÇn chó ý cÈn thËn khi
lµm viÖc víi nh÷ng chÊt thö cã ®éc tÝnh vµ ho¸ chÊt thö khi ch−a biÕt râ b¶n chÊt cña
chóng.

1 Ph¹m vi ¸p dông

Tiªu chuÈn nµy qui ®Þnh ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch nhu cÇu oxi sinh ho¸ ®Ó ®¸nh gi¸ sù ph©n huû sinh
häc "hoµn toµn" c¸c hîp chÊt h÷u c¬ trong m«i tr−êng n−íc bëi vi sinh vËt hiÕu khÝ ë nång ®é ®·
cho.

Nh÷ng ®iÒu kiÖn m« t¶ trong tiªu chuÈn nµy kh«ng nhÊt thiÕt lµ ®iÒu kiÖn tèi −u ®Ó ®¹t møc ph©n huû
sinh häc hoµn toµn.

Ph−¬ng ph¸p nµy ¸p dông cho tÊt c¶ hîp chÊt h÷u c¬ tan hÕt trong n−íc ®Ó chuÈn bÞ dung dÞch gèc
hoÆc Ýt tan trong n−íc khi sö dông c¸c kü thuËt ®Þnh l−îng ®Æc biÖt.

Do nång ®é hîp chÊt thö thÊp khi b¾t ®Çu phÐp thö, nªn th−êng kh«ng cÇn thiÕt ph¶i cã nh÷ng phßng
ngõa ®Æc biÖt vÒ ®éc tÝnh cña hîp chÊt thö ®èi víi c¸c vi sinh vËt cña chÊt cÊy; nÕu cÇn, cã thÓ tiÕn
hµnh song song phÐp thö sù øc chÕ.

2 Tiªu chuÈn trÝch dÉn

ISO 5813 : 1983 ChÊt l−îng n−íc − X¸c ®Þnh oxi hoµ tan − Ph−¬ng ph¸p chuÈn ®é i«t.

3
TCVN 6828 : 2001

ISO 5814 : 1990 ChÊt l−îng n−íc − X¸c ®Þnh oxi hoµ tan − Ph−¬ng ph¸p dß ®iÖn ho¸.

TCVN 6491 : 1999 (ISO 6060 : 1989) ChÊt l−îng n−íc − X¸c ®Þnh nhu cÇu oxi ho¸ häc.

ISO 9887 : 1992 ChÊt l−îng n−íc − §¸nh gi¸ sù ph©n huû sinh häc hiÕu khÝ c¸c hîp chÊt h÷u c¬
trong m«i tr−êng n−íc − Ph−¬ng ph¸p cÆn ho¹t ho¸ b¸n liªn tôc (SCAS).

ISO 9888 : 1991 ChÊt l−îng n−íc − §¸nh gi¸ sù ph©n huû sinh häc hiÕu khÝ c¸c hîp chÊt h÷u c¬
trong m«i tr−êng n−íc − PhÐp thö tÜnh (ph−¬ng ph¸p Zahn-Wellens).

TCVN 6494 - 2 : 2000 (ISO 10304 - 2) ChÊt l−îng n−íc − X¸c ®Þnh c¸c anion hoµ tan b»ng ph−¬ng
ph¸p s¾c ký láng ion - PhÇn 2 : X¸c ®Þnh bromua, clorua, nitrat, nitrit, octophosphat vµ sunfit trong
n−íc th¶i.

ISO 10634:1995 ChÊt l−îng n−íc − H−íng dÉn chuÈn bÞ vµ xö lý c¸c chÊt h÷u c¬ khã tan trong n−íc
®Ó ®¸nh gi¸ sù ph©n huû sinh häc cña chóng trong m«i tr−êng n−íc.

3 §Þnh nghÜa

Trong tiªu chuÈn nµy, c¸c ®Þnh nghÜa sau ®©y ®−îc sö dông:

3.1 Sù ph©n huû sinh häc hoµn toµn : Møc ph©n huû ®¹t ®−îc khi c¸c hîp chÊt thö bÞ ph©n huû
hoµn toµn bëi c¸c vi sinh vËt t¹o thµnh cacbon dioxit, n−íc, muèi kho¸ng vµ c¸c c¸c thµnh phÇn cña
tÕ bµo vi khuÈn míi (sinh khèi).

3.2 Nhu cÇu oxi sinh ho¸ (BOD) : Nång ®é oxi hoµ tan tiªu tèn cho sù oxi ho¸ mét hîp chÊt h÷u
c¬ vµ/hoÆc chÊt v« c¬ trong n−íc, d−íi nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh, ®−îc biÓu thÞ b»ng miligam oxi tiªu
tèn øng víi mét miligam hoÆc gam hîp chÊt thö.

3.3 Nhu cÇu oxi ho¸ häc (COD) : L−îng oxi tiªu tèn trong qu¸ tr×nh oxi ho¸ hîp chÊt thö b»ng
dicromat khi ®un nãng trong m«i tr−êng axit. Nã cho phÐp ®o l−îng chÊt cã thÓ oxi ho¸ cã mÆt vµ
®−îc biÓu thÞ b»ng miligam oxi tiªu tèn øng víi mét miligam hoÆc gam hîp chÊt thö.

3.4 Nhu cÇu oxi lý thuyÕt (ThOD): Tæng l−îng oxi cÇn ®Ó oxi ho¸ hoµn toµn mét ho¸ chÊt. Nã
®−îc tÝnh tõ c«ng thøc ph©n tö vµ ®−îc biÓu thÞ b»ng miligam oxi cÇn thiÕt trªn miligam hoÆc gam hîp
chÊt thö.

3.5 Ph¬i nhiÔm tr−íc : ñ tr−íc chÊt cÊy trong sù cã mÆt cña hîp chÊt thö, ®Ó t¨ng kh¶ n¨ng cña
chÊt cÊy lµm ph©n huû hîp chÊt thö. NÕu ®¹t ®−îc môc ®Ých nµy th× chÊt cÊy ®· thÝch nghi.

3.6 ThÝch nghi tr−íc : ñ tr−íc chÊt cÊy d−íi c¸c ®iÒu kiÖn thö nghiÖm khi kh«ng cã mÆt hîp chÊt
thö ®Ó c¶i thiÖn tÝnh n¨ng cña phÐp thö.

4
 TCVN 6828 : 2001

4 Nguyªn t¾c

Dung dÞch hîp chÊt thö h÷u c¬ trong m«i tr−êng kho¸ng lµ nguån duy nhÊt cung cÊp cacbon vµ n¨ng
l−îng, dung dÞch nµy ®−îc cÊy mét l−îng vi sinh vËt t−¬ng ®èi nhá tõ quÇn thÓ hçn hîp vµ ®−îc gi÷
trong c¸c b×nh ®Çy, ®Ëy kin, ®Ó n¬i tèi ë nhiÖt ®é æn ®Þnh. Ph©n tÝch l−îng oxi hoµ tan qua chu kú 28
ngµy ®Ó ®¸nh gi¸ sù ph©n huû sinh häc. L−îng oxi tiªu tèn cho ho¸ chÊt thö (BOD) ®−îc hiÖu chØnh
cho l−îng oxi tiªu tèn cho phÐp thö tr¾ng kh«ng chøa chÊt cÊy trong phÐp thö song song, ®−îc biÓu
thÞ b»ng phÇn tr¨m ThOD hoÆc COD.

5 §iÒu kiÖn m«i tr−êng thö

TiÕn hµnh ñ n¬i tèi trong m«i tr−êng kÝn, cã nhiÖt ®é æn ®Þnh (± 1oC) trong kho¶ng tõ 20oC ®Õn 25oC.

6 Thuèc thö

ChØ dïng c¸c thuèc thö tinh khiÕt ph©n tÝch.

6.1 N−íc

N−íc cÊt hoÆc n−íc ®· lo¹i ion kh«ng chøa c¸c chÊt ®éc g©y øc chÕ, chøa nhá h¬n 10 % hµm l−îng
c¸c bon h÷u c¬ hoµ tan (DOC) ban ®Çu do chÊt thö ®−a vµo. §èi víi tõng d·y thö chØ sö dông mét mÎ
n−íc.

6.2 M«i tr−êng thö

6.2.1 Thµnh phÇn

6.2.1.1 Dung dÞch a)

Kali dihydrophosphat khan (KH2PO4) 8,5 g

Dikali hydrophosphat khan (K2HPO4) 21,75 g

Dinatri hydrophosphat ngËm 2 n−íc (Na2HPO4.2H2O) 33,4 g

Amoni clorua (NH4Cl) 0,5 g

Hoµ tan c¸c thµnh phÇn trªn trong n−íc (6.1) vµ thªm n−íc cho ®Õn 1 000 ml.

Chó thÝch − Thµnh phÇn ®óng cña m«i tr−êng cã thÓ kiÓm tra b»ng c¸ch ®o chØ sè pH, pH nªn lµ 7,4.

6.2.1.2 Dung dÞch b)

Hoµ tan 22,5 g magie sunphat ngËm 7 n−íc (MgSO4.7H2O) trong n−íc (6.1) vµ pha lo·ng ®Õn 1
000 ml.

5
TCVN 6828 : 2001

6.2.1.3 Dung dÞch c)

Hoµ tan 27,5 g canxi clorua (CaCl2 ) hoÆc 36,4 g canxi clorua ngËm 2 n−íc (CaCl2.2H2O) trong n−íc
(6.1) vµ pha lo·ng ®Õn 1000 ml.

6.2.1.4 Dung dÞch d)

Hoµ tan 0,25 g s¾t (III) clorua ngËm 6 n−íc (FeCl3.6H2O) trong n−íc (6.1) vµ pha lo·ng ®Õn 1000
ml.

§Ó kh«ng ph¶i pha dung dÞch nµy ngay tr−íc khi dïng th× thªm mét giät axit clohidric ®Ëm dÆc (HCl)
hoÆc 0,4 g axit etylen diamin tetra axetic (EDTA) (muèi dinatri) trªn lÝt.

6.2.2 ChuÈn bÞ m«i tr−êng thö

§Ó pha mét lÝt m«i tr−êng thö, thªm 1 ml cña mçi dung dÞch a), b) c) vµ d) (6.2.1) vµo kho¶ng 500ml
n−íc (6.1) vµ pha lo·ng ®Õn 1 000 ml.

Sôc m¹nh khÝ vµo m«i tr−êng thö Ýt nhÊt 20 phót. TiÕn hµnh c¸c lo¹t thö b»ng m«i tr−êng thö thu ®−îc
tõ cïng mét ®ît chuÈn bÞ. Nh×n chung, m«i tr−êng ®· s½n sµng ®Ó sö dông sau khi ®Ó yªn 20 h ë
nhiÖt ®é thö nghiÖm. X¸c ®Þnh nång ®é oxi hoµ tan dïng cho môc ®Ých kiÓm tra; gi¸ trÞ nµy nªn ë
kho¶ng 9 mg/l ë 20oC. Thùc hiÖn c¸c thao t¸c chuyÓn vµ lµm ®Çy m«i tr−êng ®· b·o hoµ kh«ng khÝ
kh«ng chøa bät khÝ, thÝ dô, b»ng c¸ch dïng siph«ng.

7 ThiÕt bÞ, dông cô

Dïng c¸c thiÕt bÞ th«ng th−êng trong phßng thÝ nghiÖm vµ:

7.1 B×nh dïng cho nhu cÇu oxi sinh ho¸ (BOD) cã n¾p ®Ëy b»ng thuû tinh, dung tÝch tõ 250
ml ®Õn 300 ml. C¸c b×nh nµy ®−îc lµm kÝn khÝ b»ng b«i tr¬n. Trong tr−êng hîp nµy, chØ sö dông mì
kh«ng chøa cacbon h÷u c¬, thÝ dô: mì silicon.

7.2 Nåi c¸ch thuû, hoÆc tñ Êm, ®Ó gi÷ c¸c b×nh ë nhiÖt ®é thö æn ®Þnh, tr¸nh ¸nh s¸ng.

7.3 B×nh thuû tinh dung tÝch lín, dung tÝch tõ 2 lÝt ®Õn 5 lÝt dïng ®Ó chuÈn bÞ m«i tr−êng vµ ®Ó
lµm ®Çy c¸c b×nh BOD.

7.4 §iÖn cùc oxi vµ m¸y ®o, hoÆc thiÕt bÞ ®Ó x¸c ®Þnh oxi b»ng chuÈn ®é i«t.

7.5 pH mÐt

8 C¸ch tiÕn hµnh

8.1 ChuÈn bÞ dung dÞch hîp chÊt thö

6
 TCVN 6828 : 2001

ChuÈn bÞ dung dÞch gèc cña hîp chÊt thö trong n−íc (6.1) hoÆc m«i tr−êng thö (6.2.2) (thÝ dô 1 g/l).
Thªm mét thÓ tÝch ®ñ dung dÞch gèc nµy vµo b×nh thuû tinh dung tÝch lín (7.3) cã chøa mét thÓ tÝch ®·
biÕt tr−íc cña m«i tr−êng thö (6.2.2) sao cho nång ®é hoµn toµn cña ho¸ chÊt lµ 2 mg/l. Nång ®é nµy
th−êng thÝch hîp cho nång ®é oxi kh«ng gi¶m xuèng d−íi 0,5 mg/l trong qu¸ tr×nh thö vµ ho¹t tÝnh cña
chÊt cÊy kh«ng bÞ h¹n chÕ. §èi víi c¸c hîp chÊt ph©n huû sinh häc kÐm vµ c¸c hîp chÊt cã ThOD
thÊp, th× cã thÓ sö dông nång ®é cuèi cïng lªn ®Õn 10 mg/l.

Trong mét vµi tr−êng hîp, thÝ dô nÕu nh− dù ®o¸n tr−íc lµ sù ph©n huû kÐm hoÆc ph©n huû Ýt, th× nªn
thùc hiÖn c¸c d·y ho¸ chÊt thö song song ë hai nång ®é kh¸c nhau, thÝ dô nh− 2 mg/l vµ 5 mg/l.
Th«ng th−êng, tÝnh ThOD trªn c¬ së viÖc t¹o thµnh c¸c muèi amoni, nh−ng nÕu biÕt ch¾c r»ng ®· x¶y
ra sù nitrat ho¸ hoÆc biÕt r»ng ®· xuÊt hiÖn th× tÝnh ThOD trªn c¬ së h×nh thµnh nitrat. Tuy nhiªn nÕu
viÖc nitrat ho¸ cã x¶y ra nh−ng kh«ng hoµn toµn th× hiÖu chØnh sù thay ®æi nång ®é cña nitrat vµ nitrit
x¸c ®Þnh ®−îc b»ng phÐp ph©n tÝch (xem phô lôc C).

Khi c¸c hîp chÊt thö khã tan trong n−íc mµ kh«ng thÓ chuÈn bÞ ®−îc dung dÞch gèc, th× thªm l−îng
hîp chÊt thö cÇn thiÕt trùc tiÕp vµo b×nh BOD (7.1). ChØ sö dông c¸c b×nh thuû tinh dung tÝch lín (7.3)
®Ó bæ sung m«i tr−êng thö ®· cÊy (6.2.2). Tr¸nh lµm thÊt tho¸t m«i tr−êng thö vµ hîp chÊt thö khi ®Ëy
n¾p b×nh. VÒ chi tiÕt, xem ISO 10634.

8.2 ChuÈn bÞ dung dÞch chÊt ®èi chøng

ChuÈn bÞ dung dÞch gèc chÊt h÷u c¬ ®· biÕt kh¶ n¨ng ph©n huû sinh häc, thÝ dô nh− natri axetat, natri
benzoat hoÆc anilin trong m«i tr−êng thö (6.2.2). Còng t−¬ng tù ®èi víi hîp chÊt thö, thªm mét l−îng
dung dÞch gèc vµo b×nh dung tÝch lín (7.3) ®Ó cã ®−îc nång ®é thö lµ 2 mg/l.

8.3 ChuÈn bÞ kiÓm tra sù øc chÕ

NÕu cÇn nghiªn cøu tÝnh ®éc cña hîp chÊt thö (thÝ dô nh− ë tr−êng hîp ®ã chØ sè ph©n huû sinh häc
t×m ®−îc thÊp), th× cÇn thiÕt ph¶i cã mét lo¹t c¸c b×nh kh¸c. ChuÈn bÞ mét b×nh thuû tinh dung tÝch lín
kh¸c (7.3) ®ùng m«i tr−êng kho¸ng víi hîp chÊt thö ®· sôc khÝ vµ hîp chÊt ®èi chøng cã c¸c nång ®é
cuèi cïng gièng c¸c nång ®é trong c¸c b×nh dung tÝch lín kh¸c. Thªm hçn hîp nµy vµo c¸c b×nh BOD
(7.1).

8.4 ChuÈn bÞ chÊt cÊy

Trong phÐp thö nµy sö dông chÊt cÊy kh«ng cã kÕt tña bïn. Nã nªn ®−îc lÊy tõ nh¸nh n−íc th¶i thø
hai cña tr¹m xö lý hoÆc tõ phßng thÝ nghiÖm nhËn phÇn lín n−íc th¶i sinh ho¹t hoÆc tõ n−íc bÒ mÆt.
Cã thÓ sö dông c¸c hçn hîp cña c¸c nguån kh¸c nhau nµy.

LÊy mÉu míi vµ gi÷ ë m«i tr−êng hiÕu khÝ trong suèt qu¸ tr×nh vËn chuyÓn. NÕu cã mÆt chÊt r¾n l¬
löng th× ®Ó yªn trong 1 h hoÆc läc qua giÊy läc th« vµ gi÷ mÉu nµy ë c¸c ®iÒu kiÖn hiÕu khÝ cho ®Õn
khi thö.

7
TCVN 6828 : 2001

Sö dông mét thÓ tÝch thÝch hîp c¸c mÉu nµy, giíi h¹n tõ mét giät (kho¶ng 0,05 ml) ®Õn 5 ml trªn lit
cho vµo c¸c b×nh thuû tinh dung tÝch lín ®Ó ñ. Cã thÓ cÇn ®Õn c¸c phÐp thö ®Ó cho biÕt thÓ tÝch tèi −u.
NÕu cÇn, c« ®Æc chÊt cÊy b»ng c¸ch läc hoÆc ly t©m.

Chó thÝch

2) ThÓ tÝch thÝch hîp cã nghÜa lµ :

− ®ñ ®Ó thu ®−îc quÇn thÓ vi sinh cã ®ñ ho¹t tÝnh ph©n hñy sinh häc;

− ph©n huû hîp chÊt ®èi chøng b»ng ®óng phÇn tr¨m ®· qui ®Þnh;

- cho tõ 103 ®Õn 106 tÕ bµo ho¹t ®éng trong mét mililit;

3) NÕu sù tiªu thô oxi trong c¸c b×nh thö tr¾ng kh«ng chøa hîp chÊt thö mµ qu¸ cao (> 1,5 mg/l ë cuèi thö
nghiÖm), th× nªn xö lý tr−íc b»ng c¸ch sôc khÝ chÊt cÊy tõ 1 ngµy ®Õn 7 ngµy. §iÒu ®ã cã thÓ gi¶m ®−îc sù tiªu
thô oxi cña c¸c vi sinh vËt trong mÉu tr¾ng.

4) Trong mét sè tr−êng hîp nhÊt ®Þnh cã thÓ sö dông chÊt cÊy ®· ph¬i nhiÔm tr−íc. Khi sö dông c¸c chÊt cÊy
®ã th× cÇn nªu râ trong b¸o c¸o kÕt qu¶ (thÝ dô phÇn tr¨m ph©n huû sinh häc = x%, sö dông chÊt cÊy ®· ph¬i
nhiÔm tr−íc) vµ nªu chi tiÕt ph−¬ng ph¸p cÊy ph¬i nhiÔm tr−íc. ChÊt cÊy ®· ®−îc cÊy ph¬i nhiÔm tr−íc cã thÓ
lÊy tõ phßng thÝ nghiÖm thö ph©n huû sinh häc d−íi c¸c ®iÒu kiÖn thÝch hîp kh¸c nhau [thÝ dô thö Zahn-Wellen
(ISO 9888) vµ thö SCAS (ISO 9887)] hoÆc tõ c¸c mÉu lÊy tõ c¸c n¬i cã ®iÒu kiÖn m«i tr−êng t−¬ng øng (thÝ dô
tr¹m xö lý c¸c chÊt t−¬ng tù hoÆc c¸c khu vùc bÞ « nhiÔm).

8.5 ChuÈn bÞ b×nh thö

ChuÈn bÞ ®ång thêi c¸c lo¹t b×nh thö BOD (7.1) ®Ó x¸c ®Þnh hîp chÊt thö vµ chÊt ®èi chøng, kiÓm tra
sù øc chÕ vµ c¸c gi¸ trÞ mÉu tr¾ng trong c¸c lo¹t thÝ nghiÖm ®ång thêi. ChuÈn bÞ ®ñ sè b×nh BOD ®Ó
®o oxi tiªu thô ë c¸c kho¶ng thêi gian thö, th«ng th−êng Ýt nhÊt lµ sau 0 ngµy, 7 ngµy, 14 ngµy, 21
ngµy vµ 28 ngµy.

Trong mét lo¹t thö ®iÓn h×nh sè b×nh ®−îc sö dông nh− sau :

− Ýt nhÊt 10 b×nh chøa hîp chÊt thö vµ chÊt cÊy (FT);

− Ýt nhÊt 10 b×nh chøa hîp chÊt ®èi chøng vµ chÊt cÊy (FC);

− Ýt nhÊt 10 b×nh chØ chøa chÊt cÊy (mÉu tr¾ng) (FB);

vµ nÕu cÇn

− Ýt nhÊt 6 b×nh chøa hîp chÊt thö, hîp chÊt ®èi chøng vµ chÊt cÊy (kiÓm tra øc chÕ) (FI).

Cho m«i tr−êng kho¸ng ®· sôc khÝ (6.2.2) vµo c¸c b×nh thuû tinh dung tÝch lín (7.3) ®Ó cã ®−îc
kho¶ng mét phÇn ba b×nh. Sau ®ã thªm ®ñ l−îng c¸c dung dÞch hîp chÊt thö gèc, hîp chÊt ®èi chøng
vµo c¸c b×nh riªng rÏ ®Ó cã ®−îc nång ®é cuèi cïng cña c¸c ho¸ chÊt nh− mong muèn. Kh«ng cho
bÊt kú mét ho¸ chÊt nµo vµo m«i tr−êng kiÓm tra mÉu tr¾ng ®ùng trong b×nh thuû tinh dung tÝch lín
kh¸c. ñ c¸c b×nh dung tÝch lín chøa thÓ tÝch chÊt cÊy thÝch hîp (8.4), pha lo·ng c¸c dung dÞch b»ng
m«i tr−êng thö ®· sôc khÝ vµ trén kü.

8
 TCVN 6828 : 2001

Ph©n phèi ngay mçi dung dÞch ®· chuÈn bÞ vµo c¸c nhãm b×nh BOD t−¬ng øng, thÝ dô : dïng siph«ng
®Æt ®Çu vµo cña siph«ng c¸ch ®¸y kho¶ng 1/4 chiÒu cao cña b×nh dung tÝch lín (chøa dung dÞch ®·
chuÈn bÞ) (kh«ng ch¹m ®¸y) ®Ó lµm ®Çy c¸c b×nh BOD. Rót nhÑ èng siph«ng ®Ó lo¹i bá hÕt bät khÝ.

8.6 TiÕn hµnh thö

Ph©n tÝch ngay oxi hoµ tan cña c¸c b×nh ë thêi ®iÓm zero (xem 8.5) sö dông ®iÖn cùc (xem ISO
5814).

Chó thÝch 5 – Cã thÓ sö dông ph−¬ng ph¸p Winkler ®Ó ®o oxi hoµ tan (xem ISO 5813). Trong tr−êng hîp nµy,
l−îng chøa trong c¸c b×nh cã thÓ ®−îc b¶o qu¶n ®Ó ph©n tÝch tiÕp b»ng c¸ch cho mangan (II) sunfat vµ natri
hidroxit. Nªn b¶o qu¶n c¸c b×nh ®· ®−îc ®Ëy cÈn thËn n¬i tèi ë nhiÖt ®é tõ 10oC ®Õn 20oC kh«ng qu¸ 24 h tr−íc
khi b¾t ®Çu c¸c b−íc cßn l¹i cña ph−¬ng ph¸p Winkler.

§Ëy c¸c b×nh cßn l¹i trong khi vÉn ®¶m b¶o ®−îc c¸c b×nh nµy kh«ng chøa bät khÝ vµ ñ ë n¬i tèi ë
nhiÖt ®é thö. Tõ tÊt c¶ c¸c d·y, lÊy Ýt nhÊt nh÷ng b×nh kÐp ®Ó ph©n tÝch oxi hoµ tan sau 7 ngµy, 14
ngµy, 21 ngµy vµ ®Ó ph©n tÝch tèi ®a sau 28 ngµy. §o nång ®é oxi theo c¸ch t−¬ng tù nh− trong c¸c
b×nh ë thêi ®iÓm zero.

§èi víi c¸c hîp chÊt thö cã chøa nit¬, cÇn chØnh l−îng oxi tiªu tèn cho nitrat ho¸ (xem phô lôc C). §Ó
lµm ®−îc ®iÒu nµy, lÊy mÉu tõ b×nh thuû tinh dung tÝch lín (7.3) khi b¾t ®Çu phÐp thö vµ dïng mÉu
nµy ®Ó ph©n tÝch nitrit vµ nitrat, thÝ dô theo ph−¬ng ph¸p qui ®Þnh trong TCVN 6494–2 : 2000
(ISO 10304-2). TiÕn hµnh x¸c ®Þnh t−¬ng tù ®èi víi mÉu lÊy tõ b×nh BOD ë cuèi cña phÐp thö. NÕu sö
dông ph−¬ng ph¸p Winkler (xem ISO 5813), th× chuÈn bÞ thªm mét b×nh n÷a. TÝnh l−îng oxi ®· sö
dông ®Ó nitrat ho¸ tõ sù thay ®æi nång ®é cña nitrat vµ nitrit.

9 TÝnh to¸n vµ biÓu thÞ kÕt qu¶

9.1 TÝnh to¸n

Tr−íc tiªn tÝnh l−îng oxi tiªu tèn sau mçi chu kú b»ng c¸ch lÊy l−îng oxi tiªu tèn cña hîp chÊt thö
(®èi víi tõng b×nh thö mét) trõ ®i l−îng oxi cña mÉu tr¾ng (gi¸ trÞ trung b×nh cña mÉu kÐp). Chia gi¸ trÞ
nµy cho nång ®é cña hîp chÊt thö ®Ó cã ®−îc BOD ®Æc tr−ng, ®−îc biÓu thÞ b»ng miligam oxi trªn
miligam hîp chÊt thö. TÝnh phÇn tr¨m ph©n huû sinh häc, b»ng c¸ch chia BOD ®Æc tr−ng cho ThOD
®Æc tr−ng (xem phô lôc A). NÕu kh«ng thÓ x¸c ®Þnh ®−îc ThOD, hoÆc ®Ó lµm th«ng tin bæ sung, th× sö
dông gi¸ trÞ COD ®o ®−îc (xem phô lôc B). C¸c b−íc tÝnh to¸n nµy ®−îc kÕt hîp trong c«ng thøc (1).
Nªn chó ý r»ng hai ph−¬ng ph¸p nµy kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i cho c¸c kÕt qu¶ gièng nhau. COD th−êng
nhá h¬n ThOD, sao cho phÇn tr¨m ph©n huû sinh häc cña hîp chÊt thö t¹i thêi ®iÓm t (Dt) sö dông
COD cã thÓ cao h¬n khi sö dông ThOD. Cuèi cïng, tÝnh gi¸ trÞ trung b×nh tõ phÇn tr¨m thu ®−îc cña
c¸c phÐp thö khi thö song song :

Dt =
( ρ 0 − ρ 0, t ) − ( ρ 0, b − ρ 0, t , b )
ThOD × ρc

9
TCVN 6828 : 2001

trong ®ã

Dt lµ phÇn tr¨m ph©n huû sinh häc cña hîp chÊt thö t¹i thêi ®iÓm t;

ρ0 lµ nång ®é oxi cã trong c¸c b×nh thö t¹i thêi ®iÓm zero, tÝnh b»ng miligam trªn lÝt;

ρ0,t lµ nång ®é oxi cã trong c¸c b×nh thö t¹i thêi ®iÓm t, tÝnh b»ng miligam trªn lÝt;

ρ0,b lµ nång ®é oxi trung b×nh cã trong c¸c b×nh mÉu tr¾ng t¹i thêi ®iÓm zero, tÝnh b»ng miligam
trªn lÝt;

ρ0,t,b lµ nång ®é oxi trung b×nh cã trong c¸c b×nh mÉu tr¾ng t¹i thêi ®iÓm t, tÝnh b»ng miligam trªn
lÝt;

ThOD lµ nhu cÇu oxi lý thuyÕt, ®−îc biÓu thÞ b»ng miligam øng víi mét miligam hîp chÊt thö;

ρc lµ nång ®é cña hîp chÊt thö cã trong c¸c b×nh thö, tÝnh b»ng miligam trªn lÝt.

Lµm trßn c¸c kÕt qu¶ tÝnh b»ng phÇn tr¨m ®Õn sè nguyªn gÇn nhÊt.

TiÕn hµnh tÝnh t−¬ng tù ®èi víi hîp chÊt ®èi chøng vµ nÕu sö dông, kiÓm tra sù øc chÕ.

§èi víi c¸c hîp chÊt thö chøa nit¬, sö dông ThOD t−¬ng øng cho tr−êng hîp biÕt tr−íc hoÆc dù ®o¸n
®−îc lµ cã x¶y ra nitrat ho¸. NÕu cã x¶y ra nitrat ho¸ nh−ng kh«ng hoµn toµn th× tÝnh sù hiÖu chØnh
cho oxi tiªu tèn do nitrat ho¸ tõ chªnh lÖch nång ®é cña nitrit vµ nitrat trong suèt qu¸ tr×nh thö (xem
phô lôc C).

9.2 BiÓu thÞ kÕt qu¶

Dùng ®å thÞ trung b×nh phÇn tr¨m ph©n huû sinh häc (Dt) theo thêi gian (®−êng cong ph©n huû sinh
häc). Tõ ®−êng cong nµy, x¸c ®Þnh c¸c th«ng sè ph©n huû sinh häc, ®Æc biÖt lµ pha trÔ, thêi gian
ph©n huû vµ møc ph©n huû cùc ®¹i.

Chó thÝch

6) Trong phÇn lín c¸c ®−êng cong ph©n huû cã thÓ quan s¸t thÊy pha trÔ. Thêi gian nµy ®−îc x¸c ®Þnh lµ thêi
gian tÝnh tõ khi b¾t ®Çu ñ cho ®Õn khi ®é ph©n huû ®· t¨ng ®−îc kho¶ng 10% ®é ph©n huû cuèi cïng theo lý thuyÕt
(ThOD hoÆc COD). Pha trÔ th−êng biÕn thiªn nhiÒu vµ kh¶ n¨ng t¸i lËp thÊp. §iÒu nµy nªn ®−îc ghi l¹i theo tõng
ngµy.

Møc ph©n huû tèi ®a ®−îc x¸c ®Þnh lµ møc mµ cao h¬n møc nµy kh«ng cã sù ph©n huû nµo x¶y ra tiÕp trong qu¸
tr×nh thö .

Thêi gian ph©n huû ®−îc tÝnh lµ thêi gian tÝnh tõ khi kÕt thóc pha trÔ ®Õn thêi ®iÓm ®¹t ®−îc kho¶ng 90% møc ph©n
huû tèi ®a. Ghi l¹i thêi gian ph©n huû theo ngµy.

7) Do sè l−îng c¸c gi¸ trÞ ®o ®−îc trong b×nh thö kÝn bÞ h¹n chÕ, nªn pha trÔ vµ thêi gian ph©n huû th−êng chØ
®−îc −íc tÝnh.

10
 TCVN 6828 : 2001

10 TÝnh ®óng ®¾n cña phÐp thö

L−îng oxi tiªu tèn trong kiÓm tra mÉu tr¾ng chÊt cÊy sau 28 ngµy kh«ng ®−îc v−ît qu¸ 1,5 mg/l. Khi
thu ®−îc c¸c gi¸ trÞ cao h¬n th× cÇn ph¶i xem xÐt kü thuËt thùc hµnh vµ chÊt cÊy ®−îc sö dông. §Ó
gi¶m bít gi¸ trÞ thö mÉu tr¾ng nµy th× thÝch nghi tr−íc b»ng c¸ch sôc khÝ chÊt cÊy suèt tõ 1 ngµy ®Õn 7
ngµy.

ë bÊt kú thêi ®iÓm nµo th× nång ®é oxi d− l¹i trong c¸c b×nh thö kh«ng ®−îc thÊp d−íi 0,5 mg/l.

PhÐp thö ®−îc xem lµ ®óng, nÕu chªnh lÖch cña c¸c gi¸ trÞ kÐp cùc ®¹i nhá h¬n 20% ë cuèi phÐp thö.
NÕu 1 trong 3 gi¸ trÞ kÐp n»m ngoµi ph¹m vi nµy, th× xem ®ã lµ mét ngo¹i lÖ vµ sö dông c¸c gi¸ trÞ cßn
l¹i. PhÇn tr¨m ph©n huû cña hîp chÊt ®èi chøng ph¶i ®¹t ®−îc 60% sau 14 ngµy. NÕu mét trong c¸c
®iÒu kiÖn nµy kh«ng tho¶ m·n th× lÆp l¹i phÐp thö. Do tÝnh nghiªm ngÆt cña ph−¬ng ph¸p nµy nªn c¸c
gi¸ trÞ ph©n huû sinh häc thÊp kh«ng nhÊt thiÕt cã nghÜa lµ hîp chÊt thö kh«ng cã kh¶ n¨ng ph©n huû
sinh häc d−íi c¸c ®iÒu kiÖn m«i tr−êng, nh−ng ®iÒu nµy cho thÊy r»ng cÇn ph¶i tiÕn hµnh nhiÒu h¬n
®Ó thiÕt lËp ®é ph©n huû sinh häc.

Trong thö nghiÖm sù øc chÕ chøa c¶ hîp chÊt thö vµ c¶ hîp chÊt ®èi chøng, nÕu sau 14 ngµy mµ thu
®−îc d−íi 25% tÝnh theo tæng ThOD hoÆc COD, th× cã nghÜa lµ hîp chÊt thö bÞ øc chÕ. LÆp l¹i c¸c d·y
thö, nÕu cã thÓ th× sö dông hîp chÊt thö víi nång ®é thÊp h¬n.

11 B¸o c¸o thö nghiÖm

B¸o c¸o thö nghiÖm bao gåm Ýt nhÊt c¸c th«ng tin sau:

a) trÝch dÉn tiªu chuÈn nµy;

b) mäi th«ng tin cÇn ®Ó nhËn d¹ng hîp chÊt thö vµ nång ®é chÊt thö;

c) mäi sè liÖu thu ®−îc (thÝ dô d¹ng b¶ng), ®−êng cong ph©n huû vµ phÇn tr¨m ph©n huû cña
hîp chÊt thö;

d) tªn chÊt ®èi chøng ®· dïng, c¸c sè liÖu thu ®−îc, ®−êng cong ph©n huû vµ phÇn tr¨m ph©n
huû;

e) nguån, ®Æc tÝnh, thÓ tÝch chÊt cÊy ®· dïng vµ th«ng tin vÒ xö lý s¬ bé chÊt cÊy ®· dïng, thÝ dô
ph¬i nhiÔm tr−íc hoÆc thÝch nghi tr−íc;

f) ph−¬ng ph¸p ®o oxi ®· dïng;

g) nhiÖt ®é ñ cña phÐp thö;

h) phÇn tr¨m ph©n hñy trong kiÓm tra øc chÕ (nÕu sö dông);

i) lý do trong tr−êng hîp lo¹i bá phÐp thö;

j) mäi sù thay ®æi cña qui tr×nh chuÈn hoÆc mäi t×nh huèng cã thÓ ¶nh h−ëng ®Õn kÕt qu¶.

11
TCVN 6828 : 2001

Phô lôc A
(tham kh¶o)

X¸c ®Þnh nhu cÇu oxi lý thuyÕt (ThOD)

A.1 TÝnh to¸n

Nhu cÇu oxi lý thuyÕt (ThOD) cã thÓ tÝnh to¸n nÕu thµnh phÇn nguyªn tè ®· biÕt hoÆc ®· x¸c ®Þnh .

ThÝ dô

CcHhClclNnNanaOoPpSs cã ph©n tö l−îng t−¬ng øng lµ Mr.

A.1.1 Khi kh«ng cã nitrat ho¸

 1 5 1 
162c + (h − cl − 3n) + 3s + p + na − 0 
2 2 2
ThODNH 3 =  
Mr

trong ®ã H tÝnh cho H2O, C tÝnh cho CO2, P tÝnh cho P2O5, Na tÝnh cho Na2O, Cl tÝnh cho HCl vµ N tÝnh
cho NH3.

A.1.2 Khi cã nitrat ho¸

 1 5 5 1 
16 2c + (h − cl ) + n + 3s + p + na − 0 
2 2 2 2
ThODNO3 =  
Mr

trong tr−êng hîp nµy N cuèi cïng ®−îc chuyÓn vÒ NO3.

A.2 ThÝ dô : Glucoza (C6H12O6) Mr = 180 g

 1 
16 2 × 6 + × 12 − 6 
2
ThOD =   = 1,07 mgO 2 / mgGlucoza
180

12
 TCVN 6828 : 2001

Phô lôc B
(tham kh¶o)

X¸c ®Þnh nhu cÇu oxi ho¸ häc (COD)

Nhu cÇu oxi ho¸ häc (COD) cña c¸c chÊt h÷u c¬ tan trong n−íc ®−îc x¸c ®Þnh b»ng c¸c qui tr×nh ®·
®−îc thiÕt lËp, thÝ dô theo TCVN 6491: 1999 (ISO 6060). Th«ng th−êng vµ ®Æc biÖt lµ trong tr−êng
hîp cña c¸c chÊt Ýt tan, COD ®−îc x¸c ®Þnh mét c¸ch dÔ dµng khi dïng mét trong c¸c ph−¬ng ph¸p
ph©n tÝch trªn, nghÜa lµ trong hÖ thèng kÝn víi ¸p suÊt c©n b»ng (Kelkenberg2)). Trong tr−êng hîp nµy
cã thÓ x¸c ®Þnh tèt nh÷ng chÊt mµ c¸c ph−¬ng ph¸p th«ng th−êng gÆp khã kh¨n, thÝ dô axit axetic.
Ph−¬ng ph¸p nµy cã thÓ thÊt b¹i, vÝ dô víi tr−êng hîp pyridin. NÕu nång ®é kali dicromat t¨ng tõ
0,016 N (0,0026 mol/l) ®Õn 0,25 N (0,0416 mol/l) nh− qui ®Þnh cña Kelkenber, th× c©n trùc tiÕp tõ 5 mg
®Õn 10 mg chÊt lµ lµm dÔ dµng, ®ã lµ ®iÒu c¨n b¶n cho viÖc x¸c ®Þnh COD cña c¸c chÊt Ýt tan trong
n−íc.

2)
Kelkenberg, K.Z. Wasser vµ Abwasserforschung, 8, 146 (1975).

13
TCVN 6828 : 2001

Phô lôc C
(tham kh¶o)

HiÖu chØnh l−îng oxi tiªu tèn khi cã nitrat ho¸

Sai sè do kh«ng tÝnh ®Õn sù nitrat ho¸ khi ®¸nh gi¸ sù ph©n huû sinh häc b»ng oxi tiªu tèn cña c¸c
chÊt thö kh«ng chøa nit¬ lµ kh«ng quan träng, thËm chÝ nÕu viÖc oxi ho¸ nit¬ amoni trong m«i tr−êng
x¶y ra bÊt th−êng, nh− trong tr−êng hîp gi÷a c¸c b×nh thö vµ b×nh mÉu tr¾ng. Tuy nhiªn, ®èi víi c¸c
chÊt thö chøa nit¬ th× cã thÓ x¶y ra sai sè nghiªm träng.

NÕu nitrat ho¸ x¶y ra nh−ng kh«ng hoµn toµn, th× l−îng oxi tiªu tèn bëi hçn hîp ph¶n øng cã thÓ hiÖu
chØnh cho l−îng oxi dïng ®Ó oxi ho¸ amoni thµnh nitrit vµ nitrat, nÕu sù thay ®æi nång ®é cña nitrit vµ
nitrat trong qu¸ tr×nh ñ ®−îc x¸c ®Þnh b»ng c¸ch tÝnh ®Õn c¸c ph−¬ng tr×nh sau:

2NH4Cl + 3O2
→ 2HNO2 + 2HCl + 2H2O ...(C.1)
←

2HNO2 + O2
→ 2HNO ...(C.2)
← 3

Tæng céng

2NH4Cl + 4O2 → 2HNO3 + 2HCl + 2H2O ...(C.3)

Tõ ph−¬ng tr×nh (C.1), l−îng oxi tiªu tèn ®Ó oxi ho¸ 28 g nit¬ chøa trong amoni clorua (NH4Cl) ®Õn
nitrit lµ 96 g, nghÜa lµ hÖ sè cña 96/28 = 3,43. Còng t−¬ng tù, tõ ph−¬ng tr×nh (C.3), l−îng oxi tiªu tèn
®Ó oxi ho¸ 28 g nit¬ ®Õn nitrat lµ 128 g, nghÜa lµ hÖ sè cña 128/28 = 4,57.

V× c¸c ph¶n øng x¶y ra liªn tiÕp, ®−îc thùc hiÖn bëi c¸c loµi vi khuÈn kh¸c nhau nªn nång ®é nitrit cã
thÓ t¨ng hoÆc gi¶m. Khi nång ®é nitrit gi¶m, mét nång ®é t−¬ng ®−¬ng nitrat cã thÓ ®−îc t¹o thµnh.
Nh− vËy, l−îng oxi tiªu tèn ®Ó t¹o thµnh nitrat lµ 4,57 nh©n víi sù t¨ng nång ®é nitrat-N, trong khi
l−îng oxi tiªu tèn ®Ó t¹o thµnh nitrit lµ 3,43 nh©n víi sù t¨ng nång ®é nitrit-N. Víi sù gi¶m nång ®é, th×
l−îng oxi “mÊt ®i” lµ 3,43 nh©n víi sù gi¶m nång ®é nitrit.

ρ(O2)1 = 4,57 x ∆ρ( NO3−) ...(C.4)

ρ(O2)2 = 3,43 x ∆ρ( NO2−) ...(C.5)

ρ(O2)3 = -[3,43 x ∆ρ( NO2−)] ...(C.6)

trong ®ã

ρ(O2)1 lµ oxi tiªu tèn ®Ó t¹o thµnh nitrat;

ρ(O2)2 lµ oxi tiªu tèn ®Ó t¹o thµnh nitrit;

ρ(O2)3 lµ oxi “thÊt tho¸t” ®Ó lµm biÕn mÊt nitrit;

14
 TCVN 6828 : 2001

∆ρ( NO3−) lµ sù t¨ng nång ®é nitrat-N;

∆ρ( NO2−) lµ sù thay ®æi nång ®é nitrit-N;

Sö dông c¸c c«ng thøc (C.4) vµ (C.5) hoÆc (C.6) :

ρ(O2)4 = [4,57 x ∆ρ( NO3−) ± 3,43 x ∆ρ( NO2−)] ....(C.7)

do ®ã

ρ(O2)5 = ρ(O2)6 - ρ(O2)4 ..... (C.8)

trong ®ã

ρ(O2)4 lµ l−îng oxi tiªu tèn ®Ó nitrat ho¸;

ρ(O2)5 lµ l−îng oxi tiªu tèn ®Ó oxi ho¸ cacbon;

ρ(O2)6 lµ tæng l−îng oxi tiªu tèn.

NÕu ″nit¬ bÞ oxi ho¸ tæng sè″ x¸c ®Þnh ®−îc th× l−îng oxi tiªu tèn cho sù nitrat ho¸ cã thÓ lÊy gÇn ®óng
lµ 4,57 lÇn t¨ng nång ®é nit¬ bÞ oxi ho¸.

Gi¸ trÞ hiÖu chØnh cho l−îng oxi tiªu tèn do oxi ho¸ cacbon ®−îc so s¸nh víi ThODNH3 nh− ®−îc tÝnh
to¸n ë phô lôc A.

_____________________

15