CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM

Độc Lập– Tự Do – Hạnh Phúc

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KĨ THUẬT TP.HCM
KHOA SƯ PHAM KĨ THUẬT- BỘ MÔN TÂM LÝ GIÁO DỤC
GVHD: Th.s:
SVTH: Trương Văn Dũng
Lớp BDSP 05/2011

BẠO LỰC HỌC ĐƯỜNG

Thực trạng – Nguyên nhân
và Giải pháp ngăn chặn

Bạo lực học đường - một “mảng tối” trong trường học, tồn tại dưới nhiều
hình thức khác nhau. Thầy cô giáo quát nạt, trách mắng gây tâm lý sợ hãi, căng
thẳng cho học sinh, hoặc đánh học sinh – Đó là bạo lực. Học sinh dùng lời lẽ thô
thiển, hăm dọa, xúc phạm lẫn nhau, đánh nhau – Đó là bạo lực. Tất cả đều dễ
dẫn đến những tổn hại về tinh thần và thể chất cho người chịu tác động của bạo
lực.
Phạm vi bài viết này chỉ đề cập đến vấn đề bạo lực giữa học sinh với nhau.
Đó là vấn đề nan giải, đang khiến cho không chỉ những người làm công tác giáo
dục mà ngay cả bản thân các em học sinh, các bậc phụ huynh học sinh quan tâm,
lo lắng.
I. THỰC TRẠNG:
Lứa tuổi học sinh THCS có những biến đổi cơ bản về mặt sinh vật học dẫn
đến sự thay đổi về mặt tâm lý. Quá trình hình thành nhân cách của học sinh
THCS không phải bao giờ cũng diễn ra một cách phẳng lặng mà có nhiều phức
tạp, đầy mâu thuẫn và đây được xem là lứa tuổi có những “khủng hoảng trầm
trọng”. Cùng với sự trưởng thành chung, các em ngày càng muốn được khẳng
định mình trong tập thể và trong xã hội. Nhưng do còn “non nớt” và thiếu kinh
nghiệm trong giao tiếp, ứng xử, quan hệ nên các em sẽ dễ có những thái độ, cách
ửng xử không đúng chuẩn mực xã hội, và tất nhiên khó tránh khỏi những hành vi
bạo lực bất kể là học sinh ở khối lớp nào.
Cùng là hành vi bạo lực, nhưng có thể nói mức độ bạo lực của học sinh
lớp 6, 7 khác với học sinh lớp 8, 9. Các em học sinh lớp 6, 7 trong quan hệ giao
tiếp, ứng xử với bạn, có thể tạo nhóm lớn, không chơi và “cô lập” một bạn học
sinh nào đó trong lớp vì một lý do “trẻ con” nào đó; các em có thể đánh nhau
ngay mà không có sự tính toán, sắp đặt, không cần biết mình mạnh hay yếu hơn
bạn khi có những va chạm, gây hấn với nhau. Còn đối với học sinh lớp 8, 9, các
em đã bắt đầu dùng “sức mạnh” của mình, có thể ức hiếp, bắt nạt học sinh lớp
dưới; với nhiều lý do, các em có thể gây hấn, đánh nhau không chỉ là giữa một
học sinh với một học sinh mà còn đánh nhau giữa nhóm học sinh này với nhóm
học sinh khác hoặc nhiều em đánh một em và thường khi đánh nhau, các em đều
có sự tính toán, sắp đặt; nếu nhà trường không phát hiện và can thiệp kịp thời,
học sinh yếu hơn sẽ tiếp tục nhờ bạn bè trong trường trong lớp thậm chí nhờ sự
hỗ trợ của người thân trong gia đình để đánh “trả thù”.
Đó là một “bức tranh toàn cảnh” về bạo lực trong nhà trường giữa các em
học sinh với nhau.
Xin được trích dẫn kết quả khảo sát với 100 phiếu điều tra dành cho giáo
viên của các phóng viên báo Pháp Luật Đồng Nai để cho thấy thực trạng bạo lực
học đường đang là vấn đề đáng lo ngại

57% giáo viên được hỏi cho rằng bạo lực học đường đang gia tăng.

Trường THCS Long Binh cũng đã thực hiện cuộc khảo sát với 529 phiếu
điều tra dành cho học sinh khối lớp 8,9 về bạo lực giữa các em học sinh với nhau
trong nhà trường. Kết quả khảo sát cho thấy thực trạng vấn đề bạo lực trong nhà
trường có những “phần chìm” nhà trường cần phải quan tâm, sớm phát hiện, tích
cực tìm ra biện pháp ngăn ngừa.
- 94,3% học sinh trả lời từng chứng kiến học sinh đánh nhau.
- 31,9% học sinh trả lời đã từng gây hấn, đánh nhau với bạn.
Qua đây tôi xin giới thiệu một bài viết của thế hệ đi trước đã từng chứng kiến
rất nhiều những bức xúc về vấn nạn bạo lực trong giới trẻ hiện nay. Đó là bài
viết của chú Lê Nguyên Hồng:

- Hiện nay, sự bùng phát của nạn bạo lực học đường tại Việt Nam đang là
một đề tài thời sự nóng bỏng, và tương lai của đề tài này sẽ còn kéo dài vì
sự gia tăng bạo lực mỗi ngày ở các trường học, nhất là trong các trường
học ở thành thị…Vậy thì đâu là nguyên nhân và người ta sẽ tìm giải pháp
nào để ngăn chặn nạn bùng phát bạo lực học đường ở Việt Nam?

- Về vấn đề bạo lực học đường, đây luôn là mối quan tâm đặc biệt của
không những các nhà sư pham, mà còn là mối quan tâm lo lắng của toàn
xã hội, nhất là đối với các phụ huynh học sinh. Trong khoảng thời gian
trung bình 12 năm của cả ba cấp học thuộc hệ Phổ Thông, người ta quan
tâm nhất đến quãng thời gian các em học từ lớp 5 đến lớp 12. Tức là giai
đoạn các em trung bình từ 11- 18 tuổi.

- Khoảng thời gian phát triển từ thiếu niên sang tuổi thanh niên- Tuổi
trưởng thành- Là một giai đoan cực kỳ quan trọng trong cuộc đời con
người. Chỉ trong vòng khoảng 7 năm (11-18 tuổi), nhưng yếu tố tâm lý,
sinh lý của các em học sinh có sự vận động bên trong và chịu sự chi phối
(một cách thụ động) từ bên ngoài rất lớn. Ở tuổi này thì đương nhiên, quá
trình phát triên tâm lý của các em đều có quan hệ chặt chẽ với điều kiện
kinh tế, điều kiện xã hội và nền văn hoá mà thanh thiếu niên đang sống.

- Về sinh lý, ở giai đoạn “tiền dậy thì”, “trong dậy thì”, và “hậu dậy thì”
này, những sự chuyển hoá hữu cơ trong cơ thể các em rất mạnh mẽ, nguồn
sức dồi dào, dẫn đến sự hiếu động. Với thể chất tràn đầy sinh lực, nhất là
trong những hoạt động có tính thi đua, cùng với ý thức chưa đầy đủ, lòng
 tự tôn của “những chú gà con” sẽ tạo nên những hành động đôi khi trở nên
“bất kham”. Nhiều trường hợp ứng xử của các em (có thể nói hầu hết mọi
trường hợp) đều mất đi sự điều độ, thiếu làm chủ hành vị…

- Nạn bạo lực học đường ở Việt Nam ngày nay cũng có xuất phát từ những
nguyên nhân tâm lý nói trên. Nhưng nếu giải thích đơn thuần như vậy, thì
câu hỏi đặt ra là:

- Tại sao ở các nước phát triển trên thế giới (và cả ở Việt Nam trước đây),
bạo lực học đường chỉ được coi là một “vấn đề”, còn ở Việt Nam ngày
nay nó lại trở thành một “vấn nạn”?

- Và tại sao, vẫn trong đất nước ấy (Việt Nam), vẫn nền văn hóa ấy (Việt
Nam), vẫn chủng tộc ấy (Da Vàng), mà chỉ trong khoảng thời gian trên
dưới 35 năm gần đây, từ “vấn đề bạo lực học đường” lại đột nhiên trở
thành “vấn nạn bạo lực học đường” với những vụ việc, vụ án diễn ra hàng
ngày gây kinh hoàng cho cả xã hội?

- Chúng ta hãy tạm khoan, chưa vội cần thống kê ra đây những con số,
những “vụ án học đường” được tin tức báo chí loan tải hàng ngày, mà thủ
phạm chính là học sinh gây ra cho nhau và gây ra ngoài đời. Những bậc
cha anh, chú bác của các em học sinh cấp 2 và cấp 3 ngày nay, hãy thử
nhớ lại xem trước đây (nhất là trước năm 1975) nếp sống đạo đức (luân lý)
trong trường học như thế nào…

- Theo trí nhớ của người viết bài này, đã từng sinh ra và lớn lên ở Miền Bắc
và tốt nghiệp Trung Học Phổ Thông năm 1979. Thì vào thời điểm đó
(những năm trước năm 1979) học sinh phổ thông ở thành thị Việt Nam
sống rất ôn hòa, lễ phép và biết tôn trọng người khác. Đôi khi trong trường
học cũng xảy ra những xích mích dẫn đến ẩu đả, nhưng chỉ là dùng tay
 chân sơ sơ, và tất cả đều được bạn bè cùng lớp can ngăn kịp thời, tuyệt
nhiên không có chuyện dùng vũ khí để tấn công nhau.

- Đối với ngôi trường Cấp IIIA thị xã Yên Bái (nơi người viết bài này từng theo
học). Hãn hữu mới có một vụ “so găng” giữa các nam sinh, nhưng với tinh thần
rất… thượng võ. Tức là giải quyết mâu thuẫn sau giờ học, kéo nhau ra sân vận
động và đánh tay đôi, có sự chứng kiến của bạn bè. Nếu bên nào nhận thua hoặc
bị đòn đau thì bên kia dừng lại và “trận đấu” kết thúc…

- Thế nhưng mọi việc đã hoàn toàn thay đổi, khi vào tháng 02/1979 một bộ phận
học sinh theo dòng người di tản chiến tranh Việt Trung, từ tỉnh lỵ Lào Kai
chuyển về. Đã đem về một “phong cách” mới, đó là dùng vũ khí (gậy gộc, dao
búa) và dùng số đông tấn công vô cớ bạn học của mình. Tất nhiên là để trả đũa,
học sinh Yên Bái cũng ngay lập tức tự trang bị vũ khí cho mình. May mắn là
trường Cấp IIIA Yên Bái ngày đó không có người chết vì đánh nhau, nhưng
trường hợp sứt đầu mẻ trán, phải đi bệnh viện cấp cứu thì đã xảy ra. Sau đó mới
biết, “phong cách” đó là học sinh Lào Kai (vốn thường qua lại Trung Quốc) nên
học được từ các bạn Trung Quốc. Sau này do có công việc đi lại nhiều, nên
người viết bài này cũng đã được đến các tỉnh giáp ranh với Trung Quốc như
Lạng Sơn, Cao Bằng, Quảng Ninh, thì thấy nạn bạo lực học đường ở những nơi
đó cũng giống như ở Lào Kai vậy…

- Tuy nhiên, đó chưa đủ để đưa ra một kết luận về ảnh hưởng bạo lực từ Trung
Quốc tới học đường Việt Nam. Nhưng những gì chúng ta tận mắt chứng kiến
bằng sự lan tràn ồ ạt đồ chơi bạo lực cho trẻ em tại Việt Nam có xuất xứ Trung
Quốc. Nạn người Trung Quốc sang du lịch hoặc làm việc tại Việt Nam, tàn bạo
tấn công người Việt, thậm chí có trường hợp giết hại người Việt ngay tại Hà Nội.
Đã khiến cho công luận thấy rõ sự thả nổi tư tưởng bạo lực và khuynh hướng sử
dụng bạo lực của xã hội Cộng Sản Trung Quốc. Những đề tài này có lẽ sẽ phải
cần đến một cuộc điều tra có quy mô thì mới có thể kết luận đầy đủ…
- Chuyện hấp thụ cái xấu trong lứa tuổi học sinh là rất nhanh, trong khi việc nhận
thức được sự tốt xấu lại đòi hỏi cả một quá trình. Cho nên trách nhiệm của toàn
xã hội trong việc kết hợp cùng gia đình, để giáo dục học sinh tránh học tập thói
quen dùng bạo lực là mục tiêu hàng đầu.

- Người ta cho rằng: Giá trị đạo đức được tiếp thu và hình thành ở mỗi em học
sinh, luôn phụ thuộc vào việc các học sinh ấy được giáo dục, đồng thời tiếp nhận
những tư tưởng và các chuẩn mực đạo đức nào đó của gia đình và xã hội.

- Đối với Việt Nam, những giá trị đạo đức (thực) hiện nay là gì?

- Có người nói rằng: Thời đại ngày nay (ở Việt Nam) là “thời đại đồ đểu” sau các
thời đại đồ đá, đồ đồng, đồ sắt. Nói như vậy thì hai chữ “đồ đểu” ở đây là muốn
ám chỉ đến sự dối trá. Sự dối trá ngày nay trong xã hội Việt Nam đã trở thành hệ
thống, dối trá đã trở thành một nghệ thuật. Dối trên lừa dưới.

- Các em học sinh sẽ nghĩ gì khi thấy cảnh tượng cảnh sát giao thông Việt
Nam mãi lộ (cũng là hành vi cướp) khách đi đường giữa ban ngày ban mặt? Các
em sẽ cảm nhận gì và bức bối như thế nào khi thấy xã hội xung quanh mình toàn
là rác rưởi, ô nhiễm xấu xa (theo cả nghĩa đen và nghĩa bóng)?.

- Các em học sinh sẽ đem tâm trạng bất an đó vào đâu? Tất nhiên là vào lớp
học, vào nhà trường! Vậy thì điều gì sẽ xảy ra? Đó là bạo lực. Vì bạo lực thường
xuất hiện ở lúc bế tắc, không có lối thoát, không có kiểm soát. Hành vi này sẽ trở
nên cực kỳ nguy hiểm khi một nhóm các em như vậy cấu kết với nhau để phá
bĩnh, quậy phá và vô tư… phạm tội!

- Chuyện “bạo lực học đường” ngày nay ở Việt Nam không còn là “sân
chơi” dành riêng cho phái nam nữa. Học sinh nữ cũng “thượng cẳng chân, hạ
cẳng tay” như ai. Dư luận giật mình, không lẽ sự suy đồi đạo đức của xã hội lại
tiêm nhiễm vào hành vi của cả các em gái vốn “chân yếu tay mềm”, “đào tơ liễu
yếu” vậy sao? Xin thưa rằng, chưa hết đâu ạ! Nhiều học sinh nữ cấp II và III còn
 sớm sa vào tệ nạ xã hội như nghiện Game, nghiện ma túy, trộm cắp, trấn lột và
cả mại dâm nữa…

- Vậy không có lẽ các em sa ngã vì không được gia đình giáo dục? Không
phải như vậy, về tâm tư, kể cả là những tên cướp chuyên nghiệp thực thụ, đến
những người dân thường, ai ai cũng cố gắng dạy bảo con em mình làm những
điều tốt đẹp. Nhưng điều đó hoàn toàn không dễ dàng trở thành hiện thực, khi
bản thân người rao giảng đạo đức lại đang là người (thậm chí) không có đạo đức.

- Đối với đội ngũ thầy cô giáo hiện nay ở Việt Nam không phải là không có
người tốt. Nhưng để chạy theo “cơ chế thị trường Xã Hội Chủ Nghĩa” họ cũng
phải tìm cách kiếm tiền. Tất nhiên dễ nhất (và tiện nhất) là kiếm tiền từ các em
học sinh, bằng cách dạy thêm học thêm và đủ hình thức khác.

- Ấy là chưa kể đến những “thầy” như Sầm Đức Xương ở Hà Giang cưỡng
bức hàng chục em học sinh gái. Và còn biết bao những vụ thầy cô giáo chiếm
đoạt tài sản của cha mẹ học sinh dưới hình thức “giúp đỡ” để được tăng điểm,
được lên lớp vv…

- Thử hỏi, từ những “chuyện thầy”, “chuyên cô” như trên, học sinh ngày
nay có coi thường (thậm chí khinh thường) thầy cô giáo hay không?

- Và nhắc đến chuyện bạo lực chốn học đường (Phổ Thông) ở Việt Nam thì
còn là cả một câu chuyện dài: Chuyện thầy cô giáo bạo hành, đánh đập học sinh.
Chuyện học sinh đánh bạn, học sinh đánh thầy cô giáo. Chuyện học sinh đưa
người ngoài vào trường trả thù giúp, đánh thuê. Chuyện thanh thiếu niên bên
ngoài tổ chức bảo kê, trấn lột hiếp đáp học sinh trong trường vv…Đó là người
viết còn chưa đề cập đến những chuyện bạo lực trong nếp sống tại các trường đại
học và trung học chuyên nghiệp. “Khu vực” này cũng hết sức lộn xộn, hết sức
phức tạp và nhiều tệ nạn nhức nhối!
 - Nói đến vấn đề bạo lực ngoài xã hội hay trong học đường ở Việt Nam
hôm nay, thì ai cũng phải quan ngại. Để dẹp được, hay khống chế được
vấn nạn này là không thể một sớm một chiều. Trước hết, cần phải có ngay
một cơ chế kiểm soát và tạo dựng lại một nền tảng đạo đức căn bản cho xã
hội. Vậy nguyên nhân nào dẫn đến vấn nạn bạo lực học đường?

- II. NGUYÊN NHÂN:

Bạo lực học đường không phải chỉ hiện nay mới có. Vấn đề ở đây là bạo
lực học đường đang là một “ mảng tối”, có nhiều “phần chìm” với nhiều nguy cơ
tiềm ẩn đôi khi khó lường hết được. Nguyên nhân vì sao?
Trên phương diện lý luận chung, theo tôi, nguyên nhân cốt lõi của vấn đề
bạo lực học đường là do người lớn chúng ta mặc dù đã cố gắng làm tốt các giải
pháp bên ngoài nhưng các giải pháp bên trong dành cho chính mỗi bản thân các
em học sinh – đối tượng của bạo lực học đường, chưa được quan tâm hoặc có
quan tâm nhưng không đủ lực. Về các giải pháp bên ngoài, người lớn chúng ta
đã cố gắng đề ra nhiều biện pháp, tổ chức sinh hoạt, tuyên truyền cho các em,
xây dựng kế hoạch phối hợp giữa các tổ chức, đoàn thể … nhằm ngăn chặn bạo
lực học đường. Nhưng, vấn đề là bản thân các em học sinh, nhất là học sinh “cá
biệt” lại thiếu trầm trọng kỹ năng sống, kỹ năng giao tiếp ứng xử. Bên cạnh đó,
do sự tác động giáo dục của người lớn chúng ta chưa đủ lực “trấn áp” các tác
động xấu từ nhiều môi trường đang từng ngày từng giờ tác động lên các em, cho
nên đối với những học sinh có xu hướng giải quyết các vấn đề bằng bạo lực thì
các em sẽ dùng bạo lực trong mọi hoàn cảnh, tình huống; còn đối với những học
sinh không may bị bạo lực từ bạn bè thì các em dễ rơi vào tình trạng bị áp đặt
chấp nhận cái xấu, chịu đựng những tác động không có lợi cho bản thân. Và thế
là, bạo lực trong nhà trường cứ diễn ra. Đó là do các giải pháp bên trong của
người lớn dành cho học sinh chưa đủ sức làm thay đổi nhận thức, hành vi của
các em. Các em thiếu hẳn kỹ năng sống, kỹ năng điều chỉnh hành vi, kỹ năng tự
bảo vệ bản thân.
Xét về mặt thực tế, bạo lực học đường trong học sinh xảy ra là do nhiều
nguyên nhân tác động nên. Nhưng có thể nói, nguyên nhân khách quan chung có
tác động mạnh mẽ đến hầu hết các em học sinh, chi phối nhận thức, hành vi của
các em đó là môi trường xã hội đang bị “ô nhiễm” nghiêm trọng: phim ảnh bạo
lực, trò chơi điện tử và các game đầy màu sắc bạo lực, văn hóa phẩm xấu… tràn
lan, khó lòng kiểm soát hết được. Môi trường xã hội bị “ô nhiễm” thì chắc hẳn
bản thân các em học sinh cũng ít nhiều bị ảnh hưởng theo, bởi lứa tuổi của các
em là lứa tuổi bắt đầu sự tự khám phá, ưa bắt chước, muốn khẳng định “cái tôi”
của mình và hành động bộc phát, không có định hướng. Còn về nguyên nhân chủ
quan, nhìn chung ở gia đình và trong nhà trường, người lớn chúng ta, vì nhiều lý
do, không phải ai cũng là người luôn quan tâm, tâm sự, chia sẻ, có những định
hướng và dẫn dắt các em một cách kịp thời. Tác động xấu của môi trường xã hội
cộng với sự thiếu quan tâm, định hướng kịp thời của người lớn dễ làm cho các
em tiêm nhiễm cái xấu, dẫn đến hành vi bạo lực là điều khó tránh khỏi.
Trên đây là những nguyên nhân chung và cốt lõi. Chúng ta cần phân tích
các nguyên nhân cụ thể để thấy được hết thực trạng “bức tranh toàn cảnh” về bạo
lực học đường.
Trước hết là nguyên nhân từ phía gia đình. Thực tế, không ít những bậc
phụ huynh học sinh vì hoàn cảnh khó khăn mà thiếu hẳn sự quan tâm đến con
em, chỉ cốt lo sao cho các em đủ ăn đủ mặc mà không quan tâm đến những diễn
biến phức tạp trong đời sống tâm lý, tình cảm của con em mình. Ngược lại, cũng
có những bậc phụ huynh quá nuông chiều cũng dễ làm cho con em hư. Chúng ta
cũng không thể không nói đến tình trạng người lớn trong gia đình nêu gương
xấu; can thiệp quá thô bạo vào đời sống của con em; đối xử khắc nghiệt, chỉ
trách phạt con em bằng đòn roi mà thiếu đi sự phân tích đúng sai, phải trái để
dẫn dắt và định hướng cho con em. Dưới đây là kết quả khảo sát của nhà trường
đối với 529 học sinh khối lớp 8, 9 và cũng phần nào phản ánh được thực trạng
của những nguyên cớ nêu trên:
Với câu hỏi: “Thái độ của cha mẹ khi biết em đánh nhau?”, có 24% học
sinh cho biết bị cha mẹ la mắng, đánh đập; 14.3% học sinh không được cha mẹ
quan tâm đến; 49.1% học sinh chỉ được nghe cha mẹ yêu cầu xin lỗi bạn và chỉ
có 12.6% học sinh là được cha mẹ khuyên bảo, phân tích đúng sai.
Có thể nói, chính sự thờ ơ, thiếu trách nhiệm và phương pháp giáo dục
không đúng cách của một bộ phận các bậc phụ huynh là mầm mống làm nảy sinh
và làm tăng thêm hành vi bạo lực của một số học sinh.
Về bản thân các em học sinh, với diễn biến tâm sinh lý phức tạp, có nhiều
biến động của lứa tuổi cộng thêm sự tác động xấu của môi trường xã hội và sự
thiếu quan tâm của người lớn đã khiến cho các em không thể tự điều chỉnh hành
vi, không thể làm chủ cảm xúc và làm chủ bản thân dẫn đến tình trạng các em đễ
gây hấn, dễ giải quyết những xung đột trong quan hệ bạn bè bằng bạo lực. Thực
tế có một số học sinh dễ dàng gây hấn và đánh nhau chỉ vì những lý do hết sức
đơn giản thậm chí có những lý do không thể nào chấp nhận được. Với câu hỏi
khảo sát: “Nguyên nhân em đánh nhau với bạn (hoặc em biết nguyên nhân vì sao
các bạn đánh nhau)?”, đã có kết quả trả lời từ các em học sinh lớp 8, 9 của nhà
trường như sau: 33.9% học sinh cho rằng do bị khiêu khích, có những va chạm
nên đánh; 16.2% học sinh trả lời các em đánh nhau vì lý do tình cảm; 13.9% học
sinh cho biết do người khác nhờ đánh; và thật đáng lo ngại khi có 24.4% học
sinh trả lời rằng do không ưa thì đánh và 11.6% học sinh trả lời không có lý do
gì cũng đánh.
Bên cạnh những nguyên nhân nêu trên, ở bản thân các em học sinh, thái
độ thờ ơ, tâm lý sợ bị trả thù của các em đáng để người lớn chúng ta quan tâm.
Chính đó sẽ là mảnh đất dung dưỡng làm cho hành vi bạo lực phát triển trong
học sinh. Khi được hỏi “Thái độ, hành động của em khi chứng kiến học sinh
đánh nhau?”, trong số học sinh lớp 8, 9 của nhà trường chỉ có 7.7% học sinh cho
biết sẽ can ngăn và 14.8% học sinh trả lời báo cho người lớn biết để can thiệp,
còn lại đến 77.5% học sinh thì không can ngăn, để mặc đánh nhau. Các em cũng
đã trả lời nguyên nhân vì sao mình không can ngăn khi chứng kiến các bạn đánh
nhau như sau: 27.5% học sinh sợ “bị trả thù”; 70.7% học sinh cho rằng việc
riêng của ai, người đó tự giải quyết; 1.8% học sinh thừa nhận do các em thích
bạo lực, thích xem đánh nhau.
Trên đây là những nguyên nhân cụ thể từ phía gia đình và từ chính bản
thân các em học sinh làm nảy sinh tình trạng bạo lực học đường. Còn về phía
nhà trường thì có những nguyên nhân gì làm cho bạo lực trong học sinh cứ tồn
tại? Phải khách quan thừa nhận rằng, nhà trường nói chung tuy có quan tâm giáo
dục đạo đức, lối sống, hành vi ứng xử văn hóa cho học sinh nhưng thực tế không
đạt được kết quả như mong muốn. Một phần vì nhà trường nói chung, bản thân
mỗi giáo viên nói riêng, lo tất bật với việc dạy chữ, truyền thụ kiến thức văn hóa
cho học sinh sao cho giảm tỉ lệ học sinh yếu kém, nâng tỉ lệ học sinh khá giỏi, ít
có thời gian đầu tư cho công tác định hướng, rèn luyện kỹ năng sống cho học
sinh.
III. GIẢI PHÁP:
Việc dẫn dắt, định hướng cho học sinh lứa tuổi THCS là rất quan trọng.
Sự hỗ trợ từ ba môi trường giáo dục sẽ giúp các em nâng cao tầm hiểu biết và có
khả năng tự giải quyết vấn đề của bản thân.
1. Đối với xã hội:
 Các ngành, các cấp cần có sự phối hợp đồng bộ, chặt chẽ trong vấn đề
quản lý, ngăn chặn có hiệu quả những hoạt động gây “ô nhiễm” môi trường xã
hội.
2. Đối với gia đình:
Trong gia đình, ông bà, cha mẹ là những người thầy đầu tiên của con em
mình. Gia đình là môi trường giáo dục đầu tiên ảnh hưởng đến việc hình thành
nhân cách của học sinh, có những tác động quan trọng đến thái độ, nhận thức,
hành vi của học sinh khi các em bước tiếp vào môi trường giáo dục cộng đồng,
đó là ở nhà trường và ngoài xã hội. Sẽ rất nguy hại nếu học sinh chịu ảnh hưởng
từ một nền giáo dục khiếm khuyết của gia đình. Chính vì thế, người lớn trong
mỗi gia đình cần phải có nhận thức đầy đủ và đúng đắn trách nhiệm của mình
đối với sự nghiệp giáo dục đào tạo nói chung và với con em mình nói riêng.
Trước hết, mỗi gia đình phải có trách nhiệm xây dựng môi trường giáo
dục gia đình sao cho con em phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất,
thẩm mỹ. Các bậc phụ huynh phải chú trọng đến vấn đề nêu gương, tạo bầu
không khí tâm lý thuận tiện, tạo mọi điều kiện để mọi thành viên trong gia đình
san sẻ tình cảm với nhau.
Bên cạnh đó, gia đình cần phải luôn luôn, sẵn sàng hợp tác với nhà trường.
Gia đình tích cực liên hệ với nhà trường thông qua giáo viên chủ nhiệm lớp,
cung cấp thông tin về hoạt động tu dưỡng của con em mình ở gia đình cho nhà
trường, cùng trao đổi với nhà trường để tìm giải pháp giải quyết những khó khăn
vướng mắc trong vấn đề giáo dục học sinh.
3. Đối với nhà trường:
Mỗi học sinh bước vào môi trường giáo dục ở nhà trường với một tâm thế
khác nhau tùy theo ảnh hưởng của giáo dục gia đình đến các em.Vì vậy, nhà
trường phải liên kết, phối hợp với gia đình làm sao cho có thể đảm bảo được tính
thống nhất toàn vẹn của quá trình giáo dục, tạo được sự tác động đồng bộ đến
việc hình thành và phát triển nhân của học sinh.
Ngoài ra, nhà trường cần quan tâm đầu tư cho công tác giáo dục đạo đức,
lối sống, rèn luyện nhân cách cho học sinh. Mọi tổ chức, bộ phận, cá nhân trong
nhà trường phải có sự phối hợp đồng bộ, cùng tham gia và phát huy vai trò, trách
nhiệm của mình trong công tác giáo dục đạo đức cho học sinh.
• Vai trò của tổ chức đòan thể:
- Đòan, Đội cần quan tâm đầu tư, tổ chức nhiều họat động tập thể, tạo điều kiện
cho học sinh phát huy khả năng của mình.
- Quan tâm xây dựng, bồi dưỡng lực lượng nòng cốt trong Đội viên.
• Vai trò của người thầy nói chung:
- Bên cạnh nhiệm vụ truyền thụ tri thức, mỗi người thầy còn cần phải quan tâm,
hiểu được các mong muốn của học sinh, cần thường xuyên dẫn dắt, định hướng
cho các em trong các kỹ năng giao tiếp, ứng xử.
- Khi tiếp xúc với học sinh, người thầy cần gương mẫu, khéo léo, tế nhị .
- Cần chia sẻ, thông cảm và giúp đỡ kịp thời khi học sinh có những khủng hoảng
về tinh thần cũng như vật chất .
- Hãy là bạn với học sinh nếu thấy cần thiết.
- Phải làm sao cho các em có lòng tin với người lớn, nhất là đối với cha mẹ, thầy
cô.
• Vai trò của giáo viên chủ nhiệm:
Những rắc rối hay gặp ở tuổi học sinh THCS thường có liên quan tới vấn
đề giao tiếp, ứng xử của các em hoặc liên quan tới khả năng làm chủ cảm xúc,
làm chủ hành vi của bản thân mỗi học sinh. Do đó, hơn ai hết, giáo viên chủ
nhiệm chính là người đóng vai trò quan trọng trong việc giáo dục, hỗ trợ, định
hướng cho học sinh đi đúng đường. Giáo viên chủ nhiệm có thể giáo dục, hỗ trợ
học sinh qua các cách như sau :
- Cần tạo cơ hội cho học sinh thi thố tài năng, gây cảm giác tự tin ở các em.
Tuyệt đối nên tránh gây cho các em cảm giác là người vô dụng, thừa thãi mà hãy
giao cho các em những nhiệm vụ cụ thể và yêu cầu vừa sức để các em có thể
hoàn thành công việc.
- Cần có thái độ nhẹ nhàng, phân tích cụ thể đúng sai, phải trái trước những sai
lầm của học sinh và phải để cho các em tận mắt thấy, tai nghe.
- Thể hiện tình yêu thương và sự quan tâm chân thành tới các em.
- Trò chuyện thân tình cùng các em, không nên nói chuyện theo kiểu bề trên với
các em. Tránh ra những chỉ thị hay mệnh lệnh, chỉ nên đưa ra cho các em những
gợi ý và lời khuyên.
- Luôn giữ mối liên hệ thông tin cởi mở thường xuyên trên tinh thần luôn biết
lắng nghe và cho các em lời khuyên.
- Thông cảm, chia sẻ khi các em tỏ ra bất an và không hài lòng về một vấn đề
nào đó, hướng dẫn các em tự ra quyết định.
- Sẵn sàng bỏ qua lỗi lầm của các em, hỗ trợ bằng cách đặt niềm tin vào các em
và cho các em thấy rằng GVCN luôn tin tưởng vào sự thay đổi tốt của các em.
- Tránh sửa sai các em một cách thường xuyên hay “lên lớp” các em. Tránh
trách mắng hay vạch ra sai lầm của các em trước mặt bạn bè khi các em mắc
phải sai lầm; nên đưa ra những lời nhận xét tích cực và khen ngợi khi các em làm
được việc tốt dù là việc nhỏ.
Ngoài ra, GVCN còn cần hỗ trợ cho học sinh một số kỹ năng cần thiết :
- Kỹ năng giao tiếp có hiệu quả.
- Kỹ năng đối phó với những cảm xúc tiêu cực.
- Kỹ năng ra quyết định.
- Kỹ năng chống lại những áp lực tiêu cực từ bạn bè.
Tóm lại, trong công tác giáo dục, rèn luyện nhân cách, kỹ năng sống cho
học sinh, mỗi môi trường giáo dục: gia đình - nhà trường - xã hội cần phải có sự
phối hợp đồng bộ. Đồng thời, mỗi môi trường giáo dục vừa nêu phải làm tốt vai
trò giáo dục của mình. Xã hội cần phải được xây dựng với môi trường lành
mạnh, an toàn cho học sinh. Gia đình phải xây dựng môi trường giáo dục lành
mạnh, làm nền tảng cho học sinh bước tiếp vào môi trường giáo dục ở nhà
trường. Nhà trường phải xây dựng, phát huy vai trò, vị trí của người thầy, vừa
dạy chữ song song với việc dạy người cho học sinh. Có như thế mới đẩy lùi,
ngăn chặn được vấn nạn bạo lực học đường.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

 http://www.sggp.org.vn/xahoi/2010/3/221606/
 báo Đồng Nai
 bài viết của chú Lê Nguyên Hồng
 http://vuhiepdo.violet.vn/