Cực trị hàm số

Ghi nhớ:
Cho hàm số , xác định trên .
* là điểm cực trị của khi và chỉ khi tại đạo hàm triệt tiêu hoặc không
xác định và qua đó đạo hàm đổi dấu.
* : Cực trị hàm số
* Điểm : Điểm cực trị của đồ thị hàm số.
Ví dụ 1. Tìm m để hàm số: cực trị.
Lời giải. Hàm số xác định trên R
Ta có: . Hàm số có đạo hàm tại mọi điểm nên là
điểm cực trị của hàm số thì đạo hàm tại đó phải bằng 0. Vậy hàm số có cực trị
khi và chỉ khi phải có nghiệm và y’ đổi dấu qua nghiệm đó.
* Nếu hàm số không có cự trị
* Nếu . Khi đó là một tam thức bậc hai nên có nghiệm và đổi dấu
khi qua các nghiệm có hai nghiệm phân biệt hay

Vậy là những giá trị cần tìm.

Nhận xét: Nếu là một tam thức bậc hai hoặc triệt tiêu và cùng dấu với một tam
thức bậc hai thì hàm có cực trị phương trình có hai nghiệm phân biệt
thuộc TXĐ.

Ví dụ 2. Tìm m để hàm số đạt cực tiểu tại .

Lời giải. Hàm số xác định với mọi

Ta có: . Vì hàm số có đạo hàm tại mọi

điểm nên để hàm đạt cực tiểu tại thì trước hết

Mà nên
* là điểm cực tiểu thỏa yêu cầu bài
toán.
* là điểm cực đại không thỏa
yếu cầu bài toán.
KL: .
Nhận xét: Nhiều bạn đã giải bài toán trên bằng cách sử dụng điểu kiện sau

Hàm số đạt cực tiểu tại (*) !

Các bạn lưu ý là dấu hiệu hai chỉ phát biểu khi . Các bạn sẽ thấy rõ
hơn bằng cách giải bài toán sau:
1. Tìm m để hàm số đạt cực tiểu tại
2. Tìm m đề hàm số đạt cực đại tại
.
Tuy nhiên trong một số bài toán ta khẳng định được thì ta sử dụng
(*) được. Chẳng hạn ở ví dụ trên chúng ta có thể trình bày như sau:

Ta có: ,

nên :

Hàm số đạt cực tiểu tại .

Hoặc ở ví dụ sau:
Ví dụ 3. Tìm m để hàm số có cực đại.
Lời giải: Hàm số xác định trên .
Ta có .
* Nếu thì nên hàm số không có cực trị.
* vì dấu của chỉ phụ thuộc vào m nên để hàm có cực đại thì trước hết
. Khi đó hàm số có cực đại khi và chỉ khi Phương trình có
nghiệm.
Ta có: (1) .
Đặt thì (1) trở thành có nghiệm (Do ).
Vậy thì hàm số có cực đại.
Ví dụ 4. Tìm m để hàm số có cực đại và cực tiểu
thoả .
Lời giải. Hàm số xác định trên R.
Ta có

Hàm số có hai điểm cực trị thỏa mãn (1) có hai nghiệm
thỏa mãn:
.
Vậy `m=2` hoặc `m=-1` là giá trị cần tìm.
Nhận xét. Chúng ta đã giải quyết bài toán liên quan đến hoành độ của điểm
cực trị. Ghi nhớ rằng các hàm đa thức hay phân thức hữu tỉ luôn có đạo hàm tại
mọi điểm thuộc tập xác định nên hoành độ điểm cực trị bao giờ cũng là nghiệm
của phương trình . Thường thì các bạn chỉ gặp những hàm số mà là một tam
thức bậc hai hoặc triệt tiêu và cùng dấu với một tam thức bậc hai, do đó những
bài toán liên quan đến điểm cực trị của đồ thi hàm số thường chuyển về bài
toán liên quan đến nghiệm cảu một phương trình bậc hai và định lí Viet là công
cụ tốt nhất để giải quyết.
Ví dụ 5. Cho họ đường cong . Tìm m để (Cm)
có điểm cực đại và cực tiểu và các điểm này cách đều trục tung.
Lời giải. Hàm số xác định trên R
Ta có
Vì (2) luôn có hai nghiệm phân biệt nên đồ thị hàm số luôn có hai cực trị. Gọi
là hoành độ hai cực trị, hai điểm cực trị cách đều trục tung
(vì )

.
Vậy là giá trị cần tìm.
Ví dụ 6. Cho hàm số (1). Tìm m để đồ
thị hàm số (1) có cực đại, cực tiểu và các điểm cực trị của đồ thị hàm số (1)
cách đều gốc tọa độ O.
Lời giải. Ta có
Hàm số có cực đại và cực tiểu có hai
nghiệm phân biệt .
.
Gọi là các điểm cực trị ta có : .
Điểm O cách đều hai điểm