You are on page 1of 10

1 2 3 4 5 6

ОПТИМИЗАЦИЈА НА израмнување, може земаат матрицата корелациона Датум на во координатниот


ПРОЕКТИРАЊЕ НА да се класифицира на коефициенти на матрица Kx. геодетската мрежа систем.
ГЕОДЕТСКИТЕ во четири реда: равенките на Корелационата ги викаме −
МРЕЖИ нулти, прв, втор и поправки А и матрица не зависи елементите x = ( A PA ) A T Pf
T
Оптимизацијата на трет ред. матрицата на од точноста на (параметрите) со
проектирањето на
геодетските мрежи,
Оптимизација на
проектирање од
тежини Р на
планираните
мерените големини,
туку од обликот и
кои е дефиниран
координатниот
K x = σ 02 ( AT PA ) − = σ 02 Q x
каде K
во однос на нулти ред набљудувања во размерата систем, односно е
фиксните и Во постапката на геодетската мрежа. (растојанието меЃу елементите со кои x
слободните оптимизација од Како променливи точките) на се дефинира коваријациона матрица
параметри во нулти ред како параметри се мрежата. Во ова положбата на на непознатите
7 8 9 10 11 12

Постојат два начина за инверзија и се добива 2. Матричниот производ на слободни геодетски геодетската мрежа. мрежата.Во ова постапка
решавање на овој решение кое го T мрежи и тоа дава реална Земајки ги предвид сите како фиксни се земаат
проблем: задоволува условот ( A PA ) е оценка на точноста на возможни набљудувања матрицата на тежини Р и
1. Матричниот производ израмнетите параметри со предвидена точност, корелационата матрица
T v T Pv = min . сингуларен и со
псеудоинверзија се на геодетските мрежи. проблемот се сведува на Кx, а како променлива
( A PA ) е
Ова решение претставува добива решение кое ги Оптимизација на одредување оптимална матрицата на
регуларен (усвоен е класично посредно задоволува условите проектирање од прв ред положба на точките од коефициенти А.
потребен број на дадени израмнување по методата Оптимизацијата од прв мрежата, како и Оптимизација на
параметри на мрежата - на најмали квадрати (на v T Pv = min ред овозможува да одредување на проектирање од втор
локална геодетска неслободна геодетска дојдеме до оптимална оптимален план на ред
мрежа), системот се
13
мрежа).
14
x T x = min 15
. конфигурација на
16
набљудувања во
17
Оптимизацијата од втор
18

ред ни овозможува да точност на Оптимизација на набљудувања или точки. критериуми за Најчесто користени
дојдеме до оптималните проектираните мерења, проектирање од трети Во ова постапка како квалитетот на критериуми за
тежини или точност на од што зависи и изборот ред фиксна се зема геодетските мрежи врз квалитетот на
планираните мерења во на инструментите за Оптимизацијата од трет корелационата матрица основа на кои може да се геодетските мрежи
мрежата. За усвоена мерење. Во ова постапка ред овозможува Kx, а како делумно согледа успешноста на како мерка на
конфигурација на како фиксни се земаат оптимално подобрување слободни матриците Р и оптимизацијата. успеШност при
геодетската мрежа треба матриците А и Kx, а како на постоечката мрежа. А. Критериуми на точност проектирањето се
да се одреди оптимална променлива матрицата Р. Решението на проблемот Посебен проблем кај за квалитетот на критериумите на
распределба на мерењата се состои во згуснување оптимизацијата на геодетските мрежи точност кои се
во неа, и на тој начин да на мрежата во слабите геодетските мрежи е тесно поврзани со
се одреди оптималната зони со дополнителни и. изборот на погодните критериумите на
19 20 21 22 23 24

Критериумите на се изведени од *Локални мерки и - стандардни грешки на - греШки на точките коваријационата матрица,
точност се делат на коваријационата матрица критериуми на точноста според Веркмаистер а кои се однесуваат на
непознатите: mx и
локални, кои се
однесуваат на на непознатите Kx. Со локалните мерки и
критериуми на точноста λ1 ⋅ λ2 . одделни точки.
Кај класичното
одделни точки во Освен со локалните и се изразува положбената my , Критериумите за израмнување
мрежата и глобалните критериуми и точност на секоја точка локалните мерки се мерките на
во мрежата одделно. - стандардни положбени локалната точност
глобални, кои се мерки, квалитетот на нивните вредности да
Локални мерки на грешки на точките
однесуваат на геодетските мрежи може бидат минимални. зависат од датумот
квалитетот на да се оцени и со точност во M p , Овие елементи се на координатниот
мрежата како споредување со други дводимензионалните пресметуваат од систем, па во таков
целина. И коваријациони матрици. мрежи се: - елипси на грешките, блоковите на случај се
25 26 27 - грешки на точките 28 29 30

непогодни за (големини). голема и со друга Глобални мерки и кои се зема предвид


анализа на МеЃутоа, и во тој многу мала критериуми на корелативната зависност 1
точноста. При случај можат да полуоска да биде точноста меЃу точките. tragK x
израмнувањето со бидат донесени прогласена за Поради наведените Како глобални мерки n
примена на погреШни најдобра затоа што недостатоци на на точност се користат: - геометриската средина
псеудоинверзија, заклучоци за производот локалните мерки и - максималната од сопствените вредности

λ1 ⋅ λ2
добиените мерки на постигнатата критериуми при сопствена вредност
точност се реални и точност. Така на е анализата на квалитетот
λmax ,
n det( K x ) ,
можат да се пример според минимален. на геодетските мрежи се
користат за оценка критериумот Освен тоа сите овие користат и глобални
мерки и критериуми, кај
- аритметичката средина λmax
на точноста на
λ1 ⋅ λ2 = min32 мерки не ја земаат од сопствените - количникот
λmin
31 33 34 35 36

- разликата - Споредување на мрежи е изврШено сопствени вредности. При планирањето на

λmax − λmin . n
коваријационите
det( K x ) = minматрици
со примена на
псеудоинверзија Ако λmax од
мерењата во наменските
мрежи се настојува да
Критериумите за Со споредување на или ако при бидат остварени сите
глобалните мерки на
, две коваријациони класичното K x1 е поголема од можни правци меЃу
точност се: λmax матрици може да се израмнување е точките. Тоа пак од друга

λmax = min - = 1 , кога одреди кој план на применет ист λmax од K x2 страна може да биде

λmin
- , мерење е подобар. датум. При условено со просекување
Споредувањето споредувањето на тогаш се поголеми и на некои правци, со што
- останатите сопствени дополнително се
може да се изврШи две коваријациони
се бара хомогена точност
1 во една мрежа. ако израмнувањето матрици доволно е вредности. зголемува обемот на
tragK x =37 min 38 39 40 41 42
n
теренските работи, а со трилатерацијата најдобро Мрежата е хомогена ако цел да се добие проект на Метод на симулација задоволи проектираниот
тоа и троШковите. Затоа можат да се отстранат со елипсите на греШки на геодетска мрежа која Ќе Ова метода се темели на модел на геодетската
со оптимизацијата може нивна комбинација. Под точките се меЃусебно ги задоволи однапред оптимизација на мрежа.
да се види дали и без услов да се изврШени еднакви, а изотропна ако поставените критериуми геометријата и точноста Моделот на геодетската
мерење на некои правци, комплетни аголни и елипсите на греШки се на квалитет и да даде на геодетските мерења мрежа се формира врз
кои теШко можат да се линеарни мерења, кругови. Мрежата е мерка според која врз основа на практично основа на знаење,
реализираат, може да се комбинираната мрежа хомогена и изотропна одредена варијанта на искуство. Обично се стекнато искуство,
постигне бараната мора во секој поглед да ако елипсите на греШки мрежата е подобра од тргнува од некој конфигурацијата на
точност. биде подобра од се кругови со еднакви некоја друга. квалитет (точност, теренот, инструментите и
Недостатоците на триангулацијата и радиуси. хомогеност, изотропија и приборот со кој
триангулацијата и трилатерацијата посебно. Оптимизацијата има за сл.) кој треба да го располагаме.
елипсите на греШки на цел да се добие проект на задоволи проектираниот

1
43 44 45 46 1 2

Критериумите на По добивањето на конфигурационата Промени се вршат се ОРИЕНТАЦИЈА НА негативно се одразува во


квалитетот кои матрица А или во додека не бидат НАШАТА повеќе правци:
проектираната мрежа матриците Qx и матрицата на тежини Р. задоволени поставените ТРИАНГУЛАЦИЈА - неправилно се
треба да ги задоволи се Колкави Ќе бидат критериуми. Вовед дефинира односот меѓу
добиваат од Kx се споредуват промените зависи од Еден од важните геоидот, на кој ѓи
знаењето и искуството на елементи , кој се сведуваме мерењата, и
корелациона( Qx ) и добиените вредности со стручното лице. Во секој поставува како услов за елипсоидот на кој ѓи
однапред поставените случај во наредната
коваријационата ( добра триангулација е вршиме пресметувањата,
критериуми на квалитет. итерација би требало да нејзината добра што предизвикува
K x ) матрица. Во колку критериумите
не се задоволени тогаш
се добие подобро ориентација. Груба грешки во редукцијата
решение од претходното. грешка во ориентацијата на мерените големини;
во моделот се вршат
3 4 5 6 7 8

- размерата не е реална научното значење како точките - на темињата различни места во но може да ротира околу точка и азимут кон било
на целото подрачје што интегрален дел од на триаголниците. истиот систем. таа точка, слично како која страна, тогаш
го покрива светската мрежа за Нејзиното место и Суштина на кога листот со мрежата целата мрежа ќе стои
триангулацијата; изучување на обликот, положба на површината ориентацијата од триаголници би го цврсто во одредена
- мрежата, премерот и димензиите и физичките на Земјата не е Ако за една точка во прикачиле со игла во таа положба и на
картите не можат да се особини на Земјата. одредено. Таа е слична мрежата се одредат точка, околу која тој вистинското место на
вклопат во околните
мрежи, премер и карти,
Ориентација на
мрежата
на лист хартија со
исцртана мрежа на
координатите ϕи може да се врти.
Ако во мрежата се
површината на Земјата.
Тогаш викаме дека
односно се прекинува
картографскиот
Тригонометриската
мрежа го дефинира само
триаголници, кој по
желба можеме да го λ во некој систем, одредат координатите на
две точки, или
мрежата е ориентирана.

континуитет; релативниот однос на поместуваме во мрежата повеќе не може координатите на една


9 10 11 да се поместува по 12 13 14

Фундаментална точка Референтен-најпогоден пресметуваат на обртен се прилагодува на Ориентација на нивните вредности


Обично се одредуваат елипсоид елипсоид, како територијата што ја елипсоидот сведени на геоид. На
координатите на една Координатите на математичка површина, покрива триангулацијата Нека на некоја точка
точка и азимутот на се вика најпогоден
точката T од
страната што тргнува од
останатите
тригонометриски точки е
чии димензии и облик се
приближно еднакви на елипсоид. Ваквиот T од триангулацијата
физичката површина на
неа. Точката се вика невозможно да се димензиите и обликот на елипсоид треба на и се одредени Земјата и одговара точка

T ′ на усвоениот
астрономска ширина
ϕ, астрономска
фундаментална точка, а пресметаат на физичката Земјата. Елипсоидот на соодветен начин да биде
координатите и азимутот површина на Земјата или кој се пресметува ориентиран во телото на
-фундаментални на геоидот, со кој се триангулацијата се вика Земјата. елипсоид, за која
податоци на
триангулацијата.
претставува Земјата како
физичко тело, туку се
референтен елипсоид, а
елипсоидот кој најдобро
должина λи геодетската ширина

15 16 17 18 астрономски азимут 19 B и геодетската


20

T ′ ќе се
на астрономските елипсоидот, една точка. (вертикалата). Ако со астрономскиот азимут
Координатите на
αTK
вредности на точката
точките T и
оваа точка и
ротацијата се постигне
да се усвои за
T , те.: совпаѓаат. да се совпаднат

ϕT = BT ′ T ′ можат да се Постапката на
поместување на
нејзиниот висински
однос кон геоидот
меридијанските рамнини
во точките T и
геодетски азимут,
односно азимутот од
доведат до елипсоидот по се утврдуваат врз
геоидот да се пренесе на

λT = LT ′ .
совпаѓање на тој
начин што
вертикала
(нормала) со цел да
основа на податоци
од поголем број на T ′ , тогаш елипсоидот.
Ако на овој елипсоид,
површините на се најде положба точки. Останува елипсоидот ќе биде
врз основа на податоците
елипсоидот и која најмногу можноста за фиксиран во телото на
од триангулацијата и
За точките T и геоидот да се одговара на ротација на Земјата, односно ќе биде
21 22 23 24 25 азимутот αTK , се 26

пресметаат геодетските триангулацијата, те. Ориентација на Елипсоидот на Бесел го влијание на сведување на


координати на точката триангулацијата ќе биде нашата постоечка
ϕ = 48 16′15 .29′′ ±0.04′′ тангира геоидот во должините на

K′ ориентирана. триангулација Херманнскöгел. основиците и правците


Значи, ориентацијата на Нашата постоечка Некои подоцнежни на елипсоидот и на
триангулацијата се триангулација , како дел λ = 33  57′41 .06′′ одредувања на геодетските координати
( B K ′ , LK ′ ) , сведува на ориентација и продолжение на координатите на на точките од
на елипсоидот. старата австриска α = 107  31′41 .70′′ Херманнскöгел покажале триангулацијата.
тогаш точката
K ′ на триангулација, ги има
следните фундаментални
, за страната
Херманнскöгел-
дека податоците од
1892 год. се погрешно
За нас е најважно дека
ориентацијата на нашата
елипсоидот ќе биде податоци, одредени во пресметани. Грешката во триангулација не е добра
коресподентна со Хундсхеимберг.
1892 год.: ориентацијата има и дека треба да се
точката K на 27 28 29 30 31 32

Нова ориентација на се пресметуваат од неа, разлики. израмнети вредности врз неколку блиски околни се избира фундаментална
нашата мрежа најдобро да се совпаѓаат Фундаменталните основа на координатите Лапласови точки точка, бидејќи сите
Суштината на со астрономските податоци можат да се на повеќе Лапласови распоредени по Лапласови точки се
ориентацијата се состои координати на одредат на повеќе точки на некој профил хоризонтот (централен земаат рамноправно, па
во одредување на коресподентните точки. начини: (кај градусните мерења); систем); било која точка да се
координатите на една Преостанатите разлики - со усвојување на - одредување на - одредување на земе за почетна, за неа и
точка и азимут на една настануваат поради астрономските израмнети вредности на израмнети вредности на за останатите точки
страна (која поаѓа од отстапувањето на координати за геодетски, координатите на сите Лапласови точки секогаш се добиваат
неа), но така да вертикалите, кои ориентација по една централната точка врз правилно распоредени во идентични вредности.
геодетските координати најдобро се точка; основа на нејзините мрежата, површински
на останатите точки, кои пресметуваат врз основа - одредување на астрономски вредности и начин; Кај овој начин не
33 34 35 36 37 38

7.1. Методи на нив понатака се вршат метода се бара за на нормалите, поради геоидот над (под) 7.2. Формули за
обработка на пресметувања на референтен да се усвои што се исклучени елипсоидот. Според тоа ориентација по
триангулацијата елипсоидот – развивање најпогоден елипсоид, со грешките на развивање. секоја нова обработка на методата на развивање
Постоечките на елипсоидот, како да цел грешките од За примена на оваа триангулацијата мора да Ќе претпоставиме дека
триангулациски мрежи се сведени на елипсоид. редукцијата да бидат метода неопходна е се изврши прво по триангулацијата на
воглавно се Поради тоа настануваат минимални. претходна ориентација и методот на развивање. целата територија на
обработуваат по две грешки во координатите 2. Метода на обработка на мрежата, државата е израмнета за
методи: кои се манифестираат проектирање, по која извршен астрономски геометриските услови,
1. Метода на како дел на отстапување сите измерени агли и или астро-гравиметриски на елипсоид со голема
развивање, по која сите на вертикалите. Тоа е и должини се сведуваат на нивелман, со што се
измерени агли и причина што кај оваа елипсоидот по правецот одредува висината на полуоска a0 и

2
2 3 4 5 6 7

ги усвоиме за почетни ги викаме компоненти нехомогеноста на Да си поставиме задача - голема полуоска


сплеснатост f 0 . На
одредени точки од
координати на
триангулацијата.
на отстапување на
вертикалите. Во нив
масит во
внатрешноста на
дека врз основа на овие
податоци сакаме да го a = a + da0
мрежата извршени се Поаѓајки од оваа точка, покрај отстапувањеата Земјата, влегуваат елиминираме влијанието - сплеснатост
за сите останати точки на вертикалите, како и грешките на на неправилно
астрономски мерења и
одредени се астрономски пресметуваме геодетски резултат на мерење и усвоените: облик, f = f + df
0
.

координати: ϕ, λ координати на
елипсоидот, кои нема да
несовпаѓањето на
референтниот елипсоид
сведување на
мерените големини
димензии и ориентација
на усвоениот елипсоид, Геодетските

α се совпаѓаат со и геоидот, несоодветната т.е. сакаме да одредиме координати и


на елипсоидот, како
и . астрономските за ориентација на најпогоден елипсоид. Тој азимутот во точката
и грешките
Астрономските
8
одредени вредности, кои
9
референтниот елипсоид,
1
настанати поради
2
ќе се карактеризира со;
3
K на овој
4

αK , а компонентите B K0 , L0K и
Задачи и дефиниција на
вишата геодезија
Создавање на точна
геометриска основа за
геофизичките параметри:
големина (со
Првата задача се смета за
научна, а втората за
на отстапувањата на Пред вишата геодезија премер и забрзувањето на научно-техничка.
вертикалата во однос на α 0 , на секоја точка
K
како научно-техничка
дисциплина се
картографирање на
Земјата.
Земјината тежа на
екваторот ге), градиент
Меѓутоа и двете се тесно
поврзани и не може да се
него со ξK и можат да се постават поставуваат две задачи:
Одредување на обликот,
Обликот се дефинира со
сплеснатоста ф ,
(со првите изводи),
закривеност (со вторите
одреди граница меѓу
работите кои спаѓаат во
равенки:
ηK Занемарувајќи
B = B + dB = ϕ − ξ
0 димензиите и
надворешното
димензиите со вредноста
на големата оска а,
изводи), динамичката
сплеснатост б и аголна
едната или во другата
задача.
ги грешките во K K K гравитационо
K полеK на нормалното поле на брзина на ротација на Имајќи ѓи предвид
одредувањето на
астрономските 5 L = L + dL = λ − η sec ϕ
K
0
K
Земјата;
6 K Создавање
K на точна
K 7
Земјината тежа со
Kгеофизичките параметри:8
Земјата w.
Првата задача се смета за
9
задачите што се
поставени пред неа, 10

поставени пред неа, геодетските, резултатите од мерењата онаа површина која ги рељефот на оваа површина на Земјата е
вишата геодезија може да гравиметриските, и израмнување на одвојува тврдиот и површина, таа не може теоретска или идеална
се дефинира како наука нивелманските мрежи од основните мрежи. течниот дел на планетата да се дефинира површина на Земјата.
која се занимава со: повисок ред и ГПС Основни површини и од атмосферата. Според математички, па поради Јасно е дека теоретската
Одредување на обликот и мерењата; облик на Земјата Бесел тоа е површината тоа се заменува со друга површина може само
димензиите на Земјата Разработка на методите Површината на Земјата што ја сочинуваат површина, која е приближно да одговара
како во целина, така и во за високо точни мерења и што ја гледаме видливите ослободена од сите на стварната површина
делови; усовршување на непосредно е физичка неправилности на неправилности на на Земјата. Степенот на
Организација на инструментите и површина. Според Проф. Земјата. Имајќи ги во рељефот. приближување на
работите кај приборот; Бешлин за таква предвид Површината со која се теоретската кон
астрономско- Обработка на површина ја сметаме неправилностите на заменува физичката стварната површина
геодетските, 11 резултатите од мерењата
12 онаа површина која ги 13 рељефот на оваа 14 површина на Земјата е15 зависи од поставените 16

зависи од поставените површина на еллипсоид наведените точките од физичката физичката површина на идеализирана ја
задачи на точност. Како и како трето со површина неправилности на површина на Земјата на Земјата. Имајки во подразбираме
прво приближување, кое на геоид. рељефот на физичката површина која предвид дека 73% од површината на океаните
задоволува многу Точките што ја површина, одредувањето математички може да се површината на Земјата ја и морињата кога нивните
практични потреби, сочинуваат основата за на положбата на точките дефинира: рамнина, сочинуваат водени водени маси се во
површината на Земјата се премерот се наоѓаат на на една ваква површина топка, или обртен површини, природно е за потполна рамнотежа.
апроксимира со физичката површина на би ја отежнало елипсоид . При теоретска површина да се Идеализираната водена
површина на топка. Како Земјата. Исто така, сите обработката на дефинирањето на усвои идеализираната површина претставува
второ приближување мерења се вршат на резултатите од мерењето. теоретската површина се површина на океаните и нивовска површина која
површината на Земјата се физичката површина на Поради тие причини се настојува таа да биде морињата која се протега во сите свои точки е
апроксимира со Земјата. Поради врши проектирање на што поблиска до под континентите. Под нормална на правецот на
површина на еллипсоид 17 наведените 18 точките од физичката 19 физичката површина на 20 идеализирана ја 21 силата на Земјината тежа.
22

силата на Земјината Геоидот претставува геодезијата, поготово во геометриско тело кое нејзините оски. елипсоидот треба да се
тежа. Геометриското еквипотенцијална позиционирањето. аналитички може да се За елипсоидот како совпаѓа со центарот на
тело кое ја ограничува површина на тежата која Обликот на геоидот дефинира, па од тие најблиска апроксимација Земјината тежа;
идеализираната најдобро го апроксимира зависи од распределбата причини не може да се на геоидот, Хелмерт ги Малата оска на
површина на океаните и средниот водостој на на масите во користи како површина дефинирал следните елипсоидот треба да се
морињата и кое се морињата за целата внатрешноста и на за пресметување. услови: совпаѓа со средната
протега под Земја. Гаус геоидот го површината на Земјата. Геоидот многу малку се Волуменот на обртниот положба на обртната оска
континентите и дефинирал како Тој претставува разликува од обртниот елипсоид треба да биде на Земјата за одредена
островите, по предлог на математички облик на бранувана сфероидна елипсоид, тело кое се еднаков на волуменот на епоха;
германскиот физичар Земјата, кој претставува површина која не може добива со вртење на геоидот; Екваторската рамнина на
Листинг, се вика геоид. клучна површина во да се смета за елипсата околу една од Геометрискиот центар на елипсоидот да се совпаѓа
Геоидот претставува 23 геодезијата, поготово во
24 геометриско тело кое 25 нејзините оски. 26 елипсоидот треба да се27 со екваторската рамнина28

со екваторската рамнина претставува математички Во недостаток на општ најпогоден. Малата оска елипсоидот максимално измерени на геоидот -
на Земјата; модел на Земјата и во Земјин елипсоид, на ваквиот елипсоид е се совпаѓа со површината како редукции на
Збирот на квадратите на просторот е апсолутно државите за обработка на паралелна со средната на геоидот на целото елипсоид. На тој начин се
отстапувањата на ориентиран елипсоид. Од своите мрежи и премерот положба на обртната подрачје. Во таков случај избегнува одредувањето
елипсоидот од геоидот досегашните испитувања усвојувале елипсоид кој оска на Земјата за се смета дека овие две на растојанието меѓу
треба да биде е констатирано дека по облик, димензии и одредена епоха, а површини се совпаѓаат, површината на геоидот и
минимален. отстапувањата на ориентација најдобро се нејзиниот центар е па висините измерени во површината на
Обртен елипсоид кој ги површината на геоидот совпаѓа со површината поместен во однос на однос на геоидот се елипсоидот, кое се вика
задоволува наведените од површината на на геоидот на нивната центарот на гравитација сметаат како да се бранување на геоидот. На
услови се вика Земјин Земјиниот елипсоид не територија. Таквиот на Земјата, така што измерени во однос на овој начин е ориентиран
општ елипсоид, кој надминуваат 100 м. елипсоид се вика површината на елипсоидот и редукциите и нашиот елипсоид, иако
претставува математички
29 Во недостаток на општ30 најпогоден. Малата оска
31 елипсоидот максимално 32 измерени на геоидот - 33 е тоа направено многу 34

ориентиран и нашиот Според тоа, и општиот и одреди центарот на барем во една точка. референтен елипсоид кој геодетските мрежи и
елипсоид, иако е тоа најпогодниот елипсоид инерцијата на Земјата, па Поради тоа, не можеа да најдобро се прилагодува картографските работи
направено многу можат да бидат елипсоидот не можеше се пресметаат на нивната територија. на различни соседни
неуспешно. Ваквата референтни, ако на нив да се ориентира. Исто растојанијата меѓу овие По Втората светска држави.
ориентација се вика се сведуваат и така, не постоеја две површини, а поради војна, државите се Со примена на
релативна ориентација. обработуваат средства и мерен тоа ни редукциите на групираат воено- сателитската техника и
Елипсод на кој се геодетските мерења. материјал за мерењата на елипсоидот. политички и според тоа моќни електронски
сведуваат и Општ Земјин елипсоид пресметување на Поради овие причини, усвојуваат различни пресметувачи, со
обработуваат досега не е користен разликата на државите поединечно референтни елипсоиди. зголемување на точноста
геодетските мерења се како референтен затоа потенцијалот на геоидот или како група Последица на ова е на аголните и линеарните
вика референтен што не можеше да се и општиот елипсоид одредувале свој немањето континуитет во мерења и мерењето на
елипсоид. Според тоа, и одреди центарот на барем во една точка. референтен елипсоид кој геодетските мрежи и забрзувањето на силата

3
35 36 37 38 39 40

забрзувањето на силата развивање на една км, со дебелина од 1 км, дефинира. За сите точки комплицирани, а Ваквата замена е
на Земјината тежа, светска триангулација. треба да се помести за 1 од основните мрежи, кои сплеснатоста на возможна само за
овозможено е точно Положбата на центарот км, за да центарот на се обележени на Земјиниот елипсоид е ограничена област од
одредување на: центарот на Земјата е многу инерција на Земјата се физичката површина на мала, па при решавање Земјината површина и во
на инерцијата на Земјата, стабилна во нејзиното помести за 1 цм. Земјата, се пресметуваат на многу задачи во зависност од бараната
положбата на нејзината тело. На него не влијаат Во геодезијата, за координати на вишата геодезија точност.
обртна оска, димензиите промените во кората на пресметување се користи проекциите на тие точки површината на Наместо геоидот, кој е
и обликот на Земјата. Со Земјата. Според површината на на површината на елипсоидот може да се еквипотенцијална
ова е овозможена Жонголович, плоча на елипсоидот, како елипсоидот. замени со површина на површина, може да се
ориентација на општиот Земјината кора со површина која Пресметувањата на топка, со што се користи површината на
Земјин елипсоид и димензии 1000 км х 1000 математички може да се елипсоидот се релативно упростуваат многу квазигеоидот, кој не е
развивање на една 41 км, со дебелина од 1 км,
42 дефинира. За сите точки1 комплицирани, а 2 пресметувачки операции.
3 еквипотенцијална 4

еквипотенцијална маси, туку густината се Земјата и нејзиното неопходно е познавањето Земјата. Од тие причини гравитационата теорија
површина, поради што е зема како константна. На гравитационо поле на влијанието на овие истражувањето на на Њутн.
намалено неговото површината на морињата Врз инструментите со сили. геометрискиот аспект на Њутновата теорија на
значење. Неговата и океаните квазигеоидот кои на Земјината Најочигледна сила гравитационото поле се гравитација предвидува
предност е во тоа што, за се совпаѓа со геоидот, површина и над неа се присутна на површината смета како составен дел Земјата да биде сплесната
одредување на додека на континентите изведуваат геодетски на Земјата е на геодезијата. Бидејќи на половите поради
квазигеоидот не е разликата е од неколку мерења, дејствуваат гравитацијата. Затоа геодезијата се занимава влијанието на
потребно да се сантиметри во ниските различни физички сили. при проучувањето на со стационарни објекти центрифугалната сила,
усвојуваат хипотези за предели, до 2 м во За правилна геометријата на Земјата или објекти кои се предизвикана од
распределбата и високите планински интерпретација на треба да се проучува и движат со мали брзини, ротацијата на Земјата.
густината на Земјините предели . резултатите од мерењето, гравитационото поле на потребно е познавање на Францускиот кралски
маси, туку густината се 5 6 неопходно е познавањето7 Земјата. Од тие причини8 гравитационата теорија 9 астроном со италијанско10


M ⋅m
астроном со италијанско на екваторот, на што испратени од Исак Њутн бил прв кој во
потекло Касини бил укажувала и теоријата на француската академија, својот закон за со маса м со сила
F
најголем противник на
теоријата на Њутн. Тој
Њутн. Несогласувањето
меѓу Њутн и Касини
едната во Перу (денес
Еквадор) и другата во
универзално
привлекување,
чиј интензитет е право
пропорционален на F=G 2

сметал дека Земјата
треба да биде сплесната
на екваторот, и
било разрешено по
соопштувањето на
резултатите од мерењата
Лапландија. Резултатите
од мерењата што ги
извршиле овие две
математички го
формулирал фактот дека
секои две физички тела
производот на тие две
маси, а обратно
пропорционален на
r
Оваа сила е позната како
продолжил да верува во на меридијанските лаци експедиции ја потврдиле меѓусебно се квадратот на гравитациона сила,
тоа, и покрај откритието и соодветните разлики на исправноста на теоријата привлекуваат. Според растојанието меѓу нив гравитационо
на Ришер дека
гравитацијата е најслаба
ширините, до кои дошле
двете експедиции
на Њутн. овој закон, тело со маса
М привлекува друго тело r : привлекување или
Њутново привлекување.
на екваторот, на што 11 испратени од 12 13 14 15 16

означува уште и со к или повеќе експерименти материјални точки со Нејзиниот правец е менува со текот на на брзината на ротација.
К, се вика Њутнова изнесува 6.672 х 10-8г- единечна маса на секогаш нормален на времето, и тоа, како по Бидејќи овие промени се
1
гравитациона цм3с-2 со прецизност од растојание еднакво на оската на ротација. правец, така и по многу мали, ќе бидат
константа и претставува околу 0.001 х 10-8 г-1цм3с-2 единица. Нејзината природа е само интензитет. Промените занемарени.
однос помеѓу "ИНТЕРНАТИОНАЛ Како последица на привидна, бидејќи оној во правецот настануваат Интензитетот на
однесувањето на некоја АСТРОНОМИКАЛ ротацијата на Земјата се момент кога телото поради промена на центрифугалната сила
маса како извор на УНИОН, 1977". јавува друга сила, која престанува да се движи правецот на обртната која дејствува на некоја
гравитација и истата таа Гравитационата влијае на сите објекти заедно со Земјата, оска на Земјата, а честичка е:

f = m rω
маса како објект на константа е еднаква на кои се движат заедно со исчезнува и промените во 2
гравитација. Нејзината силата со која се Земјата, која се вика центрифугалната сила. интензитетот поради .
вредност, одредена од привлекуваат две центрифугална сила. Центрифугалната сила се промена на интензитетот
повеќе експерименти 17 материјални точки со 18 Нејзиниот правец е 19 менува со текот на 20 на брзината на ротација.
21 22

ω = 72.92115 ⋅ 10 rad ⋅ s
каде е: што претставува
−6 0.35%
−1 тежата е поголема на 3.1. Забрзување на

M ⋅m
р - нормално растојание од гравитационата сила. половите отколку на силата на Земјината
на честичката од , а за Центрифугалната сила е екваторот. Кога Земјата тежа
обртната оска на Земјата,
= 6378 .137 km
ω - агловна брзина на ,rтогаш
најголема на екваторот, а
најмала на половите каде
би била сферна таа
разлика би изнесувала
Во согласност со законот
на Њутн за привлекување F=G ⋅
Земјата,
за
центрифугалната сила на
што е еднаква на нула.
Збирот на
околу 0.35 %, но бидејќи
Земјата е сплесната,
на телата, две тела со
маса М и м кои се на r2
м - маса на честичката на
која дејствува силата.
екваторот се добива
вредност:
гравитационата и
центрифугалната сила се
разликата е поизразена, и
изнесува околу 0.54 %.
растојание r меѓусебе Ако со М се означи
масата на Земјата,
Ако за агловна брзина се вика сила на тежата се привлекуваат со сила
сконцентрирана во
усвои вредност (слика 4). Силата на чиј интензитет е даден со
нејзиното средиште, со м
23 24 25 26 27 28

добива: Земајата има облик на Ако се земат во предвид гал, по Галилео, кој прв
4
топка, со волумен В и
F =G Rπ σ вредностите за радиусот го мерел забрзувањето
M
F =G 2 средна густина σ ,
3
(Р=6377000 м) и
густината на Земјата (
Основна единица за
забрзување во СИ
на слободното паѓање.1
гал е забрзување кое
R тогаш масата на Земјата
може да се изрази со
вредност на
σ = 2.67 ⋅10 3 kgm
системот
−3 е метар по
секунда на квадрат.
маса од 1 грам го
Во ваков случај, силата забрзувањето се вика добива под дејство на
формулата забрзување на силата на ) се добива вредност: На XV конференција сила од 1 дин.
на привлекување
на Меѓународната
претставува вектор со 4 Земјината тежа и се
g = 9.81 ms −2
1gal =10 −2 ms −2
правец од единечната σ со g
M = Vσ = R 3 πозначува .
унија за геодезија и
геофизика, 1971 или
маса кон Земјата со маса
3 F =g
или
год., предложено е
М.
29 30 31 32 оваа единица да се 33 1gal = cm / 34
s2
единици се милигал На секоја материјална сите овие сили се вика Земјата. z-оската нека се површината на Земјата меѓу овие две точки е
(мгал) и микрогал ( точка во Земјата и на гравитационо поле на совпаѓа со оската на точка А, со единечна еднакава на :
µ гал ). нејзината површина
дејствуваат повеќе сили
Земјата.
Ќе ја посматараме
ротација на Земјата, а маса (м=1) и
координати ( dM ⋅ 1
dF = G
оските џ и ѕ нека се во
1mgal =10 −3 gal =10 насочени во различни
−5
ms
правци: привлечната
−2 Земјата, а при тоа нема
да правиме претпоставки
рамнината на екваторот.
На површината на
x, y, z ), која
r2
, сила на Земјата, за нејзиниот облик и Земјата ќе земеме една ротира заедно со .
1µgal =10
центрифугалната−сила и −2 распределбата на материјална точка Т, со Земјата. Растојанието
−3
mgal =10 8
силите на привлекувањеms масите. Центарот на меѓу точките ќе го
Компонентите на силата
dM
r
маса и на привлекување меѓу
3.2. Силата на на останатите небески координатниот систем x, означиме со . точките во правец на
тежата и тела. Резултантата на y, z нека е во центарот на координати ( координатните оски ќе
По Њутновиот закон,

4
8 9 10 11 12 13

y − yx′ − x ′y − y ′ f z = f cos γ = 0
: Центрифугалната сила истиот координатен

rM∫ r 3
dF x , dF y , dF z dF = dF cos β =FdF= G = G dM dM
која дејствува на
единечна маса (м=1)
систем, со почеток во
центарот на Земјата, во Центрифугалната сила е
y x
, а аглите што тие ѓи r бројно3 е еднаква на
центрифугалното
кој оската z се совпаѓа со
оската на ротација, ќе
секогаш паралелна со
зафаќаат со правецот на рамнината xОy.
координатните оски со: z − z ′ y − yz′− z ′ забрзување : бидат : Бидејќи силата на тежата
α, β и γ . dFz = dF cos γ = F dF = G ∫ = G3 dM f = dM rω 2
f x = f cos α = ω x 2
е геометриски збир на

Тогаш можеме да
y
r M r Компонентите
r3 на
силата на привлекување
и центрифугалната сила,
напишеме: Компонентите на центрифугалната сила во f y = f cos β = ω y 2
нејзините проекции на

x − x ′ 15 xF−z x=′ G z −16 z ′dM


привлекување на целата координатните оски

dF x
= dF cos
14
α = dF = G dM ∫ r дефинира и како
3
17 18 19

можат да се прикажат во Францускиот


r r
Под 3поимот потенцијал
M
dM 1формули
Анализирајќи ги овие

W = G∫ ω 2 (дека
следниот облик : математичар Легранж на силата на негативна количина на може да се
+ заклучи x2 + y2 )
x − x′
прв забележал дека во привлекување се работа, потребна да се
r 2привлекувањето U над
gx = G∫
структурата на 2овие подразбира таква потенцијалот на
dM + ω x
спротивстави на силата M
формули лежи посебна функција чии парцијални на тежата која дејствува
Потенцијалаот на силата
M r3 функција на силата која
овозможува да се
изводи во правец на
координатните оски ги
на единечна маса м.
Потенцијалната
на тежата може да се
Земјата се намалува,
бидејќи е обратно
изрази како збир на
y − y′ изврши интегрирање. даваат компонентите на функција или
потенцијалот на силата
пропорционален на

gy = G∫ dM + ω y Оваа функција Грин


2
нарекол потенцијална
ја силата на привлекување:
Fx, Fy и Fz
потенцијалот на силата
на тежата има облик:
на привлекување U и
растојанието r а
центрифугалниот
M r203 функција, а Гаус
21
Потенцијалот може да се
22 23
на центрифугалниот
потенцијал V:
24
потенцијал истовремено
1

се зголемува бидејќи е центрифугалниот линиите на силата. Линиите на сила на секоја нејзина точка површини на Земјата кои
правопропорционален на потенцијал се губи, а Еквипотенцијална Земјиното поле на силата на тежата да е се од значење за
растојанието r од оската останува само површина е површина на тежата се викаат нормална на нејзината геодезијата.
на ротација. Треба да се потенцијалот на која потенцијалот на вертикали. Бидејќи е површина. Различните - Еквипотенцијалните
има предвид дека
комбинираниот
привлекување.
Наједноставен начин на
тежата е константен.
Општата равенка на W функција од значења на константата
во равенката се
површини никогаш не
поминуваат една преку
потенцијал има дејство користење на еквипотенцијалната координатите однесуваат на различни друга. Тие се затворени
само на честички и тела потенцијалот на тежата површина е: x, y, z , еквипотенцијални концентрични површини.
поврзани со Земјата.
Кога телото ќе престане
претставува употребата
на еквипотенцијалните W = const . добиената равенка
површини. Постојат
неколку својства на
Тие се непрекинати.
Еквипотенцијалните
да се движи заедно со
2
(нивовски) површини и
3 4
W = const . 5
еквипотенцијалните
6
површини немаат нагли
7

премини, ниту остри такви сингуларни точки површина нема промени еквипотенцијалните обесениот висок не се добива една сплесната
ивици. се точките на Земјината на потенцијалот, па површини. Бидејќи совпаѓа со правецот на крива. Сите
- Локалните радиуси на површина. поради тоа не се врши правецот на вертикалата вертикалата, како што не еквипотенцијални криви
кривините на - Еквипотенцијалните никаква позитивна или се вика вертикален се совпаѓа и патеката на имаат просторно
еквипотенцијалните површини се секаде негативна работа во правец, телото кое слободно сплеснат распоред, кој
површини се менуваат конвексни. Тоа значи статичка смисла. Според еквипотенцијалните паѓа. Ако се нацрта потсетува на низ од
бавно од една до друга дека немаат никакви тоа, ова движење не површини дефинираат попречен пресек на концентрични елипсоиди
точка, со исклучок на вдлабнувања, премини може да се врши по хоризонтален правец и еквипотенцијалната (слика 5). Меѓутоа,
точки во кои густината или долини. правецот на се викаат нивовски површина, т.е. пресек со поради неправилниот
нагло ја менува својата При движење по вертикалите, затоа што површини. Спротивно на рамнина која е нормална распоред на густината,
вредност. Пример за еквипотенцијалната тие мора да бидат верувањето, конецот на на векторот на тежата, еквипотенцијалните
8 9 10 11 12 13

површини се торзија. Мора да се тежата нема површини. Кога еквипотенцијални еквипотенцијалната


неправилни. Имајќи нагласи дека овие еднаков интензитет површините се површини и површина е константна?
предвид дека се неправилности, иако во сите точки на поблиски, полето на растојанието меѓу нив: Од сликата може да се
менуваат нивните значајни, всушност се една
тежата е посилно ( g ∂W заклучи дека
радиуси на закривеност
од точка до точка, и во
многу мали.
Се наметнува
еквипотенцијална
површина, но е поголемо), и обратно. g =− интензитетот на тежата
на еквипотенцијалната
различни правци, прашање, каква секогаш се совпаѓа Ова станува уште ∂h површина се менува.
следува дека врска постои меѓу со нејзината појасно ако се има Овој заклучок дава Сознанието дека
вертикалите се интензитетот на нормала. предвид дека тежата е одговор и на уште едно еквипотенцијалните
закривени во сите тежата и Интензитетот на однос на разликата на често поставувано површини кон половите
правци. Со други еквипотенцијалните тежата директно потенцијалот на две прашање, а тоа е: дали конвергираат една кон
12 13 14 бесконечно блиски 15 16 17

друга се објаснува како облик: Според тоа дел од соодветната односно ќе постојат сили потребно неговата

= δWСо =
H P g P = H E g E 0.54%.
последица на поголема конвергенцијата е еквипотенцијална на тежата кои ќе површина да дојде во
тежа на половите во const .
други површина на Земјата. Ќе дејствуваат на положба на рамнотежа,
однос на екваторот. каде H е висина на зборови, потребно е да претпоставиме дека површината на флуидот. т. е. да се совпадне со
Разликата меѓу избраната се изврши поголема површината на флуидот Разликата во еквипотенцијаланата
вредноста на тежата на еквипотенцијална работа на полот во се разликува од потенцијалот, односно површина. Тоа и се
екваторот и на полот е површина над геоидот, однос на екваторот за да еквипотенцијалната тангенцијалната случува на Земјината
5.186 гал, ако како тогаш висината на се подигне тело со површина. Тогаш ќе компонента на силата на површина, како локално
модел на глобалното половите е еднаква на константна маса. постои разлика во тежата, ќе предизвика така и глобално.
поле на тежата се земе 0.9946 помножено со Површината на потенцијалот на движење на флуидот во Површините на
формулата 1967. висината на екваторот. хомогениот флуид во површината на флуидот, онаа мера колку што е морињата и океаните
18 19 20 21 1 2

ја следат облик на 3.3. Геоидот и Земјата кој се вика геодезијата, посебно во нивото на морето.
еквипотенцијалната еквипотенцијалната отстапувањата на геоид. Силата на тежата позиционирањето. Геоидот ги поседува сите
површина со мали површина. вертикалите во сите точки на геоидот Во прва апроксимицаја, својства на една
отстапувања, кои се За одредена вредност на има правец нормален на со приближување од еквипотенцијална
резултат на константата се добива таа површина, со што неколку метри, геоидот површина.
нехомогеноста на водата нивовска површина која практично и ја одредува. го претставува средниот Набљудувањата
и на надворешните се совпаѓа со Гаус геоидот го морски водостој. Во покажуваат дека геоидот
влијанија. И Земјата површината на мирните дефинирал како општ случај тој може да се апроксимира
како целина се однесува води на морињата и математички облик на поминува под со приближување од
како многу вискозен океаните. Со таквата Земјата, и тој континентите на неколку десетици метри
флуид и настојува да површина се претставува важна длабочина еднаква на и со двоосен елипсоид

5
3 4 5 6 7 8

мала оска се совпаѓа со генерира нормалана вредност што поблизу до вредност што поблизу до Растојанието меѓу Земјата на површината
главната поларна оска на тежа, туку и потенцијал стварниот потенцијал на стварниот потенцијал на геоцентричниот на елипсоидот
ротацијата на Земјата. кој одговара на геоидот. На тој начин геоидот. На тој начин референтен елипсоид и неопходни се
Геоидот обично се нормалната тежа. За да површината на површината на геоидот се вика отстапувањата на
однесува на истиот стварното и нормалното елипсоидот станува една елипсоидот станува една бранување на геоидот вертикалите и
елипсоид кој ја генерира поле на тежата се од еквипотенцијалните од еквипотенцијалните (геоидна висина или бранувањето на
нормалната тежа. доведат во поблиска површини на полето на површини на полето на геоидна ундулација), се геоидот. Отстапувањето
Геоцентричниот врска, се бара нормалната тежа, која се нормалната тежа, која се обележува со Н . на вертикалата е
референтен елипсоид нормалниот потенцијал нарекува нарекува За сведување на просторен агол меѓу
треба да се посматра на површината на еквипотенцијален еквипотенцијален геодетските мерења од правецот на вертикалата-
како тело кое не само референтниот елипсоид елипсоид. елипсоид. физичката површина на нормалата на
9 10 11 12 13 14

правецот на нормалата- елипсоид. правец на првиот елипсоид, тогаш датум, наместо Референце Сѕстем), затоа
математички одредениот Вкупното отстапување вертикал Е-W (правец говориме за апсолутни Меѓународниот што разликите се помали
нормален правец на
елипсоидот (слика 7).
на вертикалата θ исток-запад).
Во зависност од тоа на
отстапувања на
вертикалите. Тие се
геоцентричен
референтен систем
од точноста на
одредување на
Отстапувањето на може да се раздвои во каков елипсоид се однесуваат на ИТРС (Интернатионал отстапувањата на
вертикалите ја поврзува две меѓусебно нормални однесуваат, геоцентричниот систем и Террестриал Референце вертикалите.
физичката стварност, компоненти (слика 7): отстапувањата на се пресметуваат на Сѕстем), може да се Апсолутните
Земјината површина и
геоидот, со применетиот
компонента ξ , во вертикалите се
апсолутни или
Геодетскиот референтен
систем ГРС80 (Геодетиц
користи Европскиот
геоцентричен
отстапувања зависат
само од распоредот и
геометриски модел, правец на меридијанот релативни. Кога се Референце Сѕстем). Како референтен систем густината на Земјините
N-S (правец север-југ), користи општ Земјин глобален геоцентричен ЕТРС89 (Еуропеан маси. При користењето
η
усвоениот референтен
15 компонента , во 16 17 18 19 20

на најпогоден елипсоид, Македонија, релативните последица на Локалните Во зависност од тоа на Хелмерт,


говориме за релативни отстапувања на нерамномерниот отстапувања која површина се врши отстапување на
отстапувања на вертикалите се распоред на масите, настануваат поради споредување на правецот вертикалите според
вертикалите. Тие однесуваат на континенталните промена на густината на на вертикалата со Пицети,
зависат, не само од Беселовиот елипсоид. возвишувања и Земјините маси во правецот на нормалата, отстапување на
распоредот и густината Втора поделба на океанските вдлабнувања околината на отстапувањата на вертикалите според
на Земјините маси, туку отстапувањата на на поголеми набљудуваната точка. вертикалите можат да се Молоденски.
и од димензиите и вертикалите е поделбата пространства. Промените на локалните поделат на (Хеисканен,
просторната ориентација на глобални и локални. Големината на овие отстапувања на Моритз 1996):
на усвоениот елипсоид. Глобалните отстапувања е најмногу вертикалите се совпаѓаат отстапување на
На територијата на отстапувања се 8" (Прибичевиќ, 2001). со промените на вертикалите според
21 22 23 24 25 26

Отстапување на Тука не се зема предвид Отстапување на на елипсоидот по Отстапување на сферопотенцијаланата


вертикалите разликата меѓу реалното вертикалите нормалата на вертикалите површина, со потенцијал
според Хелмерт и нормалното поле на според Пицети елипсоидот. Со тоа според еднаков на
Тоа се наједноставни тежата, т.е. не се зема Кај проекцијата на Пицети го дефинира Молоденски геопотенцијалот на
отстапувања, затоа што предвид закривеноста на Пицети точката Т од отстапувањето на Молоденски, површината во точката
кај Хелмертовата вертикалата, туку физичката површина на вертикалата на самиот отстапувањето на Т. Разликата меѓу
проекција точката Т од вертикалата се Земјата се пресликува на геоид, земајќи ја вертикалата го дефинира телуроидот и физичката
физичката површина на апроксимира со нормала геоидот по закривеноста предвид закривеноста на на телуроидот (слика површина на Земјата
Земајата на елипсоидот на елипсоидот. на вертикалата во точка вертикалата. 10), како агол меѓу претставува аномалија на
се пресликува по
нормалата на елипсоидот
Т0 (слика 9). Потоа
точката Т0 се пресликува
вертикалата во точка Т
на физичката површина
висината ζ.
27 28 29 30 31 32

Молоденски телуроидот потенцијал (W) во 3.4. Значајни својства висини, се користат за Земјата и применетиот азимути.
го дефинирал како соодветната точка на на отстапувањата на одредување обликот на математички модел. 4. Без отстапувања на
површина чија висина Земјината површина. вертикалите Земјата и геодетскиот 3. Тие имаат голема вертикалите, невозможна
над геоцентричниот 1. Отстапувањата на датум. примена при е редукција на
елипсоид е идентична со вертикалите 2. Отстапувањата на ориентацијата и геодетските мерења од
висината на физичката претставуваат вертикалите ја даваат израмнувањето на физичката површина на
површина на Земјата над отстапувања на реалното врската меѓу астрономско-геодетските Земјата врз
квазигеоидот. од нормалното поле на астрономските и мрежи, и заедно со референтниот елипсоид.
Нормалниот потенцијал силата на тежата на геодетските координати, Лапласовите азимути Сите истражувања што
(U) на телуроидот е Земјата. Поради тоа, тие т.е. овозможуваат врска овозможуваат премин од се занимаваат со
еднаков на вистинскиот заедно со геоидните меѓу реалниот облик на астрономски на одредување на
33 34 35 36 37 38

отстапувањата на поголема точност. 3.5. Методи на За нивно одредување се - врз основа на Астрономско-
вертикалите и одредување на користат следниве пореметување на геодетска метода
површината на геоидот отстапувањата на методи: патеката на вештачките Отстапувањата на
имаат голема примена не вертикалите - астрономско-геодетска Земјини сателити и вертикалите по ова
само во геодезијата, туку Отстапувањата на метода, - со погодна метода се одредуваат со
и во другите геонауки вертикалите не можат да - гравиметриска метода, комбинација на некои од споредување на
како што се: се измерат непосредно, - астрономско- овие методи. астрономските и
геофизиката, туку се одредуваат гравиметриска метода, геодетските координати.
геодинамиката, посредно со - топографско- Правецот на вертикалата
геологијата и др., со што пресметување. За нивно изостатичка метода, во одредена точка е
се оправдува потребата одредување се користат - инерцијални системи, дефиниран со
39 40 41 1 2 3

астрономски координати
ϕ и λ,
геодетските координати
се одредуваат во однос ξag =ϕ − B на овој начин имаат
релативен карактер
на елипсоидот Гравиметриска
метода
на респективно и зависат од: Кај гравиметриската
одредени со астрономски паралелни рамнини, така ηag = ( λ − L ) cos ϕ влијанието на метода отстапувањата на
набљудувања. Правецот што аголот меѓу нерамномерниот вертикалите се
на нормалата на вертикалата и нормалата распоред на масите, одредуваат од
елипсоидот во може да се одреди преку ηag = ( α − A )ctg ϕ разликата во аномалиите на силата на
соодветната точка е
дефиниран со геодетски
разликите на ϕиB Вредностите на
параметрите на
елипсоидот и
тежата ∆g , т.е.
координати B и L.
Астрономските и
и λ и L (слика 11).
отстапувањата на
вертикалите пресметани
геоидот и грешките
од ориентацијата
како разлика од реалното
( g ) и нормалното (

6
4 5 6 7 8 9

забрзување на силата на
тежата на точки со исти
∆g = g − γ позициониран елипсоид,
односно на апсолутно
и физичките параметри
на усвоениот елипсоид
врз кои е мерено
забрзувањето на силата
Астрономско-
гравиметриска
ϕи λ. За разлика од другите
методи, според ова
ориентиран елипсоид:
кај кој постои совпаѓање
за пресметување на
нормалната вредност на
на тежата g. метода
Оваа метода претставува
метода се добиваат на екваторските рамнини забрзување на силата на комбинација од
1 dS
ξ gr = cos αdσ
∫ ∫∆g
апсолутни отстапувања,
бидејќи нормалните
и ротациските оски на
тежата γ и
астрономско-геодетска и

4π γ σ dψ
Земјата и на елипсоидот. e гравиметриска метода,
вредности на Отстапувањата на сплеснатоста f. Точноста разработена од
забрзувањето на тежата вертикалите одредени со на овие отстапувања Молоденски според
1 dS се одредуваат во однос гравиметриската метода идејата на Красовски.
η gr sin αdσ
зависи од густината и
= ∫∆g
∫ 10 на геоцентрично зависат од распоредот на точките
4π γ σ dψ позициониран елипсоид,11 12 13 14 15

астрономските линеарно во отстапувањата на Топографско- Таа почива на


мерења автоматски подрачјето на геоидот од изостатичка претпоставката дека,
ξagr =ξ gr + ∆ξ ag
се зема предвид
влијанието на
интерполација.
Овие астрономски
референтниот
елипсоид, со
метода
Топографско-
отстапувањето на
вертикалата во некоја
далечните зони. отстапувања на постапка позната изостатичката метода се точка на физичката
ηagr =ηgr + ∆η agМолоденски при тоа вертикалите како астрономско- темели на пресметување површина на Земјата не
претпоставил дека интерполирани гравиметриски на привлекувањето на би постоело, доколку со
Со ова метода се масите над нивовската
влијанието на гравиметриски, нивелман. видливите
намалува обемот на нерамномерности на површина, кога истите
далечните зони на според Молоденски,
астрономските и на масите на Земјината би биле отстранети, би
гравиметриските можат да бидат
гравиметриските површина и нивната се потполниле
отстапувања на искористени за
мерења, бидејќи со
16 17 18 19 20 21

вдлабнувањата под
истата нивовска
вертикални рамнини. Во
пресеците се наоѓаат
сите призми се одредува
вредноста на
теоријата на изостазија,
земајќи го предвид ξti = ξt + ξi Инерцијални
геодетски системи
површина. За таа цел, призми со основа во топографското влијанието на масите Со помош на
подрачјето во околината облик на сферен трапез. отстапување на под видливиот дел на η ti = η t + η i инерцијалните
на посматраната точка се Средната висина на вертикалата, под Земјината површина, до системи
дели на концентрични претпоставка дека сите Топографско-
секоја призма се чита од длабочина на отстапувањата на
цилиндри (со осовина во призми имаат иста изостатичката
карта и се пресметува изостатичката вертикалите
вертикалата на точката) нејзината маса и силата густина. Бидејќи ова компензација. метода се
директно се мерат
по системот на прстени, на привлекувањето на претпоставка е нереална, Отстапувањата се применува таму
во системот.
таа маса. Со собирање добиената вредност се пресметуваат според каде што нема
кои потоа се сечат со Системот е многу
радијално поставени на влијанието на масите поправа со примена на следниве формули: доволно
чувствителна
22 23 24 25 гравиметриски 26 27

со жироскопи кои ја правец на оските и тие се редуцираат координатните параметри. Со Набљудување на


одржуваат се пренесуваат во на елипсоидот и се разлики на преместување на сателитите
ориентацијата во пресметувачот. Со додаваат на површината на наредната точка, Со набљудување на
просторот на три интеграција на претходните елипсоидот, отстапувањата на сателитите може (на
меѓусебно забрзувањата по вредности во координатните системот се море) непосредно да се
нормални оски време, се добива правец на оските. разлики се појавуваат по измери висината на
(секоја има свој брзина, а со нејзина Пресметувачот претвораат во оските, кои геоидот над елипсоидот
жироскоп). Секоја
оска е снабдена со
повторна
интеграција по
секогаш и задава на
платформата
разлики∆ϕ и претставуваат
отстапувања на
и да се одреди
забрзувањето на силата
многу чувствителен
акцелерометар со
времето се
добиваат
положба под прав
агол кон нормалата,
∆λ . За добивање вертикалата на тежата во одредени
точки. Овие податоци
28 29 30 на отстапувањата31 32 33

на гравиметрискиот Астрономски природни. Во Y-оската е нормална на оските на на точката Т.


премер и на копно и на координатен геоцентричниот неа. геоцентричниот Положбата на точката Т
море. систем координатен систем При дефинирањето на координатен систем врз Земјината површина
Астрономскиот почетокот на природните координати (слика 3.1). Точката Т е одредена со
координатен систем е координатниот систем е за точката Т на истовремено претставува астрономските
најблиска практична во центарот на Земјината физичката површина на и центар на единечната координати: астрономска
апроксимација на
геоцентричниот
маса, Z-оската е во
правец на северниот
Земјата, координатниот
систем може да се смета
сфера. Врз површината
на единечната сфера се
ширина ϕ,
природен систем, па небески пол, X-оската е за локален, со пресликуваат усвоениот астрономска должина
поради тоа
астрономските
во правец на почетниот
(Гринички ) меридијан,
координатен почеток во
точката Т, чии оски се
почетен меридијан,
екватаорот и λ и ортометриска
33 34 35 36 37 (надморска) висина H.38

астрономските северно и јужно од точки источно и западно координата, со која Иако овие координати се при многубројните
координати дефинирана екваторот астрономските од почетниот меридијан еднозначно се дефинира одредуваат со географски истражувања.
е положбата на ширини имаат астрономските должини положбата на една точка астрономски методи (по
нормалата на геоидот - вредности од 0о - 90о. имаат вредности од 0о - во просторот, се зема што и го добиле името)
вертикалата (слика 3.2). Астрономска должина е 180о. ортометриската практично и денес
Астрономска ширина е агол што во рамнината Астрономските (надморската) висина на повеќе се користи
аголот меѓу вертикалата
и рамнината на
на екваторот го зафаќа
рамнината на почетниот
координати ϕи точката, која
претставува растојание
терминот географски
координати. Името
екваторот, мерен во
рамнината на
меридијан со
меридијанот повлечен λ претставуваат две од геоидот до физичката
површина на Земјата
"географски" се
употребува според
меридијанот. За точки низ одредена точка. За од трите просторни мерено по вертикала. традиција, затоа што тие
39 40 координати. За трета 41 1 2 3

Геодетски неговата оска на вртење, површина, е одредена со Аголот меѓу нормалата и точката и почетниот физичката површина на
координатен X-оската е во правец на геодетските рамнината на екваторот, меридијан , измерен во Земјата, измерено по
систем почетниот (Гринички) (елипсоидни) измерен во рамнината на рамнината на екваторот, правецот на нормалата
Геодетскиот (Декартов) меридијан и има координати: геодетска меридијанот на точката, е геодетска должина. За на елипсоидот, е
координатен систем е геодетска должина 0о, а ширина B, геодетска е геодетска ширина. За точки источно и западно геодетска (геометриска)
правоаголен координатен Y-оската има должина должина L и геодетска точки северно и јужно од почетниот меридијан висина.
систем кој е врзан за 90о источно од Гринич. (елипсоидна) висина од екваторот геодетските геодетските должини
референтниот елипсоид Положбата на која и да h(слика 3.3) или ширини имаат вредности имаат вредности од 0о -
и не е геоцентричен. било точка во однос на правоаголни Декартови од 0о - 90о. 180о. Растојанието од
Координатниот почеток Земјиниот елипсоид, координати X, Y, Z Аголот меѓу рамнината референтниот елипсоид
му е во центарот на како референтна (слика 3.5). на меридијанот на до која и да било точка

7
4 5 6 7 8 9

Редукција на редукции на мерењата за пресметани скоро сите потоа се земаат како да земаат предвид приближно редуцирани
геодетските премин од физичката досегашни се редуцирани на отстапувањата на на геоидот, непроменети
мерења површина врз тригонометриски мрежи, површината на вертикалите и се пренесуваат на
Математичката површината на не обезбедува строго референтниот елипсоид, бранувањата на геоидот. елипсоидот. Со ваквиот
обработка на податоците елипсоидот. Во суштина решение. Според оваа на кој се врши обработка Понекогаш, на мерењата начин на редукција не се
од мерењата, извршени постојат две методи на метода, непосредно на резултатите од им се додаваат поправки врши "проекција", туку
на физичката површина редукција: извршените мерења се мерењето. Со други за апсолутна висина на само развивање на
на Земјата, се врши врз метода на развивање, редуцираат на средното зборови, се занемарува визурната точка и за мрежата, а занемарените
површината на метода на проектирање. морско ниво, т.е. несовпаѓањето на замена на нормалните редукции остануваат
усвоениот референтен Методата на развивање, приближно на геоидот и референтниот пресеци со геодетска како систематски
елипсоид. За таа цел , според која се површината на геоидот, елипсоид, па затоа и не линија. Таквите мерења, грешки. Кај развивањето
10 11 12 13 14 15

важно овие на минимум на мрежата не треба да се Според проф. коректни, односно нема Сите потребни редукции
занемарувања да бидат отстапувања на применува апсолутна Муминагиќ, површината да бидат извршени во се функција од
што помали. Тоа може вертикалите и ориентација, бидејќи таа на геоидот на подрачјето согласност со точноста аргументите кои ја
да се постигне ако се бранувањата на само станува извор на на поранешна на извршените мерења. одредуваат меѓусебната
усвои референтен геоидот. Овој принцип непотребни деформации. Југославија е многу Методата на положба на Земјината
елипсоид кој најдобро ќе на минимум е Во 1971 година "немирна", релативните проектирање овозможува површина и површината
се прилагоди на геоидот, "гаранција" дека, со одреден е т.н. реален бранувања на геоидот се точна математичка на усвоениот референтен
и во тој случај занемарување на геоид за Југославија, врз движат од + 6 до -10 редукција на мерењата елипсоид, т.е. функција
вредностите ξ, η редукциите, настанатите
деформации во мрежата
основа на извршени
астрономско-геодетски
метри, и до колку тие
бидат занемарени, тогаш
од Земјината површина
врз површината на
од отстапувањето на
вертикалата, геодетската
и Н ќе бидат ќе бидат помали. Кај мерења (Муминагиќ, пресметаните редукции референтниот елипсоид. висина и аномалијата на
минимални. За тоа е 16 17 18 19 20 21

силата на тежина. Нејзината предност е во се одредени на Хелмертовата, е двојна состои во пресликување Пицетиевата проекција.
За редукција на тоа што, со неа, се физичката површина на проекција. Кај неа, на точката од Кај неа е возможна
извршените мерења избегнати долготрајните Земјата, а секоја точка секоја точка од површината на геоидот директна трансформација
постојат две методи на редукции поради од физичката површина физичката површина на врз површината на од елипсоидни (B, L, h)
проектирање: закривеност на на Земјата директно се Земјата прво се елипсоидот, со помош во правоаголни (X, Y, Z)
Хелмертова и Пицетиева вертикалата, а кои се пресликува врз пресликува врз на геоидната висина, по координати.
проекција. неопходно потребни кај површината на површината на геоидот, правецот на нормалата. Координатите на
Хелмертовата строгата проекција на елипсоидот со помош на со помош на Во пракса повеќе се Хелмертовата проекција
проекција е дефинирана Пицети. Отстапувањата геодетската висина ортометриската висина користи Хелмертовата можат дополнително, по
како чисто геометриска на вертикалите се (х=Х+Н). Х, по правецот на проекција, затоа што таа израмнувањето, да се
и нема физичко значење. користат такви какви Пицетиевата проекција, вертикалата. Вториот е поедноставна во однос преведат во "Пицетиеви
22 23 24 25 26 27

координати", со пресликаните точки се вториот чекор, кој од што произлегува дека кои произлегуваат од Хоризонтални
додавање на еден член менуваат помалку во зависи од изборот на точното редуцирање на приближноста на правци
кој зависи од однос на координатите елипсоидот дава помала геоидот практично е методата на развивање, Хоризонталните правци
закривеноста на на пресликаните точки редукција. невозможно. Сепак, т.е. кога мерењата мерени на Земјината
вертикалата. кај Хелмертовата За точно редуцирање на грешките кои приближно редуцирани површина се редуцираат
Предноста на проекција. Ова се геодетските мерења на произлегуваат поради на геоидот се земаат врз површината на
Пицетиевата проекција е темели на фактот што површината на геоидот приближното познавање како да се редуцирани на елипсоидот со внесување
во тоа што, при промена кај Пицетиевата неопходно е на густината на елипсоидот. на поправки за:
на димензиите или проекција првиот чекор познавањето на Земјините маси, кај отстапување на
положбата на е непроменет затоа што густината на Земјините методата на вертикалата, апсолутна
елипсоидот, не зависи од изборот на маси над геоидот, но тие проектирање, се помали висина на визурната
28 29 30 31 32 33

нормалните пресеци со
геодетска линија.
-Поправка за
апсолутна висина R ij - хоризонтален
азимут на страната,
од станичната ξi и ηi - hj - елипсоидна

Rij = rij +ϑi + ε + τ на визурната точка


i i 2
правец редуциран врз
површината на
точка Ti do компоненти на
отстапувањето на
висина на точката

-Поправка за e hj Tj ,
ε i = ρ ′′
елипсоидот,
2 станичната точка вертикалата во
cos r B-mхоризонтален
sin 2 Aij
отстапување на
вертикалата 2M ij Tj точката Ti e - прв броен
- Поправка за правец мерен на ексцентрицитет на
замена на Земјината површина, Bm - средна Dij - должина на елипсоидот,
ϑi = ( ηi cos Aij −ξ sin A )ctg z ij
нормалните
i ij Aij - вредност на геодетската геодетската лнија, M - радиус на
33 пресеци со 34 35 ширина на страната 36 37 38
z ij - зенитно

N - радиус на астрономски и
гравиметриски мерења,
поправките можат да
бидат и околу 1", што
поправките ε τ и ,
мрежи од 1. и 2. ред. Астрономски
координати
закривеноста на првиот не биле познати. Во значи дека треба да така што еднаш За добивање
вертикал. мрежи, како што е бидат земени предвид. пресметаните вредности геодетски
Во тригонометриската случајот со нашата, кои Промените во за нив, на еден координати B, L и
мрежа од 1. ред не се се развиени на подрачје параметрите на елипсоид, можат да се азимут А на
земени предвид со изразен рељеф со елипсоидот, дури и за користат и за кој било елипсоидот, треба
поправките за сложен и хетероген
∆a = 1000 друг елипсоид. да се изврши
отстапување на
вертикалите затоа што
состав и кога зенитните
растојанија значително обично немаат влијание
м,
Поправката τ се редукција на
астрономските
тие, поради малиот број се разликуваат од 90°, врз вредностите на внесува за сите мерени координати
39 40 поправките ε τ
и 41,
правци во 1 2 3

на Земјината предвид
λgeoid = λpov . + δ λ hkmПоради ротационата астрономските

δ ϕnor . = −ρ ′′ β sin 2ϕ = −0 ′дефинираат


′.171 hточка 2ϕ
површина. закривеноста на симетрија на вртливиот координати, кои
Астрономските вертикалата, туку елипсоид, закривеноста km sin
на
ϕи
Бидејќи наместо
координати
таа се зема како
права линија. За да
вистинската тежина г се R kmна вертикалата во правец
на првиот вертикал е
Земјината површина, тие
се приближуваат кон
користи нормалната
λ измерени на се добијат
вредностите кои се тежина γ , се δ λnor . = 0 многу мала и се усвојува
вредност еднаква на
коресподентната точка на
усвоениот референтен
Земјината елипсоид, со што се
Bi = ( ϕ i − 0.′′ 171 h
нула.
sin 2ϕ ) − ξ
однесуваат на дефинираат следниве
површина, не се геоидот треба да се поправки за нормална Нормалната поправка е овозможува нивно
еднакви со km
погодна за употреба,
i i
споредување со
изврши следнава закривеност на
соодветните
вредности врз
редукција: вертикалата: Li = λi − ηi sec Bi бидејќи со нејзино геодетските координати,
а со тоа и одредување на

8
4 5 6 7 8 9

а со тоа и одредување на
отстапувањето на
меридијанот и првиот
вертикал.
висина на визурната
точка и за замена на
Зенитни
растојанија z ij = z ij′ + ξ i cos A + η sin A
Должини
Должините
ij се ij
вертикалата во Астрономскиот азимут нормалните пресеци со Зенитните растојанија се редуцираат во зависност
приближно иста точка. се редуцира на геодетски геодетска линија, т.е.: редуцираат од Земјината од тоа на каков начин се
Меѓутоа, без познавање
на распоредот на
азимут врз елипсоидот со
внесување на поправки Aij = αij −ηi tgB + ϑ + ε +τ површина врз
i i на i
површината i
добиени.
Редуцираната
Земјините маси за: несовпаѓање на елипсоидот со внесување должина на
невозможно е точно да се локалниот астрономски и на поправка за класично мерена
одреди закривеноста на геодетскиот систем, отстапување на основица, сведена
вертикалата во отстапување на вертикалата, која го има на хоризонт, се
рамнината на вертикалата, апсолутна следниов облик: одредува според
меридијанот и првиот 10 висина на визурната 11 12 13 14 15

Редукцијата на Редукцијата на
∆h тетивата,
S ij2 електронски 3
S мерена
ij
должина, односно S ij2 − ∆hij2ij S ij3
- елипсоидна
Dij - должина на
Dij = +
должина, ослободена
влијанието на
од
Dij = +
висинска разлика,

 hm 
2
24R 2
инструменталните S ij2 − ∆hij2
 hi  R -hсреденj  24 R
радиус 2 геодетската линија.

1 +  грешки и со извршена Dij′ = 1 + на1закривеноста


+  на
 hi  h j   R Земјата,Rкој еза 6 374
атмосферската корекција
 R  Македонија 
1 + 1 + 
гласи:
884 м,

Di′ j3  R  hi R
и hj -
 S ij - коса должина,

Di j = Di′ j +
16 17 18 елипсоидни висини во19 20 21

Мерење на микроскоп-микрометар точност е под Основна метода за Мерење на агли по насока. Кога постои
2
хоризонтални агли во
мрежата од 1. ред
вредноста на една
2 4R
поделка на барабанот на
микроскопот не смее да
нормалната точност на
соодветните мерења,
мора да се отстрани од
мерење на хоризонтални
агли во мрежата од 1.
ред е методата на
методата на Шрајбер
Секој агол се мери
одделно по гирусна
сомневање дека
алхидадата го влече
лимбот, тогаш и во прва
За агловни мерења во биде поголема од 2 . дефинитивната Шрајбер во сите метода. При мерење во и во втора положба на
мрежата од 1. ред можат Теодолитите со оптички обработка. За таа цел се комбинации. Во случај прва положба на дурбинот алхидадата се
да се користат теодолити микрометар по точноста врши претходна оценка кога оваа метода не дурбинот алхидадата се движи во насока на
со микроскоп- мора да одговараат на на точноста на може да се примени, движи во насока на саатните стрелки.Аглите
микрометар и оптички теодолитот на Њилд, чиј извршените мерења. тогаш аглите се мерат по саатните стрелки, а при се мерат според
мокрометар. Кај податок е 0.2  . Методи за мерење на методата на затварање мерење во втора наведената шема на
теодолитите со Секое мерење чија хоризонтални агли на хоризонт. положба на дурбинот во набљудување, во
22 23 24 25 26 27

која за секој гирус е


означена ориентацијата
равенката:
каде е: к - број на агли, t = s , за s За секој агол се добива
с-1 вредност, и тоа:
Претходна оценка на
точноста на
дурбинот е поголемаод
2.5 , се поништува и
на лимбот, имајки а s- број на правци. непарно. една вредност од извршените мерења се заменува со ново
притоа во предвид дека За мерење аглите се За секој агол се добива непосредно мерење на ∞ Максимална мерење. Новото мерење
ориентацијата се врши делат во групи, а бројот s-1 вредност, и тоа: соодветниот агол и дозволена разлика меѓу се врши при иста
по правецот на една иста на групите (т) се една вредност од с-2 вредности како збир полугирусите ориентација на лимбот,
точка. одредува според непосредно мерење на или разлика на Секој гирус во кој при која е вршено
Бројот на аглите што следниве изрази: соодветниот агол и непосредно мерените разликата меѓу поништеното. Гирусите,
t = s −1
треба да бидат измерени s-2 вредности како збир агли. вредностите на одреден со кои се заменуваат
зависи од бројот на или разлика на агол, одредени во прва и поништените, ги
правците и се одредува за s парно непосредно мерените втора положба на задржуваат нивните
28 29 агли. 30 31 32 33

[δ δ]
додава ознаката 'з " површини или над 3.4 кога аголот е добиените вредности се мерењата да не се во
(заменет). покриви на куќи, мерен во 18 гируси утврди дека разликата спротивност со законот
∞ Максимална средна граничната вредност се m0 = ≤ 1.0′′ Кога аголот е измерен во меѓу максималната и на случајните грешки и
грешка на агол мерен
во еден гирус
зголемува за 0.1 .
Разликата меѓу
n −1 предвидениот број на
гируси, тогаш на лице
минималаната вредност е
помала од напред
разликите меѓу одделни
гируси и аритметичката
Средната грешка на агол најголемата и најмалата место се врши наведените гранични средина да не се
мерен во еден гирус не вредност одредени со пресметување во вредности, тогаш се поголеми од 1.7 . Ако
смее да биде поголема мерење во одделни 2.0 кога аголот е образецот О.Т. (оценка пресметува аритметичка постои гирус со
од 1.0 .Во гируси не треба да биде мерен во 4 гируси на точноста). Ако од средина и средна грешка поголема рзалика, тогаш
исклучителни случаеви, поголема од: 2.1 кога аголот е меѓусебното на агол мерен во еден тој се поништува и
кога визурата поминува мерен во 5 гируси споредување на гирус, под услов заменува со ново
33 34 35 36 37 38

Ако се случи средната ∞ Дали мерењата меѓу максималната и разлики меѓу нив и разлики r меѓу непосредно мерење.
грешка на агол мерен во одговараат на законот минималната вредност даваат друга вредност, непосредно мерениот и Овие поправки не треба
еден гирус да е поголема на случајните грешки на аголот. Групирање на тогаш велиме дека изведените агли. да бидат поголеми од
од 1.0 , тогаш Мерењата одговараат на резултатите постои кога постои групирање на му- средна грешка на 0.4 . Во спротивно
соодветниот агол се законот на случајните неколку гируси, кои резултатите. агол мерен на мерењата се
мери дополнително во грешки кога не постои следат еден по друг и ∞ Меѓусебно соодветната станица
2-3 гируси и повторно
се пресметува
аритметичка средина и
групирање на
резултатите, а тоа значи
вредностите на аголот во
кои меѓусебно малку се
разликуваат, даваат една
вредност, а други гируси
споредување на
непосредно мерените и
изведените агли
Количниците [r]/n
претставуваат
приближни mu = ±
[m ] 2

средна грешка. одделни гируси да се


рамномерно распоредени
кои се исто така
последователни, со мали
Споредувањето се
состои во пресметување
поправки на
вредностите k
39 40 41 1 2 3

[ r ] ≤ 0.4′′
Бидејки постојат правци првата група влегуваат Мерење на агли по применува тогаш кога не
тешки за набљудување, сите агли чии еден крак
m 2 + m22⋅3 методата
+ ... + m на 2 може да се примени
се претспоставува дека е правецот кон точката
1. Во втората група m22 = 1⋅2 затварање на 2 ⋅i
хоризонт методата на Шрајбер.

rmaxn = 3.5 ⋅ mu
аглите во кои тие правци По методата на Секој агол се мери по
влегуваат ќе имаат влегуваат сите агли чии nзатварање на хоризонт се
мерат сите агли што
гирусна метода, најмалку
поголеми средни еден крак е правецот кон во 12 гируси,
грешки. Со цел да се меѓу себе ѓи зафаќаат померувајќи го лимбот
идентификуваат и m12⋅2 + m12⋅3 со
+ помала
... + mточност
2 соседните правци. меѓу гирусите за 15о.
издвојат таквите правци, m = 2
1
1⋅i Бројот на мерените агли
е еднаков на бројот на
Претходна оценка на
аглите се делат во групи
на следниот начин. Во n правците. Оваа метода
точноста на
извршените мерења

9
4 5 6 7 8 9

Максимална средна Разликата меѓу 360о и Ако грешката не ја грешка на агол мерен во агли. Поравките се Кога грешката на
квадратна грешка на збирот на надминува граничната дванаесет гируси, пресемтуваат по затварање на хоризонт е
агол мерен во еден гирус дефинитивните вредност дадена со бидејки максималната формулата: поголема од
±1.0 . вредности на измерените изразот: вредност на агол мерен пропишаната гранична
Максимална разлика на агли е грешка на во еден гирус е v = k ⋅ m2 вредност, тогаш се врши
∆ f = 0.29′′ ⋅ n + 0.30, тогаш
′′ − 0.05′′ ⋅ (i n − 2 ) i
одделни гируси од затварање на
хоризонтот, те. 1.0′′
е:
f
повторно мерење на оние
агли, за кои постои
n
аритметичката средина
±2.0 . n
- број на агли што
1.0′′ k= сомневање дека се

f = 360 − ∑ β i ±0.29n′′
неточно измерени.
Мерењата мора да  го затвараат хоризонтот,
mmax = = 2 За пресемтување на
∑ mi
одговараат на законот на
случајните грешки.
10 i =1
11
0.29′′ ⋅ n -е
12
1213 14
средна грешка на
15
i =1

[( i ⋅ j )] ni⋅ j - 
на израмнет агол, треба тежина: мерења, кој е еднаков на
да се формираат разлики  
број на гируси гируси, v i ⋅ j - бројот на аглите што го
u u( i⋅ j )⋅1 = во+кои  −аголот
viе⋅ jмерен ( i ⋅ j )1 поправка на аголот n
2
затвараат хоризонтот
∑u
меѓу израмнетиот
агол и неговите 
 ni⋅ j ( i ⋅ j ) , ( i ⋅ j ) добиена при
намален за еден.
Средните
вредности добиени со
n - гируси, [( i ⋅ j )] ( i ⋅ j
 ) 
израмнување на
mo = i =1 грешки на израмнетите
вредности на одделни
N −U
мерење во мерените агли за услов
u( i⋅ j )⋅2 = + vi⋅ j  −-( i ⋅ j )2 на хоризонт. агли се пресемтуваат по
(i⋅ j )
 ni⋅ j  ni⋅ j 

формулата:
 
те. за агол По пресметување на
пресметуваме: разликите u , се врши N - вкупен број на

[( i 17
⋅ j )]
аритметичка средина за
16
 
 18 19 гируси во кои се мерени
20 21
u( i⋅ j )⋅3 = + vi⋅ j  − ( i ⋅ j )3
mo 
 ni ⋅ j 

µi⋅ j =
p i⋅ j
p i⋅ j = n i⋅ j

22 23 24 25 26 27

28 29 30 31 32 33

33 34 35 36 37 38

39 40 41 1 2 3

10

You might also like