Chương 4 MÔ HÌNH TӘ CHӬC CӪA HTTT

4.1 Khái niӋm

Mô hình tә chӭc cӫa mӝt hӋ thӕng thông tin đưӧc thiӃt lұp tӯ hai mô hình
liên quan đӃn nhau làc—






 và —







Mô hình tә chӭc vӅ dӳ liӋu đưӧc hình thành do sӵ chuyӇn đәi các tұp thӵc thӇ
và các mӕi quan hӋ trong mô hình quan niӋm dӳ liӋu. Ӓ mӭc tә chӭc thông tin
đưӧc mô tҧ theo giҧi pháp cơ sӣ dӳ liӋu và thӵc chҩt chính là quan hӋ logic cӫa
chúng, nên mӭc tә chӭc còn đưӧc gӑi mӭc logic. Còn mô hình tә chӭc vӅ xӱ lý
sӁ trҧ lӡi các câu hӓi: Ai?, Khi nào?, Ӣ đâu?, Như thӃ nào?
4.2 Mô hình dӳ liӋu quan hӋ
Mô hình dӳ liӋu quan hӋ do Codd đӅ xuҩt năm 1970, đưӧc hoàn thiӋn và
sӱ dөng rӝng rãi trong các hӋ quҧn trӏ cơ sӣ dӳ liӋu thương mҥi. Mô hình dӳ
liӋu quan hӋ có nhiӅu ưu điӇm như: đơn giҧn, chһt chҿ, tính đӝc lұp giӳa dӳ liӋu
và chương trình cao, cung cҩp cho các ngôn ngӳ truy cұp dӳ liӋu ӣ mӭc cao, dӉ
sӱ dөng. Mô hình quan hӋ cho phép phân biӋt rõ ràng giӳa ngӳ nghĩa và cҩu
trúc cӫa dӳ liӋu. ĐiӅu quan trӑng hơn cҧ, mô hình quan hӋ đưӧc hình thӭc hoá
là mӝt mô hình đҥi sӕ quan hӋ, do đó đưӧc nghiên cӭu và phát triӇn vӟi nhiӅu
kӃt quҧ lý thuyӃt cũng như nhӳng ӭng dөng trong thӵc tiӉn, đһc biӋt là các ӭng
dөng vào viӋc thiӃt kӃ CSDL.
Đã có nhiӅu hӋ quҧn trӏ CSDL đưӧc xây dӵng dӵa trên mô hình này và
đưa vào sӱ dөng rӝng rãi như: DB2, Ingres, Sybase, Foxpro, Oracle, Informix,
Microsoft SQL Server, ...
Ӣ đây chúng ta không trình bày chi tiӃt lý thuyӃt cơ sӣ dӳ liӋu quan hӋ
mà chӍ nhҳc lҥi các kiӃn thӭc liên quan đӇ sӱ dөng cho quá trình thiӃt kӃ dӳ liӋu
cӫa hӋ thӕng.
4.2.1 Các đӏnh nghĩa cơ bҧn
a. Quan hӋ:

c
c
 Cho D1, D2,..., Dn là n miӅn giá trӏ cӫa các thuӝc tính A 1, A2, ..., An. Mӝt
quan hӋ r trên các miӅn D1, D2, ..., Dn là mӝt tұp con cӫa tích đê-cat D1 x D2
x... x Dn. Nghĩa là, quan hӋ r sӁ bao gӗm nhӳng n -bӝ <d1, d2, ...,. dn> 2 D1 x D2
x... x Dn, di2 Di. Ngưӡi ta mô tҧ mӝt quan hӋ là mӝt bҧng hai chiӅu các giá trӏ,
đó là tұp hӧp các bӝ cӫa quan hӋ tҥi mӝt thӡi điӇm nào đó.
b. Lưӧc đӗ quan hӋ :
Mӝt lưӧc đӗ quan hӋ (relation scheme) là sӵ hӧp thành bӣi hai yӃu tӕ:
- Mӝt cҩu trúc, gӗm tên quan hӋ và mӝt danh sách các thuӝc tính (mӛi
thuӝc tính gán vӟi mӝt miӅn) thưӡng cho dưӟi dҥng R(A1, A2, ..., An).
- Mӝt tұp hӧp các ràng buӝc, tӭc là các điӅu kiӋn mà mӑi quan hӋ trong
lưӧc đӗ đӅu phҧi thoҧ mãn.
Mӝt 




r
(relation instance) trong lưӧc đӗ quan hӋ
R là
tұp các bӝ thoҧ tҩt cҧ các ràng buӝc thuӝc cӫa lưӧc đӗ quan hӋ R (gӑi tҳt là thӇ
hiӋn).
NӃu cho mӝt bӝ

thuӝc thӇ hiӋn r cӫa lưӧc đӗ quan hӋ R, và

ê U=/A1,
A2, ..., An}, ta ký hiӋu:
[] là bӝ

chӍ chӭa các giá trӏ cӫa các thuӝc tính trong
.
Cho lưӧc đӗ quan hӋ
R,

ê U,

đưӧc gӑi là  (key) cӫa lưӧc đӗ
quan hӋ
R nӃu thoҧ mãn hai điӅu kiӋn sau:
(1). Vӟi mӑi thӇ hiӋn , và vӟi bҩt kǤ hai bӝ 1,
2 2  sao cho:
1[]
=
2[] suy ra 1[U]=
2[U] (hay 1=2).
(2). Không tӗn tҥi tұp ç

( là tұp con thӵc sӵ cӫa ) thoҧ điӅu kiӋn
trên.
Mӝt tұp

thoҧ điӅu kiӋn (1) đưӧc gӑi là !
 (super key)
cӫa lưӧc
đӗ quan hӋ R.
c. Phө thuӝc hàm
f
c
: Cho tұp U là tұp các thuӝc tính cӫa mӝt lưӧc đӗ quan hӋ
R,

và
"

là các tұp con cӫa U. Ta nói rҵng
R
thoҧ phө thuӝc hàm

ë
"
(đӑc là:
 xác

c c
đӏnh Y, hoһc
"
phө thuӝc hàm vào ) nӃu và chӍ nӃu: vӟi mӑi

là thӇ hiӋn cӫa

#, vӟi mӑi 1,
2 2

ta có: 1[]
=
2[] kéo theo 1["]=
2["].

Ví dө: Trong quan hӋ Nhân viên, ta có: Mã NV ë (Hӑ tên, quê quán, ngày
sinh)
Z
$%&

'(
)
*—: mӛi phҫn tӱ cӫa mӝt lӟp đӕi tưӧng nào đó sӁ đưӧc
xác đӏnh thông qua mӝt đҥi diӋn cӫa mӝt sӕ lӟp đӕi t ưӧng khác.
Ví dө:


cc c c c
 c
À

„
c „ c
c c

Vӟi quy tҳc quҧn lý: "—+
 &
,
 
)

—)
-
&'
*
./
01

.$2
—)
 &
,

3
41
.$2
-
&' ". Ta có các phө thuӝc hàm:
„
cëccc c „ cëc cc

cc ë c
 c
Ví dө 2: Xét mӕi quan hӋ 4 chiӅu trong HTTT quҧn lý thӡi khóa biӇu
c
PHÒNG HӐC MÔN HӐC
c
c
c

Dҥy 

GIÁO VIÊN LӞP HӐC

Ta có các phө thuӝc hàm:

(LӞP HӐC, MÔN HӐC) ëGIÁO VIÊN, (LӞP HӐC, MÔN HӐC) ë PHÒNG HӐC

NӃu hai tұp thӵc thӇ có quan hӋ ISA vӟi nhau, giҧ sӱ (E 1 isa E2) thì ta
luôn luôn có E1ëE2

c c
4.2 Mô hình tә chӭc dӳ liӋu
4.2.1 Khái niӋm
Mô hình tә chӭc dӳ liӋu cӫa mӝt hӋ thӕng thông tin còn gӑi là mô hình
dӳ liӋu logic. HiӋn nay, dӳ liӋu đưӧc biӇu diӉn dưӟi nhiӅu mô hình khác nhau:
mô hình phân cҩp, mô hình mҥng, mô hình quan hӋ, mô hình hưӟng đӕi tưӧng.
Tuy nhiên, phҫn lӟn các hӋ quҧn trӏ cơ sӣ dӳ liӋu thương mҥi hiӋn nay đӅu sӱ
dөng các dӳ liӋu theo mô hình quan hӋ, nên mô hình tә chӭc dӳ liӋu đưӧc thiӃt
kӃ ӣ đây chính là các quan hӋ mà đҫu vào cӫa chúng là mô hình thӵc thӇ - mӕi
quan hӋ cӫa hӋ thӕng. Đây cũng là bưӟc trung gian chuyӇn đәi giӳa mô hình
quan niӋm dӳ liӋu (gҫn vӟi ngưӡi sӱ dөng) và mô hình vұt lý dӳ liӋu (mô hình
trong máy tính), chuҭn bӏ cho viӋc cài đһt hӋ thӕng.
4.2.2 Quy tҳc chuyӇn đәi
Cho đӃn nay đã có nhiӅu hӋ thӕng thông tin, đһc biӋt là các CSDL quan
hӋ, đưӧc thiӃt kӃ xuҩt phát tӯ mô hình ER. Theo cách này, ngưӡi ta xem quá
trình thiӃt kӃ mӝt CSDL phҧi trҧi qua ba giai đoҥn. Đҫu tiên là giai đoҥn thiӃt kӃ
mô hình khái niӋm, tiӃp đӃn là giai đoҥn thiӃt kӃ mô hình logic, và cuӕi cùng là
giai đoҥn thiӃt kӃ CSDL vұt lý. ViӋc chuyӇn đәi mӝt mô hình ER thành mô hình
quan hӋ là thuӝc giai đoҥn thiӃt kӃ mô hình logic tӯ mӝt mô hình khái niӋm .
ĐӇ làm cơ sӣ cho viӋc chuyӇn đәi tӯ mô hình quan hӋ sang mô hình ER
đưӧc bàn đӃn trong chương sau, mӝt phương pháp chuyӇn đәi truyӅn thӕng tӯ
mô hình ER sang mô hình quan hӋ sӁ đưӧc đӅ cұp đӃn trong phҫn này. Phương
pháp này thưӡng đưӧc sӱ dөng đӇ thiӃt kӃ các CSDL quan hӋ trong giai đoҥn
thiӃt kӃ logic vӟi mô hình khái niӋm ban đҫu là mô hình ER.
Khi chuyӇn đәi tӯ mô hình quan niӋm dӳ liӋu sang mô hình tә chӭc dӳ liӋu
chúng ta theo các quy tҳc dưӟi đây.
a. ChuyӇn các tұp thӵc tұp thӵc thӇ thành các quan hӋ
Quy tҳc 1: Mӛi tұp thӵc thӇ trong mô hình quan niӋm dӳ liӋu đưӧc chuyӇn
thành mӝt quan hӋ: có tên là tên là tên cӫa tұp thӵc thӇ; có thuӝc tính và khóa là

c c
thuӝc tính và khóa cӫa tұp thӵc thӇ và có thӇ có thêm thuӝc tính là khóa ngoҥi nӃu
có.
Ví dө: Tұp thӵc thӇ Nhân viên vӟi các thuӝc tính như dưӟi đây đưӧc chuyӇn
thành mӝt quan hӋ như sau:

Nhân viên c
-c„


-c


-c


Nhân viên ( „








 
-c

 
-c


-c

c

c

Quy tҳc 2: Tұp thӵc thӇ tham gia vào mӕi quan hӋ hai ngôi không có thuӝc

tính riêng, có cһp bҧn sӕ (1,1) ----- (1,n) (mӕi quan hӋ mӝt - nhiӅu) thì quan hӋ
sinh ra bӣi tұp thӵc thӇ ӣ nhánh (1,1) sӁ nhұn thuӝc tính khóa cӫa tұp thӵc thӇ ӣ
nhánh (1,n) làm /
&5.
Ví dө: Trong hӋ thӕng thông tin ³z

c c 
c 
M, giӳa hai tұp thӵc thӇ
Nhân viên và Đơn vӏ có mӕi quan hӋ Thuӝc vӟi cһp bҧn sӕ (1,1) ----- (1,n)
như mô tҧ dưӟi đây.

Nhân viên c c Đơn vӏ



-c„

-c„



-c

-c



-c


-c

 
c
c
đưӧc chuyӇn thành các quan hӋ:
Nhân viên („







 
„

` c
Đơn vӏ („

â 

`

Chú ý, thuӝc tính khóa trong quan hӋ, đưӧc gҥch dưӟi liӅn nét, thuӝc tính
khóa ngoҥi đưӧc gҥch dưӟi không liӅn nét.
Quy tҳc3: 6
7'
8


&
—9


:;<
*


Tұp thӵc thӇ con trong mӕi quan hӋ ISA cӫa mô hình thӵc thӇ mӕi quan hӋ
đưӧc chuyӇn thành mӝt quan hӋ: có tên là tên cӫa tұp thӵc thӇ con ; có các thuӝc

c c
tính là các thuӝc tính cӫa tұp thӵc thӇ con; và có khóa là khóa cӫa tұp thӵc thӇ
cha.
Ví dө 1: Mӝt trưӡng đҥi hӑc cҫn quҧn lý cán bӝ công chӭc theo 3 đӕi tưӧng:  &


4!
1=

4)

2'
.>&
*
5
và

4)
2'
.>&
&?
5. Mӛi cán
bӝ nhân viên đưӧc quҧn lý các thông tin: Mã nv, Hӑ tên, quê quán.
üc NӃu là  &


4!
1 thì quҧn lý thêm: HӋ sӕ lương, phө cҩp, trình đӝ
chuyên môn (trung cҩp, cao đҷng. đҥi hӑc, thҥc sĩ, tiӃn sĩ) . NӃu là tiӃn sĩ thì
quҧn lý thêm: chuyên ngành đào tҥo, ngày bҧo vӋ, nơi cҩp bҵng.
üc NӃu là 
4)
2'
.>&
*
5 thì quҧn lý thêm: Sӕ hӧp đӗng, HӋ sӕ
lương.

üc NӃu là 
4)
2'
.>&
&?
5 thì quҧn lý: Sӕ hӧp đӗng, lương thӓa
thuұn. Tùy theo đӕi tưӧng, công ty có các cách tính tiӅn lương khác nhau.

Ví dө 1: Vӟi sơ đӗ dưӟi đây sӁ đưӧc chuyӇn thành các quan hӋ:

Bӝ đӝi c c Nhân viên c

c
c Đҧng viên
c
-c


-c„

-c



-c


-c

-c



c c -c


-c

 

BĐ-
Bc BĐ-B
c
c c
Cҩp bұc Binh chӫng
-c„

-c„


-c

-c


đưӧc chuyӇn thành:

Binh chӫng („


 )
Cҩp bұc („


 )
Đҧng viên („





c
Bӝ đӝi („






„
cc„
)
Nhân viên („


!
@A=


 `

c c
 Trong trưӡng hӧp mӝt tұp thӵc thӇ là  cӫa hai tұp thӵc thӇ  khác
nhau thì nó phҧi đưӧc chuyӇn thành hai quan hӋ.
Trưӡng hӧp xҧy ra quan hӋ ISA trong mӝt quan hӋ ISA thì quan h Ӌ sinh ra
tӯ tұp thӵc thӇ "" nhұn thuӝc tính khóa cӫa tұp thӵc thӇ " B&" làm thuӝc
tính khóa.

Cán bӝ
-c„


-c


-c



c
c c c

c c c

c c c

HĐ dài hҥn Biên chӃ HĐ ngҳn hҥn

-c.
$

-c
-c.
$


-c

-c
!"#
-c%



c -c+, 
-
c
c
c
c TiӃn sĩ
-c

 

-c

&'(
)

-c
!"#
&*


c
Nhân viên („


 

 )
Biên chӃ („



!"# )

HĐ dài hҥn („
c
$
c
)
HĐ ngҳn hҥn („
c
$
c%
)
TiӃn sĩ („
c

 


&'(
)

!"#
&*
`

b. ChuyӇn đәi các mӕi quan hӋ

Qui tҳc 4:

c c
a.c Mӕi quan hӋ hai ngôi  &
/
)
-
!&, có cһp bҧn sӕ (1,1) ---- (1,n)
thì ”hông chuyӇn thành mӝt quan hӋ.

Nhân viên c c Đơn vӏ

Ví dө: -c„




-c„



-c

-c



-c


-c

 
c
c
ChuyӇn thành:
Nhân viên („







 
„

` c
Đơn vӏ („

â 

`

Mô tҧ dưӟi dҥng bҧng:

c
?
c

b. Mӕi quan hӋ hai ngôi /
)
-
!&, có cһp bҧn sӕ (1,1) ---- (1,n) thì
chuyӇn thành mӝt quan hӋ có tên là tên cӫa mӕi quan hӋ, có thuӝc tính là thuӝc
tính cӫa mӕi quan hӋ và có khoá là khoá cӫa các thӵc thӇ tham gia vào mӕi
quan hӋ và khóa cӫa mӕi quan hӋ (nӃu có) .
Ví dө:
Nhân viên c 
 c Đơn vӏ
-c„

-c/0
-c„



-c

c -c



-c


-c

 
c
c
Đưӧc chuyӇn thành
Nhân viên („







 ` c
Đơn vӏ („

â 

`
Thuӝc („

„


/0`

Mô tҧ dưӟi dҥng bҧng:

c c
cc 1
1
?

c c
?

Qui tҳc 5 ChuyӇn đәi mӕi quan hӋ hai ngôi 1-1

Đӕi vӟi mӕi quan hӋ hai ngôi có cһp bҧn sӕ (1,1)----(1,1) trong mô hình ER, ta
xác đӏnh các quan hӋ S và S¶ tương ӭng vӟi các tұp thӵc thӇ E và E¶ tham gia
vào mӕi quan hӋ R. Khi đó, tuǤ thuӝc vào sӵ tham gia cӫa E và E¶ đӕi vӟi mӕi
quan hӋ R là toàn bӝ hay cөc bӝ (chӍ sӕ cӵc tiӇu cӫa bҧn sӕ tҥi cung nӕi t ương
ӭng trong sơ đӗ ER là 1 hay 0) mà ta có các chӑn lӵa cách thӵc hiӋn khác nhau
cho viӋc chuyӇn đәi. Xét cách chuyӇn đәi mӕi quan hӋ 1-1 như sau:


cc (khi cҧ E và E¶ tham gia toàn bӝ vào mӕi q uan hӋ)
Ta gӝp các quan hӋ tương ӭng S và S¶ thành mӝt quan hӋ T bao gӗm đҫy
đӫ các thuӝc tính cӫa S và S¶ và tҩt cҧ các thuӝc tính đơn trӏ cӫa mӕi quan hӋ R.
Chӑn khoá chính cӫa T là khoá chính cӫa S hoһc S¶.
Ví dө:
#$%
c c c Lã? đҥo c " c
 c c !c „" c
Đӏ cc  cc
c Đ c
c c

Đưӧc chuyӇn thành

Lãnh đҥo („ c cĐӏ cc  cĐ cc !`c


cc (C
/
—)
7'
8

—
&
*
4)
*
—9

 )
Thӵc hiӋn viӋc gӝp các quan hӋ như trưӡng hӧp 1 nhưng phҧi chӑn khoá
chính cӫa T là khoá chính cӫa quan hӋ tương ӭng vӟi tұp thӵc thӇ tham gia toàn
bӝ vào mӕi quan hӋ R. Ngưӧc lҥi, nӃu cҧ E và E¶ chӍ tham gia cөc bӝ vào mӕi

c  c
quan hӋ R (chӍ sӕ cӵc tiӇu cӫa các bҧn sӕ tҥi các cung nӕi t ương ӭng đӅu là 0),
thì ta không thӇ thӵc hiӋn viӋc chuyӇn đәi mӕi quan hӋ 1-1 theo cách này, do
khoá cӫa mӝt quan hӋ không chҩp nhұn giá trӏ null.
Ngoài ra, ta cũng giҧ thiӃt rҵng cách thӵc hiӋn này sӁ không đưӧc sӱ
dөng trong mӑi trưӡng hӧp, bӣi vì bҧn chҩt cӫa viӋc gӝp hai tұp thӵc thӇ thành
mӝt sӁ làm mҩt ý nghĩa và vai trò cӫa các tұp thӵc thӇ này trong mô hình ER.


cc: (
D
E
*
E
—
&
(
4)
*
—9

 )
Khi đó ta tҥo thêm mӝt quan hӋ mӟi T nhҵm biӇu diӉn mӕi quan hӋ R.
Các thuӝc tính trong T bao gӗm tҩt cҧ các thuӝc tính đơn trӏ cӫa mӕi quan hӋ R,
và các khoángoài cӫa T lҫn lưӧt tham chiӃu đӃn các khoá hính cӫa S và S¶.
Ngoài ra chӑn khoá chính cho T là mӝt trong các khoá ngoài này.
Ví dө:  !c c  c
c @ À ?
„ !c 
'(c „ c
 c !c c  c c
c Đӏ cc Đ c
c c
c
Đưӧc chuyӇn thành
 !c„ !c c !cĐӏ c c
 c„ c c cĐ 
"&c ( „ !c„ c
'()c


cc. (*
7'
—)

&5

—)

)
Chӑn mӝt trong hai quan hӋ này (nên ưu tiên chӑn quan hӋ có tұp thӵc
thӇ tương ӭng tham gia toàn bӝ vào mӕi quan hӋ R, hay chӍ sӕ cӵc tiӇu cӫa cung
nӕi tương ӭng là 1), giҧ sӱ ta chӑn S, tӯ đó bә sung vào S tҩt cҧ các thuӝc tính
đơn trӏ cӫa mӕi quan hӋ R. Đӗng thӡi bә sung vào S khoá ngoài cӫa S tham
chiӃu đӃn khoá chính cӫa S¶.
Lưu ý rҵng nӃu E và E¶ đӅu tham gia toàn bӝ vào mӕi quan hӋ R, thì khoá
ngoài F trên S đӗng thӡi cũng là mӝt khoá cӫa s.

c c
 Mӝt hҥn chӃ cӫa cách chuyӇn đәi này đó là: giá trӏ các thuӝc tính ™R và F
cӫa mӝt sӕ bӝ trên S có thӇ phҧi nhұn giá trӏ null trong tr ưӡng hӧp cҧ E và E¶
đӅu không tham gia toàn bӝ vào mӕi quan hӋ R.
c
z cc: Mӕi quan hӋ hai ngôi có cһp bҧn sӕ (1,n) ---- (1,n) hay mӕi quan hӋ
nhiӅu hơn hai ngôi (không phân biӋt bҧn sӕ) đưӧc chuyӇn thành mӝt quan hӋ:
có tên là tên cӫa mӕi quan hӋ; có khóa là khóa cӫa tҩt cҧ các tұp thӵc thӇ tham
gia vào mӕi quan hӋ - có thӇ có khóa riêng cӫa mӕi quan hӋ - có thuӝc tính là
các thuӝc tính riêng cӫa nó (nӃu có).
Ví dө 1:
Giáo viê? c Dҥy c Si? viê?
„c,c c „cc
-c c -c cc
#.c/0c 12c

Mӕi quan hӋ Ùҥy đưӧc chuyӇn thành mӝt quan hӋ sau:

Ùҥy(Mã GV, Mã SV)
Mô tҧ dưӟi dҥng bҧng:

1
1

c ?
c
c
Ví dө 2:
P i
x
À k o c C  c Hà?

-c &)c -c*$+
c -„c'
c
-
'(c c - c'
c
- c"c
c

Mӕi quan hӋ C  đưӧc chuyӇn thành mӝt quan hӋ sau:

C  (c &) , „c'
c*$+
)
Mô tҧ dưӟi dҥng bҧng:

c 
c
 1 1
?
?
c
c c
Qui tҳc 7: Mӕi quan hӋ phҧn xҥ (đӋ quy)
a. „ c 
cc

cc
c 
cc
c c c!
 :
Mӕi quan hӋ phҧn xҥ dҥng (1,n) và không có thuӝc tính đưӧc chuyӇn
hành mӝt quan hӋ, có tên là tên cӫa mӕi quan hӋ, có khóa là khóa cӫa tұp thӵc
thӇ, có thêm mӝt thuӝc tính mӟi đӇ làm khóa ngoҥi, thuӝc tính mӟi này nhұn
nhӳng giá trӏ thuӝc miӅn giá trӏ cӫa khóa tұp thӵc thӇ.

NHÂN VIÊN c

-„cc
Q
? lý
- cc
c
- c c
c

Tӯ quan hӋ NHÂN VIÊN  „c c c c  c ban đҫu trӣ thành quan hӋ
NHÂN VIÊN „cc cc c „c
$3 c415cTrong quan hӋ này, „c
$3 c

41 là khóa ngoҥi có cùng miӅn giá trӏ vӟi „c . Nghĩa là, vӟi mӛi nhân viên

cө thӇ, giá trӏ cӫa „c

$3 c 41 là mã nhân viên c cӫa ngưӡi quҧn lý mà hӑ trӵc
thuӝc.
b. „ c 
cc

cc
c
"
c#$c c c!
c 
c
Mӕi quan hӋ dҥng này đưӧc biӃn đәi thành mӝt quan hӋ có khóa gӗm
khóa cӫa tұp thӵc thӇ và có mӝt thuӝc tính thêm vào tham chiӃu đӃn khóa cӫa
tұp thӵc thӇ; có thuӝc tính là các thuӝc tính riêng cӫa mӕi quan hӋ.
Ví dө:
c
ĐӅ mө
C 
-c!6c
- c!6c c*$+
c
-c# 
c c

c

c c
Mӕi quan hӋ C c đưӧc chuyӇn thành quan hӋ C c c !6c c !6cc
c*$+
c

Ví dө:
c

C?
 
Vӧ 
?

-„c

c 
'(c$2 c
- c

c c

c

Mӕi quan hӋ Vӧ 
?
đưӧc chuyӇn thành quan hӋ:
Vӧ 
?
(„c

, „c7+8
, 
'(c $2 ), trong đó giá trӏ cӫa „c 7+8

có giá trӏ đưӧc lҩy trong thuӝc tính Mã CC cӫa quan hӋ công chӭc .
4.2.3. Thuұt toán chuyӇn đәi mô hình ER thành các quan hӋ
Đҫu vào cӫa thuұt toán chuyӇn đәi trong phương pháp này là mô hình
ER. KӃt quҧ cӫa viӋc chuyӇn đәi này là tұp các quan hӋ và các khoá chính
(primary key) cӫa chúng. Ngoài ra, nhҵm chi tiӃt hoá các kӃt quҧ đҫu ra cӫa
thuұt toán chuyӇn đәi, cũng như xác đӏnh rõ ngӳ nghĩa mӕi quan hӋ giӳa các
quan hӋ (các bҧng) bên trong mô hình quan hӋ thu đưӧc, chúng t a còn quan tâm
đӃn viӋc xác đӏnh rõ thông tin vӅ tұp các khoá ngoài (foreign key s) trên mӛi
quan hӋ kӃt quҧ, đӗng thӡi thӵc hiӋn viӋc hình thӭc hoá thuұt toán chuyӇn đәi
này thông qua mӝt sӕ đӏnh nghĩa, ký hiӋu quy ưӟc và các thuұt toán tӵa Pascal.
Các quan hӋ thu đưӧc có thӇ xem là kӃt quҧ cӫa mӝt ánh xҥ tӯ các tұp
thӵc thӇ và các mӕi quan hӋ tương ӭng. Thuұt toán thӵc hiӋn viӋc ánh xҥ tӯ mô
hình ER vào mô hình quan hӋ trҧi qua các bưӟc: chuyӇn đәi các tұp thӵc thӇ,
chuyӇn đәi mӕi quan hӋ nhӏ nguyên 1 -1, chuyӇn đәi mӕi quan hӋ nhӏ nguyên 1 ¿

, chuyӇn đәi mӕi quan hӋ nhӏ nguyên 
¿
, chuyӇn đәi mӕi quan hӋ
đa nguyên, chuyӇn đәi thuӝc tính đa trӏ, và chuyӇn đәi mӕi quan hӋ  ¿.
Trưӟc tiên, ta quy ưӟc mӝt sӕ ký hiӋu như sau:
á : mô hình ER mà ta muӕn thӵc hiӋn viӋc chuyӇn đәi (đҫu vào cӫa
thuұt toán)

: tұp các quan hӋ trong mô hình quan hӋ (đҫu ra cӫa thuұt toán)

c
c

: tұp tҩt cҧ các thuӝc tính cӫa quan hӋ
#
™á : tұp tҩt cҧ các thuӝc tính đơn trӏ cӫa tұp thӵc thӇ
E
™ : tұp tҩt cҧ các thuӝc tính (đơn trӏ) cӫa mӕi quan hӋ
#
þ : khoá chính cӫa quan hӋ
#

á : tұp các thuӝc tính khoá cӫa tұp thӵc thӇ
E

5 : tұp tҩt cҧ các khoá ngoài cӫa quan hӋ
#
—
(á;c `,
—(á;c `: các chӍ sӕ cӵc tiӇu và cӵc đҥi cӫa bҧn sӕ trên
cung nӕi tұp thӵc thӇ
E
vӟi mӕi quan hӋ
#
Ngoài ra, đӇ chӍ FG là mӝt khoá ngoài cӫa quan hӋ
# (tӭc: FG
2 FG#)
tham chiӃu đӃn khoá chính cӫa quan hӋ
#¶ ta sӱ dөng ký hiӋu: FG ­ þG#. Tên
các thuӝc tính có trong FG có thӇ khác so vӟi tên các thuӝc tính có trong þG#,
nhưng FG cҫn thoҧ mãn đӗng thӡi hai điӅu kiӋn sau:
(1). Các thuӝc tính trong FG có cùng miӅn trӏ vӟi các thuӝc tính trong
þG#¶;
(2). Giá trӏ cӫa FG tҥi mӝt bӝ

thuӝc
#
chӍ có thӇ là  hoһc bҵng giá trӏ
cӫa þG#¶ tҥi mӝt bӝ ¶nào đó thuӝc
#¶
Các điӅu kiӋn trên cӫa khoá ngoài FG đһc tҧ mӝt *&
4)
*
H

—
1 (referential integrity constraint) giӳa hai quan hӋ
#
và
#¶
Lưu ý rҵng, đӇ chӍ ràng buӝc toàn vҽn tham chiӃu này, đӗng thӡi tên các
thuӝc tính có trong FG phҧi trùng tên vӟi các thuӝc tính tương ӭng có trong
þG#, ta ký hiӋu: FG ò þG#
Thuұt toán chuyӇn đәi tӯ mô hình ER thành mô hình quan hӋ trҧi qua các
bưӟc sau:

c %c& 
c'(c)c*c+c

Tương ӭng vӟi mӛi tұp thӵc thӇ
E
trong
E#, ta tҥo ra mӝt quan hӋ
#
chӭa
tҩt cҧ các thuӝc tính đơn trӏ cӫa tұp thӵc thӇ đó. Đӕi vӟi mӛi thuӝc tính đơn trӏ
và phӭc hӧp trên
E
phҧi đưӧc chuyӇn thành các thuӝc tính đơn trên
# ChuyӇn
đәi này nhҵm cho phép biӇu diӉn mӛi thӵc thӇ cӫa
E
bӣi mӝt bӝ cӫa quan hӋ
#
Ta có: U# = ™E. Ngoài ra, chӑn þG# là mӝt trong nhӳng thuӝc tính khoá cӫa
E

c
c
Nghĩa là: þG# = , vӟi

2 GE. Như vұy, ta có thuұt toán chuyӇn đәi các tұp thӵc
thӇ như sau.
Thuұt toán 1.3. ChuyӇn đәi các tұp thӵc thӇ
Input: Tұp thӵc thӇ E
thuӝc
E#

Lutput: Các quan hӋ
#
thuӝc I0 và các þG#
tương ӭng

Method:
1. I0:= ;
2. cor mӛi tұp thӵc thӇ mҥnh
E
trong
E# do
3. Tҥo ra mӝt quan hӋ
#
vӟi U# = ™E;
4. Chӑn þG# = , vӟi

2 GE;
5. I0 := I0 /#};
6. endcor;

c%c& 
c'(c— c 
cc
 c
 
c " c
Thuұt toán 3.2. ChuyӇn đәi mӕi quan hӋ 1-1
Input: Các mӕi quan hӋ 1-1 trên
E#
Lutput: Các quan hӋ thuӝc I0 kèm khoá chính, khoá ngoài
tương ӭng vӟi
mӛi quan hӋ

Method:
1. cor mӛi mӕi quan hӋ
#
là quan hӋ 1-1 trong
E# do
2. Xác đӏnh các tұp thӵc thӇ
E
và
E tham gia vào mӕi quan hӋ
#;
3. Xác đӏnh các quan hӋ
;
và ; tương ӭng vӟi các tұp thӵc thӇ
E
và
E¶;
4. ic —(E;
#) = 0 and —(E¶;
#) = 0 then
5. Tҥo ra mӝt quan hӋ mӟi

vӟi U = ™# F F¶ trong đó
F 2 FG: F ­ þG; và F 2 FG: F ­ þG;¶;
6. Chӑn þG = F hoһc F¶;
7. Chӑn FG = /F, F¶};
8. I0 := I0 /};
9. endic;

c
c
10. ic —(E;
#)
= 1 then
11. U;:= U; ™# F, vӟi F 2 FG;: F ­ þG;¶;
12. FG; := FG; /F};
13. else (*khi đó: —(E¶;
#) = 1*)
14. U;¶:= U; ™# F¶, vӟi F¶ 2 FG: F¶ ­ þG;;
15. FG; := FG;¶ /F¶};
16. endic;
17. endcor;

c%c& 
c'(c— c 
cc
 c
 
c "
 c
Thuұt toán 3.3. ChuyӇn đәi mӕi quan hӋ 1¿

Input: Các mӕi quan hӋ 1¿
 trên
E#

Lutput: Các quan hӋ thuӝc I0 kèm khoá chính, khoá ngoài
tương ӭng vӟi
mӛi quan hӋ

Method:
1. cor mӛi mӕi quan hӋ
#
là quan hӋ 1¿
 trong
E# do
2. Xác đӏnh các tұp thӵc thӇ
E
(³phía nhiӅuM) và
E¶ (³phía 1M) tham
gia vào mӕi quan hӋ
#;
3. Xác đӏnh các quan hӋ
;
và ; tương ӭng vӟi các tұp thӵc thӇ
E
và
E¶;
4. ic —(E;
#) = 0 then
5. Tҥo ra mӝt quan hӋ mӟi

vӟi U = ™# F F¶ trong đó
F 2 FG: F ­ þG; và F 2 FG: F¶ ­ þG; ;
6. Chӑn þG = F¶
7. Chӑn FG = /F, F¶};
8. I0 := I0 /};
9. else
10. U;:= U; ™# F, vӟi F 2 FG;: F ­ þG;¶;
11. FG; := FG; /F};
12. endic;
13. endcor;

c%c& 
c'(c— c 
cc
 c
 
c
 "
 c
Thuұt toán 3.4. ChuyӇn đәi mӕi quan hӋ 
¿

Input: Các mӕi quan hӋ 
¿
 trên
E#

Lutput: Các quan hӋ thuӝc I0 kèm khoá chính, khoá ngoài
tương ӭng vӟi mӛi
quan hӋ

c
c
Method:
1. cor mӛi mӕi quan hӋ
#
là quan hӋ 
¿
 trong
E# do
2. Xác đӏnh các quan hӋ
;
và ;¶ tương ӭng vӟi các tұp thӵc thӇ tham
gia vào mӕi quan hӋ
#;
3. Tҥo ra mӝt quan hӋ mӟi

vӟi U = ™# F F¶ vӟi
F 2 FG: F ­ þG; và F¶ 2 FG: F¶ ­ þG;¶;
4. Chӑn þG = F F¶;
5. Chӑn FG = /F, F¶};
6. I0 := I0 /};
7. endcor;
Nhұn xét: Lưu ý rҵng viӋc chuyӇn đәi mӕi quan hӋ phҧn xҥ
#
(hai vai
trò) trên cùng mӝt tұp thӵc thӇ
E
là mӝt trưӡng hӧp đһc biӋt cӫa các mӕi quan
hӋ nhӏ nguyên (1-1, 1¿
 và 
¿
). Cө thӇ, gӑi
;
là quan hӋ tương ӭng
vӟi tұp thӵc thӇ
E Khi đó, nӃu mӕi quan hӋ phҧn xҥ
#
là mӕi quan hӋ 1-1 hoһc
1¿
, thì mӝt khoá ngoài cӫa
;
tham chiӃu vào chính khoá chính cӫa
;
sӁ
đưӧc bә sung, cùng vӟi tҩt cҧ các thuӝc tính đơn trӏ cӫa mӕi quan hӋ
# Và nӃu
mӕi quan hӋ phҧn xҥ
#
là mӕi quan hӋ 
¿
 thì mӝt quan hӋ mӟi

đưӧc
tҥo ra. Các thuӝc tính trong

gӗm hai khoá ngoài cӫa

cùng tham chiӃu (theo
vai trò) đӃn khoá chính cӫa ;, và tҩt cҧ các thuӝc tính đơn trӏ cӫa mӕi quan hӋ
#

c%c& 
c'(c— c 
cc"c
Tương tӵ như mӕi quan hӋ kӃ thӯa trong mô hình hưӟng đӕi tưӧng, mӝt
tұp thӵc thӇ
E
có mӕi quan hӋ  ¿ vӟi tұp thӵc thӇ Eÿ (ký hiӋu là
³E  ¿
EÿM) có nghĩa rҵng mӝt thӵc thӇ thuӝc
E
thì cũng thuӝc Eÿ và tҩt cҧ
các thuӝc tính có trong Eÿ thì cũng có trong
E Các thuӝc tính bә sung trên
E

nhҵm chi tiӃt hoá các đһc điӇm cӫa tұp thӵc thӇ
E Vì vұy,
E
còn đưӧc gӑi là
mӝt lӟp con cӫa Eÿ, hay Eÿ là lӟp cha cӫa
E Khi đó, viӋc chuyӇn đәi mӕi
quan hӋ  ¿ đưӧc thӵc hiӋn như sau:
Xét mӝt tұp thӵc thӇ
E
có mӕi quan hӋ  ¿ vӟi tұp thӵc thӇ Eÿ, ta lҫn
lưӧt xác đӏnh các quan hӋ
;
và ;¶ tương ӭng vӟi các tұp thӵc thӇ
E
và
E¶. Tӯ đó

c
c
bә sung vào tұp thuӝc tính cӫa quan hӋ ; khoá chính þG; đӗng thӡi cũng là
khoá ngoài tham chiӃu đӃn khoá chính có cùng tên trên quan hӋ
;¶. Tӭc là ta có:
þG;
2 FG;: þG; ò þG;¶ ;

Thuұt toán 3.5. ChuyӇn đәi mӕi quan hӋ  ¿

Input: Các mӕi quan hӋ  ¿ trên
E#
Lutput: Các quan hӋ thuӝc I0 kèm khoá chính, khoá ngoài
tương ӭng

Method:
1. cor mӛi mӕi quan hӋ ³E  ¿
EÿM trong
E# do
2. Xác đӏnh các quan hӋ
;
và ;¶ tương ӭng vӟi các tұp thӵc th Ӈ
E
và
E¶;
3. U;
:= U; F , vӟi F
2 FG;: F ò þG; ;
4. þG; := FJ
5. FG; := FG; /F};
6. endcor;
Lưu ý rҵng, trên thӵc tӃ có nhiӅu cách đӇ chuyӇn đәi mӕi quan hӋ  ¿
giӳa các lӟp con và mӝt lӟp cha. Chҷng hҥn, mӝt sӕ phương pháp chӍ sӱ dөng
mӝt quan hӋ đӇ biӇu diӉn lӟp cha và kèm thông tin vӅ các lӟp con, bҵng cách
ghi nhұn đӗng thӡi tҩt cҧ các thuӝc tính cӫa tҩt cҧ các lӟp con trên đó. Ӣ đây
chúng ta chӍ nêu mӝt phương pháp tiêu biӇu cho bưӟc chuyӇn đәi này. Mһc dù
phương pháp chuyӇn đәi này có ưu điӇm là giҧi quyӃt đưӧc hҫu hӃt các khҧ
năng vӅ tính kӃ thӯa cӫa các lӟp con, chҷng hҥn như viӋc tҧi bӝi (overlapping).
Tuy nhiên, ngӳ nghĩa cӫa mӕi quan hӋ  ¿ là không còn thӇ hiӋn rõ trong mô
hình quan hӋ thu đưӧc. Bên cҥnh đó, viӋc sӱ dөng nhiӅu quan hӋ sӁ đòi hӓi chi
phí cho các phép kӃt nӕi tӵ nhiên đӕi vӟi mӝt sӕ các truy vҩn.
Ngưӧc lҥi, các phương pháp chӍ sӱ dөng mӝt quan hӋ đӇ biӇu diӉn lӟp
cha và các lӟp con, mһc dù có nhưӧc điӇm là gây dư thӯa dӳ liӋu (xuҩt hiӋn
nhiӅu giá trӏ  trên mӝt sӕ thuӝc tính đӕi vӟi các bӝ thuӝc lӟp con không có
thuӝc tính đó), nhưng sӁ tҥo thuұn lӧi cho viӋc xӱ lý cũng như tiӃt kiӋm chi phí
các truy vҩn đưӧc thӵc hiӋn trên quan hӋ đó. Ngoài ra, chúng ta cũng có thӇ

c
c
 phát hiӋn ngӳ nghĩa cӫa mӕi quan hӋ  ¿ trên các quan hӋ đó dӵa vào các thuұt
toán khai phá tri thӭc và các luұt liên quan đӃn các giá trӏ  .
4.2.3 Mô hình tә chӭc dӳ liӋu
Mô hình tә chӭc dӳ liӋu, còn gӑi là mô hình cơ sӣ dӳ liӋu là toàn bӝ các
quan hӋ cӫa bài toán đưӧc chuyӇn đәi tӯ mô hình quan niӋm dӳ liӋu theo các
quy tҳc chuyӇn đәi trên.
Ví dө 1: ChuyӇn mô hình quan niӋm vӅ dӳ liӋu sang mô hình tә chӭc dӳ liӋu
cӫa HTTT "z

cc#c
"

N à CC @ o @ à?

c
„c

c cc „9c
c

c Đcc c9c
Đc

c c Đc9c

c c c

C 
N  À 
À  o
8cc
c c

c
c c

P i
?  c c
Hà?
c c PH 
G
m à?
N G
m à?

c
c &)cc 1c;c „c'
c 1:<)=c
c &):c

'(c;c c'
c 
'(<)=c
Đơc7ӏc
Đơc
9c
c
„c.c>c?c-! c@) ccA cB' c9cC41c"c'
C c

Tӯ mô hình trên các quan hӋ nhұn đưӧc là

N à CC cc („c

c c

cĐc

)

@ o ( ccĐc)

@ à?
(„c9c c9cĐc9)

P i
?  (c &):c
'(c;c„c

)

P i
x
À ( &):c

'(c<)=c„9)

Hà?
(„'

c '
cĐơ7ӏcĐơ
9c c)

c
c
G
m à?
N ( &):c„'
c1:; )

G
m à?
 ( &):c„'
c1:<)= )

C  ( 8c, c, „c'

)

1 1
1

c c
c

?
?
? ?

c c
c

1
1
1

? c c c?

Ví dө 2: Mô hình tә chӭc dӳ liӋu cӫa HTTT "zD

 &
"

TӌNH („
c Dc Ec D)
HUYӊN („
cFGHc EFGH „
c D)
ĐƯӠNG („
cĐƯӠ,, EcĐƯӠ,)
BINH CHӪNG („
cB
, EcB
)
CҨP BҰC („
c
Bc Ec
B)
CC BINH („
c

c„
cB
c„
c
Bc,IGcc,IGc)
CHӬC VӨ („
c
c Ec
)
CƠ QUAN („
c
4c Ec
4)

c
c
VӦ CHӖNG ( „
c

c„
c-
cc-
c„
c
c„
c
4c„
c,J)
NGHӄ („
c,Jc Ec,J)
CON („
c
, c
c„
c

c„
c,J)
BLƯƠNG („
cB1c1 „
c,K
)
NGҤCH („
c,K
c Ec,K
c 11c)
NƯӞC („
cƯӞ
c EcƯӞ
)
ĐҦNG VIÊN ( „
c

c,IGcĐc,IGc
c„
c D)
LHĐT („
c1Đ c Ecc1Đ )
NG NGӲ („
cc Ec)
DÂN TӜC („
cL , EcL )c
TÔN GIÁO ( „
c ,, Ec ,)
VĂN HÓA („
c Đ, Ec Đ)
ĐƠN Vӎ („
cĐ, EcĐ)
CÔNG CHӬC („
c

c  Ec

c, Mcc Nc Ic ĐIcE,IGc
Ic
4c ,IGc B
Oc Ec
c Ec „c„
c Đc „
c ,K
c „
c 1Đ c „
c
FGHc „
c ĐƯӠ,c „
c L c „
c B1c „
c
c
c „
c
c „c „
c ,Jc
c
„
c,Jc„c„
c ,c„
c Đ)

NGHӌ PHÉP ( „
c

cc„
c Dc,IGcBLc,IGc" c)
ANH EM („
cc„
cP„)
QTL („
c

c„
cB1c,IGcc)
CC-ĐNN („
c

c„
cƯӞ
c,IGcĐc,IGcJc1QcL)
CC-NN („
c

c„
cc
cĐӜ)

4.3 Chuҭn hoá và ”iӇm tra lҥi mô hình ER

4.3.1 Mөc đích cӫa chuҭn hóa
Chuҭn hóa dӳ liӋu là mӝt quá trình chuyӇn mӝt cҩu trúc dӳ liӋu phӭc hӧp thành
các cҩu trúc dӳ liӋu đơn giҧn, rõ ràng và nhҵm các mөc đích sau:

c

c
 üc Tӕi ưu hóa lưu trӳ

üc Tránh dư thӯa dӳ liӋu

üc Thông tin nhҩt quán

üc Đҧm bҧo các phө thuӝc dӳ liӋu theo đúng mô hình mà vүn không làm tәn
thҩt thông tin.

4.3.2 Đӏnh nghĩa các dҥng chuҭn


c
c (1NF):

Lưӧc đӗ quan hӋ R vӟi tұp phө thuӝc hàm F xác đӏnh trên R đưӧc gӑi là ӣ
dҥng chuҭn 1 nӃu mӑi thuӝc tính cӫa nó là thuӝc tính đơn (các thuӝc tính không
có nhu cҫu phân rã trong các xӱ lý- không phҧi thuӝc tính lһp hoһc thuӝc tính
phӭc hӧp).

Ví dө: Lưӧc đӗ quan hӋ NHANVIEN (MANV, HLOT, TEN, HSL) là ӣ dҥng

chuҭn 1 vì các thuӝc tính cӫa nó là các thuӝc tính đơn.


c
c (2NF):

Lưӧc đӗ quan hӋ R vӟi tұp phө thuӝc hàm F xác đӏnh trên R đưӧc gӑi là ӣ
dҥng chuҭn 2 nӃu nó là dҥng chuҭn 1 và mӑi thuӝc tính không khoá phҧi '(

)
*—
.K6
. vào khoá chính.


c
c (3NF):

þ(
)
*—
4?
KL cho lưӧc đӗ quan hӋ R và tұp phө thuӝc hàm F

xác đӏnh trên R; X, Y êR, A2R. NӃu ta có: X  Y , Y Ń  X, Y A và AEXY
thì ta nói A phө thuӝc hàm bҳc cҫu vào X. A đưӧc gӑi là thuӝc tính phө thuӝc
bҳc cҫu, Y là các thuӝc tính cҫu.

f 
&M
N: Lưӧc đӗ quan hӋ R vӟi tұp phө thuӝc hàm F xác đӏnh trên
R đưӧc gӑi là ӣ dҥng chuҭn 3 nӃu nó là dҥng chuҭn 2 và không tӗn tҥi thuӝc
tính không khoá phө thuӝc hàm bҳc cҫu vào khoá.

c
c
 f 
&M
O: Lưӧc đӗ quan hӋ R vӟi tұp phө thuӝc hàm F xác đӏnh trên
R đưӧc gӑi là ӣ dҥng chuҭn 3 nӃu mӑi phө thuӝc hà m XA, AEX đúng trong R
thì X phҧi là siêu khóa hoһc A là thuӝc tính khóa.

4.3.3 Chuҭn hoá các lưӧc đӗ quan hӋ

Chuҭn hoá là sӵ phân tách mӝt lưӧc đӗ quan hӋ có cҩu trúc dӳ liӋu phӭc
tҥp thành các lưӧc đӗ quan hӋ con ӣ mӝt dҥng chuҭn quy ưӟc nào đó, thông
thưӡng là dҥng chuҭn 3. Trong thӵc tӃ, ngay tӯ lúc ban đҫu trong khi thiӃt kӃ dӳ
liӋu ngưӡi phân tích thưӡng gӝp tҩt cҧ các thuӝc tính đӇ hình thành các lưӧc đӗ
quan hӋ theo ý chӫ quan cӫa mình. Các lưӧc đӗ nh ư thӃ thưӡng chưa đưӧc
chuҭn hoá nên thưӡng mҳc phҧi nhӳng khiӃm khuyӃt như đã nêu ӣ trên.

a. 

cc 
cc
cc ,5:

Khi mӝt lưӧc đӗ quan hӋ không là 1NF thì nó có chӭa thuӝc tính lһp. Khi
đó ta tách lưӧc đӗ quan hӋ thành hai lưӧc đӗ quan hӋ con:

\c Lưӧc đӗ quan hӋ 1: gӗm các thuӝc tính lһp và k hoá chính xác đӏnh chúng.

\c Lưӧc đӗ quan hӋ 2: gӗm các thuӝc tính còn lҥi ( đơn) và khoá chính.

b. 

cc
c'-c 
cc
cc,5c

Khi mӝt lưӧc đӗ quan hӋ là 1NF nhưng không là 2NF thì trong lưӧc đӗ
quan hӋ sӁ tӗn tҥi thuӝc tính không khoá phө thuӝc không đҫy đӫ vào khoá
chính. Khi đó ta tách lưӧc đӗ quan hӋ thành hai lưӧc đӗ quan hӋ con:

\c Lưӧc đӗ quan hӋ 1: gӗm các thuӝc tính phө thuӝc không đҫy đӫ vào khoá
chính và phҫn khoá bӏ phө thuӝc

\c Lưӧc đӗ quan hӋ 2: gӗm các thuӝc tính còn lҥi và khoá chính.

c. 

cc
c'-c 
cc
cc,5c

Khi mӝt lưӧc đӗ quan hӋ là 2NF nhưng không là 3NF thì sӁ tӗn tҥi phө
thuӝc hàm bҳc cҫu trong lưӧc đӗ quan hӋ. Khi đó ta tách lưӧc đӗ quan hӋ thành
hai lưӧc đӗ quan hӋ con:

c c
 \c Lưӧc đӗ quan hӋ 1: gӗm các thuӝc tính phө thuӝc bҳc cҫu và thuӝc tính
cҫu.

\c Lưӧc đӗ quan hӋ 2: gӗm các thuӝc tính còn lҥi và thuӝc tính cҫu.

 c'-c
c#)c

Quá trình chuҭn hoá có thӇ mô tҧ bҵng s ơ đӗ dưӟi đây.

Q
?  vӟi á

À
 À? lһ

á á À
 À?

lһ

C
? oá À à?
1NF

á á  ө À


àm b  ?

C
? oá À à?
2NF

á á  ө À


àm bҳ 

C
? oá À à?
3NF

c c
4.3.4 Mӝt sӕ ví dө vӅ chuҭn hoá

‹!c.c : Mӝt Công ty sӱ dөng hai loҥi chӭng tӯ sau đây đӇ theo dõi các hoҥt
đӝng kinh doanh cӫa mình.

Sӣ ài  ? VÀ
iá Sӕ oá đơ? A99999999

Công ty X
ĐƠN ĐҺT HÀNG
cccc
$3 c/Rc'
Scc (27 ký tӵ . . . . . . . . . . . . . . . . . . )
ccccĐӏ cScc (45 ký tӵ . . . . . . . . . . . . . . . . . . )
cccc
'(c/Rc'
S dd/mm/yyyy

SÀÀ ê? à?
M À à?
Đvӏ À? Sӕ lưӧ?

<c<c
c
c
c <c<c<c<c<c<c
..... ............................ ................................ .................. ......................

Sӣ ài  ? VÀ
iá Sӕ  i
 A99999

Công ty X
PHIӂU GIAL HÀNG
cccc c9c'
S (27 ký tӵ . . . . . . . . . . . . . . . . . . )
ccccĐӏ cScc (45 ký tӵ . . . . . . . . . . . . . . . . . . )
ccccơ c
c'
S (45 ký tӵ . . . . . . . . . . . . . . . . . . )c
cccc
'(c
c'
S dd/mm/yyyy

S ê? à?
Đvӏ À? Đơ?
iá Slưӧ?
 à? ÀiӅ?

<c<c
c
c c c cc
..... .......................... ............... ............... .............. ....................

Hãy thiӃt kӃ cơ sӣ dӳ liӋu (mô hình tә chӭc vӅ dӳ liӋu) tӯ các tài liӋu trên
đӇ quҧn lý các hoҥt đӝng kinh doanh cӫa công ty. Chú ý rҵng dӳ liӋu phҧi đưӧc
chuҭn hoá ӣ dҥng chuҭn 3.

c c
Giҧi quyӃt vҩn đӅ

%c/)c'
c)c*c+cc c!
cc c!
c'
c
c

Cҫn trҧ lӡi các câu hӓi đã nói ӣ 3.4: f9
$2&
*
/

*—
7'
8

P
"1
9
 &

&
/

*—
)
-

—)
7'
8
P

Có hai tұp thӵc thӇ đưӧc xác đӏnh tӯ Đơn đһt hàng và PhiӃu giao hàng là:
KHÁCH và HÀNG.

¡c Tұp thӵc thӇ KHÁCH có hai thuӝc tính là: !
 và f 
C
.
Cҧ hai thuӝc tính này đӅu không thӇ dùng làm đӏnh danh cho tұp thӵc thӇ,
nên phҧi bә sung thêm thuӝc tính QR
 đӇ làm đӏnh danh.

¡c Tұp thӵc thӇ HÀNG có ba thuӝc tính là: !
*&= f


- và Q
D

*&. Cҧ ba thuӝc tính này cũng không thӇ làm đӏnh danh nên phҧi áp đһt
thuӝc tính QR
*& đӇ làm đӏnh danh cho tұp thӵc thӇ.

!%c/)c'
c)c— c 
cc

c)c*c+cc c

Có thӇ tìm tҩy hai đӝng tӯ trong các hoҥt đӝng cӫa hӋ thӕng đó là: f$c

 và 0#c
. ĐӇ xác đӏnh các tұp thӵc thӇ và thuӝc tính cho mӕi quan hӋ
ta đһt các câu hӓi chung quanh đӝng tӯ đó:

¡c Cái gì đưӧc f$c
 (hoһc 0#c
? HÀNG

¡c Ai f$c
 (hoһc 0#c
? KHÁCH

¡c f$c
 (hoһc 0#c
c như thӃ nào? bҵng đơn hàng thӇ
hiӋn qua
;9

.


¡c f$c
 (hoһc 0#c
c bao nhiêu? ;9
$2& đһt (giao)

và .

&

¡c Đһt hàng (hoһc Giao hàng` khi nào? @&*6
.S
TUV

¡c Đһt hàng (hoһc Giao hàng` ӣ đâu? @

&

Tӯ đó ta có, hai mӕi quan hӋ vӟi các thuӝc tính như sau:

c c
 ¡c Mӕi quan hӋ f$ giӳa hai tұp thӵc thӇ KHÁCH và HÀNG vӟi các thuӝc
tính:
;9

.
=
@&*6
.S=
;9
$2&
.S

¡c Mӕi quan hӋ 0# giӳa hai tұp thӵc thӇ HÀNG và KHÁCH vӟi các thuӝc
tính: ;9
'1
&=
@

&=
@&*6
&=
;9
$2&
&=
.

&
*&

&

%c/1c+
c— c2
c+cc"c— c 
ccá c

f

@HÁCH c
 c#)c'
c c HÀNG
,c'$c
c
 c

c'$c
„
c)c c c „
c
c

c)c 
c
c
f c4cc f
c cc
c
 „ c
c

 c c#c
c, c#c
,c#c
 c

c#c
f
c)c
c#c

%c& 
c3c— c2
cá c
c— c2
c 
ccc

KHÁCH (QR
=!
=
f 
C)


HÀNG (QR
*&=
!
*&=
f

=
Q
D
*&)
1 (;9

.
=
QR
=
QR
*&=
@&*6
.S
*&=
;9
$2&
.S)
…2( (;9
'1
&=
QR
=
QR
*&=
@

&=
@&*6
&=
;9
$2&
&=

f

&
*&)

o%c&
c#)c)c
c'-c 
cc
*
c'
c
c,5c

ĐӇ chuҭn hoá các lưӧc đӗ quan hӋ có đưӧc chúng ta có thӇ xác đӏnh các
phө thuӝc hàm và sӱ dөng Lý thuyӃt chuҭn hoá cơ sӣ dӳ liӋu đӇ tách các lưӧc
đӗ quan hӋ thành các lưӧc đӗ con ӣ dҥng chuҭn 3. Chúng ta cũng có thӇ chuҭn
hoá bҵng cách phân rã dҫn mӝt lưӧc đӗ quan hӋ thành các các lưӧc đӗ con 1NF,
2NF, 3NF theo như cách dưӟi đây:

c c
 ¡c Chuҭn hoá dӳ liӋu tӯ ĐƠN ĐҺT HÀNG
;NF 1NF 2NF 3NF
;9

.

;9

.

;9

.

;9

.


QR

QR

QR

@&*6
.S
*&

!

!

!

QR


f 
C

f 
C
f 
C


@&*6
.S
*&
@&*6
.S
*&
@&*6
.S
*&
QR


QR
*&T S'V


!


!
*&T S'V
;9

.

;9

.

f 
C

Q
D
*&T S'V
QR
*&
QR
*&


f


-T S'V
!
*&
;9
$2&.S
;9

.


;9
$2&.S
T S'V
Q
D
*&

QR
*&


f


-
QR
*&
;9
$2&.S

;9
$2&.S
!
*&


Q
D
*&
QR
*&

f


-
!
*&

Q
D
*&

f


-

¡c Chuҭn hoá dӳ liӋu tӯ PHIӂU GIAO HÀNG

;NF 1NF 2NF 3NF
;9
'1
;9
'1
;9
'1
;9
'1

@

&
*&
@

&
*&
@

&
*&
@

&
*&

@&*6
&
*&
@&*6
&
*&
@&*6
&
*&
@&*6
&
*&

QR

QR

QR

QR


!

*&
!

*&
!

*&


f 
C

f 
C

f 
C

QR


QR
*&T S'V


!

*&

!
*&T S'V
;9
'1
;9
'1
f 
C

c c
 f


-T S'V
QR
*&
QR
*&


f

&
!
*&
; $2&
&
;9
'1

; $2&
&
T S'V
f


-

QR
*&


f

&
QR
*&
; $2&
&

; $2&
&
!
*&
f

&


f


-


f

&
QR
*&

!
*&

f


-

KHÁCH („
c)
c)f c4 `

ĐƠN HÀNG ( Â c#)c'
c,c'$c
c„
c)`
Ù NG ĐƠN HÀNG (Â c#)c'
c„
c
c c

'$`
PHIӂU GIAL HÀNG ( Â c c, c#c
c,c#c
c„
c) `
Ù NG PHIӂU ( c c„
c
cÂ

c#cf
c)`
HÀNG ( „
c
, 
c
cf
c c!
 `
Tӯ các kӃt quҧ chuҭn hoá, chúng ta có đưӧc mô hình dӳ liӋu quan hӋ như sau:

1 1 1 ?
?
?
c c c

1 ?
? 1 1

?
c c
c

c  c
Ví dө 2: Chuҭn hoá mӝt chӭng tӯ xuҩt trong bài toán ³ z

cc#c
M

HLÁ ĐƠN
(Kiêm phiӃu xuҩt ”ho`
sӕ phiӃu:________

Hӑ tên ngưӡi mua hàng: 

)(Tc7 c !ccccccSӕ CMND:
1209234567
Tên đҥi lý:  c8
c
Đӏa chӍ: 45 Trҫn Hưng Đҥo
Mөc đích: buôn bán

MҮHÀN TÊNHÀNG ĐVӎTÍNH SÔ LƯӦNG ĐƠN GIÁ THTIӄN

G
A01 Đưӡng trҳng Kg 200 5000 1000000
B02 Bӝt mì Kg 50 6000 300000

Tәng cӝng sӕ tiӅn:

Bҵng chӳ:__________________________________________________
HuӃ, ngày tháng năm 200

;NF 1NF 2NF 3NF

SӔPHIӂUXUҨT SӔPHIӂUXUҨT SӔPHIӂUXUҨT SӔPHIӂUXUҨT
NGÀY NGÀY NGÀY NGÀY
NGƯӠI MUA NGƯӠI MUA NGƯӠI MUA MӨCĐÍCH
ĐҤILÝ ĐҤILÝ ĐҤILÝ SӔCMND
SӔCMND SӔCMND SӔCMND
ĐӎACHӌ ĐӎACHӌ ĐӎACHӌ NGƯӠI MUA
MӨCĐÍCH MӨCĐÍCH MӨCĐÍCH ĐҤILÝ
TÊNHÀNG (lһp) SӔCMND
MҮHÀNG (lһp) SӔPHIӂUXUҨT SӔPHIӂUXUҨT ĐӎACHӌ
ĐƠNVӎ (lһp) TÊNHÀNG MҮHÀNG
ĐƠNGIÁ (lһp) MҮHÀNG SӔLƯӦNG SӔPHIӂUXUҨT

c c
SӔLƯӦNG (lһp) ĐƠNVӎ MҮHÀNG
ĐƠNGIÁ MҮHÀNG SӔLƯӦNG
SӔLƯӦNG TÊNHÀNG
ĐƠNVӎ MҮHÀNG
ĐƠNGIÁ TÊNHÀNG
ĐƠNVӎ
ĐƠNGIÁ

Ví dө 3: Chuҭn hoá mӝt chӭng tӯ nhұp trong bài toán ³ z

cc#c
M


c(cU c' PHIӂ NHҰP @HO N
ày 55555

"c
)(c* )c c c c c c c c &)Scc

-cc
$3 c
:


fH' Đӏ c: NW
þ
f
þX&
Đơc7ӏ:  &
6
@ &
D
8
'Y—
C

Z1

c+c/8
cV: NO[\]G
Ngày NO]N^]O^^\

SÀÀ ê? à?
Mã à?
Đơ? vӏ Đơ?
iá Sӕ lưӧ?
 à? ÀiӅ?

1 Đưӡng RE C09 Kg 5000 12000 60000000

2 Bӝt mì Pháp B14 Kg 2500 5000 12500000

3 Sӳa Hà lan B16 Lit 8000 1500 12000000

... ... ... ... ...

Tәng cӝng: 84500000

cccc
$3 c
c ccc
$3 c ?!c# cc ccccccc Acccc Ac#$%
c
c

c 
c
 ;NF 1NF 2NF 3NF
SӔPHIӂUNHҰP SӔPHIӂUNHҰP SӔPHIӂUNHҰP SӔPHIӂUNHҰP
MÃSӔ_NCC MÃSӔ_NCC MÃSӔ_NCC MÃSӔ_NCC
TÊN_NCC TÊN_NCC TÊN_NCC NGÀY
ĐӎACHӌ_NCC ĐӎACHӌ_NCC ĐӎACHӌ_NCC
NGÀY NGÀY NGÀY MÃSӔ_NCC
TÊNHÀNG (lһp) TÊN_NCC
MҮHÀNG (lһp) SӔPHIӂUNHҰP SӔPHIӂUNHҰP ĐӎACHӌ_NCC
ĐƠNVӎTÍNH (lһp) TÊNHÀNG MҮHÀNG
ĐƠNGIÁ (lһp) MҮHÀNG SӔLƯӦNG SӔPHIӂUNHҰP
SӔLƯӦNG (lһp) ĐƠNVӎTÍNH MҮHÀNG
ĐƠNGIÁ TÊNHÀNG SӔLƯӦNG
SӔLƯӦNG MҮHÀNG
ĐƠNVӎTÍNH TÊNHÀNG
ĐƠNGIÁ MҮHÀNG
ĐƠNVӎTÍNH
ĐƠNGIÁ

‹!c.c: Phân tích thiӃt kӃ hӋ thӕng thông tin " z

cc
c
c

cf5 5c
5 "
,
c
c
c 
c
Thư viӋn trưӡng ĐHKH HuӃ quҧn lý khoҧng 800.000 đҫu sách và tҥp chí,
phөc vө cho hӑc sinh, sinh viên cӫa trưӡng. Sinh viên có thӇ mưӧn sách đӑc tҥi
chә hoһc vӅ nhà. ĐӇ phөc vө đӝc giҧ nhanh, gӑn và chính xác, thư viӋn cҫn tin
hӑc hóa công viӋc quҧn lý danh mөc sách và quҧn lý đӝc giҧ cӫa mình. ViӋc
phân cҩp quҧn lý cӫa thư viӋn theo tӯng bӝ phұn như sau:
0)—c' c
c
: điӅu hành chung toàn bӝ các công tác trong thư viӋn.
6c
: có trách nhiӋm cұp nhұt thêm sách báo và quҧn lý đӝc giҧ cӫa mình.
Hӫy bӓ các sách đӃn thӡi điӇm đưӧc thanh lý khӓi danh mөc, sҳp xӃp sách
trong phòng chӭa sách theo tӯng khu vӵc, kӋ sách sao cho có thӇ dӉ dàng tìm

c c
kiӃm khi có đӝc giҧ mưӧn. Ngoài ra đӏnh kǤ thӫ thư còn phҧi lұp báo cáo thӕng
kê tình hình mưӧn sách, thӕng kê đӝc giҧ, tӯ đó xác đӏnh đưӧc các sách, chӫ đӅ
sách đưӧc nhiӅu đӝc giҧ sӱ dөng, đӇ rӗi có kӃ hoҥch bә sung sách mӟi mӝt cách
hӧp lý.
c*
c.c.c'c
: có trách nhiӋm cҩp thҿ đӝc giҧ, lұp các phiӃu mưӧn
sách, trҧ sách, kiӇm tra tư cách đӝc giҧ, in phiӃu đòi sách cho nhӳng đӝc giҧ trӇ
hҥn, hӫy bӓ các đӝc giҧ đã quá hҥn đăng ký.
&)c
—c.c6cc
:
Thư viӋn trưӡng ĐHKH HuӃ gӗm 4 nhiӋm vө chính:

üc zD

: bao gӗm nhұp sách, hӫy sách khӓi danh mөc.

üc zD

.)
&D: cҩp hoһc hӫy thҿ đӝc giҧ

üc zD


—$2
D
: tra cӭu, cho mưӧn sách, nhұn lҥi sách trҧ, đòi
sách trӇ hҥn, kiӇm tra tư cách đӝc giҧ.
üc 0

 &
!: thӕng kê sách, thӕng kê đӝc giҧ và tình hình mưӧn sách.
a.c Chuҭn hoá dӳ liӋu tӯ Thҿ quҧn lý sách:

HҾ QN LÝ SÁCH

„cVcV9Sc5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c
 c/WSc5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5 c5c5c5c5c5c5 ;Sc5c5c5c5c5c5c5cc
c# 
Sc5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5cc*$+
Sc5c5c5c5c5c5c5c5c5c5 c  !c<)=cBUSc5c5c5c5c5c5cc
„c
c
Sc5c5c5c5c5c5c5c5c5c
c
Sc5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c„cBSc5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c
'c<)=cBUSc5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c„cc*X Sc5c5c5c5c5c5c5c
c*X Sc5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5cc5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c„c9c
USc5c5c5c5c5c5c5c5c5c
9c
USc5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5 c5c5c5c5c5c5cc5c
„c7ӏc#Sc5c5c5c5c5c5c5cc5c")c7>Sc5c5c5c5c5c5c5"Sc5c5c5c5c5c55c
Sc5c5c5c5c5c5c5c5cc5c5c5c5c5 c

;NF 1NF 2NF 3NF

„cVcV9c „cVcV9c „cVcV9c „cVcV9c
 c/Wc  c/Wc  c/Wc  c/Wc
c# 
c c# 
c c# 
c c# 
c

c c
c*$+
c c*$+
c c*$+
c c*$+
c
 !c<)=cBUc  !c<)=cBUc  !c<)=cBUc  !c<)=cBUc
„c
c
c „c
c
c „c
c
cc „c
c
cc

c
c 
c
cc „cc*X cc „cc*X cc
„cc*X c „cc*X „cc*X cc „cc*X cc
c*X c c*X cc „cY!cV9c „cY!cV9c
„cY!cV9c „cY!cV9 „c9c
Uc „c9c
Uc
Y!cV9c Y!cV9c „cBc „cBc
„c9c
Uc „c9c
U „c7ӏc#c „c7ӏc#c
9c
Uc 9c
Uc 1ZcBc 1ZcBc
Đӏ cc9c
Uc Đӏ cc9c
Uc 
'(c;c 
'(c;c
Đ c9c
Uc Đ c9c
Uc c*Zc!$+c c*Zc!$+c
„cBc „cBc cccccccccccccccccccccccccccccccccc
Bcc Bcc „c
c
c „c
c
c
 !cBc  !cBc 
c
c 
c
c
Đӏ ccBc Đӏ ccBc c c
Đ cBcc Đ cB „cc*X „cc*X
„c7ӏc#c „c7ӏc#c c*X cc c*X cc
")c7>c ")c7>c c c
"c "c „cY!cV9 „cY!cV9

c 
c „cc*X c „cc*X c
1ZcBc 1ZcBc Y!cV9c Y!cV9c

'(c;c 
'(c;c c c
c*Zc!$+c c*Zc!$+ „c9c
U „c9c
U
c 9c
Ucc 9c
Ucc
Đӏ cc9c
Uc Đӏ cc9c
Uc
Đ c9c
Uc Đ c9c
Uc
c c
„cBc „cBc
Bcc Bcc
 !cBc  !cBc

c c
 Đӏ ccBc Đӏ ccBc
Đ cBc Đ cBc
c c
„c7ӏc#c „c7ӏc#c
")c7>c ")c7>c
"c "c

 


c. Chuҭn hoá dӳ liӋu tӯ Thҿ đӝc giҧ:

HҾ ĐӜC GI

c[Sc5c5c5c5c
-cS5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c55c5c5c5c5c5c5c5c5c5cc5c
" Sc5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c12Sc5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c55c
Đӏ cc5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5ccc5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c
c
c 
4
4
4
4
4
44 /0

4
4
4
4

d. Chuҭn hoá dӳ liӋu tӯ PhiӃu mưӧn sách

PHIӂ MƯӦN SÁCH

c
c[S5c5c5c5c5c5c5c5cc5c5c5c c &)c!$+5c5c5cc5c5c5c5c5cc5cc
-c7'cSc5c5c5c5cc5c5c5c5c5cc5c5c5cc5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c 5c5ccc
Đơc7ӏSc5c5c5c5c5c5c5c5c5c5cĐӏ cSc5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c5c c
c c
\c]c„$+c7Wc'cc
c \c]cĐ-cX c^c
c c
SÀÀ Mã sӕ sá ê? sá á
i Mã loҥi
c c c c c c
c
c 555c
c
c c 3

4
4
4
4
4
44 /0

566444

c
c

c c
 ;NF 1NF 2NF 3NF
„c &)c!$+c „c &)c!$+c „cVc/0c
Uc „cVc/0c
Uc
„cVc/0c
Uc 
'(c!$+c 
'(c!$+c c/0c
Uc
c/0c
Uc .c_c!$+cc .c_c!$+c " c
" c „cVc/0c
Uc „cVc/0c
Uc 12c
12c c/0c
Uc c/0c
Uc Đӏ cc
Đӏ cc " c " c Đ c
Đ c 12c 12c c
„cVcV9c*Rc Đӏ cc Đӏ cc
cV9c*Rc Đ c Đ c
c c
9c
Uc*Rc
„c &)c!$+c „c &)c!$+c
„c*X V9c*Rc
„cVcV9c „cVcV9c
„cc*X *Rc
cV9c cV9c
c*X c*Rc
9c
Uc 9c
Uc
.c_c!$+c
„c*X V9c „cc*X c

'(c!$+c
„cc*X c c*X c
c
c*X c
c

4.4 Ràng buӝc toàn vҽn

Ràng buӝc toàn vҽn trong mӝt cơ sӣ dӳ liӋu là mӝt quy luұt bҩt biӃn mà
tҩt cҧ các quan hӋ trong cơ sӣ dӳ liӋu ҩy phҧi tuân theo. Ràng buӝc toàn vҽn
thưӡng đưӧc mô tҧ bҵng mӝt tân tӯ.
Mӝt cơ sӣ dӳ liӋu có thӇ có nhiӅu ràng buӝc toàn vҽn khác nhau, mӛi
ràng buӝc toàn vҽn liên quan đӃn mӝt sӕ quan hӋ cӫa cơ sӣ dӳ liӋu. Tұp các
ràng buӝc toàn vҽn này do ngưӡi thiӃt kӃ cơ sӣ dӳ liӋu đһt ra khi thiӃt kӃ hӋ
thӕng hoһc do hӋ quҧn trӏ cơ sӣ dӳ liӋu quy đӏnh. TuǤ theo tính chҩt, ràng buӝc
toàn vҽn đưӧc phân thành nhiӅu loҥi khác nhau.
a. 
c! c#
c7
c 
c c!
c

c c
 . #*&
4)
)
5: ràng buӝc này đòi hӓi giá trӏ cӫa các bӝ cӫa quan hӋ
tҥi thuӝc tính bӏ ràng buӝc phҧi đưӧc xác đӏnh (NOT NULL). Ví dө, thuӝc tính
HӐTÊN trong quan hӋ NHÂNVIÊN phҧi đưӧc xác đӏnh trong tҩt cҧ các bӝ cӫa
quan hӋ. Khoá cũng là mӝt trưӡng hӧp cӫa loҥi ràng buӝc này.
. #*&
4)


—

&


)
- : ràng buӝc này yêu cҫu giá trӏ
thuӝc tính cӫa quan hӋ phҧi thuӝc mӝt miӅn cho phép nào đó.
Ví dө: - Thuӝc tính ĐIӆMTBÌNH trong quan hӋ SINHVIÊN có ràng buӝc toàn
vҽn là: 0 ” ĐIӆMTBÌNH ” 10.
- Thuӝc tính TĐӜNGNGӲ trong quan hӋ NHÂNVIÊN có ràng buӝc:
các giá trӏ có thӇ có cӫa thuӝc tính này phҧi ӣ trong danh sách (A, B, C, cӱ
nhân, thҥc sĩ, tiӃn sĩ).
. #*&
4)


&

—S
. : loҥi ràng buӝc đưӧc chӍ đӏnh giá trӏ cө
thӇ cho mӝt thuӝc tính. Ví dө, thuӝc tính GIӞITÍNH có giá trӏ mһc đӏnh là T;
NGÀYHOÁĐƠN có giá trӏ mһc đӏnh là ngày hiӋn tҥi.
b. 
c! c#
c7
c 
c)c!c6c 
c c
Ràng buӝc này thӇ hiӋn bҵng mӝt tân tӯ hoһc mӝt công thӭc đӅ cұp đӃn
các giá trӏ cӫa nhiӅu thuӝc tính cӫa mӝt bӝ .
Ví dө: . Trong bҧng KHÁCHHÀNG cӫa Cty ĐiӋn báo điӋn thoҥi có thuӝc tính
SӔĐT đưӧc quy ưӟc như sau: nӃu sӕ điӋn thoҥi bҳt đҫu bҵng sӕ ba sӕ 090 thì
khách hàng sӱ dөng điӋn thoҥi Mobiphone, nӃu sӕ điӋn thoҥi bҳt đҫu bҵng sӕ
091 thì khách hàng sӱ dөng điӋn thoҥi Vinaphone.
. Trong bҧng NHÂNSӴ cӫa Đҥi hӑc HuӃ, thuӝc tính MANV đưӧc quy
ưӟc có 6 ký tӵ: hai ký tӵ đҫu đӇ chӍ mã trưӡng trӵc thuӝc, hai ký tӵ tiӃp theo đӇ
chӍ mã đơn vӏ, hai ký tӵ cuӕi đӇ chӍ sӕ thӭ tӵ cӫa nhân viên trong đơn vӏ. Ví dө,
KH0201 .
c. 
c! cc#)c
Giҧ sӱ K là khoá cӫa lưӧc đӗ quan hӋ R trong cơ sӣ dӳ liӋu D thì khoá
cӫa R sӁ tҥo ra mӝt ràng buӝc trên tұp các quan hӋ cӫa lưӧc đӗ quan hӋ R theo

c c
nghĩa như sau: Vӟi mӑi quan hӋ r trên lưӧc đӗ quan hӋ R, u, v là hai bӝ bҩt kǤ
trên r thì luôn luôn có u[K] / v[K].
Ví dө: Lưӧc đӗ quan hӋ DIEM(MSSV, MSMH, DIEMTHI, LANTHI) trong đó
K= /MSSV, MSMH, LANTHI} là khoá thì trên lưӧc đӗ này ta có ràng buӝc
khoá là: t1, t2 2 DIEM
t1[K] / t2[K]
d. 
c! c#
c7
c 
c
 c 
c c
. Ràng buӝc vӅ khoá ngoҥi
. Ràng buӝc toàn vҽn tham chiӃu

4.5 Mô hình tә chӭc vӅ xӱ lý

4.5.1 Mөc đích:
Mô hình tә chӭc vӅ xӱ lý nhҵm xác đӏnh rõ các công viӋc do ai làm, làm
ӣ đâu, làm khi nào, làm theo phương thӭc nào? Ӣ mӭc này ngưӡi phân tích sӁ
đһt các công viӋc trong mô hình quan niӋm vӅ xӱ lý vào tӯng nơi làm viӋc cө
thӇ cӫa môi trưӡng thӵc.
4.5.2 Các ”hái niӋm
a. , c—c: mӝt hӋ thӕng thông tin quҧn lý đưӧc chia thành nhiӅu bӝ phұn,
mӛi bӝ phұn đưӧc gӑi là mӝt nơi làm viӋc. Nơi làm viӋc bao gӗm: v ӏ trí, con
ngưӡi, trang thiӃt bӏ tҥi nơi làm viӋc đó.
b. þ

c
c8c: là cách thӭc, phương tiҽn thӵc hiӋn công viӋc. Mӛi công
viӋc có thӇ đưӧc thӵc hiӋn bӣi mӝt trong ba phương thӭc xӱ lý:

üc


 &: công viӋc do con ngưӡi trӵc tiӃp thao tác trê n đӕi tưӧng làm
viӋc. Xӱ lý này thưӡng đưӧc thӵc hiӋn trong trưӡng hӧp các quyӃt đӏnh
không có giҧi thuұt hoһc không đҫy đӫ thông tin, hoһc đӝ khó cao chưa có
phương tiӋn kӻ thuұt tӵ đӝng xӱ lý. Ví dө, ghi sӕ điӋn hàng tháng tҥi các hӝ
gia đình.

üc

8
.)&
T

_
V: kiӇu xӱ lý bҵng máy, do con ngưӡi cung cҩp
thông tin đҫu vào đӇ máy tӵ đӝng thӵc hiӋn công viӋc. Đây là loҥi xӱ lý có

c c
 giҧi thuұt và dӳ liӋu đҫy đӫ. Ví dө, làm báo cáo tӗn kho, làm hóa đơn xuҩt
hàng,...
üc

$
&

&$`
¿—6L là kiӇu xӱ lý bҵng máy nhưng trong quá trình
xӱ lý phҧi có nhӳng giai đoҥn cung cҩp thông tin cӫa ngưӡi sӱ dөng.
c. 
c c9c—
c(c
: là biӃn cӕ cӫa hӋ thӕng nhưng đưӧc đһt ӣ nơi phát
sinh ra nó hay là nơi nhұn biӃt nó. Ӣ mӭc tә chӭc, mӝt biӃn cӕ còn phҧi quan
tâm:
üc`
&
'D
&L
là thӡi gian tӕi đa đưӧc chӡ đӧi tӯ khi biӃn cӕ xuҩt
hiӋn cho đӃn khi công viӋc đưӧc kích hoҥt.
ücK
aL
là tҫn sӕ xuҩt hiӋn biӃn cӕ trong mӝt đơn vӏ thӡi gian.

üc
bL
là khoҧng thӡi gian mà biӃn cӕ sӁ xuҩt hiӋn trӣ lҥi

4.4.2 Bҧng công viӋc
Ӣ mӭc tә chӭc công viӋc phҧi đưӧc xác đӏnh rõ: nơi làm viӋc, phương thӭc làm
viӋc, tҫn suҩt và chu kǤ cӫa nó. Các đһt trưng này đưӧc thӇ hiên trong 4D&

 &
 sau đây:
 ?
?
vi
S ê? ?
vi Nơi À  i? P ươ?
À  ? s
À C
kǤ

1
2
Ví dө: Bҧng công viӋc cӫa bài toán " QL tuyӇn sinh"

 ?
?
vi
S ê? ?
vi Nơi À  i? P ươ?
À  ? s
À C
kǤ

1 Thông báo TS Ban Giám hiӋu Thӫ công 1lҫn/năm 1 năm

2 Nhұn hӗ sơ dӵ thi Phòng Đào tҥo Thӫ công 1lҫn/năm 1 năm

3 Đánh SBD Phòng Đào tҥo Tӵ đӝng 1lҫn/năm 1 năm

4 Lұp danh sách TS Phòng Đào tҥo Tӵ đӝng 1lҫn/năm 1 năm

c  c
5 In Giҩy báo thi Phòng Đào tҥo Tӵ đӝng 1lҫn/năm 1 năm

6 Gӱi Giҩy báo thi Phòng Đào tҥo Thӫ công 1lҫn/năm 1 năm

7 Thi tuyӇn sinh Phòng Đào tҥo Thӫ công 1lҫn/năm 1 năm

8 Làm phách Phòng Đào tҥo Tӵ đӝng 1lҫn/năm 1 năm

9 Chҩm thi Giáo viên Thӫ công 1lҫn/năm 1 năm

10 Nhұp điӇm Phòng Đào tҥo Thӫ công 1lҫn/năm 1 năm

11 Ráp phách Phòng Đào tҥo Tӵ đӝng 1lҫn/năm 1 năm

12 Thӕng kê điӇm Phòng Đào tҥo Tӵ đӝng 1lҫn/năm 1 năm

13 Lұp DS xét tuyӇn Phòng Đào tҥo Tӵ đӝng 1lҫn/năm 1 năm

14 Xét tuyӇn Ban Giám hiӋu Thӫ công 1lҫn/năm 1 năm

15 In giҩy báo kquҧ Phòng Đào tҥo Tӵ đӝng 1lҫn/năm 1 năm

16 TB kquҧ Phòng Đào tҥo Thӫ công 1lҫn/năm 1 năm

4.4.4 Mô hình tә chӭc vӅ xӱ lý

Mô hình liên hoàn các biӃn cӕ và các công viӋc cӫa hӋ thӕng. Các biӃn cӕ và
các công viӋc này đưӧc đăt tҥi mӝt vӏ trӏ làm viӋc cө thӇ:

c c
 Vӏ trí 1 Vӏ trí 2 Vӏ trí 3 Vӏ trí 4 Vӏ trí 5

i ? ӕ 4
i ? ӕ 1

CÔNG VIӊC 2
c GPc
CÔNG VIӊC 1 c
c GPc
c i ? ӕ 6
i ? ӕ 3

i ? ӕ 5

i ? ӕ 2
CÔNG VIӊC 3
c GPc
c
i ? ӕ 7

i ? ӕ 8

Nhӳng biӃn cӕ nào không xuҩt phát tӯ mӝt nơi làm viӋc nào đó không có trong
danh sach các vӏ trí, ta đһt giӳa hai đưӡng phân cách.

c 
c
Ví dө: Mô hình tә chӭc xӱ lý cӫa bài toán " QL TuyӇn sinh"
Xã hӝi BGH P.Đào tҥo Khoa Giáo viên

Có  
Đ
?m Àiê
S

 o?
À i
 ?
báo S ҥ? ? HS
GPc
c
 ?
báo
đã  áÀ

N ? HS d À i
c GPc
c
H À ҥ?
DS À  si? ? HS
H
sơ bӏ
À  ӕi

Đá? SD
GPc
c
DS Si?
ó SD

P ?
À i L DSS-P
Lӏ À i
GPc
c
DS Si?
P ?
À i

I? Giy 
GPc
c
Giy 
đã i?

c c
 Xã hӝi BGH P.Đào tҥo Khoa Giáo viên

Gӱi Giy 
GPcc c
c
Giy 
Giy  ài À i S k ?
? ?
đã ? ?

 i À
yӇ? si?
cc GPc
 ? dү?
c đá?  á
si?
Đá?  á 
cc GPc
DS S
vҳ?
À i c

ài À i đã
đá?  á
ài À i
bӏ loҥi Lӏ
 m À i

C m À i
GPcc c
ài À i đã c
 m xo?

ài À i
bӏ loҥi
Rá  á 
c GPc
c
@ À q
À i

 ӕ?
kê điӇm
Sӕ  á
vҳ?
À i c GPc
c c
c c
 C m À i
xo?

DS S
bӏ loҥi

c

@ À q
À i
đ㠏 @ê

L DS đӅ
?
ӏ xéÀ À
yӇ?
c GPc

DS S
bӏ loҥi DS S đӅ
?
ӏ À
yӇ?

C  Àiê

S

éÀ À
yӇ?
c GPc
c
DS S
DS S À
?
À
yӇ?
bӏ À ưӧÀ

Giy báo I? Giy báo @Q

k À q
À i
GPc
c c c
 Gӱi Giy báo
@Q
c GPc

c c