You are on page 1of 4

Bài ñăng trên “Tạp chí Hóa Học và Ứng Dụng”, số 10 (58) / 2006 Bài toán về muối ngậm

Bài toán về muối ngậm nước

Bài toán về
về muố
muối ngậ
ngậm nướ
nước
Lê Phạm Thành
Giáo viên truongtructuyen.vn

Bài tập toán về muối và hỗn hợp muối là Với n là số mol của 8 gam MO, ta có:
một dạng bài tập khá cơ bản và thông dụng 9,1 17,0
n= ≠ ( vô lý) . ðến ñây ña phần học
trong chương trình hóa học phổ thông. Tuy 55 80
nhiên ở nước ta các bài tập dạng này mới chỉ sinh sẽ lúng túng, không biết phải giải như thế
tập trung vào các muối khan, còn các bài tập nào !!! ðó là do các em ñã quên rằng các muối
về muối kết tinh ngậm nước thì có rất ít và X, Y hoàn toàn có thể ở dạng muối ngậm
chưa phong phú. Chính vì vậy nó dẫn ñến việc nước: MCl2.aH2O và MSO4.bH2O. Lúc này ta có:
học sinh khi làm các bài tập về muối cảm thấy 9,1 17,0 ⇒ 91b – 170a = 115 (*)
n= =
khá nhàm chán, ñơn ñiệu. Mặt khác ñiều này 55 + 18a 80 + 18b
cũng khiến cho học sinh trở nên thụ ñộng Mà: MX < 180 ⇒ a < 6,05.
trong tư duy, khi gặp một bài tập về muối là MY < 260 ⇒ b < 9,11.
chỉ nghĩ ñến các muối khan! Vì vậy khi gặp Trong (*) nhận thấy a, b phải là số nguyên,
những bài có liên quan ñến muối ngậm nước và b chia hết cho 5 ⇒ b = 5; a = 2; n = 0,1.
ña phần các em trở nên khá lúng túng! Chúng Từ ñó suy ra M = 64 (Cu).
ta cùng xét ví dụ sau: Vậy công thức các muối: X là CuCl2.2H2O
Y là CuSO4.5H2O.
Ví dụ 1: Có 16,0 gam oxit kim loại MO,
chia thành 2 phần bằng nhau. Từ ví dụ trên chúng ta có thể thấy : nếu các
 Hòa tan hoàn toàn phần 1 trong HCl dư, em không chịu tư duy mà chỉ làm theo lối
xử lý dung dịch thu ñược ở những ñiều kiện mòn thì sẽ rất lúng túng và sẽ không thể tìm ra
thích hợp thu ñược 17,1 gam một muối X duy ñược ñáp số !
nhất. Nhằm góp phần làm phong phú hơn nữa các
 Cho phần 2 tác dụng với dung dịch dạng bài tập hóa học trong chương trình phổ
H2SO4 loãng dư, xử lý dung dịch sau phản thông và phát huy tính tích cực suy nghĩ của
ứng ở nhiệt ñộ dưới 111oC chỉ thu ñược 25,0 học sinh, trong bài viết này chúng tôi xin ñề
gam một muối Y duy nhất. cập ñến một dạng khác của bài tập về muối,
Xác ñịnh M và công thức hai muối X, Y; ñó là “Bài toán về muối ngậm nước”.
biết rằng MX < 180 g.mol-1, MY < 260 g.mol-1. Theo tôi, có thể chia các bài tập này thành 3
Giải: dạng sau:
Theo bài ra ta có sơ ñồ:
HCl d−
dd1 muèi X Dạng 1: Muối ngậm nước mà kim loại trong
chia hai
17,1 gam muối không thay ñổi số oxi hoá
MO Ví dụ 2: Hòa tan hoàn toàn 4,8 gam kim
16 gam H2SO 4 lo·ng, d−
dd2 muèi Y loại M vào dung dịch axit HNO3, thu ñược
25,0 gam dung dịch A. Chia A thành 2 phần bằng nhau.
Thông thường học sinh sẽ cho rằng muối X  Xử lý phần 1 ở ñiều kiện thích hợp thu
là MCl2, và muối Y là MSO4. Khi ñó dựa vào ñược 25,6 gam một muối X duy nhất.
dữ kiện:  Cho phần 2 tác dụng với NaOH dư ñược
MO MCl2 ∆M1 = 71 - 16 = 55 kết tủa B. Nung B ñến khối lượng không ñổi
8 gam 17,1 gam ∆m1 = 9,1 thu ñược 4,0 gam chất rắn.
Xác ñịnh kim loại M và muối X, biết M chỉ
MO MSO4 ∆M2 = 96 - 16 = 80
có một hóa trị duy nhất.
8 gam 25,0 gam ∆m2 = 17,0

Copyright © 2006 Lê Phạm Thành - 1/4 - E-mail: thanh.lepham@gmail.com


Bài ñăng trên “Tạp chí Hóa Học và Ứng Dụng”, số 10 (58) / 2006 Bài toán về muối ngậm nước

Giải: Giải:
Nếu giả thiết muối là khan thì: Sơ ñồ biến ñổi:
xö lý 1,64 lit A (27oC, 1,5atm)
M M(NO3)n
OH- to H2SO4
2,4 gam 25,6 gam M
HCl d−
↓C D dd E X
a gam (b+2,4) gam 28,1 gam
Chia 2
dd B

OH - ch©n ko
M M(OH)n R¾n (M2On) Y
d− to 4,0 gam
19,9 gam
2,4 gam
Với x là số mol của 2,4 gam M, áp dụng 3,28 ×1,5
ñịnh luật tăng giảm khối lượng, ta có:
Theo bài ra: ∑n H2 =
0,082 × 300
= 0,2 (mol)

25,6 − 2,4 0,187 Vậy:


x= = (mol) HCl d−
62.n n M 0,1 mol H2 (*)
4,0 − 2,4 0,1 b gam
Mà: x = = (mol) (vô lý!!!) HCl d− OH- to
16.n n M MCln ↓C M2Om (**)
⇒ Muối không phải là muối khan mà phải ở b gam (b+2,4) gam

dạng ngậm nước: M(NO3)n.aH2O. Gọi x là số mol của b gam M. Áp dụng ñịnh
 luật bảo toàn e với quá trình (*), ta có:
(M + 62n + 18a)x = 25,6 a = 3n
Tổng số mol e nhường: n.x (mol)
  Mx = 2,4 
 x   0,2
⇒ (2M + 16n). = 4,0 ⇒ nx = 0,2 ⇒  x = Tổng số mol e nhận: 0,1.2 = 0,2 (mol)
 2 ax = 0,6  n
Mx = 2,4   2,4 ⇒ nx = 0,2 (1)
M = x Cũng áp dụng ñịnh luật bảo toàn e với (**),
ta có: Tổng số mol e nhường = mx (mol)
n 1 2 3 2,4
a 3 6 9 Tổng số mol e nhận = × 2 = 0,3 (mol)
16
0,2
x 0,2 0,1 ⇒ mx = 0,3 (2)
3
Từ (1) và (2) ⇒ m : n = 3 : 2
12 24 36
M Hay: m = 3; n = 2; x = 0,1.
(loại) (Mg) (loại)
Suy ra: nX = 0,05 (mol); nY = 0,1 (mol)
⇒ muối X là : Mg(NO3)2.6H2O. 28,1 19,9
⇒ MX = = 562 ; MY = = 199
0,05 0,1
Dạng 2: Muối ngậm nước mà có sự thay ñổi Nếu X là M2(SO4)3; Y là MCl2 thì:
số oxi hoá của kim loại trong muối MX = 2M + 96.3 = 562 ⇒ M = 137
Ví dụ 3: Hòa tan hoàn toàn a gam kim loại MY = M + 35,5.2 = 199 ⇒ M = 128 (vô lý!)
M trong dung dịch HCl dư, thu ñược dung Vậy X phải có dạng: M2(SO4)3.αH2O
dịch A và 3,28 lít khí B (ño ở 27oC, 1,5atm).
⇒ 2M + 96.3 + 18α = 562 ⇒ 2M + 18α = 274
Chia A thành 2 phần bằng nhau.
Y phải có dạng: MCl2.βH2O
 Cho phần thứ nhất tác dụng hoàn toàn với
⇒ M + 35,5.2 + 18β = 199 ⇒ M + 18β = 128
dung dịch KOH dư, thu ñược kết tủa C. Nung
Từ ñó ta có: α = 2β + 1.
C trong không khí ở nhiệt ñộ cao tới khối
274 128
lượng không ñổi, thu ñược (b + 2,4) gam chất Mặt khác: α < = 15,22 ; β < = 7,11
18 18
rắn D. Hòa tan D trong H2SO4 dư ñược dung
Lập bảng:
dịch E. Xử lý dung dịch E ở ñiều kiện thích
β 1 2 3 4 5 6
hợp thu ñược 28,1 gam một muối X duy nhất.
α 3 5 7 9 11 13
 Xử lý phần thứ hai chỉ thu ñược một
M 110 92 74 56 38 20
muối Y duy nhất với khối lượng 19,9 gam.
(loại) (loại) (loại) (Fe) (loại) (loại)
Xác ñịnh công thức của X, Y. Biết a = 2b.

Copyright © 2006 Lê Phạm Thành - 2/4 - E-mail: thanh.lepham@gmail.com


Bài ñăng trên “Tạp chí Hóa Học và Ứng Dụng”, số 10 (58) / 2006 Bài toán về muối ngậm nước

Vậy: α = 9; β = 4; M là Fe. ⇒ qnRx = 1,12 (gam) ⇒ R = 112 ×  y 


X là Fe2(SO4)3.9H2O; Y là FeCl2.4H2O. 3 x
Lập bảng:
Dạng 3: Muối kép ngậm nước
x 2 1 2 1
Ví dụ 4: ðể xác ñịnh công thức của muối
y 1 1 3 2
kép A người ta tiến hành các thí nghiệm sau:
18,67 37,33 56 74,67
 Lấy 9,64 gam muối A hòa tan vào nước, R
(loại) (loại) (Fe) (loại)
sau ñó cho tác dụng với BaCl2 dư, thu ñược
9,32 gam kết tủa bền của một chất B duy nhất, Vậy R là Fe, x = 2, y = 3, q = p.
không tan trong HNO3. Chọn p = q = 1 ⇒ n = 0,01 thì muối A có
 Lấy 9,64 gam muối A hòa tan vào nước, dạng: (NH4)2SO4.Fe2(SO4)3.αH2O
sau ñó cho tác dụng với dung dịch Ba(OH)2 9,64
MA = = 964 ⇒ α = 24.
dư (có ñun nhẹ) ñược kết tủa C và khí D có 0,01
khả năng làm xanh quỳ ẩm. Nung kết tủa C
⇒ Muối A là: (NH4)2SO4.Fe2(SO4)3.24H2O
trong không khí ñến khối lượng không ñổi thu
ñược 10,92 gam chất rắn E. Cho tất cả khí D Nhận xét: Qua những ví dụ ñã xét ở trên
hấp thụ vào 200 ml dung dịch H2SO4 0,1M. chúng ta thấy nhìn chung các bài toán này ñều
ðể trung hòa lượng axit dư cần dung 200 ml quy về việc giả thiết muối là khan ⇒ ñiều vô
dung dịch NaOH 0,1M. lý ⇒ muối phải tồn tại ở dạng ngậm nước!
Xác ñịnh công thức muối A, biết kim loại Các bài tập có thể ở dạng ñơn giản (dạng 1)
trong A không bị thay ñổi số oxi hoá trong các hay phức tạp (dạng 2 và 3). ðiều cần chú ý là
phản ứng trên. khi giải toán bao giờ chúng ta cũng phải xét
Giải: hai trường hợp: một là, kim loại trong muối
Theo bài ra ta có kết tủa B là BaSO4. không có sự thay ñổi số oxi hoá; và hai là có
9,32
⇒ ∑n SO 24 −
=
233
= 0,04 (mol) sự thay ñổi số oxi hoá của kim loại trong muối
trong các quá trình biến ñổi, các bài toán này
Khí D là NH3. thường liên quan ñến các kim loại chuyển tiếp
Mà nH d− = 0,2 × 0,1 = 0,02 (mol) = nNH
+
3 ph¶n øng như Fe hay Cr.
⇒ Trong 9,64 gam muối A có 0,02 mol ion Ngoài ra khi biện luận cũng cần phải chú ý
NH +4 . là tùy từng muối mà hệ số của nước kết tinh
có thể là số nguyên, bán nguyên hay thập phân
Gọi kim loại trong A là R. Chất rắn E bao
(xem bảng 1).
gồm BaSO4 và oxit RxOy.
Sau ñây là một số bài tập tham khảo:
m BaSO 4 = n B = 0,04 (mol)
Bài 1: Nung 8,08 gam một muối A thu ñược
⇒ m R x O y = 10,92 − 9,32 = 1,60 (gam) sản phẩm khí và 1,6 gam một hợp chất rắn B
Nếu muối A là muối khan thì trong 9,64 không tan trong nước. Ở ñiều kiện thích hợp,
gam A có: nếu cho sản phẩm khí ñi qua 200 gam dung dịch
mR = 9,64 – (96.0,04 + 18.0,02) = 5,44 (gam) NaOH 1,2% ở ñiều kiện xác ñịnh thì thấy phản
ðiều này là vô lý, vì m R x O y = 1,60 gam. ứng xảy ra vừa ñủ và thu ñược một dung dịch
chỉ chứa một muối duy nhất có nồng ñộ 2,47%.
Vậy A phải là muối ngậm nước! Xác ñịnh công thức phân tử của muối A,
Gọi A là: p(NH4)2SO4.qRx(SO4)y.αH2O, n là biết rằng khi nung muối A thì kim loại trong
số mol của 9,64 gam A, ta có: A không biến ñổi số oxi hoá.
2pn = 0,02 ⇒ pn = 0,01 Bài 2: ðốt cháy hoàn toàn 4,4 gam một
(p + qy)n = 0,04 ⇒ qyn = 0,03 sunphua kim loại MS (M có các số oxi hoá +2
Và: (qRx + 18α)n = 5,44 (gam) và +3 trong các hợp chất) trong lượng dư O2.
Mặt khác: qn(Rx + 16y) = 1,60 Chất rắn thu ñược sau phản ứng ñược hòa tan

Copyright © 2006 Lê Phạm Thành - 3/4 - E-mail: thanh.lepham@gmail.com


Tạp chí Hóa Học và Ứng Dụng, số 10 (58) / 2006 Bài toán về muối ngậm nước

hoàn toàn trong lượng vừa ñủ dung dịch Xác ñịnh công thức của muối X, biết rằng
HNO3 37,8%. Nồng ñộ % của muối trong trong X có chứa một kim loại kiềm.
dung dịch thu ñược là 41,7%. Khi làm lạnh
dung dịch này thì có 8,08 gam muối ngậm Bảng 1 dưới ñây chỉ ra công thức phân tử
nước X tách ra và nồng ñộ % của muối trong của một số muối ñơn và muối kép thường gặp
dung dịch giảm xuống còn 34,7%. Xác ñịnh trong chương trình phổ thông.
công thức phân tử của muối X.
Bài 3: ðể xác ñịnh công thức của muối kép Trong bài viết này chúng tôi ñã ñề cập ñến
X người ta tiến hành các thí nghiệm: một số bài tập có liên quan ñến vấn ñề muối
 Hòa tan 47,4 gam X vào nước, thu ñược ngậm nước. Hi vọng nó sẽ mang lại cho các
dung dịch Y. Chia Y thành 2 phần bằng nhau: bạn yêu thích môn hóa học những ñiều mới
mẻ về một dạng bài tập vốn ñã rất quen thuộc,
 Cho phần 1 tác dụng với dung dịch
bài tập về muối. Trên ñây chúng tôi mới chỉ
BaCl2 dư, thu ñược 23,3 gam kết tủa A.
sưu tầm và bước ñầu thiết kế ñược một số bài
 Thêm NH3 dư vào phần 2 ñược kết tủa tập thuộc dạng này. Mong rằng các bạn hãy
B, nung B trong chân không ñến khối lượng cùng chúng tôi thiết kế ra nhiều hơn nữa
không ñổi thu ñược 25,5 gam chất rắn. những bài tập thuộc dạng này, góp phần làm
 Lấy 47,4 gam X ñem nung nóng ở nhiệt phong phú hơn các dạng bài tập hóa học trong
ñộ 120oC chỉ thu ñược 21,6 gam hơi của một chương trình phổ thông.
chất duy nhất.

Bảng 1. Một số muối ñơn và muối kép thường gặp


CuSO4.5H2O FeCl3.6H2O MgCl2.6H2O
CuCl2.2H2O Fe(NO3)3.9H2O MgSO4.7H2O
Cu(NO3)2.6H2O Cr2(SO4)3.6H2O Mg(NO3)2.6H2O
Al2(SO4)3.18H2O CrCl3.6H2O NiCl2.6H2O
AlCl3.6H2O CrCl2.4H2O Ni(NO3)2.7H2O
Al(NO3)3.9H2O ZnSO4.7H2O KAl(SO4)2.12H2O
FeSO4.7H2O ZnCl2.1,5H2O KCr(SO4)2.12H2O
Fe2(SO4)3.9H2O CdCl2.2,5H2O Fe(NH4)2(SO4)2.6H2O
FeCl2.4H2O CdSO4.2,67H2O (NH4)2SO4.Fe2(SO4)3.24H2O

Copyright © 2006 Lê Phạm Thành - 4/4 - E-mail: thanh.lepham@gmail.com

You might also like