Vaccine là phương tiện tốt nhất phòng chống bệnh cúm, nhưng sản xuất vaccine cúm là

phức tạp và khó khăn nhất. Vì bản chất tiến hoá liên tục của virus cúm đòi hỏi phải giám
sát liên tục trên toàn cầu và vì vậy phải thay thế thành phần chủng làm vaccine thường
xuyên mỗi năm. Hơn nữa, sự lây truyền của vius cúm này trong mùa cúm, cũng như là
trường hợp xảy ra trận đại dịch cúm là rất nhanh. Điều này có nghĩa là mỗi công đoạn
trong quá trình sản xuất vaccine đòi hỏi phải tuân thủ nghiêm ngặt để vaccine được sản
xuất và phân phát kịp thời.
Quy trình sản xuất vaccine cúm bao gồm những bước sau:
Bước 1: Thu nhận mẫu bệnh và thông tin tình hình dịch tễ bệnh cúm:
được tiến hành thường xuyên trong năm. Mục đích cung cấp dữ liệu cho việc chọn lựa
chủng virus ứng cử làm vaccine.
Bước 2: Chẩn đoán, phân lập virus và các phân tích sơ bộ:
Thực hiện trong vòng vài giờ đến 3 tuần. Trước tiên virus cần được phân lập trong tế bào
phôi trứng gà hoặc tế bào MDCK. Sau đó xác định virus thuộc type cúm nào (A B, C,…).
Nếu là type cúm A, tiếp tục thực hiện thử nghiệm xác định virus thuộc phân type HA và
NA nào của cúm type A.
Đối với virus H5N1 và những virus thuộc cúm type A khác có tiềm năng gây đại dịch
cúm thì được tiến hành chẩn đoán sơ bộ bằng PCR và giải trình tự
Bước 3: Sản xuất kháng huyết thanh chồn sương:
Công đoạn này mất 3- 5 tuần. Mục đích: sản xuất kháng thể ở chồn sương nhằm xác định
mối tương quan về tính kháng nguyên của virus để chọn lựa virus ứng cử làm vaccine.
Bước 4: Phân tích đặc điểm di truyền và kháng nguyên:
Công đoạn này mất 1-3 tuần. Sử dụng kháng huyết thanh sản xuất ở chồn sương của hơn
5000 chủng virus cúm và sau đó giải trình tự để xác định phân type. Với phân tích này sẽ
cho cái nhìn toàn diện về đặc điểm kháng nguyên và di truyền của virus đang gây dịch.
Ngoài phân tích đặc điểm di truyền và kháng nguyên của virus,còn tiến hành phân tích
các mẫu huyết thanh thu nhận từ người trưởng thành và một vài trẻ em được gây miễn.
Mục đích xác định xem vaccine cũ vẫn còn hiệu lực bảo vệ chống lại virus đang lưu hành
ngoài thực địa hay không.
Bước 5: Đánh giá và chọn lựa virus ứng cử làm vaccine:
Các dữ liệu về đặc điểm kháng nguyên và trình tự gene cho phép dự đoán chủng virus
cúm sẽ lưu hoành khoảng 8 tháng trong mùa cúm tới và chọn lựa virus H5N1 triển khai
làm vaccine. Ngay khi chủng virus được chọn lựa làm vaccine thì WHO sẽ khuyến cáo
trên website của WHO cho nhà sản xuất, các viện nghiên cứu, các phòng thí nghiệm cúm
quốc gia….
Bước 6: Sự tái tổ hợp virus cúm bằng kỹ thuật di truyền ngược:
Công đoạn này mất khoảng 6 tuần. Với virus H5N1, bằng công nghệ di truyền ngược,
người ta tạo ra chủng virus cúm H5N1 giảm độc lực bằng cách loại bỏ vài acid amin tại
vị trí phân cắt HA. Sự tái tổ hợp HA và NA (đã loại bỏ phần gây độc) của virus H5N1
với các gene còn lại của chủng PR8 tạo nên chủng virus giảm độc lực có thể phát triển
trong trứng gà. Sau đó, virus được giải trình tự gene, kiểm tra hình thái khuẩn lạc
(plaquing), và độ an toàn trong trứng, gà và chồn sương trước khi chủng virus được gửi
đến các viện nghiên cứu và nhà sản xuất vaccine.
Bước 7: Xác định đặc điểm kháng nguyên và di truyền của chủng tái tổ hợp:
Công đoạn này mất khoảng 4 tuần. Virus tái tổ hợp H5N1 được tiêm cho chồn sương để
sản xuất kháng huyết thanh nhằm đảm bảo chủng virus tái tổ hợp có cùng đặc tính kháng
nguyên HA và NA của chủng hoang dại. Trình tự gene HA và NA của chủng virus tái tổ
hợp được giải để đảm bảo rằng bấy kỳ sự thay đổi nào là không ảnh hưởng đến các acid
amin quan trọng đồi với tính kháng nguyên hay gây bệnh. Nếu đặc điểm kháng nguyên
và di truyền là không thoã mãn được nhu cầu sẽ phải tiến hành kiểm tra lại và chọn lựa
lại virus ứng cử làm vaccine.
Bước 8: Đánh giá đặc tính phát triển của virus tái tổ hợp:
Công đoạn này mất khoảng 3 tuần trước khi virus tái tổ hợp được chọn lọc làm vac
cine ứng cử, phải tiến hành kiểm tra đặc tính phát triển của chúng trong tế bào nuôi cấy.
Virus ứng cử là vaccine H5N1 phát triển kém hơn virus cúm A ứng cử làm vaccine
phòng cúm theo mùa hàng năm.
Bước 9: Chuẩn bị các hoá chất cho vaccine bất hoạt:
Công đoạn này mất khoảng 6 tuần.
Sau tất cả những công đoạn chuẩn bị trên được hoàn tất, virus tái tổ hợp và các hóa chất
đã sẵn có được chuyển đến cho các nhà sản xuất và bắt đầu ngay vào công việc sản xuất
vaccine. Tổng cộng thời gian sản xuất vaccine H5N1 cho người là khoảng 28-52 tuần.