Professional Documents
Culture Documents
CHUY N
Nguyn t chuy n ti p d
3 (III B) Nhm
4 (IV B)
5 (V B)
6 (VI B)
7 (VII B)
8 (VIII B)
9 (VIII B)
10 (VIII B)
11 (I B)
12 (II B)
Chu k 4
Sc 21
Ti 22
V 23
Cr 24
Mn 25
Fe 26
Co 27
Ni 28
Cu 29
Zn 30
Chu k 5
Y 39
Zr 40
Nb 41
Mo 42
Tc 43
Ru 44
Rh 45
Pd 46
Ag 47
Cd 48
Chu k 6
La* 57
Hf 72
Ta 73
W 74
Re 75
Os 76
Ir 77
Pt 78
Au 79
Hg 80
Chu k 7
Ac** 89
Rf 104
Db 105
Sg 106
Bh 107
Hs 108
Mt 109
Ds 110
Rg 111
Cn 112
c i m c u hnh e ha tr
C 1-2 e l p ngoi cng. N ng l ng (n-1)d v ns g n nhau. T tri sang ph i, Ens, E(n-1)d gi m, Ens-E(n-1)d t ng. T trn xu ng, Ens-E(n-1)d gi m. (n-1)d10 v (n-1)d5 b n.
Tnh ch t chung
u l kim lo i. C nhi u s oxy ha d ng khc nhau. D t o ph c. C mu c tr ng. Tonc cao h n cc nguyn t khng chuy n ti p.
Cc ngt d u dy ns1-2(n-1)dx, x<=5, th ng t n s oxy ha cao nh t= th t nhm Cc ngt d cu i dy ns1-2(n-1)dx, x>5, th ng c s oxy ha th p h n th t nhm.
b n s oxy ha
T tri sang ph i, b n c a s oxy ha cao nh t gi m d n. T trn xu ng d i b n s oxy ha cao nh t t ng d n. H p ch t c a cc ngt u dy v i s oxy ha th p l nh ng ch t kh m nh. H p ch t c a cc nguyn t cu i dy v i s oxy ha cao l nh ng ch t oxy ha m nh.
Ph c ch t
C u n i: vi t trong d u mc vung Cation: [Co(NH3)6]3+ Anion: [Zn(OH)4]2Trung ha: [Pt(NH3)2Cl2], [Ni(CO)4] C u ngo i: nh ng ion n m ngoi v ng c d u v i c u n i.
Ph i t
M t cng: F-, Cl-, OH-, CN-H2O, NH3 Nhi u cng: en, C2O42-, EDTA S ph i tr: l s ph i t bao quanh ch t t o ph c. Ph bi n nh t l 4,6.
S ph i t :
1 cng: di, tri, tetra, penta, hexa, Nhi u cng: bis, tris, tetrakis, pentakis, hexakis
Tn ph i t :
Anion: tn c a anion + o F-: floro, CO32-: carbonato, CN-: ciano Trung ha: H2O: aquo (aqua), NH3: ammin, CO: carbonyl, NO: nitrozyl
Tn m t s ph i t
NO2-: SO32-: SCN-: C2O42-: NH2CH2CH2NH2: C5H5N: ONO-: S2O32-: NCS-: OH-: CH3NH2: C6H6:
Nguyn t trung tm
N u M n m trong cation, tn M km theo ( ha tr ) ch s La M trong d u ngo c n. N u M n m trong anion, tn M thm ui at, km theo s La M, n u ph c l acid th thay at b ng ic. VD: [Co(NH3)6]Cl3: hexaammincobalt (III) clorur
G i tn
Tn ion d ng t tr c tn ion m Tn c a ligand t tr c tn c a ion kim lo i trung tm. Ligand mang i n tch m > ligand trung ha i n > ligand mang i n tch d ng S oxh c a KL trung tm trong ngo c n Tn c a ph c ion m t n cng b ng at
V d
[Cr(NH3)6]Cl3: [Co(H2O)5Cl]Cl2: Na2[Zn(OH)4]: [Cu(NH2CH2CH2NH2)2]SO4 [Co(NH3)4][PtCl4] [Cr(NH3)6][Co(CN)6]: [Pt(NH3)4][PtCl6]: H[AuCl4]
ng phn ph c ch t
ng phn hnh h c: cis-, transPh c vung ph ng:
Cl Cl
Pt
NH3 NH3
H3N Cl
Cl Pt NH3
Ph c bt di n:
D ng MA4B2 Cis: 2 ligand B v tr 1,2 Trans: 2 ligand B n m v tr 1,6 D ng MA3B3: Cis: 3 ligand B n m v tr 1,2,3. Trans: 3 ligand B n m v tr 1,2,6.
ng phn ph i tr: sinh ra do s ph i tr khc nhau c a lo i ph i t quanh 2 nguyn t trung tm [Co(NH3)6][Cr(CN)6] v [Cr(NH3)6][Co(CN)6] [Cu(NH3)4][PtCl4] v [Pt(NH3)4][CuCl4] [Pt(NH3)4][PtCl6] v [Pt(NH3)4Cl2][PtCl4]
ng phn ion ha: do s s p x p cc anion trong c u n i v c u ngo i. [Co(NH3)5Br]SO4 v [Co(NH3)5SO4]Br ng phn lin k t: [Co(NH3)5NO2]Cl2 v [Co(NH3)5ONO]Cl2 [Mn(CO)5SCN) v [Mn(CO)5NCS]
Kcb =
[ i2+].[ [[ i(
]6 3
3)6] 2+
H ng s b n
= 1/Kcb
NHM IIIB
G m cc nguyn t : Scandi (Sc: 3d14s2) Ytri (Y: 4d15s2), Lantan (La: 5d16s2) Actini (Ac: 6d17s2) Lantanoid Actinoid.
Sc
La
Ph n ng ha h c.
V i phi kim (O2, X2, N2, S, H2) Tan t t trong acid 2La + 3 H2SO4 l La2(SO4)3 + 3H2. Tan ch m trong H2O: 2La + 6H2O 2La(OH)3 + 3H2
H p ch t
Oxid: M2O3 l ch t r n mu tr ng, kh nng ch y. La2O3 + 3H2O 2La(OH)3 i u ch : M + O2 M2O3 Nhi t phn cc mu i nitrat, carbonat, oxalat. 4La(NO3)3 La2O3 + 12 NO2 + 3O2 Sc2(C2O4)3 Sc2O3 + 3CO2 + 3CO.
Hidroxid: i t trn xu ng d i tnh baz , kh n ng tan trong n c t ng d n. Sc(OH)3 l ng tnh: Sc(OH)3 + 3HNO3 Sc(NO3)3 + 3H2O Sc(OH)3 + 3NaOH Na3[Sc(OH)6]
Mu i - Cc mu i M(NO3)3, MCl3, M(CH3COO)3 tan trong n c, khng mu. - MF3, M2(CO3)3, MPO4, M2(C2O4)3 t tan. - S th y phn cc mu i gi m d n t trn xu ng.
ng d ng
Sc2O3 c dng s n xu t thi t b chi u sng c ng cao. ScI3 c dng trong n h i th y ngn ng d ng trong camera truy n hnh. H p kim c a Sc dng trong k thu t chn khng, ch t o tn l a
T o ch t ln quang YVO4:Eu v Y2O3:Eu dng trong truy n hnh mu. Cc vi c u Yttri-90 dng trong i u tr ung th bi u m gan khng th c t b . Yttri-90 cn c dng trong Zevalin, m t lo i thu c tr li u h mi n d ch-phng x c ch nh trong i u tr m t vi lo i ung th b ch huy t phi-Hodgkin.
Cacbonat lantan c ch p thu n nh l d c ph m (Fosrenol, Shire Pharmaceuticals) h p th ph tphat d th a trong cc tr ng h p suy th n giai o n cu i. M t vi clorua t hi m, nh clorua lantan (LaCl3), c bi t l c kh n ng ch ng ng mu.
Lantanoid
L cc nguyn t f. Tnh ch t t ng t nhau nn kh tch. L nh ng kim lo i ho t ng m nh. H p ch t b n v i SOXH +3, ring Ce +4. Tnh ch t ha h c: Phi kim H2SO4, HF
ng d ng - Luy n kim: Ni-Cr + 0.35% mismetal. - Cng nghi p th y tinh. - Cng nghi p nhu m mu s , men.
Actinoid
L cc nguyn t f. C nhi u SOXH h n Lantanoid. Ton b actinoid c tnh phng x . H u h t l i u ch nhn t o tr Th, Pa, U, Np. ng d ng quan tr ng: - Uran trong n ng l ng h t nhn, bom nguyn t .
NHM IVB
Ti
Zr
Hf
Titanium
Tnh ch t v t l: L kim lo i nh , c ng, b m t bng lng. Tr ng thi tinh khi t d ko s i. Tonc cao nn dng lm kim lo i ch u nhi t.
Tnh ch t ha h c. B n nhi t th ng. un nng: Ti + O2 TiO2. Ti (b t) + 2H2O TiO2 + 2H2 2Ti + 6HF 2TiF3 + 3H2. Ti + 18 HF + 4HNO3 H2[TiF6] + 4NO + 8H2O. Ti + 2NaOH( )+ H2O Na2TiO3 + 3H2.
i u ch
:
900o 1100o Ar
TiO2 + 2 l2 + 2 Ti l4 + 2Mg
Ti l4 + 2 O Ti + 2Mg l2
H p ch t c a Ti
TiO2:
Kh tr , khng tan trong H2O, acid long. Tan trong acid H2SO4 c nng, HF un si. TiO2 + 6HF H2TiF6 + 2H2O TiO2 + BaO BaTiO3. i u ch : Ti + O2 TiO2 TiCl4 + O2 TiO2 + Cl2 (HT)
TiCl4: - Ch t l ng khng mu, b c khi m nh. TiCl4 + 3H2O H2TiO3 + 4HCl - K t h p v i X-: TiCl4 + 2HCl H2[TiCl6]
ng d ng
H p kim Titan dng trong cng nghi p hng khng, xe b c thp, tn l a. TiO2: thu c nhu m lm tr ng, ch ng n ng, g ng knh. Cc kh p gi , ng d n trong ch bi n th c ph m. TiCl4 lm ch t t o khi.
Nhm VB
V (vanadi: 3d34s2) Nb (Niobi: 4d45s1) Ta (Tantali: 5d36s2)
Nb
Ta
V, Nb, Ta
Tnh ch t ha h c: un nng: h p ch t +5 (V ch ph n ng v i F2). Tc d ng v i h u h t cc phi kim. Khng tc d ng v i H2O, acid HCl, H2SO4. 3V + 5HNO3 3HVO3 + 5NO + H2O. 3M + 5HNO3 + 21HF 3H2[MF7] + 5NO + 10H2O 4M + 5O2 + 12KOH nc 4K3MO4 + 6H2O
H p ch t
Oxid:
V2O2 - V2O3 VO2 - V2O5 M2O5 + 2KOH 2MO3 + H2O. V2O5 + 6HCl 2VOCl2 + Cl2 + 3H2O.
Nhm VIB
Cr(3d54s1) Mo (4d55s1) W (5d46s2) Tr ng thi oxy ha b n c a Cr l +3, Mo, W l +6. 1 s h p ch t c s oxy ha b ng 0. M(CO)6
Cr
Mo
Tnh ch t:
4Cr + 3O2 2Cr2O3 (b n) 2Cr + 3Cl2 2CrCl3 Cr + 2HCl CrCl2 + H2 4Cr + 12HCl + O2 4CrCl3 + 2H2O + 4H2 Cr + H2SO4 CrSO4 + H2
Cr(II)
Mi tr Mi tr ng acid: Cr2+ ng baz: Cr(OH)2, Cr(OH)42-
Cr(III)
Oxid: Cr2O3 Mi tr ng acid: Cr3+ Mi tr ng baz: Cr(OH)3, Cr(OH)4 Th ng t o ph c bt di n (6 ph i t )
Cr(VI)
pH ~ 6, Cr(VI) CrO42- (cromat) pH t 2 -6: HCrO4- v Cr2O72 pH < 1: H2CrO4 Trong mi tr ng baz: Cr2O72- + OHHCrO4- + CrO42HCrO4- + OHCrO42- + H2O
Nhm VIIB
Mn (3d54s2) Tc (4d54s2) Re (5d54s2)
Mn
Tc
H p ch t c a Mn
Mn(II)
Mu i c a Mn(II) th ng d tan trong n c Khi thm OH- vo dung d ch Mn2+ hydroxid (tr ng), n u lu en Oxid: MnO Mi tr ng baz: Mn(OH)2 Mi tr ng acid: Mn2+
Mn(III)
Oxid: Mn2O3 Mi tr ng acid: Mn3+ Mi tr ng baz: Mn(OH)3
Mn(III)
Ion Mn(III) thu c b ng cch kh MnO4- ho c oxy ha Mn2+ Tuy nhin, khi n ng Mn3+ l n kh b i khng kh 2Mn3+ + H2O Mn2+ + MnO2 + 4H+ Mn2+ + O2 ho c Cl2 trong dm acetilaceton tinh th nu m (Mn(acac)3)
Mn(IV), Mn(V)
H p ch t Mn(IV) ph bi n nh t l MnO2 Mn + O2 MnO2 Nung Mn(NO3)2.6H2O trong khng kh MnO2 Kh KMnO4 trong mi tr ng ki m
MnO2 khng tc d ng v i acid nhi t th nhi t cao th hi n tnh oxy ha MnO2 + 4HCl MnCl2 + Cl2 + 2H2O
ng
Mn(VI), Mn(VII)
MnO42-, hnh thnh t MnO2 + O2/OHMnO42- b n trong mi tr ng baz l n, trong mt trung tinh ho c acid Mn(VII): MnO4 Dung d ch MnO4- km b n, phn h y ch m 4MnO4- + 4H+ 3O2 + 2H2O + 4MnO2 MnO4- trong dd baz c tnh oxy ha m nh MnO4- + 2H2O + 3e MnO2 + 4OH- , Eo = +1,23 V Trong mt acid, MnO4- c tnh oxy ha m nh MnO4- + 8H+ + 5e Mn2+ + 4H2O, Eo = +1,51 V
Nhm VIIIB
H s t Fe (3d64s2) Co (3d74s2) Ni (3d84s2) H Platin Pd Pt
Fe
Co
Ni
S t (Fe)
Fe2O3 + C Fe + CO Oxid s t + H2 Fe Khi un nng, ph n ng v i O2, halogen, nit , l u hu nh, Ph n ng v i acid nhi t ~ 800oC, Fe + H2O Fe3O4 + H2
Oxid, hydroxid
Fe2+ + OHFe(OH)2 2Fe(OH)2 + 1/2O2 + H2O 2Fe(OH)3 Fe(OH)2 + 4NaOH (bo ha) Na4[Fe(OH)6] FeO c mu en
Fe3+ + 3OHFe(OH)3 200oC, 2Fe(OH)3 Fe2O3 + 3H2O Fe3O4 l h n h p c a oxid Fe(II) v Fe(III), t n t i trong t nhi n d i d ng s t t .
Fe(II)
Mi tr ng acid: Fe2+, baz: Fe(OH)2 Ph n ng: th hi n tnh oxy ha ho c kh 2Fe2+ + 1/2O2 + 2H+ 2Fe3+ + H2O Fe2+ + Zn Zn2+ + Fe
Fe(III)
Mi tr ng acid: Fe3+, baz: Fe(OH)3 Ph n ng th ng th hi n tnh oxy ha Fe3+ + ch t kh Fe2+
Fe3+ c tnh acid Fe3+ + H2O Fe(OH)2+ Fe3+ i l c m nh v i F Fe3+ + FFeF2+, K1 = 105 FeF2+ + FFeF2+, K2 = 105 FeF3, K3 = 103 FeF2+ + F-
+ H+
Cobalt (Co)
Co(II)
Co(OH)2, CoCO3 tan trong acid t o dd c mu h ng ([Co(H2O)6]2+) Co2+ + 2OHCo(OH)2 Co(OH)2 + O2 (kk) CoO(OH) ( en) + H2O Co(OH)2 + 2OH- ( m c) Co(OH)42Ion Co2+ c th t o ph c t di n ho c bt di n Co(H2O)42+ + 2H2O Co(H2O)62+ CoCl42- + 6H2O Co(H2O)62+ + 4ClCc ph c t di n th ng t o thnh v i cc ligand halogeno v OH-
Co(III)
Co3+ i l c m nh v i N t o ph c t t v i NH3, EDTA, NCSPh c Co(III) th ng l ph c bt di n Ph c Co(III) c th i u ch t s oxy ha dd Co2+ v i s hi n di n c a ligand t ng ng. 4Co2+ + 4NH4+ + 20NH3 + O2 4[Co(NH3)6]3+ + 2H2O Khi c m t nhi u ligand t o ph c ph c a ligand: [Co(NH3)5NO2]Cl2, K[Co(NH3)2(NO2)4] S t o ph c lm gi m tnh oxy ha c a Co(III) Co3+ + e Co2+, Eo = +1,8 V Co(NH3)62+, Eo = +0,1 V Co(NH3)63+ + e
H p ch t clorur
Clo ha Pd PdCl2 ( nhi t cao) Trn 550oC d ng E D i 550 oC d ng F (b n h n)
D ng F
Cisplatin
Cl Pt Cl
D ng E
Cisplatin: c ho t tnh khng ung th r t m nh (ung th tinh hon, bu ng tr ng, b ng i,... Cisplatin ch c ho t tnh v i m t s lo i t bo ng d ng lm sn cn h n ch do c c tnh cao Kh c ph c nh c i m --> t ng h p cc d n xu t v i cc ch t h u c
Cl Pt Cl
NH3
+
NH3
NH3
H2O
O N H N N H3N Pt H3N N H N N N N N O
DNA
Guanin
N
Cross-linked DNA
Mixing sugardiamine ligand and potassium tetrachloropalladate(II) in water. Several hours later, appeared precipitates were collected as yellow powders (2449% yield)
Nhm IB
ng (Cu)
i u ch
Cu c nhi u trong cc qu ng: chancopyrit CuFeS2, cuprit Cu2O, kovelin CuS Nhi t luy n t chancopyrit Cu: 2CuFeS2 + 5O2 + 2SiO2 2Cu + 2FeSiO3 + 4H2O
Tnh ch t
N ng l ng ion ha I1 kh cao tnh kh y u. Khng ph n ng v i cc acid c tnh OXH. Tan c trong H2SO4 v HNO3 c nng. Tan trong H2SO4, HNO3 v i s hi n di n c a O2 Tan trong NH3, CN- v i s hi n di n c a O2 Cu + 2NH3 [Cu(NH2)2]+ [Cu(NH3)4]2+
Cu(I):
Cu+ + e Cu, Eo = 0,52 V Cu2+ + e Cu+, Eo = 0,153 V ion Cu+ km b n. H p ch t Cu(I) i n hnh: CuCl, CuCN,(c T nh )
Cu(II)
Mi tr ng acid: Cu2+, baz: Cu(OH)2, Cu(OH)42Ph n ng th ng th hi n tnh oxy ha Cu2+ + e Cu+ , Eo = 0,153 V Cu2+ + 2e Cu, Eo = 0,3419 V
Ag + 2HNO3 AgNO3 + NO2 + 2H2O Au + HNO3 + 4HCl H[AuCl4] + NO + H2O Au + 6H2SeO4 Au2(SeO4)3 + 3SeO2 + 6H2O 4Au + O2 + 8CN- + 2H2O 4[Au(CN)2]- + 4OHAu + 8NH3 + O2 + H2O 4[Cu(NH3)2]+ + 4OHAu + 3/2Cl2 + HCl H[AuCl4]
Cc h p ch t c a Ag
AgNO3, AgClO3, AgClO4 tan c trong n Cc mu i v i halogen th ng t tan Ag+ + 2OHAg2O + H2O Ag2O + H2O 2AgOH 2Ag+ + CO2 + H2O Ag2CO3 + 2H+ Ag2O b phn h y khi un nng > 160oC c
Nhm IIB
Cd
Hg
Zn, Cd, Hg
Gi i thi u:
C u hnh e ha tr : (n-1)d10ns2 C 2 e ha tr gi ng v i cc nguyn t nhm IIA Khc v i nhm IIA: i n tch h t nhn l n, bk nh , c kh n ng t o n i i,
i u ch
Nhi t luy n: 2ZnS + 3O2 2ZnO + 2SO2 ZnO + C Zn + CO Zn c i u ch t qu ng aphalerit ((ZnFe)S). Th y luy n ZnSO4 Zn
Cd: lm t ng t nh Zn Hg: t qu ng cinnabar (HgS), em nung thu c oxid HgO, nung n kho ng 500oC oxid phn h y thu Hg
Tnh ch t:
Zn, Cd, Hg: kim lo i c mu tr ng b c Lin k t Hg-Hg: lin k t kim lo i + Vanderwaals Hg c kh n ng bay h i RT, v r t c Zn, Cd, Hg: d t o h p kim Tnh kh gi m d n: Zn > Cd > Hg Ph n ng v i O2 Ph n ng v i phi kim
X + S XS (X: Zn, Cd, Hg)
H2O
Zn, Cd khng ph n ng v c l p oxid b o v
Zn, Cd ph n ng v i HCl, H2SO4 (l) Zn, Cd ph n ng v i H2SO4 ( ) Hg ph n ng t t v i HNO3 Hg + 4HNO3 ( ) 6Hg + 8HNO3(l) 4Zn + 10HNO3 (l) Dung d ch ki m Zn + 2NaOH + 2H2O Na2[Zn(OH)4] + H2 Cd v Hg khng ph n ng. Hg(NO3)2 + 2NO2 + 2H2O 3Hg2(NO3)2 + 2NO + 4H2O 4Zn(NO3)2 + NH4NO3 + 3H2O SO2 ho c H2S
Cc h p ch t
Oxid: ZnO, CdO, HgO
T o thnh t ph n ng chy kim lo i t ng ng
ng
Zn(OH)2 v Cd(OH)2 tan c trong dd NH3 do t o ph c Zn(OH)2 l hydroxid l ng tnh Hg(OH)2: khng t n t i v qu km b n
Ph c
C th t o ph c v i ligand: NH3, I-, CN-, Ion Hg2+ t o ph c t di n (HgCl42-, Hg(CN)42-,) Hg(II) t o ph c v i cc tiol (RSH) Hg(SR)3Zn (II) t o ph c s ph i tr 6 v i ligand NH3, s ph i tr 4 v i ligand: OH-, CN-